Lich su Dang bo Dang Cong san Viet Nam tinh Dong Nai tap 1 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Lich su Dang bo Dang Cong san Viet Nam tinh Dong Nai tap 1

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

Lich su Dang bo Dang Cong san Viet Nam tinh Dong Nai tap 1

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

BAN CHҨP HÀNH ĈҦNG BӜ ĈҦNG CӜNG SҦN VIӊT NAM

TӌNH ĈӖNG NAI

LӎCH SӰ

ĈҦNG BӜ ĈҦNG CӜNG SҦN VIӊT NAM

TӌNH ĈӖNG NAI

1930 – 1995

TҰP 1

NHÀ XUҨT BҦN ĈӖNG NAI

1.3 Page 3

▲back to top

1997

CH͠ Ĉ̸O THΈC HI͞N VÀ CH͢U TRÁCH NHI͞M NͰI DUNG:

BAN THѬӠNG VӨ TӌNH ӪY ĈӖNG NAI

CH͠ Ĉ̸O BIÊN SO̸N: PHAN VĂN TRANG

CH; BIÊN:

LÂM HIӂU TRUNG

BAN BIÊN SO̸N: - TRҪN QUANG TOҤI

- TRҪN TOҦN

- NGUYӈN QUANG HӲU

- NGUYӈN THӎ HӖNG

LӠI GIӞI THIӊU

H˿n n΅a th͗ k΍ qua, d́ͳi sΉ lãnh ÿ̹o cͿa Ĉ̻ng Cͱng s̻n Vi͟t Nam, Ĉ̻ng bͱ và nhân

dân các dân tͱc ͷ Ĉͫng Nai ÿã mͱt lòng ÿi theo Ĉ̻ng, chi͗n ÿ̽u kiên ć͵ng, giành ÿ́ͻc

nhi͙u th͇ng lͻi v͓ vang góp ph̿n x΁ng ÿáng cùng toàn dân vi͗t lên nh·ng trang s΅ vàng chói

lͥi: Cách m̹ng Tháng Tám thành công, kháng chi͗n chͩng thΉc dân Pháp và ÿ͗ quͩc MΏ

th͇ng lͻi, ÿã và ÿang ti͗n hành xây dΉng chͿ nghƭa xã hͱi, xây dΉng quê h́˿ng ngày càng

giàu m̹nh.

Ĉͫng Nai là t͡nh mi͙n Ĉông Nam bͱ có vͣ trí chi͗n ĺͻc trͥng y͗u v͙ quân sΉ và kinh t͗.

Trong 30 năm kháng chi͗n chͩng thΉc dân Pháp và ÿ͗ quͩc MΏ xâm ĺͻc, m̻nh ÿ̽t này là

n˿i ÿͽng ÿ̿u quy͗t li͟t, n˿i di͝n ra cuͱc ÿ̽u tranh liên tͽc và toàn di͟n gi·a ta và ÿͣch.

Nh·ng ÿͣa danh lͣch s΅ nh́: Chi͗n khu Ĉ, chi͗n khu r΃ng Sác (1), các chi͗n th͇ng La Ngà,

sân bay Biên Hòa, Xuân Lͱc… g͇n li͙n vͳi nh·ng chi͗n công vang dͱi, là ni͙m tΉ hào cͿa

quân dân Ĉͫng Nai và c̻ ńͳc

CǊng trên m̻nh ÿ̽t này ÿã s̻n sinh ra hàng nghìn, hàng v̹n cán bͱ, chi͗n sƭ, ÿͫng bào

ÿͫng chí kiên trung b̽t khu̽t, mͱt lòng mͱt d̹ chi͗n ÿ̽u hy sinh vì ÿͱc lͅp tΉ do cͿa Tͭ

quͩc, vì h̹nh phúc cͿa nhân dân mà tên tuͭi cͿa hͥ ÿã ÿi vào lͣch s΅ hào hùng cͿa dân tͱc

nh́ mͱt ÿi͛m son ng͵i sáng.

Cùng vͳi sΉ phát tri͛n cͿa phong trào cách m̹ng, Ĉ̻ng bͱ Ĉͫng Nai ngày càng lͳn m̹nh

và tŕͷng thành. Tr̻i qua muôn vàn gian khͭ, hy sinh, tͭ ch΁c Ĉ̻ng v̓n còn tͫn t̹i gi·a lòng

dân, lãnh ÿ̹o nhân dân ÿ̽u tranh cách m̹ng, giành h͗t th͇ng lͻi này ÿ͗n th͇ng lͻi khác.

Nh·ng thành qu̻ ÿó là k͗t tinh cͿa bao x́˿ng máu, mͫ hôi, ńͳc m͇t cͿa nhi͙u th͗ h͟

ÿͫng bào, ÿͫng chí trong t͡nh và ÿã trͷ thành truy͙n thͩng hào hùng, là tài s̻n vô giá cͿa ÿͣa

ph́˿ng.

Ghi l̹i nh·ng ch͏ng ÿ́͵ng lͣch s΅ chi͗n ÿ̽u cͿa Ĉ̻ng bͱ và nhân dân ta là mͱt vi͟c làm

thi͗t thΉc và c̽p bách nh͉m phát huy truy͙n thͩng cách m̹ng v͓ vang cͿa Ĉ̻ng bͱ và nhân

dân trong toàn t͡nh; cͿng cͩ lòng tin và tΉ hào chính ÿáng cͿa mͯi cán bͱ, ÿ̻ng viên và nhân

1 Có tài liӋu ghi là Rӯng Sát

1.4 Page 4

▲back to top

dân; tăng ć͵ng sΉ ÿoàn k͗t nh̽t trí trong Ĉ̻ng, sΉ g͇n bó máu thͣt gi·a Ĉ̻ng và nhân dân;

nâng cao trình ÿͱ lãnh ÿ̹o và năng lΉc công tác cͿa các c̽p Ϳy Ĉ̻ng, cͿa cán bͱ ÿ̻ng viên

ÿ͛ hoàn thành th͇ng lͻi mͥi nhi͟m vͽ trong giai ÿo̹n mͳi cͿa cách m̹ng; góp ph̿n giáo dͽc

lòng yêu ńͳc, chͿ nghƭa anh hùng cách m̹ng cho các th͗ h͟ mai sau.

Chúng ta vô cùng trân trͥng và tΉ hào v͙ sΉ cͩng hi͗n, hy sinh to lͳn cͿa ÿͫng bào, ÿͫng

chí trong suͩt h˿n n΅a th͗ k΍ ÿ̽u tranh cách m̹ng kiên ć͵ng, ÿã ÿ͛ l̹i cho chúng ta nhi͙u

bài hͥc kinh nghi͟m quý báu.

ThΉc hi͟n Nghͣ quy͗t Ĉ̹i hͱi Ĉ̻ng bͱ Ĉͫng Nai l̿n th΁ V, th΁ VI, sΉ ch͡ ÿ̹o cͿa Ban

Th́͵ng vͽ T͡nh Ϳy, sΉ ÿóng góp t́ li͟u, ý ki͗n cͿa nhi͙u cán bͱ cách m̹ng lão thành, cán

bͱ, chi͗n sƭ, ÿ̻ng viên và nhân dân trong toàn t͡nh, bͱ phͅn nghiên c΁u lͣch s΅ Ĉ̻ng thuͱc

Ban Tuyên giáo T͡nh Ϳy Ĉͫng Nai ÿã ti͗n hành śu tͅp và biên so̹n cuͩn Lͣch s΅ Ĉ̻ng bͱ

Ĉ̻ng Cͱng s̻n Vi͟t Nam t͡nh Ĉͫng Nai gͫm 3 tͅp: Tͅp I, trình bày lͣch s΅ Ĉ̻ng bͱ t΃ khi

hình thành (1930 – 1954). Tͅp II, Ĉ̻ng bͱ lãnh ÿ̹o hai cuͱc kháng chi͗n chͩng thΉc dân

Pháp và ÿ͗ quͩc MΏ. Tͅp III, Ĉ̻ng bͱ Ĉͫng Nai lãnh ÿ̹o sΉ nghi͟p xây dΉng và b̻o v͟ Tͭ

quͩc xã hͱi chͿ nghƭa. Ĉ͗n nay, tͅp I ÿã hoàn thành, tͅp II ÿã xong ph̿n kháng chi͗n chͩng

Pháp. L̿n xu̽t b̻n này, quy͛n sách s͕ bao gͫm tͅp I và mͱt ph̿n tͅp II (kháng chi͗n chͩng

Pháp).

Vi͟c nghiên c΁u biên so̹n lͣch s΅ Ĉ̻ng bͱ là mͱt công trình khoa hͥc có r̽t nhi͙u khó

khăn ph΁c t̹p. Bͱ phͅn biên tͅp ÿã có nhi͙u cͩ g͇ng trong vi͟c śu t̿m, biên so̹n và ÿ́ͻc

sΉ ÿóng góp, giúp ÿ͹ nhi͟t tình cͿa nhi͙u c˿ quan nghiên c΁u, ÿông ÿ̻o cán bͱ, ÿ̻ng viên

và nhân dân trong t͡nh. Song do trình ÿͱ chuyên môn và ÿi͙u ki͟n nghiên c΁u, śu t̿m t́

li͟u cͿa cán bͱ còn h̹n ch͗, cuͩn sách không tránh khͧi nh·ng khuy͗t ÿi͛m và thi͗u sót.

Chúng tôi mong nhͅn ÿ́ͻc nhi͙u ý ki͗n ÿóng góp cͿa các ÿͫng chí và ÿͫng bào ÿ͛ ti͗p tͽc

s΅a ch·a, bͭ sung hoàn ch͡nh h˿n và thêm nhi͙u kinh nghi͟m khi ti͗p tͽc biên so̹n tͅp II

(ph̿n chͩng MΏ) và tͅp III.

Thay m͏t Ban Th́͵ng vͽ T͡nh Ϳy, chúng tôi xin chân thành c̻m ˿n t̽t c̻ các c˿ quan và

ÿͫng bào, ÿͫng chí ÿã ÿóng góp nhi͙u công s΁c ÿ͛ hoàn thành cuͩn sách này.

Ban Th́͵ng vͽ T͡nh Ϳy cho xu̽t b̻n cuͩn Lͣch s΅ Ĉ̻ng bͱ Ĉ̻ng Cͱng s̻n Vi͟t Nam t͡nh

Ĉͫng Nai và xin trân trͥng giͳi thi͟u cuͩn sách cùng b̹n ÿͥc.

Biên Hòa, ngày 20 tháng 10 năm 1996

TRҪN THӎ MINH HOÀNG

Ӫy viên Trung ѭѫng Ĉҧng

Bí thѭ TӍnh ӫy Ĉӗng Nai

1.5 Page 5

▲back to top

PHҪN I

ĈҦNG BӜ BIÊN HÒA TӮ KHI

THÀNH LҰP ĈӂN CÁCH MҤNG

THÁNG TÁM 1945

ĈӖNG NAI:

VÙNG ĈҨT

CON NGѬӠI

TRUYӄN THӖNG

Ĉӗng Nai là mӝt tӍnh ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ, vùng ÿҩt nӕi liӅn giӳa Nam bӝ, cӵc Nam Trung bӝ và

Nam Tây Nguyên.

TӍnh Ĉӗng Nai phía bҳc giáp tӍnh Lâm Ĉӗng, phía nam giáp biӇn và tӍnh Bà Rӏa – VǊng Tàu, phía tây

giáp tӍnh Bình Dѭѫng, tӍnh Bình Phѭӟc, thành phӕ Hӗ Chí Minh, phía ÿông giáp tӍnh Bình Thuұn.

DiӋn tích tӵ nhiên cӫa tӍnh 5.864,77 km2 (1).

Ĉҩt Ĉӗng Nai theo nhà sӱ hӑc Lê Quý Ĉôn viӃt trong “Phͯ Biên T̩p Lͭc” là tên gӑi cӫa cҧ vùng

ÿҩt Nam bӝ rӝng lӟn: “…ͦ phͯ Gia Ĉ͓nh, ÿ̭t Ĉ͛ng Nai tͳ c͵a bi͋n C̯n Giͥ, Soài R̩p, C͵a Ĉ̩i, C͵a

Ti͋u trͧ vào toàn là rͳng r̵m hàng ngàn d̿m…”

Năm 1698, NguyӉn Hӳu Kính (NguyӉn Hӳu Cҧnh) ÿѭӧc chúa NguyӉn Phúc Chu cӱ vào kinh lѭӧc xӭ

Ĉàng trong, ông ÿã xây dӵng hӋ thӕng hành chánh và thiӃt chӃ xã hӝi cӫa ngѭӡi ViӋt ӣ Nam bӝ: “Ḽy

ÿ̭t Nông N̩i là phͯ Gia Ĉ͓nh, l̵p xͱ Ĉ͛ng Nai làm huy͏n Ph˱ͣc Long, d͹ng dinh Tr̭n Biên, l̵p xͱ

Sài Gòn làm huy͏n Tân Bình, d͹ng dinh Phiên Tr̭n, m͟i dinh ÿ̿t m͡t chͱc l˱u thͯ, cai b͡ và ký lͭc ÿ͋

cai tr͓”(2).

Tӯ năm 1698 ÿӃn nay, ÿӏa lý hành chính cӫa Ĉӗng Nai nhiӅu lҫn thay ÿәi theo sӵ biӃn thiên cӫa lӏch

sӱ vӟi các tên gӑi: Trҩn Biên (1698), trҩn Biên Hòa (1808), tӍnh Biên Hòa (1832), ÿӃn năm 1957, chính

quyӅn Sài Gòn cҳt huyӋn Xuân Lӝc lұp tӍnh Long Khánh.

1 Sӕ liӋu Chi Cөc Thӕng kê Ĉӗng Nai

2 Trӏnh Hoài Ĉӭc - Gia Ĉͣnh thành Thông Chí - tұp trung, trang 12

1.6 Page 6

▲back to top

Vӟi cách mҥng, trong 30 năm kháng chiӃn (1945-1975), do yêu cҫu cӫa chiӃn trѭӡng, ÿӏa bàn Ĉӗng

Nai nhiӅu lҫn tách nhұp, hình thành các tӍnh vӟi tên gӑi: tӍnh Biên Hòa, Thӫ Biên, Bà Rӏa - Long

Khánh, Bà Biên, Phѭӟc Thành, U1,

Phân khu 4, thành phӕ Biên Hòa, Phân khu Bà Rӏa, Tân Phú (1).

Tháng 1- 1976, tӍnh Ĉӗng Nai ÿѭӧc thành lұp trên cѫ sӣ sáp nhұp các tӍnh Biên Hòa (nông thôn, thӏ

xã), Bà Rӏa – Long Khánh, Tân Phú. Tháng 8 – 1991, theo quyӃt ÿӏnh cӫa kǤ hӑp thӭ 9 Quӕc Hӝi khóa

VIII lұp thêm tӍnh Bà Rӏa – VǊng Tàu. Ba huyӋn Long Ĉҩt, Châu Thành, Xuyên Mӝc thuӝc tӍnh mӟi.

TӍnh Ĉӗng Nai có 9 huyӋn, thӏ, thành phӕ: Tân Phú, Ĉӏnh Quán, Xuân Lӝc, Long Khánh, Thӕng

Nhҩt, Long Thành, Nhѫn Trҥch, Vƭnh Cӱu và thành phӕ Biên Hòa, gӗm 163 xã, phѭӡng, thӏ trҩn. Dân

sӕ toàn tӍnh 2.047.899 (2) ngѭӡi gӗm nhiӅu dân tӝc nhѭ Kinh, Hoa, Châu ro, Stiêng, Mҥ, K’ho, Chăm,

Khѫmer, Tày, Nùng…, trong ÿó ngѭӡi Kinh chiӃm 92,8 %.

Ĉӗng Nai có 5 tôn giáo: Phұt giáo, Thiên Chúa giáo, Tin Lành, Cao Ĉài, Hòa Hҧo. Riêng Phұt giáo

và Thiên Chúa giáo là 2 tôn giáo có tín ÿӗ ÿông nhҩt ӣ tӍnh. Ĉҥo Phұt vào Ĉӗng Nai tӯ lâu ÿӡi và có

quan hӋ tӕt vӟi cách mҥng (3). Ĉҥo Thiên Chúa giáo vào Ĉӗng Nai tӯ cuӕi thӃ kӹ XVII(4). Ngoài 5 tôn

giáo trên, nhân dân Ĉӗng Nai còn có tín ngѭӥng thӡ cúng ông bà tә tiên, tôn thӡ nhӳng vӏ thҫn có công

khai phá lұp làng xã, có công vӟi ÿҩt nѭӟc (nhѭ ÿình thҫn).

VӅ ÿӏa hình, Ĉӗng Nai hình thành 2 vùng, vùng trung du thuӝc ÿӏa bàn tiӃp giáp vӟi cao nguyên

Lâm Ĉӗng có huyӋn Tân Phú, Ĉӏnh Quán, Xuân Lӝc, Long Khánh, Thӕng Nhҩt. Vùng ÿӗi thoai thoҧi

và ÿӗng bҵng có huyӋn Vƭnh Cӱu, phía tây huyӋn Thӕng Nhҩt, thành phӕ Biên Hòa, Long Thành,

Nhѫn Trҥch.

Ĉӗng Nai có vài núi. Núi cao nhҩt là núi Chӭa Chan ӣ Xuân Lӝc (817m).

DiӋn tích rӯng Ĉӗng Nai chiӃm khoҧng 45% diӋn tích tӵ nhiên. Rӯng Ĉӗng Nai thuӝc loҥi rӯng

nhiӋt ÿӟi có nhiӅu loҥi gӛ quý nhѭ cҭm, gõ, trҳc, căm xe, giáng hѭѫng, bҵng lăng, sao… nhiӅu loҥi cây

thuӕc nhѭ tô mӝc, sa nhân,… Các loҥi thú lӟn nhѭ voi, tê giác, hә, nai… và hàng trăm các loҥi chim

thú, loài bò sát khác. Trong 2 cuӝc kháng chiӃn, rӯng Ĉӗng Nai gҳn liӅn vӟi nhӳng căn cӭ ÿӏa, chiӃn

khu nәi tiӃng nhѭ ChiӃn khu Ĉ, Rӯng Sác… Trong kháng chiӃn chӕng Mӻ, rӯng Ĉӗng Nai bӏ thiӋt hҥi

do bom ÿҥn, chҩt ÿӝc hoá hӑc, khai hoang cӫa ÿӃ quӕc Mӻ gây ra. Tӯ sau ngày thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc, do

sӵ hҥn chӃ vӅ nhұn thӭc, do quҧn lý yӃu kém, khai thác thiӃu quy hoҥch nên rӯng Ĉӗng Nai ngày càng

bӏ cҥn kiӋt.

HiӋn nay, Ĉӗng Nai còn rӯng Nam Cát Tiên là rӯng nguyên sinh nhiӋt ÿӟi, ÿӝ ҭm cao có nhiӅu loҥi

cây, thú hiӃm ÿã ÿѭӧc Nhà nѭӟc công nhұn là “Rӯng Quӕc gia”.

1 05- 1951: Thӫ Biên

Năm 1955: Biên Hòa

09- 1960 : Thӫ Biên

07- 1961 : Biên Hòa - Bà Rӏa

12- 1961 : Nhұp thêm tӍnh Long Khánh

03- 1963 : Biên Hòa, Bà Rӏa, Long Khánh

04- 1963 : Bà Biên (Biên Hòa, Bà Rӏa, Long Khánh)

09- 1965 : U1, Biên Hòa, Bà Rӏa - Long Khánh

12- 1966 : U1, Bà Biên (Biên Hòa, Bà Rӏa, Long Khánh)

10- 1967 : U1, Phân khu 4, Bà Rӏa - Long Khánh

05- 1971 : Phân khu Thӫ Biên (Phân khu 5 - U1), Phân khu Bà Rӏa

10- 7972 : Biên Hòa, Bà Rӏa - Long Khánh

Sau hiӋp ÿӏnh Paris năm 1973, tӍnh Biên Hòa, thành phӕ Biên Hòa và tӍnh Bà Rӏa - Long Khánh.

Ĉҫu năm 1974: Trung ѭѫng Cөc thành lұp thêm tӍnh căn cӭ Tân Phú.

2 Sӕ liӋu thӕng kê ÿӃn tháng 4 năm 1996

3 Nhӳng ngôi chùa cә nhѭ Ĉҥi Giác Tӵ ӣ HiӋp Hòa, Bӱu Phong ӣ Tân Bӱu, Long ThiӅn ӣ Bӱu Hòa…

4 Sau năm 1954, 147.000 ÿӗng bào Thiên Chúa giáo tӯ miӅn Bҳc ÿã vào ÿӏnh cѭ ӣ Ĉӗng Nai

1.7 Page 7

▲back to top

Nhӳng ngӑn núi lӱa ngѭng hoҥt ÿӝng cách ÿây hàng triӋu năm ÿã ÿӇ lҥi nhӳng lӟp nham thҥch tҥo

nên mӝt vùng ÿҩt ÿӓ bazan màu mӥ rӝng lӟn ӣ Tân Phú, Xuân Lӝc, Thӕng Nhҩt, rҩt thích hӧp vӟi viӋc

xây dӵng vùng chuyên canh cây công nghiӋp dài ngày, ngҳn ngày (cao su, thuӕc lá, tiêu, ÿiӅu, mía…).

Ĉӗng bҵng Ĉӗng Nai nҵm trҧi nghiêng vӅ biӇn Ĉông, là vùng ÿҩt phù sa mӟi, trӑng ÿiӇm lúa cӫa

tӍnh là Long Thành. Nҵm dӑc hai bên triӅn sông Ĉӗng Nai tӯ Tân TriӅu (Vƭnh Cӱu) ÿӃn Phú Hӝi (Long

Thành). Là vùng cây trái xum xuê bӕn mùa xanh tӕt vӟi các loҥi cây ăn trái nәi tiӃng nhѭ bѭӣi Tân

TriӅu, sҫu riêng, chôm chôm…

Ĉӗng Nai nҵm trong khu vӵc nhiӋt ÿӟi gió mùa. Mӛi năm có hai mùa. Mùa mѭa tӯ tháng 5 ÿӃn

tháng 11; mùa nҳng tӯ tháng 11 ÿӃn tháng 4. Lѭӧng mѭa bình quân 1.700mm. Ĉӗng Nai rҩt ít khi xҧy

ra thiên tai lǊ lөt, lѭӧng nѭӟc và giӡ nҳng phù hӧp càng tҥo thêm ÿiӅu kiӋn ÿӇ phát triӇn nông nghiӋp

toàn diӋn.

Lòng ÿҩt Ĉӗng Nai chӭa nhiӅu khoáng sҧn quý, nәi tiӃng nhѭ ÿá xây dӵng, ÿҩt sét, cao lanh dùng

cho vұt liӋu xây dӵng, hàng gӕm mӻ nghӋ, hình thành nhӳng làng gӕm, lu, gҥch, ngói nәi tiӃng nhѭ

Tân Vҥn, Bӱu Hòa, Hóa An; than bùn làm chҩt ÿӕt; các loҥi ÿá ӕp lát, ÿá quý làm hàng xuҩt khҭu…

Ĉӗng Nai có nhiӅu sông suӕi. Sông Ĉӗng Nai là sông lӟn nhҩt ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ bҳt nguӗn tӯ

cao nguyên Lâm Viên, ÿoҥn chҧy qua tӍnh dài 290 km, có nhiӅu phө lѭu nhѭ sông Bé, sông La Ngà.

Ngoài nguӗn nѭӟc phөc vө cho nông nghiӋp, sinh hoҥt, sông Ĉӗng Nai còn là nguӗn “vàng trҳng”

vӟi công trình thӫy ÿiӋn Trӏ An công suҩt 420.000 kw, cung cҩp ÿiӋn cho cҧ Nam bӝ (1).

Ĉӗng Nai nҵm trong khu vӵc tam giác trӑng ÿiӇm kinh tӃ thành phӕ Hӗ Chí Minh - Biên Hòa -

VǊng Tàu có vӏ trí chiӃn lѭӧc quan trӑng, là cӱa ngõ phía ÿông nam Sài Gòn; là ÿҫu cҫu nӕi thông ra

biӇn Ĉông. Ĉӗng Nai có khu công nghiӋp Biên Hòa lӟn nhҩt ӣ miӅn Nam (2). Rӯng Ĉӗng Nai nӕi liӅn

rӯng Tây Nguyên, cӵc nam Trung bӝ tҥo nên mӝt hành lang, mӝt căn cӭ liên hoàn cӫa cách mҥng ӣ

Nam bӝ.

Ĉӗng Nai có hӋ thӕng ÿѭӡng giao thông thuұn lӧi. Quӕc lӝ 1 nӕi liӅn thành phӕ Hӕ Chí Minh - miӅn

Bҳc qua Ĉӗng Nai; quӕc lӝ 51 Biên Hòa ÿi VǊng Tàu; quӕc lӝ 20 ÿi Tây Nguyên, xa lӝ Biên Hòa - Sài

Gòn (30km). Ngoài ra còn có hӋ thӕng ÿѭӡng liên tӍnh sӕ 2, 3, 16, 24, 25 thuұn lӧi cho giao thông vұn

chuyӇn hàng kinh tӃ, quân sӵ. Ĉӗng Nai có ÿѭӡng sҳt xuyên ngang dài 90km; ÿѭӡng sông Ĉӗng Nai,

sông Lòng Tàu thông ra biӇn Ĉông. Ĉѭӡng không Ĉӗng Nai có sân bay Biên Hòa - trѭӟc ÿây ÿѭӧc ÿӃ

quӕc Mӻ sӱ dөng cho mөc tiêu chiӃn tranh xâm lѭӧc ViӋt Nam. Sau ngày miӅn Nam hoàn toàn giҧi

phóng (30/4/1975), ta tiӃp quҧn sӱ dөng bҧo vӋ Tә quӕc.

Trong 30 năm chiӃn tranh, Ĉӗng Nai luôn là mӝt chiӃn lѭӧc quan trӑng ÿѭӧc thӵc dân Pháp, ÿӃ

quӕc Mӻ và xây dӵng thành mӝt hұu cӭ trӵc tiӃp cho Sài Gòn. Ĉһc biӋt trong chiӃn tranh xâm lѭӧc,

ÿӏch xây dӵng Ĉӗng Nai thành mӝt trung tâm chӍ huy ÿánh phá cách mҥng ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ.

Chúng mӣ rӝng, hiӋn ÿҥi hóa sân bay chiӃn lѭӧc Biên Hòa và 18 sân bay dã chiӃn khác, xây dӵng

nhiӅu căn cӭ quân sӵ lӟn (Quân ÿoàn 3 ngөy, Nha Cҧnh sát, Bӝ Tѭ lӋnh dã chiӃn II Mӻ, căn cӭ huҩn

luyӋn Nѭӟc Trong…), kho tàng (lӟn nhҩt là kho liên hӧp Long Bình), trung tâm huҩn luyӋn Nѭӟc

Trong. Biên Hòa cǊng là nѫi ÿӏch lұp “phòng tuyӃn thép” cuӕi cùng ÿӇ bҧo vӋ chӃ ÿӝ Sài Gòn.

Vӟi cách mҥng, Ĉӗng Nai là nѫi sӟm hình thành giai cҩp công nhân, ÿông ÿҧo là công nhân cao su

cùng vӟi nông dân lao ÿӝng là lӵc lѭӧng nòng cӕt cӫa cách mҥng. Ngay tӯ khi ra ÿӡi, Ĉҧng chӍ ÿҥo xây

dӵng cѫ sӣ cӕt cán trong quҫn chúng ÿӇ lãnh ÿҥo quҫn chúng hành ÿӝng cách mҥng. Trong hai cuӝc

kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp và ÿӃ quӕc Mӻ xâm lѭӧc, Ĉӗng Nai là mӝt trong nhӳng trung tâm

cách mҥng vӟi hӋ thӕng căn cӭ ÿӏa liên hoàn, nѫi ÿӭng chân chӍ ÿҥo cӫa Khu ӫy miӅn Ĉông, Xӭ ӫy

Nam bӝ, Trung ѭѫng Cөc; là ÿӏa bàn quan trӑng ÿӭng chân cӫa quân chӫ lӵc ta tiêu diӋt sinh lӵc và

phѭѫng tiӋn chiӃn tranh Mӻ ngөy, là mӝt hành lang, ÿҫu cҫu tiӃp nhұn hàng chi viӋn tӯ hұu phѭѫng

1 Ĉӗng Nai còn các sông suӕi lӟn khác nhѭ: La Ngà, Ĉӗng Môn, Lá Buông, Rҥch Ĉông, Suӕi Cҧ, Thӏ Vҧi, Ông

Kèo…

2 HiӋn nay ÿã quy hoҥch tҩt cҧ 11 khu công nghiӋp trên toàn tӍnh.

1.8 Page 8

▲back to top

miӅn Bҳc cho miӅn Ĉông. Ĉây cǊng là nѫi diӉn ra trұn quyӃt chiӃn ÿұp tan tuyӃn phòng thӫ phía ÿông

Sài Gòn cӫa ÿӏch, tҥo ÿiӅu kiӋn cho chiӃn dӏch Hӗ Chí Minh toàn thҳng.

Cách ÿây tӯ 2500 ÿӃn 4000 năm, Ĉӗng Nai là mӝt trong nhӳng ÿӏa bàn cѭ trú cӫa dân cѭ bҧn ÿӏa, hӑ

ÿã tҥo cho mình mӝt nӅn văn minh khá ÿһc sҳc. Hàng chөc di chӍ khҧo cә ÿã ÿѭӧc khai quұt tҥi Ĉӗng

Nai (1) vӟi hàng ngàn hiӋn vұt gӗm công cө sҧn xuҩt bҵng ÿá, ÿӗ sҳt ÿѭӧc chӃ tác tinh vi ÿã khҷng ÿӏnh

ÿҩt Ĉӗng Nai xѭa là mӝt trung tâm dân cѭ ÿông ÿúc có nӅn kinh tӃ khá phát triӇn ӣ miӅn Ĉông Nam

bӝ. Nhѭ vұy, vӅ mһt thiӃt chӃ xã hӝi, Ĉӗng Nai là mӝt tӍnh còn trҿ so vӟi chiӅu dày lӏch sӱ cӫa dân tӝc

(2). ThӃ nhѭng, tӯ trѭӟc ÿó rҩt lâu, ngѭӡi ViӋt ÿã có mһt trên ÿҩt này cùng vӟi dân cѭ bҧn ÿӏa nhѭ ngѭӡi

Châu ro, Stiêng, Chăm… “Chung lѭng ÿҩu cұt” chinh phөc thiên nhiên, xây dӵng cuӝc sӕng phӗn vinh.

Theo Phan Khoang trong cuӕn “ViӋt sӱ xӭ ÿàng trong” (3) tӯ năm 1630 vùng ÿҩt Kroykro (tӭc Sài Gòn,

Biên Hòa, Bà Rӏa) ÿã có nhiӅu ngѭӡi ViӋt ÿӃn khai phá ÿҩt ÿai.

Giӳa thӃ kӹ XVII, nhӳng ngѭӡi dân ÿói khә vì chiӃn tranh Trӏnh - NguyӉn, vì nҥn bóc lӝt cӫa vua

quan, nhӳng tӝi nhân, nhӳng ngѭӡi lính chӕng chiӃn tranh ÿào ngǊ ÿã ÿi vӅ phía Nam tìm ÿҩt sӕng. Hӑ

ÿi bҵng ghe thuyӅn, ÿi lҿ tҿ, có khi ÿi cҧ gia ÿình. Mӭc ÿӝ chiӃn tranh giӳa 2 tұp ÿoàn phòng kiӃn Trӏnh

- NguyӉn càng gay gҳt thì sӕ ngѭӡi tìm ÿѭӡng vào Nam cǊng tăng lên. Nhӳng ngѭӡi ViӋt ÿã hӧp sӭc

vӟi nhau cùng cѭ dân tҥi chӛ khai hoang lұp làng sinh sӕng ӣ vùng ÿҩt Môxuy (Mô Soài) nay là các

khu vӵc thuӝc xã Long Hѭѫng, Phѭӟc LӉ lên Ĉҩt Ĉӓ, huyӋn Long Ĉҩt, tӍnh Bà Rӏa - VǊng Tàu.

Mӝt bӝ phұn ngѭӡi ViӋt khác theo dòng sông Ĉӗng Nai ngѭӧc lên phía Bҳc lұp làng Mӻ Uyên (Tân

Uyên), ÿӏnh cѭ ӣ các vùng ven sông lұp làng xóm mӟi: BӃn Gӛ, BӃn Ĉá, Cù Lao Rùa, Cù Lao Phӕ…

Cuӕi nhӳng năm 70 cӫa thӃ kӹ XVII, ngoài ngѭӡi ViӋt và cѭ dân bҧn ÿӏa còn có các nhóm ngѭӡi Hoa

tӯ Quҧng Ĉông, Quҧng Tây chӫ yӃu là quan quân nhà Minh chӕng ÿӕi sӵ xâm lăng cӫa nhà Mãn

Thanh ÿã trӕn chҥy qua ViӋt Nam, ÿѭӧc chúa NguyӉn cho ҭn náu và sinh sӕng ӣ Nam bӝ. ĈӃn Biên

Hòa có nhóm Trҫn Thѭӧng Xuyên (1695) ÿѭӧc phép ÿӏnh cѭ ӣ vùng Bàn Lân, Cù Lao Phӕ.

Nhѭ vұy, nhӳng lӟp cѭ dân ngѭӡi ViӋt vào ÿҩt Biên Hòa Ĉӗng Nai là nhӳng tҫng lӟp phҧn kháng

mӑi áp bӭc, hà khҳc cӫa chӃ ÿӝ phong kiӃn. Hӑ là nhӳng ngѭӡi yêu lao ÿӝng, muӕn ÿѭӧc phóng

khoáng tӵ do, nhӳng lӟp ngѭӡi này ÿã cùng chӕng chӑi vӟi thiên nhiên tҥo dӵng nên mӝt cuӝc sӕng vұt

chҩt và tinh thҫn phong phú. Mӝt giáo sƭ ngѭӡi Pháp Chritipho Boris có dӏp ÿӃn ÿҩt Ĉӗng Nai ÿã nhұn

xét: “ Dân ӣ ÿây sӕng thuұn hòa, cѭ xӱ vӟi nhau thҷng thҳn, thұt thà nhѭ anh em ruӝt thӏt”.

Có tinh thҫn ÿoàn kӃt, có ÿӭc tính cҫn cù lao ÿӝng, nhӳng ngѭӡi dân ViӋt cùng cѭ dân tҥi chӛ ÿã

“biӃn nhӳng ÿám rӯng hoang vu và cӓ rұm, mӛi ÿám rӯng có thӇ rӝng hѫn nghìn dһm”(4) thành xóm

làng trù phú, nhӳng cánh ÿӗng xanh tѭѫi và cuӝc sӕng ҩm no hҥnh phúc.

Tӯ giӳa thӃ kӹ XVII ÿҫu thӃ kӹ XVIII, Cù lao Ĉҥi Phӕ (nay là xã HiӋp Hòa - Biên Hòa) ÿã trӣ thành

mӝt hҧi cҧng lӟn, mӝt trung tâm thѭѫng mҥi sҫm uҩt ӣ Nam bӝ, ÿҫu mӕi giao lѭu vӟi kinh tӃ nѭӟc

ngoài. Trӏnh Hoài Ĉӭc ÿã mô tҧ Cù Lao Ĉҥi Phӕ nhѭ sau: “Lҫu quá ÿôi tҫng rӵc rӥ trên bӡ sông, liên

lҥc năm dһm và phân hoҥch ra làm 3 nhai lӝ. Nhai lӟn ӣ giӳa phӕ lát ÿá trҳng, nhai ngang lát ÿá ong,

nhai nhӓ lát ÿá xanh, ÿѭӡng sông bҵng phҷng, ngѭӡi buôn tө tұp ÿông ÿҧo, tàu biӇn ghe sông ÿӃn ÿұu

chen lҩn nhau, còn nhӳng nhà buôn to ӣ ÿây thì nhiӅu hѫn hӃt (5).

Trong quá trình xâm lѭӧc nѭӟc ta, thӵc dân Pháp ÿã tìm thҩy ӣ Ĉӗng Nai mӝt miӅn ÿҩt nѭӟc ÿѭӧc

thiên nhiên ѭu ÿãi, giàu tài nguyên ÿáp ӭng ÿѭӧc yêu cҫu bóc lӝt làm giàu cho chúng. Chѭѫng trình

khai thác thuӝc ÿӏa cӫa thӵc dân ÿã ÿѭӧc toàn quyӅn Paul Doumer vҥch ra tӯ năm 1897: Xây dӵng cѫ

sӣ hҥ tҫng Ĉông Dѭѫng vӟi mӝt quy mô to lӟn, mӝt hӋ thӕng ÿѭӡng sҳt, ÿѭӡng bӝ, ÿѭӡng sông, bӃn

1 Hàng Gòn, Suӕi Chӗn, Bình Giã, Cái Vҥn, Long Giao, Suӕi Linh.

2 Tính tӯ năm 1698 ÿӃn 1998 Biên Hòa – Ĉӗng Nai tròn 300 năm.

3 Phan Khoang - Vi͟t s΅ x΁ ÿàng trong, Nhà xuҩt bҧn Khai Trí – Sài Gòn năm 1970 - trang 401- 404.

4 Lê Quý Ĉôn - PhͿ Biên T̹p Lͽc, QuyӇn IV - tӯ 2019.

5 Trӏnh Hoài Ĉӭc – Gia Ĉͣnh Thành Thông Chí

1.9 Page 9

▲back to top

cҧng ÿӇ phөc vө cho viӋc khai thác Ĉông Dѭѫng… ÿҭy mҥnh sҧn xuҩt và thѭѫng mҥi cӫa thuӝc ÿӏa

bҵng viӋc phát triӇn công cuӝc thӵc dân cӫa ngѭӡi Pháp và lao ÿӝng ngѭӡi bҧn xӭ.

Tѭ bҧn Pháp ÿã ÿә xô ÿҫu tѭ vӕn khai thác tài nguyên thiên nhiên ӣ Biên Hòa, mҥnh nhҩt là vào

nhӳng năm ÿҫu thӃ kӹ XX. Chúng xây dӵng hӋ thӕng xí nghiӋp công nghiӋp khai thác lâm sҧn, nhӳng

công ty ÿӗn ÿiӅn khai thác cao su.

Cùng vӟi công cuӝc khai thác thuӝc ÿӏa cӫa tѭ bҧn thӵc dân Pháp, giai cҩp công nhân ӣ Ĉӗng Nai

hình thành. Mӭc ÿӝ khai thác càng cao thì sӕ lѭӧng công

nhân càng tăng lên. Ngѭӡi công nhân phҧi bán sӭc lao ÿӝng ÿӇ kiӃm sӕng, biӃt mình bӏ bóc lӝt, kiӃp

sӕng ngӵa trâu nhѭng không có cách nào khác. Trѭӟc năm 1914, sӕ lѭӧng công nhân làm ӣ các công

trѭӡng, xí nghiӋp, các ÿӗn ÿiӅn cao su ӣ Biên Hòa là 2.500 ngѭӡi. ĈӃn năm 1930, riêng công nhân cao

su ӣ Biên Hòa tăng hѫn 4 lҫn.

Ĉӝi ngǊ công nhân các xí nghiӋp, công ty ÿӗn ÿiӅn hҫu hӃt ÿѭӧc tѭ bҧn thӵc dân Pháp tuyӇn mӝ tӯ

nhӳng ngѭӡi nông dân nghèo khә chӏu sӵ chà ÿҥp, bóc lӝt cӫa ÿӏa chӫ phong kiӃn ӣ miӅn Trung, miӅn

Bҳc. Hình thӭc tuyӇn dөng cӫa tѭ bҧn thӵc dân là “mӝ phu” hay ký công tra (giao kèo). Sӵ thӵc cӫa

hình thӭc tuyӇn dөng này ÿѭӧc tӡ báo Volonté Indochinoise (Ý chӍ Ĉông Dѭѫng) ra ngày 10 tháng 8

năm 1927 vҥch trҫn: “Ĉó là sӵ tái bҧn trong giӳa thӃ kӹ XX này cӫa cái chӧ buôn nô lӋ”.

Thӵc dân Pháp cùng bӑn mӝ phu ÿã cӕ thêu dӋt nên mӝt “thiên ÿѭӡng” ÿҩt ÿӓ Nam kǤ. Nhѭng khí

hұu khҳc nghiӋt cӫa núi rӯng, sӵ bóc lӝt cӫa bӑn chӫ Tây bҵng chӃ ÿӝ lao ÿӝng nһng nhӑc, ăn uӕng

thiӃu dinh dѭӥng, thѭӡng xuyên bӋnh ÿau thiӃu thuӕc uӕng, lҥi bӏ bӑn ÿӏa chӫ, cai, xu, xӃp ÿánh ÿұp,

cúp phҥt ÿã biӃn nhӳng ÿӗn ÿiӅn cao su cӫa tѭ bҧn Pháp ӣ Biên Hòa thành nhӳng “ÿӏa ngөc trҫn gian”

ÿӕi vӟi ngѭӡi phu cao su. Ngѭӡi công nhân cao su chӃt dҫn chӃt mòn, ít ai hӃt hҥn giao kèo lҥi ÿѭӧc trӣ

vӅ quê nhà.

Sӵ bóc lӝt cӫa ngѭӡi công nhân cao su càng tӗi tӋ thì lӧi nhuұn cӫa bӑn tѭ bҧn thӵc dân càng không

ngӯng tăng lên. Do vұy, mâu thuүn giӳa ÿӝi ngǊ công nhân Biên Hòa và bӑn chӫ tѭ bҧn ngày càng gay

gҳt.

Ngoài giai cҩp công nhân, giai cҩp nông dân tҥi Biên Hòa cǊng là nҥn nhân cӫa chӃ ÿӝ thӵc dân

phong kiӃn.

Ӣ nông thôn Biên Hòa, quá trình khai phá ÿҩt ÿai dҫn dҫn dүn ÿӃn sӵ phân hóa giai cҩp, ÿó là giai

cҩp ÿӏa chӫ và ngѭӡi tá ÿiӅn làm thuê. Nhҩt là dѭӟi chӃ ÿӝ thӵc dân phong kiӃn, bӑn tѭ bҧn thӵc dân

cҩu kӃt vӟi giai cҩp ÿӏa chӫ, tìm mӑi cách cѭӟp ruӝng rүy cӫa nông dân các vùng ÿҩt ÿӓ bazan ÿӇ mӣ

rӝng ÿӗn ÿiӅn trӗng cao su, cà phê… và biӃn nhӳng ngѭӡi nông dân không còn tѭ liӋu sҧn xuҩt ÿó

thành nhӳng ngѭӡi phu nô lӋ làm thuê làm mѭӟn cho bӑn chӫ. Thêm vào ÿó là nҥn thuӃ khóa nһng nӅ,

lao dӏch quanh năm. Cuӝc sӕng nông dân ngày càng túng bҩn, nӧ nҫn, ÿói rét. Ngѭӧc lҥi, bӑn ÿӏa chӫ

ngày càng giàu có. Sӵ phân hóa xã hӝi ÿã dүn ÿӃn mâu thuүn giӳa giai cҩp nông dân nghèo vӟi giai cҩp

ÿӏa chӫ, sӵ mâu thuүn này càng gay gҳt và tҩt yӃu sӁ xҧy ra ÿҩu tranh giai cҩp giӳa nông dân vӟi ÿӏa

chӫ.

Biên Hòa có tҫng lӟp thӧ tiӇu thӫ công nghiӋp làm thuê ӣ các lò lu, lò gҥch ngói, lò gӕm tұp trung ӣ

vùng Tân Vҥn, Bӱu Hòa, Hóa An, Tân Hҥnh… Hҫu hӃt hӑ ÿӅu xuҩt thân tӯ giai cҩp nông dân bӏ phá

sҧn, hoһc vӯa làm nông nghiӋp vӯa làm thӧ tiӇu thӫ công nghiӋp. Cuӝc sӕng lao ÿӝng cӫa hӑ vô cùng

vҩt vҧ cӵc nhӑc ÿӇ làm giàu cho bӑn chӫ.

Tҫng lӟp tiӇu tѭ sҧn ӣ Biên Hòa, cuӝc sӕng dӵa vào ÿӗng lѭѫng cӫa chính quyӅn thӵc dân nӱa

phong kiӃn. Mӝt sӕ là “công chӭc cao cҩp” nhѭ ÿӕc phӫ sӭ, tri huyӋn, tri phӫ khá giҧ, còn ÿҥi ÿa sӕ là

công chӭc nhӓ, tѭ chӭc, giáo viên, hӑc sinh… phҧi chҥy ăn hàng ngày cuӝc sӕng tӕi tăm, bӃ tҳc vӅ

chính trӏ, vӅ kinh tӃ bӏ ҧnh hѭӣng bӣi chính sách thuӃ khóa, biӃn ÿӝng vӅ giá cҧ.

VӅ văn hóa, chính quyӅn thӵc dân áp dөng chính sách ngu dân, 95% nhân dân Biên Hòa mù chӳ.

Trong hѫn 7000 công nhân cao su chӍ có 120 ngѭӡi ÿi hӑc. Toàn huyӋn Long Thành (tӯ năm 1929 ÿӃn

1.10 Page 10

▲back to top

năm 1932) chӍ có mӝt trѭӡng hӑc dҥy ÿӃn lӟp 1 (ӣ Phѭӟc ThiӅn), mӝt trѭӡng dҥy ÿӃn lӟp 2 (Phѭӟc

Lӝc). Toàn tӍnh Biên Hòa chӍ có 3 trѭӡng tiӇu hӑc.

Riêng quұn Xuân Lӝc có mӝt trѭӡng tiӇu hӑc nhѭng ÿӇ dành cho con em công chӭc Pháp, quan lҥi,

ÿӏa chӫ. Ӣ thӏ xã Biên Hòa tuy có nhiӅu trѭӡng hӑc hѫn, nhѭng cǊng chӍ dҥy ÿӃn cҩp I (trѭӡng tiӇu hӑc

NguyӉn Du), Trѭӡng Bá nghӋ (École D’art). Các thӏ trҩn, thӏ xã nhan nhҧn nhӳng tiӋm rѭӧu (viӃt tҳt

RA) và tiӋm hút thuӕc phiӋn (viӃt tҳt RO) do bӑn thӵc dân Pháp quҧn lý và khuyӃn khích ngѭӡi dân sӱ

dөng. Nҥn cӡ bҥc, hút xách tӯ thӏ trҩn ÿӃn nông thôn, ÿӗn ÿiӅn cao su ÿѭӧc mӣ ra ÿӇ làm bҫn cùng hóa

ngѭӡi dân.

ChӃ ÿӝ khai thác thuӝc ÿӏa dã man cӫa thӵc dân tѭ bҧn Pháp, sӵ cҩu kӃt chһt chӁ giӳa thӵc dân vӟi

ÿӏa chӫ phong kiӃn ÿã làm phân hóa xã hӝi Biên Hòa mӝt cách sâu sҳc, nҧy sinh nhiӅu mâu thuүn,

trong ÿó có 2 mâu thuүn cѫ bҧn: mâu thuүn giӳa dân tӝc ViӋt Nam vӟi chӃ ÿӝ thӵc dân Pháp và mâu

thuүn giӳa các tҫng lӟp nhân dân lao ÿӝng mà chӫ yӃu là giai cҩp công nhân, nông dân vӟi bӑn tѭ bҧn

(bҧn xӭ và thӵc dân) cҩu kӃt vӟi bӑn ÿӏa chӫ phong kiӃn.

Ngay tӯ khi mӣ ÿҩt, thiên nhiên khҳc nghiӋt ӣ Biên Hòa ÿã buӝc ngѭӡi dân ViӋt, dân bҧn ÿӏa ÿoàn

kӃt mӝt lòng chӕng lҥi thú dӳ, thiên tai, lam sѫn chѭӟng khí. Sӵ bóc lӝt cӫa thӵc dân và ÿӏa chӫ ÿã làm

cho tình thѭѫng yêu, ÿoàn kӃt tѭѫng ái giai cҩp trong nông dân, công nhân và các tҫng lӟp lao ÿӝng

khác ngày càng gҳn bó hѫn. Giai cҩp công nhân Biên Hòa, ÿҥi ÿa sӕ xuҩt thân tӯ nông dân ÿã liên kӃt

vӟi giai cҩp này thành “ÿӗng minh” tӵ nhiên vӟi nhau. Cùng vӟi truyӅn thӕng văn hóa, tinh thҫn lao

ÿӝng cҫn cù ÿã tҥo nên lòng yêu thѭѫng quê hѭѫng tha thiӃt, tinh thҫn ÿoàn kӃt giai cҩp, ÿoàn kӃt trong

nhân dân, là truyӅn thӕng quý báu cӫa nhân dân Biên Hòa.

Ngày 12 tháng 2 năm 1859, liên quân Pháp -Y Pha Nho nә súng ÿánh chiӃm thành Gia Ĉӏnh, mӣ

ÿҫu công cuӝc xâm lѭӧc ӣ Nam bӝ.

Tháng 2 năm 1861, ÿҥi ÿӗn Chí Hòa thҩt thӫ, NguyӉn Tri Phѭѫng dүn hѫn 600 quân lui vӅ thành

Biên Hòa ÿӇ tiӃp tөc chiӃn ÿҩu.

TriӅu ÿình nhà NguyӉn hèn nhát ÿҫu hàng thӵc dân Pháp. Nhѭng nhân dân Biên Hòa dѭӟi sӵ lãnh

ÿҥo cӫa nhӳng sƭ phu yêu nѭӟc ÿã ÿӭng lên chӕng giһc Pháp quyӃt liӋt.

Sau khi chiӃm Biên Hòa, tên ÿҥi tá Diégo dүn mӝt cánh quân ÿánh xuӕng Long Thành. Tәng lãnh

binh NguyӉn Ĉӭc Ӭng ÿã lãnh ÿҥo nghƭa quân chһn ÿánh ÿӏch quyӃt liӋt. Dù vǊ khí thô sѫ, nghƭa quân

Long Thành cҫm cӵ vӟi quân Pháp tӯ sáng sӟm ÿӃn 14 giӡ. Quân Pháp phҧi tăng cѭӡng viӋn binh tӯ

Biên Hòa xuӕng ÿánh chiӃm theo lӝ 17 và 19 bao vây nghƭa quân. Ngày 20 tháng 12 năm 1861,

NguyӉn Ĉӭc Ӭng hy sinh, nghƭa quân phҧi rút vô rӯng.

Trong cuӝc kháng chiӃn chӕng xâm lѭӧc, ÿӗng bào Châu ro, Stiêng ӣ Biên Hòa ÿã sát cánh cùng

nghƭa quân chiӃn ÿҩu hӃt sӭc dǊng cҧm, làm cho quân Pháp bӏ nhiӅu thҩt bҥi. Tәng hành dinh cӫa ÿҥi

tá Loubére ӣ Biên Hòa nhiӅu lҫn bӏ nghƭa quân bao vây tiӃn công. Tên Peyon thiӃu tá hҧi quân Pháp

thú nhұn: “Quân khӣi nghƭa ÿã thành công trong viӋc lôi kéo các bӝ lҥc ngѭӡi Thѭӧng ӣ Biên Hòa, Bà

Rӏa. Trѭӟc ÿó, nhӳng nguӡi này vүn ÿӭng ngoài cuӝc chiӃn ÿҩu. ViӋc tham gia cӫa nhӳng bӝ lҥc này

chӭng tӓ quân khӣi nghƭa ӣ Biên Hòa, Bà Rӏa ÿã có nhӳng trӧ lӵc quan trӑng”.

Ngày 20 tháng 8 năm 1864, Trѭѫng Ĉӏnh hy sinh, con là Trѭѫng QuyӅn tiӃp tөc lãnh ÿҥo cuӝc

kháng chiӃn, lұp căn cӭ ӣ Giao Loan (Rӯng Lá). Tӯ căn cӭ này, nghƭa quân nhiӅu lҫn tә chӭc tiӃn công

giһc Pháp ӣ Biên Hòa.

Nhân dân ӣ Xuân Lӝc, Bàu Cá ÿã tích cӵc giúp ÿӥ nghƭa quân chӕng thӵc dân Pháp.

Tháng 4 năm 1865, vӟi mӝt lӵc lѭӧng quân sӵ lӟn, thӵc dân Pháp phҧi bӏ nhiӅu tәn thҩt mӟi chiӃm

ÿѭӧc căn cӭ Giao Loan, phát triӇn ÿánh chiӃm ÿӗn Gia Phú, Gia Lào, Bàu Cá. Cuӕi tháng 4 năm 1865,

lӵc lѭӧng nghƭa quân ӣ Biên Hòa bӏ tan rã, phong trào kháng chiӃn bӏ lҳng xuӕng mӝt thӡi gian.

Nhӳng năm ÿҫu thӃ kӹ XX, phong trào yêu nѭӟc và kháng chiӃn cӫa nhân dân chӕng thӵc dân,

phong kiӃn lҥi nә ra ӣ Biên Hòa. Các “hӝi kín” ÿѭӧc thành lұp nhӵ hӝi kín cӫa ông Ĉoàn Văn Cӵ ӣ

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Bình Ĉa (Tam HiӋp - Biên Hòa) năm 1906. Nhóm Lâm Trung ӣ quұn Châu Thành tӍnh Biên Hòa tә

chӭc tiӃn công trө sӣ tӅ giҧi thoát thanh niên bӏ bҳt lính ÿѭa sang Pháp vào ÿêm 14 tháng 2 năm 1916.

Mӝt bӝ phұn vǊ trang ӣ Bình Trѭӟc do các ông Mѭӡi Sót, Mѭӡi TiӃt chӍ huy (cǊng thuӝc nhóm Lâm

Trung) tә chӭc ÿánh phá khám ÿѭӡng tҥi thӏ xã Biên Hòa, bҳn súng thӏ uy vào nhà tên chӫ tӍnh Biên

Hòa ngày 16 tháng 2 năm 1916.

2.2 Page 12

▲back to top

2.3 Page 13

▲back to top

2.4 Page 14

▲back to top

2.5 Page 15

▲back to top

2.6 Page 16

▲back to top

2.7 Page 17

▲back to top

Các hoҥt ÿӝng vǊ trang cӫa các tә chӭc này ÿã bӏ thӵc dân Pháp ÿàn áp dӳ dӝi và dҫn dҫn bӏ tan rã.

Phong trào Ĉông Du cӫa cө Phan Bӝi Châu, phong trào Duy Tân cӫa cө Phan Chu Trinh ÿã có tiӃng

vang và tác ÿӝng nhҩt ÿӏnh ÿӃn tinh thҫn yêu nѭӟc cӫa nhân dân Biên Hòa, nhҩt là trong giӟi thanh

niên hӑc sinh vào nhӳng năm 20 cӫa thӃ kӹ XX.

Ĉһc biӋt ÿӝi ngǊ công nhân Biên Hòa tuy mӟi ra ÿӡi nhѭng không ngӯng ÿҩu tranh cho quyӅn lӧi

giai cҩp bҵng nhiӅu hình thӭc tӯ thҩp ÿӃn cao.

Công nhân nhà máy cѭa BIF, công nhân ÿѭӡng sҳt trong nhӳng năm 20 ÿã liên tөc tә chӭc nhӳng

cuӝc ÿҩu tranh nhӓ lҿ chӕng lҥi sӵ áp bӭc, bóc lӝt cӫa bӑn chӫ tѭ bҧn ÿòi quyӅn dân sinh, dân chӫ. Nәi

bұt là tinh thҫn ÿҩu tranh cӫa ÿӝi ngǊ công nhân cao su.

Tháng 12 năm 1926, 500 công nhân ӣ ÿӗn ÿiӅn cao su Cam Tiêm (Ông QuӃ) ÿӗng loҥt bãi công

phҧn ÿӕi sӵ lӯa gҥt cӫa bӑn mӝ phu; phҧn ÿӕi chӫ sӣ không thӵc hiӋn nhӳng ÿiӅu cam kӃt trong bҧn

giao kèo. Bӑn tѭ bҧn thӵc dân phҧi huy ÿӝng lính ÿӃn ÿàn áp dã man ÿӇ dұp tҳt cuӝc bãi công.

Trong tháng 8 và 9 năm 1927, công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su Phú RiӅng (1) cǊng nhiӅu lҫn nәi dұy ÿҩu

tranh ÿòi quyӅn lӧi kinh tӃ. Công nhân nәi dұy giӃt tên xӃp Tây Mông-téc-lô (Monterlo) và lùng bҳt,

cҧnh cáo mӝt tên cai, xu, xӃp gian ác ӣ phân sӣ.

1 Phú RiӅng lúc bҩy giӡ thuӝc tӍnh Biên Hòa

2.8 Page 18

▲back to top

CHѬѪNG I

SӴ RA ĈӠI CӪA ĈҦNG BӜ BIÊN HÒA - NHӲNG HOҤT ĈӜNG CӪA ĈҦNG BӜ TRONG

THӠI Kǣ 1930 - 1945

SӴ RA ĈӠI CӪA CHI BӜ ĈҦNG PHÚ RIӄNG - BÌNH PHѬӞC - TÂN TRIӄU - BIÊN HÒA

Tӯ cuӕi thӃ kӹ XIX ÿҫu thӃ kӹ XX, nhân dân ta khҳp nѫi tӯ Nam chí Bҳc dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa các

sƭ phu yêu nѭӟc ÿã liên tiӃp vùng lên ÿҩu tranh chӕng thӵc dân Pháp xâm lѭӧc giành ÿӝc lұp dân tӝc.

Nhѭng các cuӝc khӣi nghƭa ÿӅu lҫn lѭӧt thҩt bҥi. Nguyên nhân chính là tҩt cҧ các cuӝc ÿҩu tranh ÿó

chѭa có mӝt ÿѭӡng lӕi ÿúng ÿҳn ÿӇ tұp hӧp ÿѭӧc ÿông ÿҧo nhân dân chӕng giһc, phù hӧp vӟi xu thӃ

cӫa thӡi ÿҥi.

Năm 1911, Bác Hӗ (khi ҩy vӟi tên gӑi là NguyӉn Tҩt Thành) ÿã vào Sài Gòn. Bác lҩy tên là Ba và

xin làm viӋc phө bӃp trên tàu Ĉӡ-la-tút-sѫ Tӡ-rê-vin (De la Tousse Trévin). Ngày 5 tháng 6 năm 1911,

tӯ bӃn cҧng Nhà Rӗng, Bác ra ÿi tìm ÿѭӡng cӭu nѭӟc.

Bҵng thӵc tiӉn lao ÿӝng và trí tuӋ cӫa mình, Ngѭӡi ÿã khҳc phөc ÿѭӧc sӵ hҥn chӃ cӫa các sƭ phu

ÿѭѫng thӡi, hòa nhұp vӟi phong trào ÿҩu tranh cӫa giai cҩp công nhân các nѭӟc thuӝc ÿӏa ӣ châu Phi,

châu Mӻ La tinh, phong trào công nhân các nѭӟc châu Âu. Và tӯ ÿó, Ngѭӡi ÿã ÿӃn vӟi chӫ nghƭa Mác-

Lênin, chân lý cӫa thӡi ÿҥi.

Ngày 16 tháng 7 năm 1920, lҫn ÿҫu tiên trên ÿҩt Pháp, ngѭӡi thanh niên yêu nѭӟc NguyӉn Ái Quӕc

(1) ÿã ÿѭӧc ÿӑc Luұn cѭѫng cӫa Lênin vӅ vҩn ÿӅ dân tӝc và thuӝc ÿӏa, Ngѭӡi vô cùng cҧm ÿӝng và

phҩn khӣi: … Tôi vui mӯng ÿӃn phát khóc lên. Ngӗi mӝt mình trong buӗng mà tôi nói to nhѭ ÿang nói

trѭӟc quҫn chúng ÿông ÿҧo:“Hӥi ÿӗng bào bӏ ÿӑa ÿày ÿau khә! Ĉây là cái cҫn thiӃt cho chúng ta, ÿây

là con ÿѭӡng giҧi phóng chúng ta”.(2)

Ngày 29 tháng 12 năm 1920, tҥi thành phӕ Tua (nѭӟc Pháp), ÿӗng chí NguyӉn Ái Quӕc, ngѭӡi cӝng

sҧn ViӋt Nam ÿҫu tiên bӓ phiӃu tán thành cѭѫng lƭnh cӫa ĈӋ tam quӕc tӃ Cӝng sҧn và là mӝt trong

nhӳng ngѭӡi sáng lұp Ĉҧng Cӝng sҧn Pháp.

Năm 1921, Ngѭӡi cùng mӝt sӕ bҥn chiӃn ÿҩu ӣ nѭӟc khác lұp ra Hӝi Liên hiӋp thuӝc ÿӏa. Hӝi cho

xuҩt bҧn tӡ báo Ngѭӡi cùng khә (le Paria) ÿӇ truyӅn bá chӫ nghƭa Mác - Lênin, tѭ tѭӣng cách mҥng

giai cҩp vô sҧn, tѭ tѭӣng giҧi phóng dân tӝc ÿӃn các nѭӟc thuӝc ÿӏa ӣ châu Á, châu Phi, châu Mӻ La

tinh. Tӯ ÿây báo Ngѭӡi cùng khә và nhiӅu sách báo Mác-xít ÿã vѭӧt qua mҥng lѭӟi kiӇm soát gҳt gao

cӫa thӵc dân Pháp, truyӅn mӝt luӗng gió cách mҥng mӟi ÿӃn vӟi ÿӗng bào nѭӟc ta. Trong ÿó có tác

phҭm Bҧn án chӃ ÿӝ thӵc dân Pháp. Ngѭӡi ÿã vҥch trҫn sӵ giҧ dӕi, lӯa bӏp cӫa thӵc dân Pháp vӅ sӵ

kiӋn “Nhӳng ngày hӝi ӣ Biên Hòa” khi chúng tә chӭc khánh thành ÿài kӹ niӋm “Ngѭӡi ViӋt trұn vong”

mà nhân dân Biên Hòa quen gӑi là Ĉài Kӹ NiӋm.

CǊng trong khoҧng thӡi gian này, năm 1919 ÿӗng chí Tôn Ĉӭc Thҳng - mӝt thӧ máy ngѭӡi ViӋt

Nam, ÿã kéo lá cӡ ÿӓ trên chiӃn hҥm hҧi quân Pháp ӣ Hҳc Hҧi ÿӇ phҧn ÿӕi sӵ can thiӋp cӫa các nѭӟc

ÿӃ quӕc ÿӗng thӡi ӫng hӝ Liên Xô, nhà nѭӟc công nông ÿҫu tiên trên thӃ giӟi. Sau sӵ kiӋn này, ÿӗng

chí bӏ thӵc dân Pháp bҳt buӝc phҧi trӣ vӅ ViӋt Nam. Và năm 1920, ÿӗng chí ÿã bí mұt vұn ÿӝng lұp tә

chӭc Công hӝi tҥi thành phӕ Sài Gòn.

1 Tên cӫa Bác lúc bҩy giӡ

2 Hͫ Chí Minh tuy͛n tͅp - NXB Sӵ Thұt- Hà Nӝi năm 1970, trang 704.

2.9 Page 19

▲back to top

Tháng 11 năm 1924, ÿӗng chí NguyӉn Ái Quӕc vӅ Quҧng Châu - Trung Quӕc mӣ lӟp huҩn luyӋn ÿӇ

ÿào tҥo cán bӝ cho cách mҥng ViӋt Nam. Giӳa năm 1925, tә chӭc “ViӋt Nam thanh niên cách mҥng

ÿӗng chí hӝi” ÿѭӧc thành lұp. NhiӅu hӝi viên sau khi hӑc tұp ÿã trӣ vӅ nѭӟc hoҥt ÿӝng cách mҥng.

Tháng 10 năm 1926, các ÿӗng chí Phan Trӑng Bình và NguyӉn Văn Lӧi ÿѭӧc cӱ vӅ Sài Gòn xây

dӵng cѫ sӣ. Sau khi bҳt liên lҥc và thu nhұn tә chӭc công hӝi bí mұt cӫa ÿӗng chí Tôn Ĉӭc Thҳng,

mҥng lѭӟi kǤ bӝ “ViӋt Nam thanh niên cách mҥng ÿӗng chí hӝi” phát triӇn nhanh chóng ӣ Sài Gòn và

ӣ các tӍnh Nam bӝ vӟi khoҧng hѫn 500 hӝi viên(1).

Tҥi Biên Hòa, mӝt sӕ tiӇu tә “Thanh niên cách mҥng ÿӗng chí hӝi” ÿѭӧc tә chӭc ӣ ÿӗn ÿiӅn cao su

Cam Tiêm (2) ÿӅ-pô xe lӱa Dƭ An. Tháng 4 năm 1928, chi bӝ ViӋt Nam thanh niên cách mҥng ÿӗng chí

hӝi ӣ ÿӗn ÿiӅn cao su Phú RiӅng ÿѭӧc thành lұp (3) có 5 hӝi viên do ÿӗng chí NguyӉn Xuân Cӯ làm Bí

thѭ (4).

Tӯ nhӳng hҥt giӕng này, ÿӝi ngǊ cán bӝ, cѫ sӣ cách mҥng ӣ Biên Hòa ngày mӝt tăng thêm. Hӑ là

nhӳng nhân cӕt tә chӭc, vұn ÿӝng ÿông ÿҧo quҫn chúng lao ÿӝng bѭӟc vào thӡi kǤ ÿҩu tranh mӟi có sӵ

lãnh ÿҥo cӫa các tә chӭc “ViӋt Nam thanh niên cách mҥng ÿӗng chí hӝi”. Phong trào ÿҩu tranh cӫa

nhân dân trong tӍnh dҩy lên ngày càng mҥnh mӁ, ÿһc biӋt là phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân ӣ các

ÿӗn ÿiӅn cao su.

Ngày 20 tháng 3 năm 1928, hѫn 400 cao su ӣ Cam Tiêm ÿӗng loҥt bãi công, kéo nhau ra sân ÿiӇm,

ÿѭa yêu sách ÿòi thӵc hiӋn nhӳng ÿiӅu khoҧn trong bҧn “công tra” mà hӑ ÿã ký vӟi chӫ ÿӗn ÿiӅn. Cuӝc

bãi công kéo dài tӯ sáng sӟm ÿӃn chiӅu. Công nhân dùng gұy gӝc bao vây văn phòng sӣ. Bӑn chӫ, xӃp

hoҧng sӧ bӓ trӕn sang ÿӗn ÿiӅn Dҫu Giây, ÿӗng thӡi cho ngѭӡi ÿӃn bót hiӃn binh Xuân Lӝc ÿiӋn cҩp

báo vӅ tòa bӕ Biên Hòa yêu cҫu tăng viӋn lӵc lѭӧng. Tên tӍnh trѭӣng Biên Hòa cҩp tӕc ÿѭa 20 lính và

hiӃn binh lên Xuân Lӝc, kéo vào ÿӗn ÿiӅn Cam Tiêm ÿӇ ÿàn áp. Mӝt cuӝc xô xát ÿүm máu giӳa công

nhân cao su và hiӃn binh Pháp diӉn ra làm hàng chөc ngѭӡi chӃt và bӏ thѭѫng. NhiӅu công nhân bӓ trӕn

tҧn mát ra rӯng.

Cuӝc ÿҩu tranh cӫa công nhân quyӃt liӋt, chӫ tѭ bҧn phҧi sӱ dөng ÿӃn binh lính Pháp ÿàn áp bҵng

bҥo lӵc ÿã làm xôn xao và gây xúc ÿӝng dѭ luұn quҫn chúng trong nѭӟc và cҧ nѭӟc Pháp. Tәng Liên

ÿoàn Lao ÿӝng Pháp ÿã lên tiӃng phҧn ÿӕi sӵ ÿàn áp cӫa bӑn thӵc dân tѭ bҧn ÿӕi vӟi công nhân ÿӗn

ÿiӅn và bày tӓ sӵ ÿӗng tình ӫng hӝ cuӝc ÿҩu tranh cӫa giai cҩp công nhân ViӋt Nam nói chung và công

nhân Cam Tiêm nói riêng.

Ĉӗng chí Becnaÿôni (B. Bernardoni) ӫy viên Ban Chҩp hành lao ÿӝng Pháp ÿã vҥch trҫn tӝi ác cӫa

bӑn thӵc dân: “Hӥi ngѭӡi thӧ thuyӅn ӣ cѫ sӣ cao su! Anh có biӃt giá cao su bây giӡ hҥ lҳm, thӃ mà bӑn

nghiӋp chӫ ngày càng giàu không? Anh bӏ bóc lӝt rӗi anh ҥ! Nhӳng sӵ nghiӋp lӟn lao làm cho ngѭӡi ta

phҧi kinh hãi ÿó, tӭc là mӗ hôi, nѭӟc mҳt cӫa hàng nghìn ngѭӡi lao ÿӝng nhѭ anh vұy”. Và ÿӗng chí

còn kêu gӑi: “Hӥi các anh cu li trong sӣ cao su, nӃu anh em muӕn bӑn nghiӋp chӫ phҧi thӯa nhұn

nhӳng yêu cҫu chính ÿáng cӫa anh em, thì anh em nên ÿoàn kӃt lҥi thành mӝt công ÿoàn có thӃ lӵc…

các anh hãy ÿoàn kӃt nhau lҥi, chѭa muӝn ÿâu”(5).

Trѭӟc phong trào ÿҩu tranh cӫa giai cҩp công nhân và quҫn chúng lao ÿӝng ÿang dҩy lên mҥnh mӁ

khҳp toàn quӕc, các tә chӭc “ViӋt Nam thanh niên cách mҥng ÿӗng chí hӝi” và “Tân ViӋt cách mҥng

Ĉҧng” không còn ÿӫ khҧ năng lãnh ÿҥo cách mҥng ÿѭӧc nӳa. Ĉã ÿӃn lúc phҧi có mӝt chính Ĉҧng thӵc

sӵ cӫa giai cҩp công nhân lãnh ÿҥo ÿӇ tiӃp tөc ÿѭa cách mҥng tiӃn lên.

Ĉҫu tháng 8 năm 1929, ÿӗng chí Châu Văn Liêm và mӝt sӕ ÿӗng chí trong kǤ bӝ ViӋt Nam thanh

niên cách mҥng ÿӗng chí hӝi ÿã ÿӭng ra thành lұp An Nam Cӝng sҧn Ĉҧng tҥi Sài Gòn và tháng 11

1 Tính ÿӃn ÿҫu năm 1928.

2 Nông trѭӡng cao su Ông QuӃ bҩy giӡ.

3 Phú RiӅng thӡi kǤ bҩy gӡ thuӝc tӍnh Biên Hòa.

4 Gӗm các ÿӗng chi: NguyӉn Xuân Cӯ, Trҫn Tӱ Bình, Tҥ, Hӗng, Hòa

5 Báo Ti͗ng Dân sӕ ra ngày 13 tháng 11 năm 1928.

2.10 Page 20

▲back to top

năm 1929, ban lâm thӡi chӍ ÿҥo (tӭc là Trung ѭѫng lâm thӡi) cӫa Ĉҧng ÿѭӧc chӍ ÿӏnh gӗm 5 ÿӗng chí

do ÿӗng chí Châu Văn Liêm làm Bí thѭ.

Khoҧng tháng 7 năm 1929, nhӳng ngѭӡi ÿҧng viên tiên tiӃn cӫa Tân ViӋt cǊng ÿã tә chӭc ra các chi

bӝ hoһc các nhóm ÿҧng viên cӫa Ĉông Dѭѫng Cӝng sҧn liên ÿoàn ӣ Sài Gòn và mӝt sӕ tӍnh khác. CǊng

trong thӡi gian này trung ѭѫng lâm thӡi cӫa Ĉông Dѭѫng cӝng sҧn Ĉҧng ÿã ÿӅ cӱ ÿӗng chí Ngô Gia

Tӵ cùng mӝt sӕ ÿӗng chí khác vào Sài Gòn hoҥt ÿӝng xây dӵng cѫ sӣ cho Ĉҧng.

Nhѭ vұy, nhӳng tháng cuӕi năm 1929, các chi bӝ, các nhóm cӝng sҧn cӫa 3 tә chӭc trên lҫn lѭӧt

ÿѭӧc xây dӵng ӣ Nam bӝ. Ĉӗng chí NguyӉn Ĉӭc Văn (tӵ NguyӉn Tam) ÿѭӧc ÿӗng chí Ngô Gia Tӵ cӱ

vӅ Biên Hòa xây dӵng cѫ sӣ Ĉҧng. Ĉӗng thӡi ÿã liên lҥc ÿѭӧc vӟi nhóm thanh niên cách mҥng ÿӗng

chí hӝi ӣ Phú RiӅng. Ngày 28 tháng 10 năm 1929, chi bӝ Ĉông Dѭѫng cӝng sҧn Ĉҧng ӣ cao su Phú

RiӅng ÿѭӧc thành lұp có 6 ÿҧng viên (1). Ĉӗng chí NguyӉn Xuân Cӯ ÿѭӧc cӱ làm Bí thѭ chi bӝ.

Tӯ 6 ÿҧng viên ban ÿҫu, chi bӝ ÿã giáo dөc kӃt nҥp thêm mӝt sӕ ÿҧng viên mӟi rӗi tung nhӳng “hҥt

giӕng ÿӓ” này ÿi vào các ÿӗn ÿiӅn cao su, các nhà máy, xí nghiӋp ÿӇ vұn ÿӝng cách mҥng, tә chӭc

mҥng lѭӟi cѫ sӣ ӣ mӝt sӕ ÿӏa phѭѫng khác.

ChӍ trong vòng mҩy tháng cuӕi năm 1929, ÿҫu năm 1930 cѫ sӣ Ĉҧng ÿã phát triӇn mӝt sӕ nѫi trong

tӍnh Biên Hòa nhѭ ÿӅ pô-xe lӱa Dƭ An, nhà máy cѭa BIF (2), ÿӗn ÿiӅn cao su Cam Tiêm, ÿӗn ÿiӅn

Cuӝc-tѫ-nay.

Quan tâm ÿӃn phong trào cách mҥng và trѭӟc tình hình trong nѭӟc ViӋt Nam có ÿӃn 3 tә chӭc Cӝng

sҧn. Ngày 3 tháng 2 năm 1930, ÿӗng chí NguyӉn Ái Quӕc vӟi tѭ cách ÿҥi diӋn cho Quӕc tӃ Cӝng sҧn

tӟi Hѭѫng Cҧng (Trung Quӕc) triӋu tұp hӝi nghӏ ÿҥi biӇu các tә chӭc cӝng sҧn trong nѭӟc ÿӇ thӕng

nhҩt thành lұp Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam.

Hӝi nghӏ ÿã thông qua chính cѭѫng vҳn tҳt, sách lѭӧc vҳn tҳt, ÿiӅu lӋ tóm tҳt cӫa Ĉҧng. Tҥi hӝi nghӏ

lӏch sӱ này, ÿӗng chí NguyӉn Ái Quӕc thay mһt Quӕc tӃ Cӝng sҧn và Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ra lӡi

kêu gӑi tӟi toàn thӇ nhân dân ViӋt Nam.

“…Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ÿã ÿѭӧc thành lұp… Ĉó là Ĉҧng cӫa giai cҩp vô sҧn. Ĉҧng sӁ dìu dҳt

giai cҩp vô sҧn lãnh ÿҥo cách mҥng ViӋt Nam, ÿҩu tranh nhҵm giҧi phóng cho toàn thӇ anh chӏ em bӏ

áp bӭc, bóc lӝt chúng ta. Tӯ nay anh chӏ em chúng ta cҫn phҧi gia nhұp Ĉҧng, ӫng hӝ Ĉҧng và ÿi theo

Ĉҧng…”(3).

Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ra ÿӡi ÿã ÿánh dҩu mӝt bѭӟc ngoһt vƭ ÿҥi cӫa lӏch sӱ cách mҥng ViӋt Nam

do giai cҩp công nhân và ÿӝi tiên phong cӫa nó là Ĉҧng Mác-Lênin lãnh ÿҥo.

ViӋc thӕng nhҩt các tә chӭc Ĉҧng ӣ Nam bӝ cǊng ÿѭӧc tiӃn hành sau ÿó mӝt thӡi gian ngҳn. Ban

lâm thӡi cҩp ӫy cӫa Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam tҥi Nam KǤ ÿѭӧc thành lұp do ÿӗng chí Ngô Gia Tӵ làm

Bí thѭ.

Ngay trong ngày thành lұp Ĉҧng (3 tháng 2 năm 1930), dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa chi bӝ Ĉông Dѭѫng

Cӝng sҧn Ĉҧng, 5000 công nhân cao su Phú RiӅng ÿã nәi dұy ÿҩu tranh vӟi các yêu sách: ÿòi thӵc hiӋn

ÿúng hӧp ÿӗng giӳa chӫ và công nhân, cҩm ÿánh ÿұp cúp phҥt, miӉn sѭu thuӃ, trҧ lѭѫng cho nӳ công

nhân nghӍ ÿҿ, ngày làm viӋc 8 giӡ kӇ cҧ thӡi gian ÿi và vӅ, bӗi thѭӡng cho công nhân bӏ tai nҥn lao

ÿӝng, ӕm ÿau phҧi ÿѭӧc trӏ bӋnh và hѭӣng ÿӫ lѭѫng… Trѭӟc khí thӃ ÿҩu tranh mҥnh mӁ cӫa công

nhân, tên chӫ sӣ ÿã xoa dӏu và hӭa chҩp nhұn nhӳng yêu sách cӫa công nhân. Cuӝc ÿҩu tranh Phú

RiӅng ÿã có tác ÿӝng mҥnh mӁ ÿӃn phong trào cách mҥng ӣ miӅn Ĉông.

Do chѭa có kinh nghiӋm hoҥt ÿӝng bí mұt, giӳ gìn lӵc lѭӧng nên hҫu hӃt các ÿӗng chí ÿҧng viên

trong chi bӝ cѫ sӣ cӕt cán ÿӅu bӏ ÿӏch phát hiӋn. Và chúng ÿã lҫn lѭӧt lùng bҳn hӃt ngѭӡi này ÿӃn

ngѭӡi khác ÿѭa vӅ tҥi khám ÿѭӡng thӏ xã Biên Hòa giam giӳ.

1 Chi bӝ Ĉҧng gӗm có các ÿӗng chí: NguyӉn Xuân Cӯ, Trҫn Tӱ Bình, Tҥ, Hӗng, Hòa và Doanh.

2 Nay là Nhà máy tәng hӧp chӃ biӃn gӛ Tân Mai

3 Hӗ Chí Minh- Vì ÿͱc lͅp tΉ do và chͿ nghƭa xã hͱi, NXB Sӵ Thұt, Hà Nӝi năm 1970, trang 210.