Phong trao dau tranh cach mang cua hai xa Xuan Binh Xuan Vinh

Phong trao dau tranh cach mang cua hai xa Xuan Binh Xuan Vinh



1 Pages 1-10

▲back to top


1.1 Page 1

▲back to top


1.2 Page 2

▲back to top


BAN CHҨP HÀNH ĈҦNG CӜNG SҦN
VIӊT NAM HUYӊN XUÂN LӜC
PHONG TRÀO ĈҨU TRANH CÁCH MҤNG CӪA HAI XÃ
XUÂN BÌNH VÀ XUÂN VINH
- ChӍ ÿҥo thӵc hiӋn: HUYӊN ӪY XUÂN LӜC
- Ngѭӡi viӃt: VÕ VĂN THU
- HiӋu ÿính: PHAN NGӐC DANH
NHÀ XUҨT BҦN ĈӖNG NAI 1986
x Chӏu trách nhiӋm xuҩt bҧn: NguyӉn Thӏ Thanh Thҧo
x Biên tұp: Ĉһng Tҩn Hѭӟng
x Trình bày: Hòa HiӋp
x Sӱa bҧn in: Anh VNJ
x Bìa: Duy Hҧi
In 3.100 cuӕn, khә 13x19. Sӕ xuҩt bҧn: 7/SĈN-86
In tҥi Xí nghiӋp In Ĉӗng Nai. In xong tháng 3-1986
Nӝp lѭu chiӇu tháng 3-1986.
LӠI GIӞI THIӊU
D˱ͣi s͹ lãnh ÿ̩o cͯa Ĉ̫ng C͡ng s̫n Vi͏t Nam quang vinh,
dân t͡c ta ÿã vi͇t lên nhͷng trang s͵ v̓ vang chói l͕i. Cùng c̫ n˱ͣc,

1.3 Page 3

▲back to top


quân và dân Bình L͡c, B̫o Vinh – ngày nay là hai xã: Xuân Bình và
Xuân Vinh ÿã chi͇n ÿ̭u và chi͇n th̷ng v̓ vang, góp ph̯n ÿánh b̩i
th͹c dân Pháp và ÿ͇ qu͙c MͿ, gi̫i phóng quê h˱˯ng.
Trên m̫nh ÿ̭t thân th˱˯ng, kiên c˱ͥng này, bi͇t bao l̯n b͓
gi̿c càn quét, tàn phá. Không m͡t xóm ̭p, không m͡t con ÿ˱ͥng khu
rͳng, khe su͙i nào là không có ḓu v͇t bom ÿ̩n cͯa b͕n xâm l˱ͫc và
bè lNJ tay sai. Bình L͡c, B̫o Vinh m̭y l̯n gi̿c chi͇m là m̭y l̯n quân
dân ta vùng lên gi̫i phóng. Su͙i Ch͛n, B̫o Vinh B, khu 18 gia ÿình,
cây Da… n˯i b̓ gãy nhͷng tr̵n càn cͯa gi̿c. C̯u Bình L͡c, C̯u B͙n
Th˱ͣc, Ĉ͛n A, ngã ba B̫o Vinh A… n˯i b͕n ác ôn ph̫i ÿ͉n t͡i. Trong
nhân dân, ÿ͡i dân quân du kích Bình L͡c anh hùng, ÿ͡i dân quân du
kích B̫o Vinh anh hùng, anh hùng li͏t sƭ Lê Anh, li͏t sƭ Nguy͍n Thành
Danh cùng bi͇t bao cán b͡, ÿ̫ng viên, chi͇n sƭ, ÿ͛ng bào các dân t͡c
Kinh, Châu Ro, Nùng ÿã không ti͇c x˱˯ng máu, sͱc ng˱ͥi, sͱc cͯa
ÿoàn k͇t ÿ̭u tranh lͣp này ngã xu͙ng, lͣp khác ÿͱng lên, ti͇p tͭc
chi͇n ÿ̭u ÿ͋ giành ḽy ÿ͡c l̵p, t͹ do…
Truy͉n th͙ng ÿ̭u tranh anh hùng ̭y ph̫i ÿ˱ͫc qúy tr͕ng và
phát huy. Ĉây là trách nhi͏m, là vi͏c làm vô cùng c̯n thi͇t nh̹m nâng
cao lòng yêu n˱ͣc, yêu chͯ nghƭa anh hùng cách m̩ng trong m͟i
chúng ta và th͇ h͏ mai sau.
Ĉ˱ͫc s͹ ch͑ ÿ̩o cͯa Ban Th˱ͥng vͭ Huy͏n ͯy Xuân L͡c và
Ban Tuyên giáo Huy͏n ͯy, tͳ tháng 4 năm 1983 ÿ͇n tháng 1 năm 1984,
ban ch͑ ÿ̩o và biên t̵p xã Xuân Bình (cNJ) ÿã ti͇n hành s˱u t̯m t˱ li͏u
và c˯ b̫n biên so̩n xong cu͙n “Phong trào ÿ̭u tranh cách m̩ng cͯa
xã Xuân Bình”.
Tháng 4 năm 1984, xã Xuân Bình (cNJ) tách thành 2 xã mͣi, nên
cu͙n sách ÿ˱ͫc mang tên: “Phong trào ÿ̭u tranh cách m̩ng cͯa hai
xã Xuân Bình và Xuân Vinh” cho phù hͫp vͣi ÿi͉u ki͏n hi͏n nay.
Thay m̿t Ban Th˱ͥng vͭ Huy͏n ͯy Xuân L͡c chúng tôi chân
thành c̫m ˯n Ban Tuyên giáo T͑nh ͯy Ĉ͛ng Nai, Phân vi͏n l͓ch s͵ B͡
Qu͙c phòng t̩i thành ph͙ H͛ Chí Minh, Nhà xṷt b̫n t͝ng hͫp Ĉ͛ng
Nai và các c˯ quan ban, ngành, các ÿ͛ng chí, ÿ͛ng bào ÿã nhi͏t tình
giúp ÿͩ, cung c̭p nhi͉u t˱ li͏u qúi, góp ph̯n tích c͹c hoàn thành cu͙n
sách, phͭc vͭ t͙t nhi͏m vͭ chính tr͓ ͧ ÿ͓a ph˱˯ng.

1.4 Page 4

▲back to top


Xin trân tr͕ng giͣi thi͏u cu͙n sách vͣi b̩n ÿ͕c và mong sͅ ti͇p
tͭc nh̵n ÿ˱ͫc s͹ góp ý, b͝ sung cͯa ÿ͛ng chí, ÿ͛ng bào ÿ͋ l̯n in sau
hoàn h̫o phong phú h˯n.
Xuân Lӝc, ngày 1 tháng 7 năm 1985
T.M Ban Thѭӡng Vө HuyӋn ӫy Xuân Lӝc
Bí thѭ
Trҫn Văn Thi
PHҪN MӢ ĈҪU
ĈӎA LÝ TӴ NHIÊN, DÂN SӔ
Xuân Bình và Xuân Vinh là hai xã thuӝc huyӋn Xuân Lӝc, tӍnh
Ĉӗng Nai. Phía ÿông giáp xã Xuân Thӑ, phía tây giáp xã Xuân Lұp,
phía bҳc giáp xã Phú Túc (huyӋn Tân Phú) và phía nam giáp thӏ trҩn
Xuân Lӝc.
Trong quá trình hình thành, Xuân Bình và Xuân Vinh ÿã nhiӅu
lҫn ÿәi thay.
Năm 1978, khu Suӕi chӗn (Xuân Vinh) là nѫi ÿã tìm thҩy tҫng
văn hóa và nhiӅu di chӍ rìu ÿá, nӗi gӕm, liӅm sҳt, kiӃm sҳt, chӭng minh
nѫi ÿây ít nhҩt trên 2.500-2000 năm trѭӟc công nguyên ÿã có ngѭӡi
sinh sӕng.
Tuy vұy, do cuӝc sӕng du canh, du cѭ, vào khoҧng giӳa thӃ kӹ
XIX (1837) Bình Lӝc, Bҧo Vinh còn là vùng ÿҩt hoang vu, rӯng rұm,
nhiӅu thú dӳ và nѭӟc ÿӝc.

1.5 Page 5

▲back to top


Năm 1904, khi nhӳng ÿӗng bào Kinh ÿһt chân tӟi Long Khánh
(Xuân Lӝc ngày nay) làm công nhân xe lӱa – trên ÿoҥn ÿѭӡng sҳt Sài
Gòn – Xuân Lӝc, thì ÿây mӟi hình thành mӝt xóm ҩp nhӓ, rҧi rác quanh
vùng là nhӳng “nhà sàn” lӧp lá cӫa ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi. Năm
1906, giao thông mӣ mang ÿѭӡng sҳt nӕi dài tӟi ÿӏa phұn núi Chӭa
Chan, tӍnh Biên Hòa mӟi thành lұp quұn núi Chӭa Chan, gӗm 3 xã
Bình Lӝc, Gia Ray và Tân Lұp, sau phát triӇn thêm 7 xã nӳa và ÿәi tên
là quұn Võ Ĉҳc. Năm 1912, ÿӇ bҧo vӋ các ÿӗn ÿiӅn cao su, thӵc dân
Pháp bãi bӓ quұn Võ Ĉҳc, lұp quұn Xuân Lӝc (ÿһt trө sӣ ӣ gҫn ga
Xuân Lӝc). Năm 1915, quұn Xuân Lӝc phát triӇn thành 3 tәng, 18 xã,
trong ÿó xã Bình Lӝc là 1 ҩp cӫa xã Xuân Lӝc 1.
Tӯ sau Cách mҥng tháng Tám năm 1945, Bình Lӝc, Bҧo Vinh
thuӝc huyӋn Xuân Lӝc. Năm 1966, khi Long Khánh và Biên Hòa – Bà
Rӏa sáp nhұp thành tӍnh Bà Biên thì Bình Lӝc thuӝc huyӋn Ĉӏnh Quán,
ÿӃn năm 1974 bàn giao lҥi huyӋn Xuân Lӝc, Bҧo Vinh, năm 1967, tӍnh
giao cho thӏ xã Long Khánh và tӯ tháng 5/1971 ÿһt dѭӟi quyӅn lãnh
ÿҥo cӫa thӏ ӫy Long Khánh cho ÿӃn ngày miӅn Nam hoàn toàn giҧi
phóng.
Tӯ tháng 4 năm 1975, Bình Lӝc, Bҧo Vinh thuӝc huyӋn Xuân
Lӝc. Tháng 2 năm 1977, 2 xã hӧp nhҩt thành xã Xuân Bình. ĈӃn tháng
4 năm 1984, theo quyӃt ÿӏnh cӫa Hӝi ÿӗng Bӝ trѭӣng tách ra thành 2
xã mӟi là Xuân Bình và Xuân Vinh nhѭ ngày nay.
DiӋn tích tӵ nhiên cӫa xã Xuân Bình là 5.683 hécta. Dân sӕ ÿӃn
năm 1985 có 11.611 ngѭӡi, trong ÿó có 4.712 lao ÿӝng.
DiӋn tích tӵ nhiên cӫa xã Xuân Vinh là 4.381 hécta, dân sӕ ÿӃn
ÿҫu năm 1985 có 12.569 ngѭӡi, trong ÿó có 5.542 lao ÿӝng.
Do thiên nhiên và ÿiӅu kiӋn sҧn xuҩt ÿӗng bào trong xã vӯa có
nhà ӣ phҥm vi thә cѭ vӯa có nhà ӣ các vѭӡn rүy, nên mұt ÿӝ dân sӕ
không ÿӅu. Ĉông nhҩt là ngѭӡi Kinh, kӃ ÿӃn ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi
Châu Ro, Nùng, ngѭӡi ViӋt gӕc Hoa… Theo thӕng kê cӫa xã Xuân
Bình (cNJ) có ít nhҩt ÿӗng bào 24 tӍnh, thành phӕ trong cҧ nѭӟc ÿӃn làm
ăn, sinh sӕng ӣ Bình Lӝc, Bҧo Vinh nhҩt là ÿӗng bào các tӍnh Bình Trӏ
Thiên, Quҧng Nam - Ĉà Nҹng, Nghƭa Bình…
1 Xã Xuân Lӝc thuӝc quұn Xuân Lӝc.

1.6 Page 6

▲back to top


Ĉӡi sӕng xã hӝi:
Phҫn lӟn nhân dân ӣ ÿây theo phong tөc thӡ cúng tә tiên. Phұt
giáo và thiên chúa giáo là 2 tôn giáo có khá ÿông tín ÿӗ ӣ xã. Tҥi mӛi
ҩp ÿӅu có chùa, nhà thӡ nhѭ: chùa Tâm Hòa (Bҧo Vinh A), Linh Sѫn
(Xuân ThiӋu), nhà thӡ Bҧo Vinh B. Ĉình Bình Lӝc ÿѭӧc xây cҩt tӯ ÿҫu
thӃ kӹ này 1 là nѫi ghi giҩu sӵ kiӋn lӏch sӱ cӫa nhân dân ÿӏa phѭѫng,
ÿông ÿҧo ÿӗng bào Bình Lӝc, Bҧo Vinh, Cây Da, Ĉӏnh Quán… hӑp mít
tinh mӯng thҳng lӧi Cách mҥng tháng Tám năm 1945.
Nҵm trong vùng ÿҩt ÿӓ ba dan màu mӥ thích hӧp vӟi nhiӅu loҥi
cây trӗng, các ÿӗng ruӝng lӟn, ruӝng Hӡi, ruӝng Tre, ruӝng Cây Da,
Tín Nghƭa… là nhӳng nѫi in ÿұm dҩu vӃt cӫa ngѭӡi ÿi trѭӟc… Ngày
nay là vùng lúa vùng màu. Cҩp ӫy Ĉҧng và Chính quyӅn cӫa hai xã ÿã
xác ÿӏnh lúa và màu là hai thӃ mҥnh hàng ÿҫu. Ĉһc biӋt, ӣ ÿây, cà phê,
hӗ tiêu là nhӳng nguӗn lӧi kinh tӃ xuҩt khҭu có giá trӏ. Mһt khác các hӝ
gia ÿình nhân dân cҧ 2 xã ÿӅu có vѭӡn cây ăn quҧ khá phong phú.
Bình Lӝc, Xuân ThiӋn, Suӕi Chӗn còn là nhӳng nѫi trӗng cây cao su
nên ӣ ÿây có sӵ gҳn bó vӟi công nhân cao su. Xã Bình Lӝc (cNJ) trѭӟc
ÿây gӗm ҩp Bình Lӝc ngày nay và sӣ cao su Bình Lӝc là mӝt trong
nhӳng ÿӗn ÿiӅn cao su lұp ra lӟn nhҩt ӣ miӅn Ĉông Nam Bӝ. CNJng nhѭ
các ÿӗn ÿiӅn khác công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su Bình Lӝc ÿã bӏ bӑn chӫ
Tây bóc lӝt tұn xѭѫng tӫy. Ĉa sӕ dân Công-tra (contrat) là ÿӗng bào
miӅn Bҳc, miӅn Trung bӏ thӵc dân lӯa ÿҧo, mӝ vào làm phu ӣ các ÿӗn
ÿiӅn cao su vӟi ÿӗng lѭѫng rҿ mҥt. Bӑn chӫ Tây ÿӗn ÿiӅn và tay sai:
xu, cai, ÿӝi… ÿánh ÿұp công nhân rҩt tàn ác. Chúng gây ra nhiӅu lý do
ÿӇ ÿánh ÿұp, cúp lѭѫng, phҥt công nhân… Cuӝc sӕng khә cӵc ÿã làm
thiӋt mҥng biӃt bao ÿӗng bào, công nhân và gia ÿình hӑ.
CNJng nhѭ công nhân cao su, ÿӡi sӕng cӫa nông dân trѭӟc cách
mҥng là mӝt chuӛi ngày dài tăm tӕi.
Thӵc dân Pháp, cѭӡng hào ác bá và ÿӏa chӫ lӧi dөng quyӅn hành
nҳm hӃt các nguӗn lӧi kinh tӃ. Bӑn chӫ Tây ÿӗn ÿiӅn và tay sai cѭӟp
ruӝng ÿҩt cӫa ÿӗng bào dân tӝc bҵng nhiӅu cách tinh vi, thâm ÿӝc.
Chúng lӯa mӏ ÿem gҥo, muӕi, vҧi, cau trҫu, rѭӧu ÿӃn cho dân. Nhѭng
cho thì ít, mà bán chӏu ÿӇ ghi nӧ thì nhiӅu. Khi sӕ nӧ ÿã quá cao, chúng
1 Tháng 10 năm 1971, mӝt máy bay lên thҷng cӫa Mӻ bӏ ta bҳn, rѫi trúng ngôi ÿình làm hѭ hҥi
nhiӅu, sau thu hҽp còn mӝt gian giӳa.

1.7 Page 7

▲back to top


1.8 Page 8

▲back to top


ÿem sә nӧ ÿӃn ÿòi. Ngѭӡi dân tӝc làm không ÿӫ ăn lҩy ÿâu tiӅn ÿӇ trҧ.
Chúng cѭӥng bӭc ÿӗng bào ta phҧi giao ÿҩt trӯ nӧ, có ngѭӡi bӏ trӯ ÿӃn
hӃt cҧ ruӝng ÿҩt. Không có ÿҩt trӗng tӍa, bӏ thiӃu ÿói, nhiӅu ngѭӡi phүn
uҩt tӵ vұn chӃt thҧm thѭѫng. Mӝt sӕ ÿӗng bào chӕng lҥi bӏ chúng ÿánh
ÿұp, bҳt trói cӝt vào mình ngӵa cho ngӵa chҥy, kéo lê chӃt, hoһc chӏu
lăn tay vào giҩy trҧ ÿҩt trӯ nӧ mӟi thôi. Ngѭӡi nào còn nӧ phҧi “cam
kӃt làm thuê cho ông chӫ”(!).
Cӭ thӃ, bӑn Cҧ Lөa 1 chiӃm toàn bӝ ÿӗng ruӝng Lӟn (Bҧo Vinh).
Xã Hӳu thì chiӃm ruӝng Bàu Tre, Bàu Tràm, Bàu Ĉӏnh, Tәng Lҥc,
Tәng Thuҫn chiӃm ruӝng, Cây Da, Ĉӏnh Quán…
Ruӝng Lӟn, ruӝng Ông Phӫ ӣ Bҧo Vinh và ruӝng Cây Da (Bình
Lӝc) là nhӳng ÿӗng ruӝng ÿѭӧc khai phá sӟm và chӍ làm mӝt vө.
Nѭѫng rүy thì trӗng bҳp, ÿұu phӝng, thuӕc lá…
Tӯ năm 1954 và nhҩt là sau ngày quê hѭѫng hoàn toàn giҧi
phóng, trên mһt trұn nông nghiӋp cây lúa cNJng nhѭ cây màu, cây ngҳn
ngày cNJng nhѭ cây dài ngày mӟi ÿi sâu vào thâm canh tăng vө, tăng
năng suҩt tӯng bѭӟc cҧi tiӃn công cө sҧn xuҩt, ÿѭa khoa hӑc kӻ thuұt
vào nông nghiӋp, ÿҭy mҥnh phát triӇn kinh tӃ… Ĉӗng thӡi, bên cҥnh
ÿӗng lúa, rүy màu, ngày nay, Bình Lӝc, Suӕi Chӗn, Xuân ThiӋn còn có
nhӳng rӯng cao su bҥt ngàn xanh tӕt ngày càng ÿѭӧc mӣ rӝng làm giàu
cho Tә quӕc.
TruyӅn thӕng ÿҩu tranh cách mҥng: Giáp ven vӟi thӏ trҩn Xuân
Lӝc, Xuân Bình và Xuân Vinh có nhӳng ҧnh hѭӣng lӟn vӅ chính trӏ,
kinh tӃ, văn hóa và ÿӡi sӕng xã hӝi, ÿӗng thӡi, nѫi ÿây, cNJng là ÿӏa bàn
có vӏ trí chiӃn lѭӧc rҩt quan trӑng.
9 năm chӕng Pháp, Bình Lӝc, Cây Da… là nhӳng căn cӭ kháng
chiӃn.
Trong thӡi kǤ chӕng Mӻ, cӭu nѭӟc, 2 xã Bình Lӝc, Bҧo Vinh giӳ
vai trò quan trӑng ӣ vùng ven thӏ xã Long Khánh. Tӯ năm 1967 Bҧo
Vinh là nѫi ÿӭng chân cӫa các lӵc lѭӧng vNJ trang thӏ xã, huyӋn, tӍnh
hoҥt ÿӝng ÿánh ÿӏch có hiӋu quҧ.
1 Tӭc Ĉӛ Cao Lөa, cha cӫa tên tѭӟng ngөy Ĉӛ Cao Trí.

1.9 Page 9

▲back to top


30 mѭѫi năm kiên cѭӡng ÿánh Pháp, ÿuәi Mӻ, diӋt ngөy giҧi
phóng quê hѭѫng, Bình Lӝc, Bҧo Vinh ÿã hun ÿúc nên truyӅn thӕng
yêu nѭӟc qúy báu.
Ĉһc ÿiӇm nәi bұt trang sӱ ÿҩu tranh cách mҥng cӫa hai xã là
phҫn lӟn nhӳng ngѭӡi con kiên cѭӡng cӫa Bҧo Vinh, Bình Lӝc xuҩt
phát tӯ nhiӅu nguӗn hӧp lҥi: Ĉӏa phѭѫng, miӅn Trung vào, miӅn Tây
lên. Nhҩt là nhӳng năm Mӻ – DiӋm ra sӭc “tӕ cӝng, diӋt cӝng” ӣ miӅn
Nam, nѫi ÿây trӣ thành căn cӭ cách mҥng cӫa nhiӅu cán bӝ, ÿҧng viên
bӏ ÿӏch lùng bҳt ÿã quy tө vӅ ÿây ÿӇ hoҥt ÿӝng bí mұt, sӕng vӟi nhân
dân ÿӏa phѭѫng và ÿѭӧc nhân dân thѭѫng yêu, ÿùm bӑc, che chӣ, tӯng
bѭӟc xây dӵng cѫ sӣ cách mҥng, cӫng cӕ lӵc lѭӧng, ÿem ánh sáng cӫa
Ĉҧng ÿӃn vӟi quҫn chúng, tұp hӧp quҫn chúng ÿҩu tranh vӟi ÿӏch giành
quyӅn sӕng, ÿòi tӵ do, cѫm áo, hòa bình…
Các ÿӗng chí Năm Tҫn, Tѭ Trө, Bҧy Châu, Tѭ Sӱu, Chín Phát
hoҥt ÿӝng trong Chi bӝ Ĉҧng ÿҫu tiên cӫa Bҧo Vinh – Bình Lӝc.
Nhӳng du kích gӗm có các ÿӗng chí Sƭ, LuyӃn, A, Bích, MiӃt,
Tәng, Mӯng… sҹn sàng ÿánh ÿӏch bҩt cӭ lúc nào, nѫi ÿâu.
Chӏ Ba KiӅu, Năm XӅ (NguyӉn Thӏ Du), Lê Thӏ Mѭӡi và Võ Thӏ
Sinh… là nhӳng phө nӳ gan dҥ ÿi ÿҫu trong các cuӝc ÿҩu tranh biӇu
tình, binh vұn…
Các má NguyӉn Thӏ Sáu, dì Bҧy Nuôi, tiӃp tӃ nuôi quân không
mӋt mӓi. Má NguyӉn Thӏ Nhâm ӣ Bҧo Vinh B ÿã gan dҥ dám chһn xe
tăng Mӻ, má còn ÿӇ lҥi nhӳng câu thѫ nói lên tình yêu nѭӟc, thѭѫng
yêu bӝ ÿӝi và tinh thҫn ÿҩu tranh:
“Sͣm mai h͙t g̩o ra vo
Nhͣ ÿoàn v͏ qu͙c h͙t cho n̷m ÿ̯y
M͡t tháng là 30 ngày
Sáu m˱˯i n̷m góp rày cho gi̫i phóng quân”
“… Ch̻ng thà mình hóa ra ma
Ch͇t nh˱ anh Tr͟i mͣi là r̩ng danh”.
(Trích thѫ cӫa má Tѭ già NguyӉn Thӏ Nhâm)
Hoһc nhѭ má NguyӉn Thӏ Duyên, mҽ cӫa liӋt sƭ Võ Văn Mӯng
ÿã nói vӟi ÿӗng chí Tѭ Trө “Chú dám chӃt, tôi cNJng dám hy sinh”.

1.10 Page 10

▲back to top


Và còn biӃt bao nông dân yêu nѭӟc, chí cӕt vӟi cách mҥng nhѭ
Phan Văn Tӯ, NguyӉn Văn ĈiӅu… dùng cán quӕc tre ÿә gҥo vào ÿi
tiӃp tӃ, ÿem cѫm vô rӯng nhӏn ăn nuôi du kích, nhӳng chai thuӕc, ve
dҫu, trái ÿҥn ÿѭӧc ngөy trang trong nhӳng gánh phân bón, trong nhӳng
xô nѭӟc mã nuôi heo… hy sinh cҧ căn nhà mình ӣ ÿӇ gài mìn giӃt
giһc…
Căn cӭ Cày Tung, căn cӭ Xay Lúa, Rӯng Ba Gió, Bàu Mang…
là nhӳng ÿӏa danh quen thuӝc, nѫi trѭӟc ÿây các ÿӗng chí cán bӝ, chiӃn
sƭ ta lãnh ÿҥo, chiӃn ÿҩu cùng vӟi nhân dân gây cho ÿӏch nhӳng tәn thҩt
nһng. Ĉһc biӋt ngã ba Bҧo Vinh A, nѫi diӉn ra nhiӅu trұn ÿánh (1971-
1972) cӫa du kích Bҧo Vinh, cӫa lӵc lѭӧng vNJ trang huyӋn tăng cѭӡng,
tӯng diӋt nhiӅu tên tӅ ÿiӋp ác ôn, lính ngөy ÿi càn vӅ… nên bӑn chúng
gӑi ngã ba này là “Ngã Ba Vƭnh BiӋt”.
Ĉӝi du kích Bình Lӝc không chӍ ÿánh ÿӏch ӣ xã, ҩp mình mà còn
thӑc sâu diӋt Mӻ, ngөy ӣ thӏ xã Long Khánh.
Ĉӝi du kích Bҧo Vinh phӕi hӧp vӟi ÿӝi biӋt ÿӝng ÿánh ÿӗn A,
ÿӗn Cҫu Bӕn Thѭӟc…
TruyӅn thӕng ÿҩu tranh cách mҥng cӫa nhân dân hai xã trong
suӕt mҩy chөc năm qua là niӅm tӵ hào chính ÿáng.
Ngày nay truyӅn thӕng ҩy vүn không ngӯng ÿѭӧc phát huy mҥnh
mӁ trong công cuӝc xây dӵng thành công Chӫ nghƭa xã hӝi và bҧo vӋ
vӳng chҳc Tә quӕc ViӋt Nam xã hӝi chӫ nghƭa.
PHҪN THӬ NHҨT
CÁCH MҤNG THÁNG TÁM VÀ
KHÁNG CHIӂN CHӔNG PHÁP
CHѬѪNG I
CÁCH MҤNG THÁNG TÁM 1945 THÀNH CÔNG

2 Pages 11-20

▲back to top


2.1 Page 11

▲back to top


Ngày 3-2-1930, Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ÿѭӧc thành lұp.
Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng, phong trào ÿҩu tranh cách mҥng ӣ
Xuân Lӝc, nhҩt là vùng cao su ÿѭӧc mӝt sӕ các ÿӗng chí ÿҧng viên cӫa
Ĉҧng ÿӃn bí mұt hoҥt ÿӝng tuyên truyӅn và xây dӵng cѫ sӣ 1. Ĉӗng chí
NguyӉn Thành Danh ÿѭӧc các ÿӗng chí lãnh ÿҥo ӣ Xuân Lӝc phân
công hoҥt ÿӝng xây dӵng phong trào tҥi Bình Lӝc và phát triӇn ra mӝt
sӕ nѫi lân cұn nhѭ Cây Da, Võ Dõng.
Nhӳng ngày ÿҫu khó khăn, gian khә ÿӗng chí NguyӉn Thành
Danh ÿã ÿem ÿѭӡng lӕi cӫa Ĉҧng ÿi sâu tuyên truyӅn, vұn ÿӝng ÿѭӧc
mӝt sӕ ngѭӡi yêu nѭӟc ӣ Bình Lӝc, Cây Da vào tә chӭc cѫ sӣ cӫa
Ĉҧng, ÿҩu tranh ÿòi quyӅn dân sinh, dân chӫ chӕng cѭӡng hào ác bá,
bóc lӝt, cѭӟp ÿҩt cӫa nông dân.
Năm 1936, bӑn chӫ Pháp dùng quyӅn lӵc ÿuәi hӃt ÿӗng bào dân
tӝc Châu Ro ÿang ӣ quanh núi dӑc theo Suӕi Tre, Bình Lӝc, Gia KiӋm
ÿӇ lҩy ÿҩt trӗng cao su. Phүn uҩt, ngѭӡi Châu Ro ÿã ÿoàn kӃt chӕng lҥi.
Bӑn chӫ dùng sӭc mҥnh kҿ cѭӟp ÿӇ ÿàn áp. Chúng cӝt ngѭӡi Châu Ro
vào mình ngӵa rӗi cho ngӵa chҥy kéo lê nҥn nhân cho ÿӃn chӃt. Căm
thù bӕc cháy, ÿӗng bào dân tӝc Châu Ro ÿã vùng lên chһt ÿҫu tên chӫ
Tây rӗi ÿem lên núi ӣ Suӕi Tre bêu mҩy ngày. Tӯ ÿó ngӑn núi này có
tên là núi “Ĉҫu Tây”.
KhiӃp ÿҧm trѭӟc sӭc chӕng trҧ táo bҥo bҩt ngӡ ÿó, bӑn thӵc dân
Pháp và bӑn chӫ ÿӗn ÿiӅn ÿã man rӧ ÿàn áp ÿүm máu ÿӗng bào ta, kҿ
bӏ bҳn, ngѭӡi bӏ bҳt, nhà “sàn” bӏ ÿӕt sҥch… Ngѭӡi Châu Ro uҩt nghҽn
căm hӡn bӗng bӃ dìu dҳt nhau chҥy vӅ Bҧo Vinh, Bình Lӝc hoһc lên
Cҭm Ĉѭӡng tìm ÿҩt sӕng 2.
Phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân cao su ӣ ÿӗn ÿiӅn Bình Lӝc
cNJng liên tiӃp nә ra sôi ÿӝng nhѭ ÿình công ÿòi cҧi thiӋn ÿӡi sӕng ăn ӣ
và giӡ làm viӋc, biӇu tình chӕng ÿánh ÿұp, cúp lѭѫng. Các cuӝc ÿҩu
tranh trong thӡi kǤ này ÿѭӧc tә chӭc khá chһt chӁ, huy ÿӝng ÿѭӧc hàng
nghìn công nhân tham gia vӟi các yêu sách rҩt cө thӇ, buӝc bӑn chӫ
ÿӗn ÿiӅn phҧi ra trѭӟc công nhân hӭa giҧi quyӃt. Năm 1937, cuӝc ÿҩu
1 Các ÿӗng chí Trѭѫng Văn Bang, NguyӉn Văn Nghƭa, Hӗng Hҧi ÿã thѭӡng xuyên lên xuӕng Xuân
Lӝc ÿӇ tuyên truyӅn các chӫ trѭѫng cӫa Ĉҧng, mӝt sӕ cѫ sӣ ban ÿҫu ӣ Xuân Lӝc là các sӣ cao su
Cҭm Tiêm, Hàng Gòn, ӣ thӏ trҩn Xuân Lӝc và vùng ven.
2 Bӑn Pháp bҧo ngѭӡi Châu Ro rҵng: “chҥy ÿâu thì chҥy, nhѭng khi muӕn ӣ chӛ nào thì phҧi gói
trình (cho nó) mӝt mүu ÿҩt nѫi ÿó. NӃu màu ÿҩt “trҳng” thì ÿѭӧc ӣ. Còn “ÿҩt ÿӓ” thì… Tây quҧn lý”
(?)

2.2 Page 12

▲back to top


tranh ÿòi cҧi thiӋn ÿӡi sӕng cӫa công nhân Bình Lӝc ÿã buӝc bӑn chӫ
phҧi thôi không cho công nhân ăn gҥo mөc, cá hôi, công nhân chӍ làm
viӋc ngày 8 giӡ, mӣ trѭӡng cho con em ÿi hӑc. Cuӝc ÿҩu tranh thҳng
lӧi ÿã tác ÿӝng ҧnh hѭӣng ÿӃn nhiӅu cuӝc ÿҩu tranh tҥi các ÿӗn ÿiӅn ӣ
Xuân Lӝc. Tháng 5 năm 1939, ӣ Sӣ Bình Lӝc tên Sáu Ngѭu (xӃp) và
em cӫa Ngѭu là Tán (thѭ ký) ăn bӟt gҥo cӫa công nhân. Uҩt ӭc qúa,
anh em công nhân ÿoàn kӃt ÿánh 2 tên này phá hѭ luôn nhà cӫa chúng.
Sau ÿó bӑn chӫ Tây bҳt 21 công nhân tham gia vө này trҧ vӅ xӭ.
Ngày 20 tháng 12 năm 1943, hѫn 1.000 công nhân ÿӗn ÿiӅn cao
su Bình Lӝc biӇu tình ÿѭa yêu sách ÿòi bӑn chӫ ÿӗn ÿiӅn không ÿѭӧc
ÿánh ÿұp, cúp phҥt công nhân, phҧi giӳ ÿúng viӋc trҧ phu công tra vӅ
xӭ sau khi mãn hҥn. Anh em công nhân còn mҥnh dҥn tӕ cáo tên Nhã
ác ôn, ÿòi phҧi thay ngѭӡi khác.
Lúc ÿҫu, bӑn chӫ ÿӗn ÿiӅn ngoan cӕ không chӏu giҧi quyӃt,
chúng huy ÿӝng 500 lính khӕ ÿӓ tӯ Biên Hòa lên mӣ cuӝc ÿàn áp, hăm
dӑa nhiӅu ngѭӡi chúng nghi là “chӫ mѭu” gây ra cuӝc ÿҩu tranh. Trѭӟc
hӑng súng và giҫy ÿinh cӫa giһc, công nhân vүn bình tƭnh kiên quyӃt
ÿòi giҧi quyӃt thӓa ÿáng các yêu sách. Bӑn lính Pháp ÿánh ÿұp bҳn chӃt
nhiӅu ngѭӡi và bҳt 40 ngѭӡi trong ÿoàn biӇu tình ÿѭa lên xe chӣ ÿi. Chӏ
Lê Thӏ Lѭѫng, mӝt nӳ công nhân cҥo mӫ, 26 tuәi, ngѭӡi quê ӣ làng
Bích Khê (Quҧng Trӏ) ÿã cùng vӟi mӝt sӕ chӏ em ÿӭng ra làm hàng rào
chһn ÿҫu xe không cho bҳt anh em ÿi. Bӑn lính và tay sai lôi kéo và
ÿánh ÿұp chӏ em vô cùng dã man. Nhѭ lӱa ÿӓ ÿә thêm dҫu cuӝc ÿҩu
tranh càng lúc càng căng thҷng. Công nhân và bӑn lính khӕ ÿӓ giҵng co
nhau ác liӋt. Bӑn chӫ Pháp và lính khӕ ÿӓ nhѭ bҫy thú say mӗi, ÿã làm
liӅu, lái xe càn vào ÿám ÿông, ӫi cán chӃt và làm bӏ thѭѫng nhiӅu
ngѭӡi. Công nhân ÿӗn ÿiӅn Bình Lӝc phүn uҩt, xông lên chӕng trҧ
mãnh liӋt. Bӑn lính khӕ ÿӓ thҩy không lay chuyӇn ÿѭӧc tình thӃ, lҥi sӧ
công nhân ÿánh trҧ… vӝi vàng rút lui. Công nhân Bình Lӝc tiӃp tөc
ÿình công, biӇu tình ÿòi thѭӡng mҥng và ÿòi trҧ sӕ công nhân bӏ bҳt.
Sau nhiӅu ngày kiên quyӃt giӳ vӳng tinh thҫn ÿoàn kӃt ÿҩu tranh,
cuӝc ÿình công ÿòi yêu sách cӫa công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su Bình Lӝc
ÿҥt thҳng lӧi hoàn toàn. Bӑn chӫ sӣ phҧi chҩp nhұn toàn bӝ yêu sách
cӫa công nhân, tên Nhã ác ôn bӏ ÿәi ÿi nѫi khác.
Sau khӣi nghƭa Nam KǤ thҩt bҥi, giһc Pháp khӫng bӕ bҳt bӟ ráo
riӃt, mӝt sӕ ÿҧng viên, cѫ sӣ cách mҥng ӣ Biên Hòa bӏ bҳt. Các ÿӗng

2.3 Page 13

▲back to top


chí ÿҧng viên ӣ Xuân Lӝc tҥm thӡi lánh ÿi nѫi khác. Ӣ Bình Lӝc, ÿӗng
chí NguyӉn Thành Danh ÿã cùng vӟi các ÿӗng chí Lê Văn Vұn, Sáu
Mѭӡi Mүu lên Võ Dõng hoҥt ÿӝng. Phong trào ÿҩu tranh tҥm thӡi lҳng
xuӕng.
Ngày 9-3-1945, Nhұt ÿánh Pháp chiӃm các thành phӕ lӟn và ÿӏa
ÿiӇm quân sӵ cӫa Pháp trên ÿҩt nѭӟc ta.
Ӣ Xuân Lӝc, quân Nhұt ÿӃn ÿóng tҥi thӏ trҩn và Suӕi Tre, chiӃm
các công sӣ, bҳt nhӕt bӑn chӫ ÿӗn ÿiӅn và lính Pháp.
Hàng ngày, bӑn lính Nhұt ӭc hiӃp nhân dân ta. Ӣ các ÿӗn ÿiӅn,
Nhұt ra lӋnh ngѭng sҧn xuҩt cao su. Công nhân cNJng nhѭ ngѭӡi trong
gia ÿình ÿӅu phҧi ÿi “xâu”, ÿào công sӵ chiӃn ÿҩu cho chúng. Ai có ÿi
làm chúng mӟi phát cho hai lon gҥo và mӝt lon tѭѫng chӭ không trҧ
lѭѫng. Các kho gҥo, thӵc phҭm, cá, muӕi… chúng canh gác rҩt nghiêm
ngһt.
ViӋc ngѭng sҧn xuҩt và bҳt dân ta phөc dӏch chiӃn tranh cӫa
Nhұt, làm cho nhân dân ta lâm vào cҧnh thҩt nghiӋp, thiӃu ÿói, chӃt
chóc. Có gia ÿình mӝt ÿêm chӃt hӃt cҧ vӧ chӗng con cái vì ÿói lҧ nhiӅu
ngày, mӝt sӕ phө nӳ bӏ lính Nhұt hãm hiӃp, ai chӕng lҥi bӏ giӃt thê
thҧm. Công nhân cao su phҧi ăn ÿói, mһc rách mà ÿi làm xâu tӯ sáng
ÿӃn tӕi mӏt mӟi ÿѭӧc nghӍ. NhiӅu ngѭӡi phҧi mһc áo bҵng bao bӕ (gai),
không có cái khác ÿӇ thay, lâu ngày sinh ra rұn, chí, ghҿ chóc ÿҫy
ngѭӡi. BiӃt bӑn Nhұt ÿào công sӵ là ÿӇ ÿánh ta, anh em công nhân làm
chұm, làm dӕi. Bӑn lính Nhұt lҥi ÿánh ÿұp thúc ép công nhân làm
nhanh. Căm thù uҩt nghҽn, công nhân và ÿӗng bào Bình Lӝc lҥi hѭӟng
vӅ cách mҥng, nung nҩu ý chí diӋt thù.
Ngày 13-8-1945, trѭӟc sӭc mҥnh cӫa quân Ĉӗng Minh, quân
phát xít Nhұt ÿã ÿҫu hàng. Cѭӟp thӡi cѫ “ÿҧo chính”, theo lӡi kêu gӑi
cӫa Hӗ Chӫ Tӏch, nhân dân ta ÿӗng loҥt ÿӭng lên cѭӟp chính quyӅn.
Tҥi Xuân Lӝc, sáng ngày 28-8-1945, trѭӟc tinh thҫn áp ÿҧo cӫa
quҫn chúng cách mҥng, tên quұn trѭӣng Lê Thành Tѭӡng phҧi ÿҫu
hàng. Cuӝc khӣi nghƭa giành chính quyӅn Xuân Lӝc không gһp sӵ
kháng cӵ nào ÿáng kӇ.
Cùng ngày 28-8-1945, dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa ÿӗng chí NguyӉn
Thành Danh, Lê Văn Trѭӧng, Văn Công Thѭӧng… ÿӗng bào Bình
Lӝc, Cây Da vӟi gұy gӝc, giáo mác tҫm vông vót nhӑn, nәi dұy làm

2.4 Page 14

▲back to top


chӫ ҩp nhà. Các tên tay sai Tәng Giang, Tәng Lҥc bӓ chҥy. Ӣ ÿӗn ÿiӅn
Bình Lӝc, công nhân ÿѭӧc lӋnh nәi dұy tѭӟc khí giӟi bӑn lính Nhұt,
làm chӫ ÿӗn ÿiӅn.
Ĉӗng bào các giӟi ÿә ra ÿѭӡng mӯng thҳng lӧi. Cӡ ÿӓ sao vàng,
cӡ ÿӓ búa liӅm lҫn ÿҫu tiên tung bay phҩt phӟi ӣ Bình Lӝc, ӣ Cây Da, ӣ
ÿӗn ÿiӅn làm náo nӭc lòng ngѭӡi.
Ngay sau ÿó, mӝt cuӝc mít tinh mӯng chính quyӅn vӅ tay nhân
dân ÿã tә chӭc trѭӟc ÿình thӡ Bình Lӝc. Hàng ngàn công nhân ӣ Bình
Lӝc và ÿӗng bào Bình Lӝc, Cây Da, Bҧo Vinh ÿә vӅ ÿҫy khí thӃ tѭng
bӯng, chiêng trӕng vang lӯng, mӯng ngày hӝi lӟn cӫa quê hѭѫng.
Ngày 2-9-1945, tҥi Hà Nӝi, Hӗ Chӫ Tӏch ÿӑc tuyên ngôn ÿӝc
lұp, thành lұp nѭӟc ViӋt Nam Dân chӫ Cӝng hòa. Ӫy ban hành chính
Bình Lӝc ra ÿӡi gӗm có ÿӗng chí Lê Văn Trѭӧng, Chӫ tӏch và Lê Văn
Sách, Phó chӫ tӏch, cùng các ӫy viên Mһt trұn ViӋt minh xã Bình Lӝc
do ÿӗng chí NguyӉn Thành Danh làm chӫ nhiӋm và nhiӅu ӫy viên
khác.
CHѬѪNG II
9 NĂM KHÁNG CHIӂN
CHӔNG THӴC DÂN PHÁP XÂM LѬӦC
(23-9-1945 – 20-7-1954)
Mһc dù thù trong và giһc ngoài ÿang gây rӕi, chính quyӅn non
trҿ cӫa ta, dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Mһt trұn ViӋt Minh xã Bình Lӝc do
ÿӗng chí NguyӉn Thành Danh làm chӫ nhiӋm, Ӫy ban hành chính xã ÿã
tӯng bѭӟc xây dӵng và bҧo vӋ chính quyӅn cách mҥng cѫ sӣ. Các trҥm
tiӃp tӃ lѭѫng thӵc cho bӝ ÿӝi và cán bӝ công tác qua ÿѭӡng, ÿѭӧc ÿӗng
bào ÿӏa phѭѫng ӫng hӝ nӗng nhiӋt. NhiӅu gia ÿình tһng cҧ ÿôi trâu, ÿôi
bò ÿӇ làm xe chӣ ngѭӡi, chӣ súng ÿҥn và lѭѫng thӵc, ÿóng góp hàng
chөc tҥ gҥo cӭu ÿói cho ÿӗng bào ӣ miӅn Bҳc, tham gia tuҫn lӉ vàng
ӫng hӝ kháng chiӃn. Nhà nhà ÿӅu có “hNJ gҥo nuôi quân”.

2.5 Page 15

▲back to top


Lӵc lѭӧng thanh niên trong xã tuy chӍ ÿѭӧc trang bӏ: giáo, mác,
gұy tҫm vông vót nhӑn, nhѭng ý chí giӃt giһc giӳ nѭӟc rҩt mãnh liӋt.
Hàng trăm thanh niên ngày ÿêm náo nӭc luyӋn tұp quân sӵ. Hѭӣng ӭng
phong trào sҧn xuҩt lѭѫng thӵc, rau màu ngҳn ngày ÿӇ chӕng ÿói, chӍ
mӝt thӡi gian ngҳn nhà nào cNJng trӗng lang, mì. Mӝt không khí xuӕng
ÿӗng vô cùng sôi nәi.
Công nhân ÿӗn ÿiӅn Bình Lӝc vӯa tham gia bҧo vӋ chính quyӅn
cách mҥng bҧo vӋ cѫ sӣ, vӯa truy tìm bӑn Nhұt tѭӟc vNJ khí giao cho
cách mҥng. Mӝt sӕ Pháp là chӫ ÿӗn ÿiӅn chҥy trӕn bӏ phát giác, trong
sӕ này có hai tên Pháp ÿѭӧc tên tay sai Ba Cӵ – mӝt thҵng nӏnh Tây ác
ôn khét tiӃng ÿem giҩu chúng ӣ dѭӟi cҫu Bình Lӝc, hàng ngày ÿѭa cѫm
ra nuôi bӏ nhân dân phát hiӋn, báo cho anh em công nhân ÿӃn bҳt giao
vӅ huyӋn xӱ lý.
Ĉҫu năm 1946, Mһt trұn ViӋt Minh xã Bình Lӝc ÿã cùng vӟi các
cán bӝ cӫa tӍnh, huyӋn mӣ ÿӧt tuyên truyӅn cho cuӝc bҫu cӱ Quӕc hӝi
ÿҫu tiên cӫa nѭӟc ta ngày 6-1-1946.
Ngày 6-1-1946, mӝt ngày chѭa bao giӡ có trong ÿӡi cӫa mӝt
ngѭӡi dân Bҧo Vinh, Bình Lӝc. Hѫn 90% cӱ tri ngѭӡi Kinh, ÿӗng bào
các dân tӝc Châu Ro gӗm ÿӫ các thành phҫn cán bӝ, chiӃn sƭ, công
nhân, nông dân ÿã ÿi bӓ phiӃu trong niӅm hân hoan phҩn chҩn lòng
ngѭӡi, cuӝc bҫu cӱ thành công tӕt ÿҽp. Ĉӗng chí XiӇn ÿѭӧc ÿҳc cӱ.
Ngày 26-1-1946, thӵc dân Pháp xâm lѭӧc lҥi kéo ÿӃn Xuân Lӝc.
Trө sӣ Ӫy ban hành chính huyӋn Xuân Lӝc ÿóng ӣ Bình Lӝc phҧi dӡi
lên Suӕi Tre, rӗi Võ Ĉҳc. Bӑn Pháp ÿѭa mӝt lӵc lѭӧng lӟn quân sӵ vӅ
ÿóng nhiӅu nѫi trong huyӋn – kӇ cҧ Bình Lӝc, ÿông nhҩt là ÿӗn ÿiӅn
cao su. Chúng thành lұp Ban hӝi tӅ Xuân Lӝc, ra sӭc lùng sөc bҳt bӟ
các chiӃn sƭ cách mҥng, bҳn giӃt ÿӗng bào rҩt dã man.
Tháng 2-1946, ChӃ Ĉình Ĉҥo chӍ huy lӵc lѭӧng vNJ trang cӫa ta,
sau mӝt trұn chҥm súng ÿã phҧn bӝi, ÿҫu hàng giһc Pháp khai ra nhiӅu
cѫ sӣ cách mҥng, nhiӅu ÿӗng chí cán bӝ bӏ giһc bҳt. Cѫ sӣ cách mҥng ӣ
Xuân Lӝc bӏ thiӋt hҥi nһng, sӕ còn lҥi phҧi rút vào hoҥt ÿӝng bí mұt.
Tình hình ÿӡi sӕng cán bӝ ӣ mӝt sӕ nѫi gһp khó khăn, các cѫ sӣ trong
huyӋn ÿӅu mҩt liên lҥc. Ӫy ban hành chính xã Bình Lӝc cNJng bӏ tan rã.
Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa TӍnh ӫy Biên Hòa, chӍ sau mӝt thӡi gian
khó khăn gián ÿoҥn, các cѫ sӣ Xuân Lӝc ÿѭӧc xây dӵng lҥi. Phong trào

2.6 Page 16

▲back to top


ÿҩu tranh cách mҥng ӣ Bình Lӝc lҥi bùng lên, cán bӝ ÿѭӧc ÿӗng bào
hӃt sӭc che chӣ, tiӃp tӃ lѭѫng thӵc, thuӕc men.
Mһt trұn ViӋt Minh xã Bình Lӝc, do ÿӗng chí NguyӉn Thành
Danh làm chӫ nhiӋm vүn kiên trì bám trө hoҥt ÿӝng và ÿã tұp hӧp ÿѭӧc
gҫn 400 ngѭӡi, phҫn lӟn là thanh niên và công nhân cao su tӯ 18 ÿӃn
30 tuәi, trang bӏ vNJ khí thô sѫ. Ĉѭӧc sӵ giúp ÿӥ cӫa ÿӗng chí NguyӉn
Văn VNJ ӣ trung ÿӝi 6 (Chi ÿӝi 10) là lӵc lѭӧng vNJ trang huyӋn ÿang
hoҥt ÿӝng trên ÿӏa bàn xã, sӕ thanh niên này ÿѭӧc huҩn luyӋn quân sӵ
và sau ÿó mӝt sӕ ÿѭӧc bә sung vào trung ÿӝi này.
Cuӕi tháng 10 năm 1946, quân dân Bình Lӝc hӧp ÿӗng vӟi lӵc
lѭӧng huyӋn ÿã ÿӗng loҥt tiӃn công tѭӟc khí giӟi bӑn tӅ ngөy xây dӵng
lҥi chính quyӅn cách mҥng xã Bình Lӝc. Ӫy ban hành chính xã Bình
Lӝc (sau ÿó gӑi là Ӫy ban kháng chiӃn) ÿѭӧc cӫng cӕ lҥi, có các ÿӗng
chí Văn Công Kiên, Văn Công Thѭӧng, HuǤnh Ngӑc Tân lãnh ÿҥo,
thanh niên có các anh NguyӉn Thành Công, Trҫn Văn Hӑc.
Tháng 2 năm 1947, tҥi căn cӭ cách mҥng Ba Gió (Bình Lӝc) hӝi
nghӏ quân dân chính huyӋn Xuân Lӝc ÿѭӧc triӋu tұp ÿӇ thành lұp Ӫy
ban kháng chiӃn huyӋn và triӇn khai mӝt sӕ công tác. Trung ÿӝi 4 chi
ÿӝi 10 do ÿӗng chí Ĉinh Quang Ân chӍ huy, ÿѭӧc ÿiӅu vӅ hoҥt ÿӝng
trên ÿӏa bàn Xuân Lӝc ÿã dҩy lên mӝt khí thӃ cách mҥng mӟi vô cùng
sôi nәi.
Không ÿӇ cho giһc Pháp có cѫ sӣ dùng nѫi ÿây ÿӇ ÿánh phá cách
mҥng, hѭӣng ӭng lӋnh “Tiêu thә kháng chiӃn” chӕng Pháp, ngay khi
Pháp tràn vào Bình Lӝc, ÿӗng bào ta ÿã ÿӗng loҥt thӵc hiӋn “vѭӡn
không nhà trӕng”.
Lӱa kháng chiӃn chӕng Pháp bӯng lên mҥnh mӁ ӣ Bình Lӝc, Cây
Da, Bҧo Vinh.
Quân Pháp xâm lѭӧc tràn tӟi Bình Lӝc giӳa khói lӱa mӏt mù.
Chúng dã man hãm hiӃp mӝt sӕ phө nӳ, bҳt ÿàn ông, con trai ÿi phөc
dӏch cho chúng, nhiӅu ÿӗng bào phүn uҩt chӕng lҥi, bӏ chúng bҳn chӃt,
có hàng chөc ÿӗng bào ta bӏ giһc Pháp hãm hҥi. Phө nӳ bӏ chúng bҳt ép
phҧi lҩy lính Pháp hoһc có bӑn tay sai cӫa chúng bҧo lãnh mӟi thҧ cho
vӅ làm ăn.
Ngày 25-3-1947, chúng bҳt ÿѭӧc hai ÿӗng chí NguyӉn Thành
Danh và Văn Công Thѭӧng ÿang hoҥt ÿӝng ӣ Cây Da. Tәng Lҥc tên

2.7 Page 17

▲back to top


này tӯng ÿѭӧc ÿӗng chí Danh giáo dөc tha chӃt nhiӅu lҫn, ÿã dã man
chһt ÿҫu ÿӗng chí Danh ÿem treo ӣ chӧ Xuân Lӝc vӟi âm mѭu trҧ thù
và ÿe dӑa nhӳng ngѭӡi yêu nѭӟc. Suӕt 8 ngày liӅn, ta bӕ trí nhiӅu
ngѭӡi ÿӇ vào lҩy xác nhѭng không ÿѭӧc. Mӝt ngѭӡi cӫa ta tình nguyӋn
ÿi lҩy xác, ÿã bӏ chúng bҳn chӃt rӗi cNJng mҩt tích luôn. Tҥi mӝt ÿӏa
ÿiӇm bí mұt, lӉ truy ÿiӋu ÿӗng chí NguyӉn Thành Danh ÿѭӧc tә chӭc
ÿѫn giҧn và cҧm ÿӝng 1. Sӵ hy sinh cӫa ÿӗng chí NguyӉn Thành Danh
ÿã ÿӇ lҥi trong lòng các chiӃn sƭ cán bӝ tӯng hoҥt ÿӝng bên cҥnh ÿӗng
chí mӝt niӅm tiӃc thѭѫng vô hҥn càng tăng thêm lòng căm thù giһc sâu
sҳc. Sau ÿó, Mһt trұn ViӋt Minh ÿã ÿѭӧc cӫng cӕ do ÿӗng chí Trҫn Văn
Hӑc làm chӫ nhiӋm.
Lúc này ӣ Bҧo Vinh, Bình Lӝc các Ban công tác hoҥt ÿӝng khá
mҥnh, nhҩt là phong trào diӋt tӅ, trӯ gian bên cҥnh hoҥt ÿӝng quân sӵ,
là phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su Bình Lӝc. ĈӇ
ÿánh trҧ nhӳng hoҥt ÿӝng dã man cӫa giһc Pháp, công nhân và ÿӗng
bào ta ÿã tә chӭc phá cây cao su rҩt mҥnh mӁ, có ÿêm hàng ngàn cây
cao su bӏ phá. Bӑn chӫ ÿӗn ÿiӅn vô cùng lo sӧ.
Tháng 6-1947, HuyӋn ӫy Xuân Lӝc ÿѭӧc thành lұp do ÿӗng chí
Ngô Tiên làm Bí thѭ.
Tháng 10-1947, thӵc hiӋn chӍ thӏ cӫa Xӭ ӫy ÿѭa công nhân ra
vùng kháng chiӃn, nghiӋp ÿoàn công nhân cao su Biên Hòa phӕi hӧp
cùng trung ÿӝi 4 tә chӭc tҩn công ÿӗn Bình Lӝc, mӣ ÿѭӡng cho anh em
công nhân ÿӗn ÿiӅn thoát ly theo cách mҥng.
Ĉӗng chí Ĉinh Quang Ân chӍ huy trung ÿӝi 4, ÿã ÿѭӧc các ÿӗng
chí giao liên NguyӉn Thӏ ĈiӅu, Mai Thӏ Lan 2 hѭӟng dүn vào ÿӗn ÿiӅn
cao su Bình Lӝc quan sát ÿӏa hình. Tҥi ÿây linh mөc Khuê mӝt linh
mөc tiӃn bӝ có tinh thҫn yêu nѭӟc ÿã cho ÿӗng chí Ân bӝ quҫn áo linh
mөc, ÿӗng chí hóa trang nhѭ mӝt “Cha ÿҥo” ÿi thăm cѫ sӣ và tín ÿӗ.
Nhӡ vұy các mөc tiêu cӫa ÿӗn Bình Lӝc ÿѭӧc ÿӗng chí Ân nҳm chҳc.
1 Ĉӗng chí NguyӉn Thành Danh sinh năm 1897, mҩt ngày 25-3-1947, là ÿҧng viên cӫa Ĉҧng tӯ thӡi
kǤ nhӳng năm 1831-1934 ӣ Xuân Lӝc do ÿӗng chí NguyӉn Văn Nghƭa kӃt nҥp. Khi cách mҥng
tháng 8-1945 thành công, nhiӅu lҫn ÿӗng chí vұn ÿӝng Tәng Lҥc là dân ӣ Bình Lӝc lâu năm, vào Ӫy
ban hành chính xã, tên này hӭa hҽn rӗi bӓ trӕn, các ÿӗng chí thҩy khó giáo dөc ÿѭӧc, ÿӏnh xӱ tӱ hҳn
mҩy lҫn, nhѭng ÿӗng chí Danh muӕn ÿӇ thuyӃt phөc thêm mӝt thӡi gian. Cuӕi cùng ÿã bӏ hҳn phҧn
bӝi.
2 Ĉӗng chí Mai Thӏ Lan, tӭc Bҧy Nuôi, vӧ cӫa ÿӗng chí Ĉinh Văn Nuôi là bҥn thân cӫa ÿӗng chí
Ĉinh Quang Ân.

2.8 Page 18

▲back to top


Ba hôm sau, trұn ÿánh ÿѭӧc thӵc hiӋn, khoҧng 9 giӡ tӕi, khi súng
lӋnh nә, hàng ngàn công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su Bình Lӝc ÿã nәi dұy ÿӕt
xe sӣ, ÿӕt các xe mӫ, lҩy nhiӅu máy móc và văn phòng phҭm. 1.500
công nhân cao su Sӣ Bình Lӝc theo trung ÿӝi 4 thoát ly ra căn cӭ kháng
chiӃn. Bӑn lính và xu cai ÿӗn ÿiӅn không kӏp trӣ tay, mӝt sӕ bӏ bҳt trói,
mӝt sӕ bӏ bҳn hҥ ngay tӯ trұn ÿánh, toàn bӝ cѫ sӣ ÿӗn ÿiӅn Bình Lӝc bӏ
phá hӫy. Ta thu ÿѭӧc hѫn 10 cây súng.
Thҳng lӧi to lӟn này làm nӭc lòng quân dân trong tӍnh, nhҩt là
anh em công nhân các ÿӗn ÿiӅn cao su ӣ Xuân Lӝc. Khí thӃ ÿҩu tranh
càng thêm náo nӭc, sôi nәi.
Giһc Pháp và bӑn chӫ Tây ÿӗn ÿiӅn ÿiên cuӗng. Chúng mӣ nhiӅu
cuӝc lùng bӕ, càn quét phá hoҥi kinh tӃ cӫa nhân dân. Các trұn càn kéo
dài suӕt tuҫn lӉ vӟi hàng trung ÿoàn lính lê dѭѫng, lính ra-ÿê. Chúng
dàn thành hàng ngang trên ÿӗng lúa, dùng báng súng, gұy gӝc cào…
ÿӭa thì ÿұp ÿҥp, thҵng thì gһt tuӕt làm cho lúa non, lúa già rөng hӃt hҥt,
nát hӃt cây. Nhӳng rүy màu thì bҩt cӭ cây lá gì ăn ÿѭӧc là chúng nhә
sҥch, phá sҥch.
QuyӃt tâm không ÿӇ lúa gҥo vào tay giһc hoһc bӏ phá hoҥi, ta ÿã
khҭn trѭѫng tә chӭc hӝi gһt tұp ÿoàn. Không ÿӧi cho lúa chín ÿӅu, nѫi
nào lúa vӯa chҳc hҥt hoһc vӯa chín tӟi là gһt. Sáng kiӃn kӏp thӡi này
ÿѭӧc bà con nhân dân ӣ Bình Lӝc, Bҧo Vinh, Cây Da… vô cùng phҩn
khӣi. Hàng chөc hécta lúa ÿѭӧc cán bӝ và bà con trong xã xuӕng ÿӗng
gһt tұp thӇ. Nhӡ vұy, nhӳng cánh ÿӗng lúa vӯa chín tӟi ÿã kӏp thӡi thu
hoҥch, mһc dù ÿҥn pháo lӟn, pháo nhӓ cӫa giһc bҳn liên hӗi, cùng vӟi
sӵ càn bӕ phá hoҥi quanh vùng gһt. ĈӇ cӭu lúa, bҧo vӋ lѭѫng thӵc cho
ÿӗng bào khӓi sӵ tàn phá cӫa giһc, ta phҧi ÿәi bҵng máu xѭѫng cӫa bao
chiӃn sƭ. Trên các cánh ÿӗng Bình Lӝc, Cây Da, Bҧo Vinh máu cӫa
nhiӅu chiӃn sƭ trung ÿӝi 6 ÿã ÿә xuӕng trong ÿó có ÿӗng chí Trҫn Văn
Sinh ÿҥi ÿӝi trѭӣng. Sӵ hy sinh cӫa các chiӃn sƭ ghi mãi trong tâm
khҧm ÿӗng bào ÿӏa phѭѫng biӃt bao nӛi tiӃc thѭѫng và cҧm phөc.
Ĉҫu năm 1948, bӑn chӫ Pháp cho lính ÿi lùng bҳt các công nhân
ÿã bӓ sӣ (khi Nhұt thua trұn) phҧi trӡ vӅ lҥi làm viӋc cho ÿӗn ÿiӅn, tăng
cѭӡng cҧnh giác nghiêm ngһt. Mһt khác, ÿӏch còn cài mӝt sӕ tên tay sai
vào hàng ngNJ ta ÿӇ ÿánh phá cách mҥng. Do ÿó, mӝt sӕ cuӝc hành quân

2.9 Page 19

▲back to top


di chuyӇn cӫa ta bӏ giһc biӃt trѭӟc và gây tәn thҩt 1. Tháng 7-1948, sau
khi thҩt bҥi ӣ La Ngà 2, bӑn Pháp lҥi hung hăng càn quét Bình Lӝc, Cây
Da. Ĉӗng chí Trҫn Văn Hӑc, chӫ nhiӋm Mһt trұn ViӋt Minh xã Bình
Lӝc, ÿӗng chí NguyӉn Thành Công (con trai cӫa liӋt sƭ NguyӉn Thành
Danh) lúc này là mӝt du kích gan dҥ cùng vӟi ÿӗng chí Ĉào Thӏ Ѭng
và 2 ÿӗng chí cán bӝ huyӋn công tác ӣ Cӕc Rang vӅ, chҥm súng vӟi
giһc Pháp khi chúng càn ác liӋt vào khu rӯng Bình Lӝc, cҧ 5 ngѭӡi ÿӅu
hy sinh. Ӣ Cây Da mӝt hӧp tác xã mua bán do ta tә chӭc ÿӇ phөc vө
cán bӝ, chiӃn sƭ và công nhân ÿӗn ÿiӅn cNJng bӏ giһc Pháp ÿӕt phá hѭ
hҥi. Thâm ÿӝc nhҩt vүn là ÿánh phá kinh tӃ, toàn bӝ lúa màu ӣ Bình
Lӝc, Cây Da, Bҧo Vinh, Ruӝng Tre… bӏ chúng ÿұp phá nhѭ vө mùa
năm 1947, cây màu không nѫi nào còn mӝt sӕ kho thóc dӵ trӳ cӫa cách
mҥng và cӫa dân bӏ ÿӕt cháy.
Cuӝc kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp ӣ Xuân Lӝc nói chung,
Bình Lӝc, Bҧo Vinh, Cây Da nói riêng gһp khó khăn nghiêm trӑng.
Nҥn ÿói diӉn ra nguy kӏch. Nhân dân, cán bӝ, bӝ ÿӝi liên tiӃp nhiӅu
ngày phҧi ăn chuӕi rӯng, cӫ mài, măng rӯng ÿӇ ÿánh giһc.
Trѭӟc tình hình khó khăn, nhҩt là vӅ kinh tӃ, HuyӋn ӫy chӫ
trѭѫng cho ÿӗng bào dân tӝc tҥm thӡi rӡi căn cӭ ra vùng ÿӏch làm ăn
mӝt thӡi gian. Nhѭng ÿӗng bào ÿã biӇu lӝ ý chí quyӃt tâm theo Ĉҧng,
theo cách mҥng ÿӃn cùng, không chӏu rӡi căn cӭ, thà chӃt ÿói chӟ
không ӣ vӟi giһc. Có ngѭӡi ÿã chһt ÿӭt ngón tay mình ÿӇ bày tӓ lòng
trung thành vӟi Ĉҧng. Ĉӗng bào dân tӝc Châu Ro nói: “Ngѭӡi Châu Ro
không ăn cѫm hai nӗi, không ӣ hai lòng, sӕng chӃt chӍ ÿi theo Bác Hӗ”.
Năm 1949, tình hình kinh tӃ gһp khó khăn hѫn. Nҥn thiӃu ÿói có
nguy cѫ ÿe dӑa ÿӃn hàng ngàn ÿӗng bào ӣ các vùng căn cӭ kháng
chiӃn. Ӣ Cây Da, Bình Lӝc mӝt sӕ trҿ em ngѭӡi già chӃt ÿói. Bӝ ÿӝi
hoҥt ÿӝng trong rӯng phҧi nhӏn bӟt phҫn ăn ít ӓi cӫa mình ÿӇ cӭu ÿӗng
bào.
Thӵc hiӋn chӍ thӏ cӫa TӍnh ӫy, HuyӋn ӫy Xuân Lӝc ÿã tә chӭc
ÿѭa gҫn 5.000 ÿӗng bào vӅ ChiӃn khu Ĉ, Long An, Bàu Lâm, Xuyên
Mӝc ÿӇ vӯa xây dӵng căn cӭ mӟi vӯa tăng gia sҧn xuҩt, giҧi quyӃt khó
1 Các trѭӡng hӧp bӏ bҳt rӗi bӏ giӃt cӫa các ÿӗng chí NguyӉn Thành Danh 3-1947 và ÿӗng chí Trҫn
Văn Hӑc 7-1948 ӣ Bình Lӝc là do bӑn ÿiӋp viên này gây nên.
2 Trұn ÿánh xҧy ra ngày 1-3-1948 ta thiêu cháy cҧ ÿoàn xe quân sӵ và hàng trăm tên giһc bӏ diӋt trên
tuyӃn ÿѭӡng La Ngà – Ĉӏnh Quán.

2.10 Page 20

▲back to top


khăn cho dân. Ĉӗng bào Bình Lӝc, Cây Da, Bҧo Vinh cNJng lҫn lѭӧt ra
ÿi, chӍ mӝt sӕ ít ӣ lҥi. NhiӅu nѫi lҥi vѭӡn không nhà trӕng. Nhà nѭӟc
phát gҥo và tiӅn ăn cho ÿӗng bào.
Ĉӗng bào Bàu Lâm, Xuyên Mӝc… ÿã ÿón tiӃp và giúp ÿӥ ÿӗng
bào di cѭ bҵng tҩt cҧ tình cҧm thân thѭѫng ruӝt thӏt. Vô cùng cҧm
ÿӝng, nhiӅu em nhӓ mang tӯng nҳm cѫm, miӃng bánh, nhӳng ÿӗng bҥc
nhӏn ăn qùa ÿӇ tһng cho bà con. NhiӅu mҽ, nhiӅu chӏ ÿã ôm nhau khóc
ròng.
ViӋc di dân rҩt gian khә. Mӛi lҫn chӍ ÿi ÿѭӧc khoҧng 200 ÿӃn
250 ngѭӡi. Bӑn giһc ruӗng bӕ gây chӃt chóc và khó khăn nhiӅu mһt.
Ĉӗng bào Bҧo Vinh cNJng di dân cùng lúc vӟi Bàu Trâm (thӏ xã) mӛi
lѭӧt trên 100 ngѭӡi, kéo dài nhiӅu ÿӧt.
Tháng 5 năm 1951, sau thi hai tӍnh Biên Hòa và Thӫ Dҫu Mӝt
sáp nhұp thành tӍnh Thӫ Biên, TӍnh ӫy Thӫ Biên ra quyӃt ÿӏnh giҧ thӇ
quân dân chính Ĉҧng huyӋn Xuân Lӝc, thành lұp Ban cán sӵ mӟi và
ÿӝi vNJ trang tuyên truyӅn, ÿѭa cán bӝ chiӃn sƭ trӣ lҥi chiӃn trѭӡng. Nhӡ
vұy, không lâu Ban cán sӵ Xuân Lӝc ÿã ÿѭa phong trào ÿҩu tranh cách
mҥng cӫa nhân dân trong huyӋn vѭӧt qua giai ÿoҥn khó khăn thӱ thách.
Tҥi Bình Lӝc, Bҧo Vinh nhӡ có tә hoҥt ÿӝng cӫa ÿӗng chí
NguyӉn Văn Sâm phө trách bám trө xây dӵng lҥi vùng ven. Công nhân
ÿӗn ÿiӅn Bình Lӝc lҩy cҳp thuӕc men, súng ÿҥn cӫa bӑn giһc ӣ ÿӗn
ÿiӅn ÿѭa ra tiӃp tӃ cách mҥng.
Tháng 10 năm 1952, miӅn Ĉông nam Bӝ bӏ lão lөt lӟn, lúa và
màu bӏ hѭ hҥi nһng. Giһc Pháp lҥi mӣ càn làm cho ta cùng lúc phҧi ÿӕi
phó vӟi giһc Pháp và giһc ÿói. Công nhân ÿӗn ÿiӅn Bình Lӝc ÿã chia sҿ
phҫn gҥo ăn cӫa mình ÿӇ giúp ÿӗng bào vùng bӏ bão lөt, nhӡ có tә chӭc
cӫa ta trong ÿӗn ÿiӅn nên nhiӅu lӟp công nhân ÿã khai tăng sӕ ngѭӡi ÿi
làm ÿӇ lãnh thêm gҥo, tiӅn… ÿӇ gӱi ÿi cӭu ÿói. Phong trào tăng gia sҧn
xuҩt phát triӇn mҥnh mӁ. Cuӝc sӕng dҫn dҫn trӣ lҥi bình thѭӡng, phong
trào ÿҩu tranh cách mҥng cӫa nhân dân Bҧo Vinh, Bình Lӝc vүn giӳ
vӳng và phát triӇn cho ÿӃn ngày 20-7-1954, hiӋp ÿӏnh Giѫnevѫ ÿѭӧc
ký kӃt, giһc Pháp buӝc phҧi cút khӓi nѭӟc ta.
PHҪN THӬ HAI
KHÁNG CHIӂN CHӔNG MӺ, CӬU NѬӞC