Toi ac thuc dan Phap de quoc My tren dia ban TP Bien Hoa :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Toi ac thuc dan Phap de quoc My tren dia ban TP Bien Hoa

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Toi ac thuc dan Phap de quoc My tren dia ban TP Bien Hoa

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

1.2 Page 2

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

XUҨT BҦN TӘNG HӦP ĈӖNG NAI – 2000

1.3 Page 3

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

LӠI NÓI ĈҪU

Biên Hòa là mӝt thành phӕ lӟn thuӝc miӅn Ĉông

Nam Bӝ, là trung tâm văn hóa, chính trӏ, kinh tӃ cӫa tӍnh

Ĉӗng Nai. Biên Hoà có vӏ trí chiӃn lѭӧc quân sӵ quan

trӑng, là lá chҳn phía Ĉông Nam cӫa Sài Gòn.

Chính vì vұy trong tiӃn trình xâm lѭӧc nѭӟc ta bӑn

thӵc dân Pháp, ÿӃ quӕc Mӻ ÿã tұp trung bӝ máy quân sӵ,

tăng cѭӡng lӵc lѭӧng nhiӅu binh chӫng, xây dӵng hӋ

thӕng nhà tù, ÿӗn bót cӫng cӕ chính quyӅn tay sai ÿӇ thӵc

hiӋn âm mѭu xâm chiӃm lâu dài cӫa chúng.

ĈӇ ÿҥt ÿѭӧc mөc ÿích chính trӏ ÿó kҿ thù ÿã dùng

trăm mѭu, ngàn kӃ gây nên bao nhiêu tӝi ác ÿүm máu,

thӵc hiӋn chính sách diӋt chӫng khai quang, chính sách tӕ

cӝng. Ĉã khӫng bӕ tù ÿày, dùng nhӳng cӵc hình tra tҩn dã

man ÿӇ sát hҥi hàng ngàn ngѭӡi dân vô tӝi mà nhӳng hұu

quҧ nһng nӅ còn ҧnh hѭӣng tӟi cuӝc sӕng, tӟi sӭc khӓe

cӫa nhân dân mà ngày nay chúng ta chѭa khҳc phөc ÿѭӧc.

1.4 Page 4

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Không chӏu khuҩt phөc trѭӟc kҿ thù. Dѭӟi sӵ lãnh

ÿҥo cӫa Ĉҧng, quân và dân thành phӕ Biên Hòa ÿã ÿoàn

kӃt chiӃn ÿҩu kiên cѭӡng, dǊng cҧm chӕng kҿ thù xâm

lѭӧc và ÿã lұp nên nhiӅu chiӃn công hiӇn hách góp phҫn

cùng quân và dân cҧ nѭӟc giҧi phóng hoàn toàn miӅn

Nam, thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc.

Thӵc hiӋn nhiӋm vө ÿiӅu tra, sѭu tҫm vӅ tӝi ác

chiӃn tranh cӫa kҿ thù ÿӕi vӟi nhân dân ta, ban ÿiӅu tra

hұu quҧ chiӃn tranh tӍnh Ĉӗng Nai kӃt hӧp vӟi Ban Tuyên

giáo TӍnh ӫy tiӃn hành sѭu tҫm tѭ liӋu tài liӋu cӫa ta và

ÿӏch xây dӵng chuyên ÿӅ: T͡i ác cͯa b͕n th͹c dân Pháp,

ÿ͇ qu͙c MͿ gây ra trên ÿ͓a bàn thành ph͙ Biên Hòa. Ĉây

là mӝt tұp tѭ liӋu bѭӟc ÿҫu nhҵm giӟi thiӋu vӟi bҥn ÿӑc

vӅ âm mѭu, thӫ ÿoҥn, nhӳng tӝi ác có tính ÿiӇn hình mà

kҿ thù ÿã gây nên ÿӕi vӟi quân và dân thành phӕ Biên

Hòa trong 2 cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp và Mӻ.

1.5 Page 5

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Do thӡi gian chiӃn tranh kӃt thúc ÿã lâu, nhiӅu nhân

chӭng, vұt chӭng không còn nӳa. Do ÿó viӋc biên soҥn bӏ

hҥn chӃ, không tránh khӓi có nhiӅu khiӃm khuyӃt.

Chúng tôi chân thành kính mong các cѫ quan, các

vӏ cách mҥng lão thành và tҩt cҧ bҥn ÿӑc thông cҧm góp ý

kiӃn, bә sung ÿӇ chúng tôi hoàn thiӋn lҥi mӝt cách ÿҫy ÿӫ.

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH

1.6 Page 6

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

THÀNH PHӔ BlÊN HÒA NѪl

THӴC DÂN, Ĉӂ QUӔC GÂY TӜI ÁC

Thành phӕ Biên Hòa là tӍnh lӷ cӫa tӍnh Ĉӗng Nai,

cách thành phӕ Hӗ Chí Minh 30km vӅ phía Ĉông; là trung

tâm chính trӏ, kinh tӃ, văn hóa,xã hӝi và khoa hӑc kӻ thuұt

cӫa tӍnh. Tháng 5-1993, thành phӕ ÿѭӧc Nhà nѭӟc công

nhұn là ÿô thӏ loҥi II, có cѫ cҩu kinh tӃ công nghi͏p -

th˱˯ng m̩i - d͓ch vͭ và du l͓ch. Cùng thành phӕ Hӗ Chí

Minh - Bà Rӏa - VǊng Tàu thành phӕ Biên Hòa ÿѭӧc xác

ÿӏnh là khu vӵc trӑng ÿiӇm kinh tӃ ӣ phía Nam Tә quӕc.

Phía Bҳc, thành phӕ giáp vӟi huyӋn Vƭnh Cӱu;

Nam và Tây Nam giáp huyӋn Long Thành và huyӋn Thӫ

Ĉӭc (thành phӕ Hӗ Chí Minh); Ĉông, giáp huyӋn Thӕng

Nhҩt; Tây, giáp huyӋn Thuұn An và huyӋn Tân Uyên

(tӍnh Bình Dѭѫng).

Thành phӕ Biên Hòa hiӋn có diӋn tích 154,73 km2

vӟi dân sӕ 45 vҥn ngѭӡi, dân tӝc Kinh chiӃm 95%, còn lҥi

1.7 Page 7

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

là các dân tӝc Hoa, Nùng… thành phӕ có 26 ÿѫn vӏ hành

chính cҩp cѫ sӣ gӗm 23 phѭӡng và 3 xã.

Trҧi qua nhӳng biӃn thiên cӫa lӏch sӱ tӵ nhiên, vào

thӃ kӹ 16, 17, thành phӕ Biên Hòa vүn là vùng ÿҩt hoang

vu, rӯng rұm, sình lҫy. Có thӇ nói ÿó là vùng ÿҩt mӟi,

chѭa hҷn thuӝc quyӅn quҧn lý cӫa mӝt bӝ tӝc hay vѭѫng

quӕc nào. Trong tác phҭm Phӫ Biên tҥp Iөc do nhà sӱ hӑc

Lê Quý Ĉôn viӃt vào thӃ kӹ 18 ÿã ghi rõ: “Ӣ phӫ Gia

Ĉӏnh, ÿҩt Ĉӗng Nai tӯ cӱa biӇn Cҫn Giӡ, Soài Rҥp, Cӱa

Ĉҥi, Cӱa TiӇu trӣ vào là rӯng rұm hàng ngàn dһm…”

ThӃ kӹ 16, 17, cѭ dân ViӋt tӯ Ĉàng Ngoài ÿã vào

ÿây sinh sӕng. Hӑ là nhӳng nông dân chӕng ÿӕi chӃ ÿӝ

bóc lӝt cӫa các triӅu ÿҥi vua quan phong kiӃn; nhӳng

ngѭӡi chӕng ÿӕi cuӝc chiӃn tranh cát cӭ cӫa hai tұp ÿoàn

phong kiӃn Trӏnh - NguyӉn…

Năm 1679, Trҫn Thҳng Tài (tӭc Trҫn Thѭӧng

Xuyên) mӝt di thҫn nhà Minh Trung Quӕc, sau khi thҩt

bҥi trong mѭu ÿӗ “bài Mãn phөc Minh” ÿã ÿѭa 3.000 bӝ

1.8 Page 8

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

tѭӟng và gia ÿình theo ÿѭӡng biӇn xuôi vӅ phѭѫng Nam.

Nhóm ngѭӡi Hoa này ÿã ÿѭӧc chúa NguyӉn Phúc Tҫn

cho phép ÿӏnh cѭ ӣ xӭ Ĉӗng Nai. Hӑ vào Cù Lao Phӕ

cùng vӟi ngѭӡi ViӋt ÿã sinh sӕng ӣ ÿây tӯ trѭӟc, chung

tay khai phá, xây dӵng nên làng xóm, biӃn nѫi ÿây thành

mӝt phӕ cҧng sҫm uҩt, trên bӃn dѭӟi thuyӅn, tàu bè trong

và ngoài nѭӟc ÿӃn trao ÿәi hàng hóa, mua bán tҩp nұp.

Trong gҫn mӝt thӃ kӹ, Cù Lao Phӕ là mӝt thѭѫng cҧng,

mӝt ÿҫu mӕi giao lѭu hàng hóa quan trӑng bұc nhҩt ӣ xӭ

Ĉàng Trong. Sách Gia Ĉӏnh Thành thông chí cӫa Trӏnh

Hoài Ĉӭc ghi: “…Phӕ xá ÿѭӧc kiӃn thiӃt, mái ngói tѭӡng

vôi, lҫu cao quá ÿôi tҫng dӑc theo bӡ sông liên lҥc dài 5

dһm, chia và vҥch làm 3 ÿѭӡng phӕ; phӕ lӟn lót ÿá trҳng,

ÿѭӡng phӕ ngang lót ÿá ong, ÿѭӡng nhӓ lót gҥch xanh;

ÿѭӡng rӝng bҵng phҷng, kҿ buôn tө tұp, ghe thuyӅn lӟn ӣ

biӇn và ӣ sông ÿӃn ÿұu, có nhӳng xà lan, ҩy là chӛ ÿҥi ÿô

hӝi, nhӳng nhà buôn bán to, duy ӣ ÿây là nhiӅu hѫn”.

1.9 Page 9

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Năm Mұu Dҫn 1698, chúa NguyӉn Phúc Chu cӱ

chѭӣng cѫ lӉ Thành hҫu NguyӉn Hӳu Cҧnh vào kinh lѭӧc

xӭ Ĉàng Trong. Ông lұp bҧn doanh tҥi Cù Lao Phӕ và

tiӃn hành viӋc tә chӭc bӝ máy hành chánh, phân ÿӏnh

làng, xã, lұp sә ÿinh… chính thӭc ÿѭa xӭ Ĉàng Trong vào

bҧn ÿӗ nѭӟc Ĉҥi ViӋt. Ĉông ÿҧo ngѭӡi ViӋt tӯ NgǊ

Quҧng (tӭc 5 tӍnh Quҧng Nam, Quҧng Ngãi, Quҧng Bình,

Quҧng Trӏ, Quҧng Ĉӭc - tӭc Thӯa Thiên HuӃ, nhiӅu

ngѭӡi có tài, vұt lӵc ÿѭӧc kêu gӑi vào vùng ÿҩt mӟi khai

khҭn, sinh sӕng. Ĉây là ÿӧt di dân có tә chӭc ÿҫu tiên quy

mô lӟn tӯ các tӍnh trên vào khai phá và xây dӵng cuӝc

sӕng, ÿӏnh cѭ trên ÿҩt Ĉӗng Nai.

Xӭ Ĉӗng Nai ÿѭӧc lұp thành phӫ Gia Ĉӏnh gӗm hai

huyӋn Tân Bình (nay là Sài Gòn) và huyӋn Phѭӟc Long

(nay là Biên Hoà - Ĉӗng Nai). VӅ quân sӵ, NguyӉn Hӳu

Cҧnh lұp hai dinh: Dinh Trҩn Biên ӣ huyӋn Phѭӟc Long

và Dinh Phiên Trҩn ӣ huyӋn Tân Bình.

1.10 Page 10

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Các chúa NguyӉn ÿã ban hành chính sách khai

hoang rӝng rãi, tҥo ÿiӅu kiӋn ÿӇ nhân dân tӯ các nѫi vào

vùng ÿҩt mӟi khai phá, góp phҫn làm vùng ÿҩt này ngày

càng phát triӇn.

Năm 1788, NguyӉn Ánh chia ÿҩt Gia Ĉӏnh làm 4

trҩn gӗm: Trҩn Biên, Phiên Trҩn, Vƭnh Trҩn, Trҩn Dinh.

Năm 1808 Trҩn Biên ÿәi thành trҩn Biên Hòa, huyӋn

Phѭӟc Long nâng lên thành phӕ Phѭӟc Long gӗm 4 tәng:

Phѭӟc Chánh, Bình An, Long Thành, Phѭӟc An, Thành

phӕ Biên Hòa bҩy giӡ là mӝt phҫn cӫa tәng Phѭӟc Chánh

- trung tâm cӫa trҩn Biên Hòa.

Năm 1832, vua Minh Mҥng thӕng nhҩt viӋc tә chӭc

ÿѫn vӏ hành chính trong cҧ nѭӟc. Trҩn Biên Hòa ÿәi tên

thành tӍnh Biên Hòa gӗm 1 phӫ, 4 huyӋn (gӗm toàn bӝ

phӫ Phѭӟc Long vӟi 4 huyӋn nhѭ năm 1808). Thành phӕ

Biên Hòa lúc ҩy nҵm trong huyӋn Phѭӟc Chánh sau khi

nâng tәng lên thành huyӋn.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Tӯ năm 1863, sau khi ÿánh chiӃm ba tӍnh miӅn

Ĉông, Thӵc dân Pháp vүn giӳ nguyên tә hành chính tӍnh

Biên Hòa nhѭ năm 1832.

Cách mҥng tháng Tám 1945 thành công, chính

quyӅn nhân dân tҥi Biên Hòa ÿѭӧc xây dӵng tӯ tӍnh ÿӃn

cѫ sӣ, ÿӗng loҥt thay thӃ bӝ máy cai trӏ do thӵc dân Pháp

ÿӇ lҥi. Khi ҩy các cѫ quan lãnh ÿҥo tӍnh Biên Hòa và quұn

Châu Thành vүn ÿһt tҥi xã Bình Trѭӟc (trung tâm tӍnh lӷ).

Thӵc dân Pháp chiӃm Biên Hòa (24-10-1945), chúng giӳ

nguyên tә chӭc hành chính, xã Bình Trѭӟc gӗm có 5 khu,

8 ҩp.

Ĉӕi vӟi cách mҥng, giӳa năm 1948, nhұn thҩy nӝi ô

tӍnh Biên Hòa là nѫi tұp trung nhiӅu cѫ quan, ÿѫn vӏ chӍ

huy ÿҫu sӓ cùng rҩt nhiӅu kho tàng cӫa ÿӏch, cҫn bӕ trí lҥi

ÿӏa bàn chiӃn ÿҩu thích hӧp ÿӇ phát huy khà năng tác

chiӃn cӫa lӵc lѭӧng tҥi chӛ, TӍnh ӫy, Uӹ ban kháng chiӃn

hành chánh tӍnh Biên Hòa chӫ trѭѫng cho tách khu vӵc

nӝi ô tӍnh lӷ, thuӝc quұn Châu Thành (tӭc xã Bình Trѭӟc

2.2 Page 12

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

và mӝt sӕ ҩp, xã lân cұn) ÿӇ thành lұp thӏ xã Biên Hòa -

tѭѫng ÿѭѫng cҩp huyӋn, và chӏu sӵ chӍ ÿҥo trӵc tiӃp cӫa

tӍnh. Các xã còn lҥi thuӝc huyӋn Vƭnh Cӱu.

Tháng 5 -1961, khi tӍnh Thӫ Biên thành lұp, thӏ xã

Biên Hòa ÿѭӧc tӍnh giao thêm mӝt sӕ xã thuӝc huyӋn

Vƭnh Cӱu ÿӇ làm bàn ÿҥp ÿӭng chân hoҥt ÿӝng nhѭ Tam

HiӋp, HiӋp Hòa, Tân Thành… cho ÿӃn kӃt thúc cuӝc

kháng chiӃn chӕng Pháp (tháng 7-1954).

Trong thӡi kǤ kháng chiӃn chӕng Mӻ, năm 1957,

chính quyӅn Sài Gòn tә chӭc tӍnh Biên Hòa gӗm có 4

quұn Châu Thành, Long Thành, Tân Uyên, Dƭ An, có 11

tәng gҫn giӕng tә chӭc trѭӟc ÿó cӫa thӵc dân Pháp.

Năm 1963, chính quyӅn Sài Gòn lұp quұn Công

Thanh (gӗm các xã thuӝc quұn Châu Thành và Tân

Uyên). Ngày 22-3-1963, tә chӭc quұn Châu Thành thành

quұn Ĉӭc Tu gӗm các xã Bình Trѭӟc, Tam HiӋp, Bùi

TiӃng (Tân Mai), HiӋp Hòa, Tân Vҥn, Bӱu Long, Tân

Hҥnh, Tân Ba, Long Bình và giӳ ÿӃn tháng 4-1975.

2.3 Page 13

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Ĉӕi vӟi cách mҥng, tӯ 1954-1975, thӏ xã Biên Hòa

là mӝt ÿѫn vӏ chiӃn trѭӡng tѭѫng ÿѭѫng huyӋn. Tháng 9-

1965, thӏ xã Biên Hòa ÿѭӧc Trung ѭѫng cөc tә chӭc lҥi

thành ÿѫn vӏ ngang cҩp tӍnh lҩy phiên hiӋu là U1 (U mӝt)

bao gӗm ÿӏa bàn thӏ xã Biên Hòa và huyӋn Vƭnh Cӱu.

ĈӃn tháng 10-1967, chuҭn bӏ cho cuӝc tiӃn công và nәi

dұy xuân Mұu Thân 1968, U1 ÿѭӧc giao thêm huyӋn

Trҧng Bom (nay là huyӋn Thӕng Nhҩt tӍnh Ĉӗng Nai).

Tӯ tháng 5-1971 ÿӃn tháng 10-1972, thӏ xã Biên

Hòa trӵc thuӝc phân khu 5 phân khu Thӫ Biên. Tháng 10-

1972, khu ӫy miӅn Ĉông ÿѭӧc lұp lҥi, các phân khu giҧi

thӇ ÿӇ lұp lҥi các tӍnh. Thӏ xã Biên Hòa là mӝt ÿѫn vӏ trӵc

thuӝc tӍnh Biên Hoà.

ĈӃn tháng 6-1973 do tính chҩt quan trӑng cӫa vùng

ÿô thӏ, Trung ѭѫng Cөc miӅn Nam quyӃt ÿӏnh tách tӍnh

Biên Hòa thành hai ÿӏa bàn chiӃn lѭӧc: Biên Hòa ÿô thӏ

(gӗm thӏ xã Biên Hòa và mӝt sӕ vùng phө cұn); các huyӋn

còn lҥi trong tӍnh thuӝc Biên Hòa nông thôn. CǊng tӯ ÿó,

2.4 Page 14

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

thӏ xã Biên Hòa ÿѭӧc nâng lên thành thành phӕ Biên Hoà

cho ÿӃn ngày nay.

Nhѭ vұy tӯ mӝt làng, mӝt xã ӣ vӏ trí trung tâm

thành lӷ, xã Bình Trѭӟc ÿѭӧc kӃt hӧp vӟi mӝt sӕ xã ҩp

liӅn ranh hình thành nên thӏ xã, rӗi tiӃn dҫn lên thành phӕ

ÿô thӏ loҥi II nhѭ ngày nay, thӇ hiӋn sӭc sӕng và sӵ phát

triӇn không ngӯng cӫa thành phӕ Biên Hòa. TiӃn trình ÿó

cǊng cho thҩy vai trò, vӏ trí quan trӑng cӫa thành phӕ này

trong thӡi kǤ kháng chiӃn cǊng nhѭ trong xây dӵng hòa

bình và ÿang bѭӟc vào thӡi kǤ công nghiӋp hóa, hiӋn ÿҥi

hóa ÿҩt nѭӟc

Trong tiӃn trình lӏch sӱ, thành phӕ Biên Hòa luôn

có mӝt vӏ trí quan trӑng vӅ kinh tӃ, chính trӏ. ThӃ kӹ 17,

18, Biên Hòa có Cù Lao Phӕ (xã HiӋp Hòa ngày nay)

tӯng là mӝt trung tâm kinh tӃ phát triӇn ӣ phía Nam nѭӟc

ta.

2.5 Page 15

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Dӵa vào nhân - tài - vұt lӵc nѫi ÿây, các chúa

NguyӉn xây dӵng thӃ ÿӭng lâu dài ÿӇ chӕng lҥi thӃ lӵc

cӫa chúa Trӏnh ӣ phía Bҳc. Tӯ cuӕi thӃ kӹ 18, ÿây cǊng là

vùng tranh chҩp quyӃt liӋt giӳa quân cӫa chúa NguyӉn vӟi

nghƭa quân Tây Sѫn.

Năng 1861, ÿҥi ÿӗn Chí Hòa (Sài Gòn) thҩt thӫ,

NguyӉn Tri Phѭѫng rút quân vӅ thành Biên Hòa cӕ thӫ và

chӕng nhau vӟi quân Pháp xâm lѭӧc.

Cuӕi thӃ kӹ 19, thӵc dân Pháp bҳt ÿҫu công cuӝc

khai thác thuӝc ÿӏa. Tҥi Biên Hòa, chúng mӣ ÿѭӡng sҳt

Sài Gòn - Nha Trang ngang qua thành phӕ Biên Hòa

(1901); quӕc lӝ 15 (1902); xây cҫu Rҥch Cát, Cҫu Gành

qua sông Ĉӗng Nai (1903), lұp trҥm bѭu chính, nhà máy

cҩp nѭӟc…, tӍnh lӷ Biên Hòa ngày càng ÿѭӧc mӣ rӝng và

có vӏ trí quan trӑng vӅ kinh tӃ, chính trӏ trong khu vӵc.

Trong hai cuӝc kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp,

ÿӃ quӕc Mӻ, thӏ xã Biên Hoà là cӱa ngõ vào Sài Còn lҥi

cách căn cӭ ÿӏa chiӃn khu Ĉ chӍ 5 km ÿѭӡng chim bay

2.6 Page 16

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

nên bӏ kҿ thù kìm kҽp rҩt chһt. Thӏ xã Biên Hòa ÿѭӧc

chúng lҩy làm nѫi ÿһt các cѫ quan chӍ huy, các căn cӭ

quân sӵ, kho tàng phөc vө cho viӋc ÿánh phá phong trào

cách mҥng ӣ miӅn Ĉông Nam Bӝ. Ĉһc biӋt trong chӕng

Mӻ, ÿӏch xây dӵng, phát triӇn mӣ rӝng thӏ xã Biên Hòa

ÿһt nhiӅu cѫ quan chӍ huy quan trӑng nhѭ Bӝ tѭ lӋnh

Quân ÿoàn 3, Nha cҧnh sát miӅn Ĉông, Bӝ tѭ lӋnh hұu

cҫn sӕ 1 Mӻ, Bӝ tѭ lӋnh dã chiӃn Mӻ (Long Bình), các

căn cӭ quân sӵ lӟn nhѭ sân bay Biên Hòa, tәng kho liên

hӧp Long Bình, căn cӭ sѭ ÿoàn 101 “Anh cҧ ÿӓ” Mӻ tҥi

Hӕc Bà Thӭc (nay thuӝc phѭӡng Trҧng Dài). Vӟi cách

mҥng, thӏ xã Biên Hòa là vùng ÿô thӏ bӏ ÿӏch tҥm chiӃm.

Ĉánh vào các cѫ quan, căn cӭ ÿӏch trong thӏ xã là mӝt

nhiӋm vө rҩt quan trӑng nhҵm làm cho ÿӏch luôn luôn bӏ

ÿӝng ÿӕi phó và không còn coi nѫi nào là chӛ ÿóng quân

an toàn cӫa chúng. Khi thӵc dân Pháp ÿánh chiӃm Biên

Hòa, TӍnh ӫy Biên Hòa ÿã chӍ ÿҥo lӵc lѭӧng bám vùng

ven, mӣ các lӟp huҩn luyӋn quân sӵ, chính trӏ tҥi trҥi du

kích Vƭnh Cӱu xây dӵng các căn cӭ du kích ӣ Bình Ĉa,

2.7 Page 17

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Hӕ Cҥn… làm nѫi ÿӭng chân ÿӇ tiӃn công ÿӏch trong nӝi

ô và giӳ hành lang giao liên vӅ chiӃn khu Ĉ, xuӕng tuyӃn

biӇn Bà Rӏa - VǊng Tàu.

Trong chӕng Mӻ, tӯ năm 1965, Trung ѭѫng Cөc

miӅn Nam ÿã chuyӇn thӏ xã Biên lòa thành mӝt ÿѫn vӏ

chiӃn trѭӡng tѭѫng ÿѭѫng cҩp tӍnh, xây dӵng lӵc lѭӧng

vǊ trang và phong trào quҫn chúng mҥnh tҥo thành vành

ÿai ÿánh Mӻ, tiӃn công vào các cѫ quan chӍ huy, căn cӭ,

kho tàng quân sӵ, diӋt sinh lӵc và phѭѫng tiӋn chiӃn tranh

Mӻ - ngөy, hӛ trӧ ÿҳc lӵc cho chiӃn trѭӡng toàn miӅn

Nam.

Ĉӝi ngǊ giai cҩp công nhân thành phӕ Biên Hòa

xuҩt hiӋn khá sӟm ÿi ÿôi vӟi viӋc thӵc dân Pháp tiӃn hành

công cuӝc khai thác tài nguyên thiên nhiên ӣ xӭ thuӝc ÿӏa

và trӣ thành giai cҩp tiên phong trong các phong trào ÿҩu

tranh cách mҥng khi có sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng.

Biên Hòa xѭa ÿã có nhӳng ngành nghӅ thӫ công

ÿѭӧc nhiӅu nѫi biӃt ÿӃn nhѭ mía ÿѭӡng, ÿá xây dӵng, ÿá

2.8 Page 18

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

mӻ nghӋ, gӕm dân dөng và mӻ nghӋ ӣ Tân Vҥn, Hóa An,

Bӱu Long, Bӱu Hòa…

Ĉӝi ngǊ công nhân công nghiӋp, công nhân ÿӗn

ÿiӅn cao su, lao ÿӝng tiӇu và thӫ công nghiӋp vӕn xuҩt

thân tӯ nông dân và tә tiên hӑ ÿã ÿӃn Biên Hòa lұp nghiӋp

tӯ thӃ kӹ 17, 18, vӕn có truyӅn thӕng lao ÿӝng cҫn cù, ÿҩu

tranh chӕng xâm lѭӧc và chӕng áp bӭc bóc lӝt. Ĉây cǊng

là ÿӝi quân chӫ lӵc ÿӭng lên giành chính quyӅn trong

Cách mҥng tháng Tám 1945 ӣ Biên Hòa. Trong hai cuӝc

kháng chiӃn ÿây là lӵc lѭӧng ÿóng góp nhiӅu sӭc ngѭӡi,

sӭc cӫa cho các lӵc lѭӧng cách mҥng ÿӃn ngày thҳng lӧi.

Thành phӕ Biên Hòa là vùng ÿҩt có truyӅn thӕng

văn hóa khá ÿһc sҳc, dung hòa ÿѭӧc nét ÿҽp văn hóa

truyӅn thӕng cӫa dân tӝc tӯ nhӳng lӟp cѭ dân ViӋt tӯ

vùng ngǊ Quҧng và Ĉàng Ngoài, kӃt hӧp vӟi các văn hóa

dân tӝc Hoa và các dân tӝc bҧn ÿӏa tҥo nên mӝt sҳc thái

văn hóa mӣ chӭ không khép kín.

2.9 Page 19

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc chúa NguyӉn Phúc Chu

xây dӵng tӯ năm Ҩt Mùi 1715 ӣ thôn Tân Lҥi, Bҥch Khôi

(nay thuӝc phѭӡng Bӱu Long), mӝt trong nhӳng Văn

miӃu xây dӵng sӟm nhҩt ӣ Nam bӝ. Ĉó là nѫi ÿào tҥo

nhân tài, ÿӗng thӡi là nѫi giӳ giӅng mӕi văn hóa dân tӝc.

Hàng năm các chúa NguyӉn, các vӏ quan lҥi ӣ Trҩn Biên

ÿӅu ÿӃn Văn miӃu tӃ cáo trӡi ÿҩt, cҫu mѭa thuұn gió hòa,

quӕc thái dân an.

Thành phӕ Biên Hòa hiӋn nay có nhiӅu di tích lӏch

sӱ, cách mҥng ÿѭӧc Bӝ Văn hóa thông tin xӃp hҥng di

tích quӕc gia. Nhӳng di tích ÿó là mӝt biӇu hiӋn sinh ÿӝng

khҷng ÿӏnh sӵ có mһt và vai trò cӫa cӝng ÿӗng ngѭӡi ViӋt

ӣ mҧnh ÿҩt này.

Chùa Ĉҥi Giác ӣ làng Tân Hѭng huyӋn Phѭӟc

Chánh (nay là xã HiӋp Hòa, thành phӕ Biên Hòa). Chùa

Long ThiӅn ӣ phѭӡng Bӱu Hòa. Chùa Bӱu Phong tӑa lҥc

trên ngӑn núi cùng tên thuӝc phѭӡng Bӱu Long. Chùa Hӝ

Quӕc Quan ӣ phѭӡng Tân Vҥn xây dӵng năm 1734. Ĉình

2.10 Page 20

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Bình Kính ӣ xã HiӋp Hòa, thӡ Thѭӧng ÿҷng thҫn NguyӉn

Hӳu Cҧnh. Ĉình ÿѭӧc xây dӵng khoҧng cuӕi thӃ kӹ 18,

nhiӅu lҫn ÿѭӧc trùng tu. Ĉình Tân Lân ӣ phѭӡng Hòa

Bình. Ĉình Mӻ Khánh ӣ phѭӡng Bӱu Hoà.

Ngoài nhӳng ÿình, chùa ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi biӃt ÿӃn,

thành phӕ Biên Hòa còn nhiӅu di tích văn hóa, di tích lӏch

sӱ, cách mҥng: Di tích lăng mӝ Trӏnh Hoài Ĉӭc ӣ phѭӡng

Trung DǊng. Di tích mӝ, ÿӅn thӡ Ĉoàn Văn Cӵ (ӣ phѭӡng

Long Bình Tân và Tam HiӋp). Di tích Ĉài kӹ niӋm ӣ

phѭӡng Trung DǊng do thӵc dân Pháp xây dӵng năm

1923 vӟi tên gӑi “Ĉài kӹ niӋm ngѭӡi ViӋt trұn vong”.

Thành Biên Hòa ÿѭӧc xây dӵng vào thӡi vua Gia long thӭ

15 (1816) ӣ hҥt Tân Lân huyӋn Phѭӟc Chánh, nay thuӝc

phѭӡng Hòa Bình vӟi tên gӑi “Thành cӵu”.

Các di tích cách mҥng ӣ thành phӕ Biên Hòa nhѭ:

Tòa bӕ (nay là trө sӣ Ӫy ban nhân dân tӍnh Ĉӗng Nai),

nѫi nhân dân Biên Hòa ÿѭӧc Ĉҧng bӝ Ĉҧng cӝng sҧn lãnh

ÿҥo giành chính quyӅn trong ngày 26-8-1945 Quҧng

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

trѭӡng Sông Phӕ, nѫi diӉn ra cuӝc mít tinh lӟn cӫa nhân

dân Biên Hoà chào mӯng chính quyӅn tӍnh ngày 27-8-

1945 Bӱu Hѭng Tӵ, nguyên là ngôi miӃu thӡi 9 vӏ hào

kiӋt lãnh ÿҥo “Lâm Trung Trҥi”, bӏ thӵc dân Pháp bҳt ÿem

ra tӱ hình năm 1916, nѫi hӝi hӑp cӫa nhiӅu ÿҧng viên

cӝng sҧn Biên Hoà chuҭn bӏ giành chính quyӅn trong

Cách mҥng tháng Tám 1945. Nhà hӝi Bình Trѭӟc, nѫi tә

chӭc cuӝc hӝi thành lұp TӍnh ӫy lâm thӡi Ĉҧng cӝng sҧn

ViӋt Nam tӍnh Biên Hoà cuӕi tháng 9-1945 (nay là nhà

truyӅn thӕng thành phӕ Biên Hòa)…

Nhân dân thành phӕ Biên Hòa có truyӅn thӕng ÿҩu

tranh chӕng áp bӭc bóc lӝt và sҹn sàng chiӃn ÿҩu, hy sinh

vì sӵ nghiӋp giҧi phóng dân tӝc.

Khi thӵc dân Pháp chiӃm Biên Hòa, triӅu ÿình nhà

NguyӉn ÿҫu hàng giһc ÿӇ cҫu hòa, nhѭng nhân dân ÿӏa

3.2 Page 22

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

phѭѫng ÿã hѭӣng ӭng theo ngӑn cӡ khӣi nghƭa cӫa

Trѭѫng Ĉӏnh kháng chiӃn liên t өc tӯ 1861-1865.

Nhӳng năm ÿҫu thӃ kӹ 20, nhiӅu phong trào hӝi kín

xuҩt hiӋn ӣ Biên Hòa. Tiêu biӇu nhѭ hӝi kín do cө Ĉoàn

Văn Cӵ lãnh ÿҥo quy tө hàng trăm nghƭa binh chuҭn bӏ

khӣi nghƭa. ViӋc không thành, ông và 16 nghƭa binh anh

dǊng hy sinh ӣ căn cӭ Bѭng KiӋu năm 1905.

Trҥi Lâm DǊng cǊng là mӝt tә chӭc hӝi kín cӫa

nhân dân chӕng Pháp ӣ Biên Hòa do nhӳng ngѭӡi yêu

nѭӟc, vǊ dǊng lãnh ÿҥo. Trҥi tұp hӧp ÿѭӧc ÿông ÿҧo quҫn

chúng có vǊ trang. Năm 1916, trҥi tә chӭc ÿánh mӝt sӕ

nhà làng (chӍ trө sӣ tӅ xã), giҧi thoát nhiӅu thanh niên bӏ

thӵc dân Pháp bҳt ÿi lính; tҩn công khám ÿѭӡng Biên

Hòa, tòa bӕ Biên Hòa. Giһc Pháp cho mұt thám theo dõi,

lҫn lѭӧt bҳt 9 ngѭӡi lãnh ÿҥo cӫa Trҥi, ÿѭa ra xӱ bҳn tҥi

Dӕc Sӓi. Nhân dân Biên Hòa khâm phөc trѭӟc khí khái

bҩt khuҩt cӫa chín ngѭӡi hào kiӋt nên ÿã lұp miӃu thӡ tҥi

nѫi các vӏ bӏ kҿ thù sát hҥi. Ngôi miӃu ҩy ÿѭӧc nhân dân

3.3 Page 23

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

gӑi là miӃu Cô Hӗn, vӅ sau ÿәi lҥi thành “Bӱu Hѭng Tӵ”

(ӣ phѭӡng Quang Vinh).

Vӟi mӝt vӏ trí chiӃn lѭӧc vӅ chính trӏ quân sӵ, kinh

tӃ quan trӑng, nhân dân thành phӕ lҥi có truyӅn thӕng yêu

nѭӟc, ÿoàn kӃt ÿҩu tranh kiên cѭӡng, có bӅ dày truyӅn

thӕng văn hóa, thành phӕ Biên Hòa trong thӡi kǤ ÿҩu

tranh giành ÿӝc lұp, là ÿӏa bàn ÿӏch ÿánh phá khá ác liӋt.

Thӵc dân, ÿӃ quӕc ÿã xây dӵng thành phӕ thành mӝt ÿô

thӏ kiӇu thӵc dân mӟi; ÿánh phá mӝt cách toàn diӋn trên

các phѭѫng diӋn chính trí, quân sӵ, kinh tӃ, văn hóa. Âm

mѭu cӫa chúng là phá vӥ khӕi ÿoàn kӃt dân tӝc, triӋt hҥ và

bóc lӝt kinh tӃ, khӫng bӕ ÿàn áp phong trào ÿҩu tranh cӫa

nhân dân. Chính vì thӃ, tuy là vùng tҥm chiӃm, nhѭng

cuӝc ÿҩu tranh cӫa Ĉҧng bӝ và quân dân thành phӕ Biên

Hòa vӟi thӵc dân, ÿӃ quӕc xâm lѭӧc diӉn ra rҩt quyӃt liӋt.

Tӝi ác cӫa kҿ thù ÿӕi vӟi nhân dân cùng môi trѭӡng sinh

thái ӣ thành phӕ là vô cùng to lӟn, mà phҧi nhiӅu năm

chúng ta mӟi khҳc phөc ÿѭӧc.

3.4 Page 24

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

ÂM MѬU VÀ Hӊ THӔNG BӔ PHÒNG

CӪA THӴC DÂN PHÁP VÀ Ĉӂ QUӔC

MӺ Ӣ THÀNH PHӔ BIÊN HÒA

(1945-1975)

I. ÂM MѬU, Hӊ THӔNG BӔ PHÒNG VÀ

ĈӖN BÓT CӪA THӴC DÂN PHÁP TҤI BIÊN HÒA

Sau cách mҥng tháng Tám 1945 nhҩt là tӯ năm

1946 trӣ ÿi, thӵc dân Pháp tӯng bѭӟc xây dӵng Biên Hòa

thành mӝt căn cӭ quân sӵ mҥnh, vӟi mӝt bӝ máy kìm kҽp

bao gӗm nhiӅu tên thӵc dân và tay sai khét tiӃng gian ác

nhѭ tên Lѭѫng Văn Ĉӡi - Ĉҥi úy ác ôn phòng nhì Pháp tә

chӭc bӝ máy hӝi tӅ các cҩp bao gӗm nhiӅu tên ÿҫu hàng

phҧn bӝi, ác ôn tӯ nhiӅu ÿӏa phѭѫng khác ÿѭa vӅ ÿây hoҥt

ÿӝng.

Ĉҫu năm 1946 giһc Pháp ÿѭa thêm nhiӅu binh lính

lên Biên Hoà. Bӝ chӍ huy miӅn Ĉông Nam bӝ cӫa giһc

ÿóng tҥi Thӫ Ĉӭc. Bӝ chӍ huy phân khu Bà Rӏa - Biên

3.5 Page 25

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Hòa (secteur) chúng ÿһt ngay ӣ thành Xăng Ĉá (Thành

Kèn). Sӣ chӍ huy tiӇu khu Biên Hòa (sous secteur) và

cǊng là Sӣ chӍ huy trung ÿoàn bӝ binh thuӝc ÿӏa sӕ 22 (22

è Ric) ÿóng tҥi khu vӵc nhà máy BIF Tân Mai.

Biên Hòa thành căn cӭ chӫ yӃu xuҩt phát cӫa thӵc

dân Pháp ÿánh phá chiӃn khu Ĉ trong suӕt nhӳng năm

1945-1954.

Cùng vӟi lӵc lѭӧng quân viӉn chinh lê dѭѫng Pháp,

năm 1947 thӵc dân Pháp tә chӭc các ÿѫn vӏ lính ngөy,

lính Cao Ĉài (phía Tây Ninh), xây dӵng mӝt hӋ thӕng ÿӗn

bót dày ÿһc ӣ các xã Tҧ và Hӳu ngҥn sông Ĉӗng Nai nhѭ

BӃn Gӛ, Bӱu Hòa, Tân Vҥn, Hóa An, HiӋp Hòa, Tân

Hҥnh, Bình Trӏ, Bӱu Long… ÿánh phá kháng chiӃn vô

cùng khӕc liӋt, lӵc lѭӧng này do tên thiӃu tá Mѭӡng chӍ

huy.

Cuӕi năm 1949, hӋ thӕng tháp canh Ĉӡ La tua (De

Latour) ÿѭӧc thiӃt lұp hoàn chӍnh trên toàn chiӃn trѭӡng

miӅn Ĉông. Riêng vùng xung quanh thӏ xã Biên Hòa tӯ

3.6 Page 26

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

ngoҥi ô ra các ÿѭӡng sӕ 1 và 15, dӑc theo tӍnh lӝ 16 và 24

ngoài các ÿӗn bót ÿã dӵng lên tӯ trѭӟc, nay chúng nӕi liӅn

bҵng hӋ thӕng tháp canh lӟn nhӓ ÿһc biӋt là khu vӵc tӯ

Tân Ba, Cây Ĉào lên phía Nam chiӃn khu Ĉ.

Theo sӕ liӋu báo cáo cӫa ÿӏch, Biên Hòa năm 1949

có 79 ÿӗn bót, tháp canh, 2394 lính. Ngoài ra, Pháp còn

ÿóng ӣ ÿây 1 tiӇu ÿoàn cѫ giӟi, 1 tiӇu ÿoàn pháo.

Năm 1953 chúng thành lұp tiӇu ÿoàn ngөy binh 64.

Dùng lӵc lѭӧng này thay chân bӑn lính Âu Phi càn quét

ÿánh phá ӣ Biên Hòa.

Chúng xây dӵng các ÿѫn vӏ biӋt kích ӣ Biên Hòa

gӑi là các ÿӝi Com-măng-ÿô do tên Paren chӍ huy ÿóng

căn cӭ ӣ Cây Chàm, sau này tên Trung úy ngѭӡi ViӋt, Lê

Văn Sung thay chӍ huy lӵc lѭӧng biӋt kích này.

Trung ÿoàn 2 bӕ trí ӣ 3 tiӇu khu: Biên Hòa, Xuân

Lӝc và Long Thành; sӣ chӍ huy ÿóng tҥi Biên Hòa gӗm

thêm 2 tiӇu ÿoàn thiӃt giáp và pháo binh.

3.7 Page 27

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Theo sӕ liӋu cӫa ÿӏch năm 1952. Lӵc lѭӧng cӫa

ÿӏch ӣ Thӫ Biên có 24.300 quân/120.000 quân toàn miӅn

Nam chiӃm tӍ lӋ 21%. Lӵc lѭӧng các loҥi cӫa ÿӏch ӣ Thӫ

Biên so vӟi Nam bӝ nhѭ sau: lính Âu Phi 5/8 tiӇu ÿoàn,

các ÿӝi Com-măng-ÿô 1/3, xe cѫ giӟi 1/4, pháo binh 1/3

và tұp trung chӫ yӃu ӣ ÿây sӕ máy bay chiӃn ÿҩu.

Toàn bӝ các lӵc lѭӧng này tұp trung chӫ yӃu ӣ thӏ

xã Biên Hòa.

Il. ÂM MѬU, Hӊ THӔNG BӔ PHÒNG CӪA

MӺ NGӨY Ӣ THӎ XÃ BIÊN HÒA

1. Thͥi kǤ 1954-1960

Thay chân thӵc dân Pháp xâm lѭӧc miӅn Nam ViӋt

Nam, ngay nhӳng năm ÿҫu 1954-1955 ÿӃ quӕc Mӻ ÿã

quan tâm xây dӵng và mӣ rӝng khu vӵc thӏ xã Biên Hòa

và các vùng phө cұn thành mӝt khu căn cӭ quân sӵ lӟn ӣ

miӅn Nam ViӋt Nam, mӝt hұu cӭ chӫ yӃu cӫa miӅn Ĉông

Nam bӝ. Biên Hòa ÿѭӧc mӋnh danh là “Ĉông ÿô” cӫa

Nam bӝ.

3.8 Page 28

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Tӯ cuӕi năm 1954, Mӻ DiӋm ÿã cѭӡng ép hàng

chөc ngàn ÿӗng bào Thiên chúa giáo các tӍnh phía Bҳc

vào Nam thӵc hiӋn chính sách di cѭ cӫa chúng.

Chúng bӕ trí xây dӵng các làng xã dӑc theo các

tuyӃn giao thông chiӃn lѭӧc, các ÿӏa bàn trӑng yӃu nhѭ

Tân Mai, Hӕ Nai, Bình Ĉa, Long ĈiӅm, vӟi ý ÿӗ lұp

tuyӃn bҧo vӋ khu ÿҫu não ӣ Biên Hòa, ngăn chһn làm lá

chҳn ÿӕi vӟi phong trào Cách mҥng ӣ ÿӏa phѭѫng. Chính

quyӅn Ngô Ĉình DiӋm tұp trung nhӳng tên tay sai có

nhiӅu nӧ máy tӯ miӅn Bҳc vào hình thành bӝ máy tӅ ngөy

ӣ các vùng này, tҥo thành nhӳng pháo ÿài chӕng cӝng

kiên cӕ. Âm mѭu cӫa ÿӏch là biӃn dân chúng ӣ ÿây thành

nhӳng vùng hoàn toàn thanh khiӃt, là cѫ sӣ xã hӝi cӫa chӃ

ÿӝ Mӻ - DiӋm.

Chúng thiӃt lұp mӝt hӋ thӕng căn cӭ, hұu cӭ lӟn

cӫa miӅn Ĉông:

Bӝ chӍ huy Quân ÿoàn 3 ngөy ÿóng ngay trung tâm

thӏ xã (tӍnh ÿӝi bây giӡ). Ĉây là căn cӭ lӟn cӫa nguӷ nѫi

3.9 Page 29

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

thѭӡng xuyên tұp trung hàng tiӇu ÿoàn chӫ lӵc cӫa DiӋm.

Tӯ ÿҫu năm 1959, DiӋm cҧi tә lҥi quân ngөy tӯ 10 sѭ

ÿoàn ÿã chiӃn vӟi quân sӕ 150.000 thành 7 sѭ ÿoàn bӝ

binh, trong ÿó sѭ ÿoàn 7(tӯ sѭ ÿoàn 4 dã chiӃn), Bӝ chӍ

huy ÿóng tҥi thӏ biên Hòa khu vӵc Bình Ĉa bây giӡ)1. Ĉһc

biӋt, ngày 1/7/1958 dѭӟi sӭc ép cӫa chính quyӅn DiӋm,

chӫ nhà máy cѭa BlF phҧi bán lҥi cѫ sӣ nhà máy cho Trҫn

LӋ Xuân ÿӇ lұp ra “Công quҧn khai thác nhà máy cѭa

BIF”. Sau ÿó, văn phòng nhà máy cѭa BIF trӣ thành cѭ xá

cӫa chuyên gia cӕ vҩn quân sӵ Mӻ trong phái ÿoàn

MAAG làm nhiӋm vө huҩn luyӋn cho sѭ ÿoàn 7 ӣ Biên

Hòa.

Mһt khác, Mӻ - DiӋm cho xây dӵng và mӣ rӝng hӋ

thӕng nhà tù ӣ ngay trung tâm thӏ xã ӣ ҩp Tân HiӋp (xã

Bình Trѭӟc có 1 trҥi tù binh cǊ, ÿѭӧc y dӵng lҥi kiên cӕ

thành “Trung tâm huҩn chính Biên Hoà”. Nhân dân gӑi là

nhà lao Tân HiӋp. Ӣ ÿây DiӋm giam giӳ nhӳng ÿҧng viên

1 Tѭ liӋu ban tәng kӃt chiӃn tranh B2.ViӋn lӏch sӱ quân sӵ Bӝ quӕc phòng

3.10 Page 30

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

cӝng sҧn và nhӳng ngѭӡi yêu nѭӟc, ngѭӡi kháng chiӃn

cǊ, nhӳng ngѭӡi chӕng ÿӕi chӃ ÿӝ tay sai Sài Gòn. Có cҧ

nhӳng ngѭӡi bӏ DiӋm bҳt vì tình nghi, mӝt sӕ ít thuӝc các

ÿҧng phái là lӵc lѭӧng chӕng DiӋm. Ĉây là trung tâm lӟn

bao gӗm nhiӅu loҥi “tù nhân” tӯ nhiӅu ÿӏa phѭѫng trong

cҧ nѭӟc bӏ chúng ÿѭa vӅ ÿây giam giӳ. Nѫi ÿây là trҥm

trung chuyӇn, ÿӏch tiӃn hành phân loҥi xong, nhӳng ai

thuӝc diӋn “nguy hiӇm” sӁ bӏ ÿày ra Phú Quӕc, Côn

Ĉҧo…

Bӝ máy thӕng trӏ cҧnh sát mұt vө cӫa DiӋm ngoài

các lӵc lѭӧng cӫa tӍnh Biên Hòa, ÿӏch còn thiӃt lұp ӣ ÿây

nha Ĉһc cҧnh miӅn Ĉông - Trung tâm chӍ huy mұt vө toàn

khu vӵc miӅn Ĉông Nam bӝ nѫi tұp trung nhӳng tên ViӋt

gian khét tiӃng ác ôn chuyên nghiên cӭu theo dõi ÿánh

phá cách mҥng ӣ các tӍnh Tây Ninh, Thӫ Dҫu Mӝt, Biên

Hòa, Bà Rӏa, Long Khánh.

Sân bay Biên Hòa ÿѭӧc Pháp xây dӵng nhӳng năm

1920 sau chiӃn tranh thӃ giӟi lҫn thӭ nhҩt. Lúc ҩy sân bay

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

chӍ rӝng khoҧng 3 km2 có 2 ÿѭӡng băng cҩp phӕi ÿá nhӓ

dài ÿӝ 600 mét theo hѭӟng Bҳc - Nam thѭӡng trӵc trên

sân bay có 1 phi ÿӝi máy bay chiӃn ÿҩu (avion de chasse)

và máy bay quan sát loҥi chuӗn chuӗn cánh kép) ÿѭӧc sҧn

xuҩt tӯ sau thӃ chiӃn thӭ I. Trên sông Ĉӗng Nai - cҥnh

chӧ Biên Hòa còn có 1 bӃn ÿұu cӫa máy chiӃc thӫy phi

thoàn (thuyӅn). Khi thӵc dân Pháp trӣ lҥi xâm lѭӧc nѭӟc

ta lҫn thӭ 2 (10/1945) chúng nӕi dài ÿѭӡng băng ra hѫn

100 mét, lót vӍ sҳt dùng cho máy bay khu trөc kiӇu mӟi

(Skyraider). Chung quanh sân bay chѭa có hàng rào, chӍ

có vài tháp canh vӟi ÿèn pha ÿӇ canh gác ban ÿêm. ĈӃn

năm 1951 khi quân Pháp liên tiӃp thua ÿau và bӏ căng kéo

trên khҳp chiӃn trѭӡng Ĉông Dѭѫng, chúng dùng sӭc

mҥnh bom ÿҥn ÿuәi dân xã Tân Phong ra khӓi làng ÿӇ mӣ

rӝng vành ÿai bҧo vӋ sân bay, vӯa ÿӇ bҧo vӋ an ninh khu

vӵc thӏ xã.

Tӯ khi Mӻ vào thay chân Pháp, sân bay Biên Hòa

là mӝt trong sӕ nhӳng sân bay quân sӵ quan trӑng nhҩt

4.2 Page 32

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

ÿѭӧc nâng cҩp trѭӟc tiên ӣ miӅn Nam. Ĉѭӡng băng cǊ lát

vӍ sҳt chӍ thích hӧp vӟi loҥi máy bay khu trөc cánh quҥt

có tӕc ÿӝ tӕi ÿa 700km/giӡ, hѭӟng cҩt cánh và hҥ cánh lҥi

xuyên qua khu vӵc ÿông dân (nӝi ô thӏ xã) không có lӧi

lúc máy bay lên xuӕng, Mӻ thiӃt kӃ ÿѭӡng băng theo

hѭӟng Ĉông - Tây nhҵm khҳc phөc nhѭӧc ÿiӇm trên và

mӣ rӝng diӋn tích ra khoҧng 20km2, xây lҥi các ÿѭӡng

băng dài gҩp 5 lҫn ÿѭӡng băng cǊ (hѫn 3km) bҵng bê tông

dày ÿӇ thích hӧp vӟi máy bay phҧn lӵc chiӃn ÿҩu. Do ÿó,

chu vi phҧi nӟi rӝng ra, phía Bҳc lҩn thêm ra diӋn tích

canh tác cӫa nhân dân xã Bình Ý (Vƭnh Cӱu), hѭӟng

Ĉông phҧi lҩn ra ҩp Bà Thӭc (xã Tân Phong - Biên Hòa).

Riêng hѭӟng Tây và hѭӟng Nam thì không còn chӛ ÿӇ lҩn

vì ÿөng phҧi núi Bӱu Long và sát vӟi khu vӵc dân cѭ ӣ

nӝi ô thӏ xã.

Năm 1958, theo lӋnh Mӻ, ngөy quyӅn tӍnh Biên

Hòa ra thông báo ÿuәi dân ӣ các vùng kӃ cұn sân bay ÿӇ

mӣ rӝng sân bay phөc vө chiӃn tranh. Chúng buӝc nhân

4.3 Page 33

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

dân có nhà cӱa ruӝng vѭӡn trong khu vӵc mӣ rӝng sân

bay phҧi dӡi ÿi hӃt trong tháng 11/1960. Bҵng sӭc mҥnh

bom ÿҥn và bҥo lӵc, chúng ÿã ÿuәi dân, cѭӟp ÿҩt cӫa

ÿӗng bào quanh vùng, tӯng bѭӟc xây dӵng sân bay Biên

Hòa thành mӝt sân bay quân sӵ, khu sӱa chӳa máy bay

hiӋn ÿҥi nhҩt Ĉông Nam Á.

Ĉӗng thӡi vӟi viӋc sӱ dөng sân bay Biên Hòa tӯ

năm 1957, Mӻ ngөy mӣ xa lӝ Biên Hòa - Sài Gòn nӕi Sài

Gòn vӟi các trөc ÿѭӡng giao thông huyӃt mҥch quӕc lӝ sӕ

1, sӕ 15, sӕ 20, tҥo thành mӝt hӋ thӕng giao thông liên

hoàn phөc vө cho các hoҥt ÿӝng quân sӵ cӫa chúng.

Xa lӝ Sài Gòn - Biên Hòa dài 32 km, có thӇ nói ÿây

là mӝt con ÿѭӡng lӟn và hiӋn ÿҥi ӣ miӅn Nam. Trong

phҥm vi thành phӕ Biên Hòa dài 10 km. Tӯ Thӫ Ĉӭc ÿӃn

Hӕ Nai mһt ÿѭӡng rӝng 13m5, mһt phӫ lӟp bê tông nhӵa

dày 0m16 xa lӝ có thӇ lѭu thông 1000 xe cѫ giӟi vӟi tӕc

ÿӝ 80km/giӡ. Trên xa lӝ có 8 chiӃc cҫu bҵng bê tông cӕt

thép chӏu tҧi trӑng trên 20 tҩn. Xa lӝ hoàn thành tháng

4.4 Page 34

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

2/1961 vӟi kinh phí 400 triӋu ÿӗng (tiӅn Sài Gòn lúc bҩy

giӡ). Tháng 6/1957 hai hãng thҫu Mӻ là “Johnson Drare

and Piper” và “Capitol Enginecring” nhұn thҫu thi công.

Xa lӝ Biên Hòa hoàn thành góp phҫn tҥo thành

vành ÿai bҧo vӋ các căn cӭ chiӃn lѭӧc nӝi ô thӏ xã Biên

Hòa và khu vӵc phө cұn khác.

Ngoài các căn cӭ, hұu cӭ lӟn cӫa Bӝ tham mѭu

ngөy, cӫa cҩp Quân ÿoàn, ӣ nӝi ô thӏ xã Biên Hòa còn có

nhiӅu ÿӗn bót khác cӫa ngөy quân, ngөy quyӅn ÿӏa

phѭѫng tӍnh, quұn, gӗm có tiӇu khu Biên Hòa, chi khu

quұn lӷ Ĉӭc Tu ÿóng tҥi Tam HiӋp, các ty công an cҧnh

sát Biên Hòa, căn cӭ cӫa lӵc lѭӧng bҧo an tӍnh …

Ĉһc biӋt ӣ thӏ xã Biên Hòa ÿӏch tiӃn hành xây dӵng

1 tiӇu ÿoàn quân khuyӇn - nѫi huҩn luyӋn loҥi chó phөc

vө chiӃn tranh càn quét cung cҩp cho toàn miӅn Nam.

Bӝ máy thӕng trӏ cӫa ÿӏch ӣ nӝi ô thӏ xã Biên Hoà

gӗm có: trong nӝi ô thӏ xã là xã Bình Trѭӟc vӟi 5 khu 8

ҩp, mӛi khu, ҩp ÿӅu có lӵc lѭӧng dân vӋ, công an, cҧnh

4.5 Page 35

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

sát chìm nәi vӟi quân sӕ khoҧng 1 trung ÿӝi - trùm lên

trên ÿó là bӝ máy kӅm kҽp cҩp quұn - trӵc tiӃp là quұn

Ĉӭc Tu, sát bên thӏ xã là các quұn Công Thanh và quұn

Dƭ An ÿóng ӣ Dƭ An…

Nhѭ vұy tӯ năm 1955-1960 thӵc tӃ thӏ xã Biên Hòa

là mӝt trung tâm quân sӵ, chính trӏ không chӍ cӫa Biên

Hòa mà là cӫa các tӍnh miӅn Ĉông; nѫi tұp trung hàng

chөc cѫ quan cӫa Mӻ - ngөy, hàng chөc căn cӭ lӟn cӫa

ngөy quân Sài Gòn, ÿây là trung tâm ÿҫu não sӕ 2 cӫa Mӻ

ngөy ӣ miӅn Nam (chӍ sau Sài Gòn).

2. Thͥi kǤ 1961-1965:

Trѭӟc làn sóng Ĉӗng Khӣi ӣ miӅn Nam nói chung

và Biên Hòa nói riêng, Mӻ buӝc ngөy phҧi chuyӇn tӯ

“chiӃn tranh ÿѫn phѭѫng” sang “chiӃn tranh ÿһc biӋt” vӟi

nӝi dung chính là: dùng lӵc lѭӧng ngөy làm lӵc lѭӧng

chiӃn lѭӧc chӫ yӃu, Mӻ ÿóng vai trò chӍ ÿҥo và yӇm trӧ

vӅ binh khí kӻ thuұt; biӋn pháp chiӃn lѭӧc là bình ÿӏnh

nӝi ÿӏa miӅn Nam ÿѭa vào quӕc sách ҩp chiӃn lѭӧc làm

4.6 Page 36

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

biӋn pháp chiӃn lѭӧc trӑng tâm xuyên suӕt cuӝc chiӃn

tranh.

Xuҩt phát tӯ tình hình ÿó, Mӻ - DiӋm tiӃn hành

chѭѫng trình bình ÿӏnh (kӃ hoҥch cӫa bѭӟc 1) là tiӃn hành

bình ÿӏnh miӅn Nam trong vòng 18 tháng.

Ngoài viӋc tăng cӕ vҩn quân sӵ Mӻ, ÿӏch tә chӭc

bӕ trí lҥi chiӃn trѭӡng. Theo sҳc lӋnh ngày 13-4-1961 ÿӏch

giҧi tán các tә chӭc Quân khu, chia lãnh thә thành vùng

chiӃn thuұt, khu chiӃn thuұt, tiӇu khu (tӍnh) và chi khu

(quұn). Trong ÿó, vùng chiӃn thuұt 3 gӗm các tӍnh thuӝc

miӅn Ĉông Nam bӝ và mӝt sӕ tӍnh miӅn Tây Nam bӝ.

Vùng chiӃn thuұt 3 gӗm có 3 khu chiӃn thuұt. Khu

chiӃn thuұt 31 phө trách các tӍnh miӅn Ĉông Nam bӝ.

Thành phӕ Biên Hòa nói riêng và tӍnh Biên Hòa nói

chung trӵc thuӝc khu 31 chiӃn thuұt.

Thӏ xã Biên Hòa là nѫi ÿóng bӝ chӍ huy khu 31

chiӃn thuұt (Trҥi Hùng Vѭѫng); ÿӗng thӡi là căn cӭ cӫa

sѭ ÿoàn 5 ngөy (toàn bӝ chiӃn trѭӡng Nam bӝ lúc này có

4.7 Page 37

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

4 sѭ ÿoàn). Riêng Biên Hòa và Bà Rӏa có 1 sӕ ÿoàn và 2

trung ÿoàn ÿӝc lұp là trung ÿoàn 46 và 48 ÿӇ bҧo vӋ

hѭӟng trӑng yӃu vӅ phía Ĉông Nam Sài Gòn, ÿӗng thӡi

làm bàn ÿҥp ÿӇ tiӃn công ÿánh phá chiӃn khu Ĉ.

Phái bӝ cӕ vҩn quân sӵ Mӻ ӟ Biên Hòa (MAAG) tӯ

tháng 2/1962 trӣ thành cѫ quan quân sӵ MACV (Militari

Asistance Command in Vietnam) tҥm dӏch là bӝ chӍ huy

viӋn trӧ quân sӵ, thӵc chҩt ÿây là cѫ quan chӍ huy quân sӵ

tӕi cao cӫa Mӻ ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ.

Cuӕi năm 1963, ÿӏch tә chӭc thêm 4 vùng chiӃn

thuұt. Vùng 3 chiӃn thuұt lúc này chӍ ÿҧm trách Sài Gòn,

Gia Ĉӏnh và các tӍnh miӅn Ĉông Nam bӝ. Sӣ chӍ huy vӅ

ÿóng tҥi Hùng Vѭѫng Biên Hòa. Thành phӕ Biên Hòa lúc

này trӵc thuӝc biӋt khu Phѭӟc Biên.

CǊng tӯ ÿây, ÿӏch tăng cѭӡng mӑi tiӅm lӵc vӅ vұt

chҩt, binh khí, kӻ thuұt, xây dӵng và mӣ rӝng sân bay

Biên Hòa thành mӝt trong 2 căn cӭ chiӃn lѭӧc ӣ miӅn

Nam (Biên Hòa và Ĉà Nҹng).

4.8 Page 38

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

Sân bay Biên Hòa ÿѭӧc mӣ rӝng và trang bӏ hiӋn

ÿҥi hѫn. Ĉѭӡng băng ÿѭӧc mӣ rӝng vӟi 2 ÿѭӡng chính

dài 3.600 mét và 1000 mét. Bên trong chia thành 6 khu

vӵc rӝng có tӯ 170 ÿӃn 190 máy bay cùng ÿұu.

Ĉҥi bӝ phұn ӣ ÿây là máy bay ném bom B57, AD6

(máy bay chiӃn ÿҩu hiӋn ÿҥi nhҩt lúc bҩy giӡ), máy bay

trӵc thăng kӇ cҧ máy bay do thám (U2). Lӵc lѭӧng ÿӏch

thѭӡng xuyên có 2.500 tên gӗm phi công, nhân viên kӻ

thuұt, binh lính Mӻ ngөy. Ĉӗi bót bҧo vӋ sân bay: 1 ÿҥi

ÿӝi pháo binh, 1 ÿҥi ÿӝi xe tăng, 1 ÿӃn 2 tiӇu ÿoàn lính dù

và thӫy quân lөc chiӃn, 1 tiӇu ÿoàn quân khuyӇn (chó kӻ

thuұt nghiӋp vө) gӗm 100 con ÿóng ӣ vòng ngoài. Sân

bay ÿѭӧc trang bӏ hӋ thӕng chӍ huy liên lҥc tӕi tân có thӇ

ÿҧm bҧo cùng lúc hai máy bay cҩt cánh và hҥ cánh bҩt cӭ

ngày ÿêm vào thӡi tiӃt nào. HӋ thӕng phòng thӫ sân bay

rҩt kiên cӕ bao gӗm nhiӅu tҫng lӟp hàng rào kӁm gai vӟi

chiӅu rӝng gҫn 1 km có gài mìn, lӵu ÿҥn dày ÿһc và nhiӅu

lô cӕt gác xung quanh. Ban ÿêm sân bay ÿѭӧc soi sáng

4.9 Page 39

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

bҵng hӋ thông ÿèn pha cӵc mҥnh. Tӯ căn cӭ này, hàng

trăm phi vө ÿánh phá gây nhiӅu tӝi ác ÿӕi vӟi ÿӗng bào ta

ӣ miӅn Bҳc cǊng nhѭ các tӍnh ӣ miӅn Nam ViӋt Nam.

Ĉһc biӋt ngày 25/10/1964 tӯ sân bay Biên Hòa ÿӏch ÿã

cho ném bom ӣ ngã 3 sông Ông Kèo xã Phú Hӳu huyӋn

Nhѫn Trҥch - Biên Hòa giӃt hҥi 436 ÿӗng bào ta.

Ngoài Sӣ chӍ huy Quân ÿoàn 3, sân bay Biên Hòa,

trө sӣ ÿoàn quân sӵ Mӻ ÿóng ӣ trung tâm nӝi ô thӏ xã, các

căn cӭ hұu cӭ, các tiӇu ÿoàn quân trù bӏ chiӃn lѭӧc cӫa Bӝ

tәng tham mѭu ngөy cǊng ÿóng tҥi ÿây: Có tiӇu ÿoàn

5,6,7 lính dù, tiӇu ÿoàn thӫy quân lөc chiӃn, tiӇu ÿoàn 38

biӋt ÿӝng quân.

Cө thӇ:

- Bӝ tѭ lӋnh sѭ ÿoàn 5

ÿóng tҥi trҥi

Hùng Vѭѫng YT 008. 122

- Trung ÿoàn 3 quân khuyӇn

- Ĉҥi ÿӝi 5 truyӅn tin

4.10 Page 40

▲back to top

BAN ĈIӄU TRA HҰU QUҦ CHIӂN TRANH TӌNH ĈӖNG NAI

- Ĉҥi ÿӝi 5 quân y

- Ĉҥi ÿӝi 5 quân nhu

- Ĉҥi ÿӝi 5 vұn tҧi

- Ĉҥi ÿӝi 5 sӱa chӳa quân cө

- Ĉҥi ÿӝi 5 thám báo

- TiӇu ÿoàn 5 công binh

- TiӇu ÿoàn pháo binh (106 ly) Tam HiӋp (súng

cӕi)

- TiӇu ÿoàn 5 pháo binh (105 ly) - trҥi Hoàng Hoa

Thám

- TiӇu ÿoàn 5 nhҧy dù Tam HiӋp - trҥi Quang Trung

- TiӇu ÿoàn 6 nhҧy dù - trҥi Trҫn Ĉình Nghi

- Liên ÿoàn 77 lӵc lѭӧng ÿһc biӋt - Nѭӟc Trong -

Biên Hòa

- TiӇu ÿoàn 36 ÿӏa phѭѫng quân - trҥi Bҥch Ĉҵng -

Biên Hòa