Vinh Cuu 55 nam dau tranh cach mang :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Vinh Cuu 55 nam dau tranh cach mang

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Vinh Cuu 55 nam dau tranh cach mang

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

BAN CHҨP +¬NH ĈҦNG BӜ ĈҦNG CӜNG 6ҦN VIӊT NAM

7+ӎ ; 9ƬNH AN

HUYӊN 9ƬNH CӰU

55 NĂM ĈҨU TRANH &ÈCH 0ҤNG

1+¬ XUҨT %ҦN ĈӖNG NAI

1986

Tә chӭc thӵc hiӋn : BAN THѬӠNG 9Ө 7+ӎ ӪY 9ƬNH CӰU

Ngѭӡi viӃt: TRҪN QUANG 72ҤI

Vӟi sӵ tham gia: NGUYӈN MINH 9Ӻ

ĈҺNG 7+¬NH DANH

NGUYӈN VĂN THANH SѪN

HiӋu ÿtnh: PHAN 1*ӐC DANH

1.3 Page 3

▲back to top

LӠI GIӞI THIӊU

Năm mѭѫi năm qua, dѭӟi sӵ Omnh ÿҥo Fӫa Ĉҧng, quân Yj dân 9ƭnh Cӱu – nay Oj

WKӏ [m 9ƭnh An, ÿm vѭӧt qua nhiӅu gian khә thӱ WKich, kiên WUu chiӃn ÿҩu, lұp nên nhiӅu

WKjnh Wtch Yҿ vang Jyp phҫn Yjo thҳng lӧi chung Fӫa tӍnh QKj. 7Uҧi qua 55 năm chiӃn

ÿҩu Yj xây dӵng, Ĉҧng bӝ Yj quân dân 9ƭnh Cӱu ÿm Wҥo nên nhiӅu truyӅn thӕng ÿing tӵ

Kjo.

9ƭnh Cӱu Fy Yӏ WUt chiӃn lѭӧc quan WUӑng : in ngӳ bҧo vӋ SKta nam chiӃn khu Ĉ,

Eҧo ÿҧm ÿѭӡng Kjnh lang giao thông tӯ chiӃn khu Ĉ vӅ %j 5ӏa. 9ƭnh Cӱu Fzn Oj Yng

cung cҩp nhiӅu sӭc ngѭӡi, sӭc Fӫa cho cách mҥng, mӝt Ejn ÿҥp tiӃn công Yjo Fic cѫ

quan ÿҫu Qmo, Fic căn cӭ, sân bay, kho Wjng lӟn Fӫa ÿӏch trong thành phӕ Biên Hòa.

Nhân dân 9ƭnh Cӱu Fy truyӅn thӕng yêu nѭӟc, theo Ĉҧng ÿҩu tranh không ngӯng

chӕng ip bӭc, bҩt công Yj chӕng xâm lѭӧc JLjnh ÿӝc lұp dân tӝc, thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc.

Nhӳng năm 30 Fӫa thӃ Nӹ 20, 9ƭnh Cӱu (O~c ÿy Oj quұn Châu 7Kjnh – Biên Hòa)

Oj nѫi Kunh WKjnh chi bӝ Cӝng Vҧn %unh Phѭӟc – Tân TriӅu ÿҫu tiên ӣ Biên Hòa (FǊ).

9ƭnh Cӱu Oj trung tâm Fӫa phong WUjo ÿҩu tranh dân FKӫ sôi nәi thӡi NǤ Mһt trұn Dân

FKӫ Ĉông Dѭѫng (1936 – 1939) ӣ WӍnh Biên Hòa.

Trong hai cuӝc NKing chiӃn chӕng thӵc dân 3Kip Yj ÿӃ quӕc Mӻ, 9ƭnh Cӱu Oj nѫi

tranh chҩp quyӃt liӋt giӳa ta Yj ÿӏch. Ĉһc biӋt trong chӕng 0ӻ, trên mӝt ÿӏa Ejn QKӓ

Kҽp, quân Yj dân 9ƭnh Cӱu SKҧi ÿӕi ÿҫu vӟi mӝt lӵc lѭӧng quân 0ӻ, QJөy Gjy ÿһc, mӝt

bӝ Piy kӅm Nҽp nһng nӅ bҵng Pӑi WKӫ ÿRҥn, biӋn SKip thâm ÿӝc, Gm man nhҵm diӋt lӵc

lѭӧng cách mҥng ӣ huyӋn ÿӇ triӋt SKi chiӃn khu Ĉ, Eҧo vӋ an WRjn bӝ Piy Omnh ÿҥo Fӫa

ÿӏch ӣ Biên Hòa.

Dѭӟi sӵ Omnh ÿҥo trӵc tiӃp Fӫa Ĉҧng bӝ huyӋn, cuӝc chiӃn ÿҩu Fӫa quân dân 9ƭnh

Cӱu vӟi Nҿ WK ÿm diӉn ra vô Fng quyӃt liӋt, nhiӅu gian khә, hy sinh nhѭng vô Fng

oanh liӋt. Quân dân 9ƭnh Cӱu ÿm giӳ vӳng Ejn ÿҥp tiӃn công ÿӏch, Jyp sӭc Wҥo nên

nhӳng chiӃn công Fy ê QJKƭa lӏch sӱ. Ĉy Oj chiӃn thҳng La 1Jj, 7Uҧng Bom trong chӕng

3Kip, chiӃn thҳng sân bay Biên Hòa, kho Long %unh… trong chӕng 0ӻ.

Ghi Oҥi TXi WUunh ÿҩu tranh cách mҥng Yҿ vang, U~t ra nhӳng Eji Kӑc kinh nghiӋm

trong chiӃn ÿҩu Yj xây dӵng Fӫa Ĉҧng bӝ Yj quân dân 9ƭnh Cӱu Oj viӋc Ojm vô Fng

cҫn thiӃt cho viӋc bӗi dѭӥng, JLio Gөc truyӅn thӕng yêu nѭӟc Yj cách mҥng Fӫa Fin bӝ,

ÿҧng viên, chiӃn sƭ Yj nhân dân hiӋn nay Yj cho Fic thӃ hӋ mai sau.

Thӵc hiӋn sӵ FKӍ ÿҥo Fӫa Thѭӡng vө 7Ӎnh ӫy Ĉӗng Nai vӅ viӃt lӏch sӱ truyӅn

thӕng ÿӏa phѭѫng, sӵ FKӍ ÿҥo Fӫa Thѭӡng Yө huyӋn ӫy 9ƭnh Cӱu, sӵ JL~p ÿӥ Fӫa 3Kzng

nghiên cӭu lӏch sӱ Ĉҧng Ban Tuyên JLio 7Ӎnh ӫy, 1Kj xuҩt Eҧn Tәng hӧp Ĉӗng Nai

Fng ÿông ÿҧo Fin bӝ, chiӃn sƭ Yj nhân dân ÿm sӕng Yj chiӃn ÿҩu trên Pҧnh ÿҩt 9ƭnh

Cӱu, ÿӃn nay quyӇn “9ƭnh Cӱu 55 năm ÿҩu tranh cách mҥng” ÿm KRjn WKjnh.

1.4 Page 4

▲back to top

Biên VRҥn lӏch sӱ truyӅn thӕng ÿӏa phѭѫng Oj mӝt công Wic khoa Kӑc Fy nhiӅu NKy

khăn, phӭc Wҥp, viӋc thu thұp Yj xӱ Oê tѭ liӋu gһp không tt NKy khăn, WUunh ÿӝ chuyên

môn nghiӋp Yө Fӫa Fin bӝ SKө WUich Fzn Fy Kҥn. Do ÿy quyӇn Vich chҳc chҳn Fzn nhiӅu

thiӃu Vyt, nhiӅu sӵ kiӋn lӏch sӱ chѭa SKҧn inh ÿҫy ÿӫ… &K~ng tôi mong nhұn ÿѭӧc sӵ

Jyp ê Fө thӇ Fӫa ÿông ÿҧo ÿӝc JLҧ ÿӇ sӱa chӳa KRjn FKӍnh hѫn.

Ban Thѭӡng Yө WKӏ [m 9ƭnh An xin chân WKjnh Fim ѫn Fic ÿѫn Yӏ, cѫ quan, Fic

ÿӗng FKt, ÿӗng Ejo ÿm JL~p ÿӥ FK~ng tôi trong TXi WUunh sѭu tҫm, nghiên cӭu, biên VRҥn

Yj xuҩt Eҧn quyӇn Vich TXê Qjy.

Biên Hòa, QJjy 29 – 4 – 1986

Ban Chҩp Kjnh Ĉҧng bӝ WKӏ [m 9ƭnh An

1.5 Page 5

▲back to top

1.6 Page 6

▲back to top

CHѬѪNG MӜT

9ƬNH CӰU

9ƭnh Cӱu Oj mӝt huyӋn Fӫa WӍnh Ĉӗng Nai, FKҥy Gji theo Wҧ QJҥn sông Ĉӗng Nai,

diӋn Wtch 202,79 cây sӕ vuông (20.279 ha), chiӅu ÿông tây ÿRҥn Gji nhҩt 32 cây sӕ, chiӅu

nam bҳc ÿRҥn Gji nhҩt 14 cây sӕ.

3Kta bҳc huyӋn JLip sông Ĉӗng Nai Yj chiӃn khu Ĉ, mӝt căn cӭ ÿӏa cách mҥng

nәi tiӃng ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ, SKta nam JLip thành phӕ Biên Hòa, tây JLip sông Ĉӗng

Nai Yj Sông %p, ÿông JLip huyӋn Thӕng Nhҩt. VӅ ÿӏa thӃ, huyӋn 9ƭnh Cӱu gҫn nhѭ mӝt

Ein F lao vӟi sông Ĉӗng Nai bao Eӑc tӯ SKta tay nam lên SKta ÿông bҳc.

Ngѭӧc Gzng lӏch sӱ, huyӋn 9ƭnh Cӱu nhiӅu lҫn thay ÿәi vӅ tên Jӑi Yj ÿӏa giӟi.

Dѭӟi thӡi phong kiӃn, năm 1698, NguyӉn Hӳu &ҧnh ÿѭӧc FK~a NguyӉn 3K~c

Chu cӱ Ojm kinh lѭӧc xӭ ӣ Ĉjng Trong. Ông chia ÿҩt Ĉӗng Nai, Gia Ĉӏnh Ojm hai dinh

Trҩn Biên Yj Phiên Trҩn. Bӝ Piy Kjnh FKtnh ӣ Nam bӝ tӯng bѭӟc hunh WKjnh Yj KRjn

FKӍnh.

Năm 1832, QKj NguyӉn chia ÿҩt Gia Ĉӏnh Ojm Viu WӍnh do triӅu ÿunh trӵc tiӃp

TXҧn Oê. Trҩn Biên ÿѭӧc ÿәi tên WKjnh WӍnh Biên Hòa. Năm 1851, huyӋn 9ƭnh Cӱu QJjy

nay Oj phҫn ÿҩt thuӝc tәng Phѭӟc Vinh huyӋn Phѭӟc &Kinh, SKӫ Phѭӟc Long, WӍnh Biên

Hòa. BӃn &i ([m %unh Phѭӟc) bҩy giӡ Oj trung tâm Fӫa huyӋn Oӷ, Oj mӝt bӃn sông tҩp

nұp ghe thuyӅn mang Kjng Kya tӯ miӅn tây Nam bӝ (nhѭ Fi, mҳm…) ÿәi lҩy nhӳng Vҧn

phҭm ÿӏa phѭѫng nhѭ Pta, ÿѭӡng, ÿӗ gӕm, ÿi Biên Hòa. Sӣ Oӷ Fӫa SKӫ Phѭӟc Long ÿһt

Wҥi %unh Long (Jӑi Oj %unh Thӟi).

Sau khi chiӃm ÿѭӧc ba WӍnh miӅn Ĉông, thӵc dân 3Kip Oҥi Fҧi tә Kjnh FKtnh ÿӇ dӉ

bӅ cai WUӏ. Năm 1878, huyӋn 9ƭnh Cӱu Oj quұn Châu 7Kjnh – Biên Hòa gӗm Fy ba tәng

Phѭӟc 9ƭnh Thѭӧng, Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh Hҥ 1.

Trong NKing chiӃn chӕng thӵc dân 3Kip xâm lѭӧc (1945 - 1954), 9ƭnh Cӱu Oj

quұn Châu 7Kjnh, Biên Hòa. Năm 1948 do yêu cҫu Yj nhiӋm Yө NKing chiӃn, huyӋn

9ƭnh Cӱu ÿѭӧc WKjnh lұp. 1JRji Fic [m %unh +za, %unh Phѭӟc, Tân TriӅu, %unh é,

huyӋn 9ƭnh Cӱu Fzn bao gӗm Fҧ 7Uҧng Bom, Hӕ Nai (nay thuӝc huyӋn Thӕng Nhҩt),

Tam HiӋp, Tân Phong, Tân 7Kjnh, +ya An, Tân 9ҥn, Bӱu +za, HiӋp +za, Bӱu Long

(nay thuӝc thành phӕ Biên Hòa), Tân Hѭng, An +za, Long Hѭng, Phѭӟc Tân (Nay

1 Tәng Phѭӟc 9ƭnh Thѭӧng : gӗm 9 Ojng: %unh An, %unh 7Kjnh, %unh Phѭӟc, 1Kӏ +za, Tam +za, Nhӭt +za, Tân Lӧi, tân

Mai, 9ƭnh Cӱu.

Tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung: gӗm 8 Ojng: %unh é, %unh Long, Tân TriӅu ÿông, Tân TriӅu tây, %unh 7Kҥnh, Tân Phong, 7Kҥnh

Phѭӟc, Thӟi Sѫn.

Tәng Phѭӟc 9ƭnh +ҥ: gӗm 12 Ojng: %unh Lӧi, %unh Ninh, %unh 3K~, %unh 7Kҥnh, %unh 7Kҧo, Ĉҥi An, Long Lӝc, Tân Ĉӏnh,

Tân Kiên, Tân 3K~, Xuân +za, ThiӋn Quang.

1.7 Page 7

▲back to top

thuӝc Long 7Kjnh). &ic [m %unh Thҥnh, Lӧi +za, Tân 3K~, %unh Long, ThiӋn Tân, Tân

Ĉӏnh, Ĉҥi An thuӝc huyӋn Tây Uyên. Năm 1951, WӍnh 7Kӫ Biên ÿѭӧc WKjnh lұp, 7 [m

thuӝc huyӋn Tân Uyên nhұp chung Yjo huyӋn 9ƭnh Cӱu.

Trong NKing chiӃn chӕng 0ӻ, ӣ thӡi NǤ ÿҫu (1954 - 1959), ÿӏa giӟi huyӋn 9ƭnh

Cӱu FǊng nhiӅu lҫn thay ÿәi. ĈӃn năm 1960, Fic [m Yng ven : Bӱu +za, +ya An, Tân

9ҥn, HiӋp +za, Tam HiӋp… ÿѭӧc chuyӇn giao vӅ cho thành phӕ Biên Hòa. 7Uҧng Bom,

Hӕ Nai chuyӇn giao vӅ Ban Fin sӵ di cѭ (tӭc huyӋn Thӕng Nhҩt)… ÿӏa Ejn huyӋn 9ƭnh

Cӱu әn ÿӏnh nhѭ hiӋn nay.

VӅ SKta QJөy quyӅn 6ji *zn, QJjy 22 - 6 - 1963 FK~ng WKjnh lұp quұn Công

Thanh gӗm hai tәng Thanh Quan Yj Thanh Phong2.

Sau khi miӅn Nam ÿѭӧc KRjn WRjn giҧi phóng QJjy 3-1-1976, WӍnh Ĉӗng Nai ÿѭӧc

WKjnh lұp, huyӋn 9ƭnh Cӱu gӗm Fy 13 [m. 1Jjy 23-2-19853, Hӝi ÿӗng Bӝ trѭӣng ra

quyӃt ÿӏnh WKjnh lұp WKӏ [m 9ƭnh An trên cѫ sӣ huyӋn 9ƭnh Cӱu Yj hai lâm trѭӡng HiӃu

Liêm Yj 0m Ĉj gӗm hai phѭӡng 7Uӏ An, Cây *io Yj 11 [m: %unh +za, %unh Phѭӟc, Tân

TriӅu, %unh é, Lӧi +za, %unh 7Kҥnh, Tân 3K~, %unh Long, ThiӋn Tân, Tân Ĉӏnh, Ĉҥi

An.

9ƭnh Cӱu thuӝc Yng WKRҧi Yj dӕc, Fy thӇ chia Ojm 3 ORҥi ÿҩt:

* Ĉ̭t SK sa mͣi : Phân bә Gӑc sông Ĉӗng Nai tӯ QJm ba sông %p Yj 5ҥch Ĉông

Npo Gji xuӕng Ĉҥi An, Tân Ĉӏnh, ThiӋn Tân, Gӑc hai bên sông 5ҥch Ĉông Npo xuӕng

Lӧi +za, Tân TriӅu, BӃn &i (%unh Phѭӟc), %unh +za, ÿҩt SK sa mӟi SK hӧp vӟi viӋc

trӗng O~a, Pta, ÿұu…

* Ĉ̭t ÿ͗ Yjng trên ÿi phi͇n WK̩ch Yj bi͇n ch̭t : QKym ÿҩt Qjy phҫn lӟn ӣ ÿӏa

Ejn Fy Gҥng ÿӗi, thѭӡng ӣ ÿӝ cao tӯ 100 mpt ÿӃn 300 Ppt, ÿӝ dӕc chung 20 ÿӝ nhѭ 7Uӏ

An, Ĉҥi An, Tân Ĉӏnh. Ĉҩt Qjy Fy thӇ trӗng rӯng hay trӗng Fӓ chăn nuôi. Ĉҩt Fzn WKtch

hӧp vӟi cây WUj, nho, cây Pju lѭѫng thӵc nhѭ : bҳp, Pu, O~a…

* Ĉ̭t nâu Yjng trên SK sa c͝ : ÿҩt Fy ÿӏa Kunh gӧn Vyng, tt dӕc, ÿӝ cao tӯ 10 Ppt

ÿӃn 45 Ppt, ÿӝ dӕc trung Eunh dѭӟi 10 ÿӝ, cao hѫn hҷn Yng SK sa mӟi tӯ 20 ÿӃn 30

Ppt. /Rҥi ÿҩt Qjy Fy ӣ %unh é, Tân 3K~, ThiӋn Tân, Lӧi +za, Fy thӇ trӗng Fic ORҥi cây

ăn WUii Fy rӉ sâu FKӏu Kҥn nhѭ Pta, ÿjo lӝn hӝt, [Rji…

VӅ NKt hұu Yj NKt tѭӧng WKӫy văn, 9ƭnh Cӱu chia Ojm hai Pa, Pa khô tӯ WKing

11 ÿӃn WKing 5 ; Pa mѭa tӯ WKing 5 ÿӃn WKing 10. 7ҥi WUҥm Tân Ĉӏnh mӵc nѭӟc cao

nhҩt ÿo ÿѭӧc 19,38 Ppt, mӵc nѭӟc thҩp nhҩt 10,67 Ppt. Ĉo Wҥi WUҥm 7Uӏ An mӭc nѭӟc

cao nhҩt : 41,48 Ppt, mӵc nѭӟc thҩp nhҩt 35,93 Ppt.

Dân sӕ 9ƭnh Cӱu tăng chұm. Theo thӕng kê Fӫa Rô-be (Robert) SKө Wi JLim ÿӕc

dân sӵ Yө 3Kip ӣ Ĉông Dѭѫng Yjo năm 1923, dân sӕ tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc

9ƭnh +ҥ Oj 18.319 ngѭӡi. Theo thӕng kê ÿӃn ÿҫu năm 1984 WRjn huyӋn Fy 42.638 ngѭӡi,

2 Quұn Công 7Kjnh bây giӡ gӗm Fy 12 [m Oj Fic [m Fӫa huyӋn 9ƭnh Cӱu QJjy nay nhѭng không Fy [m Cây *io

3 %ҧn WKҧo Qjy viӃt xong trѭӟc QJjy 23-12-1985

1.8 Page 8

▲back to top

hҫu hӃt Oj ngѭӡi Kinh, sinh sӕng lâu ÿӡi Gӑc theo Kҥ lѭu sông Ĉӗng Nai, chuyên nghӅ

trӗng O~a nѭӟc, trӗng Fic ORҥi cây công nghiӋp ngҳn QJjy nhѭ : Pta, ÿұu phӝng, Fic

nghӅ WKӫ công nhѭ nҩu ÿѭӡng, Ojm gӛ, khai WKic Fӫi, Vҧn xuҩt ÿӗ Gng bҵng ÿi…

Trӗng Pta, pp lҩy mұt Ojm ÿѭӡng Oj mӝt nghӅ truyӅn thӕng nәi tiӃng Fӫa dân

9ƭnh Cӱu. Ĉѭӡng 9ƭnh Cӱu thѫm ngon nhҩt WӍnh, Oj mһt Kjng ÿѭӧc ѭu chuӝng Yj Oj

Kjng trao ÿәi trong WӍnh, QJRji WӍnh. Cây Pta 9ƭnh Cӱu trong NKing chiӃn chӕng 0ӻ Fzn

Oj “rӯng” che trӣ cho Fin bӝ, chiӃn sƭ, Oj ÿӏa Ejn Eim WUө chiӃn ÿҩu Fӫa Fin bӝ, chiӃn sƭ.

Quê hѭѫng FKtnh Fӫa “Bѭӣi Biên Hòa” thѫm ngon nәi tiӃng trong WӍnh, QJRji WӍnh

FKtnh Oj huyӋn 9ƭnh Cӱu, Pj gӕc Oj ӣ [m Tân TriӅu. Bѭӣi Oj nguӗn xuҩt khҭu thu QJRҥi

tӋ Fӫa huyӋn, nӃu tұn Gөng hӃt NKҧ năng trӗng, chăm Vyc Yj TXҧn Oê ӣ ÿӏa phѭѫng. 9ng

bѭӣi 9ƭnh Cӱu Oҥi Fy thӇ qui KRҥch WKjnh ÿӏa ÿiӇm tham quan du Oӏch cho NKich trong

Yj QJRji WӍnh.

ThӃ Pҥnh Fӫa 9ƭnh Cӱu QJjy nay Oj nông nghiӋp Yj lâm nghiӋp, nӃu khai WKic

hӃt tiӅm năng, Fy thӇ Wҥo ÿѭӧc nguӗn thu NKi lӟn4 . &ic Yng ÿҩt Vpt ӣ Tân 3K~, %unh

7Kҥnh, Tân Ĉӏnh ÿӅu khai WKic ÿѭӧc ÿӇ Vҧn xuҩt Jҥch, QJyi, ÿӗ gӕm Pӻ nghӋ… Nhӳng

bӃn Fit Gӑc sông Ĉӗng Nai tӯ %unh Long ÿӃn Ĉҥi An, 7Uӏ An ÿӅu khai WKic ÿѭӧc Yj

ÿang ÿѭӧc khai WKic ÿӇ SKөc Yө cho viӋc xây dӵng.

NӃu trѭӟc ÿây, ÿѭӡng sông Ĉӗng Nai ÿӃn WKic 7Uӏ An Oj mӝt thӱ WKich to lӟn ÿӕi

vӟi viӋc lѭu thông nhѭ Rô-be viӃt năm 1923 trong quyӇn “9ji Qpt vӅ ÿӏa dѭ WӍnh Biên

Hòa” : “… Sông Fzn FKҧy qua An .p hang, 9ƭnh An, BӃn Nôm, Cây *io, Ĉҥi An, 7Uӏ

An. Giӳa hai Ojng Fy nhӳng ghӅnh ÿi diӋp WKҥch NKic Ojm trӣ QJҥi KRjn WRjn sӵ lѭu

thông trên mӝt chiӅu Gji 12 km. Con sông FKҧy WKjnh nhiӅu WKic Fy khi nѭӟc Uzng Yj

WKjnh nhӳng WKic lӟn trong Pa mѭa. 7Kic 7Uӏ An nhӳng Wҧng ÿi hiӇm trӣ nhҩt ÿѭӧc

ngѭӡi ta Jӑi Oj Kjn Ông Sâm, rҩt nhiӅu khӕi vӟi ÿҫy ÿӫ Ntch thѭӟc nҵm chӗng chҩt ӣ

Ozng sông Yj dѭӡng nhѭ WKich thӭc Pӑi dӵ in Qҥo Ypt Ozng sông ÿӇ thông thѭѫng…”.

7Ku QJjy nay, 7Uӏ An ÿang Ojm mӝt công WUunh mang tҫm cӥ quӕc gia, mӝt công WUunh

Wunh hӳu QJKӏ ViӋt-Xô5. Mai ÿây Gzng ÿiӋn 7Uӏ An VӁ WRҧ Ving SKөc Yө ÿҳc lӵc cho viӋc

xây dӵng Yj SKөc Yө ÿӡi sӕng Fӫa nhân dân thành phӕ Hӗ Chí Minh, ÿӗng bҵng sông

Cӱu Long Yj Ĉӗng Nai.

Năm 1908, công ty lâm Vҧn Yj Nӻ nghӋ rӯng Biên Hòa (Jӑi tҳt Oj BIF) ÿѭӧc WKjnh

lұp. Công ty chiӃm hӳu mӝt phҫn diӋn Wtch rӯng lӟn bên Wҧ QJҥn sông Ĉӗng Nai nhҵm

khai WKic Wji nguyên thiên nhiên Yj Eyc lӝt nhân công Uҿ tiӅn. 9ng khai WKic gӛ Fӫa

Công ty ӣ 7Uҧng Bom, Cây *io, Fy ÿѭӡng sҳt vұn chuyӇn gӛ vӅ QKj Piy chӃ biӃn ӣ Tân

Mai Ojm Kjng xuҩt khҭu.

Ĉҫu thӃ Nӹ 20, tѭ Eҧn thӵc dân 3Kip chiӃm ÿҩt mӣ Fic sӣ cao su Cây *io Yj

7Uҧng Bom (thuӝc công ty cao su Siph). Công nhân Fҥo Pӫ hҫn hӃt Oj nông dân tӯ miӅn

4 Ĉҩt nông nghiӋp huyӋn 8.239 ha, trong ÿy ÿҩt trӗng Pta hѫn 1000 ha, ÿҩt lâm nghiӋp 8,104 ha, ÿҩt Fy NKҧ năng Ojm lâm

nghiӋp Oj 576 ha.

5 1Jjy 22-2-1982 công WUunh WKӫy ÿiӋn 7Uӏ An FKtnh thӭc khӣi công xây dӵng, dӵ kiӃn bҳt ÿҫu KRҥt ÿӝng năm 1987.

1.9 Page 9

▲back to top

Trung, miӅn Bҳc ÿѭӧc mӝ Yjo theo chӃ ÿӝ công tra. 9ƭnh Cӱu Fzn nhiӅu sӣ cao su Fӫa

tѭ Eҧn ÿӏa FKӫ ngѭӡi ViӋt, ngѭӡi Hoa, công nhân hҫu hӃt Oj ngѭӡi ÿӏa phѭѫng 6

&Ǌng nhѭ cuӝc sӕng ӣ nhӳng Yng cao su miӅn Ĉông, công nhân cao su ӣ 9ƭnh

Cӱu SKҧi thӭc khuya dұy sӟm, lѭѫng không ÿӫ ăn, bӋnh không thuӕc, Eӏ cai, xu F~p

SKҥt, ÿinh ÿұp. Ngѭӡi nông dân Ojm Wi ÿiӅn cho ÿӏa FKӫ WKu mӝt nҳng hai sѭѫng, ÿҫu tҳt

mһt tӕi, nӝp tô cao, cuӝc sӕng luôn thiӃu Kөt. 1JRji sӵ Eyc lӝt Fӫa tѭ Eҧn, ÿӏa FKӫ, nhân

dân 9ƭnh Cӱu Kjng năm Oҥi SKҧi ÿyng thuӃ thâu (thuӃ vô Vҧn 4,5 ÿӗng, hӳu Vҧn 5,5

ÿӗng), mӝt ORҥi thuӃ Gm man thӡi trung cә FKӍ Fzn ӣ Fic xӭ thuӝc ÿӏa. Do Eӏ ip bӭc Eyc

lӝt nhѭ vұy, nên nhân dân 9ƭnh Cӱu Fy truyӅn thӕng ÿҩu tranh bӅn EӍ kiên cѭӡng.

9ƭnh Cӱu Fy SKҧi Oj ÿӏa Ejn cѭ WU~ lâu ÿӡi Fӫa ngѭӡi cә không? Cho ÿӃn nay

nhiӅu khu vӵc không xa 9ƭnh Cӱu nhѭ 0ӻ Lӝc (hӳu QJҥn sông Ĉӗng Nai ), F Lao 5a

(Tân Uyên), Dӕc Mѫ (Thӕng Nhҩt), &ii 9ҥn (Long 7Kjnh)… ÿm ÿѭӧc khai quұt Yj Wum

thҩy mӝt Yji mүu Uuu ÿi Gӑc lӝ 24 nhѭ ӣ Ĉҥi An, 7Uӏ An, ThiӋn Tân, BӃn &i. Năm 1979

Fy Wum thҩy ӣ 7Uӏ An mӝt Ejn Pji lӟn Fy nhiӅu vӃt sӱ Gөng.

Riêng ӣ %unh Ĉa (mӝt ҩp Fӫa phѭӡng An %unh, nay thuӝc thành phӕ Biên Hòa),

WKing 12-1979 Fic di FKӍ NKҧo cә ÿm ÿѭӧc khai quұt. Trong Fic tҫng văn Kya ÿm ÿѭӧc Wum

thҩy Uuu ÿi, dao ÿi, Yzng ÿi, gӕm Yj ÿһc biӋt Oj bӝ ÿjn ÿi ѭӟc lѭӧng NKRҧng 12 thanh

(nhѭng FKӍ Fzn 2 thanh nguyên Yҽn). &ic thanh ÿjn ÿi ÿѭӧc JKq bҵng phѭѫng SKip JKq

trӵc tiӃp, ÿѭӧc bҵng Ojm ORҥi ÿi phiӃn Pju [im (NKic vӟi chҩt liӋu ÿjn ÿi Wum thҩy ӣ

.Kinh Sѫn Yj %ic Èi). Ĉây Oj lҫn ÿҫu tiên ӣ ViӋt Nam ÿm Wum thҩy ÿjn ÿi ngay trong

tҫng văn Kya di Wtch cѭ WU~.

&ic hiӋn vұt NKҧo cә Wum thҩy Wҥi %unh Ĉa thӇ hiӋn mӝt Fich sinh ÿӝng cuӝc sӕng

lâu Gji Yj liên Wөc Fӫa ngѭӡi xѭa ӣ ÿây. Ĉjn ÿi %unh Ĉa Fzn chӭng Wӓ cuӝc sӕng tinh

thҫn Fӫa ngѭӡi cә ÿm ÿҥt ÿӃn mӝt WUunh ÿӝ NKi cao Fich ÿây hѫn 3000 năm.

&Ka Phѭӟc Hӝi ҩp Tân Xuân [m Tân TriӅu Fzn lѭu giӳ tѭӧng thҫn GANESSA

cao 6 tҩc Punh ngѭӡi, ÿҫu voi, Yzi quҩn sau lѭng Fy khҳc chӳ 3Kҥn.

9ƭnh Cӱu không FKӍ Oj Yng ÿҩt hiӅn Kza vӟi Gzng sông Ĉӗng Nai Gӏu Gjng trong

vҳt, vӟi ÿһc Vҧn “bѭӣi Biên Hòa” nәi tiӃng QJӑt Oӏm, Pj Fzn Oj Pҧnh ÿҩt Fy truyӅn thӕng

ÿҩu tranh kiên cѭӡng. 7ҥi %j Bao (ҩp 9ƭnh Cӱu [m Tam HiӋp), Fzn dҩu Wtch ngôi mӝ Yӏ

anh Kng ĈRjn Văn Cӵ Yj Fic chiӃn hӳu Fӫa ông trong tә chӭc ThiӅn Ĉӏa Hӝi chӕng

thӵc dân 3Kip nhӳng năm ÿҫu thӃ Nӹ 20. ;ym Ĉӗn, [ym &Kiy ([m Tân Ĉӏnh) Oj nѫi

QJKƭa quân Fӫa NguyӉn Tri Phѭѫng vӅ xây dӵng căn cӭ NKing chiӃn chӕng thӵc dân

3Kip khi ÿӗn .Ǥ +za thҩt WKӫ.

Năm 1914, Eӑn ÿӃ quӕc gây chiӃn tranh thӃ giӟi lҫn thӭ nhҩt. Thӵc dân 3Kip Uio

riӃt bҳt thanh niên ViӋt Nam ÿѭa qua chiӃn trѭӡng châu Âu ÿӇ chӃt thay cho FK~ng. 7ҥi

Fic Tәng Phѭӟc 9ƭnh Thѭӧng, Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ, &Kinh 0ӻ Trung

6 Nhѭ sӣ cao su NguyӉn Văn Nghi (sӣ Thҫy Tѭ An), sӣ cao su Trҫn Quang Nghiêm, sӣ cao su NguyӉn Văn Mun, sӣ cao su

ÿӕc SKӫ Thanh (9} +j Thanh), sӣ cao su /ê 7Kjnh Lan, sӣ cao su Khѭu +za, sӣ cao su Lê Hӵu Ca (sӣ %j %jnh). Nhӳng

FKӫ Sӣ Qjy Oj ÿӏa FKӫ Fy nhiӅu ruӝng cho nông dân thuê Yj thu tô cao.

1.10 Page 10

▲back to top

nhiӅu thanh niên Eӏ bҳt giam Wҥi QKj Ojng chӡ QJjy xuӕng Wju sang chiӃn trѭӡng châu

Âu.

Bҩt Eunh trѭӟc Fҧnh bҳt Otnh Fӫa thӵc dân 3Kip, mӝt sӕ thanh niên yêu nѭӟc ÿm

tұp hӧp nhau Wҥi *z 0ӑi ([m Tân Ĉӏnh), lұp ra WUҥi Lâm Trung vӟi tôn FKӍ chӕng 3Kip

bҳt Otnh, chӕng Oҥi viӋc thanh niên ViӋt Nam SKҧi ÿi chӃt ӣ chiӃn trѭӡng châu Âu thay

cho FK~ng. 7Uҥi Lâm Trung gӗm 20 thanh niên nhiӋt Wunh, yêu nѭӟc trang Eӏ YǊ NKt thô

sѫ gӗm Fy V~ng KRҧ mai, V~ng trѭӡng, dao, Pm tҩu. KӃ hRҥch Fӫa WUҥi Oj nәi dұy JLҧi

WKRit cho sӕ WUing ÿinh Eӏ nhӕt ӣ Fic QKj Ojng Tân 7Uҥch, Tân Lѭѫng, Tân .Kinh, %unh

Phѭӟc, /z *ҥch, NKim Biên Hòa.

Ĉêm 14-2-1916, cuӝc nәi dұy nә ra ӣ Fic nѫi. Sôi nәi Oj ӣ Tân 7Uҥch do Fic anh

Năm Hy, Tѭ Hә, Ba Hҫu, Hai Lӵc, Ba 9ҥn FKӍ huy. Anh Tѭ Hә ÿâm chӃt tên Jic WUҥi

giam, JLҧi WKRit ÿѭӧc nhiӅu WUing ÿinh.

7ҥi NKim Biên Hòa, cuӝc nәi dұy do hai anh Mѭӡi 6yt, Mѭӡi TiӃt FKӍ huy, nhѭng

thӵc dân 3Kip cho Otnh ÿӃn SKҧn Ntch ic liӋt. Do YǊ NKt thô sѫ, lӵc lѭӧng tt hѫn, nên

nhiӅu ngѭӡi Fӫa WUҥi Eӏ bҳn chӃt. Hai anh Mѭӡi 6yt, Mѭӡi TiӃt ÿm Eӏ bҳt. Tuy vұy nhiӅu

thanh niên Eӏ giam giӳ ÿm thӯa cѫ SKi QJөc FKҥy WKRit.

Cuӝc nәi dұy Fӫa anh em WUҥi Lâm Trung Eӏ giһc 3Kip ÿjn ip, thҩt Eҥi. NhiӅu

ngѭӡi Eӏ bҳt, Eӏ ÿjy ÿi Côn Ĉҧo nhѭ Tѭ Hә, Ba 9ҥn. &Ktn ngѭӡi Eӏ kӃt in tӱ Kunh, trong

ÿy Fy hѭѫng Kjo Hҫu (Tân 7Uҥch). Mӝt trѭӡng bҳn ÿѭӧc 3Kip WKjnh lұp Wҥi Emi cây *}

&өt, Dӕc 6ӓi ÿӇ thi Kjnh in tӱ Kunh. Thѭѫng tiӃc Yj khâm SKөc Ozng TXҧ Fҧm Fӫa nhӳng

ngѭӡi thanh niên yêu nѭӟc ӣ WUҥi Lâm Trung, nhân dân ÿm lұp miӃu thӡ SKөng. Di Wtch

hiӋn nay ӣ FKa Cô Hӗn ӣ QJm ba Dӕc 6ӓi, thành phӕ Biên Hòa.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

9ƭnh Cӱu ÿҩt không rӝng, ngѭӡi không ÿông, nhѭng Fy Yӏ WUt quan WUӑng vӅ quân

sӵ, kinh tӃ vӟi ÿѭӡng sông Ĉӗng Nai, ÿѭӡng liên WӍnh lӝ 24 Gji 50 cây sӕ. Vӟi cách

mҥng, 9ƭnh Cӱu Oj Yjnh ÿai in ngӳ chiӃn khu Ĉ vӅ SKta ÿông (FKӍ Fich 1 con sông), Oj

Ejn ÿҥp ÿӇ nӕi thông ÿѭӡng giao liên tӯ chiӃn khu Ĉ xuӕng Long 7Kjnh, %j 5ӏa, Oj

nguӗn cung cҩp dӗi Gjo sӭc ngѭӡi, sӭc Fӫa cho cách mҥng. 9ƭnh Cӱu Oҥi nҵm Vit thành

phӕ Biên Hòa, căn cӭ ÿҫu Qmo Fӫa ÿӏch ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ, nên Oj Ejn ÿҥp ÿӇ lӵc

lѭӧng YǊ trang tiӃn công Yjo sân bay Biên Hòa Yj Fic kho Wjng, hұu cӭ quan WUӑng NKic

Fӫa ÿӏch. Do ÿy, trong cuӝc chiӃn tranh giҧi phóng dân tӝc, 9ƭnh Cӱu Oj nѫi ÿӏch cjn

TXpt ÿinh SKi ic liӋt, nѫi giҵng co quyӃt liӋt giӳa ta Yj ÿӏch.

Trong nhӳng năm ba mѭѫi Fӫa thӃ Nӹ Qjy, 9ƭnh Cӱu (O~c ÿy Oj quұn Châu 7Kjnh,

Biên Hòa), Oj Fii nôi Fӫa phong WUjo cách mҥng WӍnh Biên Hòa. Thӡi NǤ Mһt trұn Dân

FKӫ Ĉông Dѭѫng (1936-1939), nhân dân 9ƭnh Cӱu ÿѭӧc Ĉҧng Omnh ÿҥo ÿm dҩy lên

phong WUjo ÿҩu tranh sôi nәi, Oj bѭӟc tұp dѭӧt ÿӇ nâng cao nhұn thӭc Yj Wtnh kiên quyӃt

trong Kjnh ÿӝng cách mҥng Fӫa nhân dân.

Trong NKing chiӃn chӕng 3Kip (1945-1954), ngay sau khi trӣ Oҥi ÿinh chiӃm WӍnh

Biên Hòa, thӵc dân 3Kip FK~ WUӑng ÿinh SKi Yj Eunh ÿӏnh 9ƭnh Cӱu. Bӝ Piy Num Nҽp

Yj ÿinh SKi cách mҥng ӣ 9ƭnh Cӱu Gjy ÿһc : TiӇu khu Biên Hòa (lӝ 24 Cây &Kjm),

phân tiӇu khu Biên Hòa (Tân Mai), chi khu Cây Ĉjo, 7Uҧng Bom, Eyt BӃn Gӛ, Eyt Long

ĈiӅm (lӝ 15), 23 ÿӗn Eyt Gӑc lӝ 24. Giһc 3Kip biӃt U} Eunh ÿӏnh ÿѭӧc 9ƭnh Cӱu tӭc cô

lұp ÿѭӧc chiӃn khu Ĉ vӅ SKta Nam, Eҧo vӋ an WRjn WKӏ [m Châu 7Kjnh, Biên Hòa. Ĉҧng

bӝ Yj dân quân 9ƭnh Cӱu ÿm kiên cѭӡng Eim WUө giӳ vӳng Ejn ÿҥp Yng ven, Eҧo vӋ

chiӃn khu Ĉ Jyp phҫn Wҥo nên nhӳng chiӃn công vang dӝi nhѭ %ju &i, La 1Jj, 7Uҧng

Bom… xây dӵng nhiӅu căn cӭ du kích ip Vit uy hiӃp ÿӏch trong WKӏ [m, bҧo vӋ lӝ I, lӝ

15, ÿѭӡng giao liên tӯ chiӃn khu Ĉ xuӕng %j 5ӏa, ra Trung ѭѫng Yj ÿѭӡng tiӃp tӃ YǊ

NKt, ÿѭa Fin bӝ tӯ %j 5ӏa Yjo qua Uҿ TXҥt ÿѭӡng 15, ÿѭӡng xe lӱa Yj ÿѭӡng I xuyên

Ĉông Dѭѫng.

Trong NKing chiӃn chӕng 0ӻ, cӭu nѭӟc (1954-1975), ÿӏa Ejn huyӋn Vƭnh Cӱu

Fjng Eӏ ÿӏch FKj xit ic liӋt hѫn. NhiӅu lӵc lѭӧng YǊ trang MiӅn, khu miӅn Ĉông, WӍnh

Biên Hòa vӅ ÿӭng chân ÿѭӧc Ĉҧng bӝ huyӋn Yj nhân dân tұn Wunh ÿm Eӑc, SKөc Yө

KRjn WKjnh nhiӋm Yө chiӃn lѭӧc : ÿinh diӋt Fic phѭѫng tiӋn chiӃn tranh Fӫa 0ӻ QJөy ӣ

sân bay chiӃn lѭӧc Biên Hòa, tәng kho Long %unh, kho bom %unh é… JLjnh thҳng lӧi

lӟn. Trong chiӃn Gӏch Hӗ Chí Minh lӏch sӱ (WKing 4-1975), quân Yj dân 9ƭnh Cӱu ÿm Wҥo

Ejn ÿҥp cho FKӫ lӵc ip Vit, khӕng chӃ KRҥt ÿӝng Fӫa ÿӏch ӣ sân bay Biên Hòa, Wtch cӵc

tiӃn công Yj nәi dұy, Fng Fҧ nѭӟc giҧi phóng miӅn Nam, thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc.

CHѬѪNG II

&ÈCH 0ҤNG THÈNG 7ÈM CHI BӜ CӜNG 6ҦN

ĈҪU TIÊN Ӣ 9ƬNH CӰU +ÎNH 7+¬NH

2.2 Page 12

▲back to top

7King 10-1929, chi bӝ Ĉông Dѭѫng Cӝng sҧn Ĉҧng 3K~ RiӅng ÿѭӧc WKjnh lұp.

1Jjy 3-2-1930 dѭӟi sӵ Omnh ÿҥo Fӫa Chi bӝ, 5000 công nhân sӣ cao su 3K~ RiӅng ÿm nәi

dұy ÿҩu tranh thҳng lӧi. Cuӝc ÿҩu tranh Qjy Fy ҧnh hѭӣng sâu rӝng ÿӃn phong WUjo cách

mҥng ӣ quұn Châu 7Kjnh Biên Hòa, mӣ ra mӝt cao WUjo ÿҩu tranh trong Fҧ nѭӟc.

1Jjy 3-2-1930 Ĉҧng Cӝng Sҧn ViӋt Nam ÿѭӧc WKjnh lұp Oj mӝt bѭӟc ngoһt vô

Fng quan WUӑng trong lӏch sӱ ÿҩu tranh cách mҥng Fӫa dân tӝc ta.

Liên Wөc trong năm 1930, công nhân sӣ cao su 3K~ RiӅng Yj công nhân QKj Piy

cѭa BIF (Tân Mai, Biên Hòa ) Yj 7Uҧng Bom ÿm ÿҩu tranh ÿzi quyӅn lӧi dân sinh thҳng

lӧi. NhiӅu cuӝc Ptt tinh FKjo mӯng QJjy Quӕc tӃ Lao ÿӝng 1/5, FKjo mӯng cách mҥng

WKing Mѭӡi Nga ÿѭӧc tә chӭc ӣ Tân Uyên, sӣ cao su 3K~ RiӅng, QKj Piy cѭa BIF. Tҩt

Fҧ Wҥo nên mӝt không NKt sôi nәi, ҧnh hѭӣng ÿӃn tinh thҫn yêu nѭӟc Yj cách mҥng Fӫa

nhân dân quұn Châu 7Kjnh. TiӃng vang Fӫa phong WUjo lan nhanh, nhҩt Oj trong tҫng lӟp

thanh niên Kӑc sinh ӣ Fic Tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ… Trong ÿy Fy

ngѭӡi thanh niên yêu nѭӟc Lѭu Văn ViӃt quê ӣ BӃn &i.

Ĉӗng FKt Lѭu Văn ViӃt (Et danh Tѭ &Kj) trӣ WKjnh ÿҧng viên Ĉҧng Cӝng 6ҧn

Ĉông Dѭѫng Yj trӣ vӅ Biên Hòa ÿӇ gây mҫm mӕng cách mҥng.

VӅ Oҥi quê hѭѫng, ÿӗng FKt Tѭ &Kj dѭӟi lӟp io ngѭӡi ÿi Ein Einh Pu vӟi chiӃc xe

ÿҥp FǊ, ÿm ÿi khҳp Fic [m trong hai tәng, ÿӃn ÿâu ÿӗng FKt tuyên truyӅn vӅ &Kӫ QJKƭa

Cӝng Vҧn ÿӃn ÿy. 7ҥi BӋnh viӋn Tâm thҫn, ÿӗng FKt JLic ngӝ Yj kӃt Qҥp Ĉҧng ngѭӡi em

trai Punh Oj Lѭu Văn Văn (&Ktn Văn). 7ҥi BӃn &i (%unh Phѭӟc ) ÿӗng FKt kӃt Qҥp ÿӗng

FKt Tѭ Phan…

Sӟm JLic ngӝ Cӝng Vҧn, ÿӗng FKt Lѭu Văn ViӃt Oj ngѭӡi ÿҫu tiên mang inh Ving

cách mҥng ÿӃn vӟi nhân dân quұn Châu 7Kjnh, Biên Hòa. Cѫ sӣ cách mҥng do ÿӗng FKt

xây dӵng tuy chѭa nhiӅu Yj rӝng, nhѭng ÿy Oj nhӳng mҫm mӕng tӕt cho viӋc xây dӵng

cѫ sӣ Ĉҧng sau Qjy ӣ ÿӏa phѭѫng.

Ĉҫu năm 1935, ÿӗng FKt +Rjng Minh Châu (tӭc 9ӻ quê ӣ WӍnh TiӅn Giang) ÿѭӧc

liên WӍnh ӫy miӅn Ĉông cӱ vӅ KRҥt ÿӝng ӣ Biên Hòa. 7ҥi Châu 7Kjnh, ÿӗng FKt bҳt ÿѭӧc

liên Oҥc vӟi ÿӗng FKt Tѭ &Kj Yj nҳm Oҥi nhӳng cѫ sӣ do ÿӗng FKt Tѭ &Kj xây dӵng

trѭӟc ÿy. Trên cѫ sӣ Qjy ÿӗng FKt +Rjng Minh Châu ÿm WKjnh lұp chi bӝ Ĉҧng %unh

Phѭӟc – Tân TriӅu7. Chi bӝ do ÿӗng FKt +Rjng Minh Châu Ojm Et thѭ, ÿӗng FKt Tѭ

Phan SKy Et thѭ, gӗm Fic ÿҧng viên Lѭu Văn Văn, Lѭu Văn ViӃt, 4Xich 7ӹ, 4Xich

Sanh, Trҫn Minh TriӃt. Ĉây Oj chi bӝ Cӝng Vҧn ÿҫu tiên ÿѭӧc WKjnh lұp ӣ quұn Châu

7Kjnh Yj WӍnh Biên Hòa Oj Kҥt nhân Omnh ÿҥo phong WUjo cách mҥng ӣ WӍnh Yj Oj Qzng cӕt

ÿӇ xây dӵng 7Ӎnh ӫy lâm thӡi sau Qjy.

ĈӇ mӣ rӝng tuyên truyӅn vӅ &Kӫ QJKƭa Cӝng Vҧn, xây dӵng cѫ sӣ cách mҥng, chi

bӝ phân công hai ÿӗng FKt +Rjng Minh Châu Yj 4Xich Sanh WKjnh lұp “Liên ÿRjn Kӑc

sinh” ӣ trѭӡng tiӇu Kӑc %unh +za8. Trѭӡng tiӇu Kӑc %unh +za Oj trѭӡng chung cho Fҧ

7 *ӑi Oj chi bӝ %unh Phѭӟc – Tân TriӅu Yu ÿҧng viên hҫu hӃt ӣ hai [m Qjy

8 Ĉӏa ÿiӇm trѭӡng tiӇu Kӑc %unh +za nay Oj cӱa Kjng ăn uӕng sӕ 2 huyӋn 9ƭnh Cӱu.

2.3 Page 13

▲back to top

tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung, Kӑc sinh Fic [m Bӱu Long, %unh +za, %unh Phѭӟc, %unh é, Tân

Phong, Tân TriӅu ÿӅu Kӑc ӣ ÿây.

Liên ÿRjn Kӑc sinh tұp hӧp gҫn 30 Kӑc sinh, Oj mӝt tә chӭc quҫn FK~ng Fӫa thanh

niên nhҵm JLio Gөc tinh thҫn yêu nѭӟc, ÿRjn kӃt tѭѫng trӧ lүn nhau trong quan hӋ hôn,

tang tӃ…

Liên ÿRjn WKjnh lұp mӝt ÿӝi Eyng ÿi thѭӡng xuyên ÿi giao hӳu vӟi Fic ÿӝi Eyng

trong Yj QJRji tәng ÿӇ mӣ rӝng quan hӋ Yj gây ҧnh hѭӣng trong giӟi thanh niên Kӑc

sinh.

NhiӅu cuӝc du Oӏch, cҳm WUҥi ӣ suӕi Lӗ Ӗ, 7Uӏ An ÿѭӧc liên ÿRjn tә chӭc thu K~t

nhiӅu thanh niên tham gia. Nhӳng mҭu chuyӋn vӅ ÿӗng FKt NguyӉn Èi Quӕc ÿi Wum

ÿѭӡng cӭu nѭӟc ÿѭӧc Liên ÿRjn NKpo Opo lӗng Yjo Fic sinh KRҥt, phә biӃn Fic Vich Eio

Et mұt ÿӇ khѫi dұy Ozng yêu nѭӟc Fӫa thanh niên. Nhӳng Kjnh ÿӝng ip bӭc nhân dân

Fӫa Eӑn tӅ, tәng, tiêu biӇu Oj cai tәng 7Kҥch ӣ Bunh Long ÿѭӧc truyӅn nhau ÿӇ JLio Gөc

tinh thҫn giai cҩp cho thanh niên.

Qua Fic KRҥt ÿӝng mang Wtnh chҩt WUҿ trung JLio Gөc QKҽ QKjng, Liên ÿRjn Wҥo

ÿѭӧc phong WUjo thanh niên, Kӑc sinh sôi nәi, lôi cuӕn nhiӅu tҫng lӟp thanh niên ӣ Phѭӟc

9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ.

Nhân Nӹ niӋm QJjy Quӕc tӃ Lao ÿӝng 1-5-1935, Liên ÿRjn Kӑc sinh tә chӭc Uҧi

truyӅn ÿѫn ӣ %unh +za, %unh é, %unh 7Kҥnh… nӝi dung ca ngӧi tinh thҫn ÿҩu tranh Fӫa

giai cҩp công nhân. Tuy nhiӋt Wunh, nhѭng Liên ÿRjn KRҥt ÿӝng TXi công khai, trên W~i

io Fic ÿRjn viên ÿӅu thêu 4chӳ tҳt LĈHS, sai phѭѫng châm nên thӵc dân 3Kip SKit

hiӋn ÿѭӧc, truy Ong Uio riӃt. Ĉӗng FKt 4Xich Sanh Eӏ ÿӏch bҳt trong ÿӧt Qjy. &ic ÿRjn

viên Fzn Oҥi SKҧi chuyӇn Yjo KRҥt ÿӝng Et mұt. Mӝt sӕ ÿӗng FKt trѭӣng WKjnh, ÿѭӧc kӃt

Qҥp Yjo Ĉҧng Yjo cuӕi năm 1935, trong ÿy Fy ÿӗng FKt 3Kҥm Văn Thuұn.

PHONG 75¬O ĈҨU TRANH SÔI NӘI THӠI .ǣ MҺT TRҰN DÂN &+Ӫ

ĈÔNG DѬѪNG :

7King 4-1936, Mһt trұn Nhân dân 3Kip Fy Ĉҧng Cӝng 6ҧn 3Kip Ojm Qzng cӕt ÿm

JLjnh ÿѭӧc thҳng lӧi trong cuӝc tәng tuyӇn cӱ Yj lên nҳm FKtnh quyӅn Wҥi 3Kip.

0a Kq năm 1936, Hӝi QJKӏ Trung ѭѫng Ĉҧng ÿm quyӃt ÿӏnh WKjnh lұp Mһt trұn

dân FKӫ Ĉông Dѭѫng tұp hӧp Pӑi lӵc lѭӧng dân FKӫ tiӃn bӝ ÿҩu tranh chӕng Nҿ WK FKӫ

yӃu trѭӟc mҳt Oj SKit [tt 3Kip Yj Eӑn SKҧn ÿӝng thuӝc ÿӏa 3Kip, gijnh tӵ do dân FKӫ,

Fҧi thiӋn dân sinh, chӕng SKit [tt xâm lѭӧc, bҧo vӋ KRj Eunh thӃ giӟi.

1Jjy 13-8-1936 Ӫy ban WU Eӏ Ĉông Dѭѫng Ĉҥi hӝi ÿѭӧc WKjnh lұp Wҥi 6ji *zn Yj

FKӍ ÿҥo WKjnh lұp Fic Ӫy ban Kjnh ÿӝng ӣ Fic ӣ Fic WӍnh thành phӕ chuҭn Eӏ cho quӕc

dân ÿҥi hӝi.

Ĉӗng FKt NguyӉn Quӕc 1JKƭa (Tӵ Xѭӧc), ngѭӡi quê Tân Uyên sinh sӕng Wҥi

%uQKé, O~c ÿy ÿang ӣ 6ji *zn trong QKym Eio La Lutte (Tranh ÿҩu). Ĉѭӧc phә biӃn chӍ

2.4 Page 14

▲back to top

WKӏ WKjnh lұp Ӫy ban WU Eӏ Ĉông Dѭѫng Ĉҥi hӝi, ÿӗng FKt 1JKƭa vӅ %unh é Fng Fic

ÿӗng FKt 3Kҥm Văn Khoai, 3Kҥm Văn Thuұn, +XǤnh Văn /Ǌy… WKjnh lұp Ӫy ban Kjnh

ÿӝng Fӫa WӍnh Biên Hòa. 7Uө sӣ Ӫy ban ÿһt Wҥi [m %unh é tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung quұn

Châu 7Kjnh. 0өc ÿtch KRҥt ÿӝng Fӫa Ӫy ban Oj tұp hӧp dân nguyӋn, chuҭn Eӏ cho Ĉông

Dѭѫng ÿҥi hӝi theo FKӍ ÿҥo Fӫa Trung ѭѫng.

7ҥo cѫ sӣ dѭ luұn cho viӋc WKjnh lұp Fic Ӫy ban Kjnh ÿӝng ӣ Fic [m, hai ÿӗng FKt

NguyӉn Văn 1JKƭa, 3Kҥm Văn Khoai ÿm cho in Yj SKit Kjnh Kjng QJjn truyӅn ÿѫn

mang nӝi dung :

- Tuyên truyӅn thҳng lӧi Fӫa Mһt trұn Nhân dân ӣ 3Kip Yj viӋc tә chӭc Ĉông

Dѭѫng Ĉҥi hӝi.

- Phә biӃn Pөc ÿtch Fӫa Ĉông Dѭѫng Ĉҥi hӝi Oj tұp hӧp lӵc lѭӧng nhân dân ÿҩu

tranh ÿzi tӵ do dân FKӫ, tӵ do ngôn luұn, tӵ do Eio FKt, chӕng sѭu cao thuӃ nһng, ÿzi

tăng lѭѫng, JLҧm giӡ Ojm cho công nhân.

- Kêu Jӑi WKjnh lұp Ӫy ban Kjnh ÿӝng ӣ cѫ sӣ, lҩy kiӃn QJKӏ Fӫa nhân dân gӱi lên

ÿҥi hӝi.

TruyӅn ÿѫn ÿѭӧc SKit ÿi khҳp nѫi trong WӍnh Biên Hòa, Wҥo nên mӝt không NKt sôi

nәi trong nhân dân, nhҩt Oj trong hai tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ.

Ĉӗng FKt NguyӉn Văn 1JKƭa, ngѭӡi ÿҧng viên cӝng Vҧn ViӋt Nam Fӫa WӍnh Biên

Hòa, lҫn ÿҫu tiên công khai truyên truyӅn FKӫ QJKƭa Cӝng Vҧn trong WRjn WӍnh Biên Hòa.

Ĉӗng FKt Oj ngѭӡi ÿӭng ra hô Kjo, Win WKjnh cuӝc vұn ÿӝng ÿzi tӵ do, dân FKӫ cho Fic

tҫng lӟp nhân dân ӣ quұn Châu 7Kjnh Fy ÿiӅu kiӋn ÿӇ Qyi lên nguyӋn Yӑng Fӫa Punh,

ÿzi Fҧi Fich dân FKӫ mӝt Fich công khai.

Trong mӝt thӡi gian ngҳn, nhiӅu Ӫy ban Kjnh ÿӝng ӣ quұn Châu 7Kjnh ÿm ÿѭӧc

WKjnh lұp nhѭ %unh é, %unh Phѭӟc, Tân 3K~, %unh 7Kҥnh, %unh +za, Tân TriӅu, Tân

Phong, ThiӋn Tân (thuӝc quұn Tân Uyên)9.

Mӝt thѭ viӋn Eunh dân ÿѭӧc Ӫy ban Kjnh ÿӝng WӍnh Biên Hòa lұp lên Wҥi dӕc %j

%jnh [m %unh é. Ĉây vӯa Oj WUө sӣ Ӫy ban, vӯa Oj nѫi tuyên truyӅn Yj SKit Kjnh Eio FKt

tiӃn bӝ, cách mҥng nhѭ La Lutte, Dân FK~ng. +jng ÿêm, nông dân ÿông nhҩt Oj thanh

niên nô nӭc Uӫ nhau ÿӃn ÿây ÿӑc Eio, nghe ÿӗng FKt NguyӉn Văn 1JKƭa ÿӑc Yj Gӏch Eio

in tiӃng 3Kip.

Ĉҫu WKing 9-1936 cuӝc Ptt tinh ÿҫu tiên ÿm ÿѭӧc Ӫy ban Kjnh ÿӝng WӍnh tә chӭc

Wҥi *z Dê [m %unh é. Hѫn 200 nhân dân thuӝc Fic tҫng lӟp ӣ quұn Châu 7Kjnh Yj Tân

Uyên ÿm ÿӃn tham dӵ.

9 Ӫy ban Kjnh ÿӝng [m %unh Phѭӟc Fy : Hai Ĉһng, Tѭ DiӋu, Ba 3Kit, Tѭ Sanh, 4Xich 7ӹ, 4Xich Sanh, &Ktn Văn…

Ӫy ban Kjnh ÿӝng [m Tân 3K~ : NguyӉn Văn Miêu, &Ktn 7ҧo, &Ktn &ҧi.

Ӫy ban Kjnh ÿӝng [m %unh +za : 7im Niên, 7im Phi, Hai Ĉҳc.

Ӫy ban Kjnh ÿӝng [m Tân TriӅu : Hai DiӋp, Tѭ Phan, Năm Ông

Ӫy ban Kjnh ÿӝng [m ThiӋn Tân : ĈRjn Văn Bi, 9} Văn +ya, 9} Văn Ngang, Lê Văn 0ӻ…

2.5 Page 15

▲back to top

Lҫn ÿҫu tiên nhân dân Châu 7Kjnh ÿѭӧc nghe ÿӗng FKt NguyӉn Văn 1JKƭa, ÿҥi

diӋn Ӫy ban Kjnh ÿӝng WӍnh diӉn thuyӃt. Ĉӗng FKt ÿm Eio Fio Wunh Kunh trong nѭӟc,

QJRji nѭӟc, kêu Jӑi nhân dân ӫng hӝ Ĉông Dѭѫng ÿҥi hӝi, ÿzi FKtnh quyӅn thӵc dân,

tay sai SKҧi thӵc hiӋn Fic quyӅn dân sinh, dân FKӫ : dân ÿѭӧc tӵ do Ojm ăn, tӵ do hӝi

Kӑp, ÿi Oҥi, tӵ do sinh KRҥt Eio FKt, Eӓ thuӃ thân, JLҧm thuӃ môn Eji, JLҧm thuӃ xe

ngӵa…

Tên cai tәng Ĉҥm hay tin liӅn dүn Otnh lên ÿӏnh ÿjn ip. Ӫy ban WӍnh biӃn cuӝc Ptt

tinh WKjnh cuӝc biӇu Wunh ÿҧ ÿҧo cai tәng Ĉҥm, ÿҧ ÿҧo cѭӡng Kjo, chӕng sѭu thuӃ…

Lҫn ÿҫu tiên nhân dân Châu 7Kjnh (tӭc 9ƭnh Cӱu QJjy nay) ÿm Gim ÿѭѫng ÿҫu

vӟi bӑn cai tәng, Eӑn Otnh Pm Wj Pj trѭӟc ÿây Kӑ luôn sӧ sӋt. Trѭӟc sӵ phүn nӝ Yj NKt

thӃ Vөc sôi Fӫa nhân dân, cai tәng Ĉҥm SKҧi dүn Otnh U~t lui. Cuӝc Ptt tinh kӃt WK~c bҵng

cuӝc tuҫn Kjnh vӅ BӃn &i, Cây Ĉjo, %unh é.

Ĉây Oj cuӝc Ptt tinh ÿҫu tiên Fӫa nhân dân quұn Châu 7Kjnh Yj WӍnh Biên Hòa

ÿzi tӵ do dân FKӫ chӕng ip bӭc. 5} Ujng khi nhân dân ÿѭӧc tұp hӧp trong tә chӭc Fy

Omnh ÿҥo ÿm SKit huy ÿѭӧc sӭc Pҥnh ÿjm ip ÿӏch. Kinh nghiӋm Qjy ÿѭӧc Ӫy ban Kjnh

ÿӝng WӍnh triӇn khai xuӕng Fic quұn.

Lo sӧ trѭӟc phong WUjo Mһt trұn Dân FKӫ Ĉông Dѭѫng SKit triӇn rӝng trong Fҧ

nѭӟc, QJjy 15-9-1936 thӵc dân 3Kip ra lӋnh JLҧi Win Fic Ӫy ban Kjnh ÿӝng. Ĉҥi hӝi

Ĉông Dѭѫng tuy Eӏ ngăn cҩm, nhѭng phong WUjo dân FKӫ ӣ Fic quұn trong WӍnh không Yu

thӃ Pj JLҧm V~t, WUii lҥi Fjng mӣ rӝng Yj ÿѭӧc Fic tҫng lӟp nhân dân hѭӣng ӭng. Phong

WUjo Qjy ÿzi Kӓi SKҧi Fy sӵ Omnh ÿҥo tұp trung Yj thӕng nhҩt Fӫa Ĉҧng.

Cuӕi năm 1936, ÿӗng FKt Trѭѫng Văn Bang nguyên Et thѭ Xӭ ӫy Nam .Ǥ năm

1933 ÿѭӧc liên TӍnh ӫy miӅn Ĉông cӱ vӅ Omnh ÿҥo phong WUjo Yj xây dӵng cѫ sӣ Ĉҧng ӣ

Biên Hòa. Ĉӗng FKt Trѭѫng Văn Bang vӅ ӣ QKj ÿӗng FKt Tѭ Phan Wҥi BӃn &i, nѫi tұp

trung ÿông dân Yj Fy phong WUjo tѭѫng ÿӕi Pҥnh. Ĉӗng FKt thѭӡng xuyên, Et mұt ÿi Oҥi

Fic [m, quұn ÿӇ xây dӵng cѫ sӣ Ĉҧng Yj tuyên truyӅn cKӫ QJKƭa cӝng Vҧn.

Ĉҫu năm 1937, mӝt cuӝc Kӑp gӗm Fic ÿҧng viên KRҥt ÿӝng ӣ hai quұn Châu

7Kjnh Yj Tân Uyên ÿѭӧc tә chӭc Wҥi QKj ÿӗng FKt Năm Ông [m Tân TriӅu. 7Ӎnh ӫy lâm

thӡi WӍnh Biên Hòa ÿѭӧc WKjnh lұp do ÿӗng FKt Trѭѫng Văn Bang Ojm Et thѭ, Fic WӍnh ӫy

viên gӗm Fic ÿӗng FKt : Trҫn Minh TriӃt, Tѭ Phan, Lê Văn Tôn (Năm Tôn), +XǤnh

LiӉng (Hai LiӉng), NguyӉn Hӗng .Ǥ (Ba Cӡ)…

ViӋc WKjnh lұp WӍnh ӫy lâm thӡi WӍnh Biên Hòa Oj mӝt bѭӟc ngoһt quan WUӑng Fӫa

phong WUjo cách mҥng trong WӍnh. Dѭӟi sӵ Omnh ÿҥo Fӫa 7Ӎnh ӫy, phong WUjo Mһt trұn

dân FKӫ trong WӍnh Fjng SKit triӇn Pҥnh, sôi nәi nhҩt Oj ӣ quұn Châu 7Kjnh.

NhiӅu tә chӭc quҫn FK~ng ÿѭӧc WӍnh WKjnh lұp ÿӇ mӣ rӝng phong WUjo, xây dӵng

cѫ sӣ cách mҥng :

- Nông hӝi ÿӓ do ÿӗng FKt Trѭѫng Văn Bang trӵc tiӃp xây dӵng, tұp hӧp hѫn 300

quҫn FK~ng Qzng cӕt Oj ÿҧng viên cӝng Vҧn nhѭ 3Kҥm Văn Khoai, 3Kҥm Văn Thuұn…

2.6 Page 16

▲back to top

Yj nhӳng ngѭӡi Omnh ÿҥo Fӫa Ӫy ban Kjnh ÿӝng [m trѭӟc ÿây. Nông hӝi ÿӓ ÿѭӧc xây

dӵng tӯng tә, KRҥt ÿӝng theo phѭѫng châm bҩt hӧp SKip Et mұt.

- Công hӝi ÿӓ ÿѭӧc tә chӭc trong Fic sӣ cao su tұp hӧp công nhân ÿҩu tranh ÿzi

Fҧi thiӋn ÿӡi sӕng Yj nhӳng quyӅn lӧi thiӃt thân NKic.

- VӅ KRҥt ÿӝng công khai Fӫa hӝi Lѭѫng Hӳu ӣ %unh é, %unh Phѭӟc, Tân TriӅu,

tұp hӧp hҫu hӃt sӕ hӝi viên Nông hӝi ÿӓ Yj Fic tҫng lӟp lao ÿӝng ÿyng thuӃ thân ORҥi vô

Vҧn (4ÿ5). Hӝi ÿm quyên tiӅn lұp mӝt QKj Yjng ÿӇ JL~p ÿӥ gia ÿunh Fic hӝi viên khi Fy

ngѭӡi thân qua ÿӡi. Hӝi QKj Yjng ÿm Jyp phҫn ÿRjn kӃt nhân dân trong [ym ҩp, Wҥo Wunh

tѭѫng thân, tѭѫng trӧ giӳa nhӳng ngѭӡi lao ÿӝng. Khi khiêng tang qua QKj hѭѫng chӭc

Ojng nhѭ hѭѫng Fҧ, hѭѫng cә, hѭѫng TXҧn, tҩt Fҧ hӝi viên ÿӅu ÿѭa nҳm tay SKҧi lên biӇu

lӝ tinh thҫn ÿRjn kӃt, ……Oҥi Eӑn ÿӏa FKӫ, hѭѫng chӭc ip bӭc nhân dân.

7ҥi [m ThiӋn Tân, hӝi Âm công FǊng ÿѭӧc WKjnh lұp, KRҥt ÿӝng Fng Pөc ÿtch

nhѭ hӝi Lѭѫng Hӳu ӣ %unh é, Tân TriӅu, %unh Phѭӟc…

- Liên ÿRjn xe ngӵa qui Wө trên 100 FKӫ xe ӣ Fic [m %unh é, %unh Phѭӟc, Lӧi +za

nhҵm Pөc ÿӏch bênh vӵc Yj JL~p ÿӥ nhau trong sinh KRҥt, ÿӡi sӕng, chӕng sӵ ip bӭc bҩt

công Fӫa Eӑn thuӃ quan.

&y Ĉҧng Omnh ÿҥo, Fic hӝi quҫn FK~ng ÿѭӧc tә chӭc ÿѫn sѫ nhѭng phong WUjo

cách mҥng Wҥi quұn Châu 7Kjnh SKit triӇn Pҥnh.

Tӯ WKing 3-1937, Eӑn SKit [tt Ĉӭc, é, Nhұt, mѭu ÿӗ gây chiӃn tranh thӃ giӟi ÿӇ

chia Oҥi WKӏ trѭӡng. Ӣ 3Kip Eӑn SKҧn ÿӝng bѭӟc ÿҫu nҳm FKtnh quyӅn, ra tay NKӫng bӕ

Fic lӵc lѭӧng yêu nѭӟc Yj cách mҥng. Trung ѭѫng Ĉҧng FKӍ ÿҥo tKjnh lұp Mһt trұn Dân

FKӫ Ĉông Dѭѫng ÿӇ Fӫng cӕ thҳng lӧi JLjnh ÿѭӧc trong phong WUjo Ĉông Dѭѫng ÿҥi

hӝi, ÿҭy Pҥnh viӋc ÿzi quyӅn tӵ do, dân FKӫ.

Ĉêm 1-5-1937 Wҥi gz Mây Bay [m %unh é, 7Ӎnh ӫy lâm thӡi WӍnh Biên Hòa tә chӭc

Ptt tinh Nӹ niӋm QJjy Quӕc tӃ lao ÿӝng. Hѫn 100 nhân dân Fic [m %unh é, %unh Phѭӟc,

Tân 3K~ ÿm ÿӃn tham dӵ. Ĉӗng FKt Trҫn Minh TriӃt thay mһt 7Ӎnh ӫy diӉn thuyӃt, nêu

bұt tinh thҫn ê QJKƭa lӏch sӱ Fӫa QJjy lӉ, kêu Jӑi mӑi tҫng lӟp nhân dân ÿRjn kӃt chӕng

ip bӭc bҩt công.

ĈӃn WKing 6-1937, cuӝc ÿҩu tranh Fӫa Liên ÿRjn xe ngӵa ÿm nә ra. &ng mӝt

QJjy, hѫn 100 xe ngӵa ngѭng FKҥy trên Fic tuyӃn ÿѭӡng, ÿӗng thӡi Ojm kiӃn QJKӏ tұp

thӇ lên quұn Châu TKjnh vӟi yêu Vich : Eӓ lӋnh [pt xe, JLҧm thuӃ môn Eji, xe ÿѭӧc chӣ

6 Kjnh NKich (trѭӟc ÿây mӛi xe FKӍ chӣ tӕi ÿa 4 ngѭӡi). Cuӝc ÿҩu tranh Fӫa Liên ÿRjn

xe ngӵa ÿm JLjnh ÿѭӧc thҳng lӧi, Fic yêu Vich ÿӅu ÿѭӧc FKtnh quyӅn thӵc dân JLҧi

quyӃt.

Trѭӟc Wunh Kunh SKit triӇn QJjy Fjng rӝng. 7Ӎnh ӫy lâm thӡi ÿm cӱ nhiӅu Fin bӝ

Ĉҧng xuӕng Fic [m thông qua nhӳng cuӝc Ptt tinh, hӝi Kӑp, ÿҩu tranh tuyên truyӅn FKӫ

QJKƭa cӝng Vҧn, phân ORҥi ÿӕi tѭӧng ÿӇ SKit triӇn Ĉҧng.

2.7 Page 17

▲back to top

ĈӃn giӳa năm 1937, nhiӅu chi bӝ ÿҧng ӣ Châu 7Kjnh ÿѭӧc xây dӵng nhѭ %unh é,

%unh Phѭӟc, Tân TriӅu, %unh +za, ThiӋn Tân…10

Ĉѭӧc Ĉҧng Omnh ÿҥo, phong WUjo ÿҩu tranh dân sinh, dân FKӫ ӣ quұn Châu 7Kjnh

tiӃp Wөc pKit triӇn bҵng nhiӅu Kunh thӭc phong SK~. &ic chi bӝ ÿm Omnh ÿҥo Yj vұn ÿӝng

nhân dân hai tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ tham gia nhiӅu KRҥt ÿӝng FKtnh

WUӏ ӣ 6ji *zn.

6ing QJjy 28-11-1937, nhân dân Fi [m %unh é, %unh Phѭӟc, Tân TriӅu ÿҥi diӋn

quұn Châu 7Kjnh vӅ dӵ cuӝc Ptt tinh ӣ Uҥp Kit Thanh Xѭѫng (6ji *zn) (nay Oj Uҥp Kit

Công nhân ) do Xӭ ӫy Nam .Ǥ tә chӭc. Cuӝc Ptt tinh Qjy biӇu dѭѫng ÿѭӧc sӭc Pҥnh

Fӫa nhân dân, nyi lên tiӃng nyi ÿzi thӵc dân thi Kjnh Fic quyӅn tӵ do dân FKӫ.

Phong WUjo Mһt trұn Dân FKӫ ӣ quұn Châu 7Kjnh Oj bѭӟc tұp dѭӧt quan WUӑng cho

nhân dân sau Qjy trong cách mҥng WKing 7im. VӅ Omnh ÿҥo, phong WUjo Fzn Fy Kҥn chӃ :

ViӋc xây dӵng SKit triӇn ÿҧng Yj cѫ sӣ Et mұt bên trong chѭa ÿѭӧc ÿҭy Pҥnh, KRҥt

ÿӝng chѭa ÿ~ng phѭѫng châm nhѭ hӝi viên nông hӝi (Et mұt) Oj quҫn FK~ng KRҥt ÿӝng

công khai ӣ Fic Ӫy ban Kjnh ÿӝng. Do ÿy Eӑn tӅ tәng ӣ ÿӏa phѭѫng biӃt r}, gây cho

phong WUjo nhiӅu thiӋt Kҥi khi ÿӏch NKӫng bӕ ÿjn ip.

1Jjy 1-9-1939, 3Kip [tt Ĉӭc ÿinh chiӃm Ba Lan mӣ ÿҫu cho cuӝc chiӃn tranh

thӃ giӟi lҫn thӭ hai.

7ҥi ViӋt Nam, thӵc dân 3Kip tăng cѭӡng NKӫng bӕ phong WUjo cách mҥng do

Ĉҧng ta Omnh ÿҥo, ÿӗng thӡi FK~ng tăng cѭӡng bҳt Otnh ÿӇ ÿѭa sang chiӃn trѭӡng châu

Âu SKөc Yө cho “mүu quӕc” 3Kip.

%ӑn tӅ, tәng tay sai 3Kip lұp danh Vich tҩt Fҧ nhӳng ngѭӡi Fy tham gia phong WUjo

Mһt trұn Dân FKӫ Ĉông Dѭѫng Yj cho Eӑn Otnh Pm Wj xuӕng Fic [m truy Ong, bҳt bӟ Fin

bӝ, nhân dân. &ic ÿӗng FKt Omnh ÿҥo ÿҩu tranh công khai nhѭ NguyӉn Văn 1JKƭa, 3Kҥm

Văn Thuұn SKҧi Oinh xuӕng Long 7Kjnh, 3Kҥm Văn Khoai xuӕng &j Mau, mӝt sӕ ÿӗng

FKt vӅ 6ji *zn ÿӇ tiӃp Wөc KRҥt ÿӝng, mӝt sӕ ÿӗng FKt Eӏ bҳt ÿjy ÿi %j 5i, Côn Ĉҧo…

/j trung tâm Fӫa phong WUjo ÿҩu tranh, [m %unh é ÿѭӧc ÿӏch Jӑi Oj “[m Cӝng Vҧn”.

Thӵc dân tұp trung lӵc lѭӧng ÿӇ NKӫng bӕ phong WUjo ӣ ÿây. +jng trăm Otnh Pm Wj WӍnh,

quұn Ong Vөc Yjo [m, ҩp bҳt nhӳng ngѭӡi Fy tham gia phong WUjo. Ai lѭu trӳ Eio Dân

FK~ng (TiӃng ViӋt) Lep-euple (Dân FK~ng tiӃng 3Kip) lұp tӭc Eӏ bҳt ÿi W Yu tӝi “+Rҥt

ÿӝng FKtnh WUӏ”.

Hѫn 200 dân [m %unh é, trong ÿy Fy nhӳng ngѭӡi Omnh ÿҥo Fic Ӫy ban Kjnh ÿӝng

Eӏ bҳt giam ӣ Biên Hòa. Phong WUjo Wҥi Fic [m %unh é, %unh Phѭӟc, Tân TriӅu… lҳng

xuӕng.

10 Chi bӝ %unh é: 3Kҥm Văn /ҥc, +XǤnh Văn KiӅm, NguyӉn 7Kӏ Hұu, 3Kҥm Xuân /pp, 3Kҥm Văn Bѭӡng.

Chi bӝ %unh Phѭӟc : 4Xich 7ӹ, 4Xich Sanh, &Ktn Văn

Chi bӝ Tân TriӅu : 3Kҥm Văn Thuұn, Trҫn Minh TriӃt, Tѭ Phan, Năm Ông.

Chi bӝ ThiӋn Tân : ĈRjn Văn Bi, NguyӉn Văn Phѭѫng, 9} Văn Qua, 9} Văn Ngang.

Chi bӝ %unh +za : 7im Niên, Hai Ĉҳc…

2.8 Page 18

▲back to top

7ҥi quұn Châu 7Kjnh, thӵc dân 3Kip kӃt hӧp vӯa NKӫng bӕ phong WUjo vӯa lӯa Pӏ

nhân dân. &K~ng xây dӵng mӝt Eyp Pm Wj ӣ QJm ba %unh é ÿӇ thѭӡng xuyên theo G}i

NKӫng bӕ nhӳng ngѭӡi FK~ng Wunh nghi KRҥt ÿӝng cӝng Vҧn. Hӗ Tҩn Khoa tӯ Tây Ninh

ÿѭӧc thӵc dân 3Kip cҩt nhҳc ÿѭa vӅ Ojm quұn trѭӣng Châu 7Kjnh. Bên Fҥnh ÿy Wҥi tәng

Phѭӟc 9ƭnh Trung, FK~ng cho +XǤnh Văn LiӉu, nguyên ÿӕc Kӑc trѭӡng %unh +za vӅ

Ojm FKinh tәng. Thӵc dân ÿӏnh Gng tiӃng “QKj JLio” Fӫa tәng LiӉu ÿӇ lӯa Pӏ nhân dân,

nhҩt Oj thanh niên Kӑc sinh.

7ҥi ÿunh %unh é, Hӗ Tҩn Khoa Yj tәng LiӉu ÿm tә chӭc mӝt buәi cҫu an. &K~ng

pp buӝc nhiӅu ngѭӡi tham gia phong WUjo Mһt trұn Dân FKӫ Ĉông Dѭѫng ÿӃn dӵ, FKөp

ҧnh Yj tung tin ÿây Oj “LӉ Cӝng Vҧn ÿҫu Kjng” nhҵm Kҥ uy thӃ Fӫa Ĉҧng, ÿinh lӯa nhân

dân. Nhѭng WKӫ ÿRҥn Fӫa ÿӏch không thӇ qua mһt ÿѭӧc nhân dân. Phong WUjo Eӏ ÿjn ip

nhѭng nhiӅu hӝi viên Nông hӝi ÿӓ không Eӏ ÿӏch SKit hiӋn ÿm chuyӇn sang KRҥt ÿӝng

trong Fic hӝi quҫn FK~ng nhѭ hӝi cҩy, gһt ӣ %unh é, hӝi Lѭѫng Hӳu (%unh é), hӝi Âm

công (ThiӋn Tân)…

&ic ÿӗng FKt trong 7Ӎnh ӫy lâm thӡi Biên Hòa nhѭ Lê Văn ….., Tѭ Phan, +XǤnh

Văn LiӉng, NguyӉn Hӗng .Ǥ, Trҫn Minh TriӃt… U~t Yjo KRҥt ÿӝng Et mұt ӣ rӯng Tân

Uyên. Mӝt ÿӝi YǊ trang NKRҧng 35 ngѭӡi do ÿӗng FKt +XǤnh LiӉng FKӍ huy ÿѭӧc 7Ӎnh

ӫy WKjnh lұp ÿӇ chӡ thӡi cѫ…

1Jjy 23-11-1940, cuӝc khӣi QJKƭa ӣ Nam .Ǥ nә ra. 7ҥi Biên Hòa, thӵc dân 3Kip

Fjng ra sӭc ÿjn ip, NKӫng bӕ, tә chӭc Kjnh quân Fjn TXpt Yjo rӯng Tân Uyên. &ic ÿӗng

FKt Lê Văn Tôn, NguyӉn Hӗng .Ǥ Eӏ bҳt, ÿjy ÿi Côn Ĉҧo, ÿӗng FKt +XǤnh Văn LiӉng

Eӏ bҳn chӃt ӣ /ҥc An. Ĉӗng FKt &Ktn 4XǤ ÿѭa ÿӝi YǊ trang U~t Yjo rӯng sâu Yj tӗn Wҥi

ÿӃn cách mҥng WKing 7im. Phong WUjo cách mҥng Châu 7Kjnh lҳng xuӕng mӝt thӡi gian

Gji.

Nhân cѫ hӝi nѭӟc 3Kip Eӏ SKit [tt Ĉӭc xâm chiӃm, SKit [tt Nhұt QKҧy Yjo xâm

lѭӧc Ĉông Dѭѫng. Giӳa năm 1941 SKit [tt Nhұt Yjo Biên Hòa. Nhұt ÿyng ÿӗn ӣ %j

%jnh (%unh é), Tân HuӋ (Tân 3K~), Cây Ĉjo (%unh 7Kҥnh), ÿâu ÿâu FǊng thҩy Eӑn Vƭ

quan, binh Otnh Nhұt ÿeo gѭѫm Gji gang hông diӋn Y} dѭѫng oai.

Phong WUjo cách mҥng ӣ quұn Châu 7Kjnh gһp NKy khăn lӟn, nhѭng âm hѭӣng

Fӫa nhӳng QJjy ÿҩu tranh sôi nәi, công khai thӡi NǤ Mһt trұn Dân FKӫ Ĉông Dѭѫng vүn

âm Ӎ trong Ozng nhân dân Yj VӁ Eng nә khi Fy thӡi cѫ.

&ÈCH 0ҤNG 7+ÈNG 7ÈM 7+¬NH CÔNG

Ĉҫu năm 1943, ÿӗng FKt +Rjng Minh Châu Oҥi vӅ Biên Hòa KRҥt ÿӝng. Ĉӗng FKt

Yjo Ojm viӋc ӣ sӣ Trѭӡng TiӅn, Biên Hòa (nay Oj QKj Piy ÿҥi tu ô tô thuӝc sӣ Giao

thông vұn Wҧi Ĉӗng Nai) Yj xây dӵng chi bӝ Ĉҧng Wҥi ÿây. Tӯ sӣ cao su An Lӝc, ÿӗng

FKt Hӗ Văn Ĉҥi FǊng trӣ vӅ Biên Hòa KRҥt ÿӝng, nӕi Oҥi liên Oҥc vӟi ÿӗng FKt 3Kҥm Văn

Thuұn ӣ %unh é Yj Fic ÿӗng FKt FǊ thӡi NǤ 1936-1939.

7ҥi [m ThiӋn Tân, Tân Ĉӏnh… SKit [tt Nhұt cѭӥng bҳt nông dân SKҧi nhә O~a

trӗng ÿay, FK~ng vѫ Ypt Wӏch thu O~a Fӫa nhân dân ÿӇ FKҥy xe lӱa SKөc Yө cho bӝ Piy

2.9 Page 19

▲back to top

xâm lѭӧc. Ĉӡi sӕng nhân dân ÿm NKy khăn Fjng thêm chұt vұt. 3Kit [tt Nhұt Fzn ÿѭa ra

nhiӅu luұn thuyӃt nhѭ “Ĉҥi Ĉông È”, “Ĉӗng văn ÿӗng FKӫng”, tuyên truyӅn ngѭӡi Nhұt

FǊng Piu ÿӓ dân FKӫ Yjng, sang ViӋt Nam ÿӇ JL~p ngѭӡi ViӋt Nam JLjnh ÿӝc lұp…

Kzng lӯa Eӏp nhân dân ta.

Tӯ cuӕi năm 1943 Yj ÿҫu năm 1944 ÿӗng FKt 3Kҥm Văn Thuұn tә chӭc tӯng

QKym thanh niên ӣ %unh +za, %unh Phѭӟc Et mұt tuyên truyӅn chӕng Oҥi luұn ÿiӋu lӯa

Pӏ dân Fӫa SKit [tt Nhұt. Nhѭng KRҥt ÿӝng Qjy phә biӃn không rӝng nên ҧnh hѭӣng

không sâu trong nhân dân.

Ĉêm 8 Uҥng 9-3-1945 tӯ trong sân bay Tân Phong vang lên tӯng ORҥt V~ng nә.

3Kit [tt Nhұt Ojm ÿҧo FKtnh thӵc dân 3Kip ӣ Biên Hòa. %ӑn Otnh 3Kip hӕt hRҧng FKҥy

WRin ORҥn. 7ҥi sӣ cao su, sӣ TXêt Trҫn Quang Nghiêm, mӝt QKym thanh niên yêu nѭӟc

nhѭ : Phan Ĉunh Công, NguyӉn Ѭu… GǊng Fҧm chұn ÿѭӡng giұt V~ng trên tay Otnh

3Kip. Trên sông Ĉӗng Nai, mӝt Wju 3Kip chӣ Eӑn Otnh FKҥy trӕn ÿӃn Ĉҥi An FK~ng nhҩn

FKum Wju (sau Qjy vӋ quӕc ÿRjn Biên Hòa ÿm lһn Yj lҩy ÿѭӧc mӝt sӕ V~ng).

7King 5-1945 dѭӟi sӵ Omnh ÿҥo xӭ ӫy Nam KǤ , tә chӭc Thanh niên TiӅn phong

ÿѭӧc WKjnh lұp Wҥi 6ji *zn. Tә chӭc do Eic Vƭ 3Kҥm 1Jӑc 7Kҥch ÿҧng viên cӝng Vҧn

Ojm WKӫ Oƭnh. 7ҥi Biên Hòa, tә chӭc Thanh niên TiӅn phong do +XǤnh ThiӋn NghӋ SKө

WUich.

Phong WUjo Thanh niên TiӅn phong nhanh FKyng lan rӝng trong quұn Châu 7Kjnh.

Hҫu hӃt Fic [m ÿӅu tә chӭc Thanh niên TiӅn phong, tұp hӧp hҫu hӃt thanh niên Kӑc sinh,

nông dân, kӇ Fҧ ngѭӡi lӟn tuәi FǊng hăng Kii tham gia. &ic ÿӝi viên trang Eӏ gұy tҫm

vông, cuӝn dây thӯng hăng Kii tұp luyӋn, Finh Jic bҧo vӋ Ojng [m, ÿâu ÿâu FǊng vang

lên bѭӟc chân rҫm rұp Fӫa ÿӝi viên Thanh niên TiӅn phong.

1Jjy 2-5-1945 trên chiӃn trѭӡng châu Âu, SKit [tt Ĉӭc ÿҫu Kjng Ĉӗng minh.

%ӑn Otnh Nhұt tuy Fzn ÿyng quân ӣ %unh é, Tân 3K~ Yj Gӑc lӝ 24, nhѭng tinh thҫn bҳt

ÿҫu hoang mang, SKҧn ӭng yӃu ӟt, lҩy lӋ trѭӟc phong WUjo Thanh niên TiӅn phong QJjy

Fjng lӟn Pҥnh.

&Ǌng tӯ WKing 5-1945 ÿѭӧc Xӭ Xӹ FKӍ ÿҥo, Fic ÿҧng viên ӣ Châu 7Kjnh ÿҭy

Pҥnh KRҥt ÿӝng tuyên truyӅn thҳng lӧi Fӫa hӗng quân Liên Xô, SKit triӇn tiӃp Wөc cѫ sӣ

quҫn FK~ng chuҭn Eӏ ÿyn thӡi cѫ.

Tӯ QJjy 13-8-1945, ÿѭӧc tin SKit [tt Nhұt ÿҫu Kjng Ĉӗng minh, Fic ÿҧng viên ӣ

Châu 7Kjnh, Qzng cӕt Oj chi bӝ Trѭӡng TiӅn ÿm triӋu tұp nhiӅu cuӝc Kӑp Wҥi căn QKj sӕ 2

Gmy phӕ 6iu Sӱ (quӕc lӝ I Biên Hòa) ÿӇ chuҭn Eӏ viӋc cѭӟp FKtnh quyӅn. Cuӝc Kӑp Fic

ÿӗng FKt +Rjng Minh Châu, +XǤnh Văn Hѫn, Ngô +j 7Kjnh, Hӗ Văn *Lju, Hӗ Văn

Ĉҥi, NguyӉn Văn .Ǥ, 3Kҥm Văn Thuұn… chuҭn Eӏ Ӫy ban khӣi QJKƭa, JLjnh FKtnh

quyӅn vӅ tay nhân dân.

Trong hӝi QJKӏ, Fic ÿӗng FKt nhҩt WUt vӟi nhұn ÿӏnh Fӫa Trung ѭѫng Yj Xӭ ӫy vӅ

thӡi cѫ cách mҥng, quyӃt ÿӏnh mӝt sӕ vҩn ÿӅ quan WUӑng : Nҳm Yj sӱ Gөng Thanh niên

TiӅn phong Ojm Qzng cӕt ÿӇ cѭӟp FKtnh quyӅn khi thӡi cѫ ÿӃn, cӱ ra Ӫy ban lâm thӡi do

2.10 Page 20

▲back to top

ÿӗng FKt +Rjng Minh Châu Oj &Kӫ Wӏch. Ĉӗng FKt Hӗ Văn *Lju ÿѭӧc cӱ Ojm liên Oҥc vӟi

Xӭ ӫy ӣ 6ji *zn Yj ÿӇ xin ê kiӃn FKӍ ÿҥo. Ĉӗng FKt 3Kҥm Văn Thuұn Fy nhiӋm Yө vӅ

Fic [m %unh é, %unh Phѭӟc, Tân TriӅu, %unh 7Kҥnh, Tân 3K~, Thiұn Tân… huy ÿӝng

Thanh niên TiӅn phong chuҭn Eӏ lӵc lѭӧng cѭӟp FKtnh quyӅn ӣ ÿӏa phѭѫng.

ViӋc vұn ÿӝng tұp hӧp lӵc lѭӧng ӣ Châu 7Kjnh, nhҩt Oj hai tәng Phѭӟc 9ƭnh

Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ Fy nhiӅu thuұn lӧi Yu ÿây Oj trung tâm công nhân ӣ Châu 7Kjnh

thӡi NǤ 1936-1939, nhân dân Fy truyӅn thӕng ÿҩu tranh. Phong WUjo SKit triӇn NKi Pҥnh.

Ӣ Fic [m %unh é, Tân 3K~, Thanh niên TiӅn phong chһn ÿinh Eӑn Nhұt ÿi Oҿ Wҿ trong

[ym ҩp giұt V~ng trang Eӏ cho Punh.

Nhӳng QJjy cuӕi WKing 8-1945, tin khӣi QJKƭa thҳng lӧi ӣ +j Nӝi, HuӃ dӗn dұp

bay vӅ, nhân dân quұn Châu 7Kjnh vô Fng phҩn khӣi, Qio nӭc. %ӑn tӅ, tәng hҫu hӃt Eӓ

viӋc, bӝ Piy FKtnh quyӅn tay sai ӣ Fic [m không Fzn hiӋu lӵc.

Tӯ chiӅu QJjy 24-8-1945, Kjng trăm thanh niên nam nӳ Yj nhân dân Fic [m %unh

+za, %unh Phѭӟc, %unh é, Tân TriӅu, Tân 3K~, Lӧi +za, %unh 7Kҥnh, ThiӋn Tân…

mang SK hiӋu E~a liӅm trên ngӵc, tay cҫm băng rôn, khҭu hiӋu “&Ktnh quyӅn vӅ tay

nhân dân ” tұp trung vӅ QJm ba %unh é, xe ngӵa, xe ÿz ÿѭӧc huy ÿӝng ÿѭa lӵc lѭӧng vӅ

WKӏ [m Châu 7Kjnh.

Theo lӋnh Fӫa Ӫy ban khӣi QJKƭa tӕi QJjy 24-8-1945 lӵc lѭӧng quҫn FK~ng Châu

7Kjnh lên xe lӱa vӅ 6ji *zn tham gia cѭӟp FKtnh quyӅn.

6ing QJjy 25-8-1945 Fic WUө sӣ tӅ ӣ hai tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ

ÿm tung bay cӡ cách mҥng. &Ktnh quyӅn ÿm vӅ tay nhân dân.

6ing QJjy 27, Kjng trăm nhân dân hai tәng vӟi ÿRjn SKө nӳ cҫm khҭu hiӋu ÿi

ÿҫu, tҫm vông Yҥc QKӑn tiӃn vӅ công trѭӡng Sông Phӕ, Biên Hòa dӵ lӉ ra mҳt FKtnh

quyӅn cách mҥng WӍnh.

Cách mҥng WKing 7im 1945 vӟi nhân dân quұn Châu 7Kjnh Qyi chung Yj nhân

dân hai tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung, Phѭӟc 9ƭnh +ҥ Qyi riêng Oj cuӝc ÿәi ÿӡi, Oj WKjnh TXҧ

Fӫa TXi WUunh ÿҩu tranh không ngӯng dѭӟi sӵ Omnh ÿҥo Fӫa Ĉҧng.

CHѬѪNG BA

NHÂN DÂN 9ƬNH CӰU KIÊN CѬӠNG

.+ÈNG CHIӂN CHӔNG THӴC DÂN 3+ÈP

XÂM LѬӦC

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

I. NĂM ĈҪU CUӜC .+ÈNG CHIӂN:

Cách mҥng WKing 7im vӯa WKjnh công, nhân dân ViӋt Nam SKҧi ÿӕi SKy vӟi

nhiӅu Nҿ WK nguy hiӇm. Cuӕi WKing 7im 1945, 20 Yҥn quân Tѭӣng Giӟi 7Kҥch Yjo

miӅn Bҳc, QJjy 12-9 mӝt lӳ ÿRjn KRjng gia Anh Yjo miӅn Nam vӟi danh QJKƭa JLҧi

JLip quân Nhұt. Nhân cѫ hӝi SKit [tt Nhұt ÿҫu Kjng, thӵc dân 3Kip thӵc hiӋn ngay kӃ

KRҥch xâm chiӃm Oҥi ViӋt Nam. &K~ng cho mӝt ÿҥi ÿӝi (thuӝc trung ÿRjn bӝ binh thuӝc

ÿӏa sӕ 5) Q~p dѭӟi Eyng quân Anh ÿә bӝ lên Fҧng 6ji *zn.

1Jjy 23-9, quân 3Kip ÿѭӧc quân Anh Yj Eӑn Nhұt ÿm ÿҫu Kjng yӇm trӧ nә V~ng

tҩn công ta ӣ 6ji *zn. Ngay trong ÿêm 23-9, Xӭ ӫy Nam bӝ Kӑp khҭn cҩp Wҥi phӕ Cây

Mai (Chӧ Lӟn). Theo tinh thҫn Eҧn Tuyên ngôn ÿӝc lұp do Hӗ &Kӫ 7ӏch ÿӑc Wҥi 4Xҧng

trѭӡng Ba Ĉunh QJjy 2-9 : “7Rjn thӇ dân tӝc ViӋt Nam quyӃt ÿem tҩt Fҧ tinh thҫn Yj lӵc

lѭӧng, Wtnh Pҥng Yj Fӫa Fҧi ÿӇ giӳ vӳng quyӅn tӵ do ÿӝc lұp”, Xӭ ӫy Nam bӝ SKit ÿӝng

nhân dân kiên quyӃt cҫm YǊ NKt chӕng giһc 3Kip xâm lѭӧc.

Cuӝc NKing chiӃn Fӫa nhân dân Nam bӝ Eng nә.

Nhân dân WӍnh Biên Hòa, nhân dân quұn Châu 7Kjnh (tӯ năm 1948 Jӑi Oj huyӋn

9ƭnh Cӱu) hӃt sӭc theo G}i cuӝc chiӃn ÿҩu GǊng Fҧm Fӫa quân Yj dân 6ji *zn, Gia

Ĉӏnh. Không sӟm muӝn giһc 3Kip VӁ mӣ rӝng lҩn chiӃm ra Biên Hòa, chuҭn Eӏ NKing

chiӃn Oj viӋc Ojm cҩp Eich.

Cuӕi WKing 9, ÿӗng FKt +j Huy *Lip Yj ÿӗng FKt Dѭѫng %ҥch Mai triӋu tұp cuӝc

Kӑp Fin bӝ WRjn WӍnh Biên Hòa ӣ QKj hӝi [m %unh Trѭӟc quұn Châu 7Kjnh (nay Oj QKj

%ҧo Wjng thành phӕ Biên Hòa). Ban chҩp Kjnh Ĉҧng bӝ WӍnh gӗm 11 ÿӗng FKt ÿѭӧc bҫu

ra do ÿӗng FKt Trҫn Công Khanh Ojm Et thѭ ÿӇ Omnh ÿҥo cuӝc NKing chiӃn. Sau Hӝi

QJKӏ, 7Ӎnh ӫy FKӍ ÿҥo WKjnh lұp Quұn ӫy Châu 7Kjnh ÿӭng ra chuҭn Eӏ lӵc lѭӧng NKing

chiӃn khi giһc 3Kip ÿӃn. Quұn ӫy Châu 7Kjnh ÿҫu tiên gӗm Fic ÿӗng FKt Hӗ Văn Leo

Et thѭ11, Mai Bӱu 0ҥnh12, Hӗ Văn Ĉҥi SKy Et thѭ. Ӫy ban lâm thӡi quұn Châu TKjnh do

NguyӉn Văn Long Ojm cKӫ Wӏch13. Ӫy viên công an Oj ÿӗng FKt 3Kҥm Văn Thuұn, Ӫy

viên quân sӵ Domn TiӃn NghiӋp. 7Uө sӣ Quұn ӫy, Ӫy ban ÿyng Wҥi sӣ Trѭӡng TiӅn, Biên

Hòa (nay Oj QKj Piy ÿҥi tu ô tô, sӣ Giao thông vұn Wҧi Ĉӗng Nai).

Quұn ӫy Châu 7Kjnh nhұn ÿӏnh âm mѭu thӵc dân PKip Oj thôn Wtnh nѭӟc ta, chiӃn

tranh chӕng xâm lѭӧc Fӫa nhân dân Châu 7Kjnh Oj ÿiӅu không WUinh ÿѭӧc. Công Wic cҩp

Eich trѭӟc mҳt Oj әn ÿӏnh ÿӡi sӕng nhân dân Yj chuҭn Eӏ lӵc lѭӧng NKing chiӃn. Trên cѫ

sӣ Qjy Quұn ӫy ÿm ÿӅ ra Yj thӵc hiӋn nhӳng FKӫ trѭѫng thiӃt thӵc :

- Xây dӵng Fic Ӫy ban lâm thӡi Fic [m ÿӇ TXҧn Oê FKtnh quyӅn, TXҧn Oê [m hӝi.

Trong WKing 10-1945, ӫy ban Fic [m ÿӅu Kunh WKjnh Yj ÿi Yjo KRҥt ÿӝng.

11 Ĉӗng FKt Hӗ Văn Leo KRҥt ÿӝng ӣ 6ji *zn thӡi NǤ 1936-1939. Ĉҫu năm 1946 ÿӗng FKt mҩt Yu bӋnh lao.

12 Khi giһc 3Kip ÿӃn, Mai Bӱu 0ҥnh Eӓ FKҥy vӅ 6ji *zn không KRҥt ÿӝng.

13 Trong NKing chiӃn NguyӉn Văn Long Eӓ vӅ WKjnh, SKҥm nhiӅu khuyӃt ÿiӇm nghiêm WUӑng.

3.2 Page 22

▲back to top

- 7Kjnh lұp Mһt trұn ViӋt Minh ӣ [m ÿӇ xây dӵng khӕi ÿRjn kӃt WRjn dân. Ĉәi tә

chӭc Thanh niên TiӅn phong WKjnh ĈRjn Thanh niên cӭu quӕc thӕng nhҩt vӟi tә chӭc

Thanh niên trong nѭӟc (KRjn WKjnh trong WKing 10-1945).

ĈӇ әn ÿӏnh ÿӡi sӕng nhân dân, Ӫy ban quұn ÿӅ ra ba FKӫ trѭѫng lӟn :

- KiӇm kê WRjn bӝ Wji Vҧn Fӫa QJXӷ quyӅn trong quұn.

3.3 Page 23

▲back to top

- Quӕc hӳu KRi WRjn bӝ Fic sӣ cao su, ruӝng ÿҩt Fӫa Eӑn thӵc dân ÿӏa FKӫ, Wҥm

thӡi cҩp ruӝng ÿҩt cho nông dân QJKqo.

- %mi Eӓ thuӃ thân Fӫa thӵc dân phong kiӃn

Ba FKӫ trѭѫng Qjy Wҥo không NKt phҩn khӣi trong nhân dân Yu ÿip ӭng ÿ~ng mѫ

ѭӟc bao ÿӡi Fӫa ngѭӡi dân.

Quұn ӫy gҩp U~t WKjnh lұp ngay lӵc lѭӧng YǊ trang quұn lҩy tên Oj VӋ quӕc ÿRjn,

do ĈRjn TiӃn NghiӋp FKӍ huy. Không ÿҫy 1 WKing, thanh niên lӟp lӟp Wzng quân. VӋ

quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh ÿm tұp hӧp ÿѭӧc 5 tiӇu ÿӝi NKRҧng 60 ngѭӡi. 9Ǌ NKt Fӫa ÿӝi gӗm

Fy 30 khҭu V~ng Wӏch thu ÿѭӧc Fӫa Eӑn Otnh Pm Wj (garde civil cocal) Yj mua Fӫa Eӑn Otnh

Nhұt trong sân bay. VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh ÿyng quân ӣ Ba Dӕc (ThiӋn Tân), mӝt

bӝ phұn ÿѭӧc ÿѭa qua Thѭӡng Lang ÿӇ tұp luyӋn quân sӵ. &ic ÿӝi tӵ vӋ chiӃn ÿҩu [m

FǊng ÿѭӧc gҩp U~t WKjnh lұp ÿӇ bҧo vӋ [ym Ojng.

1JRji ra, Ӫy ban lâm thӡi quұn Châu 7Kjnh Yj ӫy ban Fic [m ÿm cӱ nhiӅu thanh

niên Fic [m %unh Phѭӟc, %unh é, Tân Phong… tham dӵ lӟp huҩn luyӋn ӣ WUҥi du kích

%unh Ĉa – 9ƭnh Cӱu (Tam HiӋp) do ÿӗng FKt Phan Ĉunh Công SKө WUich. Mӛi NKRi Kӑc

nӱa WKing. Trѭӡng ÿang mӣ NKya thӭ hai WKu quân Nhұt Yjo khiêu NKtch SKҧi dӡi vӅ sӣ

Tiêu (Tân Uyên). Hҫu hӃt WUҥi viên sau Qjy ÿӅu trӣ WKjnh Fin bӝ quân ÿӝi Qzng cӕt cho

lӵc lѭӧng YǊ trang ӣ Biên Hòa, %j 5ӏa trong suӕt 9 năm NKing chiӃn.

Trong O~c mһt trұn 6ji *zn ÿang diӉn ra quyӃt liӋt, Quұn ӫy, Ӫy ban quұn Châu

7Kjnh ÿm SKit ÿӝng tuҫn lӉ Yjng, tuҫn lӉ Eҥch trong WRjn quұn. 9u ÿӝc lұp tӵ do Yj sҹn

Vjng hy sinh ÿӇ bҧo vӋ Qy, nhân dân Châu 7Kjnh ÿm Wtch cӵc hѭӣng ӭng phong WUjo,

nhiӅu gia ÿunh ӣ %unh é, %unh Phѭӟc, Tân TriӅu, Tân Phong… Fy Ej Pi, ngѭӡi FKӏ ӫng

hӝ Fҧ bӝ lѭ ÿӗng, nhӳng sӧi dây chuyӅn, khuyên tai cho FKtnh SKӫ ÿӇ mua sҳm YǊ NKt

chӕng giһc.

Phong WUjo “diӋt giһc dӕt”, Eunh dân Kӑc Yө ÿѭӧc nhân dân tham gia sôi nәi. Ĉêm

ÿêm trong [m, ҩp Ej con tay cҫm ÿuӕc Ving Uӫ nhau ÿӃm lӟp Kӑc chӳ quӕc ngӳ. Ai FǊng

mong ÿyng Jyp nhiӅu cho cách mҥng. Phong WUjo lұp KǊ Jҥo nuôi quân, qXӻ cӭu quӕc

ÿѭӧc Ӫy ban quұn SKit ÿӝng ÿѭӧc nhân dân hѭӣng ӭng Wtch cӵc. Mӛi bӳa ăn, Ej con

Gjnh mӝt nҳm Jҥo Eӓ Yjo KǊ Jҥo nuôi quân, Wҥo nên mӝt khӕi lѭӧng Jҥo lӟn, Jyp phҫn

JLҧi quyӃt lѭѫng thӵc cho NKing chiӃn nhӳng QJjy ÿҫu.

Giһc 3Kip Eӏ quân dân 6ji *zn, Gia Ĉӏnh kӅm chân trong thành phӕ, nhѭng vүn

Wum Pӑi Fich ÿѭa quân trinh Vit nghiên cӭu Wunh Kunh, chuҭn Eӏ lҩn chiӃm Fic WӍnh ven

6ji *zn. 7ҥi ThiӋn Tân, 3Kip cho QKҧy G xuӕng 1 tiӇu ÿoàn Otnh lê dѭѫng, FK~ng chѭa

Nӏp Kjnh ÿӝng Ju ÿm Eӏ nhân dân SKit hiӋn. VӋ quӕc ÿRjn quұn Châu 7Kjnh Yj Fic ÿӝi tӵ

vӋ chiӃn ÿҩu ÿm nhanh FKyng bao vây Wym Jӑn ÿѭa vӅ WӍnh.

&ng thӡi gian trên, ӣ Tân Uyên, VӋ quӕc ÿRjn Biên Hòa do ÿӗng FKt +XǤnh Văn

NghӋ FKӍ huy FǊng ÿѭӧc WKjnh lұp. Phân ÿӝi 4 do NguyӉn Chӭc Sҳc Ojm phân ÿӝi

trѭӣng ÿӭng chân KRҥt ÿӝng ӣ Ĉҥi An, Tân Ĉӏnh, ThiӋn Tân, Tân 3K~, %unh Long, Lӧi

3.4 Page 24

▲back to top

+za. Phân ÿӝi tә chӭc nhiӅu lӟp huҩn luyӋn quân sӵ cho tӵ vӋ chiӃn ÿҩu Fic [m Cây

Ĉjo, GhӅnh 5ii, sҹn Vjng ÿӕi SKy vӟi giһc 3Kip xâm lѭӧc.

Cuӕi WKing 10-1945 ÿӏch ÿѭӧc tăng viӋn quân tӯ 3Kip sang, Kӓa lӵc Pҥnh hѫn ta

gҩp bӝi, thӵc dân 3Kip SKi vӥ Yzng vây Fӫa quân ta ӣ 6ji *zn Yj bҳt ÿҫu lҩn chiӃm ra

Fic Yng xung quanh. Ӫy ban quұn Châu 7Kjnh trѭӟc ÿy ÿm Nӏp thӡi tuyên truyӅn, kêu

Jӑi nhân dân bҩt hӧp Wic vӟi giһc. Quұn ӫy cho lұp Fic ÿӝi công Wic SKi KRҥi kӃt hӧp vӟi

Fic ÿӝi tӵ vӋ chiӃn ÿҩu Yj nhân dân băm SKi lӝ 24, lӝ 15, lӝ 1, ÿұp sұp, SKi, gӥ Yin Fic

cây cҫu, chһt Kҥ Fic cây lӟn bên ÿѭӡng. &ic cây cҫu 5ҥch Gӕc, Ông Hѭӡng, 5ҥch Lăng

ÿӅu Eӏ SKi hѭ, nhӳng QKj xây Jҥch trong quұn Gӑc lӝ 24, nhân dân tӵ ÿӝng SKyng lӱa

ÿӕt FKiy không cho giһc Fy thӇ ÿyng ÿӗn Eyt.

1Jjy 25-10-1945, thӵc dân 3Kip Fy quân Anh – Ҩn hӛ trӧ ÿinh chiӃm WKӏ [m

Châu 7Kjnh, Biên Hòa. Quұn ӫy, Ӫy ban quұn Châu 7Kjnh U~t vӅ [m %unh é, FKӍ ÿҥo

Nӏp thӡi ÿѭa WRjn bӝ Wji liӋu, lѭѫng thӵc tӯ trong WKӏ [m chuyӇn vӅ %unh Ĉa Yj Tân TriӅu.

Ĉӝi xung phong Fҧm tӱ ÿѭӧc Quұn ӫy WKjnh lұp Wҥi ÿunh %unh 7Kҧo (%unh

Phѭӟc). Ĉӝi gӗm 40 thiӃu niên tuәi tӯ 14 ÿӃn 16 ÿѭӧc trang Eӏ V~ng ngҳn Yj lӵu ÿҥn.

Ĉӝi do ÿӗng FKt NguyӉn Văn .ê FKӍ huy, nhiӅu lҫn, tӯng tә 3 ÿӃn 5 tә viên Gng xe

ngӵa, xe ô tô, Et mұt ÿӝt nhұp WKӏ [m ÿinh diӋt quân Anh – Ҩn, diӋt Yj bҳt sӕng nhӳng

tên viӋt gian, tay sai vӯa Oy mһt nhѭ %ҧy Thӕng, Ba Lê. +Rҥt ÿӝng Fӫa ÿӝi Xung phong

Fҧm tӱ Wҥo phҩn khӣi Yj niӅm tin cho nhân dân ӣ trong WKӏ [m, Kҥn chӃ viӋc bung ra Yng

ven Fӫa giһc 3Kip, Wҥo ÿiӅu kiӋn cho VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh Yj Biên Hòa ÿiӅu quân

xuӕng chһn ÿӏch.

Ĉҫu WKing 11-1945, quân Anh – Ҩn mӣ ÿѭӡng ra Yng ven WKӏ [m Châu 7Kjnh.

&inh thӭ nhҩt theo lӝ 24 lên Bӱu Long, Finh thӭ hai ÿi tӯ QJm ba Dӕc 6ӓi lên Tân

Phong, %unh é.

VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh ÿiӅu mӝt tiӇu ÿӝi do ÿӗng FKt Lê Văn 1Jӑc FKӍ huy tӯ

ThiӋn Tân xuӕng chһn ÿӏch Ong Vөc ӣ BӃn &i. TiӇu ÿӝi chia Ojm 3 tә bӕ WUt Gji theo lӝ

24 Wҥi Cây Ĉjo. Ĉӏch ÿi nhiӅu xe Fy thiӃt JLip mӣ ÿѭӡng. Ĉӧi xe ÿӏch ÿӃn gҫn tiӇu ÿӝi

lұp tӭc Qpm lӵu ÿҥn Yj nә V~ng. Ĉӏch QKҧy xuӕng xe Yj bҳn WUҧ quyӃt liӋt. Ta diӋt ÿѭӧc

mӝt sӕ tên, chһn ÿӏch Wҥi Cây Ĉjo. Tӭc tӕi quân Anh – Ҩn WUҧ WK man rӧ, FK~ng Fjn Yjo

Ong Vөc ӣ Cây Ĉjo, [ҧ V~ng bҳn bӯa Emi Yj ÿӕt QKj dân.

&inh thӭ hai Fӫa ÿӏch Eӏ phân ÿӝi 4 ÿinh tӯ dӕc %j %jnh ÿӃn QJm ba %unh é, diӋt

mӝt sӕ tên. Ĉӏch Eӏ chһn Oҥi, không tiӃn thêm ÿѭӧc SKҧi U~t lui, nhӳng lҫn sau ÿӏch czn

Fy xe cѫ giӟi Fy lѭӟi WKpp xung quanh ÿӇ chӕng. Phân ÿӝi 4 ÿm Fy Ving kiӃn Gng sҳt

Ojm Pyc câu quanh lӵu ÿҥn khi Qpm ra lӵu ÿҥn VӁ treo Yjo lѭӟi WKpp, nә diӋt ÿӏch bên

trong xe.

Ĉây Oj nhӳng trұn ÿinh ÿҫu tiên Fӫa quân dân quұn Châu 7Kjnh chӕng quân Anh

– Ҩn mӣ ÿѭӡng. TiӃng V~ng ÿҫu tiên ӣ Châu 7Kjnh Oj lӡi khҷng ÿӏnh quyӃt tâm NKing

chiӃn Fӫa quân Yj dân ta, Fy ê QJKƭa ÿӝng viên tinh thҫn NKing chiӃn trong WRjn WӍnh.

3.5 Page 25

▲back to top

Cuӕi WKing 11, ÿѭӧc tin “Ĉҧng cӝng Vҧn Ĉông Dѭѫng tӵ JLҧi Win”, 7Ӎnh ӫy lâm

thӡi Biên Hòa do không nҳm ÿѭӧc Vich lѭӧc Fӫa Ĉҧng ta Oj U~t Yjo Et mұt ÿӇ Omnh ÿҥo

NKing chiӃn, ÿm JLҧi thӇ. Quұn ӫy Châu 7Kjnh do ÿy FǊng tӵ JLҧi thӇ. &ic ÿӗng FKt Hӗ

Văn Ĉҥi, NguyӉn Văn .ê, 3Kҥm Văn Thuұn tiӃp Wөc Eim ӣ %unh é, %unh +za, %unh

Phѭӟc, %unh Ĉa xây dӵng lӵc lѭӧng YǊ trang, Fӫng cӕ Fic ÿRjn thӇ, Quӕc gia tӵ vӋ

cuӝc, tiӃp Wөc NKing chiӃn.

Trong hai WKing 11 Yj 12-1945, VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh Yj phân ÿӝi 4 (VӋ

quӕc ÿRjn Biên Hòa) liên Wөc Eҿ Jmy nhiӅu ÿӧi tiӃn công thăm Gz Fӫa quân Anh – Ҩn ra

Yng ven, ÿinh Eӑn Nhұt ÿang trông chӡ vӅ nѭӟc ӣ Q~i %unh 7Kҥch, thu nhiӅu lѭѫng

thӵc.

Trong O~c ÿӏch chѭa bung ra lҩn chiӃm, Ӫy ban Mһt trұn ViӋt Minh quұn Yj Fic

[m khҭn trѭѫng Fӫng cӕ Fic ÿRjn thӇ cѫ sӣ. Nhân dân Fic [m %unh é, Tân TriӅu, %unh

Phѭӟc, ThiӋn Tân, %unh Long, Tân 3K~, %unh 7Kҥnh, Tân Ĉӏnh, Ĉҥi An, Tân Phong…

biӇu lӝ Ozng yêu nѭӟc nӗng Qjn Yj tin tѭӣng NKing chiӃn bҵng nhiӅu Kunh thӭc phong

3.6 Page 26

▲back to top

SK~ nhѭ : nuôi dѭӥng, tiӃp tӃ bӝ ÿӝi, tiӃp tӃ cho ViӋt Minh, ÿӝng viên con em Yjo du

kích, bӝ ÿӝi, tham gia SKi cҫu ÿѭӡng, liên Oҥc… Bҩt cӭ viӋc Ju ViӋt Minh cҫn ÿӃn, nhân

dân không nӅ Kj, Jic viӋc QKj Oҥi, ÿӃn ngay nѫi tұp hӧp nhұn công Wic. Sӵ JL~p ÿӥ Fӫa

nhân dân ÿm Wҥo ÿiӅu kiӋn cho ViӋt Minh, bӝ ÿӝi vѭӧt qua Pӑi NKy khăn nhӳng QJjy ÿҫu

NKing chiӃn.

Không giӡ QJjy 2-1-1946, lӵc lѭӧng liên quân VӋ quӕc ÿRjn Biên Hòa, %unh

Xuyên, Gia Ĉӏnh vӟi trên 500 quân, bҩt ngӡ tҩn công Yjo WӍnh Oӷ Biên Hòa. Quân ta tҩn

công Yjo Fic WUҥm Jic, công sӣ, QKj giam, tiӃng nә vang rӅn Fҧ WKӏ [m.

Cuӝc tiӃn công mang ê QJKƭa FKtnh WUӏ nhiӅu hѫn vӅ quân sӵ. Trұn ÿӝt Ntch Yjo

WKӏ [m Châu 7Kjnh, Biên Hòa nhanh FKyng lan ÿi 6ji *zn Yj Fic nѫi. TiӃn V~ng ӣ Biên

Hòa ÿұp tan lӡi huênh hoang Fӫa giһc 3Kip Oj ÿm Gҽp ÿѭӧc ViӋt Minh. TiӃng V~ng tӯ

Biên Hòa ÿm cә YǊ Fic tҫng lӟp nhân dân yêu nѭӟc tӯ Fic ÿӗn ÿiӅn cao su, tӯ 6ji *zn,

Chӧ Lӟn, trong Fic Yng ÿӏch vӯa Wҥm chiӃm vӅ Biên Hòa tham gia NKing chiӃn.

Âm vang chiӃn thҳng ӣ Biên Hòa Fzn ÿang ÿѭӧc ca ngӧi, QJjy 6-1-1946, cӱ tri

quұn Châu 7Kjnh nô nӭc cҫm Oi phiӃu tӵ do ÿi bҫu cӱ Quӕc hӝi. 7ҥi Fic [m ÿӅu lұp Fic

WKng phiӃu, Fy kӃt hoa, Fy treo cӡ Tә quӕc Yj ҧnh Hӗ &Kӫ 7ӏch trang nghiêm. &ic ÿҥi

biӇu HRjng Minh Châu, 3Kҥm Văn %~ng, ĈiӇu XiӇn (ngѭӡi dân tӝc ӣ Xuân Lӝc) ÿm

WU~ng cӱ.

Trong hai QJjy 20 Yj 21-1, giһc 3Kip hai lҫn cho Wju thăm Gz ÿѭӡng ven sông

Ĉӗng Nai tӯ Biên Hòa lên Tân Uyên ÿӅu Eӏ VӋ quӕc ÿRjn Biên Hòa chһn ÿinh SKҧi U~t

lui.

ĈRin biӃt ê ÿӗ giһc 3Kip VӁ tiӃn công chiӃn khu Tân Uyên, khu trѭӣng khy 7

NguyӉn %unh bӕ WUt nhiӅu lӵc lѭӧng chuҭn Eӏ ÿinh ÿӏch. VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh

ÿѭӧc phân công chһn ÿӏch Wҥi cҫu 5ҥch Gӕc (%unh +za), ÿinh ÿӏch tӯ lӝ 24 lên. Phân

ÿӝi 4 (VӋ quӕc ÿRjn Biên Hòa) bӕ WUt Wҥi Cây Ĉjo chһn ÿӏch tӯ Tân Phong qua.

6ing QJjy 24-1, 4000 quân 3Kip Fy Wju chiӃn Yj máy bay yӇm trӧ tҩn công Yjo

chiӃn khu Tân Uyên.

Ӣ Cây Ĉjo, ÿӏch chuyӇn quân bҵng xe cѫ giӟi, Fy xe AM Eӑc WKpp ÿi ÿҫu. Phân

ÿӝi 4 chһn ÿinh ÿӏch ӣ giӃng 0ӑi (ranh %unh é-%unh 7Kҥnh). Tuy ÿӏch ÿông gҩp nhiӅu

lҫn, phân ÿӝi 4 ÿm Eim trұn ÿӏa ÿinh WUҧ quyӃt liӋt tӯ 6 giӡ Ving ÿӃn 11 giӡ trѭa gây cho

FK~ng nhiӅu thiӋt Kҥi. Sau ÿy do lӵc lѭӧng chênh lӋch phân ÿӝi 4 SKҧi U~t lui vӅ Tân

Ĉӏnh, vѭӧt ông Ĉӗng Nai vӅ Tân Ĉӏnh tham gia bҧo vӋ căn cӭ.

Trên hѭӟng lӝ 24, VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh bӕ WUt mӝt PǊi Wҥi ÿҫu cҫu 5ҥch Gӕc

Yj mӝt PǊi tӯ sông Ĉӗng Nai SKzng ÿӏch ÿә quân bҵng Wju.

Giһc 3Kip tiӃn công bҵng ÿѭӡng bӝ Yj ÿѭӡng sông ÿ~ng theo dӵ kiӃn Fӫa ta. %im

công sӵ, VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh nә V~ng chһn ÿӏch. Trұn chiӃn ÿҩu giҵng co tӯ 6 giӡ

Ving ÿӃn 12 giӡ trѭa, ta gây cho ÿӏch nhiӅu thiӋt Kҥi, bҳn Kҥ 1 tên quan ba (ÿҥi Xê) 3Kip

buӝc FK~ng SKҧi U~t lui. Khu trѭӣng NguyӉn %unh ÿm tһng Oi cӡ chiӃn thҳng cho bӝ ÿӝi

3.7 Page 27

▲back to top

quұn Châu 7Kjnh Yj ÿiӅu lӵc lѭӧng vӅ ÿӭng chân ӣ Tân Ĉӏnh, Ĉҥi An hӛ trӧ mһt trұn

Tân Uyên.

ChiӃm ÿѭӧc Cây Ĉjo, giһc 3Kip tә chӭc chi khu Cây Ĉjo, tӯ ÿy bung ra xây

dӵng Fic ÿӗn Eyp Tân Xuân, Cҭm Vinh (Tân TriӅu), %unh Long, %unh Lӧi, Tân 3K~,

miӉu %j Cô (ThiӋn Tân), %unh 7Kҥnh… Wҥo WKjnh mӝt hӋ thӕng SKzng WKӫ bao vây SKta

nam chiӃn khu Tân Uyên. Ӣ Fic [m, ÿӏch lұp Oҥi bӝ Piy tӅ tәng, [m Num Nҽp nhân dân

vӟi nhӳng tên tay sai nhѭ cai tәng Lê Văn TruyӋn, &ҧ Lүm… Ӣ Eyp Tân Xuân, ÿӏch ÿѭa

tên Phѭӟc (tây lai) NKpt tiӃng ic ôn, chuyên cѭӟp Fӫa, ÿӕt QKj, Kmm hiӃp SKө nӳ, Ojm

Eyp trѭӣng.

Nhân cѫ hӝi giһc 3Kip tiӃn Kjnh lұp ÿӗn Eyp, ÿӗng FKt +XǤnh Văn NghӋ ÿm bӕ WUt

nhiӅu cѫ sӣ Yjo Ojm Otnh ӣ Lӧi +za, %unh Long chӡ thӡi cѫ U~t ngѭӡi lҩy V~ng ra cho

NKing chiӃn.

Lê Văn 3Kөng (Thѭӡng Jӑi Oj Ba Trӧn) Oj Kҥ Vƭ FǊ Fӫa 3Kip ÿѭӧc bӕ WUt ra WUunh

diӋn Yj ÿѭӧc giһc 3Kip cӱ Ojm xӃp Eyp Lӧi +za. Ĉӗng FKt Lê Văn %ҥch (&Ktn Hӗng)

ÿѭӧc bӕ WUt Ojm thông ngôn. Ĉӗng FKt ÿm vұn ÿӝng ÿѭӧc 12 thanh niên ӣ Lӧi +za Yjo

Ojm Otnh ӣ ÿây chӡ thӡi cѫ. 7ҥo ÿѭӧc cѫ sӣ trong Eyp Lӧi +za ta ÿm WUinh cho nhân dân

Yng Qjy nhiӅu sӵ QKǊng nhiӉu do giһc 3Kip gây ra.

1Jjy 6-3-1946, chtnh SKӫ ta Nê vӟi ÿҥi diӋn FKtnh SKӫ 3Kip hiӋp ÿӏnh sѫ bӝ, ÿһt

cѫ sӣ cho viӋc ÿjm SKin tiӃn tӟi mӝt hiӋp ѭӟc FKtnh thӭc.

1Jjy 10-4-1946, Wҥi miӉu %j Cô (ThiӋn Tân) ÿm diӉn ra mӝt sӵ kiӋn Fy ê QJKƭa

FKtnh tUӏ, Wӓ U} thiӋn FKt Fӫa quân NKing chiӃn ViӋt Minh ӣ miӅn Ĉông, quân NKing

chiӃn miӅn Ĉông WKӓa thuұn tiӃp Wөc thѭѫng thuyӃt ÿunh FKӍ chiӃn sӵ theo tinh thҫn hiӋp

ѭӟc sѫ bӝ 6-3.

3Kii ÿRjn 3Kip do tѭӟng Nyô cҫm ÿҫu. 3Kii ÿojn ta gӗm Fic ÿӗng FKt 9} %i

1Kҥc, 3Kҥm ThiӅu, +XǤnh Văn nghӋ, Lê Ĉunh Chi.

Cuӝc thѭѫng thuyӃt Npo Gji nhiӅu phiên. Nhѭng WUii ngѭӧc vӟi thiӋn FKt Fӫa SKii

ÿRjn ta, giһc 3Kip Oҥi buӝc lӵc lѭӧng NKing chiӃn SKҧi JLҧi JLip, nӃu không VӁ Gng sӭc

Pҥnh quân sӵ tiêu diӋt. 3Kii ÿRjn ta ÿm FKӫ ÿӝng cҳt ÿӭt cuӝc thѭѫng thuyӃt.

Cuӝc thѭѫng thuyӃt không WKjnh, nhѭng qua ÿy ÿm Yҥch trҫn dm tâm xâm lѭӧc Fӫa

thӵc dân, Wӓ U} ÿѭӧc sӭc Pҥnh Fӫa NKing chiӃn : ViӋt Minh vүn tӗn Wҥi Yj SKit triӇn chӭ

không tan Um nhѭ thӵc dân 3Kip rêu rao.

Giӳa WKing 4-1946, ÿӗng FKt NguyӉn Ĉӭc Thuұn ÿѭӧc Liên ӫy miӅn Ĉông (sau Oj

khu ӫy miӅn Ĉông) cӱ ÿӃn Biên Hòa, ÿӗng FKt triӋu tұp mӝt cuӝc Kӑp Wҥi F lao 9ӏt

(%unh +za) vӟi nhӳng ÿӗng FKt Fzn Eim WUө khi giһc 3Kip trӣ Oҥi. Trong cuӝc Kӑp hai

ÿӗng FKt Trҫn Minh Trt Yj NguyӉn Văn .ê ÿѭӧc FKӍ ÿӏnh Ojm Et thѭ Yj SKy Et thѭ WӍnh

Biên Hòa, ÿӗng FKt +XǤnh Văn Luӻ FKӫ nhiӋm ViӋt Minh WӍnh, ÿӗng FKt +XǤnh Văn

3.8 Page 28

▲back to top

NghӋ ӫy viên quân sӵ WӍnh kiêm FKӫ Wӏch ӫy ban Kjnh FKtnh WӍnh14. Ĉӗng FKt NguyӉn

Ĉӭc Thuұn JLҧi WKtch U} : “FKӍ WKӏ Ĉҧng Cӝng 6ҧn Ĉông Dѭѫng tӵ JLҧi Win” Oj Vich lѭӧc

ÿӇ Ĉҧng U~t Yjo Et mұt KRҥt ÿӝng. Do ÿy, nhiӋm Yө Fӫa Ĉҧng bӝ Oj tiӃp Wөc Omnh ÿҥo

nhân dân trong WӍnh ÿҭy Pҥnh cuӝc NKing chiӃn chӕng xâm lѭӧc.

Sau hӝi QJKӏ, Quұn ӫy Châu 7Kjnh ÿѭӧc FKӍ ÿӏnh gӗm 3 ÿӗng FKt 3Kҥm Văn Diêu

(tӭc Lê Lên) Et thѭ Yj hai ÿӗng FKt Thêm, Sinh. Quұn ӫy Châu 7Kjnh phân công Fin bӝ

xuӕng [m Fӫng cӕ Oҥi Fic ӫy ban Yj Mһt trұn ViӋt Minh, Wtch cӵc tuyên truyӅn xây dӵng

cѫ sӣ NKing chiӃn.

Sau cuӝc Kӑp ӣ %unh +za, công an miӅn Ĉông FǊng mӣ mӝt cuӝc Kӑp ӣ Jz 9} Sa

(Lӧi +za) chuyӇn tә chӭc quӕc gia tӵ vӋ WKjnh công an WӍnh. Ĉӗng FKt Hӗ Văn Ĉҥi ÿѭӧc

cӱ Ojm kiӇm VRit viên ÿӇ chuҭn Eӏ cho viӋc WKjnh lұp công an WӍnh.

Ban kiӇn VRit công an tә chӭc quұn Châu 7Kjnh Yj Long 7Kjnh Ojm 5 khu vӵc,

ÿӇ ÿҧm Eҧo liên Oҥc giӳa Fic O}m căn cӭ %unh é, Hӕ &ҥn (Tân Phong), %unh Ĉa (Tam

HiӋp), Phѭӟc Cang (BӃn Gӛ). NhiӋm Yө Fӫa Fic khu vӵc công an Oj xây dӵng công an

[m, xây dӵng cѫ sӣ quҫn FK~ng, SKit triӇn Ĉҧng Ojm Qzng cӕt cho ӫy ban [m, diӋt tӅ trӯ

gian Ojm trong Vҥch ÿӏa Ejn.

ĈӃn cuӕi năm 1946, Fic khu vӵc công an ÿӅu xây dӵng chi bӝ Ĉҧng, cҳm sӕ ÿҧng

viên Qjy vӅ Ojm công an [m, mӣ Fic lӟp huҩn luyӋn, xây dӵng nhiӅu mұt hӝ viên trong

chi bӝ công an Ojm tai mҳt cho cách mҥng, Fic ÿҧng viên trong chi bӝ công an hҫu hӃt

ÿӅu trѭӣng WKjnh, Ojm Qzng cӕt xây dӵng Ĉҧng, FKtnh quyӅn Yj ÿRjn thӇ trong WӍnh.

Ngay sau cuӝc thѭѫng thuyӃt ӣ miӉu %j Cô không WKjnh, tӯ QJjy 18-4 ÿӃn 21-4-

1946, 8000 quân 3Kip Fy Wju chiӃn máy bay do tѭӟng Lѫ-cle (Leclerc) FKӍ huy mӣ hai

PǊi tiӃn công ÿѭӡng WKӫy, ÿѭӡng bӝ Yjo chiӃn khu Ĉ. VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh do

ÿӗng FKt Lê Văn 1Jӑc FKӍ huy, trong khi chӡ ÿӧi thӕng nhҩt lӵc lѭӧng ÿm Wtch cӵc tham

gia chӕng Fjn ӣ căn cӭ, gây cho ÿӏch nhiӅu thiӋt Kҥi. Ĉӏch lұp Eyp 5ҥch Ĉông ӣ Tân

Ĉӏnh, ÿiӅu mӝt trung ÿӝi vӅ canh giӳ in ngӳ SKta nam chiӃn khu Ĉ Yj giӳ lӝ 24.

Tӝi ic giһc 3Kip không sao kӇ xiӃt, FK~ng liên Wөc Fjn Yjo [ym Ojng. Ĉi ÿӃn ÿâu,

FK~ng bҳn giӃt nhân dân, bҳn giӃt trâu Ez Fӫa dân tӟi ÿy. 7Kyc Jҥo Eӏ vѫ Ypt, QKj cӱa Eӏ

thiêu ÿӕt, [ym Ojng tiêu ÿiӅu, [ic xѫ. 7ҥi %unh +za, FKӏ NguyӉn 7Kӏ Mѭӡi ÿRjn trѭӣng

3Kө nӳ [m Eӏ ÿӏch bҳt giӃt, cҳt ÿҫu ghim Wҥi QKj hӝi %unh +za ÿӇ U~n pp phong WUjo. 7ҥi

Tân TriӅu, ÿӏch bҳt Yj giӃt Fng O~c 7 Fin bӝ ViӋt Minh. 7ҥi %unh Phѭӟc, giһc Fjn Yjo

[m bҳn giӃt Fng O~c 18 gia ÿunh. 7ҥi QJm ba %unh /өc, ÿӏch bҳt Yj cҳt cә anh /өc, Fin

bӝ công an, Wҥi cӕng %unh é, %unh +za, giһc giӃt rҩt nhiӅu Fin bӝ Yj nhân dân ta. &Kӏ

Sen, mӝt mұt hӝ viên công an Eӏ giһc 3Kip bҳt ÿinh ÿұp Gm man, FK~ng treo FKӏ lên xҿo

tӯng miӃng WKӏt nhѭng không khuҩt SKөc ÿѭӧc Ozng trung WKjnh vӟi NKing chiӃn, không

lҩy ÿѭӧc mӝt lӡi khai. Sӵ Wjn ic Fӫa giһc 3Kip Fjng Ojm cho nhân dân Châu 7Kjnh thêm

căm WK, Fjng vұn ÿӝng con em Punh lên ÿѭӡng NKing chiӃn.

14 9u ÿӗng FKt +Rjng Minh FKӫ Wӏch ÿi Kӑp Quӕc hӝi, Fө NguyӉn Văn 7jng SKy FKӫ Wӏch bӋnh nһng, +Rjng %i %tch tәng

thѭ Nê Ӫy ban hy sinh, Tô Văn &ӫa SKy FKӫ Wӏch SKө WUich văn [m Eӏ giһc bҳt.

3.9 Page 29

▲back to top

Trѭӟc NKӫng bӕ Fӫa giһc 3Kip, Wunh Kunh NKing chiӃn gһp nhiӅu NKy khăn, nhҩt Oj

liên Oҥc bên trong Yj bên QJRji. Ĉӗng FKt +XǤnh Văn NghӋ ӫy viên quân sӵ WӍnh, Fy

Ving kiӃn tә chӭc ra Fic quұn quân sӵ Ojm chân rӃt cho bӝ ÿӝi ӣ ÿӏa phѭѫng. Mӛi quұn

quân sӵ Fy mӝt sӕ [m, Ojm nhiӋm Yө Guu dҳt dân quân du kích ÿҧm nhiӋm mӝt phҫn

nhiӋm Yө FKtnh quyӅn ӣ [m, SKөc Yө lѭѫng thӵc cho bӝ ÿӝi, tiӃn Kjnh diӋt tӅ trӯ gian,

nҳm Wunh Kunh ÿӏch.

7ҥi quұn Châu 7Kjnh Fy 4 quұn quân sӵ KRҥt ÿӝng, mӛi quұn quân sӵ Fy mӝt tiӇu

ÿӝi tұp trung. Riêng quұn quân sӵ 2 Yj 4 Fy 2 tiӇu ÿӝi trang Eӏ V~ng Yj lӵu ÿҥn15.

&ic khu vӵc công an Yj quұn quân sӵ ӣ ÿӏa Ejn quұn Châu 7Kjnh thӇ hiӋn phong

WUjo WRjn dân NKing chiӃn, diӋt tai mҳt ÿӏch, Wҥo ÿiӅu kiӋn lҩy lѭѫng thӵc, ÿѭa bӝ ÿӝi vӅ

KRҥt ÿӝng ӣ ÿӏa Ejn, hӛ trӧ Fin bӝ ViӋt Minh xuӕng tұn cѫ sӣ xây dӵng Yj SKit triӇn

Mһt trұn.

7King 6-1946, lӵc lѭӧng YǊ trang WӍnh Biên Hòa thӕng nhҩt Oҥi lҩy tên Oj chi ÿӝi

10 do ÿӗng FKt +XǤnh Văn NghӋ Ojm chi ÿӝi trѭӣng. VӋ quӕc ÿRjn Châu 7Kjnh trӣ

WKjnh ÿҥi ÿӝi B do ÿӗng FKt Lê Văn 1Jӑc, ÿҥi ÿӝi trѭӣng KRҥt ÿӝng ӣ quұn Châu 7Kjnh

Yj mӝt phҫn Fӫa quұn Tân Uyên. Trung ÿӝi 4 (ÿҥi ÿӝi B) do ÿӗng FKt Ĉinh Quang Ân

FKӍ huy KRҥt ÿӝng Fic [m tân Ĉӏnh, Ĉҥi An, 7Uӏ An, Ĉӗng /ich. Trung ÿӝi 5 do Lê Thoa

trung ÿӝi trѭӣng, ÿӭng chân KRҥt ÿӝng ӣ Fic [m %unh é, %unh Phѭӟc, Cây Ĉjo, Tân

Phong, Tam HiӋp.

Ĉêm 28-6-1946, theo dӵ FKӍ ÿҥo Fӫa ban FKӍ huy chi ÿӝi 10, quұn quân sӵ 2 tә

chӭc tұp Ntch Yjo Eyp Lӧi +za. Bên trong Eyp hai ÿӗng FKt Lê Văn %ҥch, Lê Văn

3Kөng WUyi hӃt 12 ngѭӡi ta bӕ WUt Yj JLҧi ÿi. Giһc 3Kip Eӏ bҩt ngӡ tѭӣng quân NKing

chiӃn tҩn công. Trұn ÿinh bҵng binh vұn Ojm Qzng cӕt ÿҫu tiên ӣ 9} Sa (Lӧi +za) thu

ÿѭӧc 1 trung liên, 2 tiӇu liên, 8 V~ng trѭӡng, 2 WKng ÿҥn, 1 Piy ÿinh chӳ, 1 ÿiӋn WKRҥi.

%ӑn tӅ, tәng ӣ quұn Châu 7Kjnh ÿӅu lo sӧ Yu quân NKing chiӃn Fӫa ViӋt Minh ÿm ÿӝt

nhұp Yj KRҥt ÿӝng ÿѭӧc ӣ Yng Wҥm chiӃm. Nhân dân Ejn Win, ca ngӧi NKing chiӃn hӃt

lӡi.

7King 9-1946, 7Ӎnh ӫy Biên Hòa, Quұn ӫy Châu 7Kjnh kӃt hӧp vӟi Fic quұn

quân sӵ ÿm nҳm cѫ hӝi FKӍ ÿҥo tә chӭc mӝt ÿӧt diӋt tӅ trӯ gian, diӋt tai mҳt ÿӏch, Wҥo ÿiӅu

kiӋn SKit triӇn cѫ sӣ ViӋt Minh Yj Fic ÿRjn thӇ.

&ic quұn quân sӵ ӣ Châu 7Kjnh ÿm huy ÿӝng dân quân du kích Yj Fic [m mӣ ÿӧt

SKi KRҥi lӟn. Lӝ 24, lӝ 15, lӝ I Yj Fic hѭѫng lӝ [m ÿӅu Eӏ SKi, Fic cây cҫu ÿӅu Eӏ gӥ Yin,

giұt sұp, Fic chѭӟng QJҥi vұt bҵng FKj tre, chuӗng heo… nҵm ngәn ngang trên ÿѭӡng

ngăn chһn ÿӏch. Phong WUjo diӋt tӅ trӯ gian diӉn ra sôi nәi khҳp quұn. Quұn quân sӵ 2

15 Quұn quân sӵ 2: do Lê 1Jӑc &y SKө WUich gӗm Fic [m Lӧi +za, Tân 3K~, %unh 7Kҥnh, %unh Long, ThiӋn Tân, Tân Ĉӏnh,

Ĉҥi An.

Quұn quân sӵ 4: do Trҫn Văn ;m SKө WUich gӗm Fic [m %unh +za, %unh é, Tân TriӅu, Tân Phong, Bӱu Long, Tân 7Kjnh.

Quұn quân sӵ 5: do Châu 1Jӑc Ĉӭc SKө WUich gӗm Fic [m Tân +ҥnh, +ya An, Bӱu +za, Tân 9ҥn, %unh 7Uӏ, Tân HiӋp.

Quұn quân sӵ 6: do +Rjng Tam .Ǥ SKө WUich gӗm Fic [m HiӋp +za, Tam HiӋp, Long %unh, An +za, Tân Hѭng, Ĉông

Hѭng, Phѭӟc Tân, %unh Phѭӟc, 7Uҧng Bom.

3.10 Page 30

▲back to top

WKӑc sâu diӋt cai tәng Lê Văn TruyӋn Yj Fҧ Lүm. Tên Fҧ Lүm ic ôn thѭӡng tuyên bӕ

“QJjy Qjo không thҩy Piu ViӋt Minh ăn cѫm không ngon”. Hҳn Eӏ ÿӅn tӝi nhân dân vô

Fng Kҧ Gҥ, Eӑn tay sai ic ôn ngoan cӕ Wҥi chӛ ÿӅu lo sӧ. Quұn quân sӵ 4 Et mұt diӋt tên

[m Bê tӣ Tân Phong. 7ҥi HiӋp +za, Tam HiӋp, Tân Hѭng, An +za, Fic quұn quân sӵ 5,

6 FǊng ÿҭy Pҥnh diӋt ic, nhiӅu tên tӅ tay sai Eӏ trӯng WUӏ. Trên Fic WUөc lӝ 24, lӝ 15, lӝ 1

Fin bӝ, du kích [m liên Wөc Yjo ҩp Ojm FKӫ ban ÿêm ÿӇ KRҥt ÿӝng.

Mӝt năm bѭӟc Yjo chiӃn tranh vӟi nhӳng bӥ ngӥ bѭӟc ÿҫu ÿm qua ÿi. Nhân dân

quұn Châu 7Kjnh (tӯ năm 1948 Oj huyӋn 9ƭnh Cӱu) vӟi Ozng yêu nѭӟc nӗng Qjn, Vөc

sôi NKt thӃ cách mҥng WKing 7im, ÿm JL~p cách mҥng vѭӧt qua mӑi NKy khăn ban ÿҫu.

Trên cѫ sӣ Qjy, lӵc lѭӧng NKing chiӃn ӣ Châu 7Kjnh tiӃp Wөc SKit triӇn vӳng chҳc Yj

JLjnh nhiӅu thҳng lӧi.

Cuӕi năm 1946, thӵc dân 3Kip mӣ rӝng chiӃn tranh ra Fҧ nѭӟc. Ӣ Biên Hòa ÿӏch

SKҧi U~t Eӓ mӝt sӕ ÿӗn Eyt ÿyng sâu căn cӭ Tân Uyên, tә chӭc nhiӅu chuyӃn xe lӱa, tăng

quân Yj YǊ NKt ra miӅn Bҳc. Ĉây Oj thӡi cѫ ÿӇ quân dân Biên Hòa, Châu 7Kjnh SKit

triӇn du kích chiӃn tranh ӣ cѫ sӣ, Jyp phҫn tiêu hao diӋt ÿӏch .

7King 11-1946, trung ÿӝi 5 chһn ÿinh mӝt tiӇu ÿӝi Cao Ĉji ÿi Fjn Yjo [ym Hӕc

(Tam HiӋp), thu trên 10 V~ng ӣ Yng sâu [m %unh Long, WKing 11-1946, quұn quân sӵ 2

ÿm Ving Wҥo treo cӡ Tә quӕc qua sông Ĉӗng Nai trѭӟc mҳt Nҿ WK ÿm gây uy Wtn FKtnh WUӏ

cho NKing chiӃn, Fӫng cӕ Ozng tin trong nhân dân. Lӧi Gөng ÿêm tӕi hai chiӃn sƭ NguyӉn

1Jӑc Ҭn Yj ThiӅu Văn Mұn lҩy cӡ Tә quӕc Fy ÿyng Qҽp Yj Uzng Uӑc ӣ Ppp trên, Jҥch

chҵng ӣ 2 FKpo cӡ SKta dѭӟi, xong ÿҭy theo ÿѭӡng dây WKpp ra giӳa sông, Oi cӡ Tә quӕc

bay ngay trên sông Ĉӗng Nai Kjng tuҫn trѭӟc sӵ ngѫ QJic, hӕt KRҧng Fӫa giһc 3Kip Yj

tay sai.

Trong khi ÿy ӣ Ĉҥi An, trung ÿӝi 4 liên Wөc Eҿ Jmy nhiӅu trұn Fjn Fӫa giһc tӯ chi

khu 7Uҧng Bom Yjo ÿinh SKi.

7King 12, trung ÿӝi 5 do Lê Thoa FKӍ huy Et mұt Gng lӵu ÿҥn tұp Ntch diӋt Eyp

%j Cô (ThiӋn Tân), sau ÿy vӅ ÿѭӡng sӕ 8 SKөc Ntch diӋt tiӇu ÿӝi lê dѭѫng 3Kip 12 tên,

thu 1 trung liên, 4 tiӇu liên.

+Rҥt ÿӝng Fӫa trung ÿӝi 4 Yj 5 Yj Fic quұn quân sӵ ÿm Wҥo ÿiӅu kiӋn cho Fic Fin

bӝ ViӋt Minh quұn, [m ÿi sâu xuӕng cѫ sӣ tә chӭc phong WUjo NKing chiӃn ; ÿӗng thӡi

Fӫng cӕ Fic căn cӭ O}m liên KRjn, vây pp Yj uy hiӃp ÿӏch trong WKӏ [m Châu 7Kjnh, ip

Vit sân bay, Jyp phҫn bҧo vӋ SKta nam chiӃn khu Tiân Uyên Yj ÿѭӡng sӕ 15.

7King 12-1946, căn cӭ Yjo sӵ SKit triӇn Fӫa phong WUjo cѫ sӣ, ban FKӍ huy chi ÿӝi

10 cho JLҧi thӇ Fic quұn quân sӵ, lұp Fic ban công Wic liên thôn, tiӅn thân Fӫa Fic quұn

bӝ ÿӝi dân quân sau Qjy.

Ĉӏa Ejn KRҥt ÿӝng Fӫa Fic liên thôn 4, liên thôn 6 Yj liên thôn 2 thuӝc SKҥm vi

huyӋn 9ƭnh Cӱu QJjy nay16

16 Ban công Wic liên thôn 4 do ÿӗng FKt Trҫn Văn ;m SKө WUich

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

Mӛi ban công Wic liên thôn Fy tӯ 1 ÿӃn 2 tiӇu ÿӝi tұp trung. Ban công Wic liên thôn

4 Pҥnh nhҩt gӗm 18 du kích trang Eӏ 9 V~ng trѭӡng (Fӫa Nga, Nhұt) Yj mӝt sӕ lӵu ÿҥn,

Pm tҩu. Mӛi [m Fy ban công Wic liên thôn tiӃp Wөc Ojm nhiӋm Yө chân rӃt cho bӝ ÿӝi ÿӏa

phѭѫng, không chӗng FKpo vӟi nhiӋm Yө Fӫa Fic ӫy ban [m.

Dӵa Yjo tә chӭc Qjy Mһt trұn ViӋt Minh WӍnh Biên Hòa cǊng tә chӭc ra Fic liên

thôn ViӋt Minh phӕi hӧp vӟi du kích tuyên truyӅn, vұn ÿӝng nhân dân tham gia NKing

chiӃn.

&ic ban công Wic liên thôn 4, 6, 2 liên Wөc tә chӭc du kích băm Qit Fic ÿѭӡng lӝ

24, ÿѭӡng 1 tӯ Tân Phong lên 7Uҧng Bom, ÿѭӡng 15 tӯ Tân Mai lên Phѭӟc Tân Fҧn SKi

giao thông ÿӏch. &ic cҫu, cӕng ÿӏch Ojm Oҥi ÿӅu Eӏ gӥ Yin, ÿӕt FKiy Yj giұt sұp. %ӑn tӅ

QJөy, tay sai Fӫa giһc tӯ Fic xm ÿӅu co ÿҫu Oҥi.

+Rҥt ÿӝng Pҥnh Fӫa liên thôn ViӋt Minh Yj Fic ban công Wic liên thôn ÿҧm Eҧo

ÿӏa Ejn ÿӇ 2 trung ÿӝi 4 Yj 6 (ÿҥi ÿӝi B) Uҧnh tay KRҥt ÿӝng Wҥi Xuân Lӝc sau Qjy.

ĈӇ mӣ ÿѭӡng giao thông liên Oҥc, Kjnh lang tӯ chiӃn khu Tân Uyên xuӕng Long

7Kjnh, %j 5ӏa, 7Ӎnh ӫy, ban FKӍ huy chi ÿӝi quyӃt ÿӏnh ÿinh diӋt ÿӗn Cây *io. Ĉӗn

ÿѭӧc Ujo nhiӅu lӟp NӁm gai do 1 trung ÿӝi Otnh 3Kip ÿyng giӳ ÿӇ bҧo vӋ cѫ sӣ kinh tӃ

Fӫa tѭ Eҧn 3Kip Yj in ngӳ SKta nam chiӃn khu Ĉ. Công nhân cao su Cây *io, nhân dân

Ĉҥi An Gng ghe ÿѭa bӝ ÿӝi (Kya trang công nhân cao su) qua sông nghiên cӭu ÿӗn.

7King 2-1947, nhân dân chiӃn khu Ĉ Gng 30 ghe Et mұt ÿѭa ÿҥi ÿӝi B vѭӧt sông

cұp bӃn Cây *io. Lӡi hӭa Kҽn Fӫa Ej con “khi V~ng nә FK~ng tôi VӁ qua sông ÿyn” ÿӝng

viên bӝ ÿӝi thêm hăng Kii quyӃt tâm.

12 giӡi ÿêm, trung ÿӝi 4 nә V~ng Yjo SKta ÿông ÿӗn Ojm hiӋu lӋnh tiӃn công, trung

ÿӝi 6 theo mһt FKtnh diӋn xung phong lên. Ĉӏch trong ÿӗn bҳn WUҧ quyӃt liӋt, khҭu trung

liên FK~ng bҳn nhѭ Ymi ÿҥn khiӃn trung ÿӝi 6 không xung phong lên ÿѭӧc. Không Fy

ÿѭӡng U~t lui, ÿӗng FKt 6iu 1Jӑc ÿҥi ÿӝi trѭӣng ra lӋnh cho ÿӗng FKt Khang giӳ khҭu

trung liên bҳn tӯng 3 viên mӝt nhӱ cho V~ng ÿӏch bҳn WUҧ ÿӃn Qyng Qzng V~ng Pj không

bҳn ÿѭӧc. 4Xҧ ÿ~ng nhѭ suy QJKƭ Fӫa ÿӗng FKt ÿҥi ÿӝi trѭӣng, mӝt O~c sau khҭu trung

liên trong ÿӗn ÿm im tiӃng. Thӡi cѫ ÿm ÿӃn, hai trung ÿӝi ta xung phong nhѭ nѭӟc WUjn

bӡ. Bӝ ÿӝi ta Gng E~a ÿұp Jmy WUө sҳt, Gng Pm tҩu chһt ÿӭt NӁm gai, mӣ cӱa cho lӵc

lѭӧng chiӃm Fic lô cӕt.

Ĉӗn Cây *io Eӏ diӋt, 2 Vƭ quan 3Kip Eӏ bҳt sӕng, Eӑn Otnh Fzn Oҥi ÿӅu FKҥy trӕn

Yjo rӯng. Ta thu nhiӅu khҭu V~ng Yj nhiӅu ÿӗ Gng quân sӵ. Ĉӗn vӯa Eӏ Kҥ, Kjng FKөc

công nhân cao su Cây *io WUjn Yjo. Bao năm sӕng kiӃp nô lӋ, nay ÿѭӧc JLҧp SKyng

công nhân ÿұp SKi Wӫ, ÿzi Fic giҩy tӡ công tra bҩt hӧp Oê Nê vӟi Eӑn FKӫ Tây. NhiӅu

công nhân Eӓ ÿӗn ÿiӅn xin theo bӝ ÿӝi chiӃn ÿҩu.

Ban công Wic liên thôn 6 do ÿӗng FKt NguyӉn 7Kjnh Ĉӗng SKө WUich

Ban công Wic liên thôn 2 do ÿӗng FKt Lê 1Jӑc &y SKө WUich

4.2 Page 32

▲back to top

Lҫn ÿҫu tiên ӣ Biên +Rj, bӝ ÿӝi ÿm Kҥ ÿӗn giһc FKӍ vӟi V~ng bӝ binh, cә YǊ Pҥnh

phong WUjo NKing chiӃn ӣ Xuân Lӝc, Châu 7Kjnh.

7King 3-1947, ban công Wic liên thôn 4 Yj trung ÿӝi 5 phӕi hӧp ÿinh diӋt Eyt

Vƭnh Cӱu xây dӵng trên nӅn trѭӡng Kӑc. Sau ÿy chұn ÿinh diӋt Jӑn mӝt tiӇu ÿӝi lê

dѭѫng Fjn Yjo trѭӡng Nѭӟc 1KӍ (Long %unh). %ӑn Otnh Eyt BӃn Gӛ Yj tiӇu khu Biên

Hòa (ÿyng ӣ QKj Piy cѭa BIF) lo sӧ JLҧm hҷn mӭc ÿӝ ÿi ruӕng bӕ. Căn cӭ %unh Ĉa

ÿѭӧc mӣ rӝng nӕi liӅn lên Ĉҥi An Yj Fic căn cӭ du kích Hӕ &ҥn, %j Bao, Phѭӟc Can,

%unh é… &ic cѫ quân, dân, quân, FKtnh, Ĉҧng Fӫa quұn Châu 7Kjnh ÿӅu Wө vӅ ÿây. Hӕ

&ҥn, %j Bao trӣ WKjnh Yng giҧi phóng vӟi TXin [i nhӝn QKӏp, ban ÿêm ÿqn mang xông

Ving choang WKich thӭc Nҿ WK. Nhân dân tӯ WKӏ [m Yj Fic nѫi phҩn khӣi lên tham dӵ Fic

cuӝc lӉ tiӃp [~c Yj tiӃp tӃ cho NKing chiӃn.

Cuӝc NKing chiӃn SKit triӇn, du kích lӟn nhanh, Fic ÿRjn thӇ ÿm xây dӵng ÿѭӧc

chân rӃt ӣ Fic cѫ sӣ ÿzi Kӓi SKҧi Fy sӵ thӕng nhҩt Omnh ÿҥo Fӫa Ĉҧng. 1Jjy 20-7-1947,

ÿӗng FKt NguyӉn Văn .ê Et thѭ WӍnh ӫy Biên Hòa Yj Fic ÿӗng FKt NguyӉn Văn Lai, Mai

1Jӑc Khuê, triӋu tұp cuӝc hӝi QJKӏ Fin bӝ quұn Châu 7Kjnh Wҥi %unh é. Trong cuӝc Kӑp

mӝt sӕ ÿӗng FKt ÿm kinh qua NKing chiӃn ÿѭӧc kӃt Qҥp Ĉҧng. Quұn ӫy Châu 7Kjnh

ÿѭӧc FKӍ ÿӏnh Oҥi gӗm Fic ÿӗng FKt 3Kҥm Văn Diêu Et thѭ, Ĉһng Tuҩn SKy Et thѭ. &ic

quұn ӫy viên Fy Fic ÿӗng FKt Ba Thêm (thѭӡng Yө), NguyӉn ViӋt Trai, Ngô %i Cao,

3Kҥm Văn %tnh, %i Trӯng Thăng… Ӫy ban nhân dân quұn ÿѭӧc tә chӭc Oҥi do Fic

ÿӗng FKt Phan Duy Khai Ojm FKӫ Wӏch. Ban chҩp Kjnh 3Kө nӳ quұn ÿѭӧc Fӫng cӕ Oҥi.

Thѭ Nê Oj nӳ ÿӗng FKt 7Kjnh Tâm Yj Fic ӫy viên Liên Hoa, %ҧo Hѭѫng, Cao %tch

Hӗng… Tӯ căn cӭ %unh Ĉa, %j Bao, Hӕ &ҥn, O}m căn cӭ %unh é, hӝi SKө nӳ mӝt tay lo

Jҥo, nѭӟc, Einh WUii chăm Vyc thѭѫng binh cho bӝ ÿӝi Uҧnh tay ÿinh giһc.

7Kjnh lұp Oҥi Quұn ӫy, Ӫy ban Yj Fic ÿRjn thӇ quұn Wҥo sӵ Omnh ÿҥo thӕng nhҩt

tұp trung trong quұn ÿӇ ÿҭy Pҥnh NKing chiӃn.

Quұn Châu 7Kjnh Oj tiӅn thân Fӫa huyӋn 9ƭnh Cӱu QJjy nay. Ĉӏa giӟi quұn rҩt

lӟn gӗm 19 [m Yj 1 WKӏ trҩn 7Uҧng Bom. 7Rjn bӝ Fic [m Fӫa quұn bao quanh WKӏ [m Châu

7Kjnh, Wҥo nên mӝt Ejn ÿҥp cho lӵc lѭӧng YǊ trang vây pp, ÿinh Yjo Fic cѫ quan ÿҫu

Qmo Fӫa giһc 3Kip ӣ Biên Hòa, giӳ ÿѭӧc WUөc ÿѭӡng sӕ 1, sӕ 15. Trong O~c ÿy Fic [m hӳu

QJҥn sông Ĉӗng Nai : %unh Long, Tân 3K~, Lӧi +za, %unh 7Kҥnh, ThiӋn Tân, Tân Ĉӏnh,

Ĉҥi An thuӝc quұn Tân Uyên Oj ÿӏa Ejn in ngӳ chiӃn khu Tân Uyên (tӭc chiӃn khu Ĉ)

vӅ SKta nam.

7King 5-1947, chi ÿӝi 10 Kjnh quân ÿinh pKi giao thông ÿѭӡng sҳt ÿӏch JLjnh

nhiӅu thҳng lӧi ӣ %ҧo &Kinh, Gia Huynh, 7Uҧng 7io, %ju &i… Nhân dân quұn Châu

7Kjnh vinh dӵ ÿѭӧc ÿyn tiӃp ÿӗng FKt Lê Duҭn tӯ Trung ѭѫng theo ÿѭӡng giao liên Fӫa

quұn vӅ chiӃn khu Ĉ Omnh ÿҥo phong WUjo NKing chiӃn Fӫa Nam bӝ.

7King 12-1947, 7Ӎnh ÿӝi bӝ dân quân Biên Hòa ÿѭӧc WKjnh lұp. Quұn ÿӝi bӝ dân

quân Châu 7Kjnh ÿѭӧc WKjnh lұp trên cѫ sӣ Vit nhұp hai Ban công Wic liên thôn 4 Yj 5.

Ĉӗng FKt Trҫn Văn ;m ÿѭӧc cӱ Ojm quұn ÿӝi trѭӣng, Châu 1Jӑc Ĉӭc quұn ÿӝi SKy,

4.3 Page 33

▲back to top

Ngô %i Cao FKtnh WUӏ viên. Ĉӝi du kích tұp trung Fӫa quұn gӗm 35 chiӃn sƭ, trang Eӏ mӝt

trung liên, 1 tiӇu liên, 3 Ptt tinh-tuyn, 1 s~ng SKyng lӵu Yj 21 V~ng trѭӡng Fic ORҥi. &ic

ban công Wic [m trӣ WKjnh Fic [m ÿӝi vӟi 1 tiӇu ÿӝi du kích. 1JRji ra Fic [m Fzn Fy ÿӝi

dân quân tӵ vӋ (không WKRit ly) nҳm Wunh Kunh ÿӏch, tiӃp tӃ hұu cҫn, SKi giao thông gây

rӕi ÿӏch.

Cuӕi năm 1947, sau ÿӧt luyӋn quân ӣ chiӃn khu Ĉ, trung ÿӝi 5 gӗm 2 phân ÿӝi 5

Yj 6 ÿѭӧc ÿiӅu vӅ ÿӭng chân ӣ %unh Ĉa, 9ƭnh Cӱu, Tân Phong Yj lӝ 24. Vӯa Fng Fin

bӝ dân FKtnh Ĉҧng ӣ quұn Fӫng cӕ Fic cѫ sӣ, trung ÿӝi ÿѭӧc quұn ÿӝi Châu 7Kjnh

hѭӟng dүn nghiên cӭu, chuҭn Eӏ chiӃn trѭӡng Wic chiӃn ÿinh ÿӏch trên lӝ 15 ÿRҥn Phѭӟc

Cang.

7King 1-1948, trұn Phѭӟc Cang mӣ Pjn, lӵc lѭӧng Wic chiӃn ÿѭӧc tăng cѭӡng

thêm 2 trung ÿӝi Fӫa ÿҥi ÿӝi C Yj A tӯ Long 7Kjnh Yj chiӃn khu Ĉ sang. Du kích tұp

trung quұn Fy nhiӋm Yө trinh Vit Yj liên Oҥc chiӃn ÿҩu.

ĈRjn xe ÿӏch Fy 10 chiӃc tӯ Biên Hòa FKҥy xuӕng Long 7Kjnh, ÿӃn Phѭӟc Cang

WKu ÿөng Pun SKҧi dӯng Oҥi. Bӝ ÿӝi ta nә V~ng Yj xung phong lên. Ĉӏch chӕng WUҧ NKi dӳ

dӝi. NhiӅu chiӃn sƭ ta SKҧi ÿinh ÿӏch bҵng lѭӥi lê, Eing V~ng, dao găm. Xe thiӃt JLip

ÿӏch tӯ cuӕi ÿRjn xe FKҥy lên, Eӏ ÿҥn chӕng tăng AT bҳn, nhѭng không FKiy. Ĉӏch hӕt

KRҧng quay ÿҫu FKҥy trӣ lui vӅ Biên Hòa.

ĈRjn xe quân sӵ 10 chiӃc Fӫa giһc 3Kip Eӏ tiêu diӋt, ta thu 1 trung liên, nhiӅu

V~ng trѭӡng, ÿҥn dѭӧc. Tuy hiӋu suҩt chiӃn ÿҩu chѭa cao nhѭng tiӃng vang trұn Phѭӟc

Cang Ojm Eӑn ÿӏch ӣ Eyt BӃn Gӛ JLҧm hҷn Ong Vөc, ta U~t nhiӅu kinh nghiӋm ÿinh SKөc

Ntch giao thông, chӃ Wҥo Pun thӃ Qjo ÿӇ ÿinh xe tăng Fy hiӋu TXҧ.

II – HUYӊN 9ƬNH CӰU +ÎNH 7+¬NH PHONG 75¬O .+ÈNG CHIӂN

MӢ RӜNG

1. LIÊN 7ӨC TҨN CÔNG GIӲ VӲNG 9ÔNG *,ҦI 3+ÏNG.

Sau thҩt Eҥi ӣ chiӃn Gӏch ViӋt Bҳc cuӕi năm 1947, ÿҫu năm 1948 thӵc dân 3Kip

chuyӇn hѭӟng chiӃn lѭӧc tӯ ÿinh nhanh thҳng nhanh sang ÿinh lâu Gji, quay vӅ Eunh

ÿӏnh Yng Wҥm chiӃm, xây dӵng Fӫng cӕ bӝ Piy tӅ, Fӫng cӕ QJөy quân (thân binh) JLjnh

ngѭӡi JLjnh Fӫa vӟi cách mҥng theo phѭѫng châm “lҩy chiӃn tranh nuôi chiӃn tranh”.

Ĉҫu năm 1948, tѭӟng Ĉӡ-la-tua (De Latour) ÿѭӧc 3Kip cӱ sang thay thӃ Nyô ӣ

Nam bӝ. Hҳn bҳt ÿҫu thӵc hiӋn chiӃn thuұt: “ÿiӇm Yj ÿѭӡng” vӟi mӝt hӋ thӕng WKip

canh Gjy ÿһc theo Fic WUөc lӝ giao thông. 0өc ÿtch Fӫa FK~ng Oj bҧo vӋ giao thông, cҳt

Kjnh lang vұn chuyӇn Fӫa cách mҥng, ÿӗng thӡi Gng WKip Finh nhѭ mӝt phѭѫng tiӋn

lҩn chiӃm WKӑc sâu dҫn Yjo Fic căn cӭ NKing chiӃn theo chiӃn thuұt “tҵm ăn Oi dâu” hay

“vӃt dҫu loang”.

7ҥi Châu 7Kjnh, ÿӏch lҩy Eyt Cây Ĉjo (%unh 7Kҥnh), 5ҥch Ĉông (Tân Ĉӏnh) Ojm

trung tâm xây dӵng WKip canh lӟn (WKip canh Pҽ) tӯ ÿây FK~ng mӣ nhӳng cuӝc Kjnh

4.4 Page 34

▲back to top

quân Fjn TXpt rӝng ra ÿӇ dӉ bӅ xây dӵng Fic WKip canh Gӑc lӝ 24. ChiӃn thuұt biӋt Ntch

(Commando) ÿѭӧc ÿӏch sӱ Gөng rӝng Umi. Ĉӝi biӋt Ntch tiӇu khu Biên Hòa thѭӡng xuyên

ÿӝi Ntch Yjo Fic căn cӭ O}m ven WKӏ [m Châu 7Kjnh nhѭ %unh é, Tân Phong, Tân Mai…

ÿӇ Ojm mҩt әn ÿӏnh căn cӭ NKing chiӃn. Ӣ Yng Wҥm chiӃm, tên Tây sӭt ӣ Eyt Tân Xuân

Fng tӅ QJөy Yj Eӑn Otnh lê dѭѫng, Fjn TXpt nhҵm gom dân Yjo khu tұp trung quanh Eyt

Cây Ĉjo, 5ҥch Ĉông, Tân Xuân, ÿӇ cô lұp dân Yj cách mҥng. Trong cuӝc Fjn TXpt Qjy

giһc 3Kip thӵc hiӋn FKtnh Vich ÿӕt Vҥch, SKi Vҥch ÿinh Yjo nhân dân. Trong hai QJjy 7

Yj 8-1-1948, giһc Fjn Yjo %unh Long vѫ Ypt Fӫa Fҧi ÿӕt WRjn bӝ QKj cӱa Fӫa dân, ÿӗng

Ejo %unh Long SKҧi Wҧn cѭ ra Lӧi +za, mӝt sӕ lӟn qua sông Ĉӗng Nai vӅ Tân +za.

Trѭӟc KRҥt ÿӝng ÿinh SKi bên QJRji lүn bên trong Fӫa ÿӏch, viӋc liên Oҥc giӳa Fic

Yng trong quұn gһp nhiӅu kKy khăn. Giӳa năm 1948, Quұn ӫy Châu 7Kjnh triӋu tұp

cuӝc hӝi QJKӏ Ban chҩp Kjnh Wҥi Cây Cҫy (chiӃn khu %unh Ĉa), ÿӗng FKt NguyӉn Văn

.ê Et thѭ WӍnh ӫy ÿm ÿӃn dӵ. Sau khi nhұn ÿӏnh Wunh Kunh, âm mѭu Fӫa ÿӏch, mӣ rӝng lҩn

chiӃm Eunh ÿӏnh, ÿӗng FKt Et thѭ WӍnh ӫy triӇn khai quyӃt ÿӏnh bӕ WUt, phân chia chiӃn

trѭӡng ӣ quұn, Fic [m ӣ Wҧ QJҥn sông Ĉӗng Nai tӯ %unh Long, Lӧi +za, Tân 3K~ lên ÿӃn

Ĉҥi An (thuӝc quұn Tân Uyên) chuyӇn giao vӅ cho quұn Châu Thjnh ÿӇ Wҥo ÿӏa Ejn

ÿӭng chân rӝng hѫn tiӃn công Yjo WKӏ [m Châu 7Kjnh, ÿӗng thӡi Wҥo thӃ ÿӭng KRҥt ÿӝng

cho Quұn ӫy, Quұn Châu 7Kjnh 17 ÿѭӧc ÿәi tên WKjnh huyӋn 9ƭnh Cӱu, [m %unh Trѭӟc

lҩy tên Oj WKӏ [m Biên Hòa.

Ban chҩp Kjnh Ĉҧng bӝ huyӋn gӗm Fic ÿӗng FKt : 3Kҥm Văn DiӋu (Lê Lên) Et

thѭ, 3Kҥm Văn %tnh SKy Et thѭ, Ngô %i Cao, NguyӉn Văn %jng, %i Trӯng Thăng,

NguyӉn ViӋt Trai, Trҫn Văn ;m.

NhiӋm Yө FKtnh WUӏ Fӫa Ĉҧng bӝ Yj quân dân 9ƭnh Cӱu ÿѭӧc huyӋn ӫy ÿӅ ra Oj :

Fӫng cӕ Fic ÿRjn thӇ Yj cѫ sӣ, ÿҭy Pҥnh công Wic xây dӵng Ĉҧng, nhҩt Oj trong lӵc

lѭӧng YǊ trang, Fӫng cӕ FKtnh quyӅn, ÿҭy Pҥnh tӵ W~c Vҧn xuҩt trong Fic cѫ quan, Wtch

cӵc chӕng Fjn, chӕng biӋt Ntch, bҧo vӋ Pa Pjng, bҧo vӋ nhân dân Yng căn cӭ Vҧn

xuҩt. Ngay sau ÿy Mһt trұn ViӋt Minh huyӋn ÿm mӣ lӟp huҩn luyӋn Fin bӝ Ojm công Wic

mһt trұn cho huyӋn, [m vӟi hѫn 30 Kӑc viên tham dӵ.

Trѭӟc ÿy, QJjy 1-3-1948 du kích Yj quân dân Châu 7Kjnh (tӭc 9ƭnh Cӱu) ÿm

phӕi hӧp vӟi chi ÿӝi 10 Wҥo nên chiӃn thҳng La 1Jj trên lӝ 20.

6ing QJjy 1-3, ÿRjn xe ÿӏch 70 chiӃc khӣi Kjnh tӯ 6ji *zn, trong ÿy Fy ÿRjn Vƭ

quan 3Kip ÿi dӵ hӝi QJKӏ quân FKtnh ӣ Ĉj /ҥt. ĈRjn xe ÿӏch ÿi ÿӃn Biên Hòa Eunh yên.

Nhѭng vӯa qua NKӓi ÿRҥn Hӕ Nai SKҧi ÿi chұm Oҥi Yu dân quân, du kích quұn ÿm ÿjo

ÿѭӡng, lăn cây ra Fҧn SKi, hai bên ÿѭӡng du kích ÿm mӣ sҹn miӋng cây, chӡ xe giһc tӟi

Oj Npo QJm ra chһn ÿѭӡng. Mӣ ÿѭӡng ÿi ÿѭӧc mӝt ÿRҥn, du kích Oҥi xông ra nә V~ng bҳn

quҩy rӕi rӗi biӃn mҩt. Suӕt ÿRҥn ÿѭӡng tӯ Hӕ Nai ÿӃn QJm ba Dҫu Giây ÿӏch SKҧi ÿӕi

SKy vӟi du kích, SKҧi Gӑn ÿѭӡng, tinh thҫn Eӑn Vƭ quan binh Otnh bҧo vӋ căng thҷng.

17 HuyӋn 9ƭnh Cӱu gӗm Fy Fic [m : %unh +za, Tân TriӅu, %unh é, 7Uҧng Bom, Bӱu Long, Tân 7Kjnh, +ya An, Tân 9ҥn,

Tân Phong, Bӱu +za, HiӋp +za, Tam HiӋp, Long %unh, Long Hѭng, Tân Hѭng, An +za bao quanh [m %unh Trѭӟc tӭc WKӏ

[m Biên Hòa.

4.5 Page 35

▲back to top

Nhѭng ÿiӅu quan WUӑng nhҩt Oj du kích Yj dân quân Châu 7Kjnh ÿm Ojm ÿRjn xe ÿӏch ÿi

chұm Oҥi hѫn 2 tiӃng ÿӗng hӗ, ÿҧm Eҧo cho chi ÿӝi 10 JLjnh thҳng lӧi trên lӝ 20 Pj máy

bay ÿӏch không lên ӭng cӭu ÿѭӧc.

Trên lӝ 20, tӯ cây sӕ 103 ÿӃn 114, chi ÿӝi 10 thiêu Kӫy 59 xe quân sӵ, diӋt 150 tên

lê dѭѫng bҧo vӋ Yj 25 Vƭ quan 3Kip, trong ÿy Fy 2 tên ÿҥi Wi Ĉӡ-sa-ri-QKp (Desarignê) vj

Pa-truyt (Patrius), bҳn Jmy chân Yj bҳt sӕng tên trung Wi Ĉpp-phây (Jeffrey), sau ÿy ta

cӭu chӳa.

ChiӃn thҳng La 1Jj Ojm nhân dân Fҧ WӍnh Yj 6ji *zn phҩn khӣi, Ojm chҩn ÿӝng

Fҧ dѭ luұn nѭӟc 3Kip. Sӭc Pҥnh Yj FKtnh QJKƭa Fӫa quân dân ta Wӓ U} trong chiӃn thҳng

La 1Jj.

1Jjy 27-3-1948, Bӝ Tѭ lӋnh khu ÿinh JLi cao chiӃn thҳng La 1Jj Yj quyӃt ÿӏnh

WKjnh lұp trung ÿRjn 310 trên cѫ sӣ chi ÿӝi 10, thӕng nhҩt vӟi tә chӭc quân ÿӝi WRjn

quӕc.

;ic ÿӏnh Yӏ WUt quan WUӑng Fӫa 9ƭnh Cӱu, Ban FKӍ huy trung ÿRjn ÿѭa ÿҥi ÿӝi Bҳc

Sѫn (tiӇu ÿoàn Quӕc Tuҩn) do hai ÿӗng FKt 0ҥnh Xuân Tâm Yj NguyӉn Văn 4Xҧng FKӍ

huy vӅ ÿӭng chân ӣ %unh Ĉa. NhiӋm Yө Fӫa ÿҥi ÿӝi Oj kӃt hӧp bӝ ÿӝi huyӋn, du kích Yj

nhân dân bҧo vӋ căn cӭ, ÿinh giao thông, WKӑc sâu diӋt tӅ trӯ gian, hӛ trӧ phong WUjo ÿӏa

phѭѫng giӳ Kjnh lang chiӃn lѭӧc tӯ chiӃn khu Ĉ Oj lӝ 1, lӝ 15.

7King 5-1948, mӝt sӵ kiӋn ÿm xҧy ra ӣ 9ƭnh Cӱu Fy ê QJKƭa FKtnh WUӏ lӟn, FǊng Oj

mӝt ÿzn tҩn công vӅ ÿӏch vұn Fy hiӋu quҧ : Ban FKӍ huy trung ÿRjn 310 Fӫa hai ÿӗng FKt

HiӋp Yj Lѭѫng 7Kӏ Tѭѫng (quân y trung ÿRjn) trao WUҧ trung ~y Jeffrey (Ĉpp-phây) Eӏ

bҳt Yj chӳa Ojnh chân Wҥi Eyt Cây Ĉjo (%unh 7Kҥnh). ViӋc Ojm Qjy Ojm Ving ngӡi FKӫ

QJKƭa nhân ÿҥo Fӫa NKing chiӃn. 7King 6-1948 trong tiӃn công Fӫa tiӇu ÿoàn 303 (Khu)

ӣ Ĉӗng /ich (ThiӋn Tân), 11 Otnh Âu phi ÿѭa tay xin Kjng. 7King 7-1948, 2 Otnh Âu Phi

ӣ Eyt 5ҥch Ĉông ÿang ÿêm mang 1 ÿҥi liên, 1 trung liên, vѭӧt sông Ĉӗng Nai xin Kjng.

+ӓi ra mӟi biӃt ÿy Oj do dѭ âm Fӫa chiӃn thҳng La 1Jj.

3Ki kӃ KRҥch “Gng ngѭӡi ViӋt ÿinh ngѭӡi ViӋt” Yj “lҩy chiӃn tranh nuôi chiӃn

tranh” Fӫa giһc 3Kip, HuyӋn ӫy 9ƭnh Cӱu FKӍ ÿҥo ÿҭy Pҥnh diӋt tӅ Yng du kích vj Wҥm

chiӃm, mӣ Num Nҽp cho dân. Ĉӝi du kích tұp trung huyӋn Yj du kích [m Fng cѫ sӣ bên

trong Fy nhiӋm Yө nҳm ÿӏch, Ojm trinh Vit, liên Oҥc Wҥo ÿiӅu kiӋn cho ÿҥi ÿӝi Bҳc Sѫn Yj

ÿҥi ÿӝi Ĉӕng Ĉa (tiӇu ÿoàn Lê Lӧi) qua 9ƭnh Cӱu WKing 6-1948 ÿinh ÿӏch Yng sâu mӣ

Num. TiӇu ÿoàn Quang Trung18 tӯ Long 7Kjnh Oҥi ÿѭӧc ÿiӅu vӅ 9ƭnh Cӱu ÿӇ phӕi hӧp

giӳa ÿӏa Ejn ÿinh giao thông ÿӏch.

Mӣ ÿҫu cho ÿӧt KRҥt ÿӝng, QJjy 22-6-1948 du kích huyӋn 9ƭnh Cӱu phӕi hӧp ÿҥi

ÿӝi Bҳc Sѫn SKөc Ntch Vit sân bay Biên Hòa ÿinh ÿӏch tӯ Cây Ĉjo, Fin TXpt Yjo Tân

Phong, 2 xe quân sӵ ÿӏch Eӏ SKi Kӫy, tên ÿҫu tӝc Cao Ĉji SKҧn ÿӝng ÿi theo Eӏ diӋt, ta

thu 1 tiӇu liên, 1 V~ng trѭӡng.

18 TiӇu ÿoàn Quang Trung do ÿӗng FKt Lѭѫng Văn Nho tiӇu ÿoàn trѭӣng, Lê Thoa tiӇu ÿoàn SKy, Ngô TiӃn FKtnh WUӏ viên

4.6 Page 36

▲back to top

7King 7-1948, du kích 9ƭnh Cӱu Oҥi SKөc Ntch ӣ Hӕ &ҥn chһn ÿinh Eӑn

Cammando. %ӑn Otnh biӋt Ntch Eӏ ÿinh diӋt mӝt sӕ tên. Ĉһc biӋt trұn Qjy du kích huyӋn

bҳn tên FKӍ huy biӋt Ntch Eӏ thѭѫng ÿӭt ruӝt. %ӑn biӋt Ntch khiêng thѭѫng U~t lui.

Phӕi hӧp QKӏp QKjng vӟi KRҥt ÿӝng Fӫa YǊ trang, HuyӋn ӫy FKӍ ÿҥo cho cic ÿRjn

thӇ huy ÿӝng nhân dân liên Wөc ÿjo ÿҩt, SKi ÿѭӡng ngăn Fҧn ÿӏch tӯ WKӏ [m bung ra Fic

Yng ven. Trên quӕc lӝ 1 (gҫn bӋnh viӋn Tâm thҫn hiӋn nay) ÿӗng FKt Ngô %i Cao cho

du kích Yj Fic ÿRjn thӇ huyӋn chҩt Fӫi WKjnh tӯng ÿӕng Yj ÿӕt FKiy. &ҧ mӝt ÿRҥn lӝ 1

FKiy rӵc. Giһc 3Kip hӕt KRҧng – Tӯ tiӇu khu Biên Hòa FK~ng cho SKio bҳn Yjo nѫi

FKiy Ving Yu lҫm tѭӣng du kích ta KRҥt ÿӝng. Mѭu Pҽo Fӫa ta ÿm ÿinh lӯa giһc 3Kip vj

tӵ FK~ng Gng SKio SKi ÿѭӡng cho NKing chiӃn. Kinh nghiӋm “SKi KRҥi, FǊng Oj NKing

chiӃn” Fӫa 9ƭnh Cӱu ÿѭӧc WӍnh ӫy khen ngӧi Yj phә biӃn cho Fic nѫi Kӑc tұp.

Theo kӃ KRҥch KRҥt ÿӝng Yng sâu, ÿҥi ÿӝi Bҳc Sѫn Et mұt WKӑc sâu pm quân ӣ

BӃn &i hӛ trӧ cho du kích tұp trung huyӋn diӋt tên Tây Sӭt ӣ Eyt Tân Xuân.

Tӕi 12-8-1948, du kích huyӋn SKөc Ntch dѭӟi chân cҫu Cây 4Xpo (Tân TriӅu).

Trên hai hѭӟng Cây Ĉjo Yj Bӱu Long ÿҥi ÿӝi Bҳc Sѫn bӕ WUt sҹn Vjng ÿinh ÿӏch tăng

viӋn.

5 giӡ Ving QJjy 13-8, tên Tây Sӭt dүn mӝt tiӇu ÿӝi qua cҫu ruӗng bӕ nhân dân

BӃn &i. TiӇu ÿӝi ÿӏch vӯa xuӕng cҫu, du kích huyӋn nә V~ng. Tên Tây Sӭt ÿang Kz Kpt

Eӑn Otnh WKu Eӏ du kích Lâm Văn 3Kөng bҳn Kҥ, Eӑn Fzn Oҥi WKio FKҥy WRin ORҥn. Du kích

huyӋn nhanh FKyng U~t vӅ hѭӟng .Kinh Vân. Mӝt bӝ phұn Fӫa ÿҥi ÿӝi Bҳc Sѫn do ÿӗng

FKt Linh FKӍ huy U~t vӅ n~i Ĉҩt, Wunh Kunh rҩt nguy ngұp.

Ĉѭӧc tin bӝ ÿӝi Eӏ bao vây, Fic Fin bӝ hӝi SKө nӳ huyӋn ÿm liên Oҥc Yj huy ÿӝng 2

tiӇu ÿӝi dân quân Tân Phong ip Vit, nә V~ng Yjo sân bay Biên Hòa ÿӇ chia lӱa, thu K~t

ÿӏch. TiӃng nә tӯ sân bay ÿm buӝc ÿӏch U~t lui NKӓi Q~t Ĉҩt. Ĉӗng FKt Linh cho bӝ ÿӝi

chuyӇn quân an WRjn.

Tên Tây Sӭt, hung thҫn ӣ tәng Phѭӟc 9ƭnh Trung Eӏ ÿӅn tӝi Ojm nhân dân Fҧ tәng

vô Fng Kҧ Gҥ. %ӑn tӅ tәng ӣ Yng sâu, nѫi ÿӏch cho Oj an WRjn WKu vô Fng hoang mang

lo sӧ.

Ĉӏch chѭa Nӏp KRjn hӗn WKu QJjy 30-8-1948 ÿҥi ÿӝi Bҳc Sѫn Oҥi tiӃp Wөc KRҥt

ÿӝng. Trѭa Fng QJjy, tên Phѭӟc Oj mӝt tên 3Kip lai ic ôn NKpt tiӃng Yng Cây Ĉjo dүn

Otnh ÿi ăn cѭӟp vӅ. Hҳn Kya trang ÿӝi Qyn ngӗi trên xe Ez, nhѭng không qua mҳt ÿѭӧc

cѫ sӣ ta. Khҭu trung liên Fӫa bӝ ÿӝi tӯ trên cao Fӫa [ym cây 4Xpo (%unh 7Kҥnh) Qm ÿҥn

FKtnh [ic kӃt liӉu ÿӡi tên Phѭӟc.

Phҩn khӣi trѭӟc viӋc nhӳng tên ic ôn Eӏ diӋt, nhân dân %unh Phѭӟc, %unh é, Tân

TriӅu suӕt 4 WKing sau ÿy ÿm tӵ ÿӝng Jinh Jҥo, nӃp, ÿұu Yjo căn cӭ ӫng hӝ cho NKing

chiӃn.

Ӣ Yng Ĉҥi An, giһc 3Kip thѭӡng xuyên tӯ chi khu 7Uҧng Bom Fjn Yjo ÿinh SKi.

Ĉҥi ÿӝi Ĉӕng Ĉa Fng du kích Ĉҥi An, Tân Ĉӏnh ÿm chһn ÿinh ÿӏch ӣ hӕc Ông Rӟt, sau

4.7 Page 37

▲back to top

1 giӡ chiӃn ÿҩu ÿӏch ÿӇ Oҥi 12 [ic chӃt, ta bҳt sӕng 7 tên thu 12 V~ng, Fy 1 SKyng lӵu

(tromplon VB).

Tӯ WKing 10-1948 ÿӃn WKing 2-1949 tiӇu ÿoàn Quang Trung kӃt hӧp Fng du kích

huyӋn liên Wөc ÿinh ÿӏch Fjn Yjo chiӃn khu %unh Ĉa giӳ vӳng căn cӭ Wҥo thӃ uy hiӃp 2

WUөc ÿѭӡng 1 Yj 15, vây pp ÿӏch Vit WKӏ [m. Nәi bұt trong QJjy 11-12-1948, quân ta ÿinh

Eҥi trұn Fjn lӟn Fӫa 3Kip, vӟi hѫn 1000 quân Yj 37 xe cѫ giӟi. Ĉӏch chia quân Oj 2 Finh

tӯ tiӇu khu Biên Hòa lên Yj tӯ Eyt BӃn Gӛ ÿinh xuӕng theo lӝ 15. Tӯ 8 giӡ Ving, bӝ ÿӝi,

du kích Yj cѫ quan chia tӯng PǊi QKӓ ÿinh ÿӏch quyӃt liӋt. &ic cѫ quan ÿRjn thӇ huyӋn

nhanh FKyng JL~p nhân dân dӡi Yjo sâu WUinh thiӋt Kҥi. Ta tә chӭc 3 trұn tұp Ntch Yjo

Fic Fөm quân ÿӏch kӃt hӧp bҳn WӍa, chia ÿӏch ra ÿӇ ÿinh. ĈӃn 14 giӡ, Eӏ thiӋt Kҥi ÿӏch

SKҧi U~t lui.

Quanh căn cӭ %unh Ĉa, HuyӋn ӫy 9ƭnh Cӱu, Mһt trұn huyӋn do FK~ WUӑng công

Wic dân vұn, xây dӵng cѫ sӣ vӳng chҳc nên Pӑi KRҥt ÿӝng Fӫa ÿӏch ÿӅu Eӏ nhân dân SKit

hiӋn thông Eio. &Ktnh Yu thӃ Pj âm mѭu lҩn chiӃm triӋt Kҥ chiӃn khu %unh Ĉa Fӫa ÿӏch

ÿӅu bӏ ÿҭy Oi, Yng Ojm FKӫ Fӫa huyӋn mӣ rӝng tӯ %unh Ĉa xuӕng Phѭӟc Cang (BӃn

Gӛ), tӯ %unh Ĉa xuӕng Hӕ &ҥn, %j Bao, ThiӋn Tân – Tân Ĉӏnh.

Giӳa năm 1949, ÿҥi hӝi ÿҥi biӇu Ĉҧng bӝ huyӋn 9ƭnh Cӱu ÿѭӧc tә chӭc Wҥi chiӃn

khu %unh Ĉa. Ĉây Oj ÿҥi hӝi lҫn ÿҫu tiên ÿm bҫn cӱ dân FKӫ Ban Chҩp Kjnh Ĉҧng bӝ

huyӋn. Ĉӗng FKt 3Kҥm Văn %tnh ÿѭӧc cӱ Ojm Et thѭ HuyӋn ӫy, Ngô %i Cao SKy Et thѭ

(ÿӗng FKt 3Kҥm Văn Diêu Yu bӋnh nһng SKҧi QJKӍ Gji Kҥn).

Ĉҥi hӝi tәng kӃt Yj ÿinh JLi WKjnh Wtch NKing chiӃn Fӫa Ĉҧng bӝ Yj nhân dân

9ƭnh Cӱu qua gҫn 5 năm. Tӯ nhӳng bѭӟc ÿҩu chұp chӳng. Ĉҧng bӝ Yj lӵc lѭӧng YǊ

trang ÿm lӟn Pҥnh. Ĉһc biӋt KRҥt ÿӝng Wtch cӵc Fӫa bӝ ÿӝi, Mһt trұn Yj nhân dân ÿm Wҥo

nguӗn cung cҩp hұu cҫn dӗi Gjo cho NKing chiӃn.

Ĉҥi hӝi ÿm Fӫng cӕ mӝt bѭӟc FKtnh quyӅn, Mһt trұn, công an, huyӋn ÿӝi Yj Fic

ÿRjn thӇ19.

1JKӏ quyӃt ÿҥi hӝi ÿҥi biӇu huyӋn tұp trung Yjo Fic vҩn ÿӅ : ÿҭy Pҥnh công Wic

Vҧn xuҩt tӵ W~c, tăng cѭӡng ÿinh SKi giao thông ÿӏch, SKi thӃ bao vây kinh tӃ Fӫa ÿӏch,

SKit triӇn cѫ sӣ ViӋt Minh Yj Fic ÿRjn thӇ, xây dӵng SKit triӇn du kích bҧo vӋ cѫ quan,

chӕng Fjn TXpt, ÿҭy Pҥnh công Wic SKit triӇn Ĉҧng trong lӵc lѭӧng YǊ trang, cѫ quan.

19 Ӫy ban NKing chiӃn Kjnh FKinh : 3Kҥm Duy Khai FKӫ Wӏch, NguyӉn Văn 7ӓ SKy FKӫ Wӏch, %i Trӯng Thăng SKy FKӫ Wӏch.

Công an : Ĉһng Tuҩn, %ҧy Hѭѫng.

HuyӋn ÿӝi : +Rjng Ĉunh Cҭn huyӋn ÿӝi trѭӣng (tӯ WKing 2-1950 Oj Lê Thoa), Ngô %i Cao FKtnh WUӏ viên.

Mһt trұn : 3Kҥm Văn %tnh FKӫ nhiӋm, Hӗng Dѭѫng tәng thѭ Nê.

Thông tin truyӅn thông : NguyӉn Văn %jng, Ĉӭc.

Công ÿRjn : Lê Hӗng NghiӋp, %ҥch, DiӋp, 7ҥo, Kiêm.

Thanh niên : NguyӉn Văn 6iu, Lê Văn Tҩn.

Nông dân : NguyӉn Văn 4Xҧng.

3Kө nӳ : Cao %tch Hӗng, Phi YӃn, %ҧo Hѭѫng, Mѭӡi Hoa (Hӝi trѭӣng).

4.8 Page 38

▲back to top

7ҥi chiӃn khu %unh Ĉa, Mһt trұn ViӋt Minh huyӋn tә chӭc bӗi dѭӥng ÿjo Wҥo Fin

bӝ ViӋt Minh, mӛi NKya 15 QJjy, ÿӗng thӡi cӱ Fin bӝ xuӕng cѫ sӣ vӯa tuyên truyӅn vӯa

mӣ lӟp huҩn luyӋn ÿӇ mӣ rӝng KRҥt ÿӝng.

&ic cѫ quan huyӋn cӱ ngѭӡi Fng bӝ phұn Vҧn xuҩt huyӋn tұp trung vӅ ThiӋn

Tân, Tân Ĉӏnh, Long Hѭng, Phѭӟc Tân ÿӇ Ojm O~a Yj hoa Pju.

3Kө nӳ huyӋn ÿm SKit huy Wtch cӵc vai WUz nӝi trӧ JLӓi, ÿinh giһc JLӓi. Tӯ Jҥo, ÿұu

Fic FKӏ chӃ biӃn ra Einh, tѭѫng, chao ÿӇ cung cҩp cho bӝ ÿӝi Yj cѫ quan. Cѫ quan SKө

nӳ huyӋn trӣ WKjnh nѫi ÿông vui, hҫu hӃt bӝ ÿӝi, công an, Fin bӝ công Wic tӯ Fic nѫi khi

vӅ ÿӅu ghp Oҥi, FKtnh Yu nѫi ÿây Fin bӝ, chiӃn sƭ sӕng ÿѭӧc không NKt Fӫa gia ÿunh, Oҥi

chan Kza Wunh ÿӗng FKt, ÿӗng ÿӝi.

ChiӃn khu %unh Ĉa, %j Bao, Hӕ &ҥn tӯ 1948 ÿӃn 1950 (thӡi gian ta Ojm FKӫ KRjn

WRjn), tuy Vit Qich ÿӏch nhѭng thӵc sӵ trӣ WKjnh trung tâm văn Kya, sinh KRҥt NKing

chiӃn. Nhân dân trong WKjnh vӅ ÿây ÿӇ xem triӇn Omm, dӵ Ptt tinh, xem văn nghӋ NKing

chiӃn ÿӅu phҩn khӣi Yj tin tѭӣng Yjo thҳng lӧi Fӫa cách mҥng.

ĈӇ ÿҧm Eҧo giao thông liên Oҥc cách mҥng tӯ chiӃn khu Ĉ qua 9ƭnh Cӱu xuӕng

Long 7Kjnh Yj ÿinh SKi giao thông ÿӏch, ÿҫu năm 1949, trung ÿRjn 310 WKjnh lұp mӝt

ÿѫn Yӏ chuyên ÿinh ÿѭӡng sҳt ÿRҥn 7Uҧng Bom – Biên Hòa. Ĉѫn Yӏ do ÿӗng FKt +Rjng

3Kng Ĉӭc tiӇu ÿoàn SKy tiӇu ÿoàn Lê Lӧi FKӍ huy. Hai ÿҥi ÿӝi Ĉӕng Ĉa Yj Ĉô Lѭѫng

(tiӇu ÿoàn Quang Trung) Fng phӕi hӧp ÿinh giao thông ÿӇ ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn vӅ ÿӭng

chân Yng Ĉӗng /ich chӕng Fjn tӯ chi khu 7Uҧng Bom (Eҧo vӋ Pa Pjng). &KӍ Wtnh

trong 6 WKing ÿҫu năm 1949, ta ÿm ÿinh 15 trұn trên ÿѭӡng sҳt, SKi Kӓng 13 ÿҫu Piy xe

lӱa hiӋu Pa-ci-SKtch (Pacific) Fy trұn ta diӋt 150 tên Otnh lê dѭѫng ÿi hӝ tӕng. Ĉѭӡng sҳt

7Uҧng Bom – Biên Hòa luôn luôn Eӏ ta uy hiӃp.

Trѭӟc yêu cҫu mӟi Fӫa NKing chiӃn vj sӵ SKit triӇn Fӫa phong WUjo huyӋn, WKing

6-1949 ÿӝi du kích tұp trung huyӋn ÿѭӧc nâng lên WKjnh ÿҥi ÿӝi ÿӏa phѭѫng, lҩy tên Oj

ÿҥi ÿӝi Lê Hӗng Phong do huyӋn ÿӝi trӵc tiӃp FKӍ ÿҥo.

Gҫn 5 năm NKing chiӃn, Ĉҧng bӝ Yj quân dân 9ƭnh Cӱu ÿѭӧc trui Uqn QJjy Fjng

trѭӣng WKjnh. Phong WUjo NKing chiӃn SKit triӇn Pӑi mһt. ChiӃn khu %unh Ĉa mӣ rӝng,

Fic [m Tân Phong, Long Hѭng, Phѭӟc Tân, Tân Ĉӏnh, Ĉҥi An ÿӅu Oj Yng ÿӝc lұp.

Trong công Wic xây dӵng Yj SKit triӇn Ĉҧng, thi Kjnh FKӍ WKӏ SKit triӇn Ĉҧng Fӫa

Thѭӡng Yө xӭ ӫy Nam bӝ QJjy 27-8-1948, HuyӋn ӫy [m ÿm xây dӵng hҫu hӃt chi bӝ

Ĉҧng ӣ Fic [m. Ĉһc biӋt Fic chi bӝ Ĉҧng trong quân ÿӝi SKit triӇn vӳng chҳc. Trong ÿҥi

hӝi ÿҧng bӝ WӍnh Biên Hòa năm 1949, HuyӋn ӫy 9ƭnh Cӱu ÿm Eio Fio ÿiӇn Kunh vӅ công

Wic xây dӵng Ĉҧng trong lӵc lѭӧng 9ƭnh Cӱu JL~p cho 7Ӎnh ӫy U~t nhiӅu khinh nghiӋm

FKӍ ÿҥo.

2. ĈÈNH GIAO THÔNG – ĈÈNH ĈӖN LONG ĈIӄM DIӊT YӂU KHU

TRҦNG BOM.

Ĉҫu năm 1950, 3Kip ÿѭa mӝt bӝ phұn Nӻ thuұt sӱa chӳa lҳp Uip Yjo sân bay Biên

Hòa ÿӇ tăng cѭӡng ÿinh SKi ӣ miӅn Ĉông. Ӣ 9ƭnh Cӱu, ÿӏch tăng cѭӡng biӋt Ntch kӃt

4.9 Page 39

▲back to top

hӧp tӅ QJөy Eunh ÿӏnh Yj mӣ rӝng lҩn chiӃm ra Yng căn cӭ, nhҩt Oj ӣ chiӃn khu %unh

Ĉa Yj Ĉҥi An, Tân Ĉӏnh. Ӣ Yng kiӇm VRit, Eyt Tân 3K~, ÿӏch ÿѭa trung ÿӝi 33 com-

măng-ÿô vӅ thay thӃ Eӑn Otnh QJөy (thân binh) ÿӇ ÿinh SKi Fjn TXpt khu vӵc Wҧ QJҥn

sông Ĉӗng Nai, lӝ 1, 15 Yj 24, ÿӏch liên Wөc Kjnh quân mӣ ÿѭӡng.

Do KRҥt ÿӝng Fӫa ÿӏch, 9ƭnh Cӱu Fjng trӣ WKjnh ÿӏa Ejn WUӑng yӃu. Bӝ tѭ lӋnh

Nam bӝ ÿҫu năm 1950 ÿm [ic ÿӏnh Yӏ WUt chiӃn lѭӧc Fӫa 9ƭnh Cӱu “9ƭnh Cӱu Oj Ejn ÿҥp

Fӫa cách mҥng tҩn công Yjo WKӏ [m, nѫi WU~ quân Yj dӯng chân Fic lӵc lѭӧng, ÿѭӡng giao

thông quan WUӑng tӯ chiӃn khu Ĉ xuӕng Long 7Kjnh, %j 5ӏa, Oj nguӗn nhân lӵc cung

cҩp cho NKing chiӃn”. Tӯ ÿy, Bӝ tѭ lӋnh ÿm ÿӅ ra nhiӋm Yө Fӫa Fӫa Ĉҧng bӝ Yj quân

dân 9ƭnh Cӱu Oj : “giӳ vӳng Yj xây dӵng huyӋn 9ƭnh Cӱu WKjnh mӝt căn cӭ du kích” ÿӇ

giӳ ÿӏa Ejn chiӃn lѭӧc Qjy.

7King 2-1950, Bӝ tѭ lӋnh Khu giao cho SKzng tham mѭu Yj SKzng quân giӟi mӣ

hӝi QJKӏ Ejn vӅ ÿinh WKip canh WRjn Khu. Hӝi QJKӏ khҷng ÿӏnh quyӃt tâm Fy thӇ ÿinh

ÿѭӧc WKip canh nӃu NKpo Opo lӧi Gөng sѫ hӣ Fӫa ÿӏch. Vҩn ÿӅ lӟn Oj SKҧi [ic cұn ÿѭӧc

Yjo WKip canh Yj chӃ Wҥo YǊ NKt ÿinh WKip canh. 3Kzng quân giӟi ÿm nghiên cӭu Oҥi thiӃt

kӃ Yj chӃ Wҥo ra Pun O}m Jӑi Oj FT (SKi tѭӡng). Ĉҥi ÿӝi Lam Sѫn do ÿӗng FKt NguyӉn

Văn 3Kzng ÿҥi ÿӝi trѭӣng ÿѭӧc giao nhiӋm Yө thӱ nghiӋm YǊ NKt FT Qjy.

1Jjy 11-2-1950, Wҥi cҫu Ông Tӱu (Tam HiӋp) ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn Gng Pun FT

ÿinh tan [ic mӝt xe quân sӵ 3Kip diӋt Jӑn 1 tiӇu ÿoàn lê dѭѫng.

Ĉêm 21 Uҥng Ving 22-3-1950, lҫn ÿҫu tiên WӍnh ÿӝi Biên Hòa tә chӭc ÿinh ÿӗng

ORҥt Yjo hӋ thӕng WKip canh Fӫa 3Kip ӣ Tân Uyên. Ngay trong ÿêm, 50 WKip canh Fӫa

ÿӏch ÿm Eӏ ÿinh. Tuy Eӑn Otnh trên Qyc Jic Fzn sӕng Yj bҳn WUҧ ÿѭӧc, nhѭng trұn ÿinh ÿm

Ojm khiӃp Yta tên tѭӟng 3Kip Chanson vӯa thay De Latour (Ĉѫ-la-tua), mӣ ra mӝt

hѭӟng ÿinh diӋt WKip canh.

3Kit huy thҳng lӧi Qjy, ÿêm 27-3-1950, ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn Fng biӋt ÿӝng Biên

Hòa Yj Fin bӝ, du kích 9ƭnh Cӱu ÿӝt nhұp Yjo Vit WKӏ [m. Mӝt cuӝc YǊ trang tuyên

truyӅn lӟn ÿѭӧc tә chӭc ӣ khu vӵc QKj thѭѫng ÿiên (bӋnh viӋn Tâm thҫn), SKit ÿӝng

quҫn FK~ng SKҧn ÿӕi 0ӻ Kj hѫi tiӃp sӭc cho thӵc dân 3Kip Npo Gji chiӃn tranh ӣ ViӋt

Nam.

1Jjy 24-4-1950, ÿӏch tә chӭc tҩn công Yjo chiӃn khu Ĉ bҵng ÿѭӡng bӝ Yj ÿѭӡng

sông. Ĉҥi ÿӝi Lam Sѫn Fng bӝ ÿӝi huyӋn Lê Hӗng Phong Yj du kích hai [m Ĉӏnh Tân,

Ĉҥi An ÿm chұn ÿinh ÿӏch bҧo vӋ căn cӭ huyӋn ӫy, ÿinh ÿӏch SKta QJRji chiӃn khu Ĉ,

diӋt 12 tên, thu nhiӅu ÿӗ Gng quân sӵ.

Trѭӟc ÿy 2 QJjy (22-4-1950) ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn ÿm SKөc Ntch ÿinh ÿѭӡng sҳt Wҥi

7Uҧng Bom. ĈRjn Wju quân sӵ 3Kip tӯ Nha Trang vӅ ÿm Eӏ ÿinh, ta diӋt ÿҫu Piy xe lӱa,

2 wa-goong Yj 20 tên Otnh.

4.10 Page 40

▲back to top

TiӃp ÿy WKing 6-1950, tӯ tiӇu khu Biên Hòa, 3Kip mӣ liên Wөc nhiӅu cuӝc Kjnh

quân ÿinh Yjo chiӃn khu %unh Ĉa Fy xe tăng Yj máy bay yӇm trӧ20. Bӝ phұn HuyӋn ӫy

Yj Fic cѫ quan huyӋn ÿm vӅ Ĉҥi An, ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn Yj ÿҥi ÿӝi Lê Hӗng Phong bӕ WUt

quân ÿinh ÿӏch, quyӃt liӋt ÿҭy Oi ÿӏch.

ChiӃn khu %unh Ĉa vүn ÿӭng vӳng.

Không diӋt ÿѭӧc căn cӭ, giһc 3Kip xoay ra cjn TXpt ÿinh biӋt Ntch, chӕt chһn Fic

[m Yng ven căn cӭ (Tân Phong, Tân Mai, ThiӋn Tân) phong Wӓa Fic [m Wҥm chiӃm ÿӇ

bao vây kinh tӃ NKing chiӃn. 9ng kiӇm VRit, ÿӏch SKit triӇn Fic tә chӭc SKҧn ÿӝng nhѭ

“ViӋt Nam SKөc quӕc hӝi”, “Thanh niên Eҧo quӕc ÿRjn” nhѭ Wҥi %unh Long, Tân 3K~,

An +za… Trong nhӳng cuӝc Kjnh quân Fjn Yjo Yng NKing chiӃn không nhӳng ÿӕt

QKj, giһc 3Kip Fzn ÿӕt SKi, bҳn giӃt trâu Ez, SKi nông Fө Vҧn xuҩt Fӫa dân Yj cѫ quan.

0өc ÿtch Fic KRҥt ÿӝng Fӫa 3Kip Oj Wҥo mӝt Yng trҳng ӣ quanh chiӃn khu %unh Ĉa Yj

Ĉҥi An. %ӑn Otnh Cao Ĉji SKҧn ÿӝng ӣ BӃn &i ÿѭӧc lӋnh Fjn TXpt quanh %unh Ĉa.

1Jjy 12-7-1950, ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn ÿm Wҥo thӃ bao vây diӋt Jӑn 1 tiӇu ÿӝi Otnh Cao

Ĉji Wҥi Tân Hѭng.

7King 7-1950, Trung ѭѫng Ĉҧng mӣ chiӃn Gӏch Biên giӟi mӣ thông Kjnh lang

biên giӟi ViӋt – Trung, Bӝ Tѭ lӋnh Khu 7 ÿm mӣ chiӃn dӏch BӃn &it ÿӇ Fng phӕi hӧp.

HuyӋn Xӹ 9ƭnh Cӱu ÿm SKit ÿӝng ÿӧt KRҥt ÿӝng Yj tham gia chiӃn Gӏch trong WRjn

huyӋn. Nhân dân Yng %unh é, Tân 3K~, %unh Long lӟp Jinh, lӟp Gng ghe thuyӅn Et

mұt chӣ lѭѫng thӵc, Jҥo tiӅn vӅ căn cӭ ӫng hӝ NKing chiӃn. Ĉҥi ÿӝi Lam Sѫn Fng bӝ

ÿӝi huyӋn Lê Hӗng Phong Yj ÿҥi ÿӝi 3005 khu, du kích liên Wөc tә chӭc ÿinh ÿӏch ӣ

ÿѭӡng 15, ÿѭӡng sҳt, ÿinh diӋt Eyt Cao Ĉji, BӃn Gӛ thҳng lӧi 21. Du kích %unh +za,

%unh é, Tân Ĉӏnh bӕ WUt SKөc Ntch ÿinh Fic ÿӝi Otnh QJөy ÿi tuҫn. Nәi bұt du kích [m

%unh +za Gng Nӻ thuұt ÿһc công ip Vit, Gng Pun ÿinh sұp WKip canh %unh +za, diӋt

mӝt Ein ÿӝi Otnh canh giӳ.

+Rҥt ÿӝng YǊ trang SKit triӇn, nhѭng chѭa gҳn chһt Wic chiӃn vӟi xây dӵng Yj

SKit triӇn cѫ sӣ nên tuy chӕng Fjn thҳng lӧi, ta Oҥi gһp NKy khăn trѭӟc FKtnh Vich ÿӕt

Vҥch Yj gom dân Fӫa giһc. ĈӃn cuӕi năm 1950 Fic [m Tân Phong, Tân 3K~, Tân Mai ÿm

Eӏ PKip chiӃm ÿyng. Nhân dân Fic [m %unh Long, Tân 3K~, Lӧi +za mӝt sӕ qua chiӃn

khu Ĉ, Fzn phҫn lӟn Eӏ ÿӏch gom Yjo khu tұp trung quanh chi khu Cây Ĉjo. &ic [m Tân

Hѭng, Long Hѭng, Phѭӟc Tân tuy Fzn Oj Yng tӵ do, nhѭng hҫu hӃt nhân dân ra Yng

Wҥm chiӃm. &ic [m Yng du kích %unh +za, %unh Phѭӟc, Tân TriӅu, HiӋp +za, Tân

7Kjnh tuy Fzn ÿông dân nhѭng FKtnh quyӅn, chi bӝ, ÿRjn thӇ hҫu hӃt ÿӅu “ly hѭѫng”

20 &ic trұn chӕng Fjn QJjy 16-6, 21-6, 24-6, 27-6, 30-6

21 1Jjy 11-8-1950 : ÿinh xe lӱa Cây *io – 7Uҧng Bom diӋt mӝt ÿҫu Piy Ru-by, diӋt 1 tên ÿӝi 3Kip ic ôn tӯng giӃt 80

ÿӗng Ejo Yj 5 tên viӋt gian tay sai.

1Jjy 22-8 : SKio Ntch Eyt BӃn Gӛ

1Jjy 30-8 hai ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn, Lê Hӗng Phong bҩt ngӡ tұp Ntch Yjo 12 giӡ diӋt Eyt BӃn Gӛ

1Jjy 01-10 ÿinh diӋt tên ÿӗn trѭӣng &Kj ÿan Nutiri ic ôn thu 1 trung liên

19-10 ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn Yj ÿҥi ÿӝi 3005 khu diӋt hai xe tuҫn tiӉu trên lӝ 15, diӋt 30 tên, thu 5 V~ng Piy.

17-11 hai ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn, Lê Hӗng Phong ÿinh Eӑn ÿi tuҫn ÿѭӡng sҳt ÿRҥn 7Uҧng Bom – Cây *io.