Phong trao cach mang cua cong nhan cao su Hang Gon :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Phong trao cach mang cua cong nhan cao su Hang Gon

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

Phong trao cach mang cua cong nhan cao su Hang Gon

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

CÔNG TY CAO SU ĈӖNG NAI

PHONG TRÀO CÁCH MҤNG CӪA CÔNG NHÂN CAO SU HÀNG GÒN

(1911 – 2000)

NHÀ XUҨT BҦN TӘNG HӦP ĈӖNG NAI

CHӌ ĈҤO NӜI DUNG

- NGUYӈN THÀNH CHÂU

Bí thѭ Ĉҧng ӫy

Giám ÿӕc Công ty cao su Ĉӗng Nai

- TRҪN VĂN THӎNH

Thѭӡng vө Ĉҧng ӫy

Trѭӣng ban Tuyên huҩn Công ty cao su Ĉӗng Nai

- TRҪN TҨN DǉNG

Giám ÿӕc Nông trѭӡng cao su Hàng Gòn

BIÊN SOҤN VÀ CHӌNH LÝ

- TRҪN QUANG TOҤI

- TRҪN VĂN THӎNH

- NGUYӈN TҨN QUӔC

1.3 Page 3

▲back to top

1.4 Page 4

▲back to top

1.5 Page 5

▲back to top

1.6 Page 6

▲back to top

1.7 Page 7

▲back to top

LӠI GIӞI THIӊU

Nông tr˱ͥng cao su Hàng Gòn v͙n là m͡t ÿ͛n ÿi͉n cao su thu͡c Công ty Cao

su Xuân L͡c, vi͇t t̷t SPH.XL cͯa t˱ b̫n Pháp, thành l̵p năm 1911, Công ty này ch͑

có 1 ÿ͛n ÿi͉n ͧ Hàng Gòn. Ĉ͡i ngǊ công nhân nông tr˱ͥng ÿ̯u tiên xṷt thân là

nhͷng ng˱ͥi nông dân ͧ mi͉n Trung, mi͉n B̷c b͓ c˱ͣp h͇t ru͡ng ÿ̭t, ÿi m͡ phu vào

ÿ͛n ÿi͉n. Tr˱ͣc tháng 8/1945, t̩i ÿ͛n ÿi͉n ÿã có phong trào ÿ̭u tranh cͯa công

nhân ch͙ng chͯ Tây, cai, xu ác ôn ÿòi c̫i thi͏n ÿͥi s͙ng và lao ÿ͡ng.

Cách m̩ng tháng Tám th̷ng lͫi, sau ÿó th͹c dân Pháp núp sau quân Anh - ̬n

trͧ l̩i xâm l˱ͫc n˱ͣc ta, công nhân cao su Hàng Gòn trͧ thành nhͷng chi͇n sƭ tham

gia cu͡c kháng chi͇n th̯n thánh ch͙ng th͹c dân pháp. Phong trào “cao su chi͇n”,

góp l˱˯ng th͹c ͯng h͡ b͡ ÿ͡i, thoát ly ÿi kháng chi͇n cͯa công nhân cao Hàng Gòn

1.8 Page 8

▲back to top

góp ph̯n vào th̷ng lͫi chung cͯa phong trào kháng chi͇n toàn huy͏n Xuân L͡c, t͑nh

Biên Hòa b̭y giͥ, trong ÿó có chi͇n th̷ng vang d͡i La Ngà 1/3/1948 trên Qu͙c l͡

20.

Trong 21 năm kháng chi͇n ch͙ng MͿ, cͱu n˱ͣc, Hàng Gòn là chi͇n tr˱ͥng ác

li͏t, nhi͉u ÿͥi bí th˱ chi b͡, xã ÿ͡i tr˱ͧng hi sinh, nh˱ng cǊng là m͡t căn cͱ bàn ÿ̩p

quan tr͕ng ÿ͋ các l͹c l˱ͫng vǊ trang huy͏n, t͑nh, bi͏t ÿ͡ng, du kích liên tͭc ṱn công

vào các c˯ quan ÿ̯u não MͿ ngͭy ͧ th͓ xã Long Khánh, bàn ÿ̩p cho cu͡c ti͇n công

n͝i d̵y xuân M̵u Thân 1968 ͧ th͓ xã Long Khánh. Ĉ̿c bi͏t tͳ năm 1970, trong tình

hình c͹c kǤ khó khăn, nh˱ng vͣi tinh th̯n sáng t̩o quy͇t tâm cao, cán b͡ chi͇n sƭ ͧ

Hàng Gòn ÿã giͷ vͷng tr̵n ÿ͓a làm th̭t b̩i âm m˱u bình ÿ͓nh cͯa k̓ thù. Mùa xuân

1975, công nhân cao su Hàng Gòn ÿã n͝i d̵y làm chͯ ÿ͛n ÿi͉n, cùng nhân dân ÿ͓a

ph˱˯ng ti͇n công n͝i d̵y gi̫i phóng xã, góp ph̯n t̩o ÿi͉u ki͏n cho các l͹c l˱ͫng

cͯa ta gi̫i phóng Qu͙c l͡ 20, gi̫i phóng th͓ xã Long Khánh, góp ph̯n vào th̷ng lͫi

chung cͯa toàn t͑nh.

Ĉ͋ ghi l̩i chi͇n công cͯa Ĉ̫ng b͡ và công nhân cao su Hàng Gòn, giáo dͭc

truy͉n th͙ng cho ÿ͡i ngǊ công nhân hi͏n nay và mai sau, ÿ͡ng viên phong trào phát

huy truy͉n th͙ng cách m̩ng trong xây d͹ng, Ĉ̫ng ͯy Công ty Cao su Ĉ͛ng Nai k͇t

hͫp vͣi H͡i Khoa h͕c l͓ch s͵ t͑nh Ĉ͛ng Nai ÿã biên so̩n quy͋n L͓ch s͵ nói v͉

phong trào cách m̩ng cͯa công nhân Nông tr˱ͥng cao su Hàng Gòn.

Thay m̿t Ĉ̫ng ͯy và Ban Giám ÿ͙c Công ty Cao su Ĉ͛ng Nai, tôi xin giͣi

thi͏u ÿ͇n b̩n ÿ͕c quy͋n s͵ này và mong ÿón nh̵n nhi͉u ý ki͇n ÿóng góp cͯa b̩n

ÿ͕c g̯n xa.

NGUYӈN THÀNH CHÂU

Bí thѭ Ĉҧng ӫy

Giám ÿӕc Công ty Cao su Ĉӗng Nai

LӠI NÓI ĈҪU

Công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su Hàng Gòn là mӝt bӝ phұn cӫa công nhân cao su

Ĉӗng Nai. Hѫn nӱa thӃ kӹ ÿҩu tranh dǊng cҧm, kiên cѭӡng bӅn bӍ chӕng thӵc dân

Pháp, phát xít Nhұt, ÿӃ quӕc Mӻ xâm lѭӧc, xây dӵng và bҧo vӋ xã hӝi chӫ nghƭa;

công nhân cao su Hàng Gòn dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam quang

vinh luôn luôn ÿӭng hàng ÿҫu ӣ mǊi nhӑn cӫa các cuӝc ÿҩu tranh cách mҥng; liên tөc

tiӃn công nhҳm thҷng vào kҿ thù giai cҩp và dân tӝc mà chiӃn ÿҩu, cùng vӟi giai cҩp

công nhân và nhân dân cҧ nѭӟc viӃt nên nhӳng trang sӱ vҿ vang nhҩt trong lӏch sӱ

chӕng ngoҥi xâm cӫa dân tӝc.

Qua nhӳng chһng ÿѭӡng ÿҩu tranh anh dǊng, ngoan cѭӡng ÿҫy gian khә hy

sinh, ÿӝi ngǊ công nhân Hàng Gòn ngày mӝt trѭӣng thành và lӟn mҥnh, luôn xӭng

ÿáng là lӵc lѭӧng tiên phong, là ÿӝi quân chӫ lӵc cӫa cách mҥng ӣ chiӃn trѭӡng

"MiӅn Ĉông gian lao mà anh dǊng".

1.9 Page 9

▲back to top

Là mӝt bӝ phұn cӫa giai cҩp công nhân ViӋt Nam, cӫa công nhân cao su miӅn

Ĉông Nam bӝ, cӫa công nhân cao su Ĉӗng Nai, công nhân cao su Hàng Gòn sinh ra

và lӟn lên trong hoàn cҧnh ÿҩt nѭӟc bӏ ngoҥi xâm sӕng quҵn quҥi rên xiӃt dѭӟi 3 tҫng

áp bӭc bóc lӝt cӫa thӵc dân, tѭ sҧn và ÿӏa chӫ phong kiӃn. Hѫn ai hӃt hӑ là nhӳng

ngѭӡi rҩt chí cӕt cách mҥng, mӝt lòng mӝt dҥ sҳt son vӟi Ĉҧng. Tӯ ngày có Ĉҧng,

công nhân cao su Hàng Gòn ÿi theo Ĉҧng làm cách mҥng ÿӃn cùng ÿӇ giҧi phóng giai

cҩp giҧi phóng dân tӝc.

Nhӳng trang sӱ ÿҩu tranh vҿ vang hѫn 80 năm qua cӫa công nhân cao su Hàng

Gòn là xѭѫng máu, là sӵ gian khә hy sinh cӫa biӃt bao cán bӝ, Ĉҧng viên và công

nhân xây dӵng vun ÿҳp lên.

Ĉi theo tiӃng gӑi cӫa Ĉҧng, công nhân cao su Nông trѭӡng Hàng Gòn ÿã

không quҧn ngҥi gian khә hy sinh. ÿem hӃt sӭc mình làm Cách mҥng Dân tӝc Dân

chӫ ÿӇ giành lҥi ÿӝc lұp thӕng nhҩt tӵ do cho Tә quӕc và tiӃn lên chӫ nghƭa xã hӝi.

Bҵng công sӭc cӫa Ĉҧng bӝ và công nhân Nông trѭӡng trong hѫn 20 năm qua ÿã xây

dӵng lҥi mӝt nông trѭӡng tӯ nghèo nàn ÿә nát sau chiӃn tranh thành mӝt nông trѭӡng

xã hӝi chӫ nghƭa khang trang nhѭ ngày nay. Ĉó là mӝt tài sҧn vô cùng quý báu.

Ghi lҥi truyӅn thӕng và rút ra nhӳng kӃt luұn sát thӵc trong quá trình ÿҩu tranh

cách mҥng là trách nhiӋm cӫa Ĉҧng bӝ, cán bӝ công nhân viên chӭc trong toàn Nông

trѭӡng. Thông qua truyӅn thӕng cách mҥng nhҵm nâng cao lòng tӵ hào dân tӝc, tin

tѭӣng vào sӵ nghiӋp ÿәi mӟi cӫa Ĉҧng cӫa nhân dân cho cán bӝ, Ĉҧng viên và công

nhân viên chӭc. Ĉӗng thӡi là tài liӋu quý giá giáo dөc cho các thӃ hӋ mai sau. Ĉҧng

ӫy Công ty Cao su Ĉӗng Nai chӫ trѭѫng cho các nông trѭӡng viӃt lӏch sӱ cӫa mình,

ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ cӫa Hӝi Khoa hӑc lӏch sӱ tӍnh Ĉӗng Nai, Chi hӝi Sӱ hӑc trѭӡng

Chính trӏ tӍnh cӝng tác vӟi Ĉҧng bӝ và Ban Giám ÿӕc Nông trѭӡng Hàng Gòn biên

soҥn cuӕn “Phong trào cách m̩ng cͯa công nhân cao su Hàng Gòn”.

Quá trình ÿҩu tranh cách mҥng cӫa công nhân Hàng Gòn vô cùng gian khә, ác

liӋt nhѭng rҩt anh dǊng và vinh quang. ViӋc làm sӕng lҥi quá trình lӏch sӱ là mӝt viӋc

làm ÿòi hӓi có nhiӅu thӡi gian và nhiӅu công phu cӫa tұp thӇ. Cho nên viӋc biên soҥn

trong mӝt thӡi gian nhҩt ÿӏnh chҳc chҳn chѭa phҧn ánh ÿҫy ÿӫ nhӳng sӵ kiӋn lӏch sӱ

diӉn ra và có thӇ còn nhiӅu thiӃu sót.

ĈӇ tiӃp tөc bә sung chӍnh lý, chúng tôi mong nhұn ÿѭӧc nhiӅu ý kiӃn ÿóng góp

cӫa các ÿӗng chí và bҥn ÿӑc.

Nhân dӏp này chúng tôi xin bày tӓ lòng biӃt ѫn chân thành tӟi Thѭӡng vө Ĉҧng

ӫy Công ty Cao su Ĉӗng Nai; Ban Thѭӡng vө Hӝi Khoa hӑc lӏch sӱ tӍnh Ĉӗng Nai,

Ĉҧng ӫy và Ban Giám ÿӕc Hàng Gòn cùng các vӏ lão thành cách mҥng, các nhân

chӭng lӏch sӱ, các anh chӏ em cӝng tác viên ÿã giúp ÿӥ chúng tôi hoàn thành cuӕn

sách.

Ĉӗng Nai, ngày 20 tháng 11 năm 1997

Các tác giҧ

1.10 Page 10

▲back to top

CHUѪNG MӜT

HÀNG GÒN - NÔNG TRUӠNG CAO SU VÙNG ĈҨT ĈӒ XUÂN LӜC -

ĈӖNG NAI

Hàng Gòn: Hàng Gòn là mӝt trong hai mѭѫi Nông trѭӡng khai thác cao su

thuӝc Công ty Cao su Ĉӗng Nai.

Tӯ ngã ba Tân Phong theo ÿѭӡng TӍnh lӝ 2 chҥy thҷng vӅ Bà Rӏa ÿoҥn ÿҫu tiên

là ÿӏa phұn Hàng Gòn. Hàng Gòn cách thӏ trҩn Xuân Lӝc 8km, cách Công ty Cao su

Ĉӗng Nai chӯng 12km. DiӋn tích Nông trѭӡng Hàng Gòn không rӝng lҳm (năm 1975

diӋn tích tӵ nhiên có 5.673 ha), dân sӕ Hàng Gòn có 1.240 ngѭӡi (năm 1984). Ĉҥi gia

ÿình dân tӝc sinh sӕng ӣ Hàng Gòn có ngѭӡi Kinh, Châu Ro, K’ho và ngѭӡi Nùng.

Trong ÿó, dân tӝc Kinh chiӃm 90%. Hàng Gòn cǊng là nѫi tұp trung khá nhiӅu các

tôn giáo: Công giáo, Phұt giáo, ÿҥo Cao Ĉài...

Hàng Gòn trѭӟc ÿây thuӝc phân khu Bà Rӏa, mãi ÿӃn năm 1960, ngөy quyӅn

Sài Gòn hình thành ra xã Thӟi Giao bao gӗm cҧ ÿӗn ÿiӅn cao su Hàng Gòn. Sau ngày

miӅn Nam hoàn toàn giҧi phóng 30/4/1975 xã Thӟi Giao ÿәi tên thành xã Hàng Gòn,

huyӋn Xuân Lӝc thuӝc phân khu Bà Rӏa. ĈӃn năm 1977 xã Hàng Gòn ÿѭӧc ÿәi thành

xã Xuân Thanh, huyӋn Xuân Lӝc. ĈӃn năm 1979 xã Xuân Thanh ÿәi thành ҩp Xuân

Thanh cӫa xã Xuân Tân huyӋn Xuân Lӝc.

Hàng Gòn - bҳc giáp Tân Phong, nam giáp Long Giao, ÿông giáp Bҧo Bình,

tây giáp Nông trѭӡng cao su Ông QuӃ. Hàng Gòn là mӝt vùng ÿҩt ÿӓ Bazan rҩt thích

hӧp vӟi các loҥi cây trӗng vùng nhiӋt ÿӟi mà ÿһc biӋt là cây cao su. Mӛi năm ӣ ÿây

có hai mùa rõ rӋt: mùa nҳng tӯ tháng 11 ÿӃn tháng 5, mùa mѭa tӯ tháng 6 ÿӃn tháng

10, nhiӋt ÿӝ trung bình tӯ 250C ÿӃn 300C rҩt thuұn lӧi cho các loҥi cây phát triӇn.

So vӟi các nông trѭӡng khác trong Công ty Cao su Ĉӗng Nai thì Nông trѭӡng

Hàng Gòn có hӋ thӕng giao thông khá thuұn tiӋn ra Bҳc vào Nam và giao lѭu vӟi các

nѫi khác trong và ngoài tӍnh.

Ĉһc biӋt, Hàng Gòn có khu mӝ ÿá cә mà nhân dân ӣ ÿây thѭӡng gӑi là "MiӃu

ông Ĉá". Theo các nhà khҧo cә hӑc, khu mӝ ÿá này ÿѭӧc xây dӵng vào thӃ kӹ thӭ 13

- Ĉây là mӝt di tích có giá trӏ lӟn ӣ miӅn Nam mà ngày nay các nhà khoa hӑc ÿang

tiӃp tөc nghiên cӭu 1.

Vӟi mҧnh ÿҩt thiên thӡi ÿӏa lӧi ҩy, bӑn thӵc dân Pháp tìm ÿӃn Hàng Gòn khá

sӟm tӯ nhӳng năm ÿҫu cӫa thӃ kӹ 20; và mãi ÿӃn năm 1911, lô cao su ÿҫu tiên 2 ÿѭӧc

trӗng ӣ Hàng Gòn. Tӯ ÿây cuӝc sӕng ngѭӡi dân Hàng Gòn càng thêm khӕn khә.

1 Năm 1927, t˱ b̫n Pháp mͧ ÿuͥng giao thông ngang qua Hàng Gòn mͣi phát hi͏n ra m͡ ÿá. B͕n chúng b̷t dân phu

và ph̩m nhân khai qu̵t và c˱ͣp ÿi nhͷng ÿ͛ v̵t quý. S͙ nguͥi ch͇t khi khai qu̵t có ÿ͇n 100 ng˱ͥi. (T˱ li͏u ngành cao

su).

2 Lô cao su ÿ˱ͫc tr͛ng ÿ̯u tiên xu͙ng ÿ̭t Hàng Gòn là lô 11 hi͏n nay thu͡c Nông tr˱ͥng cao su Hàng Gòn. (T˱ li͏u

ngành cao su).

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

KiӃp sӕng nô lӋ:

Hàng Gòn thuӣ trѭӟc là mӝt vùng ÿҩt hoang vu lҥnh lӁo, cây cӕi um tùm, sên

vҳt, rҳn ÿӝc, muӛi mòng nhiӅu vô kӇ. Dân cѭ sӕng ӣ ÿây hӃt sӭc thѭa thӟt, hҫu hӃt là

dân tӝc ít ngѭӡi. Cuӝc sӕng chӫ yӃu cӫa cѭ dân vùng này nhӡ vào nѭѫng rүy, săn bҳt

hái lѭӧm. Nhӳng năm mùa màng thҩt bát hӑ phҧi vào rӯng kiӃm cӫ nâu, cӫ chóp, săn

con nai, con mӉn, bҳt con tôm, con tép sӕng qua ngày.

Buәi ÿҫu bӑn tѭ bҧn Pháp ÿӃn, chúng cҩu kӃt chһt chӁ vӟi bӑn ÿӏa chӫ bҧn xӭ

ÿӇ cѭӟp ÿҩt, ÿuәi dân: Tiêu biӇu ӣ vùng Hàng Gòn - Xuân Lӝc là nhӳng tên nhѭ: Ĉӛ

Cao Lөa, Xã Hӳu, Tәng Lҥc, Tәng Thuҫn. Thông qua 4 tên mà bӑn tѭ bҧn Pháp

thҷng tay hà hiӃp nhân dân, bҳt hӑ phҧi rӡi khӓi nѭѫng rүy, ÿi chһt cây phá rӯng cho

chúng ÿӇ lұp ÿӗn ÿiӅn. Cuӝc sӕng ngѭӡi dân ӣ ÿây ÿã khә lҥi càng thêm khә.

Sau chiӃn tranh ThӃ giӟi lҫn thӭ nhҩt 1914-1918, thӵc dân Pháp ӗ ҥt tăng

cѭӡng khai thác thuӝc ÿӏa lҫn thӭ hai ÿӇ bù ÿҳp cho nhӳng thua thiӋt trong chiӃn

tranh. Tӯ ÿó, cây cao su - nguӗn lӧi béo bӣ càng ÿѭӧc ÿҫu tѭ mӣ rӝng. Công nhân

ngѭӡi tҥi chӛ không ÿáp ӭng ÿѭӧc tӕc ÿӝ phát triӇn diӋn tích cao su bҵng thӫ ÿoҥn

phá rӯng cѭӟp ÿҩt trӗng mӟi. Tѭ bҧn Pháp phҧi mӝ phu tӯ các tӍnh miӅn Bҳc, miӅn

Trung. Phu mӝ ÿӃn ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn ÿҫu tiên là nhӳng thanh niên trai tráng quê ӣ

tӍnh Bình Ĉӏnh. Dân phu ÿѭӧc mӝ vào làm cao su phҫn lӟn là nhӳng nông dân nghèo

khә khӕn cùng cӫa nhӳng vùng nông thôn miӅn Bҳc, miӅn Trung. Hӑ là nhӳng ngѭӡi

bӏ bӑn ÿӃ quӕc phong kiӃn bóc lӝt tұn xѭѫng tӫy bӣi sѭu cao thuӃ nһng, phu phen tҥp

dӏch... Hӑ muӕn tìm ÿӃn miӅn ÿҩt mӟi ÿӇ kiӃm sӕng. BiӃt ÿѭӧc cái khҭn thiӃt cӫa

ngѭӡi dân nghèo khә, bӑn tay sai tѭ bҧn Pháp làm công viӋc mӝ phu luôn mӗm uӕn

lѭӥi tuyên truyӅn vӅ cái “Thiên ÿѭӡng cao su Nam KǤ”. Bӑn hӑ vӁ ra viӉn cҧnh vinh

hoa giҧ tҥo, nhӳng hұu ÿãi cӫa ngѭӡi "Tây" ÿӇ lӯa phӍnh mӑi ngѭӡi nhҵm mӝ cho

ÿѭӧc nhiӅu phu. Ngѭӡi ÿѭӧc mӝ lúc ÿҫu chӍ là nhӳng trai tráng khӓe mҥnh, ÿӝc thân

nhѭng vӅ sau bӑn chúng mӝ cҧ nam, cҧ nӳ có cҧ gia ÿình. Dân phu mӝ ÿѭӧc tӯ miӅn

Bҳc, miӅn Trung, tҩt cҧ ÿӅu ÿѭa vӅ Tòa Tân Ĉҧo Sài Gòn rӗi mӟi phân vӅ cho các

ÿӗn ÿiӅn cӫa chúng.

Ba Dê là “ông chӫ” ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn, hҳn ta là mӝt tên có nhiӅu mánh khóe

thâm ÿӝc, nham hiӇm cǊng là tên trùm thӵc dân rҩt khét tiӃng tàn ác ӣ vùng Xuân

Lӝc. ĈӃn ViӃt Nam, Ba Dê la cà tìm ÿӃn Bҧo Ĉҥi và nhұn vua Bҧo Ĉҥi làm con nuôi

Ba Dê nhұn Bҧo Ĉҥi làm con nuôi - ÿây không phҧi là dҥng con nuôi bình

thѭӡng có trong xã hӝi mà ÿây chính là sӵ cҩu kӃt có ý ÿӗ giӳa tѭ bҧn ÿӃ quӕc và

phong kiӃn tay sai ÿӇ bóc lӝt, ÿàn áp nhân dân ta nói chung và công nhân Hàng Gòn

nói riêng. Dӵa bóng cӫa vua Bҧo Ĉҥi cho nên chӫ ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn uy thӃ ÿã lӟn

3 B̫o Ĉ̩i tͳ nh͗ ÿ˱ͫc ÿ˱a sang Pháp ăn h͕c và ÿ˱ͫc nh͛i nhét nhͷng mánh khóe cͯa n͡t v͓ vua bù nhìn và cǊng nhͥ

thͥi gian ͧ Pháp khá lâu nên B̫o Ĉ̩i th̩o ti͇ng Pháp h˯n ti͇ng ḿ ÿ̓ cͯa mình, hi͋u phong tͭc Pháp rành h˯n phong

tͭc quê cha ÿ̭t t͝ mình. Vͣi c˱˯ng v͓ là con nuôi cǊng là vua cͯa m͡t n˱ͣc, B̫o Ĉ̩i ÿã sai các quan tuǤ tùng mang 4

con voi ÿ́p nh̭t, kho̓ nh̭t ÿ͇n t̵n Hàng Gòn t̿ng cha nuôi mình là Ba Dê. Th͹c ch̭t B̫o Ĉ̩i ÿã trang b͓ cho Ba Dê

4 con voi ÿ͋ ÿi săn b̷n và dùng vào vi͏c ÿàn áp, khͯng b͙ công nhân Hàng Gòn khi công nhân ÿ̭u tranh ch͙ng l̩i s͹

hà kh̷c tàn b̩o cͯa chͯ.

2.2 Page 12

▲back to top

lҥi càng thêm lӟn. Mӛi lҫn Ba Dê cӥi nên lѭng voi ÿi ngang qua, ngѭӡi công nhân

phҧi tránh xa hoһc phҧi cúi ÿҫu khoanh tay: “Bҭm ông lӟn”. NӃu không thì cǊng phҧi

chuӕc vào thân mҩy gұy hèo. Uҩt ӭc căm giұn nhѭng ngѭӡi dân Hàng gòn không biӃt

làm sao ÿѭӧc.

Cҩp dѭӟi cӫa Ba Dê có cҧ mӝt bӝ máy tә chӭc kìm kҽp bóc lӝt công nhân. Ĉó

là nhӳng ông chӫ, ông xӃp, ông cai, ông ký. Ĉó là nhӳng tay sai ÿҳc lӵc tin cұy cӫa

Ba Dê, ÿӕi vӟi trên thì quǤ gӕi, nӏnh bӧ, ÿӕi vӟi công nhân thì tӓ ra kҿ có chút quyӅn

thӃ thҷng tay chèn ép, dӑa nҥt. Ngѭӡi công nhân là hҥng ngѭӡi cuӕi cùng cӫa ÿӗn

ÿiӅn, làm lөng vҩt vҧ nhҩt, bӏ chèn ép nhiӅu nhҩt, nhѭng hѭӣng thө ít nhҩt.

Rӡi quê hѭѫng thân yêu, bѭӟc chân vào ÿӗn ÿiӅn, nhìn cҧnh tѭӧng u buӗn ÿau

thѭѫng mà lòng ngѭӡi dân phu cҧm thҩy não lòng, nghҽn ngào tuôn trào nѭӟc mҳt.

Lao ÿӝng hӃt sӭc nһng nhӑc ÿӇ khai phá rӯng già, làm viӋc không có giӡ giҩc, không

có ngày chӫ nhұt. Tính ra mӛi ngày ngѭӡi công nhân phҧi làm tӯ 13 giӡ ÿӃn 14 giӡ

ÿӗng hӗ. Hӑ còn phҧi ÿi làm tӯ khi trӡi còn tӕi, con hӑ ngӫ chѭa dұy; ÿӃn tӕi, khi vӅ

nhà thì con hӑ ÿã ngӫ rӗi cho nên ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn ngѭӡi công nhân cao su có câu:

“Con không th̭y m̿t cha.

Chó không bi͇t m̿t chͯ nhà”

Nhӳng năm khai phá rӯng già ÿӇ trӗng cao su, vӟi công cө hӃt sӭc thô sѫ lҥi

cùn lөt, mһt khác do bѭӟc ÿҫu chѭa có kinh nghiӋm chһt hҥ cây nên rҩt nhiӅu ngѭӡi

bӏ cây ÿè chӃt hoһc gүy tay, gүy chân. Ngѭӡi chӃt, chúng bӓ lên xe bò ÿem ÿӃn nghƭa

ÿӏa chôn, ngѭӡi không chӃt phҧi mang tұt suӕt ÿӡi...

Mùa mѭa là mùa khә ҧi nhҩt ÿӕi vӟi ngѭӡi công nhân cao su ÿҩt ÿӓ Hàng Gòn.

Hӑ phҧi dҫm mѭa suӕt cҧ ngày áo quҫn ѭӟt ÿүm mà vүn ÿӇ nguyên làm. Ĉѭӡng ÿi

trѫn trӧt, lên dӕc xuӕng ÿèo, té ngã không kӇ xiӃt. Muӛi mӗng, sên vҳt thӯa lúc bҭn

thӍu, ѭӟt át ÿeo bám hút máu dân phu no tròn mӟi thҧ. Ҭm ѭӟt cӫa nѭӟc mѭa, trӝn

lүn vӟi máu ngѭӡi xông lên mӝt mùi tanh nӗng khó thӣ. Ĉӕi vӟi công nhân nӳ lҥi

càng khә sӣ vô ngҫn. Có thai gҫn kǤ sinh nӣ cǊng phҧi ÿi làm, chѭa nói ÿӃn nhӳng

lúc chӏ em ÿӃn tháng... Ngoài ra, chӏ em còn bӏ coi khinh, còn bӏ hãm hiӃp.

Lao ÿӝng khә sai nhѭ vұy nhѭng ÿӗng lѭѫng thұt quá rҿ mҥt, năm 1928 công

nhân cҥo mӫ là 30 xu, sau tăng lên 35 xu/ngày, công nhân làm viӋc linh tinh 20

xu/ngày. Ĉӗng lѭѫng ÿã thӃ mà ÿӝng mӝt chút là cúp phҥt. Ngày phát lѭѫng là ngày

lo sӧ nhҩt cӫa ngѭӡi công nhân cao su Hàng Gòn. Hӑ biӃt rҵng lѭѫng hӑ chҷng còn

bao nhiêu trong cái lѭѫng ít ӓi ÿó, có khi hӑ còn phҧi thiӃu nӧ lҥi. Thӫ ÿoҥn cúp phҥt

ÿánh vào ÿӗng lѭѫng cӫa công nhân là mӝt thӫ ÿoҥn thâm ÿӝc cӫa bӑn tѭ bҧn Pháp

ÿѭӧc bӑn chúng tích cӵc thӵc hiӋn. Chúng làm cho công nhân không còn ÿӗng xu

dính túi ÿӇ tìm ÿѭӡng vӅ quê mӝt khi hӃt hҥn công tra. Ngày nhұn lѭѫng cǊng là ngày

“hӝi” ÿòi nӧ ÿӕi vӟi công nhân Hàng Gòn, nào là vӧ xu, vӧ xӃp, vӧ cai, vӧ ký... ÿӭng

chұt ních sân trӵc chӡ xiӃt nӧ. Công nhân không ÿӫ tiӅn trҧ, bӑn hӑ chӱi bӟi om sòm

và văng ra nhӳng lӡi mҳng nhiӃc tөc tƭu.

Ngѭӡi công nhân cao su Hàng Gòn vӯa vұt lӝn vӟi nhӳng công viӋc nһng nhӑc

ngoài lô, ngoài rүy, khi vӅ hӑ lҥi phҧi vұt lӝn vӟi cái ăn, cái ӣ và cái mһc hӃt sӭc khҳc

nghiӋt.

2.3 Page 13

▲back to top

Khi ÿӃn Hàng Gòn, nhӳng ngѭӡi phu ÿѭӧc ÿѭa vào ӣ nhӳng lán trҥi bҵng tranh

tre nӭa lá. Bên trong nhà lán ÿó ÿѭӧc xӃp ÿһt hai bên hai dãy giѭѫng vҥt tre ÿӫ cho

khoҧng 15 ÿӃn 20 ngѭӡi ӣ. Giӳa có mӝt bàn dài bҵng tre ÿӇ vұt dөng tѭ trang, có 4

cӱa ra vào : hai cӱa trѭӟc và hai cӱa ÿҫu hӗi, bӃp núc nҩu nѭӟng ÿӅu nҵm trong nhà

tӕi tăm chұt hҽp, nhѫ nhӟp ÿó. Các loҥi hút máu ngѭӡi : chҩy, rұn, bӑ chét, rӋp...

nhiӅu vô kӇ.

Ăn uӕng cӫa dân phu thiӃu thӕn, kham khә không phҧi nhѭ lӡi lӯa bӏp cӫa bӑn

mӝ phu. Ngѭӡi dân ÿӃn ÿây chӍ ÿѭӧc dùng gҥo lӭc, gҥo mӕc, thiӃu cҧ nѭӟc mҳm và

muӕi chӭ làm sao mѫ ÿӃn cá tѭѫi, thӏt tѭѫi nhѭ lӡi "hӭa lèo" trong bҧn "công tra" cӫa

bӑn chúng.

Ӣquê hѭѫng, nhӳng ngѭӡi nông dân nghèo khә này ÿã phҧi mһc quҫn ÿөp áo

manh, vào ÿҩt cao su Nam KǤ hӑ cǊng phҧi suӕt ÿӡi "áo nӕi quҫn chҵm". NhiӅu

ngѭӡi chӍ có mӝt bӝ ÿi làm không có bӝ khác ÿӇ thay. Có ngѭӡi suӕt năm, suӕt tháng

ÿi làm chӍ mang ÿӝc cái quҫn cӝc, cҧ thân hình ÿӇ lӝ bӝ xѭѫng còm cõi.

ChӃ ÿӝ làm viӋc khә sai, ÿӡi sӕng ăn ӣ tӗi tàn, áo quҫn rách nát không ÿӫ che

thân lҥi bӏ ÿánh ÿұp thѭӡng xuyên làm sao ngѭӡi công nhân cao su Hàng Gòn sao

không bӏ ӕm ÿau bӋnh tұt ÿѭӧc. BӋnh ӣ ÿây cǊng nhiӅu thӭ: sӕt rét, ghҿ hòm, ghҿ lӣ,

lao phәi, sâu quһng, phù thǊng, dӏch hҥch… luôn luôn ÿeo ÿuәi ngѭӡi công nhân Có

thӇ nói rҵng cái chӃt vì bӋnh tұt ÿӃn vӟi công nhân cao su Hàng Gòn cǊng dӉ dàng

nhѭ cái ÿói nghèo ÿi theo hӑ.

Tình cҧnh cӫa ngѭӡi công nhân cao su ÿѭӧc nӳ ký giҧ Violi (Viollis) trong mӝt

chuyӃn ÿi ÿiӅu tra ÿã viӃt: "Tôi trông thҩy nhӳng ngѭӡi nông dân khӕn khә Bҳc KǤ,

Trung KǤ khӓe mҥnh khi ÿӃn ÿây, nhѭng chӍ sau ba hay bӕn năm thì chӍ còn là

nhӳng thân tàn ma dҥi: sӕt rét, phù thǊng. Hӑ cӕ lê nhӳng ÿôi chân phù thǊng, bӏ ÿөc

khoét bӣi sâu quһng... Ĉây là nhӳng xác chӃt thӵc sӵ, không còn sӭc lӵc, hӑ gieo rҳc

xung quanh nhӳng mҫm mӕng bӋnh tұt, nәi loҥn và thù hҵn" 4.

Cai, ký, xu, xӃp... là nhӳng ngѭӡi có liên quan trӵc tiӃp ÿӃn công nhân. Trong

hҥng ngѭӡi ÿó, tên mà công nhân Hàng Gòn ghê rӧn nhҩt là XӃp Cӵ. Hҳn ta vӕn là

tên chúa ngөc ӣ Côn Ĉҧo, tay ÿã tӯng vҩy máu nhӳng tù chính trӏ bӏ ÿѭa ra ÿây. XӃp

Ba Cӵ theo ÿҥo Phұt, sau ÿó bӓ ÿҥo phұt theo ÿҥo Thiên Chúa ÿӇ tӓ lòng trung thành

vӟi chӫ Tây. MǊi nó bӏ "xà cam" ăn sӭt, giӑng nói khàn khàn khó nghe, nó thѭӡng ÿi

giày ÿen có giҩu ÿinh dѭӟi ÿӃ. Ra lô, ra rүy xӃp Ba Cӵ bao giӡ cǊng mang bàn tay sҳt

và gұy bҵng sҳt dài có ngҥnh. Ba Cӵ là mӝt tay võ giӓi nên hҳn có nhiӅu cách ÿánh

ngѭӡi rҩt ÿӝc ác.

XӃp Ba Cӵ rҩt háu ÿàn bà con gái. Cӭ mӛi lҫn ra sân ÿiӇm hoһc ÿi kiӇm tra lô

thҩy cô nào ÿѭӧc mҳt y gӑi riêng ra và ÿem nhӕt vào phòng biӋt lұp ÿӇ hãm hiӃp,

không cҫn biӃt ngѭӡi ÿó ÿã có chӗng hay chѭa. Cӭ nhѭ vұy tӯ ngѭӡi nӑ ÿӃn ngѭӡi

kia không biӃt bao nhiêu ngѭӡi phө nӳ ÿã bӏ nó làm nhөc. Uҩt ӭc căm giұn tràn lên

tұn cә nhѭng không biӃt làm sao ÿѭӧc.

Ba Cӵ là ngѭӡi ViӋt Nam thӵc sӵ nhѭng y ÿã mҩt ÿi bҧn chҩt cӫa dân tӝc

4 “Giai c̭p công nhân Vi͏t Nam nhͷng năm tr˱ͣc khi có Ĉ̫ng” nhà XB KHXH 1978 trang 21.

2.4 Page 14

▲back to top

mình, y là mӝt trong nhӳng tay sai ÿҳc lӵc nhҩt cӫa chӫ Tây. Tính thâm ÿӝc nham

hiӇm cӫa XӃp Cӵ không sao kӇ xiӃt. Công nhân Hàng Gòn ngày nay còn nhӟ: Sáng

sӟm vӅ mùa mѭa trӡi lҥnh buӕt công nhân ÿӃn sân ÿiӇm trѭӟc lúc ra lô. XӃp Cӵ thҩy

ai trùm khăn hút thuӕc cho ÿӥ lҥnh tӭc khҳc y gӑi ra ÿánh ÿұp tӟi tҩp không kӇ gì

mҥng sӕng con ngѭӡi.

Bӑn chӫ Tây ÿӗn ÿiӅn cùng bè lǊ tay sai ӣ Hàng Gòn còn dung dѭӥng nhӳng

tұp tөc mê tín dӏ ÿoan, rѭӧu chè, cӡ bҥc, hút sách nhҵm ru ngӫ và ÿánh lҥc hѭӟng

mөc tiêu ÿҩu tranh cӫa công nhân. Bên cҥnh âm mѭu ÿó, bӑn chúng còn thâm ÿӝc

hѫn là chia rӁ ngѭӡi Bҳc KǤ. Trung KǤ và Nam KǤ; chia rӁ giӳa ngѭӡi theo ÿҥo Phұt

và ngѭӡi theo ÿҥo Thiên Chúa; chia rӁ dân tӝc Kinh và dân tӝc ít ngѭӡi... nhҵm mөc

ÿích làm yӃu lӵc lѭӧng cӫa công nhân.

Cuӝc sӕng khә cӵc, tӕi tăm, ÿau thѭѫng và uҩt hұn ÿã làm tan biӃn ÿi cái

“thiên ÿѭӡng cao su Nam KǤ” trong ngѭӡi công nhân Hàng Gòn. Mӕi thù ÿӃ quӕc và

phong kiӃn ÿã lӝ ra, công nhân Hàng Gòn không có con ÿѭӡng nào khác là ÿoàn kӃt

ÿӭng dұy ÿҩu tranh ÿӇ giành lҥi cuӝc sӕng.

Ĉúng lên bҿ gãy gông xiӅng nô lӋ.

Cuӝc sӕng tăm tӕi, khӕn cùng, buӝc ngѭӡi công nhân Hàng Gòn không ngӯng

nәi dұy ÿҩu tranh. Cuӝc ÿҩu tranh ÿó ban ÿҫu mӟi chӍ là sӵ bҩt mãn giӳa dân phu vӟi

chӫ. Cө thӇ là chӫ ÿӗn ÿiӅn cùng bӝ máy bóc lӝt kìm kҽp cӫa nó ÿã ÿӁo xѭѫng róc

tӫy ngѭӡi công nhân, khiӃn cho cuӝc sӕng cӫa hӑ ÿi ÿӃn chӛ cùng cӵc. Không thӇ

làm cu ly cho chӫ cǊ ÿѭӧc nӳa hӑ trӕn ÿi nѫi khác làm ăn. Có ngѭӡi táo bҥo hѫn trӕn

ra khӓi ÿӗn ÿiӅn rӗi tìm ÿѭӡng vӅ quê cǊ sinh sӕng. Cao hѫn, ngѭӡi công nhân Hàng

Gòn chӕng trҧ lҥi cai, xu, xӃp và ngay cҧ chӫ Tây... Ĉây mӟi chӍ là màn giáo ÿҫu

bҵng nhӳng phҧn ӭng ÿѫn ÿӝc lҿ tҿ cӫa công nhân Hàng Gòn chӕng lҥi sӵ hà khҳc

bóc lӝt cӫa chӫ ÿӗn ÿiӅn.

Tháng 12/1926 có 500 công nhân ÿӗn ÿiӅn Cam Tiên (ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ ngày

nay) nәi dұy ÿҩu tranh vì nhiӅu khoҧn trong giao kèo hӑ không ÿѭӧc hѭӣng. Mһc dҫu

bӏ dұp tҳt nhanh chóng, tiӃng vang không lan xa song ÿӕi vӟi công nhân Hàng Gòn là

ngѭӡi cұn kӅ nên có ҧnh hѭӣng lӟn, ÿã ÿӝng viên thôi thúc công nhân Hàng Gòn ÿҩu

tranh.

Năm 1928 tә chӭc nhanh niên Cách mҥng Ĉӗng chí hӝi" chӫ trѭѫng "vô sҧn

hóa" ÿѭa hӝi viên cӫa mình vӅ các nhà máy, hҫm mӓ, ÿӗn ÿiӅn... cùng lao ÿӝng, ăn ӣ

vӟi công nhân, qua ÿó giáo dөc tuyên truyӅn giác ngӝ cách mҥng tә chӭc trong công

nhân. Vào thӡi gian này, tѭ tѭӣng cách mҥng theo xu hѭӟng cӝng sҧn ÿã lan tӓa trong

công nhân. Ӣ ÿӗn ÿiӅn Phú RiӅng, 10/1929 Chi bӝ Ĉông Dѭѫng Cӝng sҧn ÿҧng ÿѭӧc

thành lұp do ÿӗng chí NguyӉn Văn Cӯ làm bí thѭ. Phong trào ÿҩu tranh cӫa công

nhân cao su ÿã có khӣi sҳc mӟi, ҧnh hѭӣng khҳp cҧ vùng. Tӯ nhӳng phҧn ӭng ÿҩu

tranh ÿѫn ÿӝc lҿ tҿ ÿã tiӃn dҫn lên ÿông ngѭӡi cùng ÿӭng dұy chӕng lҥi bӑn chӫ và

tay sai.

Ngày 3/2/1930 Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ra ÿӡi là mӝt bѭӟc ngoһt vƭ ÿҥi trong

lӏch sӱ Cách mҥng ViӋt Nam. Ĉѭa Cách mҥng ViӋt Nam thoát ra khӓi con khӫng

hoҧng vӅ ÿѭӡng lӕi, mӣ ra cho Cách mҥng ViӋt Nam mӝt hѭӟng ÿi mӟi, ÿáp ӭng yêu

2.5 Page 15

▲back to top

cҫu lӏch sӱ, hӧp vӟi xu thӃ phát triӇn cӫa thӡi ÿҥi.

Sau khi nghӍ ăn TӃt Canh Ngӑ, cǊng vào ngày 3/2/1930 công nhân ÿӗn ÿiӅn

Phú RiӅng ÿӗng loҥt ÿӭng dұy ÿҩu tranh dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Chi bӝ ÿӗn ÿiӅn. Ĉây

cǊng là cuӝc ÿҩu tranh ÿҫu tiên cӫa công nhân ÿӗn ÿiӅn do Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam

lãnh ÿҥo. Cuӝc ÿҩu tranh ÿã thu ÿѭӧc thҳng lӧi cho công nhân Phú RiӅng và có tiӃng

vang ҧnh hѭӣng lӟn trong công nhân, ÿһc biӋt là công nhân cao su các ÿӗn ÿiӅn ӣ

Biên Hòa, Bà Rӏa. Nhұn thӭc cӫa công nhân ÿѭӧc nâng lên mӝt bѭӟc mӟi : Hӑ hiӇu

ÿѭӧc nguyên nhân sâu xa cӫa sӵ ÿói nghèo ÿeo ÿҷng hӑ. Muӕn thoát ra khӓi cҧnh

khӕn cӫng nô lӋ này thì phҧi làm gì, tӯ ÿó mӛi ngѭӡi có ý thúc, có trách nhiӋm ÿӭng

dұy ÿoàn kӃt nhau lҥi ÿҩu tranh. Hay nói cách khác tӯ ngày có Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt

Nam lãnh ÿҥo, cuӝc ÿҩu tranh cӫa giai cҩp công nhân tӯ tӵ phát ÿã chuyӇn hҷn sang

tӵ giác có tә chӭc, có mөc tiêu rõ ràng.

Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ra ÿӡi ÿã dҩy lên cao trào cách mҥng sôi nәi 30-31

mà ÿӍnh cao là Xô viӃt NghӋ - Tƭnh. ĈӃ quӕc Pháp ÿã dìm phong trào trong bӇ máu

bҵng cuӝc khӫng bӕ trҳng khҳp cҧ 3 kǤ. Sӵ tàn ác dã man cӫa thӵc dân Pháp làm cho

phong trào cách mҥng tҥm lҳng xuӕng. Song qua trұn thӱ sӭc ÿҫu tiên này ÿã khҷng

ÿӏnh sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng Cӝng sҧn theo chӫ nghƭa Mác-Lênin ÿӕi vӟi Cách mҥng

ViӋt Nam. Nhӳng năm sau cao trào 30 – 31 các ÿҧng viên Ĉҧng Cӝng sҧn bӏ khӫng

bӕ gҳt gao, phong trào cách mҥng tҥm thӡi lҳng xuӕng. Nhѭng nhӳng ngѭӡi Cӝng

sҧn còn lҥi, lҥi tiӃp tөc hoҥt ÿӝng, tích cӵc xây dӵng cѫ sӣ, nhen nhóm phong trào

chuҭn bӏ cho nhӳng cao trào cách mҥng tiӃp theo.

Ĉҫu năm 1933 Xӭ ӫy Nam kǤ mӟi ÿѭӧc tә chӭc lҥi. Mãi ÿӃn năm 1934 Chi bӝ

Ĉҧng Cӝng sҧn Ĉông Dѭѫng ÿѭӧc thành lұp tҥi Phѭӟc Hҧi. Các ÿҧng viên chi bӝ

Phѭӟc Hҧi ÿi vӅ các ÿӗn ÿiӅn cao su ÿӇ xây dӵng cѫ sӣ trong công nhân. Thông qua

phong trào công nhân, nhӳng ngѭӡi Cӝng sҧn ÿã chӑn ra mӝt sӕ thành viên ѭu tú ÿӇ

kӃt nҥp vào Ĉҧng. Ӣ Hàng Gòn, anh Xê là công nhân cҥo mӫ cǊng ÿѭӧc kӃt nҥp vào

Ĉҧng Cӝng sҧn Ĉông Dѭѫng trong giai ÿoҥn này. Anh là ngѭӡi ÿҧng viên Ĉҧng

Cӝng sҧn ÿҫu tiên cӫa công nhân Hàng Gòn. Vào năm 1937 trong các ÿӗn ÿiӅn cao

su ÿѭӧc xây dӵng thêm 3 chi bӝ. Ĉҧng viên cӫa công nhân Hàng Gòn phҧi gҳn vӟi

Chi bӝ Xuân Lӝc ÿӇ sinh hoҥt và lãnh ÿҥo. Tháng 6/1936, Mһt trұn Bình dân Pháp

giành thҳng lӧi trong cuӝc tәng tuyӇn cӱ. Ĉҧng ta ÿã lӧi dөng tình hình thuұn lӧi ÿó

chuyӇn hình thӭc hoҥt ÿӝng bí mұt bҩt hӧp pháp sang hoҥt ÿӝng công khai hӧp pháp

nhҵm tұp hӧp lӵc lѭӧng hѭӟng dүn quҫn chúng ÿҩu tranh. Phong trào ÿã phát triӇn

rӝng khҳp trong cҧ nѭӟc, thu hút ÿông ÿҧo quҫn chúng tham gia. Các ÿӗng chí

Trѭѫng Văn Bang, Lê Văn Sô, Trҫn Văn Cӯ, NguyӉn Văn Nghƭa (Tѭ Xѭӧc) ÿѭӧc

Ĉҧng phân công vӅ vùng Xuân Lӝc và các ÿӗn ÿiӅn cao su lұp ra các ӫy ban hoҥt

ÿӝng ÿӇ tұp hӧp và lãnh ÿҥo công nhân ÿҩu tranh.

Các tài liӋu cӫa Ĉҧng ÿѭӧc lѭu truyӅn và phә biӃn rӝng rãi trong các ÿӗn ÿiӅn.

Phong trào ÿã tұp hӧp ÿѭӧc nhiӅu trí thӭc kӇ cҧ mӝt sӕ cai ký tiӃn bӝ cǊng tham gia.

Vào thӡi gian này, nhiӅu tә chӭc quҫn chúng công khai và bán công khai ÿѭӧc

phát triӇn nhanh chóng khҳp các ÿӗn ÿiӅn. ӣ Hàng Gòn ÿã hình thành ÿѭӧc các Hӝi ái

hӳu, tѭѫng tӃ, Hӝi ÿá banh... Nӝi dung chӫ yӃu tұp hӧp công nhân ÿҩu tranh bҧo vӋ

quyӅn lӧi cӫa mình. Tháng 9/1939 chính phӫ phҧn ÿӝng Pháp ra lӋnh giҧi tán các ӫy

2.6 Page 16

▲back to top

ban hành ÿӝng, cҩm tҩt cҧ các buәi hӑp... Trѭӟc tình hình ÿó, Ĉҧng ta ÿã kӏp thӡi có

chӫ trѭѫng biӋn pháp mӟi ÿӇ bҧo vӋ phong trào, không bӏ tәn thҩt.

Tӯ tháng 1 ÿӃn tháng 8/1939, nhiӅu cuӝc bãi công ӣ Hàng Gòn và các ÿӗn ÿiӅn

khác ÿòi tăng lѭѫng cҧi thiӋn ÿӡi sӕng, ÿòi lҩy nѭӟc trong Sӣ ÿӇ dùng, ÿòi trҥi phҧi

có ván cho công nhân nҵm... Ĉһc biӋt là ÿòi xu, cai không ÿѭӧc ÿánh ÿұp công nhân

vô cӟ, ÿòi ÿѭӧc cҩp thuӕc lúc ӕm ÿau…

Sau cuӝc khӣi nghƭa Nam KǤ ngày 23/11/1940 phong trào cách mҥng cӫa nhân

dân ta bӏ ÿàn áp dã man, các ÿӗng chí ÿҧng viên Ĉҧng Cӝng sҧn: ngѭӡi thì bӏ bҳt bӏ

giӃt, ngѭӡi thì phҧi thay ÿәi vùng hoҥt ÿӝng. Ĉӗn ÿiӅn cao su là nѫi ҭn náu và hoҥt

ÿӝng tӕt nhҩt; mӝt sӕ cán bӝ ÿҧng viên cӫa Ĉҧng ÿã vӅ Hàng Gòn và các ÿӗn ÿiӅn

khác xây dӵng phong trào tiӃp tөc lãnh ÿҥo ÿҩu tranh. Tháng 12/1940 mӝt cuӝc ÿҩu

tranh ÿӗng loҥt cӫa các ÿӗn ÿiӅn ÿã nә ra ÿòi chӫ không ÿѭӧc ÿánh ÿұp, cúp phҥt

công nhân, ÿòi thӵc hiӋn ÿúng giao kèo, trҧ công nhân mãn hҥn vӅ xӭ, không ÿѭӧc

phát gҥo mөc, cá thӕi cho công nhân.

Ngày 23/12/1941, nhân vө anh Lê Ĉình Cúc ÿâm chӃt tên Lupi ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông

QuӃ, tên chӫ ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn hoҧng sӧ ra lӋnh cҩm không cho công nhân ÿӗn

ÿiӅn Ông QuӃ ÿi chӧ ngang qua Sӣ Hàng Gòn. Chӫ ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn xem lӵc

lѭӧng công nhân ngѭӡi Bҳc kǤ là lӵc lѭӧng ÿáng sӧ, chúng cho rҵng chính nhӳng

công nhân này là mҫm mӕng, là cái ngòi cӫa sӵ nәi loҥn. Bӑn chúng thѭӡng gӑi là:

“Bӑn du côn” và phân tán ÿѭa vӅ các làng nhѭ: Núi Trung, Núi Ĉӓ thuӝc Sӣ An Lӝc.

Căm giұn trѭӟc nhӳng hành ÿӝng và viӋc làm ngang ngѭӧc cӫa chӫ Sӣ Hàng

Gòn, công nhân hai ÿӗn ÿiӅn kӃt hӧp ÿҩu tranh quyӃt liӋt. Chӫ Tây ÿӗn ÿiӅn Hàng

Gòn phҧi nhѭӧng bӝ ÿӇ cho công nhân ÿi lҥi bình thѭӡng.

Tháng 3/1943 Ban cán sӵ Ĉҧng miӅn Ĉông ÿѭӧc thành lұp. Ĉӗng chí Trӏnh

Xuân Dөc ÿѭӧc phân công vӅ các ÿӗn ÿiӅn cao su Xuân Lӝc, Bà Rӏa ÿӇ xây dӵng

phong trào. Vӟi cái tên: "Thҫy Ba thuӕc lào", ÿӗng chí rҧo bѭӟc ÿi khҳp các ÿӗn

ÿiӅn, làm quen vӟi nhiӅu tҫng lӟp kӇ cҧ cai, ký có tinh thҫn yêu nѭӟc. Ĉӗng chí ÿã

tuyên truyӅn chӫ trѭѫng cӫa Ĉҧng, ÿһc biӋt là chѭѫng trình cӫa Mһt trұn ViӋt Minh.

Công nhân Hàng Gòn và các ÿӗn ÿiӅn cao su ÿҩt ÿӓ Xuân Lӝc nhѭ ÿѭӧc truyӅn thêm

sӭc mҥnh, cӫng cӕ vӳng lòng tin vào Cách mҥng dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng.

Giành chính quyӅn Cách mҥng - tháng 8/1945.

ChiӃn tranh thӃ giӟi lҫn thӭ II ÿã bѭӟc vào giai ÿoҥn kӃt thúc. Hӗng quân Liên

Xô ÿã ÿҥi thҳng phát xít Ĉӭc ӣ châu Âu. Ӣ châu Á Thái Bình Dѭѫng quân ÿӝi Nhұt

ÿang hoang mang giao ÿӝng, mӑi công viӋc chuҭn bӏ cӫa Ĉҧng ÿӇ ÿón thӡi cѫ giành

chính quyӅn ÿang ÿѭӧc xúc tiӃn.

ĈӇ trӯ hұu hӑa khi Hӗng quân Liên Xô và lӵc lѭӧng Ĉӗng minh ÿánh Nhұt

trên chiӃn trѭӡng Ĉông Dѭѫng thì quân Pháp nәi dұy, ngày 9/3/1945 Nhұt làm cuӝc

ÿҧo chính Pháp ÿӝc chiӃm ViӋt Nam và Ĉông Dѭѫng. Nhұt ÿã ÿѭa quân ÿӃn trú ÿóng

xây dӵng ÿӗn bӕt, ÿào hào xây dӵng phòng tuyӃn phòng thӫ ӣ xuân Lӝc. Ӣ ÿӗn ÿiӅn

Hàng Gòn và các ÿӗn ÿiӅn cao su khác ӣ Xuân Lӝc, bӑn chӫ Tây bӏ bҳt hoһc tìm

ÿѭӡng chҥy trӕn.

2.7 Page 17

▲back to top

Phát xít Nhұt ra lӋnh ngѭng sҧn xuҩt và tҥm thӡi giao các ÿӗn ÿiӅn cao su cho

xӃp ngѭӡi ViӋt quҧn lý ÿiӅu hành. Công nhân Hàng Gòn và các ÿӗn ÿiӅn khác bӏ bҳt

ÿi phu ÿӇ ÿào ÿҳp công sӵ, chiӃn hào ӣ vùng núi Hang Dѫi xã Tân Lұp, Tân Phong

và nhiӅu nѫi khác. Trên tuyӃn ÿѭӡng Xuân Lӝc vӅ Bà Rӏa ngang qua Hàng Gòn, Nhұt

bҳt hàng trăm công nhân ra lao ÿӝng ÿào hào ÿҳp lǊy. TiӅn công không có nhѭng chӃ

ÿӝ lao ÿӝng hӃt sӭc hà khҳc, căng thҷng nһng nhӑc. Lê Thanh Tѭӡng quұn trѭӣng

huyӋn Xuân Lӝc, trѭӟc là tay sai ÿҳc lӵc cӫa thӵc dân Pháp, nay Nhұt ÿӃn tiӃp tөc sӱ

dөng Tѭӡng làm tay sai cho chúng. Dӵa vào thӃ chӫ mӟi Lê Thanh Tѭӡng thҷng tay

ÿàn áp bóc lӝt công nhân. Ӣ Hàng Gòn nhӳng gia ÿình công nhân có sҳm ÿѭӧc chiӃc

xe bò ÿӇ mѭu cuӝc sӕng, bӑn chúng ra lӋnh trѭng dөng. Nhѭng thӵc chҩt bӑn chúng

ăn cѭӟp trҳng trӧn cӫa công nhân ÿӇ phөc vө cho viӋc lұp phòng tuyӃn cho Nhұt. Xe

bò dùng thӗ lѭѫng thӵc, thӵc phҭm, chӣ vұt liӋu xây dӵng, xây hҫm hào công sӵ... Ӣ

Hàng Gòn hàng trăm xe bò cӫa công nhân bӏ cѭӟp, không bao giӡ trҧ lҥi.

Sҧn xuҩt ngѭng trӋ, công nhân thҩt nghiӋp, nҥn ÿói hoành hành, lúc này là lúc

công nhân ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn và các ÿӗn ÿiӅn cao su khác gһp muôn vàn khó khăn;

Mӝt sӕ phҧi lánh ÿi nѫi khác tìm kӃ sinh nhai; Mӝt sӕ khác tìm ÿӃn chӛ ÿҩt hoang

hóa ÿӇ trӗng tӍa sӕng qua ngày.

Thӯa lúc bӝ máy thӕng trӏ cӫa phát xít Nhұt chѭa әn ÿӏnh, cán bӝ cách mҥng

ÿã vұn ÿӝng tә chӭc công nhân ÿӭng lên tӵ quҧn các ÿӗn ÿiӅn. Ӣ Hàng Gòn cán bӝ

cách mҥng vӅ tұn nѫi truyӅn ÿҥt nhӳng chӫ trѭѫng mӟi cӫa ViӋt Minh, chӑn nhӳng

công nhân trҿ, nòng cӕt thành lұp ÿӝi tӵ vӋ cӫa công nhân. Hàng chөc thanh niên

công nhân ÿѭӧc ÿѭa vào ÿӝi tӵ vӋ cӫa ÿӗn ÿiӅn do anh Tѭ Ѭӟc chӍ huy. Ĉó là nhӳng

thanh niên trai tráng khӓe mҥnh ÿҫy nhiӋt huyӃt cӫa ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn. Bҵng nhӳng

vǊ khí thô sѫ tӵ tҥo và mӝt sӕ ít súng cѭӟp ÿѭӧc cӫa bӑn Tây, bӑn Nhұt. NhiӋm vө

cӫa hӑ ngày ÿêm tuҫn tra canh gác, bҧo vӋ ÿӗn ÿiӅn. Mһc dù còn non trҿ nhѭng hӑ rҩt

xӭng ÿáng là lӵc lѭӧng vǊ trang cách mҥng ÿҫu tiên cӫa ÿӗn ÿiӅn cao su Hàng Gòn.

Tháng 5/1945 tә chӭc Thanh niên TiӅn phong do Ĉҧng bí mұt lãnh ÿҥo ÿѭӧc

thành lұp tҥi Sài Gòn. ChӍ trong vòng 2 tháng; tә chӭc Thanh niên TiӅn phong ÿѭӧc

xây dӵng ӣ tҩt cҧ các ÿӗn ÿiӅn. Ӣ Hàng Gòn tә chӭc Thanh niên TiӅn phong ÿã thu

hút ÿông ÿҧo công nhân, xu xӃp trên bӝ tham gia. Trong Thanh niên tiӅn phong có

ÿӝi tӵ vӋ ÿӗn ÿiӅn làm nòng cӕt hoҥt ÿӝng.

Dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí Tѭ Ѭӟc, Thanh niên TiӅn phong ÿӝi ngǊ chӍnh

tӅ, sҹn sàng giáo mác, gұy tҫm vông trên tay, cuӝn dây thӯng ngang lѭng, say sѭa

ngày ÿêm tұp luyӋn quân sӵ. Không khí lúc này ÿúng là ngày hӝi chuҭn bӏ ra quân.

Khí thӃ dǊng mãnh cӫa phong trào ÿã áp ÿҧo kҿ thù làm cho phát xít Nhұt và tay sai

vô cùng hoҧng sӧ, bӝ máy bù nhìn tê liӋt. Ĉӗn ÿiӅn lúc này thӵc sӵ công nhân ÿã làm

chӫ...

Ngày 15/8/1945 Nhұt hoàng tuyên bӕ ÿҫu hàng vô ÿiӅu kiӋn Hӗng quân Liên

Xô và Ĉӗng minh. Ĉây là thӡi cѫ ÿӇ giành chính quyӅn vӅ tay nhân dân mà Ĉҧng ta

ÿã dӵ kiӃn trѭӟc. Tin Nhұt ÿҫu hàng ÿѭӧc truyӅn nhanh, khҳp cҧ nѭӟc ÿã thәi bùng

lên ngӑn lӱa cách mҥng khӣi nghƭa giành chính quyӅn ӣ khҳp mӑi miӅn Tә quӕc. Ӣ

các ÿӗn ÿiӅn cao su, Nhұt và tay sai hoang mang tӝt ÿӝ. Ĉӝi Thanh niên TiӅn phong

mà nòng cӕt là lӵc lѭӧng tӵ vӋ, nhân cѫ hӝi ÿó khӕng chӃ, tѭӟc vǊ khí ÿӏch trang bӏ

2.8 Page 18

▲back to top

cho mình. Ngày 25/8/1945 công nhân ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn ÿã tә chӭc mӝt lӵc lѭӧng

xӃp thành ÿӝi ngǊ chӍnh tӅ mang theo băng cӡ khҭu hiӋu kéo vӅ ga Xuân Lӝc ÿi xe

lӱa vӅ tham gia cѭӟp chính quyӅn ӣ Sài Gòn.

Tӕi 27/8/1945 toàn bӝ công nhân ÿӗn ÿiӅn có lӵc lѭӧng tӵ vӋ bҧo vӋ, kéo ra thӏ

trҩn Xuân Lӝc ÿӇ nghe cán bӝ ViӋt Mình phә biӃn kӃ hoҥch giành chính quyӅn trong

huyӋn.

Ngày 28/8/1945 là ngày lӏch sӱ trӑng ÿҥi ÿáng ghi nhӟ nhҩt cӫa công nhân

Hàng Gòn. Tӯ tӡ mӡ sáng, tiӃng loa gӑi, tiӃng trӕng mõ thúc liên hӗi, cҧ Hàng Gòn

ÿӗng loҥt xuӕng ÿѭӡng vӟi khí thӃ xung thiên. Thanh niên TiӅn phong, tӵ vӋ, công

nhân... vӟi ÿӝi ngǊ chӍnh tӅ, vǊ khí tӵ tҥo trên tay mang theo băng cӡ khҭu hiӋu, rҫm

rұp kéo vӅ thӏ trҩn Xuân Lӝc ÿӇ cùng các ÿѫn vӏ bҥn cѭӟp chính quyӅn. Mӝt bӝ phұn

ÿѭӧc giao nhiӋm vө cùng vӟi các ÿѫn vӏ bҥn tiӃn vào bao vây dinh cӫa tên quұn

trѭӣng huyӋn Xuân Lӝc. Nhұt và tay sai rӋu rã, hoҧng sӧ, không sao chӕng cӵ nәi khí

thӃ chӑc trӡi cӫa Cách mҥng. Quұn trѭӣng Xuân Lӝc Lê Thanh Tѭӡng phҧi ngoan

ngoãn mang nӝp toàn bӝ hӗ sѫ giҩy tӡ và con dҩu cho Cách mҥng. Mѭӡi giӡ sáng

hôm ÿó, lӵc lѭӧng Cách mҥng ÿã làm chӫ hoàn toàn huyӋn lӷ Xuân Lӝc. ĈӃn 14 giӡ

cùng ngày, mӝt cuӝc mít tinh ÿѭӧc tә chӭc ngay tҥi thӏ trҩn, có ÿӃn gҫn mӝt vҥn

ngѭӡi dӵ ÿӇ chính quyӅn Cách mҥng ra mҳt nhân dân.

Ngay sau khi tham gia cѭӟp chính quyӅn ӣ huyӋn, chính quyӅn cách mҥng ӣ

ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn ÿѭӧc thành lұp. Chính quyӅn ÿã căn cӭ vào 10 chính sách cӫa

Mһt trұn ViӋt Minh và tình hình cө thӇ cӫa ÿӗn ÿiӅn mà ÿӅ ra mӝt sӕ chӫ trѭѫng ÿӇ

thӵc hiӋn cҩp thӡi trѭӟc mҳt. Nӝi dung cӫa chӫ trѭѫng ÿó ÿҥi thӇ là : Sung toàn bӝ tài

sҧn tѭ bҧn Pháp có ӣ ÿӗn ÿiӅn làm cӫa chung, tӏch thu gҥo, thӵc phҭm cӫa Nhұt bӓ

chҥy chia cho công nhân giҧi quyӃt nҥn ÿói; thӵc hiӋn nam nӳ bình quyӅn, dân tӝc

bình ÿҷng, thӵc hiӋn ngày làm 8 giӡ, bӓ các hӫ tөc tӋ nҥn cǊ...

Phҩn khӣi trѭӟc thҳng lӧi vӯa giành ÿѭӧc, công nhân cao su Hàng Gòn ÿã bҳt

tay ngay vào viӋc xây dӵng cuӝc sӕng mӟi trên quê hѭѫng mình. Cuӝc sӕng mӟi, chӃ

ÿӝ mӟi, công nhân Hàng Gòn ÿѭӧc hѭӣng chѭa ÿѭӧc bao lâu thì thӵc dân Pháp trӣ

lҥi xâm lѭӧc nѭӟc ta mӝt lҫn nӳa. Ngày 23/9/1945 núp sau lѭng quân Ĉӗng minh

ÿѭӧc ÿӃ quӕc Anh, Mӻ giúp sӭc, thӵc dân Pháp ÿã nә súng ÿánh chiӃm Sài Gòn mӣ

ÿҫu cho cuӝc xâm lѭӧc mӟi. Cuӕi năm 1945 ÿҫu năm 1946 thӵc dân Pháp ÿánh lan

rӝng ra chiӃm lҥi các ÿӗn ÿiӅn cao su trong ÿó có Hàng Gòn.

Công nhân Hàng Gòn cùng vӟi nhân dân Nam bӝ và nhân dân cҧ nѭӟc bѭӟc

vào trұn chiӃn ÿҩu mӟi.

CHUѪNG HAI

HÀNG GÒN TRONG CUӜC KHÁNG CHIӂN CHӔNG THӴC DÂN

PHÁP

Nѭӟc ViӋt Nam Dân chӫ Cӝng hòa ra ÿӡi mӟi có 21 ngày thì thӵc dân Pháp trӣ

lҥi xâm lѭӧc nѭӟc ta lҫn thӭ hai. Ngày 23/9/1945, núp sau lѭng quân Anh vӟi danh

nghƭa vào tѭӟc khí giӟi cӫa phát xít Nhұt, lính Pháp ÿã kéo vào Sài Gòn ÿánh chiӃm

2.9 Page 19

▲back to top

mӝt sӕ cѫ sӣ cӫa ta, mӣ màn cho cuӝc xâm lăng mӟi.

Th͹c hi͏n quy͇t tâm : “Thà hy sinh ṱt c̫, chͱ nh̭t ÿ͓nh không ch͓u m̭t n˱ͣc,

nh̭t ÿ͓nh không ch͓u làm nô l͏”.

Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng và Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh, cҧ nѭӟc cùng Nam bӝ

quyӃt tâm ÿánh Pháp xâm lѭӧc. Ӣ Trung ѭѫng, phòng "Nam Bӝ" ÿѭӧc thành lұp, ӣ

các ÿӏa phѭѫng miӅn Bҳc, miӅn Trung tӯng ÿoàn quân Nam tiӃn ÿѭӧc thành lұp và

tiӃn vào Sài Gòn - Nam Bӝ.

Ĉӗn ÿiӅn cao su Hàng Gòn và các ÿӗn ÿiӅn ӣ Xuân Lӝc ÿѭӧc chӑn làm nѫi

nghӍ chân và ÿһt sӣ chӍ huy cӫa các ÿѫn vӏ Nam tiӃn. Mһc dù còn thiӃu thӕn, ÿói kém

và khó khăn nhiӅu mһt nhѭng công nhân Hàng Gòn vүn dành dөm tích trӳ lѭѫng

thӵc, thӵc phҭm cung cҩp cho các ÿoàn quân Nam tiӃn. Ban tiӃp tӃ cӫa ÿӗn ÿiӅn

Hàng Gòn ÿѭӧc hình thành. Ban này ÿã lo cho bӝ ÿӝi Nam tiӃn và lӵc lѭӧng tӵ vӋ

cӫa ÿӗn ÿiӅn tӯ quҧ bҫu, trái bí, cân gҥo bó rau… Bà con công nhân rҩt nhiӋt tình

ÿóng góp nuôi bӝ ÿӝi, nuôi tӵ vӋ. NhiӅu gia ÿình nhӏn cҧ phҫn ăn cӫa mình mang ra

ÿóng góp. Tình cҧm cách mҥng, tình cҧm quân dân nhѭ cá vӟi nѭӟc ÿѭӧc nҭy nӣ tӯ

ÿó.

Tháng 10/1945 mӝt tiӇu ÿoàn quân Pháp ÿѭӧc xe tăng ÿҥi bác dӑn ÿѭӡng, tiӃn

ra ÿánh chiӃm Xuân Lӝc. Công nhân tӵ vӋ chiӃn ÿҩu cӫa ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn cùng

các ÿѫn vӏ bҥn và bӝ ÿӝi Nam tiӃn chһn ÿánh ÿӏch quyӃt liӋt, gây cho chúng nhiӅu

thѭѫng vong và hҥn chӃ ÿѭӧc bѭӟc tiӃn cӫa ÿӏch. Vӟi bҧn chҩt cӫa kҿ thù ta biӃt thӃ

nào quân Pháp cǊng tìm mӑi cách dӕc lӵc lѭӧng ÿӇ chiӃm lҥi các ÿӗn ÿiӅn cao su -

nguӗn lӧi béo bӣ cӫa chúng, công nhân tӵ vê Hàng Gòn ÿã chҩp hành triӋt ÿӇ chӫ

trѭѫng tiêu thә kháng chiӃn cӫa Mһt trұn ViӋt Minh. Cái gì phөc vө ÿѭӧc cho kháng

chiӃn thì tә chӭc ÿѭa ra căn cӭ, chiӃn khu ÿӇ phөc vө kháng chiӃn. Cái gì không ÿѭa

ÿi ÿѭӧc thì phá, ÿӕt, quyӃt không ÿӇ cho thӵc dân Pháp tái chiӃm sӱ dөng. Nhӳng

thanh niên trai tráng khӓe mҥnh cӫa Hàng Gòn ÿѭӧc bà con công nhân ÿӝng viên lên

ÿѭӡng nhұp vào lӵc lѭӧng vǊ trang ÿӇ chiӃn ÿҩu hoһc bә sung vào các bӝ phұn phөc

vө kháng chiӃn vӟi tinh thҫn “Dân tӝc trên hӃt, Tә quӕc trên hӃt”. Bӑn chӫ Tây

sau mӝt thӡi gian chҥy trӕn, bây giӡ theo chân lính Pháp trӣ lҥi ÿӗn ÿiӅn. Nhân ÿó

bӑn tay sai ác ôn, xu xӃp, cai ký ngóc ÿҫu dұy vӅ vӟi chӫ cǊ. Căm thù cách mҥng,

căm thù ViӋt Minh, bӑn chӫ và tay sai thҷng tay ÿàn áp phong trào và trҧ thù cán bӝ

cách mҥng. NhiӅu ngѭӡi bӏ ÿem ra bҳn giӃt, hàng chөc ngѭӡi bӏ tù ÿày tra tҩn dã

man.

Anh NguyӉn Văn Chҳc trѭӟc làm kiӇm tra ngoài lô, anh ÿѭӧc giác ngӝ cách

mҥng trӣ thành mӝt cán bӝ cӫa Ĉҧng, chӫ Tây và tay sai ӣ ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn rҩt

căm ghét anh. Trong ÿӧt vӅ công tác tҥi ÿӗn ÿiӅn trong thӡi gian này, anh ÿã bӏ phөc

kích và hy sinh anh dǊng trên mҧnh ÿҩt Hàng Gòn ÿã nuôi anh khôn lӟn. Kҿ thù cách

mҥng vӯa khӫng bӕ dã man, vӯa tìm mӑi cách mua chuӝc công nhân. Âm mѭu thâm

ÿӝc ÿó cӫa chúng ÿã làm cho phong trào cách mҥng ӣ Hàng Gòn cǊng nhѭ các ÿӗn

ÿiӅn khác ÿҫu năm 1946 gһp khá nhiӅu khó khăn. Cѫ sӣ cách mҥng bӏ khӫng bӕ,

quҫn chúng hoang mang... Giӳa lúc ngһt nghèo ÿó, nhӳng Ĉҧng viên Cӝng sҧn vүn

len lӓi bám trө xây dӵng lҥi phong trào. Ӣ Hàng Gòn có ÿӗng chí NguyӉn Văn Xê

vүn bám sát bà con công nhân hoҥt ÿӝng. Anh xuҩt thân tӯ mӝt công nhân cҥo mӫ

2.10 Page 20

▲back to top

cӫa ÿӗn ÿiӅn, giác ngӝ cách mҥng sӟm, anh ÿѭӧc kӃt nҥp vào Ĉҧng Cӝng sҧn Ĉông

Dѭѫng vào nhӳng năm 36-37 là mӝt cán bӝ kiên cѭӡng cӫa Ĉҧng; Ngѭӡi con trung

hiӃu cӫa ÿӗn ÿiӅn. Anh không quҧn ngҥi gian khә hy sinh, sӕng trong sӵ ÿùm bӑc che

chӣ cӫa bà con cô bác công nhân ÿӇ ÿѭa phong trào Hàng Gòn phát triӇn 5.

Cuӕi năm 1946, cҩp trên cӱ cán bӝ vӅ móc nӕi liên lҥc vӟi sӕ cán bӝ Ĉҧng viên

còn lҥi ӣ các ÿӗn ÿiӅn, tә chӭc xây dӵng lӵc lѭӧng cách mҥng. Các chi ÿӝi 10, 16 lӵc

lѭӧng vǊ trang gӗm nhӳng con em cӫa các ÿӗn ÿiӅn ÿҭy mҥnh hoҥt ÿӝng, hӛ trӧ

phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân. Tә chӭc Mһt trұn ViӋt Minh công an các ÿoàn

thӇ cӭu quӕc ÿѭӧc cӫng cӕ và phát triӇn. Ĉҫu năm 1947 Liên ÿoàn cao su tӍnh Biên

Hòa ÿѭӧc thành lұp tҥi Xuân Lӝc. Ĉây là tә chӭc Công ÿoàn ÿҫu tiên cӫa các tӍnh

miӅn Ĉông. Hoҥt ÿӝng cӫa Công ÿoàn ÿã làm chuyӇn biӃn phong trào cách mҥng

chӕng Pháp trong các ÿӗn ÿiӅn mà ÿһc biӋt là phong trào phá hoҥi kinh tӃ cӫa ÿӏch,

chӫ yӃu là phá hoҥi cây cao su. Công nhân Hàng Gòn và các sӣ cao su khác, vұn

dөng mӑi biӋn pháp, mӑi hình thӭc làm cho kinh tӃ cӫa ÿӏch tӯ cây cao su hѭ hao mҩt

mát càng nhiӅu càng tӕt; công nhân ÿã bí mұt: ÿә mӫ nѭӟc, vӭt mӫ bèo, mӫ dăm, ÿҥp

phá kiӅng chén…

Bon chӫ Tây và tay sai tӭc tӕi, thҷng tay ÿàn áp bҳt bӟ, bҳn giӃt công nhân. Và

ÿӇ tăng cѭӡng bҧo vӋ cao su nguӗn lӵc kinh tӃ trong yӃu cӫa thӵc dân Pháp ӣ ViӋt

Nam, chúng ÿѭa hàng ngàn lính Pháp và lính Lê dѭѫng vӋ ÿóng ÿӗn bӕt khҳp các

ÿӗn ÿiӅn cao su. Sӣ Hàng Gòn chúng ÿua mӝt trung ÿӝi Páctidăng vӅ ÿóng giӳ. VӅ

sau chúng còn tăng cѭӡng bӑn lính ngөy Cao Ĉài phҧn ÿӝng ÿӇ bҧo vӋ nhӳng nѫi

xung yӃu. Ngoài sӕ quân chӕt giӳ các ÿӗn ÿiӅn, bӑn thӵc dân pháp còn tăng cѭӡng

nhiӅu ÿѫn vӏ cѫ ÿӝng ÿӇ càn quét, lùng ráp bҧo vӋ cây cao su.

ĈӇ ÿұp tan âm mѭa cӫa ÿӏch, ta chӫ trѭѫng: tăng cѭӡng ÿҭy mҥnh hoҥt ÿӝng

vǊ trang ÿӇ hӛ trӧ cho phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân chӕng lҥi sӵ ÿàn áp, o ép

cӫa kҿ thù và ÿòi quyӅn dân sinh, dân chӫ... NhiӅu vө trӯ gian diӋt tӅ ÿã diӉn ra làm

cho bӑn tay sai run sӧ. Ӣ Hàng Gòn, sau vө giӃt tên Bҧy Cҫu tҥi dӕc 30 thì nhӳng tên

Ba Lai, XӃp Cӵ, Tám Tri, Sáu Ngӑ… ÿã hoang mang tӝt ÿӝ, phҧi chùn bӟt bàn tay

vҩy máu công nhân cӫa chúng. Cӝng vào ÿó, nhiӅu trұn phөc kích ÿánh nhӓ diӉn ra

liên tөc làm cho thӵc dân Pháp và tay sai ăn không ngon, ngӫ không yên, ngày ÿêm

nѫm nӟp lo sӧ.

Cuӝc kháng chiӃn toàn dân, toàn diӋn cӫa dân tӝc ta chӕng lҥi sӵ xâm lѭӧc cӫa

thӵc dân Pháp ngày càng phát triӇn. Ta càng ÿánh càng mҥnh, thӵc dân Pháp càng

ÿánh càng lún sâu vào thҩt bҥi ӣ khҳp các chiӃn trѭӡng. Ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ quân

dân ta cǊng giáng cho kҿ thù nhӳng trұn thҩt ÿiên bát ÿҧo. Trұn phөc kích lӟn trên

tuyӃn ÿѭӡng Sài Gòn - Ĉà Lҥt, ÿoҥn La Ngà - Dҫu Giây ta thҳng lӟn ӣ ÿây. Chi ÿӝi

10 và các ÿѫn vӏ bҥn ÿã phӕi hӧp chһt chӁ vӟi lӵc lѭӧng tӵ vӋ các ÿӗn ÿiӅn cùng sӵ

chi viӋn vô tѭ cӫa công nhân ÿã tҥo nên chiӃn thҳng ngày 1/3/1948.

ĈӇ chuҭn bӏ cho trұn ÿánh, HuyӋn ӫy, huyӋn ÿӝi Xuân Lӝc và Liên ÿoàn cao

5 Ĉ͛ng chí Xê sau này ÿ˱ͫc t͝ chúc phân công ám sát tên T͑nh tr˱ͥng t͑nh Gia Ĉ͓nh tên là Th̩nh, ÿ͛ng chí b͓ th͹c

dân Pháp b̷t ÿày ÿi Côn Ĉ̫o r͛i m̭t tích luôn. (T˱ li͏u ngành cao su).