Bac Ho voi Dong Nai Dong Nai voi Bac Ho 1-3 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Bac Ho voi Dong Nai Dong Nai voi Bac Ho 1-3

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Bac Ho voi Dong Nai Dong Nai voi Bac Ho 1-3

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

BAÙC HOÀ VÔÙI ÑOÀNG NAI

ÑOÀNG NAI VÔÙI BAÙC HOÀ

(Taùi baûn coù söõa chöõa, boå sung)

- Chæ ñaïo thöïc hieän

- Chòu traùch nhieäm noäi dung

- Chuû bieân

- Tuyeån choïn, chænh lyù

: Döông Thanh Taân

: Nguyeãn Vaên Long

: Buøi Ngoïc Chuyeân

: Ñaøm Chu Vaên

BIEÂN HOØA- 2002

Lôøi noùi ñaàu

Kyû nieäm 100 naêm ngaøy sinh Chuû tòch Hoà Chí Minh vó ñaïi, naêm 1990, cuøng vôùi nhieàu tænh,

thaønh phoá trong caû nöôùc, Tænh uûy Ñoàng Nai ñaõ chæ ñaïo tieán haønh ñôït nghieân cöùu, söu taàm caùc söï

kieän, kyû nieäm, kyû vaät veà tình caûm cuûa Baùc Hoà ñoái vôùi Ñaûng boä vaø quaân daân Ñoàng Nai vaø veà tình caûm

cuûa Ñaûng boä vaø quaân daân Ñoàng Nai vôùi Baùc Hoà kính yeâu. Keát quaû ñaõ xuaát baûn ñöôïc 2 taäp saùch

“Baùc Hoà vôùi Ñoàng Nai, Ñoàng Nai vôùi Baùc Hoà”.

Naêm 2001, kyû nieäm 111 naêm ngaøy sinh, 90 naêm ngaøy Baùc Hoà ra ñi tìm ñöôøng cöùu nöôùc vaø

32 naêm ngaøy Baùc ñi xa, Tænh uûy Ñoàng Nai chæ ñaïo tieán haønh söu taàm, tuyeån choïn, boå sung vaø bieân

soaïn 2 taäp saùch treân thaønh cuoán saùch “Baùc Hoà vôùi Ñoàng Nai, Ñoàng Nai vôùi Baùc Hoà”.

Cuøng vôùi tö töôûng Hoà Chí Minh ngaøy caøng ñöôïc thaám nhuaàn saâu saéc trong caùn boä, ñaûng

vieân vaø caùc taàng lôùp nhaân daân, xuaát baûn cuoán saùch naøy, Tænh uûy Ñoàng Nai mong raèng nhöõng söï kieän,

kyû nieäm,kyû vaät vaø tình caûm cuûa Baùc Hoà ñoái vôùi Ñoàng Nai vaø tình caûm cuûa Ñaûng boä, quaân daân Ñoàng

Nai ñoái vôùi Baùc Hoà seõ ñöôïc löu giöõ vaø maõi maõi khaéc saâu trong taâm khaûm caùc theá heä ngöôøi Ñoàng Nai.

1.3 Page 3

▲back to top

Ñaây laø taøi saûn tinh thaàn voâ giaù, nguoàn coå vuõ lôùn lao ñoái vôùi Ñaûng boä vaø quaân, daân Ñoàng Nai, vöôn

leân vöôït qua moïi khoù khaên thöû thaùch, thöïc hieän thaéng lôïi Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù

IX vaø Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng boä tænh laàn thöù VII. Cuoán saùch seõ coù trong caùc thö vieän, caùc tuû saùch

cuûa caùc taäp theå, caù nhaân vaø ñöôïc moïi ngöôøi ñoùn ñoïc vôùi taám loøng thaønh kính nhaát.

Maëc duø ñaõ ñöôïc thöïc hieän vôùi tinh thaàn caån troïng nhöng chaéc chaén khoâng traùnh khoûi khieám

khuyeát, raát mong baïn ñoïc goùp yù.

BAN THÖÔØNG VUÏ TÆNH UÛY

ÑOÀNG NAI

UY DANH LÖØNG LAÃY KHAÉP NAÊM CHAÂU

CHIEÁN SÓ (*)

Saân bay Bieân Hoøa laø moät saân bay “bí maät” nhaát, vöøa laø moät trong ba saân bay to nhaát cuûa Myõ ôû

mieàn Nam Vieät Nam. Chung quanh saân bay daøy ñaëc maáy lôùp theùp gai coù ñieän. Ngoaøi thì coù baõi

mìn. Ngoaøi nöõa laø nhöõng “aáp chieán löôïc”. Beân trong coù nhieàu thaùp canh. Maáy tieåu ñoaøn lính Myõ,

lính nguïy cuøng choù ngao ngaøy ñeâm canh gaùc. Boïn Myõ cho ñoù laø moät saân bay tuyeät ñoái vöõng chaéc

“trôøi cuõng khoâng laøm gì ñöôïc” (!)

Theá maø ñeâm 31/10/1964, tröôøng bay ñoù ñaõ bò moät ñoäi du kích mieàn Nam ñaùnh tan taønh. Thaéng lôïi

ñoù ñaõ vang aàm theá giôùi. baïn ta thì phaán khôûi vui möøng. Boïn Myõ thì hoang mang kinh sôï. Ví duï:

-Baùo Sao Ñoû Lieân Xoâ vieát: “Ñaõ ñeán luùc Myõ phaûi chaám döùt ngay cuoäc chieán tranh baån thæu, vaø ruùt

heát löïc löôïng xaâm löôïc ra khoûi mieàn Nam Vieät Nam”. Caùc baùo Trung Quoác ñeàu nhieät lieät hoan hoâ

thaéng lôïi Bieân Hoøa vaø vieát: “ÔÛ Vieät Nam, vieäc Myõ thaát baïi nhaát ñònh khoâng theå traùnh khoûi”. Baùo

A-ma-na ôû Iraéc vieát: “Du kích ñaùnh vaøo saân bay Myõ ôû Bieân Hoøa chöùng toû raèng khoâng löïc löôïng

naøo ngaên ñöôïc böôùc tieán cuûa caùch maïng Vieät Nam”.

- Caùc baùo phöông Taây thì mæa mai Myõ. Baùo Anh vieát: “Traän Bieân Hoøa ñoái vôùi Myõ laø moät ñoøn ñau

veà quaân söï cuõng nhö veà chính trò…”, “Ñoù laø moät haønh ñoäng ñoát raâu chuù Sam…”, “Ñoù laø moät ñoøn

* Chieán só laø buùt danh cuûa Hoà Chuû tòch. Baøi vieát laàn ñaàu ñang treân baùo Nhaân Daân soá 3878 ngaøy 12-

11-1964. Daãn laïi trong “Hoà Chí Minh toaøn taäp”, taäp 9 (1961-1964). Nhaø xuaát baûn Söï Thaät Haø Noäi

1989.

1.4 Page 4

▲back to top

saám seùt giaùng vaøo uy tín Myõ”. Baùo Phaùp Lô-phi-ga-roâ vieát: “Bieân Hoøa gaàn Saøi goøn maø du kích ñaõ

ñaùnh ñöôïc, thì hoï coù theå ñaùnh baát cöù nôi naøo”. Baùo Nhaân Ñaïo vieát: Thaéng traän cuûa du kích ôû Bieân

Hoøa ñaõ chöùng toû raèng duø boïn ñeá quoác Myõ duøng caùch gì thì cuõng khoâng theå thaønh coâng trong cuoäc

chieán tranh xaâm löôïc cuûa chuùng, chöùng cöù aáy caøng huøng hoàn vì ôû Nam Vieät Nam laø moät cuoäc ñoï

söùc giöõa moät ñeá quoác raát maïnh vôùi moät xöù beù nhoû nhöng maø anh duõng”.

- Dö luaän Myõ thì raát bi. Baùo thì vieát: “Ñoù laø moät cuoäc taäp kích cöïc kyø tai haïi cho Myõ”. Baùo thì

vieát: “Traän naøy laøm cho Myõ maát caû maët. Neáu ôû vaøo ñòa vò toång Gioân, Tay-lo, … thì chuùng toâi phaûi

ñoû maët tía tai”. Baùo thì vieát: “Vieät coäng ñaõ giaønh ñöôïc moät thaéng lôïi ñoät xuaát.. Ngöôøi Myõ chuùng ta

ôû ñoù coøn laøm vieäc ñöôïc quaùi gì nöõa!…”. Thôøi baùo Nöõu Öôùc vieát: “Du kích ñaùnh vaøo saân bay Bieân

Hoøa nhanh choùng vaø truùng ñích moät caùch laøm cho ngöôøi ta phaûi kinh ngaïc. Cuoäc chieán tranh choáng

Vieät Coäng baây giôø tuyeät voïng hôn bao giôø heát. Duø Myõ boû vaøo bao nhieâu söùc ngöôøi vaø tieàn baïc

cuõng khoâng ngaên ñöôïc theá ñang tieán leân cuûa Vieät Coäng”. Luaän ñaøm Nöõu öôùc vieát: “Ngöôøi Myõ

chuùng ta hieän ñang bò thaát baïi nhieàu hôn bao giôø heát”.

Nhöõng lôøi thuù nhaän cuûa töôùng taù vaø chính khaùch Myõ cuõng thuù vò. Ví duï: Teân toång tö leänh Myõ ôû Saøi

Goøn noùi: Du kích ñaõ duøng suùng coái Myõ baén laïi quaân ñoäi Myõ vaø maùy bay Myõ”. Ních-xôn, cöïu phoù

toång thoáng Myõ thì thuù nhaän raèng: “Cuoäc thaát baïi ôû Bieân Hoøa laø moät tai hoïa to lôùn nhaát cho Myõ töø

sau cuoäc thaát baïi to lôùn ôû caûng Traân Chaâu (caûng Traân Chaâu laø moät caên cöù to nhaát cuûa haûi quaân Myõ

ôû Thaùi Bình Döông, bò Nhaät Baûn chieám cuoái naêm 1941).

Cuoäc thaéng lôïi ôû Bieân Hoøa raát löøng laãy maø cuõng raát giaûn ñôn.

Chín chieán só quaân giaûi phoùng tieán ñeán gaàn saân bay Myõ 800 thöôùc, baén ñoä 100 phaùt suùng coái Myõ

vaøo saân bay, sau 15 phuùt thì ruùt lui an toaøn voâ söï. Keát quaû laø baén tan 21 maùy bay phaûn löïc vaø 8 maùy

bay loaïi khaùc. Phaù huûy 1 ñaøi quan saùt, 2 kho chöùa daàu, 4 traïi lính, 18 nhaø só quan. Gieát 4 vaø laøm bò

thöông 72 teân Myõ.

Veà soá Myõ cheát vaø bò thöông, moät thöôïng nghò só Myõ laø Thôùt-môn tuyeân boá raèng:”Ñeán boán traêm Myõ

cheát vaø bò thöông, nhöng chính phuû Myõ ñaõ che giaáu söï thaät”.

Neáu coäng keát quaû chieán ñaáu trong 9 thaùng ñaàu naêm nay vôùi cuoäc thaéng lôïi Bieân Hoøa, thì caøng thaáy

thaéng lôïi naøy to lôùn. Trong 9 thaùng ñaàu naêm, ñoàng baøo mieàn Nam ñaõ:

Tieâu dieät 83000 teân ñòch (trong soá ñoù coù 625 “coá vaán Myõ”).

Thu ñöôïc 11770 suùng caùc loaïi

Baén rôi vaø baén hoûng 660 chieác maùy bay

Phaù huûy hôn 13000 “aáp chieán löôïc”

Giaûi phoùng theâm 174 vaïn ñoàng baøo khoûi aùch keàm keïp

Giaùc ngoä 58000 binh só nguïy boû haøng nguõ ñòch.

Tröôùc traän Bieân Hoøa, dö luaän Hoa Kyø ñaõ thaáy tình traïng bi vaø bí cuûa Myõ. Nhö baùo Tin töùc Myõ vaø

theá giôùi ñaõ vieát: “Myõ ñang suïp ñoå ôû Nam Vieät Nam cuõng nhö ñaõ suïp ñoå ôû Trung Quoác tröôùc ñaây.

Moãi ngaøy Myõ caøng ñeán gaàn thaát baïi thaûm haïi… Phaûi chaêng Myõ ñang nhanh choùng nhaän laáy moät

Ñieän Bieân Phuû ôû mieàn Nam”.

Chaéc baø con coøn nhôù hoài thaùng 3-1954 du kích ta phaù huûy 60 maùy bay Phaùp ôû Caùt Bi vaø 25 chieác ôû

Gia Laâm, ñeå baùo hieäu cho cuoäc ñaïi thaéng lòch söû Ñieän Bieân Phuû. Raát coù theå traän thaéng ôû saân bay

Bieân Hoøa baùo hieäu moät Ñieän Bieân Phuû ôû mieàn Nam nhö tôø baùo Myõ ñaõ noùi.

Neáu muoán traùnh thaát baïi nhuïc nhaõ nhö ôû Ñieän Bieân Phuû thì Myõ chæ coù moät caùch laø chaám döùt ngay

cuoäc chieán tranh xaâm löôïc ôû mieàn Nam, ruùt quaân ñoäi cuûa chuùng veà nöôùc meï, ñeå nhaân daân mieàn

Nam giaûi quyeát vieäc noäi boä cuûa hoï, nhö hoäi nghò Giô-ne-vô ñaõ quy ñònh.

1.5 Page 5

▲back to top

Ñoàng baøo mieàn Nam ngaøy caøng ñaùnh maïnh, caønh maïnh, caøng thaéng, nhöng khoâng vì thaéng maø

kieâu, khoâng chuû quan khinh ñòch, vaø tin chaéc raèng cuoái cuøng thaéng lôïi nhaát ñònh veà tay ta. Vaäy coù

thô raèng:

Uy danh löøng laãy khaép naêm chaâu

Ñaïn coái tuoân cho Myõ beå ñaàu

Thaønh Ñoàng troáng thaéng lay Laàu traéng

Ñieän Bieân-Myõ chaúng phaûi chôø laâu!

C.S

ÑAØI KYÛ NIEÄM ÔÛ BIEÂN HOØA

ÑOÃ QUYEÂN (*)

Ngaøy nay, nhieàu ngöôøi ñaõ bieát veà Ñaøi Kyû nieäm ôû Bieân Hoøa bôûi noù toïa laïc söøng söõng giöõa giao loä

naèm ôû trung taâm thaønh phoá, haøng ngaøy coù haøng vaïn ngöôøi qua laïi. Noù ñaõ ñöôïc truøng tu, toân taïo vaø

toå chöùc baûo veä chu ñaùo.

Ñaøi Kyû nieäm noùi leân ñieàu gì, coù theå khoâng phaûi moïi ngöôøi ñaõ hieåu heát veà söï ra ñôøi vaø toàn taïi cuûa

noù, cho duø noù ñaõ ñöôïc xeáp haïng laø di tích lòch söû quoác gia.

Ñaøi naøy ñöôïc chính quyeàn thuoäc ñòa Phaùp xaây döïng vaø khaùnh thaønh naêm 1923 vôùi danh nghóa Ñaøi

Kyû nieäm ngöôøi Vieät traän vong, taám bia ñaù ñaët trong Ñaøi khaéc boán chöõ Haùn trang troïng, saéc saûo "Vò

Quoác Vong Su" ñeå töôûng nhôù nhöõng ngöôøi daân boû xöù mình vì maãu quoác.

Thôøi gian naøy, Baùc Hoà ñang hoaït ñoäng ôû nöôùc ngoaøi, soáng xa Toå quoác haøng vaïn daëm, nhöng Ngöôøi

hieåu roõ tình hình trong nöôùc. Trong taùc phaåm Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân Phaùp cuûa Baùc Hoà xuaát baûn

taïi Paris (Phaùp) naêm 1925 Ngöôøi ñaõ vaïch roõ söï mò daân moät caùch loá bòch cuûa chính quyeàn thuoäc ñòa

veà söï kieän "Nhöõng ngaøy hoäi ôû Bieân Hoøa" khi chuùng toå chöùc khaùnh thaønh Ñaøi Kyû nieäm ngöôøi Vieät

traän vong ôû Bieân Hoøa ngaøy 21 thaùng 01 naêm 1923.

Naêm 1923, sau naêm naêm keát thuùc cuoäc chieán tranh theá giôùi laàn thöù nhaát (1914-1918), khi nhöõng

naám moà naïn nhaân chieán tranh phi nghóa ñaõ xanh coû, khi nhöõng gioït nöôùc maét khoùc thöông ngöôøi

thaân ñaõ khoâ caïn. Vaäy nhöõng oan hoàn maø teân hoï ñöôïc hoï taïc leân bia ñaù kia laø ai?

Nhö baøi dieãn vaên thoáng thieát laâm ly maø vieân coâng söù Phaùp ñoïc taïi buoåi leã khaùnh thaønh Ñaøi Kyû

nieäm thì "hoï laø nhöõng thanh nieân baûn xöù tình nguyeän rôøi boû queâ höông leân ñöôøng sang Phaùp ñeå

chieán ñaáu baûo veä "Maãu quoác" vaø ñaõ hieán thaân cho söï nghieäp cao caû thieâng lieâng aáy!". Con soá thanh

nieân Vieät Nam "töï nguyeän hieán thaân" aáy laø bao nhieâu? Chuùng ta haõy nghe ñoàng chí Nguyeãn Aùi

Quoác vieát trong chöông Thueá Maùu:

"Toång coäng coù baûy möôi vaïn ngöôøi baûn xöù ñaõ ñaët chaân leân ñaát Phaùp, vaø trong soá aáy, taùm vaïn ngöôøi

khoâng bao giôø coøn troâng thaáy maët trôøi treân queâ höông ñaát nöôùc mình nöõa".

* Teân thaät: Ñoã Baù Nghieäp, nguyeân Giaùm ñoác Baûo taøng Ñoàng Nai

1.6 Page 6

▲back to top

Vaâng, teân tuoåi nhöõng thanh nieân ñöôïc khaéc treân taám bia ñaù laø moät phaàn cuûa taùm vaïn sinh linh ñaõ

vónh vieãn khoâng trôû veà vì caùi gì maø chaéc chaén laø hoï khoâng bao giôø bieát.

Ngöôøi ta baûo raèng hoï tình nguyeän, mæa mai thay, trong phaàn II "Cheá ñoä tình nguyeän" Nguyeãn Aùi

Quoác cho bieát leänh cuûa vieân coâng söù Phaùp ôû Ñoâng Döông laø "... trong moät thôøi haïn nhaát ñònh phaûi

noäp cho ñuû soá ngöôøi nhaát ñònh..." vaø ñaây nöõa "Neáu quaû thaät ngöôøi Vieät Nam phaán khôûi ñi lính ñeán

theá, taïi sao laïi coù caûnh: toáp thì bò xích tay ñieäu veà tænh lî, toáp thì tröôùc khi xuoáng taøu, bò nhoát trong

moät tröôøng trung hoïc ôû Saøi Goøn, coù lính Phaùp canh gaùc, löôõi leâ tuoát traàn, ñaïn leân noøng saün? Nhöõng

cuoäc bieåu tình ñoå maùu ôû Cao Mieân, nhöõng vuï baïo ñoäng ôû Saøi Goøn, ôû Bieân Hoøa vaø ôû nhieàu nôi khaùc

nöõa, phaûi chaêng laø nhöõng bieåu hieän cuûa loøng soát saéng ñaàu quaân "taáp naäp" vaø "khoâng ngaàn ngaïi"?

Tröôùc ñaây, chuùng toâi ñöôïc nghe caùc cuï giaø keå laïi caûnh vaây raùp, doàn eùp thanh nieân taïi tröôøng tieåu

hoïc Bieân Hoøa “Eùcole primaire compleùmentaire Bieân Hoøa” töùc tröôøng tieåu hoïc Nguyeãn Du ngaøy

nay, veà caûnh töû bieät sinh ly traøn nöôùc maét cuûa nhöõng naêm 1914-1915.

Vôùi buùt phaùp giaûn dò nhöng heát söùc huøng hoàn vaø caû mæa mai chua chaùt Nguyeãn Aùi Quoác ñaõ daønh

nhöõng lôøi taâm huyeát, ñöùng veà phía nhöõng con ngöôøi cuøng khoå bò aùp böùc, vaïch traàn thuû ñoaïn löøa mò

cuûa thöïc daân, ñaùnh ñi böùc thoâng ñieäp, baûn caùo traïng ñeán toaøn nhaân loaïi, caûnh tænh vaø hieäu trieäu cho

moät cao traøo choáng aùp böùc vaø giaønh ñoäc laäp cuûa nhöõng quoác gia nhöôïc tieåu.

Keát thuùc chöông Thueá Maùu laø baøi “Nhöõng ngaøy hoäi ôû Bieân Hoøa” Ngöôøi vieát:

“… Ñeå laáy tieàn boû vaøo quyõ xaây döïng Ñaøi Kyû nieäm ngöôøi Vieät traän vong cuûa tænh Bieân Hoøa, ban toå

chöùc ngaøy hoäi ñang tích cöïc chuaån bò moät chöông trình tuyeät dieäu.

Ngöôøi ta baøn taùn seõ coù naøo laø yeán tieäc giöõa vöôøn theo kieåu Anh, naøo laø chôï phieân, naøo laø khieâu vuõ

ngoaøi trôøi… Toùm laïi, seõ coù nhieàu vaø ñuû thöù troø chôi ñeå ai ai cuõng coù theå goùp phaàn laøm vieäc nghóa

moät caùch thuù vò nhaát ñôøi.

Quyù oâng phi coâng ôû saân bay Bieân Hoøa coù nhaõ yù seõ goùp phaàn vaøo cuoäc vui, vaø ngay baây giôø ban toå

chöùc ñaõ coù theå khaúng ñònh raèng söï coù maët cuûa caùc quan chöùc cao caáp nhaát ôû Saøi Goøn seõ laøm cho

ngaøy hoäi theâm phaàn röïc rôõ.

Xin tin theâm cho caùc baïn nam nöõ ôû Saøi Goøn leân döï hoäi bieát raèng, caùc baïn seõ khoâng caàn phaûi boû dôû

cuoäc vui ñeå veà nhaø duøng côm vì ngay taïi choã, seõ coù phoøng aên toå chöùc cöïc kyø chu ñaùo vaø ñaëc bieät

ñaày ñuû, caùc baïn saønh aên uoáng nhaát cuõng seõ ñöôïc haøi loøng.

Ngaøy 21 thaùng 1 tôùi, taát caû chuùng ta haõy ñi leân Bieân Hoøa, chuùng ta seõ vöøa ñöôïc döï nhöõng hoäi heø

linh ñình, vui töôi, vöøa ñöôïc dòp toû cho nhöõng gia ñình töû só Vieät Nam ôû Bieân Hoøa thaáy raèng chuùng

ta bieát töôûng nhôù ñeán söï hy sinh cuûa con em hoï”

Thaät laø thôøi ñaïi khaùc, phong tuïc khaùc.

Nhöng phong tuïc kyø quaùi laøm sao!”

Roõ raøng nhö Ngöôøi ñaõ khaúng ñònh “nhö theá laø trong moät vieäc maø chính quyeàn thuoäc ñòa ñaõ phaïm

tôùi hai toäi aùc ñoái vôùi nhaân daân”.

Ñaøi Kyû nieäm ôû Bieân Hoøa vaãn coøn ñoù, söøng söõng giöõa khoâng gian vaø thôøi gian. Ba phaàn tö theá kyû

khoùi löûa ngaäp traøn, Phaùp, Nhaät laàn löôït cuoán goùi, Myõ ñeán roài cuõng cuoán côø. Coøn daân xöù Bieân Hoøa

maáy theá heä ñaõ soáng, chieán ñaáu vaø xaây döïng treân maûnh ñaát thieâng lieâng naøy xin ñöøng queân raèng

Ñaøi Kyû nieäm ôû Bieân Hoøa khoâng chæ ñôn thuaàn laø taám bia caâm laëng kyû nieäm veà nhöõng ngöôøi ñaõ

cheát. Vôùi “Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân Phaùp”, Nguyeãn Aùi Quoác- Hoà Chí Minh ñaõ bieán noù thaønh baûn

caùo traïng huøng hoàn leân aùn cheá ñoä thöïc daân ñaõ taøn baïo chaø ñaïp leân moät quoác gia, daân toäc, nghieàn

naùt ñeán töøng soá phaän con ngöôøi cuûa quoác gia bò thoáng trò aáy vaø nhöõng quoác gia, daân toäc vaø caû

nhöõng soá phaän bò aùp böùc aáy chæ coøn moät con ñöôøng laø vuøng leân töï giaûi phoùng.

1.7 Page 7

▲back to top

Daân toäc ta, Toå quoác ta ñaõ laøm ñuùng nhö lôøi tieân tri cuûa Ngöôøi. Ngöôøi daân xöù Bieân Hoøa cuõng vaäy.

Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø ngaøy 1/5/1930, naêm naêm sau ngaøy khaùnh thaønh Ñaøi Kyû nieäm, moät laù côø

ñoû buùa lieàm boãng xuaát hieän vaø ngaïo ngheã phaát phôùi ngay treân Ñaøi Kyû nieäm. Roài cuõng khoâng laâu,

möôøi laêm naêm sau, haøng vaïn ngöôøi daân Bieân Hoøa, ñoäi nguõ chænh teà, taàm voâng vaït nhoïn, côø ñoû sao

vaøng ñaõ raàm raäp xuoáng ñöôøng qua Ñaøi Kyû nieäm ñeå ñoùn chaøo khoâng khí ñoäc laäp töï do cuûa muøa Thu

Thaùng Taùm 1945 lòch söû. Chöa heát, muøa xuaân 1975, ñoaøn quaân chieán thaéng huøng haäu vôùi xe taêng,

troïng phaùo ñaõ cuøng boä binh tieán vaøo Bieân Hoøa qua söï chöùng kieán cuûa Ñaøi Kyû nieäm ñeå ngay ngaøy

hoâm sau keát thuùc cuoäc haønh quaân boân taäp, thaéng lôïi hoaøn toaøn cuûa chieán dòch Hoà Chí Minh taïi

thaønh phoá mang teân Ngöôøi.

Ñ.Q

BAÙC HOÀ NOÙI VEÀ NHÖÕNG NGÖÔØI PHU LAØM MUOÁI ÔÛ BAØ RÒA NAÊM 1922

NGUYEÃN QUANG HÖÕU (*)

Trong quaù trình xaâm löôïc nöôùc ta, thöïc daân Phaùp ñaõ tìm thaáy ôû Bieân Hoøa- Baø Ròa moät maûnh ñaát

ñöôïc thieân nhieân öu ñaõi, giaøu taøi nguyeân thieân nhieân coù ñuû ba theá maïnh: röøng, ñaát ñai vaø bieån caû,

ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu boùc loät thuoäc ñòa ñeå laøm giaøu cho “chính quoác”. Töø naêm 1897 toaøn quyeàn

Phaùp Paul Doumer ñaõ vaïch ra chöông trình khai thaùc thuoäc ñòa laø: Xaây döïng ôû Ñoâng Döông moät cô

sôû haï taàng lôùn, moät heä thoáng ñöôøng saét, ñöôøng boä, ñöôøng soâng, beán caûng ñeå phuïc vuï caàn thieát cho

vieäc khai thaùc Ñoâng Döông, ñaåy maïnh saûn xuaát vaø thöông maïi cuûa thuoäc ñòa baèng söï khai thaùc cuûa

thöïc daân vaø lao ñoäng ngöôøi baûn xöù. Bieân Hoøa- Baø Ròa laø vuøng ñaát beùo bôû. Sau khi chieám Nam Kyø,

tö baûn thöïc daân Phaùp ñaõ ñoå xoâ ñaàu tö voán khai thaùc taøi nguyeân thieân nhieân ôû vuøng naøy, maïnh nhaát

laø vaøo nhöõng naêm ñaàu theá kyû thöù 20. Ôû ñaây chuùng chuû yeáu khai thaùc ôû caùc ngaønh: Caây cao su, khai

thaùc cheá bieán goã, haûi saûn vaø ngheà laøm muoái.

Bôø bieån Baø Ròa coù chieàu daøi 70km vôùi khí haäu thuaän lôïi, moãi naêm coù 6 thaùng muøa khoâ vaø gioù nhieàu

laø ñieàu kieän toát cho vieäc laøm muoái. Ñoù laø caùc vuøng nhö Long Ñieàn, An Ngaõi, Loø Voâi, Phöôùc Tænh…

Taïi ñaây coù moät boä phaän nhaân daân chuyeân ngheà laøm muoái (dieâm nghieäp) vaø ñaùnh baét haûi saûn.

Cuøng vôùi caûnh ngoä cuûa ngöôøi coâng nhaân, noâng daân, taàng lôùp phu laøm muoái ôû Baø Ròa cuõng raát cô

cöïc, hoï chòu söï aùp böùc boùc loät cheøn eùp cuûa nhieàu taàng phong kieán ñòa chuû, tö baûn thöïc daân. Hoï laø

nhöõng ngöôøi daân khoâng coù tö lieäu saûn xuaát, chæ ñi laøm thueâ cho boïn chuû hoaëc coù nhöõng ruoäng muoái

nhoû leû nhöng bò leä thuoäc vaøo boïn chuû tö baûn.

Cuoái theá kyû 19 quyeàn haønh cuûa Trieàu ñình Hueá ôû vuøng Bieân Hoøa-Baø Ròa bò thu heïp, thöïc daân Phaùp

giaønh haún quyeàn kieåm soaùt caùc ngaønh quan troïng nhö : Thöông chaùnh (thueá quan), ngaân khoá giao

thoâng… Vaø naém caùc coâng cuï ñaøn aùp. Rieâng muoái, chuùng ñoäc quyeàn mua baùn vaø giao vieäc quaûn lyù

muoái cho sôû Thöông chaùnh. Ñeå deã beà kieåm soaùt, sôû Thöông chaùnh taäp trung muoái saûn xuaát trong

toaøn tænh vaøo moät kho muoái ôû Long Ñieàn. Chuùng tröng duïng ghe thuyeàn laøm bieån cuûa ngö daân baát

cöù luùc naøo ñeå chôû muoái nhaäp kho. Tieàn thueá chuyeân chôû muoái giaù raát thaáp so vôùi thu nhaäp thoâng

thöôøng cuûa moät chuyeán ra khôi ñaùnh caù.

* Caùn boä Sôû Theå duïc Theå thao Ñoàng Nai

1.8 Page 8

▲back to top

Ñoái vôùi ngöôøi laøm muoái, chuùng buoäc baùn toaøn boä soá muoái saûn xuaát ñöôïc vôùi giaù reû maït vaø mua laïi

ñeå aên vôùi giaù cao gaáp nhieàu laàn. Cuõng trong lónh vöïc thueá muoái, trong voøng 10 naêm (1892-1902)

thueá tieâu thuï môùi taêng leân 22,5 laàn ( naêm 1892: 5 xu 1 taï 60 kg, naêm 1906: 1 ñoàng 35 xu 1 taï). Tö

baûn Phaùp ñoäc quyeàn thu mua muoái vôùi giaù reû: 0,2 xu 1 thuøng (52kg), baùn ra 150 xu (ñaét hôn 20 laàn).

Veà sau giaù mua muoái coù naâng leân 16 xu, nhöng giaù baùn ra taêng leân 250 xu. Nhieàu ngöôøi laøm muoái

ôû Baø Ròa ñaõ bò phaù saûn, bò thu heïp saûn xuaát vì söï chieám giöõ ñoäc quyeàn mua baùn cuûa boïn tö baûn thöïc

daân.

Lao ñoäng cuûa ngöôøi laøm muoái heát söùc naëng nhoïc, vaát vaû, thöôøng xuyeân bò daõi naéng, daàm chaân suoát

ngaøy trong ruoäng muoái, löông thaâp khoâng ñuû soáng laïi thöôøng xuyeân bò ñoøn roi ñaùnh ñaäp taøn baïo

cuûa boïn chuû, boïn quaûn lyù ôû Sôû Thueá quan.

Luùc naøy, Baùc Hoà ñang hoaït ñoäng ôû xa Toå quoác nhöng Ngöôøi hieåu raát roõ tình hình ôû moãi ñòa phöông

trong caû nöôùc. Trong chöông XI cuûa taùc phaåm “Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân Phaùp” xuaát baûn ôû Pari naêm

1925 coù nhan ñeà: “Noãi khoå nhuïc cuûa ngöôøi phuï nöõ baûn xöù”, Ngöôøi ñaõ moâ taû sinh ñoäng trung thöïc

hình aûnh khoå cöïc cuûa nhöõng ngöôøi phu ñoäi muoái Baø Ròa.

“Thaùng 3 naêm 1922, moät nhaân vieân nhaø ñoan ôû Baø Ròa (Nam Kyø) ñaõ ñaùnh gaàn cheát moät phuï nöõ

Vieät Nam laø phu ñoäi muoái, laáy côù chò ñaõ laøm oàn aøo döôùi hieân nhaø haén, laøm haén maát giaác nguû tröa.

“Tuyeät” hôn nöõa laø ngöôøi phuï nöõ aáy bò ñe doïa ñuoåi khoûi coâng tröôøng muoái neáu chò keâu kieän.

Thaùng 4, moät nhaân vieân nhaø ñoan khaùc ñeán thay cuõng toû ra xöùng ñaùng vôùi teân tröôùc bôûi nhieàu haønh

vi taøn aùc cuûa chuùng.

Moät baø cuï Vieät Nam cuõng laø phu gaùnh muoái vì bò khaáu löông neân caõi nhau vôùi muï cai. Muï cai thöa

vôùi vieân ñoaøn. Vieân naøy khoâng caàn xeùt hoûi gì caû, taùt luoân baø cuï 2 caùi taùt neân thaân, vaø khi baø cuï

cuoái xuoáng nhaët noùn thì “nhaø khai hoùa” ñoù laïi ñaù luoân moät caùi raát aùc vaøo buïng döôùi laøm cho maùu

hoäc ra leânh laùng.

Baø cuï ngaõ xuoáng baát tænh. Ñaùng leõ phaûi ñôõ baø cuï daäy thì ngöôøi coäng söï cuûa oâng Xa-roâ laïi ñoøi lyù

tröôûng sôû taïi ñeán vaø ñem ngöôøi bò thöông ñi. Lyù tröôûng töø choái khoâng laøm. Vieân ñoan lieàn cho ñoøi

choàng baø giaø ñeán- oâng naøy muø- ra leänh ñem vôï veà…”

Baèng buùt phaùp giaûn dò, chaân thöïc, chaâm bieám nhöng heát söùc saéc beùn, huøng hoàn, Ngöôøi ñaõ ñöùng veà

phía nhöõng ngöôøi bò aùp böùc boùc loät, vaïch traàn nhöõng haønh ñoäng daõ man khaùt maùu cuûa boïn thöïc daân,

nhöõng keû töï voã ngöïc xöng teân mình laø ngöôøi ñi “khai hoùa”, ngöôøi ñem laïi “vaên minh” cho daân baûn

xöù, vaïch traàn caùi goïi laø “bình ñaúng”, “baùc aùi”, “coâng baèng” vaø “lòch söï” cuûa boïn xaâm löôïc, ñaëc

bieät laø ñoái vôùi phuï nöõ.

Ñeå keát thuùc ñoaïn vieát veà tình caûnh nhöõng ngöôøi phu laøm muoái ôû Baø Ròa, Ngöôøi mæa mai chua chaùt

söï “coâng baèng” cuûa xaõ hoäi thöïc daân.

“Caùc baïn coù muoán ñaùnh cuoäc raèng cuõng nhö baïn ñoàng söï cuûa hoï laø vieân quan cai trò noï ôû Chaâu Phi,

hai vieân chöùc nhaø ñoan Nam Kyø naøy ñaõ ñöôïc hoaøn toaøn voâ söï khoâng? Thaäm chí chuùng ñaõ ñöôïc

thaêng thöôûng nöõa laø khaùc!”.

Nhöõng lôøi vaên cuûa Baùc Hoà noùi veà tình caûnh nhöõng ngöôøi phu laøm muoái ôû Baø Ròa töø nhöõng naêm

1922 trong taùc phaåm “Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân Phaùp” maõi maõi toàn taïi vôùi thôøi gian, luoân nhaéc nhôû

vôùi nhöõng ngöôøi daân Ñoàng Nai hoâm nay veà moät thôøi kyø lòch söû khoå ñau trong ñeâm tröôøng noâ leä.

Nhöõng lôøi vaên cuûa Baùc cuõng laø baûn caùo traïng ñanh theùp toá caùo toäi aùc cuûa boïn thöïc daân xaâm löôïc

Phaùp taøn baïo chaø ñaïp leân soá phaän cuûa nhöõng ngöôøi laøm thueâ trong cheá ñoä noâ leä, nhaát laø phuï nöõ,

boùc traàn maët naï thöïc daân xaâm löôïc cuûa chuùng baèng nhöõng baèng côù, söï vieäc, hình aûnh cuï theå sinh

ñoäng khoâng theå choái caõi ñöôïc.

1.9 Page 9

▲back to top

Chæ 9 naêm sau ñoù, ngaøy 13-7-1931 nhöõng ngöôøi phu laøm muoái cuøng khoå naøy ñaõ cuøng vôùi caùc taàng

lôùp khaùc cuûa Baø Ròa ñaõ vuøng leân laøm caùch maïng, tham gia raûi truyeàn ñôn kyù teân Ñaûng Coäng saûn

Ñoâng Döông ôû nhieàu nôi trong tænh. Vaø cuõng trong ñeâm aáy, 6 laù côø Ñaûng ñaõ ñöôïc treo ôû 6 ñieåm töø

Ñaát Ñoû cho ñeán thò xaõ Baø Ròa, laù côø lôùn nhaát ñöôïc treo leân treân hoøn Cheùp Mao (nuùi Minh Ñaïm).

Ñoù laø nhöõng haønh ñoäng bieåu hieän yù chí quyeát taâm cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân Baø Ròa, trong ñoù coù

nhöõng ngöôøi phu laøm muoái quyeát ñi theo con ñöôøng maø Baùc Hoà ñaõ choïn: Ñaùnh ñuoåi thöïc daân xaâm

löôïc, giaønh ñoäc laäp daân toäc vaø ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi.

Q.H

1. Ba˸n án ch͇ ÿ͡ th͹c dân Pháp, NXB S͹ th̵t, Hà N͡i, 1975 trang 113-114

BAÙC HOÀ VÔÙI CHIEÁN THAÉNG BÌNH GIAÕ

QUANG TOAÏI (*)

Sau “Ñoàng Khôûi”, phong traøo caùch maïng ôû mieàn Nam böôùc vaøo thôøi kyø môùi: thôøi kyø chieán tranh

caùch maïng keát hôïp ñaáu tranh chính trò, ñaáu tranh vuõ trang, phaùt trieån chieán tranh nhaân daân, laät ñoå

chính quyeàn tay sai phaùt xít, giaønh ñoäc laäp, thoáng nhaát ñaát nöôùc.

Caùc keá hoaïch Maùcnamara, Stalaây-Taylo bình ñònh mieàn Nam trong voøng 18 thaùng vôùi quoác saùch aáp

chieán löôïc cuûa ñeá quoác Myõ ôû mieàn Nam, vôùi söï suïp ñoå cuûa chính quyeàn ñoäc taøi Ngoâ Ñình Dieäm

ñang ñi vaøo khuûng hoaûng. Ñaëc bieät trong hai naêm 1963, 1964 vôùi chieán thaéng Aáp Baéc, caùch maïng

mieàn Nam phaùt trieån lôùn maïnh, ñaåy ñeá quoác Myõ vaø tay sai ñöùng tröôùc nguy cô thaát baïi. Baùc Hoà vôùi

taàm nhìn chieán löôïc ñaõ khaúng ñònh “Söï thaät ñaõ noùi roõ: Ñeá quoác Myõ caøng ñaùnh caøng thua. Quaân vaø

daân mieàn Nam caøng ñaùnh caøng thaéng”(1).

“Chæ trong 10 thaùng ñaàu naêm 1964, quaân vaø daân mieàn Nam ñaõ tieâu dieät cuûa ñòch 488 trung ñoäi, 63

ñaïi ñoäi, 13 tieåu ñoaøn. Trong thaùng 12 naêm 1964 thaéng lôïi caøng doàn daäp”.

Vaøo nhöõng thaùng cuoái naêm1964, Ñaûng boä vaø quaân daân Bieân Hoøa, Baø Ròa –Long Khaùnh veà cô baûn

ñaõ ñaùnh baïi quoác saùch aáp chieán löôïc cuûa ñòch, giaûi phoùng nhieàu vuøng noâng thoân roäng lôùn doïc caùc

truïc giao thoâng quan troïng: quoác loä 1, quoác loä 15, 20, lieân tænh loä 2… taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho chuû

löïc mieàn Nam môû chieán dòch Ñoâng Xuaân 1964-1965 vaø sau naøy goïi teân laø chieán dòch Bình Giaõ.

Vôùi chieán thaéng Bình Giaõ, quaân daân Bieân Hoøa, Baø Ròa ñaõ ghi moät daáu son choùi ngôøi trong lòch söû

daân toäc, taïo ra moät böôùc ngoaët trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc, ñaùnh daáu söï phaù saûn

cuûa chieán löôïc “Chieán tranh ñaëc bieät” cuûa Myõ.

Trong baøi baùo ñaõ daãn, Baùc vieát “Ñeå keát thuùc naêm 1964 veû vang, vaø môû ñaàu cho naêm 1965 thaéng

lôïi nhieàu hôn nöõa, to hôn nöõa, quaân vaø daân mieàn Nam ñaõ giaùng cho ñòch nhöõng ñoøn saám seùt ôû traän

ñòa Bình Giaõ”.

Ñaây laø moät chieán dòch lôùn ñaàu tieân maø quaân giaûi phoùng mieàn Nam thöïc hieän vaø thaéng lôïi trong

cuoäc khaùng chieán choáng Myõ. Aáp chieán löôïc Bình Giaõ laø moät aáp kieåu maãu cuûa ñòch ôû Baø Ròa coù heä

thoáng haøo saâu, daây keõm gai daøy ñaëc vaø canh phoøng caån maät vôùi nhieàu löïc löôïng vuõ trang, baùn vuõ

trang nguïy. Ta ñaùnh vaøo Bình Giaõ taïo ra moät baát ngôø lôùn vôùi ñòch. Khoâng theå ñeå moät aáp chieán löôïc

* Giaùm ñoác Baûo taøng Ñoàng Nai

1.10 Page 10

▲back to top

kieåu maãu loït vaøo tay “Coäng saûn”, Myõ –nguïy ñaõ huy ñoäng moät löïc löôïng khaù lôùn vaø phaûn kích

quyeát lieät.

Baùc vieát tieáp: “Ñòch ñaõ huy ñoäng 5 tieåu ñoaøn vaø hôn 100 maùy bay. Trong maáy hoâm ñaàu, chuùng ñaõ

doäi 10 ngaøn quaû ñaïn, 400 teân löûa vaø haøng traêm quaû bom…”. Nhöng ñeá quoác Myõ vôùi phöông tieän

chieán tranh hieän ñaïi, cô ñoäng nhanh cuõng ñaønh thaát thuû tröôùc chaân ñoàng vai saét cuûa quaân giaûi

phoùng. Ngöôøi cho bieát: “Sau 5 ngaøy ñeâm chieán ñaáu, du kích ñaõ tieâu dieät 500 nguïy vaø 18 Myõ, baén

rôi, baén hoûng 36 maùy bay. Haõng AP ñaõ vieát raèng: “Bình Giaõ laø moät traän cuûa Myõ –Khaùnh” bò thua

ñau nhaát trong lòch söû chieán tranh ôû mieàn Nam Vieät Nam”.

Baùc chæ roõ, cuøng vôùi caùc chieán thaéng ôû An Laõo, Tam Kyø, Long Myõ… Chieán thaéng vang doäi ôû Bình

Giaõ caøng coå vuõ dö luaän nöôùc Myõ leân aùn cuoäc chieán tranh xaâm löôïc cuûa Myõ ôû mieàn Nam, laøm phaân

hoùa boä maùy caàm quyeàn Hoa Kyø. Ñaëc bieät chieán thaéng Bình Giaõ laø “thaát baïi to lôùn cuûa Myõ-Khaùnh

ñaõ laøm cho baùo chí Anh, Myõ heát söùc bi quan. Caùc baùo Anh vieát: “Roõ raøng laø chính quyeàn mieàn

Nam cuûa Myõ ñang ñi ñeán suïp ñoå hoaøn toaøn (Thôøi baùo)”. “Khoâng bao giôø Myõ thaáy roõ söï thaát baïi

cuûa hoï ôû mieàn Nam Vieät Nam nhö trong maáy ngaøy qua (Baùo ngöôøi baûo veä). Baùo Myõ vieát: “Ñoái vôùi

vaán ñeà mieàn Nam Vieät Nam, ngöôøi Myõ chæ thaáy con ñöôøng xuoáng doác (UPI)”, “Myõ chaéc chaén seõ

gaëp nhöõng thaát baïi to lôùn nhaát trong lòch söû nöôùc Myõ (Luaän ñaøm Nöõu Öôùc)”… “Nhöõng coá gaéng cuûa

Myõ ôû Nam Vieät Nam chæ laø voâ ích, nhö döïng ñöùng moät caùi bao taûi roãng tueách (Böu ñieän Hoa Thònh

Ñoán)” vaø “Tình hình Myõ ôû Nam Vieät Nam hieän nay gioáng nhö tình hình cuûa Phaùp tröôùc ngaøy Ñieän

Bieân Phuû (Luaän ñaøm Nöõu Öôùc).

Vaø baèng gioïng vaên chaâm bieám, khoâi haøi, Baùc vieát tieáp: “Tình theá cuûa ñeá quoác Myõ vöøa bi laïi vöøa

bí”.

Baùc baän traêm coâng nghìn vieäc, nhöng Ngöôøi luoân theo doõi töøng böôùc phaùt trieån cuûa phong traøo caùch

maïng mieàn Nam bôûi vì “Mieàn Nam luoân trong traùi tim toâi”- nhö Baùc noùi. Vaø vinh döï thay cho

Ñaûng boä, quaân daân Baø Ròa-Long Khaùnh (ngaøy nay laøÑoàng Nai), moät trong nhöõng “ñieåm noùng”

gian khoå cuûa mieàn Ñoâng gian lao maø anh duõng ñaõ ñöôïc Baùc ngôïi khen qua chieán coâng choùi loïi

Bình Giaõ.

Tin töôûng vaøo Trung öông, vaøo Baùc, khoâng phuï loøng tin cuûa Ngöôøi, Ñaûng boä vaø quaân daân Ñoàng Nai

trong suoát cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc luoân taâm nieäm lyù töôûng cuûa Baùc, laøm theo lôøi Baùc

“ñaùnh cho Myõ cuùt, ñaùnh cho nguïy nhaøo”.

Vaø muøa xuaân naêm 1975, 6 naêm sau ngaøy Baùc ñi xa, Ñaûng boä vaø quaân daân ta laïi laøm neân moät chieán

coâng to lôùn: Chieán dòch Xuaân Loäc giaûi phoùng thò xaõ Long Khaùnh thaéng lôïi, môû ñöôøng cho ñaïi quaân

ta böôùc vaøo chieán dòch mang teân Ngöôøi: Chieán dòch Hoà Chí Minh, giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam,

thoáng nhaát ñaát nöôùc.

T.Q.T

1. Baøi vieát “Ñieän Bieân nhoû vaø nhòp caàu vaøng” cuûa Chieán só (buùt danh cuûa Baùc) treân baùo Nhaân daân soá

3934 ngaøy 7-1-1965, Hoà Chí Minh toaøn taäp, nhaø xuaát baûn Söï Thaät, 1989.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

ÑOÂI CHAÂN QUAÂN GIAÛI PHOÙNG

COØN NHANH HÔN CAÛ MAÙY BAY MYÕ

“ Baùc nhôù mieàn Nam noãi nhôù nhaø

Mieàn Nam mong Baùc noãi mong cha

Baùc nghe töøng böôùc treân tieàn tieán

Laéng moãi tin möøng tieáng suùng xa…”

(Toá Höõu-Baùc ôi)

MINH THU(*)

Trong nhöõng naêm daøi khaùng chieán choáng ñeá quoác Myõ xaâm löôïc, Baùc Hoà khoâng phuùt giaây naøo

khoâng nhôù ñeán mieàn Nam. “Mieàn Nam luoân ôû trong traùi tim toâi”. Noãi vui buoàn cuûa Baùc luoân hoøa

quyeän cuøng vôùi 14 trieäu con tim cuûa ñoàng baøo vaø chieán só mieàn Nam yeâu quyù. Moãi chieán coâng töø

tieàn tuyeán voïng veà laø moät lieàu thuoác quyù laøm taêng theâm söùc khoûe vaø naêng löïc coâng taùc cuûa Ngöôøi.

Ñaùp laïi nghóa tình saâu naëng ñoù, ñoàng baøo vaø chieán só mieàn Nam ñaõ ñaïp baèng moïi gian khoå hy sinh,

chieán ñaáu ngoan cöôøng, ñaùnh ñuoåi quaân xaâm löôïc ñeå sôùm ñoùn Baùc vaøo thaêm queâ höông “Thaønh

ñoàng Toå Quoác”.

Nhö thöôøng leä, moïi naêm cöù ñeán dòp sinh nhaät Baùc Hoà, ñoàng baøo vaø chieán só mieàn Nam haêng haùi thi

ñua laäp coâng daâng Baùc. Vaøo muøa sinh nhaät möøng Baùc Hoà troøn 75 tuoåi, quaân vaø daân Bieân Hoøa, Baø

Ròa-Long Khaùnh soâi noåi vaøo traän vôùi quyeát taâm giaønh thaéng lôïi lôùn. Töø ngaøy 7-5 ñeán ngaøy 14-5-

1965 boä ñoäi chuû löïc quaân khu mieàn Ñoâng phoái hôïp vôùi boä ñoäi ñòa phöông daân quaân du kích tænh Baø

Ròa-Long Khaùnh lieân tieáp ñaùnh ñòch giaønh nhieàu thaéng lôïi ôû Taø Laøi, Ba Sa, chi khu Ñònh Quaùn. Ta

laøm chuû quoác loä 20, buoäc ñòch phaûi laäp caàu khoâng vaän Saøi Goøn-Ñaø Laït. Hoøng giaønh laïi con ñöôøng

chieán löôïc quan troïng naøy, ngaøy 15-5-1965 ñòch ñaõ ñöa löïc löôïng töø Long Khaùnh leân giaûi toûa môû

ñöôøng. Boä ñoäi ta phuïc kích dieät ñòch treân ñoïan ñöôøng gaàn caàu La Ngaø (töø caây soá 109 ñeán 111), nôi

caùch ñaây 17 naêm ngaøy 1-3-1948 chi ñoäi 10 (boä ñoäi Bieân Hoøa ñaõ laäp neân chieán coâng oanh lieät ñaùnh

tan moät ñoaøn xe quaân söï, dieät vaø baét soáng haøng traêm teân giaëc Phaùp xaâm löôïc. Treân tuyeán ñöôøng

daøi hôn 2km, toaøn boä quaân öùng cöùu cuûa ñòch ñaõ loït vaøo traän ñòa phuïc kích cuûa boä ñoäi ta. Tieán

khoâng ñöôïc, lui khoâng kòp, caû tieåu ñoaøn bieät ñoäng quaân vaø moät ñaïi ñoäi baûo an bò tieâu dieät, hôn

möôøi xe quaân söï bò baén chaùy. Nhaân daân vaø boä ñoäi mieàn Ñoâng goïi chieán thaéng naøy laø chieán thaéng

La Ngaø 2.

Cuõng trong ngaøy naøy, (15-8-1965) Baùc Hoà baét ñaàu leân maùy bay thöïc hieän chuyeán ñi coâng taùc keát

hôïp döôõng beänh ôû Trung Quoác. Maëc daàu ôû xa Toå Quoác, boän beà vôùi traêm coâng nghìn vieäc khaùc,

nhöng khoâng luùc naøo Ngöôøi khoâng lo nghó vaø theo doõi moïi dieãn bieán ôû nöôùc nhaø, nhaát laø tình hình

chieán söï ôû mieàn Nam.

Saùng ngaøy 19-5-1965, trong moät bieät thöï thuoäc khu quaân söï Ngoïc Tuyeàn gaàn Di Hoøa Vieân, moät

thaéng caûnh noåi tieáng ôû ngay giöõa thuû ñoâ Baéc Kinh, töø saùng sôùm Baùc Hoà ñaõ thöùc daäy vaø ngoài vaøo

baøn laøm vieäc. Ñoàng chí Vuõ Kyø, thö kyù rieâng cuûa Ngöôøi, ñaåy nheï cöûa böôùc vaøo mang hoa taëng Baùc.

Baùc ñöa caû hai tay ñoùn nhaän laáy boù hoa, veû xuùc ñoäng hieän leân treân neùt maët. Baùc thaân maät baûo ñoàng

* Teân thaät: Traàn Toaûn, giaùm ñoác Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng Ñoàng Nai

2.2 Page 12

▲back to top

chí Vuõ Kyø ngoài xuoáng beân caïnh vaø baùo caùo vôùi Baùc nhöõng neùt chính tình hình ôû nhaø töø ngaøy ra ñi.

Sau khi trình baøy dieãn bieán nhöõng traän khoâng kích cuûa giaëc Myõ ôû mieàn Baéc, ñoàng chí tieáp tuïc baùo

caùo tình hình chieán söï ôû mieàn Nam, tröôùc heát ñoàng chí baùo caùo vôùi Baùc veà traän phuïc kích cuûa quaân

giaûi phoùng mieàn Ñoâng Nam Boä treân tuyeán ñöôøng 20 (La Ngaø-Ñònh Quaùn)… Haõng UPI ngaøy 16-5

ñöa tin theâm veà traän quaân giaûi phoùng tieâu dieät goïn moät ñoaøn xe quaân söï 12 chieác treân ñöôøng 20

(Saøi Goøn- Ñaø Laït). Moät phaùt ngoân quaân söï Myõ noùi : “Quaân du kích ñaõ chieám ñoaøn xe trong moät

traän phuïc kích giöõa ban ngaøy. Hoï ñaõ ñaùnh nhanh ruùt nhanh ñeán noãi caùc maùy bay leân thaúng vaø maùy

bay neùm bom ñeán cöùu nhöng khoâng tìm thaáy boùng daùng naøo cuû du kích nöõa”. Baùc cöôøi raát vui noùi:

chuù thaáy khoâng, ñoâi chaân cuûa quaân giaûi phoùng coøn nhanh hôn caû maùy bay ñòch.

Ñoàng chí baùo caùo theâm vôùi Baùc veà traän ñaùnh saân bay Bieân Hoøa. Ñeâm 16-5 ta phaù huûy 42 maùy bay,

laøm cheát vaø bò thöông 150 teân Myõ. Saùng ngaøy 17-5 moät quaû bom 250 kg laïi noå trong saân bay laøm

cho boïn Myõ raát hoát hoaûng. Theo haõng UPI, boïn choùp bu Myõ ñang nôm nôùp lo seõ coøn nhieàu vuï noå

lôùn xaåy ra, ôû caên cöù khoâng quaân Taân Sôn Nhaát cuõng chòu chung soá phaän nhö theá… Teân thieáu töôùng

Myõ M.Casô chæ huy löõ ñoaøn lính thuûy ñaùnh boä Myõ soá 9 ñöôïc giao nhieäm vuï baûo veä caên cöù Ñaø Naüng

ñaõ thuù nhaän raèng quaân cuûa haén seõ “Khoâng theå ngaên chaën ñöôïc nhöõng cuoäc tieán coâng baèng suùng coái

cuûa Vieät Coäng…”

Nghe ñeán ñaây Baùc noùi: “Thöôïng saùch laø ruû nhau cuoán khoûi Vieät Nam…”(1)

Thaáy ñoàng chí ngöøng laïi moät hoài laâu, Baùc tieáp tuïc hoûi:

- Heát roài haû? Caùc maët traän khaùc ra sao?

Vì thôøi gian coù haïn, buoåi saùng nay coøn nhieàu coâng vieäc khaùc neân ñoàng chí chuyeån sang phaàn möøng

sinh nhaät Baùc ôû beân nhaø… “Baùc im laëng ñöa maét nhìn ra cöûa soå. Roõ raøng Baùc thích nghe tin chieán

thaéng cuûa quaân daân hai mieàn hôn laø nghe nhöõng thö, ñieän chuùc tuïng…”

Trong nhöõng thaùng naêm naøy ñoái vôùi Baùc Hoà, coù leõ khoâng coù nieàm vui naøo lôùn hôn laø nieàm vui nhaän

ñöôïc tin chieán thaéng cuûa hai mieàn Nam Baéc.

Moät vinh döï lôùn cuûa quaân vaø daân Bieân Hoøa, Baø Ròa-Long Khaùnh laø nhöõng ñoùa hoa chieán coâng

daâng Baùc, chieán thaéng La Ngaø 2, chieán thaéng saân bay Bieân Hoøa ñaõ ñeán kòp thôøi vôùi Baùc ñuùng vaøo

ngaøy 19-5-1965, möøng Baùc Hoà kính yeâu troøn 75 tuoåi.

Bieân Hoøa, thaùng 5 naêm 1991

M.T

(1) Vuõ Kyø:Baùc Hoà vieát Di chuùc, NXB Söï Thaät, Haø Noäi, 1989, Trang 39, 40-41

CHIEÁC ÑOÀNG HOÀ- KYÛ VAÄT CUÛA BAÙC

TUYEÁT HOÀNG(*)

Ñaáy laø chieác ñoàng hoà ñeo tay hieäu Invicta cuûa ñoàng chí Chín Hoàng (töùc Leâ Ngoïc Baïch), nguyeân

Giaùm ñoác Ngaân haøng Nhaø nöôùc tænh Ñoàng Nai (1976-1980), ñöôïc Chuû tòch Hoà Chí Minh trao taëng

naêm 1959.

* Caùn boä Baûo taøng Ñoàng Nai

2.3 Page 13

▲back to top

Ñeå vieát baøi naøy, toâi ñeán gaëp ñoàng chí Chín Hoàng taïi nhaø rieâng (xaõ Bình Lôïi-thò xaõ Vónh An) khi ñoàng

chí môùi vöøa ra vieän. Bieát mình ñeán khoâng ñuùng luùc, nhöng vôùi thaùi ñoä vaø gioïng noùi thaân tình, ñoàng

chí ñaõ daàn xoùa trong toâi yù nghó aáy. Khi toâi nhaéc ñeán kyû vaät cuûa Baùc Hoà ñaõ taëng tröôùc kia, ñoàng chí

khoâng ngaên ñöôïc doøng caûm xuùc neân duø ñang meät nhieàu, vì chöùng beänh heïp van tim coù nguy cô ngaøy

caøng naëng, ñoàng chí vaãn daønh cho toâi moät thôøi gian quyù baùu. Xin chaân thaønh caûm ôn ñoàng chí Chín

Hoàng ñaõ cho toâi ghi laïi trung thöïc nhöõng ñieàu ñoàng chí keå.

Ngaøy 20-7-1954, hieäp ñònh Giô-ne-vô ñöôïc kyù keát, mieàn Baéc hoaøn toaøn giaûi phoùng, mieàn Nam taïm

thôøi do thöïc daân Phaùp vaø boïn tay sai kieåm soaùt. Hai naêm sau (töùc 20-7-1956) seõ tieán haønh toång

tuyeån cöû thoáng nhaát ñaát nöôùc. Nhöõng chieán só caùch maïng mieàn Nam ñöôïc leänh taäp trung ôû moät soá

ñòa ñieåm ñeå taäp keát ra Baéc. Khoù maø baøy toû ñöôïc tình caûm cuûa quaân daân mieàn Nam luùc aáy. Ngöôøi

chieán só ra ñi khoâng kòp noùi lôøi nhaén nhuû ñoäng vieân ngöôøi ôû laïi, chæ giô hai ngoùn tay, heïn hai naêm

seõ trôû veà. (Ai coù ngôø ñaâu, hai naêm aáy ñaõ trôû thaønh hai möôi naêm ñaày maùu löûa, hy sinh môùi thoáng

nhaát ñöôïc nöôùc nhaø).

Cuõng nhö bao ñôn vò khaùc, ñaïi ñoäi La Ngaø cuûa ñoàng chí Chín Hoàng ñöôïc leänh haønh quaân caáp toác

ñeán ñòa ñieåm taäp keát vaø ñöôïc chieác taøu chôû haøng cuûa Phaùp ñöa qua beân kia bôø soâng Beán Haûi. Ra

Baéc, ñoàng chí ôû trung ñoaøn I, tröïc thuoäc sö ñoaøn 330, ñoùng quan taïi xaõ Hoaèng Yeán, huyeän Hoaèng

Hoùa, tænh Thanh Hoùa. Sau ñoù ñöôïc boå sung veà trung ñoaøn 656 thuoäc sö ñoaøn 338 vaø ñöôïc phaân

coâng veà tænh Hoøa Bình phuï traùch noâng tröôøng Soâng Boâi.

Thaùng 1-1959 coù leänh ruùt veà sö ñoaøn nghæ chôø caùc trung ñoaøn khaùc veà ñoâng ñuû. Sau ñoù ñöôïc Chæ thò

cuûa Trung öông, Ban toå chöùc sö ñoaøn laäp danh saùch goàm 22 ngöôøi (ñeàu laø só quan caáp uùy) vaø quyeát

ñònh toå chöùc thaønh moät chi boä.

Ñaàu thaùng 2-1959, Ban toå chöùc ñöa ñoaøn veà Boä Toång Tö leänh. Khi ñeán saân bay Gia Laâm, ñoaøn

ñoùng quaân taïi doanh traïi ôû ñaàu caàu Long Bieân. Haï tuaàn thaùng 2-1959, Ñaïi töôùng Nguyeãn Chí

Thanh ñeán thaêm. Ñoaøn baét ñaàu hoïc taäp moät soá phöông paùp chuyeân moân phuïc vuï cho nhieäm vuï saép

ñöôïc giao.

Sang ñaàu thaùng 3-1959, lieân laïc höôùng daãn ñoaøn ñeán moät ñòa ñieåm taïi Haø Noäi ñeå nghe ñoàng chí

Traàn Nam Trung baùo caùo tình hình mieàn Nam, tình hình ôû Laøo, Campuchia. Cuoái cuøng, ñoàng chí

giao nhieäm vuï cho ñoaøn môû ñöôøng veà Nam, chuaån bò vuõ trang ñaùnh Myõ-Dieäm giaûi phoùng queâ

höông.

Saùng ngaøy hoâm sau, chi boä hoïp laàn cuoái cuøng ñeå kieåm tra laïi tö töôûng anh em trong ñoaøn. Moät giôø

chieàu hoâm aáy, ñoàng chí Nguyeãn Chí Thanh laïi ñeán thaêm. Ñaïi töôùng baùo tin: ñuùng ba giôø chieàu nay,

ñoaøn sang vöôøn hoa Ba Ñình- Haø Noäi ñeå gaëp Baùc.

Taát caû baát ngôø, vui möøng chuaån bò ñi ngay. Hai möôi hai traùi tim cuûa ñoaøn quaân caûm töû hoài hoäp,

xoân xao mong sôùm ñeán giôø ñoùn Baùc. Nhöõng aùnh maét naùo nöùc höôùng veà cöûa tröôùc troâng chôø. Nhöng

thaät baát ngôø, taát caû quay laïi ñoàng thanh keâu leân: “Baùc!”- Ngöôøi maø hoï mong ñôïi vöøa ñeán töø cöûa

sau…

Trong boä aùo kaki, ñoâi deùp cao su giaûn dò, Baùc giô tay chaøo vaø hoûi:

- Caùc chaùu coù khoûe khoâng?

- Daï thöa Baùc khoûe.

- Caùc chaùu bieát roõ nhieäm vuï roài phaûi khoâng?

- Daï roõ!

- Caùc chaùu nghe tình hình mieàn Nam, Myõ-nguïy taøn saùt ñoàng baøo, caùc chaùu coù caêm thuø khoâng?

2.4 Page 14

▲back to top

- Caêm thuø! Caêm thuø!

Taát caû ñoàng thanh. Caên phoøng laëng ñi. Baùc baûo:

- Caùc chaùu ngoài xuoáng, Baùc daën doø theâm maáy vieäc.

Ngöôøi nhìn khaép löôït, oân toàn noùi:

- Caùc chaùu muoán hoaøn thaønh nhieäm vuï, vieäc tröôùc heát laø chaáp haønh chính saùch daân toäc thaät toát, “ba

cuøng” vôùi daân (cuøng aên, cuøng ôû, cuøng laøm) vaø phaûi hoïc taäp tieáng daân toäc thaät nghieâm tuùc, phaûi xem

ñoù laø kyû luaät. Vieäc thöù hai, cöù môû xong töøng ñoaïn ñöôøng, ñaët traïm ngay. Tính töø traïm ñeán ñieåm

nhaän haøng laø boán giôø ñoàng hoà. Khi hoïc tieáng daân toäc thoâng thaïo roài thì phaùt ñoäng daân cuøng caùc

chaùu troàng saén ôû nöông raãy. Höôùng daãn daân cuøng ñi tröïc, giao ñoaïn ñöôøng ñoù cho daân roài cuøng caùc

chaùu ñi nöõa. Vieäc thöù ba, ñoaøn keát chaët cheõ, luoân nhaéc nhôû nhau loøng caêm thuø ñòch, yù chí vöôït qua

khoù khaên, gian khoå, hoaøn thaønh nhieäm vuï caøng sôùm caøng toát. Nhöõng lôøi Baùc daën caùc chaùu coù nhôù

khoâng?

- Daï nhôù aï!

Nhöõng chieán só caûm töû aáy nuoát töøng lôøi daën doø cuûa vò Cha giaø daân toäc, vò laõnh tuï vó ñaïi cuûa caùch

maïng Vieät Nam. Hoï bieát saép söûa nhaän moät nhieäm vuï lòch söû quan troïng: Soi ñöôøng vaøo Nam, con

ñöôøng môû ñaàu cuoäc khaùng chieán thaàn thaùnh choáng ñeá quoác Myõ cöôùp nöôùc vaø beø luõ tay sai baùn

nöôùc, maø sau naøy ñöôïc vinh döï mang teân Baùc: Ñöôøng Hoà Chí Minh.

Baùc laáy ra moät xaáp aûnh trao cho ñoàng chí tröôûng ñoaøn, aân caàn baûo:

- Khi caùc chaùu gaëp ñoàng baøo daân toäc thì laáy aûnh Baùc ra cho ñoàng baøo xem vaø thöïc hieän “ba cuøng”

vôùi ñoàng baøo. Chuùc caùc chaùu khoûe, thaønh coâng.

Baùc ñöùng daäy. Taát caû cuøng ñöùng leân theo. Boãng Baùc hoûi ñoàng chí Chín Hoàng, luùc naøy mang quaân

haøm ñaïi uùy:

- Chaùu khoâng coù ñoàng hoà aø?

- Daï, chaùu khoâng coù. Chaùu veà ñieåm treã vaø ñi taäp keát luoân, nhöng ñôn vò chaùu, anh em coù nhieàu,

Baùc aø!

Baùc cöôøi vaø ñi. Ñoaøn theo Baùc ra saân. Baùc khoaùt tay ra hieäu caùc chieán só quay vaøo.

Ñoaøn trôû veà doanh traïi nghæ. Chaäp toái hoâm aáy, lieân laïc ñeán höôùng daãn ñoaøn vaøo hoäi tröôøng saân bay

Gia Laâm döï lieân hoan tröôùc luùc leân ñöôøng.

Böõa tieäc hoâm aáy thaät aám cuùng. Coù caû Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp, Ñaïi töôùng Nguyeãn Chí Thanh,

caùc ñoàng chí Leâ Ñöùc Anh, Traàn Quoác Hoaøn vaø moät soá caùn boä cuûa Quaân uûy Trung öông cuøng ñeán

tham döï vaø chia tay vôùi ñoaøn.

Chín giôø toái, caùc quan khaùch ra veà, chæ coøn Ñaïi töôùng Nguyeãn Chí Thanh, hai baùc só vaø moät soá anh

em ôû laïi caáp phaùt suùng ñaïn, thuoác men cho ñoaøn. Moät trong hai baùc só ñeán trao cho ñoàng chí Chín

Hoàng chieác ñoàng hoà ñeo tay hieäu Invicta, noùi:

Baùc Hoà gôûi taëng ñeå anh xem giôø vaø laøm nhieäm vuï.

Ñoàng chí Chín Hoàng laëng ñi, khoâng thoát neân lôøi. Thaät vinh döï vaø baát ngôø quaù! Maân meâ chieác ñoàng

hoà trong loøng baøn tay, ñoàng chí thaàm goïi: “Baùc Hoà ôi! Taám loøng Baùc bao la, vó ñaïi quaù! Chaùu seõ

gìn giöõ moùn quaø thieâng lieâng naøy nguyeân veïn ñeán suoát cuoäc ñôøi mình. chaùu seõ hoaøn thaønh nhieäm

vuï thaät xuaát saéc ñeå khoâng phuï loøng tin yeâu cuûa Baùc, cuûa Ñaûng”.

Hoâm sau, taát caû leân ñöôøng. Ñoaøn caûm töû quaân 22 ngöôøi ( trong ñoù coù taùm ngöôøi thuoäc daân toäc

Rañeâ, Hôroi, Mônoâng, Chaâuro), trong nhöõng thaùng ngaøy gian nan ñaõ baùm vaøo daân, laáy daân laøm

goác. Con ñöôøng Hoà Chí Minh môû töø vó tuyeán 17 vaøo ñeán chieán khu Ñ ñöôïc hình thaønh nhôø vaøo yù

chí saét ñaù cuûa ñoaøn quaân vöôït Tröôøng Sôn aáy. Lôøi daën doø cuûa Baùc tröôùc ngaøy ñoaøn leân ñöôøng laø

2.5 Page 15

▲back to top

kim chæ nam cho moïi ngöôøi hoaøn thaønh söù maïng cao caû cuûa mình. chieác ñoàng hoà ñaõ theo caùc chieán

só caûm töû vaøo Nam. Luùc naøo hoï cuõng caûm thaáy nhö coù Baùc Hoà beân caïnh ñoäng vieân, nhaéc nhôû hoï

duõng caûm vöôït moïi khoù khaên, gian khoå hoaøn thaønh söù meänh môû ñöôøng Tröôøng Sôn, chi vieän cho

caùch maïng mieàn Nam.

Trong suoát thôøi kyø khaùng chieán choáng Myõ ñaày gian lao, khoác lieät cuõng nhö khi mieàn Nam hoaøn

toaøn giaûi phoùng ñeán nay, ba möôi moát naêm ñaõ troâi qua, ñoàng chí Chín Hoàng- khi laø Khu uûy vieân

mieàn Ñoâng Nam boä, kho laø Phoù ban Kinh taøi tænh Baø Ròa-Long Khaùnh, sau ñoù laø Giaùm ñoác ngaân

haøng Nhaø nöôùc tænh Ñoàng Nai vaø giôø ñaõ nghæ höu- vaãn luoân giöõ beân mình chieác ñoàng hoà cuûa Baùc

Hoà taëng, xem noù laø vaät baát ly thaân, laø kyû vaät thieâng lieâng nhaát ñôøi. ñoàng chí noùi vôùi toâi:

Toâi sôï noù maát ñi hoaëc hö hao thì mình coù loãi nhieàu vôùi Baùc Hoà, khoâng xöùng ñaùng vôùi taám loøng öu

aùi vaø nhöõng lôøi daën doø cuûa Baùc tröôùc luùc leân ñöôøng.

Saùng ngaøy 20-10-1990, taïi hoäi tröôøng lôùn Ngaân haøng Nhaø nöôùc tænh dieãn ra buoåi leã long troïng vaø

khoâng keùm phaàn xuùc ñoäng: chieác ñoàng hoà-quaø taëng naêm xöa cuûa

Baùc Hoà- ñaõ ñöôïc ñoàng chí Chín Hoàng traân troïng trao cho Nhaø Baûo taøng Ñoàng Nai baûo quaûn.

Toâi hoûi:

- Baùc nghó theá naøo maø laïi trao kyû vaät thieâng lieâng nhaát ñôøi hoaït ñoäng caùch maïng cuûa mình cho Nhaø

Baûo Taøng?

Ñoàng chí taâm söï: Ñaây laø hieän vaät lòch söû quyù cuûa Quoác gia, neáu ñeå moät caù nhaân hay moät gia ñình

gìn giöõ thì khoâng coù lôïi chung cho xaõ hoäi. Hôn ba möôi naêm qua, toâi giöõ noù beân mình nhö giöõ hình

aûnh thaân yeâu cuûa Baùc, loøng luoân ghi nhôù lôøi daïy baûo aân caàn cuûa Ngöôøi. Ñoù laø nguoàn ñoäng vieân, coå

vuõ maïnh meõ giuùp toâi vöôït qua moïi khoù khaên, laøm troøn söù meänh cuûa ngöôøi chieán só caùch maïng. Moãi

laàn ngaém nhìn noù, toâi laïi nhôù nhö in laàn gaëp Baùc Hoà ñaàu tieân vaø cuõng laø laàn cuoái cuøng aáy. Nay toâi

ñaõ giaø, khoâng bieát coøn soáng ñöôïc bao laâu nöõa, neáu toâi maát ñi, con chaùu seõ khoâng hieåu heát ñöôïc yù

nghóa saâu xa veà chieác ñoàng hoà maø Baùc ñaõ taëng. Vì vaäy, toâi quyeát ñònh trao cho Nhaø Baûo taøng ñeå

giôùi thieäu noù vôùi ñoàng baøo trong vaø ngoaøi tænh, nhaèm phaùt huy yù nghóa lòch söû cuûa noù trong nhaân

daân. Toâi mong muoán theá heä treû sau naøy bieát ñöôï, hieåu ñöôïc con ngöôøi vó ñaïi Hoà Chuû tòch qua moùn

quaø nhoû aáy.

10-1990

T.H

KYÛ NIEÄM LAÀN ÑAÀU GAËP BAÙC

PHAN ÑÌNH COÂNG (*)

Toâi vinh döï vaø sung söôùng ñöôïc gaëp Baùc Hoà laàn ñaàu tieân caùch ñaây 41 naêm. Luùc ñoù toâi ñang laø

chính trò vieân trung ñoaøn 307 Khu mieàn Ñoâng Nam Boä. Boán möôi moát naêm troâi qua bieát bao ñoåi

thay ñaõ dieãn ra trong söï nghieäp caùch maïng cuûa caû nöôùc, cuûa tænh ta cuõng nhö trong cuoäc soáng cuûa

* Nguyeân Phoù tröôûng ban Khoa Giaùo tænh uûy Ñoàng Nai

2.6 Page 16

▲back to top

moãi ngöôøi daân Ñoàng Nai, nhöng hình aûnh Baùc Hoà, nhöõng kyû nieäm laàn ñaàu gaëp Baùc vaø nhöõng lôøi

daïy baûo aân caàn cuûa Ngöôøi coøn in saâu trong trí oùc, traùi tim toâi khoâng bao giôø phai.

Hoài ñoù toâi cuøng ñôn vò 307 ñang ñoùng quaân ôû Hoà Traøm caên cöù ñòa Xuyeân Phöôùc Cô (Xuyeân Moäc

ngaøy nay). Thaùng 3 naêm 1949 toâi ñöôïc Tænh uûy Baø Ròa ñöùng ra toå chöùc cöôùi vôï cho, vaø höôûng 3

ngaøy “traêng maät” thì nhaän ñöôïc ñieän khaån caáp cuûa Boä tö leänh Khu Ñoâng trieäu taäp veà caên cöù Gioàng

Dinh (Ñoàng Thaùp Möôøi) nhaän nhieäm vuï ñaëc bieät.

Sau khi baùo caùo vôùi Tænh uûy vaø ban chæ huy trung ñoaøn, toâi töø giaõ vôï môùi cöôùi vaø chuaån bò haønh

trang saùng sôùm hoâm sau leân ñöôøng.

Khi ñeán caên cöù Gioàng Dinh, toâi ñöôïc anh Nguyeãn Vaên Trí (Hai Trí) chính uûy Boä Tö leänh goïi leân

vaên phoøng giao nhieäm vuï. Raát ñoâng anh em chæ huy caùc ñôn vò cuûa Khu ñaõ taäp hôïp ôû vaên phoøng Boä

tö leänh: anh Mai Vaên Vónh- trung ñoaøn tröôûng 307, anh Sôn Xuyeân- chæ huy tröôûng phaân khu

Duyeân Haûi, anh Baûy Quyø-trung ñoaøn phoù 301, anh Daân Toân Töû- Caùn boä daân vaän Trung öông vaø

anh Traàn Xuaân Ñoä. Toâi tay baét maët möøng caùc chieán höõu thaân thieát cuûa mình. sau moät hoài troø

chuyeän hoûi han söùc khoûe, coâng taùc, gia ñình, anh Hai Trí noùi vôùi chuùng toâi:

Baùo caùo vôùi caùc ñoàng chí, Boä tö leänh Khu mieàn Ñoâng ñöôïc leänh cuûa Trung öông cöû 1 ñoaøn ñaïi bieåu

quaân söï ra döï hoäi nghò quaân söï ôû Trung öông vaø baùo caùo tình hình quaân söï ôû Nam boä cho Trung

öông roõ.

Nghæ moät laùt, anh Hai Trí nhìn sang toâi vaø noùi tieáp:

Boä tö leänh ñaõ quyeát ñònh giao traùch nhieäm cho caäu laøm tröôûng ñoaøn. Caäu veà chuaån bò kyõ ñeå baùo

caùo cho Trung öông roõ tình hình trong naøy.

Vaø ñoàng chí caên daën theâm: “Laàn naøy anh em ñi keát hôïp vôùi ñoaøn Daân chính Ñaûng Nam boä do anh

Phaïm Huøng, Chính uûy Boä Tö leänh Nam boä daãn ñaàu seõ cuøng ñi moät löôït”.

Anh Hai Trí vui veû nhìn töøng ngöôøi vaø noùi theâm, gioïng xuùc ñoäng: “Laàn naøy caùc caäu ñi seõ ñöôïc gaëp

Baùc Hoà kính yeâu cuûa chuùng ta vaø ñöôïc Trung öông, Chính phuû boá trí cho hoïc tröôøng Nguyeãn Aùi

Quoác khoùa ñaàu tieân”.

Trôøi ôi, ñöôïc gaëp Baùc! Chuùng toâi vui söôùng reo leân. Moät nieàm vui lan nhanh treân neùt maët, traøn

ngaäp loøng ngöôøi khoâng sao noùi leân ñöôïc. Nhöõng con ngöôøi töø ñaát Nam Boä xa xoâi ñöôïc gaëp Baùc

trong thôøi ñieåm cuoäc chieán ñaáu vôùi keû thuø ngaøy caøng aùc lieät nhö theá naøy thaät laø phaán khôûi, thaät laø

haïnh phuùc bieát döôøng naøo! Caû ñeâm hoâm aáy, toâi vaø anh em trong ñoaøn khoâng sao chôïp maét ñöôïc,

moãi ngöôøi ñeàu suy nghó mieân man, lieân töôûng ñeán ngaøy ñöôïc gaëp Baùc.

Roøng raõ maáy thaùng trôøi, ñeán thaùng 9 naêm 1949 chuùng toâi ñeán Taân Traøo (caên cöù ñòa Vieät Baéc).

Ñoaøn ñöôïc Trung öông boá trí nghæ ít ngaøy ôû nhaø khaùch.

Ba hoâm sau thì hoäi nghò quaân söï khai maïc. Tröôùc ñoù, chuùng toâi ñöôïc caùc anh Trung öông ñeán baùo

laø ñoaøn Nam boä chuùng toâi ñöôïc boá trí öu tieân gaëp Baùc Hoà ñaàu tieân ñeå Baùc thaêm vaø nghe chuùng toâi

baùo caùo tình hình.

Nghe tin naøy chuùng toâi voâ cuøng sung söôùng. Maáy anh em xuùm nhau laïi baøn baïc xoân xao. Loøng

chuùng toâi nao nao vì saép ñöôïc gaëp Baùc, nieàm ao öôùc baáy laâu. Trôøi Vieät Baéc ñang laïnh maø sao

chuùng toâ thaáy aám aùp laï thöôøng. Anh Phaïm Huøng taäp hôïp anh em ñoaøn Nam Boä laïi trao ñoåi tröôùc

khi gaëp Baùc. Chuùng toâi döï ñònh khi Baùc ñeán, taát caû uøa chaïy ñeán oâm Baùc vaø coâng keânh Baùc ñi moät

voøng quanh hoäi tröôøng. Coøn coâng vieäc ñaõ ñöôïc phaân coâng, phaàn ai ngöôøi ñoù chòu traùch nhieäm.

Rieâng toâi, luùc ñaàu thì Boä tö leänh giao chuaån bò baùo caùo tình hình quaân söï mieàn Ñoâng, nhöng khi ra

ñaây anh Phaïm Huøng baûo toâi: “Caäu phaûi chuaån bò moät baùo caùo chung veà tình hình quaân söï, du kích

2.7 Page 17

▲back to top

chieán tranh cho toaøn Nam boä, ra ñaây laø mình ñaïi dieän cho Nam boä chöù khoâng phaûi moät vuøng rieâng

leû naøo”.

Taâm traïng toâi luùc naøy laø vöøa phaán khôûi nhöng laïi vöøa lo laéng noân nao. Phaán khôûi vì vinh döï ñöôïc

thay maët cho löïc löôïng vuõ trang toaøn Nam boä Thaønh Ñoàng baùo caùo tình hình quaân söï cho Baùc vaø

Hoäi ñoàng chính phuû. Lo, vì laø phaûi baùo caùo tình hình nhö theá naøo cho goïn maø ñaày ñuû. Ñieàu thuaän

lôïi laø toâi ñaõ soáng vaø chieán ñaáu ôû Nam boä töø nhöõng ngaøy ñaàu choáng Phaùp, toâi ñaõ ñi haàu heát caùc

chieán tröôøng neân cuõng naém ñöôïc tình hình khaù vöõng, coäng theâm söï tham gia goùp yù cuûa anh em

trong ñoaøn, neân baùo caùo cuûa toâi trung thöïc vaø khaù sinh ñoäng.

Saùng hoâm sau, chuùng toâi daäy sôùm vaø ngoài quaây quaàn beân nhau trong caùi laïnh coùng cuûa mieàn nuùi

Vieät Baéc, kieåm tra coâng vieäc vaø leân hoäi tröôøng.

Chuùng toâi ñeán sôùm hôn moïi ngöôøi, ngoài chôø ôû cöûa ra vaøo vaø troâng ngoùng hình daùng cuûa Baùc töøng

phuùt töøng giaây. Nhöng, thaät laø baát ngôø Baùc töø sau löng chuùng toâi ñi tôùi, baét tay vaø oâm hoân moät ñoàng

chí trong ñoaøn. Chuùng toâi giaät mình quay laïi vaø kheõ reo leân: “Baùc Hoà!” Baùc Hoà kính yeâu cuûa

chuùng ta trong boä baø ba ñen giaûn dò, khuoân maët xöông xöông nhöng raén chaéc, töôi cöôøi, baét tay vaø

oâm hoân töøng ngöôøi, töøng ngöôøi moät. Thaùi ñoä aân caàn nieàm nôû cuûa Baùc nhö ngöôøi cha ñoùn caùc con töø

nôi xa môùi veà. Taùc phong nhanh nheïn, hoaït baùt chuû ñoäng cuûa Ngöôøi laøm cho chuùng toâi luùng tuùng,

xuùc ñoäng vaø queân ñi keá hoaïch chuaån bò cuûa mình. baùc ngoài xuoáng caïnh chuùng toâi. Chuùng toâi uøa laïi

ngoài quaây quaàn beân Baùc vaø laéng nghe töøng lôøi noùi, nhòp thôû cuûa Baùc. Baùc hoûi thaêm söùc khoûe, queâ

quaùn töøng ngöôøi. Chuùng toâi laàn löôït thöa vôùi Baùc. Baùc nhìn chuùng toâi vaø hoûi gioïng thieát tha: “Ñoàng

baøo Nam boä hieän nay theá naøo caùc chuù?”. Anh Phaïm Huøng ñaõ chuaån bò moät baùo caùo chung cho toaøn

Nam boä ñöùng daäy baùo caùo tæ mæ vôùi Baùc. Sau ñoù laàn löôït caùc anh baùo caùo töøng phaàn. Nghe baùo caùo

phaàn Daân chính Ñaûng xong, Baùc hoûi:

Baây giôø ñeán phaàn quaân söï, chuù naøo baùo caùo cho Baùc nghe.

Luùc aáy anh Phaïm Huøng quay sang baûo toâi: “Ñeán löôït caäu roài ñoù, baùo caùo cho Baùc nghe ñi”.

Toâi hoài hoäp lo laéng ñöùng daäy ñi ra tröôùc maët Baùc vaø Hoäi ñoàng Chính phuû. Nhìn thaáy toâi, Baùc hoûi

ngay:

chuù teân laø gì? Toâi aáp uùng traû lôøi:

- Daï thöa Baùc, chaùu teân laø Phan Ñình Coâng.

Baùc cöôøi hoûi laïi: “Caùch maïng thaønh coâng roài maø sao chuù coøn ñình coâng”. Caû hoäi tröôøng vui veû cöôøi

oà. Toâi thì luùng tuùng traû lôøi: “Thöa Baùc, caùch maïng cuûa ta thì thaønh coâng nhöng caùch maïng theá giôùi

chöa thaønh coâng cho neân vaãn tieáp tuïc ñình coâng”.

Baùc khoaùt tay vaø noùi vui: “Vaäy thì chuù phaûi ñoåi teân laø Phan Thaønh Coâng môùi ñuùng”. Moät laàn nöõa

caû hoäi tröôøng cuøng cöôøi vui veû.

Toâi coá gaéng laáy bình tónh ñeå ñoïc baùo caùo. Maëc duø ñaõ vieát tæ mæ nhöng toâi vaãn aáp a, aáp uùng, chaân

vaãn rung vì xuùc ñoäng vaø lo laéng. Vöøa baùo caùo, thænh thoaûng toâi lieác maét nhìn Baùc vaø thaáy Baùc gaät

ñaàu, toâi thaáy aám laïi vaø maïnh daïn hôn. toâi baùo caùo ñeán ñaâu, Baùc chaêm chuù nghe vaø ghi cheùp tæ mæ,

thænh thoaûng Baùc duøng tay ra hieäu döøng laïi ñeå hoûi nhöõng ñieàu Ngöôøi chöa roõ.

Cuoäc gaëp Baùc laàn ñaàu tieân ñoù ñaõ laøm cho toâi boài hoài xuùc ñoäng trong suoát ngaøy hoâm aáy. Suoát ñeâm

toâi khoâng chôïp maét ñöôïc, trong ñaàu cöù suy nghó mieân man veà hình aûnh Baùc.

Naêm giôø saùng hoâm sau, ñang coøn maûi meâ suy nghó thì boãng nghe gioïng noùi aám cuùng cuûa Baùc vang

leân goïi chuùng toâi:

“Caùc chuù Nam boä ñaâu, daäy ñaùnh boùng chuyeàn vôùi Baùc”. Chuùng toâi khoâng ai baûo ai “daï” leân moät

tieáng vaø baät daäy nhö loø xo chaïy ra saân. Baùc ñaõ saün saøng trong boä baø ba giaûn dò, ñi chaân ñaát tay oâm

2.8 Page 18

▲back to top

traùi boùng vôùi daùng ñieäu raát khoûe maïnh. Chuùng toâi chia thaønh hai nhoùm chôi maáy “seùc”. Baùc Hoà

cuûa chuùng ta luùc aáy raát thö thaùi vaø chôi raát nhanh nheïn. Taát caû chuùng toâi ñeàu möøng khaáp khôûi trong

buïng.

Coù laàn chuùng toâi ñang aên tröa ôû nhaø aên thì boãng döng thaáy Baùc xuaát hieän vaø ñi veà baøn aên chuùng toâi.

Caû baøn ñöùng daäy ñoùn Baùc. Baùc aân caàn hoûi thaêm böõa aên cuûa anh em Nam boä, aùo quaàn muøa ñoâng, ñi

laïi… Thaät caûm ñoäng tröôùc söï saên soùc cuûa Baùc. Coâng vieäc boän beà, Baùc vaãn thöôøng quan taâm, chuù yù

ñeán töøng böõa côm, töøng taám aùo maëc, töøng giaác nguû cuûa anh em Nam Boä vaø ñoàng baøo Nam Boä.

Töøng lôøi noùi thaân thöông, aám aùp dòu hieàn cuûa Baùc cöù laéng ñoïng trong chuùng toâi

Sau ñoù, Trung öông cho toâi ñi hoïc tröôøng Nguyeãn Aùi Quoác vaø döï Hoäi nghò quaân söï toaøn Ñoâng

Döông. Sau hoäi nghò, toâi ñöôïc ñoàng chí Phaïm Huøng cöû veà Nam Boä mang theo tinh thaàn nghò quyeát

hoäi nghò cho Xöù uûy Nam boä.

Nhaän nhieäm vuï veà Nam, toâi soát ruoät soát gan muoán lao nhanh veà phía tröôùc ñeå mang tình caûm aám aùp

thieâng lieâng cuûa Baùc daønh cho ñoàng baøo Nam Boä thaân yeâu, ñeå truyeàn ñaït Nghò quyeát khaån tröông

chuaån bò chuyeån sang toång phaûn coâng ñaùnh baïi giaëc Phaùp xaâm löôïc.

Sau naøy coøn nhieàu dòp ñöôïc gaëp Baùc, nhìn thaáy Baùc khi toâi taäp keát ra Baéc vaø coâng taùc ôû Khu gang

theùp Thaùi Nguyeân, ôû Uûy ban Thanh tra cuûa Chính phuû. Nhöng laàn gaëp Baùc laàn ñaàu tieân caùch ñaây

41 naêm vaãn laø daáu aán kyû nieäm saâu saéc, khoâng bao giôø queân trong ñôøi toâi.

Bieân Hoøa, 1990

NGUYEÃN QUANG HÖÕU ghi

NHÔÙ LAÀN ÑAÀU GAËP BAÙC

NGUYEÃN THÒ NGOÏC LIEÂN (*)

Sau khi tham gia chæ huy vaø chieán ñaáu ôû Traûng Bom (Bieân Hoøa) ñôït ñaàu xuaân Kyû Daäu 1969, moät

baát ngôø lôùn ñeán vôùi toâi: Ñieän cuûa trung öông cuïc cöû toâi vaøo Ñoaøn duõng só vaø thanh nieân giaûi phoùng

mieàn Nam ra thaêm mieàn Baéc. Nieàm vui vaø noãi xuùc ñoäng daâng traøn trong loøng toâi, bôûi leõ coù chieán só

giaûi phoùng mieàn Nam naøo laïi khoâng mô öôùc ñöôïc ra mieàn Baéc, thaêm thuû ñoâ Haø Noäi, thaêm haäu

phöông lôùn, mong muoán moät laàn ñöôïc gaëp Baùc Hoà-ngöôøi thaày, ngöôøi daãn ñöôøng caùch maïng cuûa

toaøn daân.

Ngaøy 1-5-1969, toâi löu luyeán chia tay vôùi ñoàng ñoäi, ñoàng chí, giaõ töø maûnh ñaát Traûng Bom (huyeän

Traûng Bom nay laø huyeän Thoáng Nhaát), nôi toâi ñaõ töøng cuøng ñoàng ñoäi vaøo soáng ra cheát maáy naêm

trôøi. Nhöng buø laïi, toâi nghó ñöôïc ra Baéc laàn naøy, theá naøo mình cuõng coù cô hoäi gaëp Baùc.

Toâi sinh ra tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm hai naêm. Thôøi nieân thieáu cuûa toâi lôùn leân khi caû daân toäc

böôùc vaøo cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc Phaùp. Hình aûnh Baùc Hoà, toâi chæ thaáy ñöôïc qua tôø giaáy

baïc khaùng chieán (thöôøng goïi tieàn Cuï Hoà) löu haønh trong caên cöù giaûi phoùng luùc ñoù. Trong aûnh, Baùc

* Nguyeân Bí thö tænh uûy tænh Ñoàng Nai

2.9 Page 19

▲back to top

thaät gaày. Maù toâi noùi: Baùc ngaøy ñeâm lo cho daân, nhaát laø nhöõng ngöôøi ngheøo nhö meï con mình, Baùc

thöông daân, laõnh ñaïo toaøn daân ñaùnh Taây… neân Baùc gaày laém.

Khi toâi leân baûy, giaëc Taây caøn vaøo xaõ, chuùng baén daân, gieát gia suùc, phaù noâng cuï saûn xuaát, chuùng ñoát

xoùm, ñoát caû nhaø toâi. Maù toâi vaø toâi troán sau moät goø maû thaáy roõ haønh ñoäng taøn aùc cuûa boïn lính leâ

döông. Luùa thoùc, ñoà ñaïc trong nhaø ñeàu bò ñoát chaùy saïch, maù toâi vaø baø con phaûi laáy laù chuoái töôi che

choøi ôû taïm. Trôøi möa, chuùng toâi vöøa bò öôùt laïnh, vöøa ñoùi. Toâi hieåu thöïc daân Phaùp qua hình aûnh ñoù.

Vaø Baùc Hoà ñaùnh Taây, thöông daân, baèng suy nghó cuûa tuoåi thô, toâi hình dung Baùc Hoà laø oâng tieân,

bieát hoùa pheùp cöùu daân thoaùt khoûi khoå cöïc.

Hieäp ñònh Giô-ne-vô (Geneøve) kyù keát. Myõ thay chaân Phaùp xaâm löôïc mieàn Nam Vieät Nam. Theo

caùch maïng lôùn leân, töø tænh Phöôùc Thaønh (chieán khu Ñ), toâi ñöôïc taêng cöôøng veà Traûng Bom môùi

hình thaønh töø cuoái naêm 1966. Bieát bao gian lao, vaát vaû, nguy hieåm khi chieán ñaáu treân chieán tröôøng

naèm saâu trong vuøng ñòch taïm kieåm soaùt. Nhöng ñöôïc ñoàng baøo chôû che, giuùp ñôõ, ñöôïc lyù töôûng

“Khoâng coù gì quyù hôn ñoäc laäp, töï do” cuûa Baùc coå vuõ, toâi cuøng ñoàng ñoäi ñaõ vöôït qua moïi thöû thaùch

ñeå lôùn leân, phaùt trieån phong traøo.

Ñôït Toång tieán coâng vaø noåi daäy xuaân Maäu thaân ñeán.

Ñaây laø ñieàu chuùng toâi mong chôø bao nhieâu naêm trôøi. Vaäy maø khi vaøo ñôït, chuùng toâi vaãn hoài hoäp vì

taàm voùc lôùn lao cuûa chieán dòch. Hai ñeâm tröôùc khi vaøo ñôït, toâi traèn troïc khoâng nguû ñöôïc, lo laéng vôùi

traùch nhieäm saép ñeán, bôûi leõ trong lôùp hoïc tröôùc ñoù, chuùng toâi ñaõ haï quyeát taâm “quyeát töû cho Toå

quoác quyeát sinh”, theà chaáp haønh meänh leänh caáp treân ñeán hôi thôû cuoái cuøng trong ñôït “Tröôøng Sôn

chuyeån mình, Cöûu Long daäy soùng” (lôøi trong Nhaät leänh cuûa Chæ huy Mieàn). Toâi giôû aûnh Baùc ra

xem, ñoïc laïi nhöõng vaàn thô cuûa Baùc, trong trí toâi laïi hieän leân ngaøy toaøn thaéng, Baùc seõ vaøo Saøi Goøn,

thaêm laïi “Mieàn Nam trong traùi tim toâi”. Moät söùc maïnh daøo daït trong loøng, thuùc giuïc toâi cuøng ñoàng

ñoäi lao vaøo ñôït.

Ñeâm 30, trôøi toái nhö möïc, ñôn vò chuùng toâi ñaõ coù maët saùt voøng raøo ñòch. Saép ñeán giao thöøa, chuùng

toâi bieát raèng giôø naøy Baùc saép ñoïc lôøi chuùc Teát. Moãi naêm lôøi Baùc chuùc Teát laø moùn quaø Xuaân quyù

nhaát cho nhaân daân vaø chieán só treân tuyeán ñaàu choáng Myõ. Chuùng toâi thöôøng baûo nhau, ai khoâng nghe

ñöôïc lôøi chuùc Teát cuûa Baùc thì coi nhö naêm ñoù khoâng aên Teát. Ñeâm nay ñaây, lôøi chuùc Teát cuûa Baùc

coøn laø lôøi hieäu trieäu, laø hieäu leänh cho quaân daân mieàn Nam vaøo cuoäc toång tieán coâng vaø noåi daäy.

Giôø “G” ñeán. Caùc loaït phaùo cuûa ta naõ vaøo saân bay Bieân Hoøa laøm hieäu leänh tieán coâng. Chuùng toâi

baét ñaàu noå suùng, môû ñöôøng xoâng leân dieät giaëc chieám lónh caùc aáp: Nguyeãn Thaùi Hoïc (Baøu Haøm 2),

Höng Nhôn, Höng Thaïnh, Höng Nghóa, Höng Loäc (xaõ Höng Loäc). Ñoàng baøo trong caùc aáp ñaõ xuoáng

ñöôøng, tieáp teá nöôùc uoáng, baùnh traùi cho boä ñoäi, chæ cho löïc löôïng truy luøng boïn aùc oân. Chuùng toâi

laøm chuû vuøng Ngaõ Ba Daàu Giaây suoát ngaøy ñeâm.

Khi löïc löôïng ruùt veà caên cöù, moät thôøi gian ngaén sau toâi nhaän ñöôïc moät moùn quaø raát coù yù nghóa. Soá

laø Teát naêm 1968, Baùc göûi cho chuù Saùu An, chính uûy sö ñoaøn 5 Mieàn, chính uûy maët traän Bieân Hoøa

moät thieáp chuùc Teát maøu hoàng coù in baøi thô cuûa Baùc. Chuù Saùu An ñaõ taëng laïi toâi thieáp naøy. Toâi aùp laù

thieáp vaøo ngöïc, tim ñaäp maïnh hoài hoäp, sung söôùng. Toâi nghó laù thieáp naøy coù mang hôi aám cuûa Baùc.

Baùc ôi! Chaùu seõ coá gaéng laøm theo lôøi daïy cuûa Baùc ghi treân laù thieáp.

Ñoaøn Duõng só, thanh nieân giaûi phoùng mieàn Nam vöôït chieán khu Ñ veà caên cöù Baéc Taây Ninh, töø ñaây

theo ñöôøng boä qua ngaõ ba Cam-pu-chia, ñeán Haø Noäi vaøo khoaûng thaùng 7-1969. Sau khi tham döï

2.10 Page 20

▲back to top

Ñaïi hoäi lieân hoan thanh nieân theá giôùi taïi Hen-Xinh-ki (Phaàn Lan), ñoaøn chuùng toâi veà laïi Haø Noäi ñeå

chuaån bò ñi thaêm moät loaït nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa.

Moät hoâm, chuù Leâ Toaøn Thö vaø chuù Vuõ Kyø (thö kyù rieâng cuûa Baùc) ñeán nôi ôû cuûa Ñoaøn, goïi rieâng toâi

ra vaø baûo chuaån bò ñi thaêm Baùc. Nieàm vui baát ngôø quaù! Toâi xuùc ñoäng ñeán ngheïn ngaøo. Chuùng toâi

vaøo Phuû Thuû töôùng, baùc Phaïm Vaên Ñoàng ñaõ höôùng daãn toâi ñeán nhaø saøn nôi ôû vaø laøm vieäc cuûa Baùc

Hoà.

Ngoâi nhaø saøn ñaõ hieän tröôùc maët. Coù nôi naøo, moät Chuû tòch nöôùc laïi ôû trong moät ngoâi nhaø ñôn sô nhö

vaäy. Chæ coù Baùc, moät taám loøng cao caû vì daân vì nöôùc, moät taâm hoàn traûi roäng cho trieäu traùi tim môùi

coù cuoäc soáng thanh cao nhö vaäy.

Baùc naèm kia treân chieác giöôøng phuû ra traéng, toùc vaø raâu Baùc baïc phô, khoâng khaùc gì hình aûnh oâng

tieân maø khi coøn beù toâi ñaõ töôûng töôïng. Tröôùc khi ñi, caùc chuù coù daën toâi: Baùc ñang meät, chaùu vaøo

thaêm chôù neân khoùc, phaûi keå chuyeän cho Baùc vui. Nhöng laøm sao ngaên ñöôïc noãi nieàm xuùc ñoäng,

nöôùc maét toâi töï nhieân cöù tuoân traøo. Toâi chaïy ñeán quyø xuoáng caïnh giöôøng Baùc, kheõ thoát leân “Baùc

ôi!”

Baùc nheï nhaøng seõ vuoát toùc toâi: “Chaùu Lieân ñaáy aø” (Baùc bieát teân toâi vì tröôùc ñoù ñaõ ñöôïc baùo caùo veà

chuyeán ñi cuûa Ñoaøn). Toâi kheõ daï. Baùc hoûi tieáp:

Meï chaùu coù khoûe khoâng?

Thöa Baùc, meï chaùu vaãn khoûe, laø bí thö chi boä ñang ôû trong vuøng ñòch kieåm soaùt.

Sau ñoù Baùc hoûi ñoaøn chuùng toâi töø mieàn Nam ra, ñi ñöôøng coù vaát vaû khoâng, hoûi thaêm anh chò em

trong gia ñình toâi. Roài Baùc noùi:

Caùc chaùu gaùi mieàn Nam raát gioûi, Baùc raát töï haøo. Caùc chaùu phaûi gioûi hôn nöõa ñeå ñaùnh thaéng giaëc

Myõ.

Baùc hoûi chuyeän chieán tröôøng mieàn Nam ñaùnh Myõ gian khoå. Toâi neùn xuùc ñoäng ñeå k cho Baùc nghe

chuyeän nhaân daân Bieân Hoøa khaùng chieán, chuyeän caùc duõng só dieät Myõ, duõng só dieät xe taêng ôû Bieân

Hoøa, maø loøng chæ coù moät mong öôùc: Baùc choùng bình phuïc ñeå mieàn Nam ñöôïc ñoùn Baùc vaøo thaêm

trong ngaøy toaøn thaéng.

Chaøo töø bieät Baùc, ñeán baäc thang cuoái cuøng cuûa ngoâi nhaø saøn, toâi coøn ngoaùi nhìn veà löu luyeán.

Ñoaøn chuùng toâi leân ñöôøng thaêm Cuba roài Lieân Xoâ. Khi chuùng toâi ñang ôû Leâ-nin-graùt thì ñöôïc tin

Baùc meät. Trong ñoaøn ai cuõng lo cho söùc khoûe cuûa Ngöôøi. Chuùng toâi ñeán thaønh phoá Minxk (Bieâ-loâ-

ruùt-xi) thì ñöôïc tin chính thöùc töø ñaïi söù quaùn: Baùc maát! Toâi xaây xaåm maët maøy. Chuùng toâi oøa leân

khoùc. Khaùch saïn trôû thaønh nhaø coù ñaùm tang thaät söï. Toâi coøn nhôù, moät baø phuïc vuï khaùch saïn ngöôøi

Lieân Xoâ, khi hay tin Baùc maát ñaõ oâm maët khoùc nöùc nôû. Toâi bieát Baùc khoâng chæ laø cuûa rieâng daân toäc

Vieät Nam, Baùc laø bieåu töôïng cuûa loøng höõu aùi voâ saûn quoác teá.

Theá roài ñoaøn chuùng toâi caáp toác leân ñöôøng veà nöôùc chòu tang Baùc. Toâi ñaõ ghi vaøo nhaät kyù treân ñöôøng

veà: “Baùc ôi! Chaùu khoùc Baùc suoát maáy ngaøy nay. Vì mieàn Nam maø Baùc bao naêm Baùc chöa coù ngaøy

vui troïn veïn. Mieàn Nam gaàn thaéng lôïi roài, Baùc khoâng thaáy ñöôïc ngaøy thoáng nhaát ñaát nöôùc. Chuùng

chaùu cuõng khoâng ñöôïc ñoùn Baùc voâ thaêm nöõa. Ñaây laø laàn buoàn nhaát trong suoát cuoäc ñôøi chaùu. Chaùu

khoùc khoâng phaûi vì yeáu ñuoái. Ñaây laø nhöõng gioït nöôùc maét chaùu vónh bieät Baùc. Noù laø söùc maïnh.

Chaùu xin theà seõ ñi ñeán cuøng con ñöôøng Baùc ñaõ vaïch ra. Ñoù laø nhöõng lôøi theà saét ñaù”

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

Chieàu ngaøy 8/9, toâi ñöôïc ñi vieáng Baùc vôùi tö caùch moät chieán só quaân giaûi phoùng. Chò Duy Lieân vaø

toâi ñöôïc khieâng traøng hoa. Toâi töï nhuû mình phaûi khoâng khoùc ñeå nhìn Baùc thaät roõ vì chæ coøn thaáy

Baùc 2 phuùt thoâi phaûi xa Baùc maõi. Baùc naèm ñoù trong hoøm kính vôùi boä ñoà ka ki ñôøi thöôøng, göông

maët phuùc haäu nhö ñang trong giaác nguû, toâi caén chaët moâi, nhöng khoâng neùn ñöôïc loøng, toâi oøa leân

khoùc. Maøn nöôùc maét thaønh caùi maøn che môø hình Baùc. Toâi lau voäi vaøng ñeå nhìn tieáp nhöng ñoaøn

ngöôøi phía sau ñaõ ñaåy toâi ñi, khoâng troâng thaáy Baùc nöõa!

Baùc ñaõ ñi xa! Ñaát nöôùc thoáng nhaát, mieàn Nam khoâng ñöôïc ñoùn Baùc. Nhöng cuoäc ñôøi trong saùng,

giaûn dò cuûa Baùc, taám loøng suoát ñôøi vì daân, vì nöôùc cuûa Baùc maõi laø taám göông soi ñöôøng cho lôùp lôùp

chuùng con.

TRAÀN QUANG TOAÏI ghi

BAÛY LAÀN ÑÖÔÏC GAËP BAÙC HOÀ

TRAÀN COÂNG AN (*)

Sau gaàn 7 thaùng trôøi roøng raõ, töø Nam Boä, ñoaøn chuùng toâi vöôït ñeøo cao doác thaúm cuûa nuùi röøng

Tröôøng Sôn thaâm u vaø ñieäp truøng môùi ra tôùi chieán khu Vieät Baéc ñeå döï hoäi nghò veà chieán tranh du

kích. Ñoù laø khoaûng thôøi gian giöõa thaùng 11 naêm 1952, thôøi ñieåm maø cuoäc khaùng chieán choáng thöïc

daân Phaùp xaâm löôïc cuûa quaân vaø daân ta ñang böôùc vaøo giai ñoaïn voâ cuøng quyeát lieät. Moät buoåi saùng

Baùc ñeán thaêm Hoäi nghò, khoâng ñöôïc baùo tröôùc neân khi Baùc xuaát hieän, ai naáy ñeàu baát ngôø. Taát

nhieân veà phía laõnh ñaïo Hoäi nghò coù ñöôïc thoâng baùo ñeå chuaån bò ñoùn Ngöôøi. Baùc xuaát hieän, caû Hoäi

nghò goàm maáy chuïc ñaïi bieåu Baéc, Trung, Nam, mieàn xuoâi, mieàn nuùi ñuû caû ñeàu ñöùng daäy chaøo Baùc.

Baùc ra hieäu ngoài xuoáng. Ai naáy im phaêng phaéc.

Caâu ñaàu Baùc hoûi: Caùc chuù coù khoûe khoâng?

Chuùng toâi cuøng ñoàng thanh traûlôøi:

- Thöa Baùc, chuùng chaùu khoûe aï.

Baùc nhìn chuùng toâi trìu meán maø raèng:

- Caùc chuù noùi vaäy ñeå Baùc vui, chôù xem ra trong soá naøy coù nhöõng chuù khoâng ñöôïc khoûe laém thì

phaûi? Nöôùc da tai taùi, ngöôøi hao gaày, chöùng toû caùc chuù ñi ñöôøng xa tôùi ñaây vaát vaû gian khoù laém,

nhaát laø nhöõng chuù töø vuøng saâu ñòch haäu, vöôït qua bao lôùp ñoàn boát giaëc ñeå coù maët ñöôïc nhö theá naøy.

Hôn nöõa, daân ta ñang khaùng chieán vaát vaû, thieáu thoán traêm beà neân caùc chuù caøng theâm cöïc khoå…

Baùc noùi coù baáy nhieâu thoâi maø heát thaûy chuùng toâi khoâng caàm noåi nöôùc maét, Baùc tieáp:

- Baùc vöøa ñi chieán dòch Taây Baéc veà, nghe tin coù cuoäc hoäi nghò veà chieán tranh du kích, Baùc tranh thuû

tôùi thaêm caùc chuù. Tình hình chieán tranh ñang lan roäng, quaân Phaùp vaøtay sai ñang bò ta tieán coâng

treân khaép caùc maët traän, caû phía tröôùc vaø phía sau. Nhöng noù coù nhieàu suùng ñaïn, taøu bay, ñaïi baùc…

* Ĉ̩i tá QĈNDVN, Anh hùng quân ÿ͡i, nguyên T͑nh ÿ͡i tr˱ͧng Biên Hòa

3.2 Page 22

▲back to top

coøn ta, vuõ khí thoâ sô laém, neân vöøa khaùng chieán vöøa kieán quoác, giai ñoaïn naøo ñoù ñuû söùc maïnh “quaät

ngaõ” keû thuø. Coù ñuùng khoâng naøo?

- Daï thöa Baùc ñuùng aï! Chuùng toâi ñoàng thanh ñaùp laøm Baùc vui, cöôøi rung caû choøm raâu ñang chôùm

baïc vaø khuoân maët hao gaày vì lo cho daân, cho nöôùc tröôùc muoân ngaøn thöû thaùch.

Baùc noùi chuyeän tình hình trong nöôùc, tình hình theá giôùi, chuyeän töông quan löïc löôïng vaø trieån voïng

cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân ta… Cuoái cuøng, Ngöôøi caên daën:

- Thôøi gian khoâng coù nhieàu, Baùc chæ tôùi thaêm caùc chuù trong choác laùt. Mong caùc chuù coá gaéng hoïc hoûi

nhau giöõa caùc chieán tröôøng, ñeå sau Hoäi nghò toaøn quoác veà du kích chieán tranh naøy, löïc löôïng ta phaùt

trieån phong phuù hôn maø caùch ñaùnh du kích cuõng phong phuù hôn. keû thuø coù traêm möungaøn keá cuõng

nhaát ñònh phaûi chòu thua, cuõng phaûi thaát baïi. Coù ñuùng theá khoâng?

- Daï thöa ñuùng laém aï!

Noùi xong Baùc giô tay vaãy chaøo chuùng toâi vaø ra veà, laøm ai naáy ñeàu heát söùc löu luyeán, baâng khuaâng.

Cuoäc Hoäi nghò veà du kích chieán tranh keùo daøi moät thaùng môùi keát thuùc. Vaâng, moät thaùng neáu nhö

bình thöôøng thì chaéc daøi laém. Coøn ôû ñaây bay veøo raát nhanh, bôûi nhieàu vaán ñeà trao ñoåi, thaûo luaän ñeå

qua ñoù môû ra caùch nhìn nhaän môùi vaø keát thuùc trong nieàm phaán khôûi, bôûi coù söï nhaát trí cao veà quan

ñieåm kinh nghieäm ñaùnh giaëc cuûa toå tieân ñöôïc ñuùc keát, vaän duïng vaø naâng cao trong thôøi ñaïi môùi.

Tieáp ñeán laø lôùp hoïc thôøi gian 6 thaùng lieàn, chuû ñeà chính veà du kích chieán tranh. Saùu thaùng, ban ñaàu

cöù töôûng laø laâu laém, nhöng khi baét tay vaøo hoïc taäp thì chaúng thaáy laâu chuùt naøo. Thôøi gian nhö voù

ngöïa sa tröôøng khoâng maáy choác ñaõ heát maø coøn bao nhieâu vaán ñeà ñaët ra caàn ñöôïc nghieân cöùu, hoïc

taäp theâm. Giöõa luùc lôùp hoïc ñang ôû vaøo giai ñoaïn saép keát thuùc, thì ñöôïc tin Baùc tôùi thaêm. Luùc naøy laø

vaøo giöõa naêm 1953. Khaùc vôùi laàn tôùi thaêm tröôùc, Baùc hoûi chung taát caû moïi ngöôøi, coøn laàn naøy, vaøo

ñaàu Baùc hoûi ngay: ÔÛ ñaây caùc chuù Nam boä coù ñoâng khoâng? soá anh em Nam Boä (keå caû Nam Trung

boä ) cuõng ñeàu giô tay leân ñeå giôùi thieäu vôùi Baùc. Ñieàu baát ngôø ñeán caûm ñoäng laø Baùc yeâu caàu laõnh

ñaïo lôùp hoïc ñeå caùc chuù Nam boä ngoài leân ñaàu cho theâm gaàn Baùc. Cöû chæ aáy laøm chuùng toâi vui söôùng

vaø caûm ñoäng bieát bao! Sau khi chuùng toâi doàn ñoäi hình theo yù Baùc, ñaâu vaøo ñaáy, Ngöôøi caát tieáng:

- Caùc chuù Nam boä ôû xa xoâi, mai moát veà trong ñoù laïi caøng xa xoâi hôn ít coù dòp gaëp Baùc hôn caùc chuù

ngoaøi naøy. Baùc cho pheùp nhö vaäy laø ñeå caùc chuù coù dòp gaàn guõi Baùc vaø Baùc cuõng coù dòp gaàn guõi

ñoàng baøo mieàn Nam thaân yeâu… Noùi ñeán ñaây, Baùc laëng trong giaây laùt, ruùt chieác khaên trong tuùi aùo ra

chaám nöôùc maét. Cöû chæ aáy cuûa Ngöôøi laøm ai naáy laëng ñi phuùt choác. Baùc tieáp:

- Sau maáy thaùng hoïc taäp, caùc chuù ñöôïc boài boå theâm nhieàu kieán thöùc môùi veà du kích chieán tranh roài

nheù. Ñieàu coát yeáu laø vaän duïng cho toát, cho coù hieäu quaû. Caùc chuù haõy ñem nhöõng kieán thöùc maø

mình ñaõ hoïc ñöôïc phoå bieán roäng raõi cho nhieàu ngöôøi ñeå goùp phaàn ñöa cuoäc khaùng chieán mau

choùng thaønh coâng. Baùc chuùc caùc chuù theâm söùc khoûe. Cho Baùc göûi lôøi thaêm hoûi ñoàng baøo, ñoàng chí

khaép moïi mieàn maø caùc chuù coù dòp gaàn guõi tieáp xuùc.

Töôûng raèng ngaàn aáy thôøi gian hôn nöûa naêm, vöøa hoäi nghò, vöøa hoïc taäp chung moät chuû ñeà “Chieán

tranh du kích” laø xong ñeå trôû veà Nam chieán ñaáu, khoâng ngôø coù theâm chæ thò môùi ôû laïi 3 thaùng ñeå

chænh huaán veà caûi caùch ruoäng ñaát, ñeå thaám nhuaàn ñöôøng loái cuûa Ñaûng, chuû tröông cuûa Chính phuû

thöïc hieän ngöôøi caøy coù ruoäng…

Keát thuùc kyø chænh huaán, Baùc coù dòp ñeán thaêm vaønhaéc nhôû nhieàu ñieàu quyù giaù. Moät anh baïn ôû Nam

boä ñöùng leân hoûi:

-Thöa Baùc, ôû Nam boä chuùng chaùu bao giôø thì tieán haønh caûi caùch ruoäng ñaát aï?

Baùc oân toàn giaûi thích:

3.3 Page 23

▲back to top

- ÔÛ ñaâu cuõng laøm caûi caùch ruoäng ñaát ñöôïc, keå caû Nam boä. Nhöng phaûi ñaày ñuû caùc yeáu toá. Moät laø coù

vuøng giaûi phoùng oån ñònh, hai laø coù ñuû caùn boä bieát laøm caûi caùch ruoäng ñaát ñeå höôùng daãn, ba laø noâng

daân coù yeâu caàu böùc thieát.

Gaàn moät naêm ôû chieán khu Vieät Baéc ñeå döï hoäi nghò, hoïc taäp, chænh huaán maø coù nhöõng ba laàn ñöôïc

Baùc tôùi thaêm vaø ñöôïc nghe nhöõng lôøi giaùo huaán cuûa Ngöôøi, ñoù laø moät dòp may maén vaø haïnh phuùc

cho taát caû moïi ngöôøi coù maët vaø ñaëc bieät ñoái vôùi anh em Nam boä chuùng toâi. Treân ñöôøng trôû veà queâ

höông, loøng vui söôùng daâng traøn, chuùng toâi chæ mong tôùi nôi ñeå coù dòp noùi laïi vôùi ñoàng chí, ñoàng

baøo nhöõng lôøi thaêm hoûi aân caàm, tha thieát cuûa Baùc kính yeâu.

Sau hieäp ñònh Giô-ne-vô, toâi laïi coù dòp ra mieàn Baéc hoïc taäp ñeå laøm coâng taùc söûa sai caûi caùch ruoäng

ñaát ôû Boä Quoác phoøng. Laàn naøy toâi thaáy neùt maët Baùc hôi traàm tö. Baùc noùi: Chuû tröông cuûa Ñaûng vaø

chính phuû thöïc hieän caûi caùch ruoäng ñaát, ngöôøi caøy phaûi coù ruoäng, möu cuoäc soáng aám no. ñoù laø chuû

tröông ñuùng ñaén. Nhöng trong toå chöùc thöïc hieän, coù nôi laøm quaù taû daãn ñeán sai laàm. Baùc nhaán

maïnh: Ñaõ sai thì phaûi söûa ñeå mang laïi nieàm tin cho nhaân daân. Caùc chuù coù troïng traùch aáy.

Quaû thaät, nghe lôøi Baùc chæ baûo, haøng chuïc vaïn caùn boä, chieán só trong toaøn quaân ñaõ baét tay vaøo coâng

vieäc moät caùch coù hieäu quaû, ñem laïi nieàm tin töôûng cho nhaân daân. Sau ñoù ít laâu, khoaûng naêm 1959,

toâi laïi coù vinh döï ñöôïc ñi döï Ñaïi hoäi thi ñua toaøn quaân. Laàn aáy, Baùc ñeán döï vôùi ñaïi hoäi, Baùc noùi:

- Hieän nay, mieàn Baéc ñang baét tay vaøo xaây döïng xaõ hoäi môùi tieán leân aám no, haïnh phuùc. Nhöng

ñoàng baøo mieàn Nam ñang soáng döôùi cheá ñoä ñoäc taøi phaùt xít Ngoâ Ñình Dieäm, ñau thöông choàng chaát

ñau thöông. Ñoàng baøo mieàn Baéc vöøa lao ñoäng queân mình vì mieàn Baéc vaø caû vì mieàn Nam ruoät thòt.

Caùc chuù phaûi reøn caùn, chænh quaân, baûo veä mieàn Baéc vöõng chaéc laøm cô sôû cho cuoäc ñaáu tranh thoáng

nhaát nöôùc nhaø.

Cuoái naêm 1958, chuaån bò trôû veà Nam chieán ñaáu, Boä Quoác phoøng toå chöùc gaëp maët taïi Hoäi tröôøng Ba

Ñình, goàm 600 ñoàng chí cuûa 3 ñoaøn. Baùc tôùi thaêm hoûi ñoäng vieân vaø nhaéc nhôû aân caàn. Luùc naøy khaù

ñoâng ngöôøi laïi ngoài theo ñoäi hình, neân chuùng toâi chæ nhaän Baùc qua gioïng noùi aám aùp, chôù khoâng

ñöôïc gaàn nhö caùc laàn tröôùc. Song tieáng Baùc khoûe vaø aám, chöùng toû theå traïng Baùc coøn toát laém, ñoù

cuõng laø haïnh phuùc cho toaøn daân toäc.

Laàn toâi ñöôïc gaëp Baùc sau cuøng laø dòp Baùc cuøng Baùc Toân Ñöùc Thaéng veà thaêm ñôn vò chuùng toâi, luùc

aáy ñoùng taïi Phuøng, tænh Sôn Taây beân bôø soâng Ñaùy tröôùc khi rôøi ñaát Baéc. Sau khi gaëp gôõ caùn boä,

chieán só, tröôùc luùc ra veà Baùc coøn ñi voøng ra sau nhaø beáp, thaáy caùi ao nöôùc coù maøu xanh ñoùng vaùng

treân maët, Baùc nhaéc phaûi thay nöôùc ñi cho saïch. Quaân phaûi laøm göông cho daân hoïc taäp chöù. Noùi

ñoaïn, Baùc cöôøi vaø baét tay toâi. Baùc baûo: Baét tay chuù tröôûng ñoaøn, ñaïi dieän cho toaøn theå anh em. Baøn

tay thoâ raùp cuûa toâi trong tay vò laõnh tuï, toâi nhö thaáy coù söùc lan toûa kyø dieäu, khoâng muoán rôøi tay Baùc.

Baùc daën: caùc chuù leân ñöôøng trôû veà vui veû, bình an vaø chieán thaéng. Baùc göûi lôøi thaêm ñoàng baøo,

chieán só Nam Boä nheù.

Toâi traû lôøi Baùc moät tieáng raát nheï maø nhö thaáy ngheïn ngaøo. Baùc Toân Ñöùc Thaéng cuõng noùi theâm moät

caâu vui maø saâu laéng laï. tröôùc maét toâi luùc aáy khoâng phaûi laø hai vò laõnh tuï toái cao cuûa toaøn daân toäc

maø laø hai vò thaùnh hieàn giaùng theá.

Giôø ñaây, caû hai Baùc ñeàu ñaõ veà coõi Tieân. Coøn toâi, moät ngöôøi lính Baùc Hoà treû trung traûi qua nhöõng

naêm thaùng ñaày hy sinh gian khoå, nay cuõng ñaõ thaønh baäc laõo nieân. Nhöng moãi lôøi Baùc aân caàn daïy

baûo nhö coøn vaêng vaúng beân tai, aám aùp vaø tha thieát voâ cuøng.

NGUYEÃN QUOÁC HUØNG ghi

3.4 Page 24

▲back to top

CUOÄC HAØNH TRÌNH BA LAÀN GAËP BAÙC

Nguyeãn Phong Vaân(*)

Ñaàu naêm 1945, toâi ñang laø moät thanh nieân 16 tuoåi, laïi coù chuùt vaên hoùa. Tuy chöa hieåu bieát maáy veà

caùch maïng, ngay treân maûnh ñaát queâ höông quaân thuø xaâm löôïc cuøng vôùi haønh ñoäng taøn aùc cuûa

chuùng traøn ngaäp, ñeå laïi trong toâi söï caêm thuø giaëc saâu saéc. Ñöôïc söï höôùng daãn cuûa lôùp ñaøn anh, ñoäi

thanh nieân voõ trang laøng noåi Cuø Lao Phoá ñöôïc thaønh laäp do toâi phuï traùch. Nieàm haïnh phuùc nho nhoû

cuûa toâi laø ñöôïc noå phaùt suùng ñaàu tieân cuûa quaân daân Bieân Hoøa ñeå chaën quaân Phaùp töø Saøi Goøn traøn

qua vaøo khoaûng 9 giôø ngaøy 25-10-1945. Sau ñoù, toâi keùo ñoäi thanh nieân voõ trang sang nhaäp vaøo löïc

löôïng Bình Xuyeân do Ba Nhoû chæ huy. Ít ngaøy sau toâi laïi daãn soá thanh nieân naøy xuoáng xaõ Phöôùc

Thieàn, huyeän Long Thaønh, tænh Bieân Hoøa, caùch Cuø Lao Phoá chöøng 30 caây soá. Ôû ñaây raát may ñöôïc

gaëp trung töôùng Nguyeãn Bình, ngöôøi maø tröôùc ñoù chuùng toâi ñaõ töøng nghe tieáng vaø heát söùc ngöôõng

moä. Oâng Bình goïi caû nhoùm chuùng toâi laïi vaø giaûi thích:

Muoán coù söùc maïnh ñeå ñaùnh thaéng giaëc, caàn phaûi thoáng nhaát löïc löôïng, khoâng theå ñeå töøng nhoùm leû

teû ñöôïc. Sau ñoù, oâng giöõ toâi cuøng vôùi ngöôøi anh ruoät cuûa toâi teân laø anh Nguyeãn Vaên Sen laïi ñeå cho

ra mieàn Baéc hoïc taäp. Hai tieáng “mieàn Baéc” luùc aáy ñoái vôùi toâi vöøa gaàn guõi, thaân thöông veà maët taâm

thöùc, tình caûm song treân thöïc teá thì thaät laø xa vôøi. Chuùng toâi cuøng ñi vôùi 6 caùn boä trong löïc löôïng

Bình Xuyeân, ñoù laø caùc anh: Hueä, Ngoït, Hoa, Trieäu, Kyõ, Baùu. Hai anh em toâi coøn ñöôïc ñi cuøng oâng

Nguyeãn Bình xuoáng toång haønh dinh Bình Xuyeân cuûa oâng Döông Vaên Döông. Vaø hoâm sau, xuoâi

doøng soâng Thò Vaûi ñeán Baø Ròa, töø ñoù ñi boä ra ñeán tænh Tuy Hoøa.

Noùi ñeán cuoäc haønh trình thì nhieàu gian truaân laém. Ôû ñoä tuoåi möôøi baûy beû gaõy söøng traâu ñaáy, nhöng

laàn ñaàu xa queâ, chöa quen kham khoå, laïi phaûi luoàn laùch traùnh giaëc boá raùp neân caøng vaát vaû hôn. ra

tôùi Tuy Hoøa laø vuøng töï do, ñöôïc ñi taøu hoûa, xe hôi coù phaàn ñôõ hôn. ñeán Hueá gaëp gioù muøa Ñoâng

Baéc, nhieät ñoä thaáp, trôøi laïnh coùng, ai cuõng aên maëc phong phanh quaàn sooùc, aùo coäc tay neân hai haøm

raêng thi nhau goõ nhòp. Raát may, Uûy ban khaùng chieán thaønh Hueá taëng moãi ngöôøi moät taám meàn. Theá

laø ai naáy quaán chaët ngöôøi nhö con taèm trong toå keùn cho ñeán khi ra tôùi Haø Noäi. Buoàn cöôøi hôn, khi

xuoáng ga Haøng Coû, caû taùm anh chaøng Nam Boä maët treû maêng, taát caû ñeàu lôù ngôù, dieãu haønh heát phoá

noï tôùi phoá kia laøm ai naáy ñeàu ñeå maét nhö nhìn ngöôøi haønh tinh khaùc vaäy. Chaúng maáy choác ñaõ tôùi

ñieåm taäp trung ôû phoøng Nam boä, nôi ñaây tröôùc laø truï sôû cuûa Hoäi Töông teá Nam Kyø.

Vöôït chaëng ñöôøng xa haøng ngaøn caây soá, qua caùc mieàn queâ khaùc nhau. Tuy laï caûnh laï ngöôøi, taäp

quaùn sinh hoaït coù khaùc nhau nhöng ngöôøi trong moät nöôùc neân qua aùnh maét, nuï cöôøi ñeàu bieåu loä tình

thaân meán. Nhaát laø qua gioïng noùi, coâ baùc anh chò bieát chuùng toâi ñeàu laø con em Nam boä, töø vuøng khoùi

löûa chieán tranh ra neân caøng aân caàn thaêm hoûi vaø toû loøng thöông yeâu quyù meán.

NIEÀM VUI BAÁT NGÔØ

Vaøo 9 giôø ñeâm thaùng 1 naêm 1946, tieát trôøi Haø Noäi tuy ñaõ sang xuaân nhöng coøn buoát giaù neân taát caû

ñeàu ñaõ leân giöôøng ñi nguû. Boãng töø ngoaøi hieân coù tieáng böôùc chaân nheø nheï. Hoùa ra ñoù laø anh Huyønh

Baù Nhung, tröôûng phoøng Nam boä vaøo baùo tin vui: Saùng mai sau khi aên côm xong, caùc anh vaøo gaëp

Baùc! Theá laø khoâng ai baûo ai cuøng reo leân moät tieáng laøm tan khoâng khí tónh laëng cuûa caû gian phoøng.

* Ĉ̩i tá Quân ÿ͡i nhân dân Vi͏t Nam, quê ͧ xã Hi͏p Hòa, TP Biên Hòa

3.5 Page 25

▲back to top

Roài raäm ròch trao ñoåi, öôùc ñoaùn ngaøy mai oâng Cuï seõ hoûi gì, mình traû lôøi ra sao? Theá roài taát caû daàn

chìm saâu vaøo giaác nguû. Tuoåi treû boàng boät, soâi noåi nhöng cuõng voâ tö ñeán hoàn nhieân.

Rieâng toâi, ngoaøi taâm traïng chung nhö caùc baïn coøn coù moät kyû nieäm raát ñoãi thieâng lieâng veà Baùc. Ñoù

laø vaøo thôøi ñieåm tröôùc ngaøy 26/8/1945, khi ta chöa cöôùp ñöôïc chính quyeàn töø tay thöïc daân phong

kieán, taïi ñình Taân Phuù queâ nhaø, coù nghe moät tin lan truyeàn laøm ai naáy naùo nöùc laï. Hoï ñoàn raèng Cuï

Hoà, töï Nguyeãn Aùi Quoác ôû haûi ngoaïi trôû laïi, ñem theo bao nhieâu laø suùng ñaïn phaùt cho daân mình

ñaùnh Taây, ñuoåi Nhaät… Tin nhö coù caùnh bay, laøng treân thoân döôùi ai ai cuõng naùo nöùc chôø ñoùn.

Coøn nhôù khi ra tôùi mieàn Trung, vuøng töï do, anh em chuùng toâi môùi coù dòp ngaém hình aûnh Cuï moät

caùch thoûa thích. Nhöng moãi böùc aûnh ñeàu theå hieän hình daùng khaùc nhau. Khi thì Cuï maëc com-pleâ

gioáng ngöôøi ngoaïi quoác, khi thì maëc thöôøng phuïc nhö moät oâng giaø bình dò, neùt ngöôøi thanh cao, gaày,

toùc ñieåm söông vaø boä raâu thöa, daøi. Duy chæ coù ñoâi maét luùc naøo cuõng röïc saùng, aån chöùa bao noãi lo

toan vì ñaát nöôùc, gioáng noøi. Vaø coù moät böùc do ai phaùc hoïa ñoâi neùt baèng chì raát ñieâu luyeän, duø qua

trí töôûng töôïng ñaõ in saâu vaøo taâm thöùc taùc giaû. Ôû döôùi ñeà haøng chöõ ngay ngaén: Cuï Hoà Chí Minh. Duø

ñöôïc xem phaùc thaûo hay nhaân baûn hình aûnh cuûa Baùc, vôùi chuùng toâi ñeàu laø may maén vaø haïnh phuùc

laém roài. Nhôù laïi queâ höông ñang trong voøng keàm toûa cuûa luõ cöôùp nöôùc vaø beø luõ baùn nöôùc, haïi daân,

khoâng ít coâ baùc aâm thaàm giöõ gìn hình aûnh Baùc coøn hôn caû baùu vaät. Thaø hy sinh thaân mình chöù

khoâng theå ñeå keû thuø soaùt xeùt vaø cöôùp ñi chaân dung vò Cha giaø daân toäc.

Ñuùng lôøi heïn, sau böõa côm saùng hoâm aáy, anh Huyønh Baù Nhung coù maët daãn taùm chuùng toâi töø nôi

nghæ ôû phoá Haøng Voâi vaøo Baéc Boä phuû. Ngöôøi ñaàu tieân chuùng toâi gaëp laø anh lính caûnh veä ñang trong

tö theá vaùc khaåu suùng muùt-cô-toâng caém löôõi leâ, chaäm raõi böôùc. Anh ñöùng nghieâm chaøo khaùch vaø

môøi vaøo. Beân trong, töø treân caàu thang, moät ngöôøi ñaõ troïng tuoåi, tröïc beân maùy ñieän thoaïi vui veû ñoùn

chuùng toâi vaøo moät phoøng khaùch khaù roäng, ñaët toaøn gheá maây. Treân baøn ñeå ít chieác quaït ñan baèng

nan tre hoaëc mo cau, quaït giaáy ñeå khaùch duøng khi trôøi oi noàng. Caû gian phoøng tónh laëng, chuùng toâi

chæ laëng nhìn nhau khoâng daùm noùi thaønh lôøi. Sau ít phuùt chôø ñôïi, cöûa phoøng beân heù môû, moät cuï giaø

böôùc vaøo. Ngöôøi cuï cao gaày trong boä quaàn aùo maøu naâu thaãm, giaûn dò ñôn sô quaù söùc töôûng töôïng.

Theo höôùng daãn cuûa anh Nhung chuùng toâi cuøng ñöùng daäy vaø anh Nhung giôùi thieäu Baùc vôùi moïi

ngöôøi. Baùc hoûi: “Caùc chaùu coù khoûe khoâng?”. Chuùng toâi ñaùp: “Thöa Baùc, chuùng chaùu khoûe aï”. Roài

Baùc ñöa tay ra hieäu cho chuùng toâi ñöôïc ngoài xuoáng.

Baùc môû ñaàu caâu chuyeän: Hoâm nay, Baùc gaëp caùc chaùu vöøa môùi ôû trong ra, tuy vaát vaû, gian khoå

nhöng ñeàu maïnh khoûe, Baùc raát vui. Vì khoâng coù nhieàu thôøi giôø, Baùc chæ noùi maáy ñieàu:

- Ñaát nöôùc ta vöøa giaønh ñöôïc chính quyeàn, giaønh ñoäc laäp thì giaëc Phaùp trôû laïi nuùp döôùi boùng quaân

Ñoàng minh noå suùng gieát haïi ñoàng baøo Nam boä. Chuùng tieáp tuïc baét daân ta laøm noâ leä. Mieàn Baéc coøn

nhieàu khoù khaên, naïn ñoùi cöôùp ñi hôn caû trieäu ngöôøi. Quaân Taøu Töôûng vaøo mieàn Baéc, quaân Anh vaøo

mieàn Nam, treân danh nghóa laø Ñoàng minh ñeán töôùc khí giôùi quaân Nhaät baïi traän, nhöng chuùng laïi

saün saøng tieáp tay cho quaân Phaùp. Coøn lính Nhaät chöa ruùt heát ra khoûi nöôùc ta. Tình hình thaät laø phöùc

taïp, nhöng Baùc vaø Chính phuû cuøng ñoàng baøo caû nöôùc quyeát giöõ vöõng neàn ñoäc laäp vaø nhaát ñònh

thaéng lôïi.

Noùi ñoaïn, Baùc hoûi: Caùc chaùu coù tin töôûng khoâng?

- Thöa Baùc, chuùng chaùu raát tin töôûng ôû Baùc vaø Chính phuû aï. Chuùng toâi ñoàng thanh ñaùp. Baùc cöôøi

nhìn chuùng toâi heát söùc trìu meán.

Baùc tieáp:

- Caùc chaùu baây giôø ñaõ laø nhöõng caùn boä cuûa Quaân ñoäi nhaân daân. Quaân vôùi daân nhö caù vôùi nöôùc, nhö

moâi vôùi raêng: “Moâi hôû raêng laïnh”, do ñoù caàn taêng cöôøng ñoaøn keát thoáng nhaát. Baùc nhaán maïnh: Caùc

3.6 Page 26

▲back to top

chaùu bieát khoâng? moät boù ñuõa goùp laïi beû khoâng gaõy, nhöng ñeå rieâng leû töøng chieác, beû laø gaãy ngay.

Baùc hoûi caùc chaùu, ôû Nam Boä caùc chaùu thöôøng treo côø gì? Boä ñoäi Bình Xuyeân coù côø khoâng? trong

luùc chuùng toâi coøn luùng tuùng, cöù ngoù nhìn nhau thì moät anh ñöùng leân. Baùc baûo: Chaùu cöù ngoài töï

nhieân noùi cho thoaûi maùi.

-Thöa Baùc, trong Nam boä coù nhieàu côø laém aï, nhö côø ñoû sao vaøng, côø vaøng sao ñoû, côø coäng saûn buùa

lieàm treo tröôùc nhaø oâng Phaïm Ngoïc Thaïch. Vaø coøn coù côø Troátxkít, côø Cao Ñaøi nöõa aï. Coøn Bình

Xuyeân hình nhö khoâng coù côø.

Ôû döôùi coù ai ñoù noùi voïng leân: Coù chöù sao khoâng, côø ñoû sao vaøng maø! Baùc laïi cöôøi, chuùng toâi cuøng

cöôøi ran thaät laø vui. Baùc khoaùt tay ra hieäu: Thoâi, nghe Baùc daën ñaây, caùc chaùu ñeàu laø nhöõng thanh

nieân duõng caûm, haêng haùi, yeâu daân, yeâu nöôùc. Phaûi chieán ñaáu döôùi moät ngoïn côø maø thoâi, chöù khoâng

theå coù nhieàu ngoïn côø hoaëc khoâng coù côø. Moät laàn nöõa chuùng toâi laïi theâm baøi hoïc saâu saéc, thaám thía.

Baùc noùi tieáp:

- Thoâi nheù. Khoâng coù nhieàu thì giô ñeå Baùc chaùu ta chuyeän troø. Khi caùc chaùu ñi hoïc seõ coù dòp hieåu

bieát roäng hôn vaø töï löïa choïn cho mình moät laù côø. Hoâm nay, Baùc coù dòp thaêm hoûi vaø daën doø caùc

chaùu. Tôùi ñaây thì ñua nhau hoïc taäp, reøn luyeän cho thaät toát ñeå trôû veà xaây döïng quaân ñoäi lôùn maïnh.

Ñoàng baøo Nam boä ñang chôø ñoùn caùc chaùu.

Thaät caûm ñoäng, khi nhaéc ñeán ñoàng baøo Nam Boä, maét Baùc laïi röng röng laøm chuùng toâi theâm xao

xuyeán boài hoài.

Thay maët chuùng toâi, anh Huyønh Baù Nhung ñöùng leân xin höùa vôùi Baùc: Taát caû chuùng chaùu seõ doàn heát

taâm söùc cho hoïc taäp thaät toát ñeå sôùm trôû veà queâ höông chieán ñaáu. Baùc cöôøi vaø vaãy tay chaøo taïm

bieät. Chuùng toâi cuøng ñöùng leân tieãn Baùc.

BAÙC ÑI KIEÅM TRA CHUÙNG TOÂI ÑOÙN TEÁT

Theo keá hoaïch, qua teát nguyeân ñaùn chuùng toâi seõ nhaäp hoïc tröôøng voõ bò Traàn Quoác Tuaán. Trong quaù

trình chôø ñôïi, tieàn tieâu vaët khoâng moät ñoàng dính tuùi. Quaàn aùo cuõng chæ moãi moät boä ñoäc nhaát neân ít

ai muoán ra phoá. coù ñi thì cuõng chæ tôùi hoà Hoaøn Kieám, chôï Ñoàng Xuaân, Nhaø haùt lôùn roài quay veà. Ñaõ

chieàu 30 Teát roài maø baøn thôø chöa heà coù söï baøy bieän, caøng laøm cho ai naáy theâm nhôù queâ nhaø da

dieát. Khoâng bieát giôø naøy gia ñình trong aáy ra sao, coù ñöôïc an toaøn khi giaëc giaõ. Trôøi vaãn laát phaát

möa bay, luùc rôi naëng haït öôùt thaám quaàn aùo. Nhìn nhöõng caønh ñaøo nôû thaém maø nhôù ñeán mai vaøng

xöù sôû. Trong aáy ñang thöøa naéng, öôùc gì chia sôùt ñöôïc cho ngoaøi naøy ñeå cuøng söôûi aám caû ñoâi mieàn.

Ngay trong phoøng Nam boä, coù 3 anh em cuõng chöa coù chuaån bò gì goïi laø ñoùn Teát caû, duø chæ laø böõa

côm töôm taát hôn chuùt, maø thôøi gian coøn maáy tieáng nöõa laø giao thöøa roài.

Trong khi moãi ngöôøi ñang theo ñuoåi yù nghó cuûa mình, thì anh Huyønh Baù Nhung, tröôûng phoøng Nam

Boä tôùi. Cuøng ñi vôùi anh Nhung coøn coù moät ngöôøi thöù hai daùng cao cao, thoaùng qua hôi quen quen

nhöng trôøi saãm toái neân khoâng ai nhaän daïng ra ai caû. Hai ngöôøi ñi löôùt qua maø naøo ai chuù yù. Sau khi

ñònh thaàn laïi, moät vaøi ngöôøi trong chuùng toâi phoûng ñoaùn: coù theå ngöôøi ñi qua luùc naõy laø Baùc Hoà thì

phaûi? Ngöôøi khaùc xen vaøo: Laøm gì coù chuyeän ñoù dieãn ra luùc naøy. Tôùi khi toâi hoûi thaät anh Nhung

thì… oâi thoâi ñuùng Baùc thaät roài, tieác ôi laø tieác.

Tröa muøng moät Teát, coù moät chieác oâ toâ chaïy chaàm chaäm roài ñoã laïi tröôùc cöûa phoøng Nam Boä. Cuõng

laïi laø anh Nhung, anh goïi moïi ngöôøi ra giuùp ñöa haøng vaøo, bao goàm baùnh chöng, möùt, keïo cuøng

moät vaøi thöù khaùc. Anh Nhung thoâng baùo ñaây laø quaø teát cuûa baø con Haø Noäi göûi taëng, Baùc baûo ñem

tôùi ñeå caùc chaùu Nam Boä ñoùn Teát xa nhaø, bôùt noãi nhôù queâ höông. Ñeán ñaây ai naáy môùi ngôõ ngaøng vaø

vôõ leõ vieäc kieåm tra baát chôït toái hoâm qua cuûa Baùc.

3.7 Page 27

▲back to top

Naâng vieân keïo, haït möùt, nhaáp ly traø xuaân ngoït lòm thôm phöùc caøng thaám thía bao la tình caûm cuûa

Baùc Hoà ñoái vôùi con em mieàn Nam nhöõng ngaøy Teát coå truyeàn daân toäc treân ñaát Baéc yeâu daáu.

ÑÖÔÏC GAËP BAÙC TREÂN ÑAÁT NÖÔÙC TRUNG HOA ANH EM

Trong soá boä ñoäi mieàn Nam taäp keát ra Baéc ôû caùc sö ñoaøn chuû löïc, coù toâi vaø anh Ba Daäu cuøng gaàn 30

ñoàng chí khaùc ñöôïc Boä Quoác phoøng nöôùc ta göûi sang Trung Quoác hoïc veà thoâng tin lieân laïc. Tröôøng

coù quy moâ khaù lôùn vôùi teân goïi: Thoâng tin hoïc vieän nöôùc Coäng hoøa nhaân daân Trung Hoa. Luùc ñaàu

ñoùng ôû Tröông Gia Khaåu, tænh Haø Baéc, sau dôøi veà tænh Thieåm Taây. Ñeán naêm 1959 ñaõ hoïc ñöôïc 4

naêm, chæ coøn moät naêm nöõa laø toát nghieäp.

Theo quy ñònh, cöù hai naêm hoïc vaøo dòp nghæ heø ñöôïc veà nöôùc moät kyø thaêm gia ñình trong phaïm vi

30 ngaøy. Rieâng naêm aáy, nhoùm chuùng toâi goàm: Daäu, Nam, Boä, Töu, Hoàng, Thuaàn, Vaân ôû laïi tröôøng.

Ai coù nhu caàu ñi thaêm caûnh, hoïc taäp theâm hoaëc nghæ ngôi döôõng beänh baïn ñeàu ñaùp öùng raát ñaày ñuû

vaø chu ñaùo. Rieâng toâi ñang ñieàu trò ôû Quaân y vieän Khoâng quaân taïi thaønh phoá Taây An. Trong khi

ñang tranh thuû oân laïi nhöõng baøi chuyeân moân ñaõ hoïc thì nghe tieáng goõ cöûa nheø nheï, ban ñaàu töôûng

laø baùc só hay hoä lyù ñeán thaêm beänh vaø caáp thuoác, nhöng khi môû cöûa böôùc vaøo laïi laø oâng Vieän tröôûng.

Oâng vui veû baùo tin:

- Ñoàng chí chuaån bò, chieàu nay chuùng toâi seõ ñöa tôùi chaøo Chuû tòch Hoà Chí Minh vöøa tôùi thaêm thaønh

phoá.

Tin ñeán baát ngôø laøm toâi vui söôùng ñeán khoù taû. Cöù loùng ngoùng khoâng bieát chuaån bò nhöõng gì. Nghe

tin naøy, oâng baùc só chuû nhieäm, chò hoä lyù cuõng laáy côù laø mình “thaùp tuøng” beänh nhaân ñeå coù dòp may

maén hieám thaáy naøy. Bôûi töø laâu trong toaøn theå caùn boä vaø nhaân daân Trung Quoác ñaõ luoân luoân ñaèm

thaém, saâu naëng tình caûm vôùi Baùc Hoà cuûa chuùng ta. Ba giôø chieàu hoâm aáy, chieác oâ toâ beänh vieän ñöa

toâi tôùi nôi Baùc ñang ôû vaø laøm vieäc. Böôùc vaøo phoøng tröïc, ngöôøi ra ñoùn vaø höôùng daãn chuùng toâi

khoâng phaûi ai khaùc chính laø vò Trung töôùng- Chính uûy Hoïc vieän Thoâng tin lieân laïc, chuùng toâi vaãn

thöôøng gaëp. Ôû ñaây coøn coù naêm baïn hoïc vieân vöøa ñoàng nguõ laïi ñoàng höông Nam Boä ñaõ tôùi tröôùc ñoù.

Chuùng toâi ñöôïc ñöa sang moät phoøng rieâng, treân baøn ñaõ baøy saün ñóa traùi caây nho, taùo… vaø goùi thuoác

laù Thieân An Moân thôm phöùc. Vöøa ngoài ñöôïc vaøi phuùt, laïi coù ngöôøi ra ñoùn, daãn qua moät haønh lang

daøi. Phía treân laø caû moät giaøn nho töøng chuøm chín moïng, troâng thaät thích maét. Laïi qua moät chieác caàu

goã, ôû döôùi beå nöôùc trong veo nhìn roõ töøng chuù caù kieång tung taêng bôi loäi. Cuoái cuøng laø thaûm coû

xanh möôït maø, meàm maïi nhö nhung. Treân coù traûi moät taám thaûm. Baùc ñang ngoài ñoïc baùo treân chieác

gheá maây maøu traéng. Khoâng khí thoaùng ñaõng, dòu maùt haét chuùt naéng chieàu. Töø xa nhìn laïi, daùng Baùc

nhö moät oâng tieân vaäy. Tôùi gaàn, chuùng toâi cuùi ñaàu chaøo Baùc. Ñaõ möôøi maáy naêm roài, hoâm nay laïi

ñöôïc gaëp Baùc treân ñaát nöôùc baïn. Troâng Baùc da deû hoàng haøo, maïnh khoûe nhöng giaø ñi nhieàu, raâu toùc

ñeàu ñaõ baïc. Nhôù laïi laàn ñaàu gaëp Baùc vaøo naêm 1946, luùc aáy ñaát nöôùc môùi giaønh ñöôïc ñoäc laäp. Coøn

töø ñoù tôùi nay, Ngöôøi vöøa lo nghó tôùi vieäc xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi ôû mieàn Baéc vaø ñaáu tranh thoáng

nhaát nöôùc nhaø. Coù ñeâm naøo Baùc ñöôïc nguû ngon?

Chuùng toâi laïi gaàn, Baùc töôi cöôøi baét tay vaø baûo: “Caùc chuù côûi giaày ra cuøng ngoài leân thaûm”. Baùc

cuõng rôøi gheá böôùc laïi ngoài voøng troøn vôùi chuùng toâi nhö cha vaø con vaäy. Baùc dòu hieàn hoûi: Caùc chuù

coù khoûe khoâng? hoïc taäp coù toát khoâng? ñaëc bieät, kyû luaät coù nghieâm khoâng? Chuùng toâi traû lôøi: Thöa

Baùc, coù aï! Ngöôøi toû veû vui laém.

Vaøo caâu chuyeän, Baùc hoûi: Laàn naøy, Baùc ñi thaêm caùc Ñaûng coäng saûn anh em trong phe xaõ hoäi chuû

nghóa ñeå thoáng nhaát veà moät soá quan ñieåm (Baùc khoâng noùi cuï theå nhöõng vaán ñeà gì). Döøng giaây laùt,

Baùc tieáp:

3.8 Page 28

▲back to top

- Sang nöôùc baïn, ñaâu ñaâu cuõng xaây döïng kieán thieát thaät laø ñeïp. Coøn ôû ta, caùc chuù thaáy ñaáy, mieàn

Nam ñang trong nöôùc soâi löûa boûng, Myõ Dieäm rasöùc khuûng boá, baén gieát ñoàng baøo chieán só heát söùc

daõ man, taøn baïo. Khoâng ngaøy naøo khoâng coù ñaàu rôi maùu chaûy. Nhöng haønh ñoäng daõ man taøn baïo

cuûa chuùng caøng laøm cho ngoïn löûa caêm hôøn boác cao. tinh thaàn caùch maïng cuûa ñoàng chí, ñoàng baøo

ngaøy caøng ñöôïc hun ñuùc hôn bao giôø heát. Mieàn Nam laø tieàn ñoàn, mieàn Baéc vöøa phaûi chaêm lo xaây

döïng vöõng maïnh vöøa phaûi chi vieän söùc ngöôøi söùc cuûa cho mieàn Nam. Khi naøo mieàn Nam ñöôïc hoaøn

toaøn giaûi phoùng, nöôùc nhaø thoáng nhaát, ta cuõng seõ xaây döïng kieán thieát ñaát nöôùc to ñeïp, giaøu maïnh

nhö caùc nöôùc baïn anh em. Noùi ñoaïn, Baùc hoûi:

- Caùc chuù coù ñoàng yù nhö vaäy khoâng?

Thöa Baùc, coù aï. Chuùng toâi ñoàng thanh ñaùp. Baùc toû ra raát vui. Sau cuøng, Baùc daën theâm: Ñaây laø

nhöõng thôøi cô thuaän lôïi, caùc chuù caàn tranh thuû hoïc taäp, naém vöõng kieán thöùc baïn truyeàn duï, ñeå khi

veà nöôùc ñem söï hieåu bieát phuïc vuï quaân ñoäi, phuïc vuï nöôùc nhaø ñöôïc toát hôn. moät coâ gaùi Trung Quoác

coøn treû vaø ñeïp xuaát hieän môøi Baùc vaø ñoaøn ñi duøng côm. Baùc ñi tröôùc, böôùc khoan thai. Chuùng toâi

coøn loay hoay xoû giaày ñuoåi theo sau. Vöøa ñi ñöôïc moät quaõng ngaén, coù moät taám thaûm ñoû chaïy daøi

tôùi nhaø aên. Baùc quay laïi baûo: Caùc chuù côûi giaøy ra. Nghó maø töùc cöôøi, vì chæ moät loái haønh lang maø

maáy laàn ñi vaø thaùo giaày. Phoøng aên ñaët moät baøn troøn khaù roäng, baøy ñuû caùc thöùc aên nöôùc uoáng thaät

thònh soaïn. Theo chæ daãn cuûa Baùc, chuùng toâi ngoài vaøo ngay ngaén. Luùc naøy, coù theâm coâ phieân dòch

vaø moät anh baïn hoïc ngaønh giao thoâng coâng chaùnh cuøng tôùi döï. Khi moïi ngöôøi ñaõ ñuû maët, Baùc baûo:

Naøo Baùc vaø caùc chaùu cuøng aên côm. Toâi coù may maén ñöôïc ngoài caïnh Baùc, thaáy Baùc aên côm ngon

mieäng, toâi maïnh daïn hoûi: Moãi böõa Baùc duøng ñöôïc maáy cheùn aï? Baùc noùi chæ ñöôïc hai cheùn thoâi.

Thaáy chuùng toâi coù phaàn deø daët, Baùc giuïc: Caùc chuù aên uoáng thoaûi maùi leân chöù. Nam nhi maø aên deø

daët nhö con gaùi aáy. Ly nöôùc giaûi khaùt cuûa Baùc vôi ñi moät nöûa, toâi maïnh daïn roùt ñaày vaøo. Baùc noùi,

chuù duøng ñi, ñeå maëc Baùc. Ñöôïc söï khuyeán khích cuûa Baùc, chuùng toâi aên uoáng coù phaàn maïnh daïn

hôn, cuoäc lieân hoan trôû neân soâi noåi. Tieäc ñaõ gaàn xong maø thöùc aên vaãn coøn nhieàu. Baùc ñoäng vieân:

Nhaân daân baïn cho, Baùc chaùu ta phaûi coá gaéng duøng cho heát, ñöøng ñeå laõng phí. Baùc coøn laáy muoãng

phaân chia cho töøng ngöôøi: “Naøo caùc chuù aên khoûe vaøo”. Roài Baùc quay ra noùi vôùi maáy chò tieáp vieân:

“Ñuû roài, ñöøng ñöa leân nöõa”. Vaø quay sang chuùng toâi: “Aên xong, caùc chuù ra röûa maët, lau tay. Chuù

naøo huùt thuoác, ñöôïc pheùp töï nhieân, roài Baùc chaùu ta cuøng ra xem vaên coâng do baïn chieâu ñaõi. Anh

baïn hoïc giao thoâng coâng chaùnh sô yù coøn ngaäm caùi taêm ôû mieäng, ñöôïc Baùc goùp yù ngay: Ngaäm taêm

nhö vaäy tröôùc moïi ngöôøi laø khoâng lòch söï. Anh baïn lieàn boû taêm vaø noùi chaùu xin loãi Baùc. Chi tieát aáy

laøm chuùng toâi heát söùc thaám thía trong reøn luyeän taùc phong keå caû nhöõng caùi töôûng nhö taàm thöôøng,

nhoû nhaët. Saép tôùi giôø bieåu dieãn, coù ngöôøi vaøo môøi Baùc vaø ñoaøn ra döï. Böôùc vaøo raïp haùt, caùc vò quan

khaùch cuøng khaùn giaû ñaõ xeáp haøng daøi chôø ñoùn Baùc. Hoï voã tay noàng nhieät chaøo möøng vò thöôïng

khaùch. Trong soá ñoù toâi nhaän ra baùc só Vieän tröôûng quaân y vaø Trung töôùng Chính uûy Hoïc vieän Thoâng

tin lieân laïc. Chöông trình bieåu dieãn goàm nhöõng tieát muïc ñaëc saéc, ca ngôïi tình ñoaøn keát chieán ñaáu

trong saùng, thuûy chung cuûa hai Ñaûng, nhaân daân vaø quaân ñoäi hai nöôùc Trung-Vieät, nuùi lieàn nuùi, soâng

lieàn soâng, chung moät bieån Ñoâng thaém tình höõu nghò… Chöông trình chöa keát thuùc nhöng Baùc coù

phaàn thaám meät, ñöôïc baïn ñöa veà nôi nghæ ñeå chaêm soùc söùc khoûe. Keát thuùc buoåi bieåu dieãn, chuùng

toâi ñöôïc xe chôû veà hoïc vieän, vaø keå töø giôø phuùt aáy, toâi khoâng coù dòp gaëp laïi Baùc, cho tôùi khi Ngöôøi

maõi maõi ñi xa.

Hoïc xong, veà nöôùc, ai naáy ñeàu mang theo yù nguyeän toaøn taâm toaøn yù phuïc vuï quaân ñoäi. Naêm 1961,

toâi coù may maén ñöôïc trôû veà mieàn Nam chieán ñaáu cho tôùi ngaøy toaøn thaéng 30-4-1975 lòch söû. Treân

maët traän choáng ñeá quoác Myõ xaâm löôïc vaø beø luõ tay sai baùn nöôùc heát söùc noùng boûng vaø khoác lieät,

3.9 Page 29

▲back to top

nhieàu luùc ñoøi hoûi hy sinh caû tính maïng, song nghó tôùi lôøi daïy baûo aân caàm cuûa Baùc, tinh thaàn vaø nghò

löïc chuùng toâi caøng theâm ñöôïc cuûng coá, söùc maïnh nhaân leân boäi phaàn.

Kính thöa Baùc, khi con hoài töôûng laïi nhöõng doøng naøy vaøo dòp caû daân toäc ta ñang soâi noåi kyû nieäm 25

naêm ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, ñaát nöôùc noái lieàn moät daûi, tieán tôùi chaøo möøng 110 naêm

ngaøy sinh cuûa Ngöôøi (19-5-1890 _19-5-2000) vôùi bao nieàm tin vaøo tieàn ñoà töôi saùng cuûa daân toäc

trong söï nghieäp ñoåi môùi. Töø saâu thaúm loøng mình, con nhaän ra raèng: Laø moät thanh nieân treû trung,

nhuùt nhaùt, hieåu bieát veà Ñaûng, veà caùch maïng coøn quaù ñôn sô, qua thöïc tieãn cuûa cuoäc soáng, laïi ñöôïc

söï chaêm soùc daïy baûo aân caàn cuûa Baùc, cuûa Ñaûng laøm cho con lôùn leân caû theå xaùc laãn taâm hoàn ñeå

vöõng vaøng ñi suoát cuoäc haønh trình hôn 50 naêm chieán ñaáu, khoâng quaûn ngaïi gian khoå hy sinh. Giôø

ñaây, duø ñaõ ngoaïi “thaát thaäp coå lai hy”, moãi laàn nghó laïi vaãn thaám thía vaø khaéc saâu lôøi daïy baûo cuûa

Ngöôøi.

NGUYEÃN QUOÁC HOAØN ghi.

NHÔÙ VEÀ TRAÄN ÑAÙNH MYÕ ÑÖÔÏC BAÙC HOÀ KHEN NGÔÏI

NGUYEÃN TAÁN VAØNG (*)

Cho tôùi hoâm nay, maõi ñeán 30 naêm sau, toâi vaãn coøn nhôù nhö in töøng chi tieát cuûa quaù trình trieån khai

nhieäm vuï vaø dieãn bieán traän ñaùnh ñeâm 28-10-1966 aáy: Traän ñaùnh lôùn môû maøn vaøo caên cöù haäu caàn

chieán löôïc cuûa Mayõ ôû toång kho Long Bình, tieâu dieät vaø laøm bò thöông treân 250 teân lính Myõ, phaù

huûy moät khoái löôïng ñaùng keå phöông tieän chieán tranh cuûa chuùng, laøm nöùc loøng quaân daân caû nöôùc.

Chieán thaéng laø moät ñoøn chí maïng ñoái vôùi boïn cuoàng chieán xaâm löôïc. Tin chieán thaéng ñaõ ñeán vôùi

Baùc Hoà, Ngöôøi göûi ñieän vaøo thaêm hoûi, chuùc möøng. Giôø ñaây nhôù laïi, loøng toâi vaãn coøn sung söôùng, töï

haøo vaø röng röng caûm ñoäng.

Tröôùc khi traän ñaùnh dieãn ra hôn 6 thaùng, ñoàng chí Traàn Coâng An (Hai Caø), tænh ñoäi tröôûng Bieân

Hoøa, goïi toâi leân vaø thoâng baùo moät söï vieäc cöïc kyø quan troïng. Ñoàng chí noùi: Baùc Hoà ñaõ ra leänh cho

caùc ñôn vò ñaëc bieät chuaån bò ñaùnh vaøo caùc haäu cöù quan troïng cuûa Myõ nguïy nhö saân bay, kho taøng

chieán löôïc. Rieâng veà choát 2 do ñoàng chí phuï traùch caàn ñieàu nghieân hai cao ñieåm 50 vaø 53 cuûa Toång

kho lieân hôïp quaân söï Long Bình töø 2 tôùi 3 muïc tieâu. Vöøa noùi, ñoàng chí vöøa quan saùt neùt maët, thaàn

saéc cuûa toâi xem coù gì ñoåi khaùc nhö ñeå thaêm doø taâm lyù caáp döôùi. Song, vôùi kinh nghieäm töøng traûi

trong cuoäc ñôøi caàm quaân, ngöôøi chæ huy ñaõ nhaän ra ôû toâi neùt töï tin vaø cöông nghò. Ngoaøi ra, khoâng

bieåu hieän moät ñieàu gì khaùc laï. oâng cöôøi khaø maø raèng: “Ñoù, tinh thaàn laø vaäy. Caên cöù vaøo meänh leänh

cuûa Baùc vaø cuûa Mieàn, toâi thay maët Ban caùn söï vaø Thuû tröôûng U1 leänh cho Ba Vaøng cuøng Ban chæ

huy choát 2 chuaån bò hai muïc tieâu treân caøng sôùm caøng toát”. Noùi ñoaïn, oâng laïi cöôøi maø raèng: “Ñöôïc

chöa oâng baïn?”. “Roõ! Saün saøng tuaân leänh!” Toâi doõng daïc traû lôøi. Nieàm vui khoân xieát vì ñöôïc caáp

treân tin töôûng giao nhieäm vuï ñaëc bieät. Maët khaùc, cuõng lo laéng boäi phaàn lieäu mình coù ñaùp öùng noåi

mong muoán cuûa treân?

* Nguyên Giám ÿ͙c Lâm tr˱ͥng Vƭnh An

3.10 Page 30

▲back to top

Vaøo thôøi ñieåm aáy, treân toaøn chieán tröôøng mieàn Nam noùi chung, chieán tröôøng U1 noùi rieâng khaù soâi

ñoäng. Chieán löôïc chieán tranh ñaëc bieät cuûa Myõ bò phaù saûn. Chuùng ñang raùo rieát chuyeån sang chieán

löôïc Vieät Nam hoùa chieán tranh. Quaân Myõ vaø quaân caùc nöôùc chö haàu oà aït ñöa vaøo tham chieán.

Chính quyeàn Saøi Goøn doàn quaân baét lính raùo rieát ñeå môû roäng chieán tranh, ñoàng thôøi taêng cöôøng leo

thang ñaùnh phaù mieàn Baéc ngaøy caøng quyeát lieät. Quaân daân hai mieàn Nam Baéc ngaøy caøng ñoå nhieàu

maùu xöông. Ñau thöông tang toùc ñang haøng ngaøy, haøng giôø giaùng xuoáng moïi gia ñình. Ñuùng nhö lôøi

anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ noùi tröôùc maët keû thuø: “Coøn ñeá quoác Myõ xaâm löôïc vaø beø luõ tay

sai baùn nöôùc thì khoâng ai coù haïnh phuùc caû!”. Giôø ñaây, boån phaän laøm ngöôøi lính caùch maïng mình

tham gia dieät ñöôïc moät teân Myõ, nguïy, phaù huûy ñöôïc moät phöông tieän chieán tranh cuûa chuùng laø ñaõ

chia sôùt ñau thöông cho ñoàng baøo hai mieàn Nam Baéc. Vaø tröôùc vaän meänh cuûa daân toäc, Baùc kính

yeâu ñaõ ra lôøi keâu goïi, ñoäng vieân toaøn quaân, toaøn daân doác loøng choáng Myõ cöùu nöôùc. Lôøi cuûa Baùc laø

lôøi soâng nuùi, chuùng con quyeát nguyeän theà laäp chieán coâng ñeå daâng Ngöôøi. Nhöõng suy nghó cuûa toâi cöù

choän roän nhö ruùt ngaén quaõng ñöôøng, veà tôùi cöù luùc naøo khoâng hay.

Meänh leänh caáp treân ñöôïc toâi ñöa ra baùo caùo vôùi chi boä Ñaûng vaø Ban chæ huy ñôn vò thaûo luaän, trôû

thaønh quyeát nghò ñöôïc phoå bieán ñeán töøng caùn boä, chieán só. Taát caû ai naáy ñeàu haùo höùc laäp coâng.

Caùi khoù gay gaét nhaát laø caàn 100 kg thuoác noå TNT cuøng 4 kíp noå chaäm. Thuoác noå trong kho ñaõ heát

saïch, vì tröôùc ñoù duøng cho traän ñaùnh phaù giao thoâng. Coøn kíp heïn giôø thì chöa ñöôïc Mieàn göûi veà

laàn naøo. Treân ñoäng vieân: caùc ñoàng chí töï tìm toøi, saùng taïo ra caùch ñaùnh, phöông tieän ñaùnh, saùng taïo

khoâng chæ veà tinh thaàn, yù chí maø caû vaät chaát nöõa. Ñieàu aáy cuõng thaät deã hieåu: Ñoâng Nam Boä laø moät

chieán tröôøng saâu vaø xa. Caùc loaïi vuõ khí mieàn Baéc ñöa vaøo baèng ñöôøng bieån vaø ñöôøng boä chöa kòp.

Vaø chuùng toâi phaûi töï lo lieäu laáy.

Phaàn ñieàu nghieân naém ñòch do ñoàng chí Leâ Thuyeát Huøng toå 1 cuøng toå 3 ñaûm nhieäm, coù söï hoã trôï

cuûa cuïm quaân baùo anh Möôøi Soaùi. Toå 2 toûa ñi tìm bom leùp, cöa laáy thuoác cheá laøm traùi. Soá coøn laïi

chuaån bò vaät chaát, löông thöïc, thöïc phaåm. Rieâng toâi, ñaëc traùch nghieân cöùu cheá taïo ñoàng hoà heïn giôø.

Ñaây laø moät coâng vieäc khoù khaên, môùi meû vaø cöïc kyø nguy hieåm. Bôûi noù lieân quan ñeán keát quaû cuûa

toaøn boä traän ñaùnh. Trong caùi khoù loù caùi khoân. Chuùng toâi thi ñua nhau doác loøng, doác söùc laøm toát

coâng vieäc. Tìm kieám roài “ruùt ruoät” töø nhöõng quaû bom leùp, duøng thuoác ñuùc ñöôïc 4 traùi TNT, moãi

traùi naëng 10kg. Toâi kieân nhaãn saùng cheá thaønh coâng kíp noå chaäm, roài noå thöû baèng 100g thuoác ñeå anh

em yeân taâm, tin töôûng. Khoâng ngôø, töø thaønh coâng aáy, sau naøy caùc ñôn vò baïn cuûa Khu, Mieàn vaø Ñaëc

coâng bieät ñoäng Saøi Goøn-Gia Ñònh ñn hoïc taäp kinh nghieäm ñeå töï taïo ngoøi noå treân. Moïi coâng taùc

chuaån bò ñeàu hoaøn taát. Phöông aùn ñaõ ñöôïc caáp treân pheâ duyeät. Vaán ñeà coøn laïi chæ chôø giôø G laø

haønh ñoäng.

Voû quyùt daøy coù moùng tay nhoïn

Nhöõng daõy kho cuûa ñòch taïi Long Bình lieân keát chaát cao nhö nuùi. Voøng trong, voøng ngoaøi ñuû loaïi

saéc lính Myõ, nguïy baûo veä vôùi moïi phöông tieän tuaàn tra, canh phoøng nghieâm ngaët. Chuùng duøng caû

choù beùcgieâ, hoàng ngoaïi tuyeán ñeå phaùt hieän ñoái phöông. Heä thoáng ñieän saùng nhö ban ngaøy, nhìn qua

töôûng chöøng con chuoät cuõng khoù vaøo ñöôïc huoáng chi con ngöôøi. Vaäy maø, keû ñòch coù ngôø ñaâu chæ coù

6 ngöôøi lính ñaëc coâng ñaõ laøm cho caû thaày laãn tôù chuùng hoàn xieâu phaùch laïc.

Vôùi yù chí ngoan cöôøng, duõng caûm, möu trí voâ song, laïi coù nghieäp vuï ñieâu luyeän tinh thoâng, lôïi duïng

luùc sô hôû nhaát cuûa ñoái phöông, môùi 16 giôø ngaøy 28-10-1966 taát caû chuùng toâi ñeán ñaõ loït vaøo vaø baùm

saùt môû cöûa. Luùc naøy laø giôø cao ñieåm, ñòch thu quaân töø caùc nôi veà caên cöù. Chæ trong choác laùt, baûn

thaân toâi ñaõ tröïc tieáp ñaët 4 löôïng noå vaøo 4 khu kho theo chieán thuaät “saâu ño”, caùch 2 kho ñaët 1 kho

vaø kieåm tra thaät kyõ löôõng ñoàng hoà sau khi ñaõ chaäp daây ñieän. Nhìn kim ñoàng hoà caàn maãn tích taéc

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

qua aùnh saùng nhoû töï taïo, toâi söôùng ñeán run ngöôøi. Chao ôi, giaây phuùt mong ñôïi töø laâu ñang saép trôû

thaønh hieän thöïc. Song, trong nieàm vui aáy vaãn xen laãn söï ngôø ngôï veà kyõ thuaät “saùng cheá” ñaàu tay

cuûa mình. neáu coù beà gì khoâng oån do truïc traëc traùi noå thì seõ aên noùi sao ñaây vôùi ñôn vò vaø caáp treân.

Trong giôø phuùt nghieâm troïng aáy trong ñaàu toâi loùe leân moät yù ñònh taùo baïo: toâi ra leänh cho 5 ñoàng chí

rôøi khoûi traän ñòa ñeå baûo toàn sinh maïng, chæ mình toâi ôû laïi, neáu nhö trôøi saùng, traùi chöa noå thì duøng

phöông aùn 2 cho noå töùc thì, chaáp nhaän hy sinh. Nhöng ra ñöôïc moät quaõng, caû 5 anh em goàm Buøi

Vaên Hoøa, sau naøy trôû thaønh anh huøng lieät só, Phaïm Höõu Hoùa, Trònh Vaên Thoaøn, Nguyeãn Vaên Roâ,

Nguyeãn Vaên Tö laïi quay vaøo. Hoï noùi: thaø ôû laïi cuøng hy sinh vôùi nhau, leõ naøo chæ coù anh nhaän phaàn

daâng hieán traùi tim ñaày nhieät huyeát. Nghe lôøi noùi ñaày xuùc ñoäng aáy, ngöôøi toâi nhö noùng ran, nöôùc maét

traøn mi nhöng coá neùn chaët, taäp trung heát tinh löïc kieåm tra laàn cuoái töøng chieác kim ñoàng hoà ñang caàn

maãn nhích veà ñænh ñieåm. Khi thöïc söï yeân taâm môùi cuøng nhau rôøi vò trí.

Khi chuùng toâi ñoät nhaäp, ñòch khoâng phaùt hieän ñöôïc nhöng qua phöông tieän hieän ñaïi, chuùng ñaõ ñöôïc

ñaùnh ñoäng neân höôùng suùng veà phía chuùng toâi baén nhö vaõi ñaïn.

Ra tôùi vò trí taäp keát ban ñaàu, thu doïn xong ñoà ñoaøn ñang chuaån bò lui quaân, vaãn chöa coù tín hieäu traùi

noå. Taát caû ai naáy loøng nhö löûa ñoát. Rieâng toâi, noãi lo caøng daâng leân gaáp boäi. Nhöng lieäu quay vaøo coù

coøn xöû kyù kòp chaêng?

Boãng trôøi ñaát quay cuoàng, laûo ñaûo nhö ñöa voõng, maûnh ñaïn xoái xaû lia lòa cheùm ngang caây. Aùnh

ñieän vuït taét, tieáng suùng töø 2 cao ñieåm 50 vaø 53 caâm laëng. Chæ coù aùnh chôùp noå cuûa bom ñaïn laø lieân

hoài kyø traän. Cöù vaäy keùo daøi cho tôùi hôn ba ngaøy ba ñeâm. Hai chieác maùy bay: 1 phaûn löïc, 1 HU 1A

ñaûo qua maáy voøng thò saùt roài chuoàn thaúng, ñeå laïi moät thaûm caûnh heát söùc khuûng khieáp.

Keát quaû, caû 4 daõy kho, bom, ñaïn ñaïi baùc cuûa ñòch bò phaù huûy hoaøn toaøn. Moät soá kho laân caän bò chaán

ñoäng neân raát nguy hieåm trong heä soá an toaøn, sau ñoù bò dôõ boû, thay theá moät löôït bom ñaïn môùi. Treân

250 teân lính Myõ cheát vaø bò thöông, phaàn lôùn laø cuûa löõ ñoaøn coâng binh, baûo veä vaø boác xeáp haøng hoùa.

5giôø chieàu ngaøy hoâm sau 29-10-1966, chuùng toâi ñeàu trôû veà ñôn vò an toaøn trong nieàm vui söôùng

caûm ñoäng cuûa ñoàng ñoäi vaø chæ huy caáp treân. Coøn boïn ñòch trong caên cöù lieân hôïp haäu caàn Long Bình

cuøng caùc caên cöù laân caän heát söùc run sôï.

Traän ñaùnh ñöôïc taëng thöôûng Huaân chöông Quaân coâng haïng nhì cho taäp theå. Coøn 6 caù nhaân tröïc tieáp

chieán ñaáu ñeàu ñöôïc phaàn thöôûng cuûa Thuû tröôûng Quaân giaûi phoùng U1. Ngaøy hoâm sau, Ñaøi Tieáng

noùi Vieät Nam, Ñaøi Phaùt thanh Giaûi phoùng vaø caùc baùo chí Haø Noäi ñeàu ca ngôïi chieán coâng choùi loïi vaø

goïi traän ñaùnh laø “Tieáng saám Long Bình” laø ñieåm môû maøn chieán dòch Ñoâng Xuaân 1966-1967 cho

toaøn chieán tröôøng ñaùnh Myõ vaø thaéng Myõ cuûa quaân daân mieàn Nam. Vaø ñaëc bieät, Baùc Hoà kính yeâu

ñaõ göûi ñieän khen cho taäp theå vaø caù nhaân coù thaønh tích ñaùnh hieåm thaéng lôùn vaøo kho bom ñaïn Long

Bình ñeâm 28-10-1966.

Giôø ñaây ñaát nöôùc ñang chuyeån bieán trong söï nghieäp ñoåi môùi, coøn treân traän ñòa naêm xöa ñaõ moïc leân

bao nhaø maùy, xí nghieäp cuûa Khu coâng nghieäp Long Bình. Ñaõ ôû tuoåi 65, caùi tuoåi xeá chieàu ngaõ boùng

nhöng nhöõng daáu aán veà traän ñaùnh, nhöõng baøi hoïc khaéc phuïc khoù khaên, saùng taïo, tình ñoàng chí,

ñoàng ñoäi saün saøng hy sinh maïng soáng cuûa mình cho muïc ñích cao caû… taát caû vôùi toâi vaãn coøn laø baøi

hoïc voâ giaù, quyù hôn caû chaâu baùu, ngoïc ngaø.

QUANG MINH ghi

4.2 Page 32

▲back to top

THAÙNG NAÊM KYØ LAÏ

HOAØNG VAÊN BOÅN (*)

Sau hôn hai naêm voâ cuøng gian khoå, ñaïi ñoäi thoâng tin ñöôøng daøi thuoäc Boä Toång tham möu chuùng toâi

ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï. Coù boán ñoàng chí maõi maõi naèm laïi beân goác caây lim giaø Tröôøng Sôn, beân

goác saêng leû treân ñaát Laøo. Caû ñaïi ñoäi ñöùng im laëng quanh ngoâi moä. Vaøi loaït suùng vónh bieät. Moät

maûnh giaáy cuoän troøn ñuùt trong oáng thuûy tinh thuoác tim ñaët gaàn baøn chaân traùi ngöôøi ñaõ khuaát, coù ghi

nhöõng ñieàu giaûn dò: “Huyønh Vaên… chieán só thoâng tin thuoäc Boä Toång tham möu, queâ ôû tænh Bieân

Hoøa, hy sinh ngaøy… thaùng… naêm… trong khi baéc ñöôøng daây ñieän thoaïi ñöôøng daøi Baéc –Nam phuïc vuï

nhieäm vuï giaûi phoùng mieàn Nam thaân yeâu”.

Moät phaàn ba ñaïi ñoäi phaûi vaøo beänh vieän khi ruùt quaân veà ñoàng baèng. Caùc ñaïi ñoäi khaùc ñoùng quaân

quanh ñoù. Vaøo cuoái muøa coâng taùc, chieác xe chôû coät ñieän laên xuoáng vöïc saâu nhö hoøn soûi rôùt. Anh

em chuùng toâi bò coät ñieän ñeø, quaêng quaät, coù ngöôøi gaãy tay gaãy chaân. Rieâng toâi bò goã ñeø daäp phoåi,

traøo maùu. Vaøo beänh vieän phaûi naèm baát ñoäng, ngaøy ngaøy coâ Nhaøn y taù phaûi ñoå nöôùc xuùp caàm hôi.

Cuøng naèm vôùi toâi coù hôn hai chuïc anh em cuøng ñaïi ñoäi: Caäu Höøng “kyõ sö” ngöôøi xöông xaåu, coâng

taùc raát haêng, ñöôïc thöôûng huaân chöông, tính hay boâng ñuøa, môû mieäng laø noùi “Tieán veà Nam” neân

anh em ñaët cho bieät hieäu “Höøng tieán veà Nam”. Höøng bò soát reùt aùc tính, töôûng phaûi choân ôû Tröôøng

Sôn, laïi bò thaàn kinh naëng, khuøng khuøng. Caäu Chaø ngöôøi Baø Ròa ñen nhö cuû aáu, leïm caèm, tröôùc

ngaøy taäp keát laøm xaõ ñoäi phoù, ñöôïc thöôûng Huaân chöông Khaùng chieán haïng Ba, khieâng coät suoát

ngaøy khoâng chòu nghæ, thöôøng noùi “Khieâng moät caây coät laø ruùt ngaén moät ngaøy veà Nam:. Bò beänh soát

reùt, beänh thöông haøn voø xeù suoát maáy thaùng trôøi, ñaàu troïc loùc nhö oâng sö, cuõng bò thaàn kinh naëng,

luùc leân côn ñieân thöôøng la loái: “Tru di tam toäc Ngoâ Ñình Dieäm ñi!”, anh em thöôøng goïi laø Chaø troïc

ñaàu. Caùc caäu Taùm, UÙt Bìa vaø saùu anh em nöõa, cuõng kieät söùc vì beänh thaàn kinh. Caäu Sôn “Xe ñaïp”

traéng treûo, ñeïp trai laø theá giôø ñaõ “trai traùng cuõng so vai ruït coå”, moâi thaâm ñen, raâu xuoäi lô, loâng

maøy “than oâi”. Sau bò chöùng roái loaïn tieàn ñình raát naëng. Khi côn beänh haønh haï, caäu caén raêng, ngoài

im laëng, maët tím baàm, hai maét loài ra, choác choác laïi keâu: “ Caùi maõo kim coâ cuûa Phaät baø Quan Aâm

sieát toâi loøi maét, loøi oùc”. Troâng thaáy caûnh aáy, khoâng sao caàm ñöôïc nöôùc maét. Ngoaøi soá anh em bò

thaàn kinh naëng thuoäc ñaïi ñoäi chuùng toâi, coøn coù hôn tieåu ñoäi thuoäc caùc sö ñoaøn, ñaïi ñoäi khaùc naèm

chung. Do ñoù, côn ñieân khuøng, côn noåi loaïn cuûa hoï hình nhö ñöôïc coäng höôûng, bò kích ñoäng raát

nhieàu. Anh em trong ñôn vò ngaøy naøo cuõng ñeán thaêm, mang nhieàu tin khoâng vui cuûa ñôn vò, töø beân

ngoaøi vaøo, chaúng khaùc roùt theâm daàu vaøo löûa. Nhöõng ngaøy aáy, Trung öông Ñaûng chöa ra Nghò quyeát

15 veà ñaáu tranh thoáng nhaát nöôùc nhaø. Trong Nam, Myõ-Dieäm ñaåy maïnh chieán dòch toá coäng, thaûm

saùt ñoàng baøo ta, laäp aáp Taân sinh, khu truø maät, nhaø tuø, taêng cöôøng quaân löïc, caûnh saùt. Ngaøy xuoáng

taøu taäp keát ra Baéc, giô cao hay ngoùn tay heïn hai naêm seõ trôû veà. Nay, hai naêm ñaõ qua roài. Ngaøy veà

Nam coøn môø mòt, cuõng chöa bieát baèng caùch naøo, baèng ñöôøng naøo? Moät soá anh em toå chöùc veà Nam

chieán ñaáu. Ñeâm ñeâm, hoï vöôït soâng Beán Haûi, bò ñòch baén cheát cuõng nhieàu. Sö ñoaøn phaûi toå chöùc löïc

löôïng tuaàn tra ngaên chaën, ñuoåi baét soá anh em aáy trôû laïi. Ñeâm naøo cuõng coù chuyeän hai löïc löôïng aáy

caõi vaõ nhau, thaäm chí ñaùnh nhau roài oâm nhau khoùc roøng. Nhieàu anh em toå chöùc thaønh töøng ñoaøn

cuoác boä haøng ba traêm caây soá veà taän Haø Noäi xin ñöôïc gaëp Boä Toång Tö leänh toái cao, xin ñöôïc gaëp

* Nhaø vaên, chuû tòch danh döï Hoäi Vaên ngheä Ñoàng Nai

4.3 Page 33

▲back to top

Baùc Hoà hoûi caùch thöùc, ngaøy giôø giaûi phoùng mieàn Nam, xin ñöôïc mang suùng ñaïn vöôït soâng Beán Haûi

veà Nam chieán ñaáu tröôùc…

Caùi tình yeâu queâ höông xöù sôû cuûa anh chò em caùn boä, quaân ñoäi mieàn Nam taäp keát nhöõng ngaøy aáy

noù böøng chaùy, thuûy chung vaø cuõng ngaây thô, aáu tró laøm sao… Caäu Höøng, caäu Chaø, UÙt Bìa ñang ngoài

noùi chuyeän cuøng toâi, nhaéc nhôû hai naêm trôøi gian khoå treân ñaát Laøo, boãng daùo daùc maét long soøng soïc

khi coù moät toáp boä ñoäi mieàn Nam taäp keát “tìm veà Boä Toång” keùo ngang, ñöa tay ngoaéc hoï. Theá laø

buøng leân. Caùc caäu xung phong ñeán phoøng baùc só, giaùm ñoác, y taù, hoä lyù… maø caùc caäu cho laø dinh cuûa

Ngoâ Ñình Dieäm… xoâng böøa vaøo. (chính nhöõng ngaøy aáy, toâi ñöôïc gaëp laïi nhaø vaên Nguyeãn Ngoïc Taán

töùc Nguyeãn Thi ñang ñi thöïc teá caùc ñôn vò mieàn Nam taäp keát. Anh ñaõ vieát truyeän ngaén “Im Laëng”

mang khoâng khí buoàn thaûm trong boái caûnh ñoù). May thay, ngay trong ñænh cao cuûa côn ñieân, caùc

caäu coøn chòu nghe lôøi moät vaøi caùn boä, trong ñoù coù toâi. Maø toâi laïi ñang naèm baát ñoäng. Nhuùc nhích,

cöïa quaäy, phaûi coù ngöôøi naâng. Töï laøm laáy, seõ oùi ra maùu. Theá maø caùc caäu ñeâm naøo cuõng ñeán beân

giöôøng toâi thì thaàm nghieâm troïng: “Ñaèng kia coù teân Ngoâ Ñình Dieäm baän quaàn aùo traéng ñang tra taán

anh em ñoàng chí ta (baùc só ñang tieâm thuoác cho beänh nhaân), naøo coù thaèng cha maät vuï cuûa Dieäm

ñang rình moø (anh baûo veä beänh vieän ñang mang suùng ñi ñi laïi laïi). Ñeâm hoâm sau, caû beänh vieän

nhaùo nhaøo: Caäu Höøng “Tieán veà Nam” vaø caùc caäu khaùc boû ñi ñaâu maát. Laäp töùc boå ñi tìm. Ñeâm hoâm

sau, môùi loâi ñöôïc caùc caäu aáy trôû veà, ngöôøi laám lem nhö ñi caøy. Caùc caäu aáy ñaõ nhaûy taøu löûa ra Haø

Noäi gaëp Baùc Hoà vaø Boä Toång Tö leänh….

Sau laàn keùo nhau vöôït traïi vaøo taän soâng Beán Haûi ñònh vöôït soâng vaøo Nam chieán ñaáu, caùc caäu bò

giam. Thoâi thì caùc caäu chöûi bôùi, vôù ñöôïc thöù gì cuõng neùm, oâm voû ñaïn phaùo 105 cuõ hoâ xung phong

suoát ngaøy ñeâm… Moät hoâm, caäu Höøng “Tieán veà Nam” troán traïi daãn theo moät ngöôøi ñeán tìm toâi.

Ngöôøi aáy noùi: “Toâi ñöôïc leänh tuyeät maät tuyeån anh em mieàn Nam taäp keát chuaån bò môû ñöôøng ñem

suùng ñaïn veà chieán ñaáu giaûi phoùng mieàn Nam. Anh giôùi thieäu cho chuùng toâi caùc anh em toát” (Sau

naøy, toâi ñöôïc bieát ñoù laø ngöôøi cuûa ñaïi taù Voõ Baåm ñöôïc leänh chuaån bò löïc löôïng môû ñöôøng Tröôøng

Sôn). Toâi cung caáp danh saùch anh em toâi quen bieát vaø tin töôûng, taát nhieân laø coù caäu Höøng, Sôn,

Chaø, UÙt Bìa, Taùm… Thaùng sau, laùc ñaùc caùc caäu khoûi beänh bí maät ra ñi. Rieâng toâi, côn beänh vaãn

traàm troïng, vaãn phaûi naèm baát ñoäng. Cöïa quaäy, laäp töùc khaïc ra maùu. Toâi nghieàn tieåu thuyeát “Theùp

ñaõ toâi theá ñaáy” cuûa Oáttroápky hoïc taäp tinh thaàn ñaáu tranh vôùi beänh taät cuûa Paven Coùocxaghin… Ñeâm

ñeâm, toâi laàn theo töôøng ra ñöùng caïnh bôø töôøng beänh vieän ngoùng nhìn nhöõng ngoïn ñoài quanh ñôn vò

ñoùng quaân, doõi theo caùc ñôn vò quaàn aùo baø ba ñen, mang ba loâ gaïch treân löng leo nuùi, loäi suoái, treøo

ñeøo. Hoï ñöôïc reøn luyeän chu ñaùo cho cuoäc haønh quaân veà Nam saép tôùi. Coù ñeâm toâi ñöùng ñaáy ñeán

saùng traéng. Mô öôùc cao nhaát cuûa toâi luùc aáy laø khoûi beänh, ñöôïc mang ba loâ naëng tieán veà Nam nhö

caùc ñoàng chí beân ngoaøi kia… Trong boùng ñeâm beänh vieän, toâi aâm thaàm lau nöôùc maét. Caøng bò daøy

voø, caøng beänh naëng, caøng tuyeät voïng. Leõ naøo maõi maõi naèm laïi ñaây? YÙ nghó aáy khieán toâi hoaûng sôï.

Tuoåi môùi haêm baûy, öôùc muoán coøn nhieàu…, queâ höông, con soâng Ñoàng Nai ruoät thòt.. Thaùng Ba “baø

giaø cheát reùt” troâi qua, roài thaùng Tö vôùi nhöõng choøm hoa gaïo chaùy ñoû chaân trôøi phía Nam, côn noùng

böùc baét ñaàu nhoùm leân. Caùc ñænh nuùi phía Nam ñaõ ñöôïc giaûi phoùng khoûi nhöõng chieác maõo kim coâ

quaán quanh ñænh ñeán baïc traéng. Vaø thaùng Naêm vôùi nhöõng leà ñöôøng chaùy röïc hoa phöôïng, traøn ngaäp

tieáng ve. Nhöng, caùi voøng luaån quaån trong taâm töôûng toâi laïi roái bôøi. Laøm sao baây giôø?

Moät saùng thaùng Naêm, boãng tieáng loa treân ñöôøng khua laïo xaïo baát thöôøng, gioïng ngöôøi truyeàn thanh

boài hoài, run raåy. Baûo veä, baùc só, y taù chaïy raàm raäp, canh gaùc choã ñaùm beänh nhaân thaàn kinh vaø baát

ñoäng chuùng toâi. Caäu Höøng “Tieán veà Nam”, caäu Chaø “Troïc loùc”, Sôn “Xe ñaïp”… ñeàu bò nhoát vaøo

phoøng. Ngoaøi ñöôøng, ngöôøi ta nhoán nhaùo, ngoùng coå, chen laán, thì thaàm… Tieáng coøi oâ toâ töø höôùng

4.4 Page 34

▲back to top

Nam lôùn daàn. Boãng nhieân coù ai ñoù keâu ngheïn ngaøo: “Baùc Hoà! Baùc Hoà muoân naêm!”. Baøng hoaøng

nhö chieâm bao giöõa ban ngaøy, toâi choàm daäy, laäp töùc bò coâ y taù ñeø xuoáng, thì thaøo: “Naèm xuoáng,

anh. Traøo maùu baây giôø…”. Moät boùng aùo traéng töø phoøng soá 5 lao vuùt qua choã toâi, theùt laïc gioïng:

“Baùc Hoà muoân naêm!… Baùc Hoà…”. Caäu Höøng, caäu Chaø, caäu Sôn ñaõ beû khoùa phoøng soá 5. Moät baøn

tay naém laáy tay toâi, loâi phaét daäy, gaït coâ y taù sang beân, theùt: “Baùc Hoà veà… Ñi ñoùn Baùc Hoà…”. Chính

caäu Höøng “Tieán veà Nam” ñaõ giaûi thoaùt toâi khoûi coâ y taù. Ngöôøi raát ñoâng, traøn ngaäp beänh vieän, uøn uøn

nhö nöôùc, pheành ra, thu heïp laïi chöøa loái ñi. Con ñöôøng vaøo beänh vieän röïc rôõ hoa phöôïng ñoû do

tieáng hoâ “Baùc Hoà muoân naêm!” lay ñoäng, ruïng ñoû maët ñöôøng, ñoû maùi nhaø, maùi toùc, vai aùo. Töø nhaø

beáp beänh vieän, oâng giaø hoàng haøo, raâu baïc, toùc baïc, tay giô cao chieác muõ laù goài. Hoa phöôïng muøa

heø raéc ñoû maùi toùc baïc, baùm choøm raâu baïc. Baùc giô tay ra hieäu. Ñaùm ñoâng im laëng. Caû maët bieån

ñang aàm aàm xao ñoäng boãng im phaêng phaéc kyø laï.

Caùc coâ chuù mieàn Nam taäp keát ñaâu, laïi ñaây, ñöùng sang moät beân. Baùc noùi

Gaàn traêm nam nöõ beänh nhaân, boä ñoäi, nhaân vieân beänh vieän laäp töùc daøn thaønh haøng caùnh cung xung

quanh Baùc. Caäu Höøng “Tieán veà Nam” ñöôïc ñöùng gaàn Baùc nhaát, vöøa khoùc vöøa maân meâ maáy sôïi raâu

baïc cuûa Baùc, nhaët caùnh hoa phöôïng muøa heø baùm raâu, coå aùo Baùc.

Baùc nhìn chuùng toâi, maét chôùp chôùp. Caùc ñoàng chí baûo veä ñònh chen chaân vaøo taùch chuùng toâi ra xa

Baùc moät chuùt. Baùc khoaùt tay ra hieäu: “Khoâng caàn!” vaø Baùc ñöa baøn tay ñaët leân ngöïc traùi, choã coù

traùi tim cuûa Ngöôøi ñang ñaäp maïnh:”ÔÛ ñaây… ÔÛ ñaây… mieàn Nam…”. Ñoâi maét tinh anh cuûa Baùc chôùp

chôùp, nhieàu noát ruoài treân maët Baùc run run. Bieån ngöôøi laëng phaéc. Chuùng toâi lau nöôùc maét. Ai ñoù vuït

theùt leân: “Baùc Hoà muoân naêm!”. Vaø maët bieån gaøo leân: “Baùc Hoà muoân naêm!”.

Baùc noùi theâm maáy caâu ngaén trong xuùc ñoäng.

Gioïng Baùc raát aám, aâm vang. Ruøng ruøng soùng ngöôøi vaø haøng hoa phöôïng thaùng Naêm chaùy röïc. Baùc

baét nhòp, soùng ngöôøi chuyeån ñoäng theo caùnh tay hoàng haøo aáy, mieäng caát cao baøi haùt “Keát ñoaøn”,

ngöôøi raân raân, nöôùc maét raøn ruïa. Khoâng ai coøn nhôù mình laø beänh nhaân phaûi naèm baát ñoäng, laø ngöôøi

mieàn Nam hay ngöôøi mieàn Baéc. Khoâng. khoâng coøn taát caû nhöõng ñieàu aáy. Chæ coù moät “oâng Tieân”

hoàng haøo, moät bieån ngöôøi ngheïn ngaøo, moät baàu trôøi thaùng Naêm röïc rôõ hoa phöôïng…

Baùc chæ vöøa ñi khoûi moät tieáng ñoàng hoà, maø anh em chuùng toâi ñaõ quaây quaàn beân nhau, thì thaàm keå

laïi kyû nieäm vöøa qua. Khoâng ñaày moät tieáng ñoàng hoà, ñaõ trôû thaønh kyû nieäm cuûa moät ñôøi ngöôøi.

Chuùng toâi keå moãi ngaøy moãi ñeâm.. Vaø kyø laï sao, cho tôùi baây giôø, gaàn boán chuïc naêm trôøi troâi qua,

toâi vaãn khoâng sao caét nghóa ñöôïc, sau laàn ñöôïc gaëp Baùc, ñöôïc nghe Baùc noùi veà con ñöôøng Tröôøng

Sôn, veà Nghò quyeát 15 cuûa Trung öông, chuùng toâi ñaõ queân haún côn beänh traàm troïng cuûa mình. ñang

naèm baát ñoäng nhö toâi maø boãng döng chaïy nhaûy, la theùt, vaäy maø khoâng heà haán gì caû: Khoâng töùc

ngöïc, khoâng tanh lôïm coå hoïng, khoâng thaáy maáy ñom ñoùm bay voøng qua cöûa soå. Caäu Höøng “Tieán

veà Nam”, caäu Chaø “Troïc loùc”, UÙt Bìa, Taùm.. chæ vaøi tuaàn sau ñaõ trôû laïi bình thöôøng, ñi nhaët caùnh

hoa phöôïng thaùng Naêm nôi Baùc töøng ñöùng, ñöa leân muõi ngöûi. Moät thaùng sau, chuùng toâi ra vieän.

Trong buoåi hoïp Ñaûng uûy ñaàu tieân cuûa ñôn vò, chuùng toâi ñöôïc thoâng baùo: coù moät con ñöôøng xeû doïc

Tröôøng Sôn vaøo taän mieàn Nam ruoät thòt. Boä Tö leänh con ñöôøng aáy ñaõ hình thaønh, ñaõ ñaët ñöôïc chín

binh traïm ñaàu tieân xuyeân Tröôøng Sôn ñaïi ngaøn, ñoàng chí Traàn Haønh, Thöôøng vuï khu uûy Trò-Thieân

ñaõ nhaän guøi haøng aáy… Trong cuoäc gaëp, Baùc ñaõ hoûi ñaïi taù Voõ Baåm, Tö leänh ñaàu tieân môû con ñöôøng

mang teân Ngöôøi: “Caùc chuù laøm caùch naøo maø gioûi theá?”. Chuùng toâi hình dung, luùc hoûi caâu aáy, theå

naøo Baùc cuõng ñaët baøn tay leân ngöïc traùi cuûa Ngöôøi, nghó: “Ñaây, choã naøy… Mieàn Nam… choã naøy

naøy…”

4.5 Page 35

▲back to top

H.V.B

BAÙC HOÀ TRONG TRAÙI TIM TOÂI

VUÕ CHI LAN(*)

Thôøi gian cöù troâi ñi, nhöng hình aûnh veà Baùc Hoà luoân laéng ñoïng trong kyù öùc, taïo neân nhöõng ñoäng löïc

giuùp toâi vöôït qua nhöõng khoù khaên aùc lieät trong nhöõng naêm thaùng trôû veà cuøng ñoàng baøo, ñoàng chí

chieán ñaáu ngay giöõa loøng keû thuø ôû Bieân Hoøa, Saøi Goøn-Gia Ñònh.

Naêm 1954, giaõ töø maûnh ñaát Thuû Bieân thaân thöông, toâi taäp keát ra mieàn Baéc vaø ñöôïc phaân coâng veà

tröôøng Nhi ñoàng mieàn Nam. Tröôøng Nhi ñoàng mieàn Nam laø nôi nuoâi döôõng vaø ñaøo taïo caùc chaùu nhi

ñoàng con em cuûa ñoàng baøo, chieán só mieàn Nam vaø con em cuûa moät soá ñoàng chí caùc nöôùc chaâu Phi,

neân ñöôïc Baùc Hoà vaø Trung öông Ñaûng, Chính phuû quan taâm, chaêm soùc ñaëc bieät. Ngöôïc laïi, tình

caûm kính yeâu cuûa caùc chaùu nhi ñoàng vaø caùc coâ phuï traùch ñoái vôùi Baùc Hoà cuõng heát söùc ñaëc bieät.

Rieâng toâi coù laàn ñang caëm cuïi chaám baøi cho caùc chaùu thì nghe caùc chaùu reo leân: “Baùc Hoà! Baùc

Hoà!”. Vöøa kòp ngaång ñaàu leân, Baùc ñaõ ñöùng cao loàng loäng tröôùc maët toâi vaø dòu daøng hoûi: “Coâ vaø caùc

chaùu coù khoûe khoâng?” Quaù xuùc ñoäng, toâi chæ kòp traû lôøi: “Thöa Baùc, khoûe aï!”. Luùc ñoù thì Baùc ñaõ

böôùc ra saân côø. Theá laø, coâ chaùu chuùng toâi cuõng nhö coâ chaùu caùc lôùp khaùc khoâng ai baûo ai cuøng aøo

ra saân vaây quanh Baùc ñeå ñöôïc Baùc chia keïo vaø chuïp aûnh chung vôùi Baùc vôùi bao tình caûm xuùc ñoäng.

Moät laàn khaùc, nhaân dòp ñaàu naêm môùi, toâi ñöôïc cöû ñeán Phuû Chuû tòch aên Teát cuøng Baùc Hoà. Vì ñöôøng

xa, khi toâi ñeán Phuû Chuû tòch thì caùc haøng gheá treân caùc ñoàng chí nam ñaõ ngoài kín caû neân maáy chò em

nöõ chuùng toâi ñaønh ngoài ôû nhöõng haøng gheá phía sau. Khi Baùc Hoà xuaát hieän, caâu ñaàu tieân Baùc hoûi:

“Hoâm nay ñeán aên Teát vôùi Baùc coù maáy chaùu gaùi?”. Coù tieáng traû lôøi: “Thöa Baùc, coù ba, boán ngöôøi”.

Nghe vaäy, Baùc hoûi: “Sao ít quaù vaäy. Sao caùc chaùu khoâng ngoài leân phía treân”. Luùc naøy caùc ñoàng chí

nam ngoài ôû nhöõng haøng gheá tröôùc laät ñaät rôøi khoûi choã ngoài, naên næ maáy chò em nöõ chuùng toâi ngoài

leân haøng gheá ñaàu, maëc duø luùc môùi vaøo maáy chò em chuùng toâi naên næ caùc ñoàng chí aáy cho ngoài haøng

gheá ñaàu nhöng ai cuõng muoán ngoài gaàn Baùc Hoà neân khoâng ñoàng yù. Söï quan taâm cuûa Baùc ñoái vôùi

nhöõng caùn boä nöõ ñaõ laøm cho toâi thöïc theâm aám aùp giöõa tieát muøa xuaân Haø Noäi ñang reùt ñaäm daàn.

Coù moät laàn, tröôøng Nhi ñoàng mieàn Nam taùt caùc ao xung quanh tröôøng baét ñöôïc moät con caù cheùp

thaät to. Caùc coâ chaùu trong tröôøng ñeà nghò vôùi baø Nguyeãn An Ninh, ngöôøi phuï traùch tröôøng, cho

mang con caù aáy bieáu Baùc Hoà. Sau ñoù, caùc coâ chaùu chuùng toâi nhaän ñöôïc laù thö caùm ôn ñaày xuùc ñoäng

cuûa Baùc Hoà do ngöôøi töø Phuû Chuû tòch chuyeån ñeán. Nhöng ít ngaøy sau, coâ chaùu chuùng toâi laïi nhaän

ñöôïc thö caùm ôn cuûa Boä Thöông binh- Xaõ hoäi veà vieäc tröôøng Nhi ñoàng mieàn Nam taëng caù cheùp.

Chuùng toâi hoûi baø Nguyeãn An Ninh: Hoâm tröôùc, ngoaøi bieáu caù cheùp cho Baùc Hoà, tröôøng coù cho cô

quan naøo nöõa khoâng? Thì ñöôïc traû lôøi laø khoâng bieáu caù cho ai, ngoaøi bieáu cho Baùc. Luùc ñoù chuùng

toâi môùi nghó ra laø, con caù cheùp maø tröôøng bieáu Baùc, Baùc ñaõ taëng laïi cho caùc thöông beänh binh.

Töø nhöõng laàn ñöôïc gaëp Baùc hình aûnh Baùc vôùi caùi Taâm, caùi Ñöùc cao caû luoân laéng ñoïng trong traùi tim

toâi, tieáp theâm nguoàn naêng löôïng voâ taän cho toâi ñuû nghò löïc vaø nieàm tin trong suoát nhöõng ngaøy trôû

laïi mieàn Nam chieán ñaáu treân maûnh ñaát ñaõ sinh ra vaø bao boïc cöu mang toâi suoát nhöõng naêm thaùng

chieán tranh aùc lieät.

* Nguyeân só quan quaân baùo, hieän ôû phöôøng Quyeát Thaéng, Tp.Bieân Hoøa

4.6 Page 36

▲back to top

M.S.B ghi.

NHÔÙ MAÕI KYÛ NIEÄM MOÄT LAÀN ÑÖÔÏC BAÙC ÑEÁN THAÊM

Leâ Ñình Nghieäp (*)

Ñaàu thu naêm 1956, nhö thöôøng leä, chuùng toâi vaøo lôùp hoïc buoåi saùng. Vaøo khoaûng 8 giôø, caû lôùp ñoät

ngoät bieát tin Baùc Hoà ñeán thaêm tröôøng vaø thaêm lôùp hoïc. Giôø giaûng töï nhieân döøng laïi, taát caû chuùng

toâi laëng ngöôøi vì nieàm vui traøn ngaäp. Moïi caëp maét ñoå doàn ra cöûa chôø ñoùn Baùc xuaát hieän.

Baùc Hoà nhanh nheïn böôùc vaøo. Baùc ñi coù moät mình. Baùc nieàm nôû baét tay coâ giaùo daïy Nga Vaên cuûa

chuùng toâi vaø noùi vôùi coâ ñieàu gì ñoù. Coâ giaùo thuaät laïi ngay lôøi Baùc baèng tieáng Nga. Nhö ñoaùn bieát

chuùng toâi chöa nghe roõ caâu tieáng Nga cuûa coâ, Baùc quay sang chuùng toâi, hoûi ngay:

Caùc chaùu coù hieåu coâ giaùo noùi gì khoâng? –Roài Baùc noùi tieáp- Baùc Hoà ñeán thaêm chuùng ta!

Caû lôùp chuùng toâi laëng yeân, xuùc ñoäng nghe tieáng Baùc noùi. Baùc aân caàn caên daën:

Caùc chaùu coá gaéng hoïc taäp cho keát quaû ñeå laøm vieäc.

Leõ ra chuùng toâi phaûi ñoàng thanh xin höùa vôùi Baùc, nhöng taát caû nhö ngheïn ngaøo, im laëng…

Roài Baùc taïm bieät chuùng toâi, chaøo coâ giaùo vaø böôùc ra khoûi phoøng giöõa haøng traêm aùnh maét löu luyeán

troâng theo. Baùc ñi veà phía kyù tuùc xaù cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Vaên Khoa. Tieát hoïc buoåi saùng hoâm aáy cuûa

chuùng toâi khoâng tieáp tuïc trôû laïi, ñöôïc “nghæ ñoät xuaát”. Chôït toâi thaáy nhieàu anh chò em sinh vieân vaø

caû caùn boä, nhaân vieân nhaø tröôøng ñeàu ñoå doàn veà phía kyù tuùc xaù. Toâi cuõng chaïy nhanh ñeán ñoù. Tôùi

nôi thì nhìn ñöôïc Baùc ñang ñöùng treân buïc tam caáp, giöõa nhöõng ñoàng chí caùn boä cuøng ñi vaø ñoâng ñaûo

sinh vieân bao quanh. Cho ñeán nay, trong taâm khaûm toâi vaãn coøn in töøng lôøi Baùc noùi luùc aáy:

Tröôùc ñaây, caùc chaùu hoïc ñeå trôû thaønh oâng Cöû, baø Tuù, ñeå laøm quan vaø laáy choàng. ---- Baây giôø caùc

chaùu hoïc ñeå phuïc vuï nhaân daân. Caùc chaùu coù hieåu theá naøo laø phuïc vuï nhaân daân khoâng?

Moïi ngöôøi laéng nghe nhö uoáng töøng lôøi cuûa Baùc.

- Phuïc vuï nhaân daân laø nhö theá naøy, Baùc noùi thí duï, nhaân daân caàn nöôùc, caùc chaùu ñi ñaøo gieáng, muùc

nöôùc gieáng leân vaø ñem nöôùc gieáng ñeán taän tay ngöôøi daân. Caùc chaùu roõ chöa?

Chuùng toâi traøn ñaày xuùc ñoäng ghi nhôù ñieàu Baùc Hoà nhaén nhuû. Tröôùc khi leân xe ra veà, Baùc chuùc

chuùng toâi hoïc taäp toát. Taát caû chuùng toâi ñöùng nhìn theo maõi ñeán luùc xe Baùc khuaát daïng, vôùi bao caûm

xuùc yeâu kính voâ haïn.

Hôn 30 naêm roài, toâi daàn tröôûng thaønh vaø ngaøy moät hieåu theá naøo laø phuïc vuï nhaân daân. Theo yù nghóa

Baùc daïy, toâi vaãn thaáy mình chöa laøm ñaày ñuû.

Lôøi khuyeân baûo cuûa Baùc thaät giaûn dò, deã hieåu, maø chöùa ñöïng caû moät taâm hoàn, moät cuoäc ñôøi beàn bó

taän tuïy vì daân toäc, vì nhaân daân.

Baùc ñaõ ñi xa, nhöng Ngöôøi ñaõ ñeå laïi di saûn voâ giaù laø söï nghieäp lôùn lao cuûa ñaát nöôùc, ñeå laïi caû moät

theá heä trung thaønh vôùi Ñaûng, vôùi daân, tieáp noái truyeàn thoáng baûo veä ñoäc laäp, xaây döïng chuû nghóa xaõ

hoäi treân queâ höông. Cao quyù thay, ñaïo ñöùc xaõ hoäi chuû nghóa cuûa Baùc Hoà muoân vaøn kính yeâu!

Nhôù Baùc, chuùng toâi luoân töï nhuû:

- Thöa Baùc, chaùu seõ noi göông Baùc vaø laøm theo lôøi Baùc daïy!

* Nguyeân Phoù chuû tòch UBND tænh Ñoàng Nai

4.7 Page 37

▲back to top

L.Ñ.N

4.8 Page 38

▲back to top

NHÔÙ NGAØY GAËP BAÙC

DÖÔNG NGAÕI (*)

Muøa xuaân 1957, vaøo trung tuaàn thaùng 2, sau gaàn boán thaùng keå töø chuyeán taøu taäp keát ñaàu tieân ra

mieàn Baéc, taïi beán Saàm Sôn, ñoaøn ñaïi bieåu hoïc sinh mieàn Nam ñöôïc cöû ñi thaêm Thuû ñoâ Haø Noäi.

Trong hai ngaøy vöôït chaëng ñöôøng daøi gaàn 150 caây soá töø Khu Tö ñeán Khu Ba veà vôùi Thuû ñoâ, traùi tim

thaân yeâu cuûa Toå quoác maø chuùng toâi töøng mô öoc töø khi coøn laø nhöõng chieán só nhoû ôû mieàn Ñoâng

Nam boä, cuõng nhö luùc baäp beành soùng nöôùc bieån caû treân con taøu Ba Sao cuûa Phaùp. Thôøi gian löu

nghæ ôû khaùch saïn Traøng Tieàn, taát thaày troø chuùng toâi ñoùn nhaän söï thaêm hoûi, chaêm soùc cuûa nhieàu

ñoaøn ñaïi bieåu vaø caùn boä Trung öông…

Vaøo buoåi saùng sau gaàn moät tuaàn ñeán Haø Noäi hai chieác xe du lòch cuûa Hunggari chôû chuùng toâi voøng

qua bôø hoà Hoaøn Kieám,veà phía vöôøn hoa Ba Ñình. Xe döøng laïi tröôùc caùnh coång lôùn toøa nhaø loäng

laãy, ñeïp ñeõ ñöôïc xaây caát kieåu bieät thöï Phaùp naèm trong haøng raøo saét giöõa khu vöôøn thoaùng ñaõng vaø

eâm aû nhaát Thuû ñoâ.

Chuùng toâi xuoáng xe vaø xeáp haøng ñoâi quay maët veà phía toøa nhaø. Hai caùnh coång ñöôïc môû, chuùng toâi

giöõ haøng nguõ chænh teà vaø theo ngöôøi daãn ñöôøng ñi daàn vaøo trong. Trong giaây phuùt im laëng, hoài hoäp,

beân tai chæ nghe tieáng chaân ñi treân neàn ñaù soûi, giöõa hai haøng caây caûnh ñöôïc taïo hình ñeïp ñeõ. Taát caû

chuùng toâi ñeàu taäp trung nhìn veà phía caùnh cöûa ñöôïc môû, nhaän roõ töøng neùt trang trí thaúng goùc, nhöõng

hoa vaên vieàn ôû maët tieàn… Taát caû ñeàu môùi laï ñoái vôùi chuùng toâi.

Toâi thaáy moät oâng giaø daùng ngöôøi taàm thöôùc, hôi gaày vaø nhanh nheïn.

- Baùc! Baùc Hoà!

Haøng nguõ bò xaùo troän bôûi caùc baïn phía sau doàn leân, tuy ñaõ ñöôïc caùc chuù caên daën tröôùc. Baùc ñi

nhanh xuoáng theàm, töôi cöôøi, ñöa tay leân xoa ñaàu chuùng toâi. Baùc aân caàn hoûi:

- Caùc coâ chuù vaø caùc chaùu ñi ñöôøng khoûe khoâng?

- Thöa Baùc, chuùng chaùu ñi ñöôøng khoûe caû- Khoâng chôø ñaïi dieän, chuùng toâi ñoàng thanh ñaùp.

Taát caû ñeán ñöùng chung quanh Baùc, moãi ngöôøi ñeàu coá tìm caùch laïi gaàn Baùc ñeå ñöôïc naém tay hoaëc

ñöôïc sôø vaøo aùo Baùc. Taâm traïng hoài hoäp, chôø ñôïi khoâng coøn nöõa, phuùt choác ñaõ trôû thaønh gaàn guõi qua

phong caùch bình dò cuûa Baùc. Sau maáy lôøi thaêm hoûi ñaàu tieân, Baùc höôùng daãn thaày troø chuùng toâi voøng

qua traùi Phuû Chuû tòch doïc theo haøng hieân, döôùi boùng caây xaø cöø raâm maùt. Baùc chæ daãn thaày troø chuùng

toâi ngoài vaøo chieác baêng ñaù ñöôïc xeáp saün, ñoàng thôøi goïi nhöõng ngöôøi baïn nhoû nhaát vaø nhöõng ngöôøi

baïn daân toäc ñeán gaàn Baùc. Thaáy chuùng toâi ai cuõng muoán ñeán gaàn, Baùc töï ñeán naém tay vaø sôø vai töøng

baïn. Baøn tay nhoû beù cuûa toâi naèm giöõa loøng baøn tay cuûa Baùc. Loøng toâi laâng laâng xuùc ñoäng. Giaây

phuùt thieâng lieâng voâ giaù töø laâu toâi khoâng daùm mô öôùc ñaõ ñeán quaù baát ngôø. Söï thöïc ñoù maø nhö trong

mô. Baùc ñeán töï nhieân nhö ngöôøi oâng, ngöôøi cha trong gia ñình, raát gaàn guõi maø sao ñoái vôùi moïi

ngöôøi laïi quaù lôùn lao.

Baùc laàn löôït hoûi chuùng toâi veà cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp ôû Nam boä, veà queâ quaùn, hoaøn

caûnh gia ñình, söùc khoûe vaø sinh hoaït trong khi ñi taäp keát cuõng nhö thôøi gian ñaàu soáng ôû mieàn Baéc.

Chuùng toâi thay nhau thöa laïi nhöõng caâu Baùc hoûi vaø thöa vôùi Baùc nhöõng öôùc voïng chung. Baùc coøn

* Nguyeân caùn boä UBND thaønh phoá Bieân Hoøa

4.9 Page 39

▲back to top

nhaéc laïi nhöõng göông hy sinh anh duõng cuûa cuûa tuoåi treû mieàn Ñoâng Nam boä nhö Leâ Vaên Taùm, Voõ

Thò Saùu, Traàn Vaên Ôn. Baùc cuõng caên daën chuùng toâi coá gaéng hoïc taäp, tu döôõng baûn thaân ñeå khoâng

ngöøng tieán boä.

Gioïng noùi aám aùp vaø dòu hieàn cuûa Baùc nhö truyeàn cho chuùng toâi nieàm hy voïng lôùn lao cuûa Ñaûng vaø

Baùc ñoái vôùi theá heä con em cuûa ñoàng baøo Nam boä Thaønh ñoàng. Hieän nay duø ôû cöông vò coâng taùc

naøo, nhöõng ñoàng chí ñöôïc ñeán thaêm Baùc laàn ñaàu tieân naøy, chaéc chaén nhöõng lôøi Baùc caên daën vaãn

coøn ñoïng maõi trong traùi tim, khoái oùc cuûa moãi ngöôøi. Theo toâi bieát, hoï vaãn coøn ñuû, khoâng sa ngaõ,

duy giôø ñaây coù khaùc xöa laø moãi ngöôøi tröôûng thaønh ôû caùc lónh vöïc khoa hoïc khaùc nhau.

Trong chuùng toâi, coù moät baïn thöa vôùi Baùc:

- Thöa Baùc, ñoàng baøo mieàn Nam raát thöông nhôù Baùc, mong ngaøy haân haïnh ñöôïc ñoùn Baùc voâ Nam.

Trong luùc ñang vui, Baùc im laëng nhìn chuùng toâi giaây laùt. Chaéc chaén khoâng ai hieåu hôn Baùc veà söï

mong ñôïi vaø loøng tin yeâu cuûa ñoàng baøo vaø chieán só mieàn Nam ñoái vôùi Ñaûng vaø Baùc, song khi nghe

noùi ñeán caâu noùi ñoù, döôøng nhö Baùc xuùc ñoäng.

- Baùc hieåu- Baùc ngöøng laïi trong khoaûnh khaéc vaø noùi tieáp- Caùc chaùu phaûi luoân luoân giöõ gìn söùc

khoûe, sieâng naêng taäp theå duïc theå thao vaø lao ñoäng, ngoan ngoaõn nghe lôøi thaày coâ giaùo, chaêm lo hoïc

taäp ñeå thaønh ngöôøi caùn boä toát sau naøy. Ñaûng, Baùc vaø ñoàng baøo ñang hy voïng ôû caùc chaùu. Khi trôû veà

tröôøng, caùc chaùu noùi laïi vôùi thaày coâ, caùc baïn laø Baùc nhaén chung nhö vaäy.

Chuùng toâi ñeàu: “Daï!”. Baùc quay laïi caùc thaày coâ giaùo phuï traùch ñoaøn vaø daën doø:

Caùc chaùu môùi vöøa töø mieàn Nam ra. Xa queâ höông, xa cha meï, söùc khoûe coù haïn bôûi traûi qua nhöõng

naêm thaùng khaùng chieán gian khoå. Phong tuïc taäp quaùn ôû mieàn Baéc coù nhöõng maët khaùc mieàn Nam,

thôøi tieát khí haäu cuõng khaùc. Ñaûng, Chính phuû vaø Baùc coøn baän nhieàu coâng vieäc. Caùc coâ, caùc chuù

luoân luoân chaêm lo söùc khoûe, ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn, vieäc hoïc haønh cuûa caùc chaùu cho toát.

Baùc tin ôû caùc coâ chuù.

Caùc thaày coâ laéng nghe vaø höùa vôùi Baùc seõ coá gaéng phaán ñaáu thöïc hieän ñaày ñuû lôøi Baùc daïy. Baùc quay

sang caùc coâ chuù ñi theo Baùc vaø noùi:

- Caùc coâ laáy keïo ra cho caùc chaùu.

Nhaän hoäp keïo töø tay caùc coâ trao, Baùc töï tay chia cho töøng ñöùa chuùng toâi. Nhìn thaáy chuùng toâi khoâng

ai boùc ra aên, Baùc nhaéc:

- Caùc chaùu aên keïo ñi!

Vaâng lôøi Baùc, nhieàu baïn ñaõ baét ñaàu aên keïo. Rieâng toâi vaø moät soá baïn caàm nhöõng vieân keïo trong tay,

ngô ngaùc nhìn Baùc. Duø chæ laø nhöõng vieân keïo nhö bao nhieâu vieân keïo khaùc, song ñöôïc baøn tay Baùc

hoà phaân phaùt, toâi caûm nhaän söï quyù giaù muoân vaøn, vaø chæ muôùn noù vaãn coøn löu laïi maõimaõi.

Baùc quay laïi baûo:

- Chuù Ñònh chuaån bò chuïp hình cho caùc chaùu.

Baùc baûo taát caû ñöùng daäy saép xeáp ñeå chuïp aûnh. Chuùng toâi ñöôïc ñöùng tröôùc, caùc thaày coâ giaùp ñöùng

sau, Baùc ñöùng giöõa chuùng toâi. Anh Ñònh nhaéc nhôû chuùng toâi nhìn maùy vaø baám nuùt. Sau ba möôi moát

naêm, nhôù laïi ngaøy ñoaøn ñaïi bieåu hoïc sinh mieàn Nam ñöôïc vinh haïnh ñeán thaêm Baùc, toâi vaãn nhö

thaáy noãi loøng xuùc ñoäng xao xuyeán vaø nhôù tôùi Ngöôøi. Caû chaëng ñöôøng ñôøi gaén boù trong voøng tay

nuoâi döôõng, reøn luyeän cuûa Ñaûng vaø Baùc, toâi töï thaáy mình chöa laøm toaïi nguyeän lôøi Baù daën naêm

xöa. Coù khoaûng khaéc bò vaáp ngaõ, coøn che giaáu söï thaät, thuû tieâu ñaáu tranh ñeå oâm laáy cô hoäi, thuï

ñoäng, chaùn chöôøng buoâng troâi traùch nhieäm, doái traù ñeå che ñaäy sai laàm, queân laõng nhöõng naêm thaùng

gian lao döôùi bom ñaïn ñeå baûo veä hai tieáng thieâng lieâng “Ñoàng chí”.

4.10 Page 40

▲back to top

Baùc Hoà kính yeâu khoâng coøn nöõa. Nhöng cuoäc ñôøi chieán ñaáu, taän tuïy vì daân vì nöôùc cuûa Baùc maõi

maõi laø taám göông trong saùng cho moãi chuùng ta soi vaøo ñoù maø nhìn laïi mình trong cuoäc soáng hoâm

nay. Seõ laø moät toäi loãi khoâng theå tha thöù ñöôïc neáu coù ai ñoù trong nhöõng giaây phuùt ngaû nghieâng ñaõ

queân ñi nhöõng lôøi daïy thieâng lieâng cuûa Baùc, ñaõ khoâng vöõng vaøng tröôùc söï caùm doã cuûa tieàn taøi vaø

danh voïng, ñaõ quay cuoàng trong nhöõng vuï tham oâ, moùc ngoaëc, hoái loä, öùc hieáp nhaân daân maø queân

maát raèng mình laø “ngöôøi ñaày tôù trung thaønh cuûa daân”. Nhöõng keû aáy haõy sôùm tænh ngoä.

1988

D.N

BAÙC HOÀ MAÕI MAÕI TRONG TRAÙI TIM TOÂI

NGUYEÃN VAÊN VY(*)

Töø sau giaûi phoùng Thuû ñoâ, toâi ñaõ laø nhaïc coâng cuûa Ñoaøn nhaïc Nhaân daân Trung öông thuoäc Vuï Leã

taân trong Boä Ngoaïi giao. Trong thôøi gian naøy, ñaõ nhieàu laàn toâi cuøng anh chò em trong ñoaøn ñöôïc

ñeán Phuû Chuû tòch bieåu dieãn phuïc vuï cho caùc ñoaøn khaùch quoác teá, trong ñoù nhieàu laàn coù Baùc Hoà

cuøng döï. Moãi laàn ñöôïc thaáy Baùc laø moät laàn Baùc laø moät laàn toâi boài hoài xuùc ñoäng. Maëc duø toâi phaûi

chaêm chuù vaøo chieác keøn clarineùt vaø baûn nhaïc tröôùc maët, nhöng toâi luoân tranh thuû töøng phuùt töøng

giaây ñeå ñöôïc ngaém nhìn Baùc vaø hình aûnh cuûa Ngöôøi in ñaäm daàn trong traùi tim toâi.

Cuoái naêm 1958, anh chò em ngheä só chuùng toâi taäp trung ôû Caàu Giaáy ñeå chænh huaán chính trò. Vaøo

moät buoåi chieàu, khi chuùng toâi ñang ôû hoäi tröôøng nghe giaûng baøi, boãng caû hoäi tröôøng xoân xao. Baùc

Hoà baát thaàn xuaát hieän ôû phía cöûa chính vaø böôùc nhanh veà phía buïc giaûng. Sau giaây phuùt tónh laëng,

caû hoäi tröôøng vang daäy tieáng hoâ “Hoà chuû tòch muoân naêm! Baùc Hoà muoân naêm!” Baùc giô tay vaãy

chuùng toâi ngoài xuoáng. Taát caû nhö nín thôû chôø nghe tieáng noùi cuûa Ngöôøi. Baùc hoûi thaêm veà söùc khoûe,

aên ôû, sinh hoaït cuûa chuùng toâi. Baùc baûo chuùng toâi phaûi coá gaéng hoïc taäp naâng cao trình ñoä chính trò.

Ñaëc bieät toâi nhôù maõi lôøi daën doø cuûa Baùc hoâm ñoù, Baùc noùi: “Caùc coâ caùc chuù vaên ngheä só phaûi chòu

khoù ñi saâu tìm hieåu quaàn chuùng, heát loøng phuïc vuï quaàn chuùng”. Laàn naøy toâi môùi ñöôïc töï do ngaém

Baùc. Vaãn boä baø ba naâu nhö nhieàu laàn toâi ñaõ thaáy Baùc. Rieâng laàn naøy toâi ñöôïc ngaém kyõ vaàng traùn

meânh moâng, ñoâi maét saùng ngôøi vaø boä raâu dòu hieàn cuûa Baùc. Hình aûnh Baùc Hoà ñaõ trôû neân saâu ñaäm

trong traùi tim toâi.

Naêm 1960, sau Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù III nhieàu ñeâm daï hoäi ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Vöôøn

Baùch thaûo Haø Noäi chaøo möøng Ñaïi hoäi Ñaûng. Nhieàu hoaït ñoäng vaên hoùa vaên ngheä, theå duïc theå thao

ñaõ dieãn ra ôû nhieàu khu vöïc trong Vöôøn Baùch thaûo. Choã thì bieåu dieãn caûi löông, kòch noùi hoaëc tuoàng

cheøo; choã thì bieåu dieãn ca muùa nhaïc; choã laïi bieåu dieãn xieác vaø aûo thuaät, choã thì baén phaùo hoa.

Ñoaøn nhaïc giao höôûng cuõng ñeán ñaây bieåu dieãn caùc baûn giao höôûng, caùc baøi ñaïi hôïp xöôùng. Khoâng

khí thaät vui veû naùo nhieät. Moät ñeâm, chuùng toâi goàm 120 nhaïc coâng vaø 3000 dieãn vieân, chuaån bò bieåu

dieãn baûn hôïp xöôùng “Döôùi laù côø Ñaûng” do nhaïc tröôûng Nguyeãn Höõu Hieáu chæ huy, khi nhöõng khuùc

nhaïc daïo ñaàu vöøa caát leân thì ñoät nhieân im baët. Thaät baát ngôø : Baùc Hoà ñang cuøng caùc vò khaùch quoác

teá sang döï Ñaïi hoäi Ñaûng ta böôùc vaøo tröôùc buïc chæ huy cuaû nhaïc tröôûng. Luùc ñoù toâi vaø chaéc raèng taát

* Nhaø giaùo öu tuù. Nguyeân Hieäu tröôûng tröôøng Trung hoïc Vaên hoùa Ngheä thuaät Ñoàng Nai