Bac Ho voi Dong Nai Dong Nai voi Bac Ho 2-3 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Bac Ho voi Dong Nai Dong Nai voi Bac Ho 2-3

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Bac Ho voi Dong Nai Dong Nai voi Bac Ho 2-3

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

caû caùc anh chò em ñeàu muoán chaïy xuoáng oâm chaàm laáy Baùc hoaëc hoâ vang khaåu hieäu “Baùc Hoà muoân

naêm”. Nhöng töùc khaéc chuùng toâi hieåu raèng mình ñang ñöùng trong daøn hôïp xöôùng chaët cheõ vaø

nghieâm ngaët, laïi ñang ñöôïc vinh döï lôùn laø bieåu dieãn cho Baùc Hoà vaø caùc vò khaùch quoác teá cuøng xem.

Ñieàu chuùng toâi khoâng ngôø ñöôïc laø, vöøa böôùc vaøo ñeán nôi Baùc nhanh nheïn ngoài ngay xuoáng saân coû

laøm cho caùc vò khaùch quoác teá cuõng phaûi ngoài theo. Thaät laø giaûn gò moäc maïc vaø gaàn guõi bieát bao!

Baûn hôïp xöôùng “Döôùi laù côø Ñaûng” ñöôïc bieåu dieãn khaù toát, ñöôïc Baùc vaø caùc vò khaùch voã tay hoan

ngheânh. Thaät laø baát ngôø, khi nhöõng traøng voã tay vöøa döùt, Baùc vuït ñöùng daäy ñeán choã nhaïc tröôûng

Nguyeãn Höõu Hieáu noùi : “Chuù ñöa cho Baùc chieác que chæ huy”, roài Baùc töôi cöôøi nhìn taát caû chuùng

toâi. Baùc baûo : “Baây giôø Baùc chaùu ta cuøng haùt baøi ca keát ñoaøn nheù!”. Vöøa döùt lôøi, tay Baùc ñaõ giô leân

cao vaø mieäng Baùc baét nhòp “2,3….” Theá laø cuøng moät luùc tieáng ñaøn, tieáng haùt vang leân huøng traùng :

“Keát ñoaøn chuùng ta laø söùc maïnh

Keát ñoaøn chuùng ta laø theùp gang”

Toâi ñaõ töøng nhieàu laàn bieåu dieãn trong daøn nhaïc döôùi söï ñieàu khieån cuaû caùc nhaïc só nöôùc ngoaøi vôùi

nhöõng taùc phaåm lôùn cuaû Soâpanh, Bestoâven, Traicoâpxki… vaø nhöõng laàn ñoù toâi ñeàu thaáy rung ñoäng vaø

xuùc ñoäng khaùc thöôøng nhöng chöa laàn naøo söï rung ñoäng vaø xuùc ñoäng laïi maõnh lieät nhö laàn naøy.

Chuùng toâi ñang bieåu dieãn döôùi baøn tay chæ huy cuûa Baùc Hoà kính yeâu, vôùi baøi ca veà söùc maïnh cuûa

khoái ñaïi ñoaøn keát toaøn daân, söùc maïnh ñoù ñaõ laøm neân Caùch maïng thaùng Taùm vó ñaïi vaø Chieán dòch

Ñieän Bieân Phuû laãy löøng. Toâi ñaõ giöõ maõi taám aûnh chuïp Baùc Hoà vaø daøn nhaïc giao höôûng cuûa chuùng

toâi ñeâm ñoù. Böùc aûnh ñaõ laø moät kyõ vaät quyù giaù nhaát cuaû ñôøi toâi. Böùc aûnh ñoù cuõng ñaõ ñöôïc phoùng to

ra, treo trang troïng taïi vaên phoøng cuûa Tröôøng Trung hoïc Vaên hoaù Ngheä thuaät tænh Ñoàng Nai.

Töø ñoù ñeán nay, ba möôi naêm ñaõ troâi qua, toâi cuõng nhö bieát bao anh chò em vaên ngheä só ñaõ moät loøng

theo Ñaûng, vöôït qua bao khoù khaên trong söï nghieäp khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc vaø trong söï

nghieäp khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc vaø trong söï nghieäp xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác XHCN,

thöïc hieän theo nhöõng lôøi di huaán cuûa Ngöôøi. Ñoái vôùi toâi, Baùc Hoà luoân ôû trong traùi tim mình, luoân

thoâi thuùc ñoäng vieân vaø nhaéc nhôû toâi vöôn leân ñeå trôû thaønh moät ngheä syõ chaân chính, moät nhaø giaùo

maãu möïc.

Hôn 10 naêm ñöôïc giao nhieäm vuï laõnh ñaïo tröôøng Trung hoïc Vaên hoùa Ngheä thuaät Ñoàng Nai, toâi

luoân chuù troïng vieäc xaây döïng khoái ñoaøn keát nhaát trí, ñoäng vieân moïi ngöôøi soáng, lao ñoäng vaø hoïc

taäp theo göông Baùc Hoà vó ñaïi. Ñoù laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân vaø söùc maïnh taïo neân nhöõng

böôùc tieán boä cuûa tröôøng. Vaø ñoù cuõng laø ñieàu giaûi thích taïi sao tröôøng Trung hoïc Vaên hoùa Ngheä

thuaät Ñoàng Nai thöôøng xaây döïng vaø bieåu dieãn thaønh coâng nhieàu tieát muïc veà chuû ñeà Hoà Chuû tòch.

Ñoù cuõng laø nguyeân nhaân quan troïng ñeå chöông trình tham döï Hoäi dieãn ca muùa nhaïc chuyeân nghieäp

toaøn quoác naêm 1990 cuûa tröôøng Trung hoïc Vaên hoùa Ngheä thuaät Ñoàng Nai vôùi chuû ñeà Baùc Hoà ñöôïc

taëng huy chöông vaøng.

NGOÏC CHUYEÂN ghi

CAÂU CHUYEÄN VEÀ CAÙI CUOÁC LAØM VÖÔØN CUÛA BAÙC

NGUYEÃN VAÊN RI (*)

* Nguyeân Phoù Giaùm ñoác Quoác doanh chaên nuoâi heo Phuù Sôn.

1.2 Page 2

▲back to top

Hình aûnh Chuû tòch Hoà Chí Minh chaêm soùc caây vuù söõa cuûa ñoàng baøo mieàn Nam göûi taëng ñaõ in saâu

trong trí nhôù vaø tình caûm cuûa nhieàu ngöôøi: moät böùc hình Baùc ñang töôùi nöôùc cho caây, moät böùc hình

khaùc ghi laïi luùc Baùc ñang vun goác cho caây baèng caùi cuoác laøm vöôøn. Caùi cuoác laøm vöôøn raát Vieät

Nam aáy coù moät “lòch söû” raát ñaëc bieät hieän ñang löu giöõ taïi Vieän baûo taøng Hoà Chí Minh. Ñoù laø vaøo

naêm 1957, nhieàu chieán só thanh nieân mieàn Nam taäp keát ra Baéc ñang hoïc vaên hoùa taïi caùc tröôøng 216,

214 vaø moät soá tröôøng khaùc chung quanh Haø Noäi. Baùc Hoà ñaõ laàn löôït tôùi thaêm caùc tröôøng. Hoâm Baùc

ñi kieåm tra khu veä sinh, nhaø beáp ñeán nhaø nghæ, nôi hoïc taäp vaø sau cuøng Baùc môùi thaêm chuùng toâi

ñang noùng loøng chôø ñoùn Baùc taïi hoäi tröôøng. Ñieàu ñoù laøm cho chuùng toâi raát xuùc ñoäng. Hoâm aáy, Baùc

ñaõ caên daën Ban Giaùm Hieäu nhaø tröôøng chaêm lo ñeán vieäc toå chöùc toát ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn

cho chuùng toâi- nhöõng thanh nieân mieàn Nam ñang soáng xa gia ñình, queâ höông. Baùc caên daën chuùng

toâi phaûi ñoaøn keát thöông yeâu nhau, ra söùc thi ñua hoïc taäp ñaït keát quaû toát ñeå sau naøy trôû veà phuïc vuï

queâ höông.

Khi Baùc chuaån bò ra veà, chuùng toâi ñaõ ñem ñeán taëng Baùc moät buoàng chuoái raát to do chuùng toâi töï

troàng vaø moät caùi cuoác laøm vöôøn do anh em ôû xöôûng reøn töï laøm. Baùc ñaõ nhaän caû hai, nhöng sau ñoù

Baùc taëng laïi chuùng toâi buoàng chuoái “ñeå caùc chaùu aên cho khoûe maø hoïc taäp cho toát” vaø chæ nhaän caùi

cuoác laøm vöôøn. Baùc noùi: “Baùc seõ duøng caùi cuoác naøy ñeå vun boùn cho caây vuù söõa cuûa ñoàng baøo mieàn

Nam göûi taëng Baùc”.

Ñaõ nhieàu naêm troâi qua, caây vuù söõa trong vöôøn Baùc ñaõ lôùn sum sueâ, xanh toát. Coøn caùi cuoác laøm

vöôøn do thaày troø tröôøng Boå tuùc vaên hoùa 216 töøng in daáu tay Ngöôøi caàm trong nhöõng giôø lao ñoäng

hieän ñöôïc löu tröõ ôû Vieän Baûo taøng, nhöng hình aûnh Baùc Hoà chaêm soùc caây vuù söõa mieàn Nam vaãn

luoân soáng ñoäng trong moãi chuùng toâi. Ñieàu ñoù luoân luoân nhaéc nhôû chuùng toâi ghi nhôù coâng ôn vaø tình

caûm vó ñaïi cuûa vò Cha giaø ñoái vôùi mieàn Nam ruoät thòt.

L.H.T ghi.

NHÖÕNG KYÛ NIEÄM KHOÂNG QUEÂN VEÀ BAÙC

HOAØNG VAÊN BOÅN

CHUÏP AÛNH BAÙC

Traän boùng ñaù quoác teá taïi saân Haøng Ñaãy naêm aáy raát ñoâng. Caàm veù trong tay cuõng khoâng sao len vaøo

ñöôïc. Toâi coá vaøo maáy laàn, ñeàu bò baät ra, ngaõ duùi vaøo moät anh boä ñoäi coù tuoåi moà hoâi ñaày ngöôøi, laøm

chieác maùy aûnh cuûa anh bò baät vaêng xuoáng ñaát, toâi voäi vaøng cuùi xuoáng löôïm leân.

- Uûa, maøy ñoù haû. Chuù maøy gioûi, tao khen- Anh Höng, nhieáp aûnh baùo Quaân ñoäi lau moà hoâi ñoùn chieác

maùy aûnh laám ñaát, roài nhôø toâi môû ñöôøng tieán vaøo coång.

Toâi thì môû ñöôøng caùi khæ moác, nhöng nhôø caùi gioïng Nam boä cuûa hai chuùng toâi, ngöôøi xem cuõng neå

tình chuùt ít.

Vaøo ñöôïc ñeán trong saân, anh Höng giaø kheä neä ngaém nghía qua maùy aûnh, khoâng buoàn lau moà hoâi

khaép ngöôøi. Coøn toâi, toâi phaûi luûi tìm toå quay phim Quaân ñoäi cuûa toâi. Traän aáy, toå laøm phim chuùng toâi

1.3 Page 3

▲back to top

coù nhieäm vuï laøm moät boä phim nhoû ñeå tuyeân truyeàn. Toâi len maõi môùi gaëp ñöôïc caäu trung uùy quay

phim ñang loay hoay tröôùc khaùn ñaøi.

Ngöôùc nhìn leân, toâi thaáy Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng ngoài caïnh moät oâng giaø ñoäi muõ coái, maûnh khaên

che gaàn kín maët.

Toâi vaø caäu quay phim chen laán vaøo gaàn Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng nhöng hai, ba ngöôøi maëc

thöôøng phuïc kieân quyeát xoâ chuùng toâi baät ra.

May quaù oâng nhieáp aûnh giaø Höng cuûa chuùng toâi xuaát hieän.

Toâi baûo caäu quay phim yeân taâm, theá naøo oâng Höng cuõng môû ñöôïc caùc ñöôøng tieáp caän Thuû töôùng

Phaïm Vaên Ñoàng vaø caùc caùn boä cao caáp cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc ñeå mình quay phim.

Anh Höng giaø söûa laïi ñoâi quaân haøm trung uùy, thôû eø eø, moà hoâi nhö taém, kheänh khaïng, ngaém ngaém,

nghía nghía höôùng Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng vaø cuï giaø ngoài caïnh, boø xoåm vaøo, tö theá nhö con eách

khoång loà. Sau anh, chuùng toâi cuõng tö theá aáy, boø theo anh…

Ñang boø loåm ngoåm, boãng anh ñöa tay phaûi ñaäp maïnh sau löng, phaùt aâm ñuùng gioïng “Anh Hai Nam

Kyø”:

- Laøm gì kyø cuïc daäy? Coù ñeå yeân cho ngöôøi ta laøm nhieäm vuï khoâng tía? – Theá roài vaãn loåm ngoåm boø

xoåm vaøo, che khuaát moïi ngöôøi.

Laïi coù caùnh tay tuùm aùo anh loâi laïi… Anh laïi ñöa tay gaït phaét phía sau löng, gaét toaùng leân:

- Giôõn hoaøi, cha noäi, ngöôøi ta ñang laøm nhieäm vuï quan troïng… Laàn naøy, hai caùnh tay tuùm aùo anh raát

chaët, loâi tuoät ra sau. Anh quay phaét laïi, vung tay, quaùt lôùn:

- Baûo veä haû? Vôùi thaèng Höng giaø naøy maø cuõng… Muoán chôi nhau haû? Ñöôïc. Ñeå tao chuïp Baùc Hoà

cuûa tao hai kieåu roài ra ngoaøi kia, côûi aùo chôi nhau, cheát ai naáy chòu…

Caäu quay phim höôùng ngay maùy quay veà phía oâng cuï giaø cuoán khaên gaàn kín maët ngoài caïnh Thuû

töôùng Phaïm Vaên Ñoàng. Maùy quay phim coù gaén teâ leâ. Coøn maùy aûnh cuûa oâng Höng laøm gì coù boä

phaän aáy. Oâng ñieân tieát, quay laïi caø khòa chuùng toâi:

- Daït ra, ñöøng yû maùy moùc taân kyø, aên cöôùp caûnh naøy cuûa tao. Ôû soâng Caám, tao chòu thua hai laàn roài…

Nhieàu ngöôøi xung quanh cöôøi khoaùi traù vì lôøi noùi, haønh ñoäng ngoà ngoä cuûa oâng trung uùy giaø nhieáp

aûnh Nam Kyø. Maëc, ai cöôøi cöù cöôøi, caùc ñoàng chí baûo veä vaãn naém chaët löng aùo oâng trung uùy giaø moà

hoâi ñaày mình, nhaên nhö bò, boø loåm ngoåm tìm caùch xoâng vaøo. Nhöng cuï giaø ngoài caïnh Thuû töôùng

Phaïm Vaên Ñoàng bieán ñaâu maát. Trung uyù nhieáp aûnh giaø noåi khuøng, khoâng theøm lau moà hoâi dính

chuøm döôùi da coå ñoû nhö gaø choïi, caùu gaét um leân:

- Nhieäm vuï soá moät cuûa tao böõa nay do Toøa soaïn baùo Quaân ñoäi giao, coi nhö ñi pheøo.

Laïi coù ai ñoù naém aùo oâng, giaät giaät. Ñang öùc, oâng trung uùy giaø quôø tay phaûy ra sau quaùt lôùn:

- Boû ra, cha noäi, laøm khoå ngöôøi ta hoaøi, laøm tieâu nhieäm vuï soá moät cuûa ngöôøi ta, coøn giaät giaät hoaøi…

Vaø oâng trung uùy giaø quay phaét laïi theo linh tính naøo ñoù, boãng oâng la lôùn:

- Baùc, Baùc Hoà muoân naêm!…

Chuùng toâi cuõng reo leân, vöøa reo vöøa quay nhanh caûnh Baùc töôi cöôøi, ngoài ung dung giöõa caùc cuï giaø,

treû em quanh ñaáy.

Oâng trung uùy giaø nhaûy caø töng moät luùc, chôït nhôù ra, voäi ñöa cao chieác maùy aûnh baám lia lòa.

Baùc töôi cöôøi hoûi:

- Hoaøn thaønh nhieäm vuï soá moät cuûa toøa soaïn chöa chuù Höng? Oâng trung uùy giaø xuùc ñoäng quaù, luùng

tuùng:

- Daï thöa Baùc, chuïp chöa ñaõ laém… Baùc cho chaùu chuïp moät kieåu ñaëc bieät göûi veà mieàn Nam.

1.4 Page 4

▲back to top

Baùc Hoà khoâng cöôøi, söûa laïi coå aùo kaki, keùo maûnh khaên che maët ñeå boä raâu baïc bay theo gioù, keùo

nheï moät chaùu beù gaàn ñaáy vaøo loøng cho oâng trung uùy giaø hoaøn thaønh “nhieäm vuï soá moät” cuûa oâng.

Taát nhieân maùy quay phim cuûa chuùng toâi ñaõ quay goïn caûnh xuùc ñoäng aáy. Ngaäm ñieáu thuoác laù thôm

töø tay Baùc, oâng trung uùy giaø nhaûy caø töng nhö treû thô, moà hoâi rôi loäp ñoäp xuoáng saøn goã khaùn ñaøi.

Baùc ñaõ bieán vaøo ñaùm ñoâng töø luùc naøo, oâng trung uùy giaø môùi la leân:

- Trôøi ñaát, toâi queân caùm ôn Baùc roài… Tui queân…

CAÙC CHAÙU ÑÖØNG LAØM THEÁ

Ñi laøm phim chieán tröôøng hai thaùng, veà döïng taïi xöôûng gaàn thaùng, vaãn cay ñaéng vì moät caûnh quan

troïng veà moät chieán só baén tæa noåi tieáng ôû maët traän Coàn Tieân. Ñaõ quay ñöôïc nhieàu caûnh lính Myõ bò

truùng ñaïn, cuõng xa xa thoâi, nhöng chieáu leân vaãn khoâng thaáy roõ. Vaãn muoán cho ngöôøi xem nhìn roõ

moät teân lính Myõ bò anh chieán só baén tæa haï ngon laønh taïi traän.

Baøn baïc maõi ñaønh baám buïng bí maät daãn nhau leân Sôn Taây. Caäu Duõng xung phong laøm teân lính Myõ

bò baén ngaõ loän nhaøo… Suoát moät buoåi saùng, caäu Duõng nhaøo loän ñeán raùch caû ñít quaàn…

Ñöôïc leänh vaøo chieáu duyeät taïi Phuû Chuû tòch, chuùng toâi hí höûng vaø lo sôï. Quaû thaät chuùng toâi khoâng

muoán chieáu cho Baùc xem caûnh aáy. Taâm tö raát laï: Noùi doái Baùc laø coù toäi, laø ñieàu khoâng neân… Tranh

luaän maõi, cuoái cuøng coù ñoàng chí taéc löôõi: Ñaønh lieàu.

Buoåi chieáu duyeät aáy, raát ñoâng caùn boä caáp cao döï.

Chuùng toâi laám leùt lieác chöøng Baùc theo töøng thöôùc phim raùp chaïy xeø xeø, theo töøng hình aûnh loang

loaùng treân maøn aûnh. Moà hoâi öôùt ñaàm maët muõi chuùng toâi.

Caùi caûnh khoán khoå aáy chaïy qua maøn baïc luùc naøo, chuùng toâi khoâng hay bieát. Boãng coù moät baøn tay

kheàu nheï vaøo vai toâi: Baùc.

Gioïng Baùc aám aùp, nho nhoû:

- Laàn sau, caùc chaùu ñöøng laøm theá nöõa…

Chuùng toâi ñaõ hieåu taát caû. Nhöng vì quaù baøng hoaøng xuùc ñoäng neân cöù ngô ngô ngaùc ngaùc. Baùc laïi oân

toàn:

- Caùc chaùu lau moà hoâi ñi. Quay ñöôïc nhöõng thöôùc phim naøy, toát laém, duõng caûm laém. Ñöøng ñeå

nhöõng thöôùc phim “baén tæa” nhö theá laøm maát loøng tin cuûa ñoàng baøo khi ñöôïc xem caùc caûnh anh

huøng cuûa chieán só, ñoàng baøo ta maø caùc chaùu ñaõ quay thaät.

Baùc mæm cöôøi:

- Khoâng theå naøo cuøng moät caûnh, moät khung hình maø caùc chaùu quay roõ ñöôïc ngöôøi baén tæa vaø keû bò

baén tæa, taát caû ñeàu roõ nhö theá…

Taát nhieân, caûnh aáy ñaõ ñöôïc chuùng toâi thaùo ra khi veà xöôûng. Söùc maïnh cuûa phim taøi lieäu ngheä thuaät

laø ôû tính chaân thaät. Gaàn maáy traêm boä phim veà sau cuûa chuùng toâi, chuùng toâi khoâng sao queân ñöôïc lôøi

daën cuûa Baùc.

TIEÁNG BAÙC TREÂN TRAÄN ÑÒA

Cöù khoaûng 15 phuùt laïi moät laàn baùo ñoäng. Chæ kòp nghe tieáng caùc phaùo thuû cao xaï phoøng khoâng hai

ñaàu caàu Haøm Roàng theùt “tieâu”, tieáng noøng phaùo quay vo vo vaø tieáng chieán só quan traêc 3 DH doõng

daïc ñeám “Naêm nghìn, hai nghìn röôõi, hai nghìn…” laø caû maët ñaát chuùng toâi ñang ñöùng rung chuyeån

döõ doäi nhö ñoäng ñaát. Nhöõng ngaøy aáy, nhieäm vuï cuûa chuùng toâi laø laøm nhanh moät boä phim veà ngöôøi

Haøm Roàng ñaùnh Myõ baûo veä caàu, baûo veä cuoäc soáng quanh vuøng chaân caàu. Ngoaøi ra, caùc ñoäi quay

1.5 Page 5

▲back to top

cuûa Xöôûng phim Quaân ñoäi phaûi quay kyø ñöôïc nhieàu caûnh maùy bay Myõ boác chaùy treân trôøi, phi coâng

Myõ bò baét soáng.

Hoâm qua, chuùng toâi nhòn ñoùi suoát buoåi mang xaùch maùy quay, thuøng ñöïng ca-seùt phim nhöïa chaïy boä

leân taän gaàn caàu Leøn ñeå quay chieác A6A bò ta baén rôi. Moät buoåi toái, toå laøm phim chuùng toâi ñang

nghæ trong moät caùi hang, boãng döng, coù tieáng la lôùn beân kia bôø soâng Maõ:

- Baùc Hoà, Baùc Hoà muoân naêm!…

Roài tieáng keâu aáy lan truyeàn raát nhanh trong ñeâm töø traän ñòa nuùi Ngoïc ñeán traän ñòa Ñoâng Sôn, Ñoài

Thoâng, Nhaø maùy ñieän.

- Baùc Hoà… Baùc Hoà… caùc baïn ôi!…

Ñaïi uùy Leâ Baèng chuïp nhanh chieác ñaøi Xiomao trong tay Leâ Laâm, laàn tìm laøn soùng trong maøn ñeâm.

Boãng nghe tieáng Baùc caát leân raát aám, raát vang caû hang Maét Roàng chuùng toâi ñang truï. Roài beân kia

soâng Maõ, caùc phaùo thuû cuõng vaën to ñaøi cho caû vuøng Haøm Roàng coù theå nghe lôøi keâu goïi cuûa Baùc.

Chuùng toâi nín thôû, baáu chaët vaøo vai nhau, nghieâng tai ñoùn höùng töøng Lôøi keâu goïi cöùu nöôùc cuûa Baùc

vang trong tieáng ì aàm cuûa ñaïn phaùo cao xaï phoøng khoâng khaép khu caàu Haøm Roàng. Trong tieáng bom

cuûa giaëc Myõ chuùng toâi vaãn nghe roõ lôøi Baùc: “Haø Noäi, Haûi Phoøng coù theå bò taøn phaù… Song…”

Döùt traän bom toïa ñoä B57 saùt chaân caàu, chuùng toâi môùi nghe tieáp ñöôïc nhöõng lôøi keâu goïi cuûa Ngöôøi.

Vaø sau ñoù, chæ coøn laïi khuùc nhaïc vang doäi trong ñaøi nhö moät khuùc quaân haønh.

Chuùng toâi laëng ngöôøi, nghe töøng nhòp thôû cuûa nhau trong hang Maét Roàng. Nghe caû tieáng caùc phaùo

thuû, daân quaân hai bôø soâng Maõ goïi nhau í ôùi laãn trong tieáng cöôøi saûng khoaùi, ngheïn ngaøo:

- Coù nghe ñöôïc khoâng? “Naøy Gioân-xon…”

- Nghe ñöôïc chöù.

Coù traän ñòa naøo ñoù baén moät traøng tieåu lieân leân trôøi ñeå möøng nhö möøng chieán thaéng.

Chuùng toâi baøng hoaøng, roài giaät mình hoái nhau mang maùy quay, aéc quy, thuøng caseùt, maùy ghi aâm lao

ra cöûa hang, boø qua caàu Haøm Roàng, men theo ñeâ Yeân Vöïc ñeán traän ñòa cao xaï cuûa anh Nguyeãn Gia

Nhueä. Anh Nguyeãn Gia Nhueä ñang gaøo trong ñieän thoaïi gì ñoù: -Nghe ñöôïc chöù? “Naøy Gioân-xôn”

nheù. Söôùng chöûa? –Hình nhö ñaïi ñoäi tröôûng Nguyeãn Gia Nhueä ñang noùi chuyeän cuøng chính trò vieân

Yeát ôû traän ñòa Yeân Vöïc, cuøng anh Coâng, ñaïi ñoäi tröôûng cao xaï Ñoài Thoâng vaø traän ñòa Ñoâng Sôn-

moät trong nhöõng nôi phaùt tích loaøi ngöôøi mieàn chaâu AÙ.

Caùc phaùo thuû, thöông binh cuûa Nguyeãn Gia Nhueä ñang quaây quaàn beân maâm phaùo, tranh nhau nhaéc

laïi lôøi noùi cuûa Baùc nhö chính Baùc chæ noùi vôùi hoï thoâi:

Gioïng Baùc vaãn aám vaø vang laém nheù, “Naøy, Gioân –xôn”.

Tieác quaù. Ñoaïn ñaàu mình chöa kòp thaùo tai nghe maùy phoâni. Taïi caùi thaèng A3J khoán kieáp, laïi moø ñi

ñeâm vaøo luùc quan troïng aáy… Thuù quaù, nhaåy?

Chuùng toâi duøng ñeøn pin, ñeøn aéc qui taäp trung aùnh saùng quay taïm caûnh traän ñòa Haøm Roàng xuùc ñoäng

nghe Lôøi keâu goïi cöùu nöôùc cuûa Baùc naêm aáy. Tieác moät ñieàu, nhöõng naêm aáy, chuùng toâi coøn ngheøo

quaù, khoâng ñuû ñeøn aéc qui cho caùc ñoäi quay phim maët traän, cuõng khoâng ñuû maùy ghi aâm daõ chieán…

Giôø ñaây, toâi coù theå giôû tuyeån taäp Hoà Chí Minh ñeå ghi laïi ñaày ñuû lôøi keâu goïi lòch söû cuûa Baùc vaøo

naêm aáy. Nhöng toâi khoâng muoán laøm nhö theá. Toâi muoán ñöôïc gìn giöõ nguyeân chaát anh huøng, yeâu

nöôùc cao caû cuûa Baùc ñaõ truyeàn cho chuùng toâi trong giaây phuùt lòch söû aáy, giöõa nhöõng giôø phuùt voâ

cuøng aùc lieät, nguy hieåm vôùi ñôøi chieán ñaáu cuûa chuùng toâi.

BAÙC HOÀ VÔÙI NHÖÕNG NGÖÔØI LAØM PHIM

1.6 Page 6

▲back to top

Toå laøm phim coù ba ngöôøi: Suduki bieân taäp, Teâramoâtoâ quay phim, (hai ñoàng chí naøy laø ñaûng vieân

Ñaûng coäng saûn Nhaät) coøn toâi laø ngöôøi cuûa xöôûng phim Quaân ñoäi bieät phaùi ñi giuùp baïn. Nhieäm vuï

cuûa chuùng toâi laø laøm phim cho Ñaûng Coäng saûn Nhaät, hay noùi cho ñuùng hôn laø laøm phim ñeå nhôø

Ñaûng Coäng saûn Nhaät ñöa vaøo haõng truyeàn hình cuûa Ñaûng coäng saûn Nhaät NDN laøm caùi caàu truyeàn

hình aûnh choáng Myõ cöùu nöôùc cuûa nhaân daân ta vaøo maøn aûnh nhoû cuûa 52 nöôùc tö baûn treân theá giôùi.

Cuoái naêm 1965, chuùng toâi ñöôïc pheùp quay hình aûnh Baùc Hoà. Tin vui ñoù ñeán vôùi toå laøm phim.

Chuùng toâi ai ai cuõng naùo nöùc mong ñôïi giôø phuùt ñöôïc gaëp Baùc.

Ñeå ñaûm baûo chaát löôïng hình aûnh vaø aâm thanh trong nhieäm vuï maø chuùng toâi cho laø raát troïng ñaïi

naøy, töø Nhaät Baûn, haõng NDN ñaõ ñieàu theâmsang ñoàng chí Phudi vaø moät maùy quay phim coù ghi aâm

ñoàng boä.

Chuùng toâi ñeán phoøng khaùch Phuû chuû tòch chuaån bò ñoùn chôø Baùc.

Baùc ñi vaøo, vaãn vôùi boä quaàn aùo kaki quen thuoäc. Chuùng toâi kính caån chaøo Baùc. Baùc giô tay ñaùp laïi

vaø cho pheùp laøm vieäc. Trong khi Baùc traû lôøi nhöõng caâu phoûng vaán cuûa haõng truyeàn hình NDN thì

trong maùy quay phaùt ra nhöõng tieáng khoâng eâm khieán toâi raát lo ngaïi, neáu khoâng may coù gì truïc traëc

veà kyõ thuaät thì thaät laø thieáu soùt lôùn. Ñoàng chí Phudi, moät phoùng vieân quay phim ñöùng tuoåi ñaõ töøng

ñi nhieàu nöôùc, coù nhieàu tuoåi ngheà, nhöng hoâm nay cuõng coù veû hoài hoäp, thao taùc coù phaàn luùng tuùng.

Baùc ñaõ traû lôøi xong nhöõng caâu phoûng vaán. Cuoái cuøng, Baùc duøng tieáng Nhaä gôûi lôøi chaøo vaø chuùc

nhaân daân Nhaät haïnh phuùc.

Coù leõ quaù lo laéng neân toâi noùi vôùi ñoàng chí Phudi: “Tieáng maùy khoâng eâm, lieäu coù truïc traëc kyõ thuaät

gì khoâng?” Phudi voäi kieåm tra laïi maùy moùc. Khoâng ngôø Baùc ñaõ nghe thaáy nhöõng ñieàu chuùng toâi

trao ñoåi. Ñoät nhieân, Baùc baûo: “Caùc chuù cöù laøm cho toát. Neáu caàn Baùc ñoïc laïi cho maø quay”. Taát caû

chuùng toâi ñeàu söõng sôø, xuùc ñoäng tröôùc caâu noùi chöùa ñöïng söï thaáu hieåu vaø aân tình cuûa Baùc ñoái vôùi

nhoùm laøm phim. Nöôùc maét Phudi boãng traøo ra, anh noùi: “Thöa Baùc, toát roài aï”.

Baùc baûo:

- Neáu toát roài thì sang phoøng beân, Baùc chaùu ta uoáng nöôùc.

Phudi taâm söï vôùi toâi: Hôn hai möôi naêm laøm phim, anh ñi nhieàu nöôùc, ñaõ quay nhieàu vò nguyeân thuû

quoác gia. Nhöng nhieàu nôi anh chæ laøm vieäc nhö caùi maùy. Caùc vò nguyeân thuû cöù dieãn thuyeát, mình

cöù quay, vieäc cuûa ai ngöôøi aáy laøm, khoâng coù söï giao löu naøo khaùc. Laàn naøy ñöôïc gaëp Hoà Chuû tòch,

ngay töø phuùt ñaàu anh ñaõ xuùc ñoäng, hoài hoäp quaù neân coù luùng tuùng trong thao taùc. Taát caû taâm trí anh

bò chi phoái bôûi ñöôïc gaëp Baùc Hoà, vò laõnh tuï noåi tieáng cuûa moät daân toäc anh huøng. Ñeán khi ñöôïc nghe

Baùc Hoà noùi saün saøng taïo ñieàu kieän cho nhoùm laøm phim hoaøn thaønh toát nhieäm vuï, anh caøng theâm

xuùc ñoäng.

Trong phoøng traø coù caø pheâ, baùnh keïo, traùi caây. Baùc ngoài cuøng vôùi nhöõng ngöôøi laøm phim, thaân maät

nhö ngöôøi cha ngoài cuøng caùc con.

Baùc hoûi:

- Caùc chuù sang Vieät Nam coâng taùc laâu chöa?

Suduki ñaùp:

- Thöa Baùc, con sang Vieät Nam hôn moät naêm roài aï.

Baùc baûo:

- Theá thì caùc chuù khuyeát ñieåm, sang Vieät Nam hôn moät naêm maø vaãn phaûi nhôø chuù naøy (Baùc chæ

ñoàng chí phieân dòch). Hoài coøn treû, Baùc ra nöôùc ngoaøi, chæ sau saùu thaùng laø nghe vaø noùi ñöôïc tieáng

nöôùc ñoù, khoâng caàn phieân dòch. Töø nay, caùc chuù neân hoïc tieáng Vieät, nhôø chuù naøy (Baùc laïi chæ ñoàng

chí phieân dòch) giuùp ñôõ.

1.7 Page 7

▲back to top

Giôø phuùt gaàn Baùc, ai cuõng muoán keùo daøi. Chuùng toâi muoán ñöôïc ôû beân Baùc laâu hôn, nhöng Baùc coøn

baän nhieàu vieäc. Baùc taïm bieät ra veà.

Caùc ñoàng chí Nhaät cöù ñi theo Baùc, tay caàm maùy quay phim, maùy aûnh maø nhö queân maát coâng vieäc,

neùt maët ai cuõng thaån thôø, luyeán tieác.

Oáng kính maùy quay trong tay toâi khoâng luùc naøo rôøi Baùc. Töøng cöû chæ, töøng böôùc ñi, töøng gioïng noùi,

tieáng cöôøi cuûa Baùc ñoái vôùi toâi ñeàu voâ cuøng quyù giaù. Baùc ñaõ böôùc xuoáng baäc theàm sau phoøng khaùch,

caùc ñoàng chí Nhaät vaãn böôùc theo sau. Baùc chôït ngöøng laïi ngaét moät boâng hoàng taëng Suduk roài ñi veà

phía nhaø saøn. Nhö ñoaùn ñöôïc moïi ngöôøi vaãn doõi theo, Baùc quay laïi mæm cöôøi ñoân haäu vaø giô tay

chaøo taïm bieät. Oáng kính cuûa toâi vaãn theo Baùc cho ñeán khi boùng Ngöôøi ñaõ khuaát sau nhöõng haøng

caây beân neáp nhaø saøn.

Töø ñoù ñeán nay ñaõ hôn 25 naêm, moãi khi nhìn taám aûnh Baùc Hoà vai khoaùc aùo kaki, moät tay caàm quyeàn

soå, moät tay giô cao chaøo taïm bieät nhöõng ngöôøi laøm phim, toâi laïi nhôù ñeán kyû nieäm saâu saéc nhaát

trong cuoäc ñôøi cuûa moät phoùng vieân quay phim quaân ñoäi.

1991

H.V.B

KYÛ NIEÄM NHOÛ VEÀ BAÙC

ANH HOAØNG (*)

Thaùng 7 naêm 1981, hôn 6 naêm sau ngaøy mieàn Nam giaûi phoùng, vì coù coâng vaên yeâu caàu cuûa Ban Toå

chöùc Tænh uûy, ñöôïc hoûi yù kieán, toâi quyeát ñònh chuyeån ngaønh, trôû veà vôùi chieán tröôøng xöa, ñaát Ñoàng

Nai. Tính ñeán nay xa quaân ñoäi vöøa troøn 10 naêm, vôùi 36 tuoåi quaân, treân 60 tuoåi ñôøi.

Töø khi môùi chæ laø moät thieáu nieân môùi lôùn, tình nguyeän ñaùp laïi tieáng goïi cuûa non soâng ñaát nöôùc, ra ñi

muøa thu naêm 1945 töø haõng maùy cöa cuûa B.I.G (nay laø nhaø maùy goã Taân Mai thuoäc phöôøng Thoáng

Nhaát) cho tôùi baây giôø ñaõ laø caùn boä höu trí, laø cöïu chieán binh, caû moät ñôøi gaén boù vôùi quaân ñoäi ñaõ ñeå

laïi trong toâi nhieàu kyû nieäm khoù queân. Toâi ñaõ hoïc ñöôïc nhieàu baøi hoïc quyù ñeå lôùn leân thaønh ngöôøi.

Quaân ñoäi ñaõ nuoâi döôõng toâi, taïo moïi cô hoäi vaø ñieàu kieän ñeå toâi tröôûng thaønh. Duø chæ laø muoân moät

trong caùi taäp theå to lôùn aáy, toâi vaãn haõnh dieän veà mình trong suoát maáy möôi naêm ñaõ khoâng ngöøng töï

reøn luyeän ñeå xöùng ñaùng vôùi danh hieäu “Anh boä ñoäi Cuï Hoà”. Baùc Hoà bao giôø cuõng laø taám göông

trong saùng, raát tieâu bieåu ñeå moãi ngöôøi chuùng ta luoân luoân töï soi roïi, töï xem laïi mình.

Toâi may maén sôùm ñöôïc ñoïc moät quyeån saùch moûng ñaàu tieân vieát veà Baùc Hoà cuûa nguyeân Thuû töôùng

Phaïm Vaên Ñoàng, quyeån “Bình sinh Hoà Chuû tòch”. Saùch in khoå nhoû boû tuùi treân giaáy doù, töø chieán khu

Vieät Baéc ñöa vaøo taän mieàn Ñoâng Nam Boä, toâi ñoïc ngaáu nghieán nhö muoán nuoát laáy töøng lôøi trong

khi ñang ôû giöõa moät khu röøng giaø Xuyeân Moäc. Toâi thaáy Baùc thaät lôùn, lôùn chæ vì “Bình sinh Ngöôøi

raát giaûn dò vaø laõo thöïc”- caâu môû ñaàu quyeån saùch cuûa taùc giaû, ñeán taän baây giôø toâi vaãn nhôù nhö in.

Ñaàu naêm 1960, toâi nhaän leänh ñieàu ñoäng töø sö ñoaøn 338 (moät sö ñoaøn mieàn Nam taäp keát ) veà Toång

cuïc chính trò. Ngaøy aáy, ñaïi töôùng Nguyeãn Chí Thanh coøn laø Chuû nhieäm. Toâi nhaän nhieäm vuï veà Cuïc

Nghieân cöùu, laøm coâng taùc tuyeân truyeàn. Phoøng toâi goïi laø phoøng Tuyeân truyeàn. Tröôûng phoøng ngaøy

aáy laø thieáu taù Leâ Hoøa, goác laø sing vieân tröôøng An-be-xa-roâ Haø Noäi (nay ñaõ taï theá). Trong phoøng coù

* Hoaøng Kim Chung, trung taù QÑNDVN, nguyeân Phoù chuû tòch Hoäi Vaên ngheä Ñoàng Nai

1.8 Page 8

▲back to top

moät boä phaän nhoû laøm coâng taùc phaùt thanh, khoâng thaønh ban hay toå gì caû, tröôûng phoøng tröïc tieáp chæ

ñaïo coâng vieäc cho töøng ngöôøi. Toâi laø moät trong soá nhöõng caùn boä ñaàu tieân veà boä phaän naøy. Caùc anh

em Ñinh Tieán (Nguyeãn Ñình Tieân), Nguyeãn Phoái, Chu Quang Tieâu, Phan Vuõ Vaân… (taát caû sau naøy

ñeàu trôû thaønh ñaïi taù vaø ñaõ nghæ höu) ñaõ coù maët ôû ñaây sôùm hôn.

Maõi sau naøy, cuøng vôùi ñaø phaùt trieån cuûa chieán tranh, moät ban bieân taäp phaùt thanh ñaëc bieät môùi daàn

daàn hình thaønh. Môùi ñaàu, chæ laø phaùt thanh Binh vaän, daønh cho quaân ñoäi Saøi Goøn. Sau theâm caû vôùi

quaân ñoäi Myõ, quaân ñoäi Nam Trieàu Tieân ôû mieàn Nam Vieät Nam. Buoåi phaùt thanh Binh vaän tieáng

Vieät daãu sao vaãn laø “chuû löïc”, ñoäi nguõ ngaøy caøng ñoâng. Noù ñöôïc giao nhieäm vuï lieân tuïc tieán coâng

laøm tan raõ tö töôûng quaân ñoäi Saøi Goøn, vaän ñoäng thöùc tænh tinh thaàn daân toäc cuûa binh só ñòch höôùng

theo ngoïn côø cöùu nöôùc cuûa Maët traän Daân toäc Giaûi phoùng mieàn Nam Vieät Nam. Chuùng toâi khoâng chæ

duøng caùc theå loaïi cuûa baùo chí maø coøn môû roäng caû baèng caùc loaïi hình vaên ngheä cho töøng chöông

trình phaùt soùng.

Anh Traàn Laâm, baáy giôø laø Giaùm ñoác-Toång bieân taäp Ñaøi Tieáng noùi Vieät Nam, raát meâ ñoäi nguõ bieân

taäp naøy. Ñaøi cho nhieàu buoåi phaùt thanh vaøo Nam: Noâng thoân, thaønh thò, coâng nhaân, hoïc sinh, sinh

vieân. Song buoåi phaùt thanh Binh vaän ngay töø ñaàu ñaõ ñöôïc coi laø huøng haäu vaø taøi hoa nhaát. Töø raát

sôùm, nhieàu tieåu phaåm, truyeän ngaén thaät ngaén ñöôïc dòch sang tieáng Anh, tieáng Phaùp vaø höôùng soùng

veà phía chaâu Uùc, chaâu Aâu. Tieáng soùng ñaõ bay ra khaép caùc luïc ñòa.

Chuùng toâi thöôøng ñöôïc anh Traàn Laâm nhaéc nhôû: Baùc Hoà raát quan taâm ñeán vieäc theo doõi ñaøi, baùo.

Ai cuõng bieát Baùc laø moät nhaø baùo lôùn, cho neân, khi hay tin Baùc chuù yù ñeán coâng vieäc cuûa mình,

chuùng toâi trao ñoåi yù kieán vôùi nhau vaø cho raèng ñaây khoâng chæ laø moät vinh döï maø tröôùc heát laø moät

traùch nhieäm naëng neà, phaûi raùng laøm cho thaät toát.

Buoåi phaùt thanh Binh vaän thöôøng phaùt veà khuya. Töø möôøi röôõi, möôøimoät giôø ñeâm ñeán ba, boán giôø

saùng hoâm sau. Bôûi vaäy, trong anh em chuùng toâi coù ngöôøi ñaõ nghó trong chöông trình laøm vieäc haøng

ngaøy, kheùo laém thì Baùc Hoà chæ coù theå xeáp ñöôïc thôøi gian ñeå ñoïc baùo, coøn vieäc nghe ñaøi, nhaát laø

phaùt thanh binh vaän, chaéc cuõng thænh thoaûng thoâi, Baùc laøm sao theo saùt ñöôïc. Aáy laø anh em nghó theá

chôù khoâng phaûi vieän vaøo lyù do naøy maø vieát böøa, vieát aåu. Anh Traàn Laâm thöôøng xuyeân baûo chuùng

toâi: “Lôøi noùi neùm ra roài khoù maø laáy laïi ñöôïc. Nhôù ñöøng ñeå bò “thuûng löôùi”.

Caùi khoù cuûa vieát baøi phaùt thanh binh vaän laø laøm sao gaàn guõi, thieát thöïc do ñoù maø haáp daãn ñoái vôùi

ngöôøi nghe. Vaø quan troïng khoâng theå thieáu: phaûi coù söùc thuyeát phuïc vì ñaït lyù thaáu tình. Vieát vaø noùi

theá naøo ñeå “ra” nhöõng yeâu caàu aáy song laïi khoâng ñöôïc sai quan ñieåm, maát laäp tröôøng. Nhöng anh

em chuùng toâi thöôøng tranh luaän vôùi nhau luùc baáy giôø: saùch löôïc phaûi heát söùc nhuaàn nhuyeãn. Noùi

laøm sao cho ngoït, cho deã vaøo loøng ngöôøi, tieáng noùi maïnh hôn traùi phaù, ñoù chính laø hieäu quaû cao

nhaát.

Nhöõng phaùt thanh vieân ñöôïc löïa choïn cho buoåi phaùt thanh raát keùn gioïng. Caùc anh chò :Vieät Khoa,

Traàn Phöông, Lan Höông, Tuyeát Mai… ñeàu laø nhöõng phaùt thanh vieân noåi tieáng moät thôøi ñaõ coäng taùc

chaët cheõ vôùi chuùng toâi. Nhöõng coâng nhaân baù aâm taän tuïy vaø kyõ thuaät gioûi nhö: Nga, Mai, Leä, Bích

Phuù, Caåm Thi … ñaõ mieät maøi laøm vieäc khoâng quaûn ngaøy ñeâm, giôø giaác vôùi tinh thaàn raát cao, thaät

ñaùng traân troïng, ñeán baây giôø chuùng toâi vaãn nhôù.

Khi vaên ngheä binh vaän ñöôïc môû ra, nhieàu vaên ngheä só coù teân tuoåi trôû thaønh coäng taùc vieân cuûa chuùng

toâi, ñaùng keå coù: Nguyeãn Tuaân, Toâ Hoaøi, Nguyeãn Thaønh Long, Vaên Cao, Phan Huyønh Ñieåu, Vónh

An, Loäc Chöông, giaùo sö Hoaøng Nhö Mai… vaø nhieàu ngöôøi nöõa.

Trong caùc buoåi giao ban haøng tuaàn beân ñaøi, Anh Traàn Laâm thöôøng khoâng tieác lôøi khen phaùt thanh

Binh vaän. Khi thì bieåu döông veà moät caùch ñöa tin kheùp, veà moät caâu chuyeän thôøi söï toát. Khi thì anh

1.9 Page 9

▲back to top

chaám, khuyeân moät baøi bình luaän goïn maø saéc hoaëc moät baøi thô hay, moät maåu chuyeän taâm tình coù

söùc rung ñoäng hoaëc veà moät baøi haùt laéng saâu, ñaày gôïi caûm…

Theá nhöng, coù moät laàn anh Traàn Laâm ñoät xuaát goïi daây noùi môøi caû ban bieân taäp phaùt thanh Binh vaän

ñeán gaëp. Toâi nhôù ñoù laø moät buoåi saùng muøa ñoâng naêm 1961.

Chuùng toâi raát hoài hoäp, khoâng taøi naøo ñoaùn noåi ñaõ xaûy ra chuyeän gì. Moïi ngöôøi leân xe ñaïp, ñaïp vuø

sang 58 Quaùn Söù.

Vaãn hoïp ôû phoøng giao ban, nhöng chæ rieâng Ban Bieân taäp phaùt thanh Binh vaän chuùng toâi vôùi anh

Traàn Laâm, thì ra Baùc Hoà chuyeån lôøi pheâ bình phaùt thanh Binh vaän. Baùc coù khen, coù cheâ. Theo caùch

truyeàn ñaït cuûa anh Traàn Laâm. Thì gaàn ñaây, Baùc Hoà quan taâm ñeán caùc buoåi phaùt thanh vaøo Nam

nhieàu hôn, ñaëc bieät Baùc raát chuù yù ñeán Binh vaän. Baùc khen anh em vieát kheùo, coù lyù coù tình, saép xeáp

chöông trình gioûi, linh hoaït maø chaët cheõ. Nhöng Baùc löu yù veà caùch duøng chöõ. Ví duï: taïi sao laïi goïi

caùc gia ñình binh só nguïy laø “hoï”. Hoï laø ai? Ta xem ñoái töôïng naøy laø theá naøo maø laïi goïi theá? Vaø

Baùc gôïi yù: ñaây laø nhöõng gia ñình ñau khoå. Vì coù caû nhöõng gia ñình caùch maïng cuõng laâm vaøo caûnh

naøy, chaúng theå naøo traùnh ñöôïc. Cho neân coù hieåu kyõ thì môùi heát loøng thoâng caûm caùc gia ñình naøy vaø

vieát môùi ñuùng.

Chuùng toâi ngoài laëng ñi, nghó veà tình thöông yeâu cuûa Baùc ñoái vôùi ñoàng baøo. Tieáng noùi ñaày nhaân

nghóa. Moät baøi hoïc saâu saéc ñoái vôùi anh em chuùng toâi. Khoâng moät ai coù theå nghó laø Baùc laïi kyõ ñeán

theá. Ñöông nhieân, chuùng toâi raát vui möøng xin tieáp thu yù kieán pheâ bình cuûa Baùc. Vaø höùa raèng seõ

khoâng bao giôø ñeå “thuûng löôùi”, phaûi vaøo goân “nhaët boùng” nöõa…

Ñaáy laø chuùng toâi, trong khoâng khí ñaày thaân maät, ñaõ nhaïi laïi loái ví von hình aûnh maø anh Traàn Laâm

hay duøng. Anh Traàn Laâm baûo:

- Oâng Cuï gheâ chöa? Ñaõ daën caùc anh roài, chôù ñeå sô suaát, duø chæ moät sai phaïm nhoû… Tænh vôùi nhau caû

roài chöù?

Cuõng naêm aáy, buoåi phaùt thanh Binh vaän troøn 10 tuoåi. Chuùng toâi ñöôïc Nhaø nöôùc taëng thöôûng Huaân

chöông Chieán coâng haïng nhaát ñuùng vaøo dòp kyû nieäm Caùch maïng Thaùng Taùm vaø Quoác khaùnh 2/9.

Bieân Hoøa 1991

A.H

GAËP BAÙC LAÀN ÑAÀU

KIM ANH (*)

Coù leõ vì toâi ñaõ phuï traùch coâng taùc thieáu nhi ôû Nghóa Bình thôøi kyø 9 naêm, neân sau khi taäp keát ra

mieàn Baéc, toå chöùc laïi phaân coâng toâi veà tröôøng hoïc sinh mieàn Nam ôû soá 4 Thöôïng Caùt (Haø Noäi).

Ñöôïc gaàn guõi, giaùo duïc vaø sinh hoaït vôùi thieáu nhi mieàn Nam laø moät ñieàu haïnh phuùc vôùi toâi, bôûi tuoåi

treû laø maàm xanh töông lai. Vaø nhôø coâng taùc ôû tröôøng hoïc sinh mieàn Nam, maø toâi ñaõ vinh döï ñöôïc

gaëp Baùc- Ngöôøi maø suoát trong 9 naêm khaùng chieán, lôùp caùn boä mieàn Nam nhö chuùng toâi töøng ao öôùc

ñöôïc nhìn, ñöôïc nghe tieáng noùi.

* Nguyeân Phoù Giaùm ñoác coâng ty Donimex (Ñoàng Nai)

1.10 Page 10

▲back to top

Saùng sôùm ngaøy 1-6-1956, toâi cuøng moät soá anh chò phuï traùch tröôøng vaø ñoaøn hoïc sinh mieàn Nam

Thöôïng Caùt ñaõ coù maët taïi Vöôøn Baùch Thaûo Haø Noäi, tham döï sinh hoaït traïi heø cho hoïc sinh mieàn

Nam ñang hoïc taäp ôû mieàn Baéc. Ñaây laø ngaøy hoäi ñaàu tieân cuûa thieáu nhi hai mieàn treân ñaát Baéc giaûi

phoùng do Trung öông Ñoaøn Thanh nieân toå chöùc nhaân ngaøy Quoác teá thieáu nhi.

Tröa hoâm ñoù, Ban toå chöùc thoâng baùo traïi ñöôïc cöû moät ñoaøn ñi döï leã Quoác teá thieáu nhi taïi Phuû Chuû

tòch. Thaät may maén, toâi laø moät trong hai caùn boä phuï traùch ñöôïc cöû ñi cuøng 40 hoïc sinh mieàn Nam.

Ñoaøn chuùng toâi ñeán Phuû Chuû tòch luùc 17 giôø, ñaõ thaáy ñoâng ñuû caùc em hoïc sinh mieàn Baéc vaø caùc baïn

thieáu nhi Lieân Xoâ. Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng ñaõ vui veû chaøo möøng caùc ñoaøn thieáu nhi ñeán döï leã.

Toâi vaø ñoaøn coøn ñang ngôõ ngaøng tröôùc khung caûnh ñeïp, laï maét ôû Phuû Chuû tòch- nôi laøm vieäc vaø tieáp

khaùch cuûa Chuû tòch nöôùc thì boãng nhieân Baùc xuaát hieän.

Caùc em thieáu nhi vui möøng cuøng la leân: “Baùc Hoà ñeán! Baùc ñeán!”. Nhö ñaøn chim vôõ toå, caùc em ñoå

xoâ ñeán quaây quaàn beân Baùc. Xuùc ñoäng ñeán ngheïn lôøi, toâi khoâng töôûng töôïng laïi ñöôïc gaëp Ngöôøi.

Ngöôøi boân ba naêm chaâu boán beå, suoát ñôøi vì daân vì nöôùc, traêm coâng ngaøn vieäc laïi thanh thaûn töï

nhieân khi ñeán vôùi thieáu nhi. Vôùi boä kaki vaøng, daùng Baùc raén roûi. Nuï cöôøi ñoân haäu, caëp maét hieàn

haäu cuûa Baùc thu huùt chuùng toâi, môùi gaëp laàn ñaàu maø sao thaân quen trìu meán.

Phuû Chuû tòch trang nghieâm, khi Baùc ñeán naùo nhieät haún leân. Caùc em thieáu nhi ai cuõng muoán gaàn

Baùc, ai cuõng chen nhau ñeå ñeán vôùi Ngöôøi. Baùc ñöa tay ra daáu vaø noùi:

- Caùc chaùu yeân laëng nghe Baùc noùi ñaây. Caùc chaùu coù bieát hoâm nay laø ngaøy gì khoâng?

- Thöa Baùc, ngaøy Quoác teá Thieáu Nhi aï! Caùc em ñoàng thanh traû lôøi.

Baùc laïi hoûi:

- Theá caùc chaùu coù bieát quoác teá laø gì khoâng?

Caùc em vaø caùc anh chò phuï traùch coøn ñang luùng tuùng chöa bieát traû lôøi theá naøo, Baùc ñaõ nhanh nheïn

ñeán oâm moät chaùu thieáu nhi Lieân Xoâ, ñöa leân cao vaø noùi:

- Quoác teá ñaây! Quoác teá ñaây!

Haønh ñoäng giaûn dò thaân tình cuûa Baùc coøn hôn bao caâu traû lôøi, giaûi thích.

Baùc ñaõ chia keïo vaø cuøng xem phim möøng ngaøy Quoác teá thieáu nhi.

Khi chia tay, Baùc tieãn caùc ñoaøn thieáu nhi ñeán tröôùc coån roài quay sang noùi vôùi ñoaøn chuùng toâi:

- Caùc chaùu mieàn Nam ôû laïi vôùi Baùc.

Baùc öu aùi vôùi thieáu nhi mieàn Nam vì mieàn Nam gian khoå, “ñi tröôùc veà sau” vì vôùi Baùc, “Mieàn Nam

luoân trong traùi tim toâi”.

Toâi vaø 40 hoïc sinh coøn laïi quaây quaàn beân Baùc. Baùc khoâng coøn laø mô nöõa, maø laø söï thaät. Baùc hoûi:

- Caùc chaùu mieàn Nam coù khoûe khoâng? vaø coù nhôù mieàn Nam khoâng? ñöùng caïnh Baùc, toâi traû lôøi thay

caùc em:

- Daï thöa Baùc, khoûe aï!

Baùc mæm cöôøi nhìn toâi vaø noùi:

- Baùc ñaâu coù hoûi coâ chuù phuï traùch.

Vôùi taám loøng ngöôøi cha thöông yeâu caùc con, Baùc nhaén nhuû:

Caùc chaùu mieàn Nam thì phaûi hoïc gioûi ñeå sau naøy veà phuïc vuï mieàn Nam.

Nhìn sang anh chò phuï traùch, Baùc noùi:

- Coâ chuù phuï traùch phaûi luoân lo cho caùc chaùu ñöôïc chu ñaùo.

Chia tay Baùc ra veà, loøng chuùng toâi vaãn boài hoài thöông nhôù lôøi Baùc daïy.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Hôn ba möôi naêm ñaõ troâi qua, lôùp anh chò phuï traùch tröôøng hoïc sinh mieàn Nam ôû Thöôïng Caùt naêm

naøo nay lôùn tuoåi, haàu heát ñaõ nghæ höu. Lôùp hoïc sinh mieàn Nam ngaøy aáy ñaõ tröôûng thaønh, theo lôøi

Baùc ñi suoát muøa khaùng chieán ñeán giaûi phoùng mieàn Nam thoáng nhaát Toå quoác.

Tình thöông cuûa Baùc, loøng thaønh vaø söï giaûn dò cuûa Baùc trong ngaøy leã Quoác teá thieáu nhi 1-6-1956 taïi

Phuû Chuû tòch maõi maõi laøkyû nieäm khoâng phai môø vôùi chuùng toâi.

T.Q.T ghi.

NHÖÕNG GIAÂY PHUÙT NHÔÙ SUOÁT ÑÔØI

LEÂ TRUNG CÖ (*)

Naêm 1954 toâi taäp keát ra Baéc vaø coâng taùc ôû ñôn vò quaân y, trung ñoaøn Quaûng Trò (QK4), töùc laø E271.

Ngaøy 2/9/1957, ñôn vò toâi vinh döï ñöôïc Baùc ñeán thaêm. Tröôùc ñoù, chuùng toâi chæ bieát laø ñöôïc ñoùn moät

caùn boä cao caáp. Chuùng toâi ñoaùn coù theå laø ñoàng chí Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp, nghó vaäy chuùng toâi

ñaõ raát phaán khôûi.

Ñuùng 8 giôø keùm 15 phuùt, toaøn ñôn vò ñaõ taäp hôïp chænh teà. Toâi may maén ñöôïc ôû tröôùc haøng quaân neân

raát gaàn nôi Baùc ñöùng noùi chuyeän sau ñoù.

Chuùng toâi ñang noùng loøng chôø ñôïi thì xuaát hieän phía tröôùc moät ñoàng chí maëc aùo sô mi traéng, quaàn

boä ñoäi. Trong haøng quaân coù tieáng to nhoû: ñoàng chí Nguyeãn Chí Thanh! Ñuùng, ñoàng chí Nguyeãn Chí

Thanh giô tay ñònh noùi gì thì raát nhanh moät cuï giaø ñi ra. Moät linh caûm, toâi vaø moïi ngöôøi töï nhieân hoâ

lôùn: Baùc! Baùc Hoà! Baùc Hoà muoân naêm! Sung söôùng quaù, chuùng toâi vöøa hoâ vöøa khoùc.

Toùc Baùc baïc phô, vaàng traùn roäng, maét saùng hieàn haäu, nhaân ñöùc trong boä quaàn aùo baø ba xaùm baïc

maøu giaûn dò. Vai Baùc choaøng chieác khaên maët, tay phaûi Baùc caàm chieác quaït giaáy. Baùc chuyeån quaït

sang tay traùi vaø ñöa tay phaûi chaøo boä ñoäi. Tieáng voã tay, tieáng hoâ khoâng ngôùt.

Baùc vaãy moïi ngöôøi im laëng. Roài Baùc noùi: hoâm nay Baùc thay maët Trung öông Ñaûng, chính phuû ñeán

thaêm söùc khoûe caùc co, caùc chuù. Baùc chuùc caùc coâ, caùc chuù maïnh khoûe, huaán luyeän, hoïc taäp vaø lao

ñoäng toát, giuùp daân toát. Phaûi ra söùc xaây döïng quaân ñoäi chính quy, hieän ñaïi.

Boãng nhieân Baùc hoûi: “Caùc coâ, caùc chuù coù nhôù queâ khoâng?”. Moïi ngöôøi ñoàng thanh ñaùp: “Thöa Baùc,

coù aï”. Caùc coâ, caùc chuù Quaûng Trò coù theøm aên ôùt moïi (1), huùt thuoác laù vaán khoâng?” “Thöa Baùc coù

aï!”.

Baùc cöôøi. Chuùng toâi voã tay vaø nöôùc maét laïi traøo ra. Baùc noùi tieáp: “Chính phuû Phaùp vaø chính quyeàn

Ngoâ Ñình Dieäm ñaõ phaù hoaïi hieäp ñònh Giô –ne-vô. Vì vaäy, Baùc mong caùc coâ, caùc chuù phaûi naâng

cao caûnh giaùc, xaây döïng quaân ñoäi chính quy, hieän ñaïi ñeå ñaäp tan aâm möu cuûa chuùng. Ngoâ Ñình

Dieäm laø taûng ñaù naèm yø giöõa ñöôøng, ta phaûi coù söùc maïnh ñeå baåy noù ñi. Caùc coâ caùc chuù coù laøm ñöôïc

khoâng?” Chuùng toâi ñoàng thanh: “Thöa Baùc ñöôïc aï!”. Baùc cöôøi vaø voã tay.

Roài Baùc baét nhòp baøi “Keát ñoaøn”. Chuùng toâi haùt say söa. Baøi haùt chöa xong, xe Baùc ñaõ ra ñeán coång

ñôn vò roài.

Chæ maáy phuùt thoâi maø toâi nhôù maõi boùng hình cuûa Baùc.

* Nguyeân caùn boä ñaûng uûy xaõ Phöôùc Böûu, huyeän Xuyeân Moäc (tröôùc naêm 1991 thuoäc tænh Ñoàng Nai)

2.2 Page 12

▲back to top

***

Ñaàu naêm 1962, toâi cuøng moät soá ñoàng chí ñöôïc leänh caûi trang thaønh noâng daân laøm nhieäm vuï baûo veä

ñoaïn ñöôøng töø Nam Lieân (Ngheä An) ñeán saân bay Vinh. Toâi vaùc noâng cuï cuøng ba ñoàng chí baûo veä ra

gaàn ngaõ ba Quaùn Baùnh. Möôøi giôø, coù ñoaøn xe qua ngaõ ba. Moät cuï giaø traïc 60 tuoåi ñaåy moät xe cuùt

kít (loaïi xe moät baùnh baèng goã coù 2 caøng ñeå ñaåy), coù leõ vì maûi nhìn ñoaøn xe neân oâng cuï bò vaáp ngaõ,

chieác xe ñoå beân ñöôøng. Toâi thaáy chieác xe oâ toâ cuoái cuøng ñang chaïy boãng döøng laïi, moät cuï giaø böôùc

ra khoûi khoûi oâ toâ ñôõ cuï giaø bò ngaõ. Ñoù laø Baùc Hoà. Sau ñoù, toâi hoûi theâm anh em laùi xe ñoùn Baùc môùi:

Khi ñeán ngaõ ba, thaáy cuï giaø ngaõ, Baùc baûo döøng xe xem cuï giaø coù bò gì khoâng. thaáy cuï giaø bò xaây xaùt

ôû chaân, Baùc môøi cuï leân, cho xe ñöa veà nhaø, coøn Baùc leân moät xe khaùc vöøa quay laïi ñoùn. Khi bieát

ngöôøi xuoáng xe ñôõ oâng cuï laø Baùc Hoà, ñoàng baøo ôû ñaây ai cuõng nghó nhieàu veà ñaïo ñöùc cuûa Baùc. Toâi

nay ñaõ hôn 60 tuoåi. Nhöõng phuùt ñöôïc thaáy Baùc ñaõ caùch ñaây treân döôùi 30 naêm maø luùc naøo cuõng nhö

thaáy môùi ñaây. Nhöõng phuùt aáy luoân laø nguoàn ñoäng vieân toâi suoát quaù trình coâng taùc vaø cho ñeán hoâm

nay.

1991

LEÂ VAÊN CUÙC ghi

(1) ÔÙt moïi töùc ôùt hieåm theo teân goïi cuûa vuøng Quaûng Trò

CAÙC CHUÙ COÙ NHÔÙ ÑOÀNG BAØO MIEÀN NAM KHOÂNG?

BUØI VAÊN XINH (*)

Moät buoåi saùng chuû nhaät ñaàu naêm 1958, ñôn vò chuùng toâi baát ngôø ñöôïc ñoùn Baùc ñeán thaêm. Luùc aáy

anh em chuùng toâi tröø soá ñi chôi, ñi thaêm ngöôøi quen coøn thì ñang nghæ ngôi, traø laù, laøm caùc coâng

vieäc caù nhaân ôû nhaø, boãng coù tieáng reo to cuûa ñoàng chí tröïc gaùc doanh traïi töø ngoaøi coång: “Baùc ñeán!

Baùc Hoà ñeán! Caùc ñoàng chí ôi!” . Chuùng toâi voäi chaïy uøa caû ra. Chieác xe con chôû Baùc ñaõ xòch ñoã

tröôùc coång gaùc. Raát nhanh nheïn, Ngöôøi böôùc xuoáng nhöng khoâng ñi vaøo cöûa chính maø laïi voøng ra

phía sau kieåm tra nhaø aên, nhaø beáp, coâng trình veä sinh cuûa ñôn vò roài môùi vaøo nhaø Ban Chæ huy.

Ban Chæ huy ñôn vò toå chöùc tieáp Baùc ngay treân quaû ñoài vaãn laø nôi chuùng toâi haøng ngaøy taäp hôïp sinh

hoaït, chaøo côø. Quaû ñoài naøy naèm trong khu ñoài troïc trong doanh traïi ñôn vò thuoäc khu vöïc giaùp giôùi

giöõa Löông Sôn (Hoøa Bình) vaø Xuaân Mai (Haø Ñoâng cuõ) caùc Haø Noäi 38 km.

Chuùng toâi töï ñoäng xeáp thaønh voøng troøn, theo ñoäi hình chöõ O. baùc ñöùng ôû giöõa, ngay trung taâm ñoài.

Vì laø ngaøy nghæ neân moïi ngöôøi taûn maùt nhieàu (soá naøy sau veà cöù tieác laø khoâng ñöôïc gaëp Baùc), caû

tieåu ñoaøn coøn khoaûng hôn 50 ngöôøi vaây quanh Baùc. Vì loøng kính yeâu voâ ngaàn ñoái vôùi Baùc neân ai

cuõng muoán ñöôïc ôû gaàn Baùc nhaát, voøng troøn cöù heïp daàn, heïp daàn laïi. Thaáy vaäy, ñoàng chí baûo veä

Baùc phaûi noùi:

- Hoâm nay, Baùc ñeán thaêm caùc ñoàng chí nhöng maáy hoâm nay Baùc khoâng ñöôïc khoûe, neân ñeà nghò anh

em chuùng ta ñöùng giaõn ra, ngöôøi gaàn nhaát caùch Baùc ba meùt.

May maén sao, ñaïi ñoäi toâi laïi ñöùng gaàn Baùc nhaát, toâi ñöùng haøng ñaàu neân caøng ñöôïc ngaém Baùc roõ.

* Caùn boä höu trí ôû xaõ Phöôùc Thaïnh, huyeän Long Ñaát (tröôùc naêm 1991 thuoäc tænh Ñoàng Nai)

2.3 Page 13

▲back to top

Buoåi sôùm hoâm aáy raát ñeïp trôøi. Naéng sôùm traûi leân khaép caûnh vaät, caây coû. Gioù sôùm thoåi röôøi röôïi.

Baùc ñöùng ñoù, raâu toùc baïc phô, aùnh maét, nuï cöôøi hieàn haäu. Chuùng toâi nhìn Baùc maø cöù ngôõ mình ñang

laâng laâng trong mô.

Baùc töôi cöôøi hoûi:

- Caùc chuù coù khoûe khoâng?

Chuùng toâi ñoàng thanh ñaùp:

- Thöa Baùc, chuùng chaùu khoûe aï!

Baùc cöôøi vaø noùi:

- Caùc chuù laø con em cuûa ñoàng baøo mieàn Nam, ñöôïc taëng danh hieäu Thaønh ñoàng Toå quoác, caùc chuù

phaûi ra söùc xaây döïng quaân ñoäi tieán leân chính quy hieän ñaïi. Muoán coù quaân ñoäi chính quy, phaûi coù

caùn boä, chieán só chính quy.

Ñoaïn, Baùc hoûi:

- Caùc chuù coù nhôù ñoàng baøo mieàn Nam khoâng?

- Thöa Baùc, nhôù laém aï!

Ngöôøi laëng ñi moät laùt roài noùi tieáp. Toâi khoâng nhôù ñöôïc heát nhöõng lôøi cuûa Baùc, chæ nhôù ñaïi yù, Ngöôøi

noùi:

- Caùc chuù nhôù ñoàng baøo mieàn Nam laø ñuùng, trong ñoù coù cha meï, vôï con, anh chò em ruoät thòt cuûa

mình. coù ñieàu Baùc mong caùc chuù phaûi thaät söï ñoaøn keát coi ñôn vò laø nhaø, taäp theå laø chuû, chæ huy laø

quaûn lyù, Toå quoác laø treân heát. Caù nhaân phaûi phuïc tuøng yù kieán taäp theå, khoâng ñöôïc ñoøi hoûi theo yù

rieâng cuûa mình. ñaûng, Nhaø nöôùc giao nhieäm vuï gì mình cuõng phaûi quyeát taâm hoaøn thaønh. Ñoù môùi laø

thaät söï thöông nhôù ñoàng baøo mieàn Nam, thöông nhôù nhöõng ngöôøi thaân yeâu nhaát cuûa mình. baùc noùi,

caùc chuù coù ñoàng yù khoâng?

Chuùng toâi ñoàng thanh ñaùp:

- Thöa Baùc, chuùng chaùu seõ laøm theo lôøi Baùc daïy!

Sau cuøng, Baùc vaãy tay chaøo xoay troøn theo ñoäi hình chuùng toâi roài böôùc leân xe. Chuùng toâi voã tay

theo nhòp ñeå tieãn Baùc ñeán khi xe Ngöôøi khuaát daàn sau nhöõng haøng caây.

1991

B.V.X

TÖØ LAÙ THÖ GÖÛI HOÀ CHUÛ TÒCH…

HOAØNG NGOÏC ÑIEÄP (*)

Ôû Ñoàng Nai, nhieàu ngöôøi bieát oâng Nguyeãn Yeân Tri laø moät nhaø giaùo taän tuïy vôùi söï nghieäp “Troàng

ngöôøi”. Nhöng ít ai bieát raèng oâng coøn löu giöõ trong taâm khaûm moät kyû nieäm raát saâu saéc ñoái vôùi Hoà

Chuû tòch. Neáu khoâng coù kyû nieäm thieâng lieâng aáy daãn ñöôøng, cuoäc ñôøi oâng coù theå ñaõ ñi theo moät

höôùng khaùc…

* Caùn boä Phoøng Nghieäp vuï, Sôû Vaên hoùa Thoâng tin Ñoàng Nai

2.4 Page 14

▲back to top

Oâng Nguyeãn Yeân Tri sinh naêm 1936 taïi thò xaõ Baéc Ninh. Naêm 1954, vöøa troøn 18, oâng töø giaõ queâ

nhaø leân Haø Noäi hoïc ñeä nhò. Luùc aáy thuû ñoâ ñang böøng böøng khí theá chuaån bò cho ngaøy giaûi phoùng.

Gia ñình Yeân Tri coù oâng boá töøng laø lính khoá ñoû cuûa Phaùp. Khí theá caùch maïng caøng daâng cao, oâng

boá caøng maát aên maát nguû. Sôï caùch maïng laøm khoù deã, oâng quyeát ñònh ñöa vôï con chaïy vaøo Nam,

nhaân theå tìm thuoác chöõa beänh lao hieåm ngheøo. Caû gia ñình aâm thaàm chuaån bò cho cuoäc ra ñi. Nhöng

luùc aáy laïi phaùt sinh moät trôû ngaïi khoâng nhoû: Yeân Tri moät möïc khoâng muoán xa thuû ñoâ Haø Noäi.

Trong loøng chaøng trai, thuû ñoâ thaät laø haáp daãn. Tuoåi treû boàng boät khieán anh khoâng hieåu ñöôïc noãi

nieàm saâu kín cuûa oâng boá. Vaû laïi, Yeân Tri ñang bò cuoán theo nieàm vui naùo nöùc cuûa ngöôøi daân Haø

Noäi ñoùn chôø ngaøy giaûi phoùng. Giöõa hai cha con naûy ra söï baát ñoàng: Con muoán ôû laïi Haø Noäi, cha

muoán döùt aùo ra ñi. Cuoái cuøng, cha meï Yeân Tri cuøng caùc em nhoû xuoáng taøu vaøo Nam, rieâng Yeân Tri

ôû laïi Haø Noäi vôùi ngöôøi baùc ruoät.

Naêm 1955, Chính phuû môû tröôøng Ñaïi hoïc Nhaân daân khoùa ñaàu tieân. Ñoái töôïng tuyeån sinh laø nhöõng

hoïc sinh ñaõ toát nghieäp tuù taøi.

Caùc coâ tuù, caäu tuù haùo höùc ghi danh (thôøi ñoù chöa thi tuyeån) vaøo tröôøng ñeå vöøa hoïc vöøa caûi taïo tö

töôûng. Yeân Tri cuõng haêm hôû ghi danh nhöng khoâng ñöôïc nhaän. Thaùng 1/1955, Tröôøng Ñaïi hoïc

Nhaân daân chính thöùc khai giaûng. Chaøng trai Yeân Tri 19 tuoåi tuy khoâng ñöôïc vaøo hoïc nhöng vaãn ñi

döï leã. Buoåi leã long troïng aáy khoâng ngôø laïi laø dòp coù moät khoâng hai trong ñôøi Yeân Tri: anh ñöôïc gaëp

Hoà Chuû tòch. Baùc ñeán döï leã khai giaûng vaø ñoïc moät baøi dieãn vaên chaøo möøng. Baøi dieãn vaên coù ñoaïn

vieát “Thanh nieân phaûi töï hoûi mình ñaõ laøm gì cho ñaát nöôùc chöù ñöøng hoûi ñaát nöôùc ñaõ laøm gì cho

mình”. nhöõng lôøi giaûn dò maø chí tình cuûa Baùc ñaõ thaám saâu vaøo taâm hoàn treû trung, ñaày nhieät huyeát

cuûa chaøng trai Kinh Baéc. Veà nhaø, trong taâm traïng boài hoài xuùc ñoäng, anh naûy ra moät yù ñònh taùo baïo:

Vieát thö cho Hoà Chuû tòch. Thaät söï luùc aáy, Yeân Tri khoâng bieát ñaõ coù ngöôøi naøo göûi thö cho Chuû tòch

nöôùc chöa. Nhöng tuoåi treû haêng haùi khieán anh vöôït qua noãi sôï. Anh keå vôùi Hoà Chuû tòch hoaøn caûnh

cuûa mình vaø thoå loä nguyeän voïng muoán vaøo hoïc Tröôøng Ñaïi hoïc Nhaân daân. Yeân Tri höùa, neáu ñöôïc

nhaän, anh seõ suoát ñôøi ñem heát söùc mình phuïc vuï ñaát nöôùc. Ngoaøi phong bì, Yeân Tri naén noùt ghi

doøng chöõ: “Kính göûi Cuï Hoà Chí Minh –Chuû tòch nöôùc Vieät nam daân chuû coäng hoøa”. Xong ñaâu ñoù,

anh ñem laù thö “caàu may” ra böu ñieän Haø Noäi göûi.

Ngöôøi ta baûo, “caàu ñöôïc öôùc thaáy”. Yeân Tri göûi thö cho Hoà Chuû Tòch ñöôïc moät tuaàn thì moät caùn boä

cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Nhaân daân tôùi nhaø oâng baùc cuûa Yeân Tri ñeå gaëp taùc giaû böùc thö. Oâng ta chæ noùi

vaén taét nhaø tröôøng thöøa leänh cuûa Phuû Chuû tòch, goïi Yeân Tri nhaäp hoïc.

Theá nghóa laø laù thö caàu may cuûa Yeân Tri ñaõ ñeán tay Hoà Chuû Tòch vaø lôøi khaån caàu cuûa anh ñaõ ñöôïc

Baùc chaáp thuaän. Nieàm haân hoan traøn ngaäp taâm hoàn chaøng trai treû hieáu hoïc. Ngaøy 22-5-1955, sau

gaàn moät thaùng khai giaûng, tröôøng Ñaïi hoïc Nhaân daân nhaän theâm moät hoïc troø môùi: chaøng thanh nieân

hoï Nguyeãn xöù Kinh Baéc.

Oâng Nguyeãn Yeân Tri ñaõ khôûi ñaàu cuoäc ñôøi mình baèng moät söï kieän laï luøng, töôûng nhö huyeàn thoaïi

aáy. Baét ñaàu töø laù thö göûi Chuû Tòch Hoà Chí Minh, caùnh cöûa vaøo töông lai cuûa oâng ñaõ môû ra. Vôùi söï

bieát ôn saâu saéc vò laõnh tuï toái cao- Ngöôøi ñaõ giang tay naâng ñôõ moät thanh nieân voâ danh, moät soá phaän

nhoû nhoi trong muoân vaøn soá phaän, Nguyeãn Yeân Tri ñaõ töï nguyeän laøm moät ngöôøi hoïc troø trung

thaønh, taän tuïy vôùi lyù töôûng cuûa Baùc. Tuoåi thanh xuaân cuûa Yeân Tri daønh troïn veïn cho ngheà daïy hoïc

treân mieàn nuùi cao tænh Laïng Sôn. Sau giaûi phoùng, oâng cuõng laø moät trong nhöõng giaùo vieân tình

nguyeän vaøo taêng cöôøng cho ngaønh giaùo duïc tænh Kieân Giang. Thôøi kyø aáy, nhöõng ngöôøi em cuûa Yeân

Tri laàn löôït ra nöôùc ngoaøi sinh soáng, rieâng oâng vaãn moät mình ôû laïi Vieät Nam, tình nguyeän suoát ñôøi

ñi theo lyù töôûng cuûa Hoà Chuû tòch.

2.5 Page 15

▲back to top

Naêm 2001, thaày giaùo Nguyeãn Yeân Tri ñaõ ôû tuoåi 66, laïi mang troïng beänh. Nhöng oâng vaãn khoâng

ngöøng laøm baùo, vieát lòch söû, dòch saùch… Vôùi moät nghò löïc ñaùng khaâm phuïc, oâng ñaõ vöôït qua caên

beänh hieåm ngheøo vaø tieáp tuïc coáng hieán. Oâng laø taùc giaû cuûa nhieàu cuoán saùch lòch söû, laø ngöôøi taùi

hieän cuoäc ñôøi cuûa hôn 80 baø meï Vieät Nam anh huøng tænh Ñoàng Nai. Oâng cuõng chính laø taùc giaû cuûa

chöông ñòa lyù-lòch söû trong boä “Ñòa chí Ñoàng Nai” – moät coâng trình khoa hoïc coù giaù trò ñöôïc xuaát

baûn nhaân kyû nieäm 300 naêm Bieân Hoøa-Ñoàng Nai. Caû ñôøi khoâng bon chen vaøo choán danh lôïi, oâng ñaõ

soáng cuoäc soáng khieâm nhöôøng, ñöùc ñoä cuûa moät nhaø giaùo giaøu nhieät huyeát vaø töï troïng. Nhöõng gì oâng

aáp uû vaø laøm ñöôïc ñeàu xuaát phaùt töø mong muoán cuoäc soáng coù yù nghóa, noi theo taám göông vó ñaïi cuûa

Hoà Chuû tòch.

H.N.Ñ

BAÙC HOÀ TRONG ÑÔØI SOÁNG VAÊN HOÙA TINH THAÀN

CUÛA NHAÂN DAÂN ÑOÀNG NAI

T.S HUYØNH VAÊN TÔÙI (*)

Caùc vó nhaân thöôøng ñeå laïi nhöõng daáu aán maïnh meõ trong ñôøi soáng tinh thaàn cuûa quoác gia, daân toäc.

Nhöng hieám coù laõnh tuï nhö Hoà Chí Minh, Ngöôøi ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng ñeïp ñeõ cuûa moïi ngöôøi

Vieät Nam.

Nhaân daân Vieät Nam taïc töôïng Baùc Hoà kính yeâu trong loøng mình “Hôn töôïng ñoàng phôi nhöõng loái

moøn” (Toá Höõu). Hình aûnh Baùc laø nôi gaëp gôõ, thoáng nhaát nieàm tin cuûa coäng ñoàng caùc daân toäc nhöng

moãi nôi, moãi vuøng, moãi coäng ñoàng coù caùch nghó, caùch hieåu cuûa mình mang maøu saéc phong tuïc taäp

quaùn cuûa ñòa phöông. Nhaân daân mieàn Nam khoâng ñöôïc may maén ñoùn Baùc vaøo thaêm. Duø chöa ñöôïc

tieáp kieán, duø ít coù hieän vaät löu nieäm, nhöng ñoàng baøo mieàn Nam ñaõ coù traùi tim, loøng tin vaø trí töôûng

töôïng ñeán vôùi Ngöôøi. Ôû ñaây, hình aûnh cuûa Ngöôøi thaät lung linh, ñeïp ñeõ. Veà moái quan heä giöõa Baùc

Hoà vôùi mieàn Nam vaø mieàn Nam vôùi Baùc Hoà, saùch baùo vieát ñaõ nhieàu; nhieàu nhöng chöa ñuû, chöa

thoûa loøng. Coù moät nieàm saâu thaúm trong taâm linh cuûa ngöôøi mieàn Nam höôùng veà Baùc coøn ít ñöôïc

bieát ñeán.

Rieâng ñoái vôùi ngöôøi Ñoàng Nai cuõng vaäy, Ñoàng Nai laø maùu thòt cuûa mieàn Nam, coù cuøng taám loøng vaø

nieàm tin cuûa ñoàng baøo mieàn Nam ñoái vôùi Baùc Hoà, trong ñoù cuõng coù nhöõng daùng neùt rieâng cuûa vuøng

ñaát “Mieàn Ñoâng gian lao maø anh duõng” caàn ñöôïc löu yù.

Coäng ñoàng ngöôøi Vieät hình thaønh ôû Ñoàng Nai caùch ñaây khoaûng 300 naêm, do nhieàu ñôït di daân töø

mieàn Baéc, mieàn Trung Vieät Nam vaø Hoa Nam Trung Quoác… vôùi nhieàu lyù do khaùc nhau. Cuoäc soáng

tha höông ôû vuøng ñaát môùi, luoân phaûi ñaáu tranh vôùi töï nhieân, vôùi giaëc ngoaïi xaâm, khieán con ngöôøi

phaûi nöông töïa nhau, cuøng tìm ch döïa tinh thaàn trong cuoäc soáng. Ngöôøi ta tin töôûng vaø thôø cuùng taát

caû nhöõng ai ñem laïi lôïi ích, bình an cho coäng ñoàng, töø nhöõng vò phieám thaàn, caùc meï sanh meï ñoä

ñeán nhöõng anh huøng duõng só mang theo töø coá höông hoaëc naûy sinh töø boån xöù. Cuoäc soáng noâ leä quaù

daøi, quaù khoå bôûi thöïc daân Phaùp roài ñeá quoác Myõ thoâi thuùc ngöôøi Ñoàng Nai tìm ñeán moät bieåu töôïng

* Phoù Chuû tòch UBND tænh Ñoàng Nai

2.6 Page 16

▲back to top

chung ñeå maø tin maø soáng vaø chieán ñaáu. Nhöõng Nguyeãn Tri Phöông, Nguyeãn Duy, Tröông Ñònh… ñaõ

thaát baïi trong khaùng Phaùp, nhaân daân ñòa phöông thöông tieác laäp thôø nhöng loøng vaãn uaát öùc khoân

nguoâi vaø mong ñôïi moät hình boùng khaùc coù theå nöông töïa, tin töôûng. Cho neân, khi xuaát hieän hình

aûnh Baùc Hoà, ngöôøi Ñoàng Nai vöøa baét gaëp moät laõnh tuï taøi gioûi ñeå maø theo, vöøa choïn ñöôïc moät

“nhaân thaàn” ñeå göûi gaém loøng tin. Khoù maø phaân bieät raïch roøi thaùi ñoä cuûa ngöôøi daân Ñoàng Nai ñoái

vôùi Baùc Hoà, moät maët laø söï taän hieán veà vaät chaát theo leänh cuûa laõnh tuï ñeå giaûi phoùng daân toäc, moät

maët laø söï “naïp vaøo” nhöõng naêng löôïng tinh thaàn ñeå xaùc laäp nieàm tin vaø nhöõng chuaån möïc giaù trò

môùi trong ñôøi soáng tinh thaàn cuûa mình: moät beân laø tö duy duy lyù, moät beân laø tín ngöôõng daân gian.

Hai maët thuùc ñaåy, boài ñaép cho nhau thaønh söùc maïnh lôùn hôn khaû naêng hieän coù.

Ngöôøi daân Ñoàng Nai coi Baùc Hoà laø bieåu töôïng tinh thaàn khoâng phaûi baét nguoàn töø meänh leänh, quyeàn

uy maø xuaát phaùt töø taám loøng. Tröôùc heát töø taám loøng cuûa Baùc. Söï quan taâm, ñoàng caûm cuûa Ngöôøi

khieán cho ngöôøi Ñoàng Nai xuùc ñoäng vaø töø ñoù khôi daäy nhöõng ñoäng löïc tinh thaàn. Khi xa Toå Quoác,

Ngöôøi vaãn thaáu hieåu hoaøn caûnh cuûa phu laøm muoái ôû Baø Ròa, caûm thoâng, chia seû “noãi khoå nhuïc cuûa

ngöôøi phuï nöõ baûn xöù” (1). Ñeå baûo veä lôïi ích vaø danh döï cuûa nhaân daân Bieân Hoøa, Ngöôøi vaïch traàn

thuû ñoaïn löøa bòp cuûa thöïc daân Phaùp trong vieäc xaây “Ñaøi Kyû nieäm” goïi laø töôûng nieäm caùc chieán só

vong thaân vì maãu quoác Ñaïi Phaùp”.

Ñeâm 31/10/1964, quaân daân Ñoàng Nai laäp chieán coâng vang doäi ôû saân bay Bieân Hoøa, möôøi hai ngaøy

sau, Baùc coù baøi vieát vaø thô chung vui ñaêng baùo Nhaân daân:

… Uy danh löøng laãy khaép naêm chaâu

Ñaïn coái tung cho Myõ beå ñaàu

Thaønh ñoàng troáng thaéng lay Laàu traéng

Ñieän Bieân- Myõ chaúng phaûi chôø laâu

Nhöõng nghóa cöû aáy chöùng toû Baùc Hoà vaãn luoân beân caïnh ngöôøi Ñoàng Nai, raát gaàn guõi vaø cuï theå; traùi

tim Ngöôøi hoøa nhòp nieàm vui, noãi lo cuûa ñoàng baøo. Taám loøng cuûa moät laõnh tuï nhö vaäy ñöôïc nhaân

daân Ñoàng Nai traân troïng vaø saün saøng ñeàn ñaùp. Ngöôøi laøm muoái ôû Baø Ròa luoân coù baøn thôø Baùc trong

nhaø keå caû luùc chieán tranh ly taùn. “Ñaøi Kyû nieäm” Bieân Hoøa do Phaùp xaây döïng vì muïc ñích mò daân

ñöôïc nhaân daân baûo veä, toân taïo di tích ñeå töôûng nhôù söï quan taâm cuûa Ngöôøi; boán caâu thô “Uy danh

löøng laãy khaép naêm chaâu…” ñöôïc nhuõ vaøng laáp laùnh treân Töôïng ñaøi Chieán thaéng saân bay Bieân Hoøa

nhö ñaõ khaéc saâu vaøo taâm trí moïi ngöôøi.

Do khoâng coù ñieàu kieän giao tieáp vôùi Baùc, nhaát laø trong hai cuoäc khaùng chieán, hình aûnh Baùc toàn taïi

trong loøng ngöôøi Ñoàng Nai chuû yeáu qua loøng tin vaø trí töôûng töôïng. Töø moät soá böùc aûnh hieám hoi

treân baùo, treân tín phieáu, töø lôøi keå cuûa moät soá ít ngöôøi may maén ñöôïc gaëp Baùc, nhaân daân Ñoàng Nai

hình dung Baùc Hoà laø moät “oâng giaø tieân” vôùi nhöõng ñaëc ñieåm ngoaïi hình ñeïp nhaát vaø hoaøn haûo

nhaát. Thoùi quen thaàn thaùnh hoùa nhaân vaät anh huøng cuûa nhaân daân ñaõ daønh cho Baùc Hoà veû ñeïp vöøa

“nhaân tính” (oâng giaø), vöøa “thaùnh tính” (tieân), vöøa thieâng lieâng, vöøa gaàn guõi. Saùch vôû, tö lieäu veà

Baùc ñeán vôùi ngöôøi Ñoàng Nai chaäm hôn con ñöôøng truyeàn khaåu, ñöôïc daân gian hoùa, ñöôïc oùc töôûng

töôïng cuûa ngöôøi bình daân theâu deät thaønh nhöõng truyeän keå, truyeàn thuyeát khieán nhieàu ngöôøi thuoäc

loøng hình aûnh cuûa Ngöôøi, töø vieäc “aên chaùo beï rau maêng” ôû hang Paéc Boù ñeán thaùi ñoä aân caàn ñoái vôùi

caùc anh huøng duõng syõ vaø caùc chaùu thieáu nhi mieàn Nam taäp keát. Trong chieán khu hoaëc ôû vuøng ñòch

taïm chieám, truyeän keå veà Baùc Hoà luoân laø moät moùn quaø quyù baùu. Khi keå chuyeän veà Baùc cuõng laø khi

ngöôøi ta truyeàn nhau hôi aám, söùc maïnh vaø chí höôùng theo con ñöôøng cuûa Baùc.

Nhaân daân mieàn Nam noùi chung vaø ngöôøi Ñoàng Nai noùi rieâng thöôøng bò ñòch khuûng boá, caùch ly vôùi

Coäng saûn cho neân thoâng tin lyù luaän veà caùch maïng, veà ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc.. nhieàu khi mô

2.7 Page 17

▲back to top

hoà, khoâng ñaày ñuû. Nhöõng luùc aáy hình aûnh Baùc Hoà trong tim thay cho taát caû. Ngöôøi nhö coù maët ôû

khaép moïi taám loøng, trong moïi phuùt moïi giaây, trong nguïc tuø, giöõa phaùp tröôøng, bean coâng söï, baõi

phaùo.. Nhöõng baø meï anh huøng xaõ Phöôùc An (huyeän Nhôn Traïch) tieãn choàng con ñi toøng quaân, lyù leõ

raát ñôn giaûn: ñi theo Cuï Hoà laø ñi vôùi caùi ñuùng, khoâng tieác gì heát! Moät chieán só du kích ôû chieán khu

Ñ bò lính Phaùp moå buïng vaãn khoâng ly khai Cuï Hoà. Moät em beù giao lieân xaõ Laïc An (huyeän Taân

Uyeân) bò baén thaû troâi soâng tay vaãn ghì chaët aûnh Baùc Hoà. Raát nhieàu taám göông hy sinh, tröôùc khi truùt

hôi thô’ cuoái cuøng vaãn hoâ vang teân Baùc. Ôû xaõ Xuaân Myõ (huyeän Long Khaùnh) , coù con ñöôøng moøn

daân gian goïi laø ñöôøng Hoà Chí Minh bôûi vì nhöõng chieán só caùch maïng qua con ñöôøng naøy ñeán baõi

baén thöôøng goïi vang teân Ngöôøi; ñoàng chí Ngoâ Baù Cao-Bí thö Tænh uûy Bieân Hoøa bò keát aùn töû hình

naêm 1959, chuaån bò leân maùy cheùm baèng nieàm tin maõnh lieät ôû Ngöôøi:

…. Lôøi Baùc coøn ñaây daï saét son

Coøn daân, coøn Ñaûng coøn non nöôùc

Con vaãn beân cha maõi maõi coøn…

(Nhôù Baùc khi laõnh aùn töû hình)

Nhieàu hình aûnh xaû thaân vì Toå quoác, trung thaønh vôùi laõnh tuï nhö theá keå ra khoâng hieám: ñôøi naøo, ôû

ñaâu cuõng coù. Ñieàu ñaùng löu yù ôû ñaây laø hình aûnh cuûa laõnh tuï Hoà Chí Minh ñaõ trôû thaønh ñoäng löïc beân

trong ñeå thuùc ñaåy con ngöôøi haønh ñoäng. Thöïc teá hình aûnh Baùc Hoà töø cuoäc ñôøi thöïc ñaõ ñi vaøo sinh

hoaït vaên hoùa tín ngöôõng cuûa ngöôøi Ñoàng Nai moät caùch töï nhieân vaø sinh ñoäng, chính ôû ñaây môùi thaáy

roõ nhaát loøng daân ñoái vôùi Baùc Hoà.

Trong taâm thöùc cuûa ngöôøi Ñoàng Nai, Baùc laø hieän thaân cuûa caùi ñuùng, caùi ñeïp, caùi cao quyù. Baùc luoân

ôû phía tröôùc ñeå vöôn ñeán nhöng cuõng luoân ôû beân caïnh ñeå chia seû, baøy toû. Baùc vöøa gieo aân ñöùc cho

gia ñình (ñöôïc thôø trong nhaø), vöøa laø vò cöùu tinh cuûa daân toäc (ñöôïc thôø cuùng ôû coäng ñoàng). Söï xa

caùch veà khoâng gian khieán cho ngöôøi Ñoàng Nai traân troïng, thaønh tín ñoái vôùi baát cöù hieän vaät gì lieân

quan ñeán Baùc Hoà. Chieác ñoàng hoà Baùc taëng ñoàng chí Leâ Ngoïc Baïch vaøo naêm 1959 khoâng chæ laø vaät

löu nieäm rieâng cuûa gia ñình maø trôû thaønh baûo vaät cuûa coäng ñoàng ñöôïc röôùc vaøo löu giöõ trang troïng

taïi nhaø Baûo taøng Ñoàng Nai. Thô chuùc Teát cuûa Baùc ñöôïc caùc cuï giaø cheùp caån thaän ñaët ôû aùn thôø.

Thieáp chuùc Teát cuûa Baùc in treân baùo töø naêm 1949 ñöôïc Baùc noâng daân Nguyeãn Vaên Döïc (xaõ Bình

Lôïi, huyeän Vónh Cöûu) caát giöõ vaø xem ñoù quyù hôn sinh maïng cuûa mình. maù Nguyeãn Thò Haàu (xaõ

Phöôùc An, huyeän Nhôn Traïch) “thôø soáng Cuï Hoà” baèng moät tín phieáu coù aûnh Baùc. Tín phieáu caùch

maïng phaùt haønh naêm 1949 coù in aûnh Baùc ñöôïc nhaân daân Ñoàng Nai tin duøng, ñeán möùc “coøn sôïi raâu

Cuï Hoà cuõng xaøi”.

Baøn thôø Baùc trong nhaø laø hieän töôïng phoå bieán. Gia ñình cuûa ngöôøi Vieät ôû Ñoàng Nai coù taäp quaùn thôø

oâng baø vaø nhöõng vò thaàn coù lieân quan ñeán boån maïng cuûa mình: Taùo quaân baûo trôï vieäc beáp nuùc, caùc

nöõ thaàn laø meï sanh meï ñoä, oâng ñòa, thaàn taøi phuï trôï vieäc laøm aên... Töø khi Baùc maát, nhieàu gia ñình

coù theâm baøn thôø Baùc vôùi yù nghóa Baùc vöøa Cha giaø, vöøa laø ngöôøi ñem haïnh phuùc cho gia ñình. Ñeå

traùnh tai maét ñòch, baøn thôø thöôøng ñöôïc ñaët ôû giöõa nhaø nhö laø thôø toå tieân, coù ngöôøi duøng tín phieáu

laøm aûnh thôø nhö maù Haàu –Phöôùc An, coù nhaø vieát teân Baùc baèng chöõ Haùn vaøo baøi vò ñeå kín ñaùo ñaâu

ñoù treân baøn thôø, ña phaàn thay hình aûnh teân tuoåi baèng chöõ Phöôùc (Haùn töï) ngaàm hieåu Baùc Hoà baûo

trôï cho phöôùc ñöùc cuûa moïi ngöôøi. Gia ñình cuûa moät soá nguïy quaân cuõng thôø vaø höông khoùi cho Baùc.

Coù moät hieän töôïng deã thaáy: nhieàu teân ñòch hoáng haùch, ngoå ngaùo reùo teân caû quan thaày cuûa chuùng ra

chöûi, nhöng khoâng heà xuùc phaïm ñeán teân tuoåi Baùc Hoà; coù keû cuùi ñaàu tröôùc baøn thôø truy ñieäu Baùc

moät caùch thaønh kính. Sau ngaøy mieàn Nam giaûi phoùng, vieäc thôø cuùng Baùc ñöôïc coâng khai, aûnh Baùc

Hoà thöôøng ñöôïc treo trang troïng phía treân baøn thôø chính trong nhaø.

2.8 Page 18

▲back to top

Trong sinh hoaït coäng ñoàng, ngöôøi Vieät ôû Ñoàng Nai coù thôø cuùng nhöõng ngöôøi coù coâng lôùn, ñem laïi

lôïi ích thieát thöïc cho daân laøng. Ôû ñình thôø thaønh hoaøng boån caûnh, tieàn hieàn khai khaån, haäu hieàn

khai cô... töôûng nieäm nhöõng ngöôøi ñaõ khuaát tuy khuyeát danh nhöng coù coâng vôùi maûnh ñaát daân laøng

ñang soáng.

Nhöõng anh huøng duõng só coù coâng ñaùnh giaëc, dieät thuù döõ cuõng ñöôïc ñöa vaøo thôø trong ñình. Vôùi

quan nieäm nhö theá, Baùc Hoà vò cöùu tinh cuûa daân toäc raát xöùng ñaùng ñöôïc coäng ñoàng thôø cuùng. Nhöõng

naêm chieán tranh vieäc thôø cuùng Baùc Hoà ôû coäng ñoàng khoù khaên hôn ôû gia ñình. Nhöng moät soá ñình

chuøa vaãn kính ñaùo daønh nôi trang troïng thôø Baùc Hoà. Ñình Long Thoï, mieáu Caây Vaïn (huyeän Nhôn

Traïch) thôø Baùc Hoà döôùi hình thöùc baøn thôø Tieân sö. Chuøa Böûu Phong (Bieân Hoøa) thôø Baùc töôïng

tröng ôû baøn thôø haäu toå. Ñình Phuù Myõ (xaõ Phuù Hoäi, huyeän Nhôn Traïch) coù saùng kieán ñoäc ñaùo, taïo 3

böùc hoaønh phi vôùi noäi dung:

Hoà nhieân nhi thieân

Chí voïng thaâm aân

Minh hoaøi haäu ñöùc

Ba böùc hoaønh phi naøy treo rôøi nhau ôû chính ñieän, daân ñòa phöông ñoïc 3 chöõ ñaàu caâu ngaàm hieåu

töôûng nieäm Baùc Hoà, nhöng nguïy quyeàn ñeán teá thaàn haøng naêm chaúng theå phaùt hieän. Sau ngaøy thoáng

nhaát ñaát nöôùc, vieäc thôø cuùng Baùc ôû ñình mieáu ñöôïc nhaân roäng. Naêm 1982, ñình Haéc Laêng (huyeän

Chaâu Thaønh) laøm leã röôùc vong linh Baùc Hoà vaø lieät só ñöa vaøo ñieän thôø, thôø cuøng vôùi caùc thaàn thaùnh

boån ñòa. Caùch laøm aáy ñöôïc caùc ñình khaùc hoïc taäp. Hieän nay, nhieàu ñình laäp baøn thôø Baùc Hoà ôû chính

ñieän nhö laø moät trong nhöõng vò thaàn ñöôïc thôø phuïng.

Ôû ñeàn thôø Huøng Vöông (Bieân Hoøa), Baùc Hoà ñöôïc thôø ôû tieân ñieän nhö laø vò Huøng Vöông thöù 19.

ngaøy leã cuûa ñeàn naøy laø ngaøy 10/3 aâm lòch (gioã Toå) vaø 19/5 döông lòch (sinh nhaät Baùc). Trong ngaøy

leã hoäi taïi ñeàn, tröôùc baøn thôø Baùc Hoà vaø Quoác toå Huøng Vöông coù ñuû thaønh phaàn:Ñaûng vieân coäng

saûn, chính quyeàn ñòa phöông, phaät töû, giaùo daân, coù caû chöùc saéc cuûa Thieân chuùa giaùo, Phaät giaùo... ÔÛ

ñaây, moái quan heä ñoaøn keát toaøn daân coù chung haït nhaân laø Quoác toå, trong ñoù maëc nhieân Baùc Hoà nhö

laø Quoác toå thöù 19.

Ngöôøi Vieät goác Hoa laøm noâng nghieäp taïi Phuù Hoøa (Ñònh Quaùn), Taân Phong (Bieân Hoøa) sau ba

möôi naêm ngheøo khoù, töø naêm 1990 môùi vöôn leân khaám khaù, toå chöùc ñöôïc leã caàu an theo phong tuïc

coå truyeàn. Leã caàu an khoâng phuï thuoäc vaøo ñình mieáu, chuøa chieàn, khoâng ñònh kyø, khi sung tuùc môùi

thöïc hieän nhaèm taï ôn thaùnh thaàn vaø caàu ñöôïc muøa, phaùt ñaït. Trong buoåi leã, caàn coù moät chuû vöông

ngöï ôû chaùnh ñieän ñeå chöùng kieán vaø laøm nhòp caàu noái nhöõng taám loøng thaønh cuûa daân vôùi caùc ñaáng

thaàn linh. Nhöõng laàn tröôùc, chuû vöông ñöôïc choïn laø oâng trôøi (Hoaøng Thieân) hoaëc Quan Thaùnh ñeá.

Töø naêm 1990, vò chuû vöông ñöôïc choïn laø Baùc Hoà. Aûnh Baùc ñöôïc röôùc vaøo chaùnh ñieän, ñaët ôû ngoâi

chuû vöông, hai beân laø baøi vò cuûa 28 vò thaàn khaùc. Lyù do choïn Baùc Hoà laøm chuû vöông thaät deã hieåu:

chæ coù con ñöôøng cuûa Baùc Hoà môùi daãn ñeán ñôøi soáng khaám khaù chöa töøng coù hoâm nay.

Trong taâm trí cuûa moät soá chöùc saéc phuï traùch chuøa Phaät vaø nhaø thôø Thieân chuùa giaùo ôû Ñoàng Nai, luùc

naøo cuõng coù Baùc Hoà beân caïnh giaùo daân vaø phaät töû. Khi Baùc maát, thoâng caùo cuûa Hoäi nghò lieân tòch

giöõa Chính phuû caùch maïng laâm thôøi Coäng Hoøa mieàn Nam Vieät Nam vaø caùc toå chöùc nhaân daân ñöôïc

truyeàn ñi, nhieàu ñình chuøa ôû Ñoàng Nai höôûng öùng, toå chöùc truy ñieäu Baùc baèng caàu sieâu, caàu hoàn ôû

chuøa, nhaø thôø, thaùnh thaát. Leã caàu sieâu ôû chuøa Long Thieàn (toå ñình cuûa Phaät giaùo ôû Ñoàng Nai) coù

haøng nghìn ngöôøi ñeán döï. Hoøa thöôïng Thích Hueä Thaønh cho raèng: Baùc Hoà coù coát caùch vaø ñöùc töø bi

cuûa Phaät. Ni sö Hueä Höông (truï trì chuøa Böûu Phong) xem Baùc Hoà nhö laø moät trong “nhöõng Giaùo

chuû cuûa Phaät giaùo” vaø luoân nhang khoùi cho Ngöôøi. Vôùi linh muïc Nguyeãn Kim Ñoan (Giaùo xöù Buøi

2.9 Page 19

▲back to top

Thöôïng) Baùc Hoà coù ñöùc ñoä gaàn vôùi Chuùa saùng theá, oâng luoân coù aûnh Baùc Hoà treân baøn laøm vieäc vaø

thöôøng trích daãn lôøi Baùc Hoà ñeå giaùo huaán con chieân. Thöïc hieám thaáy moät nhaân vaät lòch söû cuøng

ñöôïc toân vinh ôû caùc taàng lôùp nhaân daân vaø ôû caùc toân giaùo nhö vaäy.

H.T

HÌNH AÛNH BAÙC HOÀ TRONG LOØNG NAM BOÄ

HUYØNH VAÊN NGHEÄ (*)

Nhôù ngaøy ñaàu khaùng chieán

Giöõa thaønh phoá Saøi Goøn

Moät chieán só bò thöông

Laáy maùu mình ñang chaûy

Toâ leân töôøng naêm chöõ

“Thaønh phoá Hoà Chí Minh”

Roài môùi ñaønh loøng taét thôû

Cuoäc khaùng chieán baét ñaàu töø ñoù

Söû Vieät Nam,

Theâm moät trang ñoû anh huøng

“Thaønh phoá Hoà Chí Minh”

Moät lôøi theà thieâng lieâng

Khaéc saâu baèng chöõ ñoû

Trong loøng ngöôøi Nam Boä

Nhö maùu thaém loøng tim

Giaëc phaù huûy mieáu ñình

Ñoát nhaø thôø, tröôøng hoïc

Khoâng laøm sao ñoát ñöôïc

Hình aûnh Baùc trong loøng daân

Hình aûnh Baùc khaép nôi

Theo daân ñi khaùng chieán

Khaép böng bieàn, röøng thaúm

Thôø beân aûnh ñöùc Chuùa Trôøi

Beân caïnh Phaät Thích Ca

Trong ba loâ chieán só

Trong caëp vôû hoïc troø

Trong böùc tranh hoïa só

Trong vaàn ñieäu nhaø thô

Giöõa cô quan, ñôn vò

Sao maét Baùc saùng ngôøi

Truyeàn nieàm tin, duõng khí

* Nguyeân quyeàn Chuû tòch Uûy ban khaùng chieán haønh chính tænh Bieân Hoøa, nguyeân Tö leänh khu 7

2.10 Page 20

▲back to top

Khaåu hieäu thaønh tieáng seùt

Keát thuùc nhöõng mít tinh:

“Hoà Chí Minh muoân naêm”

Khaåu hieäu thaønh khuùc haùt

Meï ru con giöõa röøng:

“Hoà Chuû tòch muoân naêm”

Quyeát thaønh caâu khai baùo

Khi bò giaëc khaûo tra

Cuõng laø lôøi traên troái

Khi saép söûa lìa ñôøi.

Bao naêm trôøi khoùi löûa

Chæ mong coù moät ngaøy

Baùc vaøo thaêm Nam Boä

Nöôùc reo vui Ñoàng Nai

Vinh quang thay anh thôï sôn

Ngaøy giaûi phoùng Saøi goøn

Treøo leân coáng thaønh phoá

Toâ vaøng son naêm chöõ

“Thaønh phoá Hoà Chí Minh”

Haø Noäi, 19/2/1960

H.V.N

CHUYEÄN CAÂY HOAØNG LAN ÔN BAÙC

Hoaøng Trung Thuûy (*)

Tröôùc cöûa vaên phoøng cô quan toâi

Coù moät caây hoaøng lan töôi toát

Caønh laù xanh che maùt ngöôøi laøm vieäc

Höông hoa thôm man maùc caû ñaát trôøi

Moãi naêm cöù ñeán sinh nhaät Baùc

Chuùng toâi löïa nhöõng caønh hoa ñeïp nhaát

Quaây quaàn trong höông thôm, trong aùnh saùng cuûa Ngöôøi

Caâu chuyeän caây hoaøng lan ñöôïc keå trong chöông trình kyû nieäm

Ñeïp nhö bao ñieàu Baùc daïy chuùng toâi

Nhôù ngaøy veà tieáp quaân nôi ñaây

* Hoäi vieân Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam, nguyeân caùn boä Sôû Giaùo duïc Ñoàng Nai

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

Chuùng toâi xoùt xa tröôùc caønh caây hoaøng lan ñang voõ vaøng chôø cheát

Choã bom Myõ phaït moät caønh to nhaát

Nöôùc möa gaëm moøn vaøo taän loõi caây)

Coù ai ñoù keå chuyeän Baùc Hoà chöõa beänh cho caây trong vöôøn Baùc

Chuùng toâi laøm ngay theo caùch cuûa Ngöôøi

Laáy xi maêng traùt ñaày boïng nöôùc

Ngaøy ngaøy hoài hoäp nhìn caây trôû laïi xanh töôi

Thaám thoaét ñeán nay ñaõ boán naêm roài

Caây ôn Baùc theâm caønh theâm laù

Ngaøy ngaøy cô quan daäp dìu khaùch khöùa

Taùn hoaøng lan thaønh chieác oâ maøu

Ñeâm traêng doïi khu nhaø taäp theå

Höông hoa gôïi nhieàu yù nghóa thanh cao

Naêm nay nhaân kyû nieäm sinh nhaät Baùc

Caây hoaøng lan röïc rôõ hoa ñeøn

Chuùng toâi laïi quaây quaàn trong aùnh saùng, trong höông thôm cuûa Baùc

Nguyeän laøm theo Ngöôøi trong töøng böôùc ñi leân

Bieân Hoøa, 1987

H.T.T

BIEÅN CHÆ ÑÖÔØNG

Thuû ñoâ mình laém neûo em ôi

Nhìn bieån chæ ñöôøng keûo laïc

Chæ coù con ñöôøng vaøo vieáng Baùc

Muoân ngöôøi ñi theo chæ höôùng: Tình thöông!

1976

L.H.S

(*) Giaùo vieân tröôøng PTTH Nhôn Traïch

AÊN TEÁT VÔÙI BAÙC (1957)

* Nguyeân Thöôøng vuï Tænh uûy, Tröôûng ban Tuyeân giaùo Tænh uûy Ñoàng Nai

La Hoàng Sôn (*)

3.2 Page 22

▲back to top

Muøa xuaân naêm aáy ñaõ qua roài

Kyû nieäm coøn xanh maõi vôùi ñôøi

Quaây quaàn beân Baùc, beân caây söõa(1)

Trôøi laïnh söông ñeâm Baùc vaãn ngoài

Caùi Teát xa nhaø ñeán vôùi toâi

Naêm naøo buoàn laïnh quaù ñi thoâi

Nhöng sao naêm aáy vui kyø laï

Baùc söôûi loøng con aám suoát ñôøi!

(1) Caây vuù söõa cuûa ñoàng baøo mieàn Nam göûi taëng Baùc.

Vuõ Chi Lan

Ngaøy 10/5/1989

V.C.L

NHÔÙ MAÕI KYÛ NIEÄM KHOÂNG BAO GIÔØ QUEÂN

HOAØNG VÓNH PHUÙ (*)

Naêm thaùng ñi qua, tuoåi giaø coù theå laøm cho trí nhôù cuûa con ngöôøi queân daàn nhöõng giaø ñaõ xaûy ra

trong quaù khöù, nhöng ñoái vôùi toâi, nhöõng giaây phuùt voâ cuøng xuùc ñoäng, xuùc ñoäng ñeán nao loøng moãi

khi ñöôïc gaëp Baùc vaãn coøn nguyeân veïn trong kyù öùc vaø caû trong taâm hoàn.

Cuõng nhö nhieàu caùn boä, ñaûng vieân khaùc, trong thôøi gian coâng taùc ôû mieàn Baéc toâi coù vinh döï ñöôïc

gaëp Baùc nhieàu laàn trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau. Vaø laàn naøo cuõng vaäy, vò laõnh tuï vó ñaïi maø

thaân thöông vaø gaàn guõi aáy, ngöôøi Cha kính yeâu coù ñoâi maét hieàn töø cuûa ngöôøi meï aáy ñeàu ñeå laïi

nhöõng daáu aán khoâng theå naøo phai môø cho nhöõng ngöôøi ñaõ töøng gaëp Baùc.

Laàn ñaàu tieân toâi ñöôïc gaëp Baùc laø vaøo cuoái naêm 1954 khi Baùc ñeán thaêm cuoäc hoäi nghò cuûa nhöõng

caùn boä ñöôïc ñieàu ñoäng ñi phaùt ñoäng quaàn chuùng sau chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû giaûi phoùng moät

nöûa ñaát nöôùc. Chuùng toâi khoâng ngôø, vò laõnh tuï cuûa Ñaûng, ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc coâng noâng,

ngöôøi ñaõ laõnh ñaïo cuoäc khaùng chieán toaøn daân ñaùnh thöïc daân Phaùp, laøm neân chieán thaéng chaán ñoäng

ñòa caàu laïi ñeán vôùi ñoäi nguõ caùn boä cuûa Ñaûng giaûn dò vaø thaân tình ñeán nhö vaäy. Trong boä quaàn aùo

cuûa ñoàng noäi, neùt maët hieàn hoøa, Baùc khuyeân caùn boä, ñaûng vieân khi hoøa bình trôû laïi phaûi bieát ñaáu

tranh vôùi caù nhaân, vôùi beänh coâng thaàn. Trong hoaøn caûnh môùi, tröôùc nhieäm vuï môùi phaûi bieát gaàn guõi

nhaân daân, ñi saùt nhaân daân, saün saøng chòu ñöïng nhöõng thöû thaùch, nhöõng hy sinh trong hoaøn caûnh nöûa

nöôùc coù hoøa bình, nhöng nöûa nöôùc coøn phaûi tieáp tuïc ñaáu tranh.

Sau ñoù, toâi ñöôïc ñieàu ñoäng veà phuï traùch ngaønh Noâng nghieäp cuûa tænh Haûi Döông, moät trong nhöõng

tænh troïng ñieåm veà noâng nghieäp cuûa ñoàng baøo soâng Hoàng. Trong thôøi gian naøy, nhieàu laàn toâi coù

vinh döï ñöôïc gaëp Baùc, nghe Baùc noùi chuyeän, daën doø, chæ baûo vôùi caùc caùn boä döï caùc cuoäc hoäi nghò

do Boä Noâng nghieäp trieäu taäp. Ôû nhöõng hoäi nghò naøy, baèng nhöõng lôøi chæ daãn thaân tình, giaûn dò Baùc

giaùo duïc cho moïi ngöôøi thaáy roõ vò trí haøng ñaàu cuûa maët traän noâng nghieäp vaø traùch nhieäm ñoái vôùi

noâng daân, noâng thoân cuûa nhöõng caùn boä cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc treân maët traän aáy.

3.3 Page 23

▲back to top

Vaøo naêm 1965 khi ñeá quoác Myõ môû roäng chieán tranh ôû caû hai mieàn toâi ñang coâng taùc ôû ban Noâng

nghieäp Trung öông thì ñöôïc ñieàu ñoäng vaøo mieàn Nam. Tieáp noái lôùp lôùp ngöôøi “xeû doïc Tröôøng Sôn

ñi cöùu nöôùc” treân ñöôøng töø Tröôøng Sôn Ñoâng roài Tröôøng Sôn Taây toâi veà Ban Noâng vaän Trung öông

Cuïc moät thôøi gian, sau ñoù ñöôïc bieät phaùi veà coâng taùc ôû mieàn Taây Nam boä, vuøng soâng nöôùc meânh

moâng vôùi nhöõng ngöôøi noâng daân chaát phaùc nhöng raát ñoãi quaät cöôøng, caêm thuø giaëc nhöng bieát yeâu

thöông nhau, ñuøm boïc laãn nhau. Vaø duø ôû ñaâu, töø vuøng tranh chaáp, vuøng bò ñòch caøn queùt lieân tuïc

hay vuøng caên cöù khaùng chieán, moïi ngöôøi döôùi bom ñaïn, trong khoù khaên ñeàu toû loøng tin töôûng tuyeät

ñoái vaøo Ñaûng, Baùc Hoà vaø ngaøy thaéng lôïi cuoái cuøng.

Ôû Taây Nam boä toâi ñaõ töøng ñaët chaân ñeán nhieàu nôi. Duø ôû Caø Mau hay Raïch Giaù, Soùc Traêng hay Caàn

Thô, khi noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi noâng daân ñang vöøa saûn xuaát, vöøa chieán ñaáu choáng giaëc thì

caâu chuyeän ñöôïc moïi ngöôøi quan taâm nhieàu nhaát laø nhöõng caâu chuyeän veà Baùc Hoà, veà taám loøng haäu

phöông vôùi tieàn tuyeán… Töø chieán tröôøng xa xoâi ôû nhöõng vuøng ñaát cöïc nam cuûa Toå Quoác khi bieát

Baùc vaãn maïnh khoûe, vaãn haøng ngaøy, haøng giôø chæ ñaïo saùt sao cuoäc khaùng chieán choáng Myõ vaø luoân

luoân nghó tôùi mieàn Nam thì moïi ngöôøi bieåu loä thaùi ñoä vui möøng, phaán chaán. Öôùc mong ñöôïc gaëp

Baùc Hoà, ñöôïc ñoùn Baùc veà thaêm khi mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng laø ñieàu mong öôùc thieát tha, laø

khaùt voïng trong nhöõng ngaøy thaùng ñaày gian lao, thöû thaùch cuûa ngöôøi daân mieàn Nam ñang maët ñoái

maët vôùi quaân xaâm löôïc Myõ ôû tieàn tuyeán lôùn anh huøng.

Vôùi baûn thaân toâi, tuy ñaõ coù may maén ñöôïc gaëp Baùc nhieàu laàn, nhöng hoøa chung vôùi khaùt voïng vaø

loøng mong moûi thieát tha cuûa moïi ngöôøi, toâi cuõng töï nuoâi hy voïng laø ñeán ngaøy thaéng lôïi seõ ñöôïc hoøa

nhaäp vaøo ñoâng ñaûo doøng ngöôøi con cuûa ñaát phöông Nam mang côø, mang hoa ñi ñoùn Baùc. Thöû coøn

gì vui söôùng hôn, xuùc ñoäng hôn khi ñöôïc cuøng moïi ngöôøi hoø reo ñoùn Baùc trong ngaøy vui ñaïi thaéng.

Nhöng loøng mong öôùc vaø khaùt voïng thieát tha aáy ñaõ khoâng coøn ñieàu kieän ñeå trôû thaønh hieän thöïc.

Vaøo giöõa naêm 1969 toâi veà Ban Noâng vaän Trung öông Cuïc ñeå baùo caùo tình hình phong traøo noâng

daân Taây Nam boä sau cuoäc toång tieán coâng Teát Maäu thaân. Treân ñöôøng trôû laïi mieàn Taây gaëp nhöõng

côn möa taàm taõ. Ñöôøng ñi laïi raát khoù khaên phaàn vì ñòch ñaùnh roäng ra choát chaën caùc ñöôøng giao

thoâng, phaàn vì do möa laâu, nöôùc lôùn laøm cho vieäc ñi laïi deã bò maùy bay ñòch thöôøng xuyeân rình raäp,

phaùt hieän. Trong khi chôø ñôïi tieáp tuïc ñi xuoáng Caø Mau, caùn boä ñoaøn theå caû caùc caùn boä quaân ñoäi truï

laïi taïi caên cöù Hoøn Ñaát ôû Raïch Giaù. Saùng ngaøy 2-9-1969 trong khi chuùng toâi chuïm ñaàu beân chieác

maùy thu thanh baùn daãn ñeå nghe tin töùc, thì khaùc vôùi thöôøng leä, gioïng noùi coâ phaùt thanh vieân cuûa

ñaøi Tieáng noùi Vieät Nam töø Haø Noäi caát leân ngheïn ngaøo baùo tin Baùc ñang beänh naëng, Ñaûng ta vaø

Nhaø nöôùc ta ñaõ cöû moät ñoäi nguõ thaày thuoác gioûi ñeán chaêm soùc Ngöôøi.

Tin Baùc bò beänh naëng ñeán thaät voâ cuøng ñoät ngoät vaø taát caû chuùng toâi khoâng ai noùi vôùi ai nhöng ñeàu

hi voïng laø Baùc seõ choùng khoûi ñeå laõnh ñaïo Ñaûng, laõnh ñaïo toaøn daân tieán haønh cuoäc khaùng chieán

choáng Myõ hieän ñang ôû vaøo giai ñoaïn cam go, quyeát lieät nhaát ñi ñeán thaéng lôïi cuoái cuøng. Ñeâm hoâm

aáy, caùi ñeâm 2 thaùng 9 naêm 1969 taát caû chuùng toâi ñeàu thao thöùc khoâng sao nguû ñöôïc. Ngoaøi trôøi möa

vaãn lieân hoài truùt nöôùc taàm taõ vaø ñaïi baùc cuûa ñòch heát loaït naøy ñeán loaït khaùc thi nhau nhaû ñaïn vaøo

khu vöïc chuùng toâi ñang truù quaân. Saùng ngaøy 3 thaùng 9 töø raát sôùm, chuùng toâi laïi chuïm ñaàu beân maùy

thu thanh ñeå ñoùn nhöõng tin môùi nhaát veà beänh tình cuûa Baùc. Nhöng…! Chính ñuùng vaøo saùng ngaøy 3

thaùng 9 naêm aáy (1), trong luùc trôøi vaãn tieáp tuïc ñoå möa thì ngöôøi nöõ phaùt thanh vieân aáy –ngöôøi ñaõ

loan tin Baùc bò beänh ngaøy hoâm qua ñaõ thoâng baùo cho caû nöôùc, cho toaøn daân veà tin Baùc maát. Toån

thaát thaät lôùn lao, thaät ñau xoùt vaø taát caû chuùng toâi coù maët taïi caên cöù Hoøn Ñaát luùc aáy töï nhieân nöôùc

maét cöù tuoân rôi duø raèng chuùng toâi quyeát taâm kìm laïi ñeå khoâng baät leân thaønh tieáng khoùc. Baùc khoâng

coøn nöõa! Baùc ñaõ ra ñi! Baùc ñaõ töø giaõ coõi ñôøi trong luùc cuoäc khaùng chieán ôû mieàn Nam ñang phaûi

3.4 Page 24

▲back to top

choáng traû quyeát lieät vôùi nhöõng ñôït phaûn kích cuûa giaëc Myõ vaø nguïy quaân sau cuoäc toång coâng kích

Maäu Thaân. Ñau ñôùn vaø thöông tieác Baùc voâ ngaàn ngay giöõa chieán tröôøng ñang ôû vaøo thôøi ñieåm noùng

boûng ñoù laø moät kyû nieäm khoâng theå naøo queân ñoái vôùi toâi. Töø ñoù ñeán nay ñaõ 32 naêm, nghóa laø ñaõ traûi

qua hôn möôøi ngaøn ngaøy nhöng toâi vaãn nhôù maõi, nhôù maõi buoåi saùng hoâm aáy, buoåi saùng nghe tin

Baùc maát ôû chieán tröôøng döôùi trôøi möa taàm taõ.

***

Ñeán nay tuoåi taùc cuûa ñôøi toâi ñaõ ngaû veà chieàu nhöng tình caûm ñoái vôùi Baùc kính yeâu vaãn laø nhöõng

tình caûm trong saùng, töôi nguyeân cuûa buoåi bình minh raïng rôõ. duø nghæ höu ñaõ khaù laâu, nhöng moãi

laàn töø Ñoàng Nai trôû ra thaêm mieàn Baéc, thaêm laïi Haø Noäi ngaøn naêm, toâi khoâng bao giôø boû lôõ dòp ñeå

vaøo laêng vieáng Baùc, chieâm ngöôõng Baùc ñang yeân nghæ, thaêm laïi ngoâi nhaø saøn, ao caù, vöôøn caây cuûa

Baùc. Trong vöôøn caây Baùc Hoà, beân caïnh nhöõng caây traùi cuûa caû ba mieàn Baéc, Trung, Nam coù hai caây

böôûi Taân Trieàu maø Ñaûng boä, chính quyeàn, nhaân daân tænh Ñoàng Nai thaønh kính göûi ra troàng ôû vöôøn

Baùc. Tuy thôøi tieát vaø khí haäu cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng vaø soâng Ñoàng Nai coù nhöõng ñaëc tính

khaùc nhau nhöng hai caây böôûi Taân Trieàu trong vöôøn Baùc cuøng vôùi caùc loaøi caây quyù cuûa mieàn Nam

göûi ra troàng vöôøn Baùc chính laø moät trong nhöõng bieåu hieän ñeïp ñeõ cuûa taám loøng chung thuûy, saét son

cuûa ngöôøi Ñoàng Nai, cuûa nhaân daân mieàn Nam ñaõ töøng chòu ñöïng bao nhieâu gian khoå, hy sinh ñi

tröôùc veà sau trong suoát bamöôi naêm tröôøng choán giaëc ñeå cho non soâng khoâng phaûi chia caét, ñeå cho

Baéc Nam soáng chung moät nhaø.

Ñoàng Nai, muøa thu 2001

H.V.P

(1) Baùc maát vaøo 9h47’ ngaøy 2-9-1969 nhöng do tình hình luùc aáy neân saùng ngaøy 3-9-1969 môùi coâng

boá tin Baùc maát.

BAÙC HOÀ TRONG LOØNG

NHÖÕNG NGÖÔØI LÍNH ÑAËC COÂNG RÖØNG SAÙC

LEÂ BAÙ ÖÔÙC (*)

Nhôù muøa thu naêm aáy, ngoïn gioù Caùch maïng thaùng 8 haøo huøng traøn ngaäp caû ñaát nöôùc töø cöûa Nam

Quan ñeán taän muõi Caø Mau, thoåi buøng leân tinh thaàn daân toäc ñaõ bò dìm saâu trong thôøi noâ leä toái taêm,

khôi daäy loøng yeâu nöôùc noàng naøn, yù chí quaät cöôøng trong moïi taàng lôùp nhaân daân töø giaø ñeán treû

khoâng phaân bieät löông giaùo giaøu ngheøo döôùi ngoïn côø ñoû sao vaøng naêm caùnh phaát phôùi tung bay treân

khaép daûi non soâng.

Trong gian nhaø laù vaùch traùt ñaát nôi aáp soá 5 xaõ Vónh Hoøa Höng, huyeän Goø Quao, tænh Raïch Giaù, cha

toâi- moät cuï ñoà nho vaø anh trai toâi laø thaày giaùo laøng vöøa sô taùn töø nôi xa veà cuøng ngoài treân beáp löûa

hoàng baøn chuyeän thôøi söï. Toâi chæ laø caäu thieáu nieân vöøa troøn 14 tuoåi ñöùng döïa löng vaøo coät nhaø nghe

loûm chuyeän cuûa ngöôøi lôùn.

Vôùi gioïng chaäm raõi cuûa moät cuï giaø, ba toâi hoûi:

* Ĉҥi tá QĈND, nguyên Trung ÿoàn trѭӣng trung ÿoàn 10 Rӯng Sác, nguyên Phó ChӍ huy trѭӣng Bӝ ChӍ huy Quân sӵ tӍnh Ĉӗng Nai

3.5 Page 25

▲back to top

- Trong ngaøy 2 thaùng 9 hoåm raøy nghe Cuï Hoà Chí Minh ñoïc baûn Tuyeân ngoân ñoäc laäp, caû nöôùc möøng

nhö môû côø trong buïng, traøo caû nöôùc maét sung söôùng vì ngöôøi daân ñöôïc thoaùt khoûi kieáp laøm traâu

ngöïa, nhöng khoâng bieát cuï Hoà laø ai môùi xuaát hieän maø töø laâu nay chöa ñöôïc nghe tieáng?

- Con nghe tin ñoàn Cuï Hoà Chí Minh laø nhaø caùch maïng Nguyeãn Aùi Quoác hoaït ñoäng noåi tieáng taän

beân Taây vaø töø nöôùc ngoaøi trôû veà laõnh ñaïo Vieät Minh laøm toång khôûi nghóa thaønh coâng vöøa roài –Anh

toâi traû lôøi.

- Neáu ñuùng vaäy thì phöôùc ñöùc cho daân toäc mình coù baäc anh taøi daãn daét, moät laõnh tuï xöùng ñaùng cho

daân ta göûi gaém nieàm tin.

Chuyeän thoaùng nghe hoâm aáy vôùi caùi teân Cuï Hoà Chí Minh- laõnh tuï Nguyeãn Aùi Quoác baét ñaàu ghi daáu

aán vaøo trí nhôù treû thô cuûa toâi, vôùi hình aûnh moät Oâng Cuï giaø coù choøm raâu daøi, vaàng traùn roäng, caëp

maét dòu hieàn ñaùng kính.

Theá roài toâi daét dao gaêm theâm cuoän daây thöøng buoäc ngang löng vaøo Ñoäi thieáu nieân Tieàn phong

mieäng haùt vang baøi ca “Leân ñaøng”, raàm raäp theo chaân cha chuù, cuøng ñaùm treû thoân xoùm ñi bieåu tình

mít tinh, roài ñaøo ñöôøng phaù loä ngaên soâng khi giaëc Phaùp xaâm löôïc trôû laïi, daàn daàn toâi nghieãm nhieân

trôû thaønh anh lính Veä Quoác ñoaøn luùc naøo khoâng roõ, cuøng ñoàng ñoäi haønh quaân vaøo cuoäc chieán 9 naêm

tröôøng kyø, chæ vôùi yù thöùc ñaõ bieát caêm gheùt giaëc Phaùp vaø taám loøng yeâu nöôùc thaät trong saùng theo Cuï

Hoà coù côø ñoû sao vaøng naêm caùnh, thöïc ra cuõng chöa heà bieát gì ñeán Ñaûng, Haø Noäi thuû ñoâ ôû ñaâu, tieáng

goïi nhau “ñoàng baøo”, “ñoàng chí” nghe môùi laï laøm sao. Baøn chaân ngöôøi lính treû laën loäi khaép mieàn

Taây Nam boä, töø U Minh- thöôïng ñeán U Minh-haï, töø Caàn Thô qua Soùc Traêng xuoáng mieàn ñaát muõi

Nam Caên. Moät kyû nieäm thôøi ñoù vaãn coøn nhôù roõ laø ñi qua caùc vuøng giaûi phoùng coù nghóa laø chöa coù

ñoàn boùt ñòch ñoùng, ñöôïc tham döï nhöõng cuoäc hoïp cuûa daân ñòa phöông ñaáu giaù hình Cuï Hoà ñeå huy

ñoäng taøi chính cho khaùng chieán. Nhöõng baùc noâng daân töï nguyeän doác heát haàu bao, xuùc caïn boà luùc,

tranh nhau laøm sao ñöa giaù leân cao nhaát giaønh cho ñöôïc taám hình Cuï Hoà chæ ñöôïc phaùc hoïa baèng

ñöôøng neùt treân giaáy traéng, chöù luùc ñoù laøm gì coù chaân dung thöïc cuûa Baùc, ñem veà cho xaõ mình,

huyeän mình, gia ñình mình traân troïng treo nôi trang troïng nhaát vôùi taát caû nieàm tin yeâu kính meán, vaø

cuõng ñeå chöùng toû cho laøng nöôùc thaáy ñöôïc tinh thaàn yeâu nöôùc theå hieän ôû loøng kính troïng Oâng Cuï

Hoà, trôû thaønh moät phong traøo raàm roä, roäng raõi khaép mieàn Taây Nam boä luùc baáy giôø vaø chính nhöõng

ñieàu maét thaáy tai nghe naøy ñaõ thaám daàn, hình thaønh roõ neùt hôn loøng kính yeâu Baùc Hoà, nhaát laø toâi

laïi ñöôïc vinh döï mang treân mình danh hieäu “Anh boä ñoäi Cuï Hoà” töø ñaây.

Trong khaùng chieán choáng Phaùp, chaùnh quyeàn coøn non treû cuûa ta cuõng ñaõ cho phaùt haønh giaáy baïc Cuï

Hoà ñöôïc in aán treân loaïi giaáy töï saûn xuaát baèng chaát lieäu rôm raï coøn thoâ, theá maø traøn ngaäp nieàm vui,

moïi ngöôøi ai ai cuõng coá gaéng buoân baùn thu vaøo cho ñöôïc ñoàng tieàn coù aûnh Cuï Hoà vôùi choøm raâu daøi,

vaàng traùn cao caát kyõ nôi tuùi aùo trong cuûa mình, moãi khi giaëc caøn boá ñem choân daáu thaät caån thaän. Coù

vuøng giaù trò söû duïng giaáy baïc Cuï Hoà coøn ngang baèng vôùi tieàn Ñoâng Döông xanh ngoaøi thaønh. Qua

thôøi gian trao ñoåi, giaáy baïc sôøn raùch nhaøu naùt, nhöng baø con töï quy öôùc vôùi nhau: “Raùch gì thì raùch

heã coøn ñöôïc choøm raâu Cuï Hoà laø xaøi ñöôïc heát”.

Ñeán khoaûng ñaàu naêm 1950 toâi ñaõ tröôûng thaønh laø trung ñoäi tröôûng trong ñaïi ñoäi 1088 trung ñoaøn

123.

Sau khi taùc chieán bò thöông ôû Thaïnh Trò, Soùc Traêng, toâi ñöôïc ñieàu ñoäng veà phuï traùch huaán luyeän

tröôøng Quaân chính Quang Trung khu 9 ôû caên cöù Choøm Döøa xaõ Vónh Thuaän Ñoâng gaàn chôï Vònh

Cheøo. Trong gian nhaø laù cuûa baùc noâng daân Hai Giaøu ngaøy 15/4/1950, toâi ñöôïc keát naïp Ñaûng cuûa

laõnh tuï Hoà Chí Minh vaø do coù thaønh tích trong chieán ñaáu neân laïi ñöôïc ruùt ngaén thôøi gian döï bò, Lieân

3.6 Page 26

▲back to top

chi uûy quyeát ñònh coâng nhaän ñaûng vieân chính thöùc ñuùng vaøo ngaøy 19/5/1950- ngaøy sinh cuûa Baùc laïi

laø ngaøy maø toâi coi nhö ñöôïc sinh ra laàn thöù hai trong ñôøi mình.

Khi taäp keát ra Baéc, luùc theo hoïc Hoïc vieän Trung cao ôû Quaàn Ngöïa, heã moãi laàn coù ngaøy leã lôùn laø toâi

phaûi thöùc daäy thaät sôùm ra Quaûng tröôøng Ba Ñình chieám laáy moät choã ñöùng gaàn leã ñaøi nhaát ñeå laøm

sao nhìn thaät roõ Chuû tòch Hoà Chí Minh khi Ngöôøi xuaát hieän töôi cöôøi ñöa tay vaãy chaøo moïi ngöôøi.

Cho ñeán khi ñöôïc Ñaûng, Nhaø nöôùc phaân coâng trôû veà Nam tham gia chieán ñaáu söï thöïc toâi cuõng chöa

ñöôïc moät laàn taän maét gaëp Baùc, nhöng treân ñöôøng Tröôøng Sôn vaïn daëm, hình aûnh Baùc Hoà ñaõ trôû

thaønh caùi gì ñoù thaät thieâng lieâng, thaân thöông thaàm kín, trong tim khoâng coøn chæ laø hình aûnh Cuï Hoà

raâu daøi maét saùng nhö xöa, maø laø moät thaàn töôïng cao caû nhö gaàn guõi ruoät thòt, nhö ngöôøi Thaày,

ngöôøi Cha quyù meán luoân daãn daét chæ ñöôøng cho toâi ñi, giuùp toâi vöôït qua nhöõng khoù khaên aùc lieät.

Nhaát laø vôùi cöông vò ngöôøi chæ huy ñôn vò ñaëc coâng baùm truï chieán khu Röøng Saùc thôøi kyø ñaùnh Myõ,

soáng trong voøng vaây truøng ñieäp ñaïn bom cuûa quaân thuø ñaày gian khoå khoác lieät. Nguoàn thoâng tin duy

nhaát chæ vôùi chieác ñaøi baùn daãn ngaøy ñeâm theo doõi, nghe töøng hôi thôû nhòp tim cuûa Baùc töø nôi thuû ñoâ

Haø Noäi. Vaøo caùc ñeâm giao thöøa phaûi daùn tai vaøo maùy ñeå nghe cho ñöôïc baøi thô Baùc chuùc Teát ñoàng

baøo caû nöôùc, moãi caâu moãi chöõ laïi laø söï chæ daãn töøng böôùc ñi, lôøi ñoäng vieân khuyeán khích, laø meänh

leänh tieán coâng cho nhaân daân mieàn Nam vuøng leân “ñaùnh cho Myõ cuùt, ñaùnh cho nguïy nhaøo” tieán leân

giaønh toaøn thaént. Theá roài caùi gì ñeán thì noù ñaõ ñeán, moät ngaøy aûm ñaïm nhö maây ñen phuû kín baàu trôøi,

toaøn ñôn vò ñang laën huïp treân chieán tröôøng soâng nöôùc meânh moâng saùt naùch Saøi Goøn-Gia Ñònh vaãn

hoài hoäp theo doõi qua ñaøi Tieáng noùi Vieät Nam veà dieãn bieán tình hình söùc khoûe cuûa Baùc. Ôû nhöõng

ngaøy ñaàu thaùng 9 naêm aáy ñöôïc tin buoàn Baùc ñaõ ra ñi, taát caû chuùng toâi chaúng ai noùi leân ñöôïc lôøi naøo,

cöù laëng thinh ñeå nghe töøng nhòp tim ñau nhoùi, xoùt thöông toät cuøng, moät maát maùt cho ñaát nöôùc vaø

cho rieâng mình khoâng theå naøo buø ñaép laïi ñöôïc, caûm thaáy nhö laø nhieäm vuï Baùc giao laøm chöa troøn,

chöa sôùm ñoùn ñöôïc Baùc vaøo Nam theo nguyeän voïng thieát tha cuûa Ngöôøi. Taïi sôû Chæ huy ôû gaàn beán

Baéc Röøng, xaõ Phöôùc An, huyeän Nhôn Traïch, caùn boä chieán só tham möu, haäu caàn, chính trò ñeàu gom

laïi, ngöôøi ngoài treân reã ñöôùc, keû ñöùng nôi mieäng haàm quaàn aùo ñaãm nöôùc. Trong luùc ñoù, treân soâng

Ñoàng Kho lieàn keà, taøu chieán ñòch chaïy xeù nöôùc baén hai beân bôø, cuïm quaân cuûa Hoaøng gia Thaùi Lan

ôû Vöôøn Ñieàu cho xe taêng nghieàn naùt caùnh ñoàng caùt Ñoàng Lôùn, bieät kích boä binh haønh quaân aùp saùt

bao vaây loõm röøng thöa thôùt vì chaát ñoäc hoùa hoïc. Taát caû bao quanh ngöôøi chæ huy cuûa mình, chieác

ñaøi baùn daãn Sony ñeå tröôùc maët. Nöõ quaân y syõ Kim Meán nghe höôùng daãn qua ñaøi laëng leõ caét taám vaûi

ñen coøn môùi nguyeân thaønh nhieàu maûnh nhoû. Khoâng coù maøu côø, thay baèng thuoác ñoû nhuoäm gaïc may

thaønh nhöõng mieáng baêng tang, chuyeàn tay nhau töø töø, töï gaén leân ngöïc moãi ngöôøi, cuøng yeân laëng

laéng nghe nhö nuoát töøng gioïng noùi ñoàng chí Bí thö thöù nhaát Leâ Duaån ñoïc baøi “Ñieáu vaên lòch söû”,

nhö gaãy töøng khuùc töøng chöõ, ñau xeù ruoät gan. Taát caû moïi caùn boä, chieán syõ nöôùc maét daøn duïa laên

treân goø maù, muoán theùt to leân cho bôùt noãi ñau thöông, muoán gaøo leân cho ñôõ nhöùc nhoâi tim gan. Thaät

laø Cha cheát maø khoâng ñöôïc troïn veïn khoùc thöông vì raèng beân ngoaøi ñang laø voøng vaây cuûa quaân thuø

töø caùc höôùng, neáu xaûy ra moät tieáng ñoäng loä caên cöù thì toån thaát khoân löôøng. Thaät laø moät kyû nieäm,

moät khoaûng khaéc cuûa thôøi gian nghieät ngaõ maõi maõi ghi saâu trong chuùng toâi, nhöõng chieán syõ Röøng

Saùc kieân cöôøng.

Sau ñoù taát caû cuøng nhau gaït nöôùc maêt, neùn ñau thöông, bieán thaønh söùc maïnh, ñoàng taâm lao vaøo

tuyeán löûa soâng Oâng Keøo, ra traän ñòa Loøng Taøu laøm cho daäy soùng nhaän chìm, ñoát chaùy taøu giaëc, noå

tung kho bom Thaønh Tuy Haï, boác löûa kho xaêng Nhaø Beø, roùt ñaïn phaùo vaøo noäi ñoâ… Chieán coâng noái

tieáp chieán coâng, ngöôøi naøy ngaõ xuoáng, ngöôøi khaùc tieán leân cho ñeán ngaøy 30 thaùng 4 toaøn thaéng.

3.7 Page 27

▲back to top

Maõi cho ñeán ngaøy hoâm nay, sau hôn moät phaàn ba theá kyû troâi qua töø ngaøy Baùc ñaõ ñi xa, nhöng heã

ñeán ngaøy 19 thaùng 5 thì hình aûnh thaân thöông, nhöõng kyû nieäm saâu saéc veà Baùc Hoà kính yeâu muoân

vaøn laïi soáng ñaäy trong toâi.

L.B.Ö

GIÖÕ MAÕI TAÁM AÛNH BAÙC

Linh Muïc NGUYEÃN KIM ÑOAN (*)

Toâi coøn nhôù ngaøy aáy vaøo thaùng 8-1974, thaày Hoøe töø Doác Mô ñeán gaëp toâi-luùc aáy laø phoù giaùo xöù Gia

Kieäm, thaày noùi:

- Thöa cha, con coù caùi naøy cho cha coi.

Thaày môû caëp laáy ra ba taám aûnh cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh. Aûnh in treân giaáy maøu côõ baèng cuoán taäp

100 trang.

- Ôû ñaâu thaày coù maáy taám aûnh naøy? Toâi ngaïc nhieân hoûi.

- Thöa cha, vieân trung taù Ñaêng ôû chi khu Kieäm Taân ñöa cho con. Haén noùi ñeâm qua boïn lính chi khu

ñi caøn queùt vuøng Caây Gaùo ñaõ baét ñöôïc xaáp hình cuûa Oâng Hoà.

Toâi thaàm nghó. AØ! Thì ra ñaây laø chaân dung cuûa moät laõnh tuï ôû mieàn Baéc maø ñaøi phöông Taây vaãn

thöôøng nhaéc ñeán vaø ca ngôïi veà taøi, ñöùc.

Baùo chí phöông Taây ñaõ töøng noùi, töøng vieát veà Ngöôøi, töøng ñaêng trang troïng aûnh cuûa Ngöôøi. Theá thì

taïi sao mình laïi khoâng giöõ moät taám ñeå laøm kyû nieäm. Toâi töï nhuû nhö vaäy vaø xin thaày Hoøe moät taám

aûnh cuûa Ngöôøi. Toâi caån thaän ñaët taám aûnh vaøo giöõa chieác caëp giaáy, luùc naøo cuõng ñeå treân baøn laøm

vieäc.

***

toâi rôøi mieàn Baéc vaøo Nam luùc môùi 12-13 tuoåi, tuoåi nieân thieáu thaät voâ tö vôùi thôøi cuoäc, caøng khoâng

hieåu veà Hoà Chuû Tòch, veà cuoäc khaùng chieán thaàn thaùnh choáng thöïc daân Phaùp maø Ngöôøi ñaõ laõnh ñaïo.

Tuoåi thanh nieân cuûa toâi lôùn leân ôû mieàn Nam, trong caùc nhaø tröôøng, chuûng vieän hoïc taäp theo lyù

töôûng cuûa Chuùa Ki-toâ. Thaùng 5 naêm 1969, toâi thuï phong chöùc Linh muïc veà laøm phuï taù cho cha xöù

Phöông Laâm (Ñònh Quaùn).

Xöù cuûa toâi naèm ôû treân quoác loä 20 noái Saøi Goøn-Ñaø Laït, luùc naøy laø nôi hoaït ñoäng thöôøng xuyeân cuûa

Ñoaøn Haäu caàn 814 ñeå vaän chuyeån, tieáp nhaän, thu mua haøng hoùa cho löïc löôïng caùch maïng. Ôû ñaây,

vieäc tieáp xuùc giöõa giaùo daân ñi laøm raãy, laøm röøng vaø quaân giaûi phoùng cuõng khoâng phaûi laø vieäc laï.

moät ñoâi laàn, tình côø toâi ñaõ gaëp ñöôïc anh em quaân giaûi phoùng (luùc ñoù cuõng khoâng bieát laø du kích hay

quaân chuû löïc). Hoï treû tuoåi, noùi naêng nhoû nheï, hieàn laønh khaùc haún nhöõng gì boä maùy tuyeân truyeàn

cuûa chính quyeàn Saøi Goøn vaãn ra raû veà “Vieät Coäng”.

Moät ñeâm thaùng 9-1969, toâi môû ñaøi Haø Noäi, chæ nhaèm nghe tin töùc veà mieàn Baéc, veà queâ höông maø

vôùi toâi luùc aáy ñaõ laø quaù khöù khoâng bieát bao giôø môùi coù dòp veà laïi. Hôn nöõa, moät soá giaùo daân qua

* Chaùnh xöù giaùo xöù Buøi Thöôïng

3.8 Page 28

▲back to top

nghe ñaøi phöông Taây ñaõ cho toâi bieát tin: Oâng Hoà, vò laõnh tuï ôû mieàn Baéc ñaõ maát. Toâi chôït nghe ñöôïc

baøi ñieáu vaên cuûa coá Toång bí thö Leâ Duaån trong buoåi leã truy ñieäu Hoà Chuû Tòch. Theá laø Ngöôøi ñaõ ñi

xa! Moät ngöôøi suoát cuoäc ñôøi phaán ñaáu cho lyù töôûng ñoäc laäp, töï do, thoáng nhaát ñaát nöôùc (nhö toâi

ñöôïc nghe trong baøi ñieáu vaên) thaät ñaùng khaâm phuïc. Tieáng khoùc röng röùc cuûa ñoàng baøo mieàn Baéc

qua laøn soùng ñieän, caøng laøm toâi caûm nhaän ñöôïc taám loøng cuûa nhaân daân vôùi Ngöôøi. Toâi nhôù maõi

ngaøy Hoà Chuû Tòch ñi xa bôûi moät söï truøng hôïp ngaãu nhieân: Naêm toâi thuï chöùc Linh muïc cuõng laø naêm

Ngöôøi veà coõi vónh haèng.

Ngaøy toâi giöõ taám aûnh Hoà Chuû Tòch, Ngöôøi maát ñaõ 5 naêm, cuõng laø ngaøy quaân giaûi phoùng mieàn Nam

chuaån bò vaøo chieán dòch môùi.

Roài mieàn Nam giaûi phoùng, ñaát nöôùc thoáng nhaát. Ngaøy 30-4-1975, toâi laáy taám aûnh löu giöõ baáy laâu

cho vaøo khung ñeå tröôùc baøn laøm vieäc. Ngaøy toâi coù theå coâng khai chöng taám aûnh Baùc laø ngaøy mieàn

Nam vui ngaøy giaûi phoùng vôùi noãi nieàm ray röùt: Khoâng coøn dòp ñeå ñoùn Ngöôøi vaøo thaêm mieàn Nam.

Gaàn ñaây coù dòp ra hoïp ngoaøi Baéc, toâi ñöôïc vinh döï vaøo thaêm Phuû Chuû tòch- nôi Ngöôøi laøm vieäc luùc

sinh thôøi, thaêm Vieän Baûo taøng Hoà Chí Minh. Nhöõng di vaät ñôøi thöôøng cuûa Hoà Chuû Tòch trong vieän

baûo taøng caøng laøm noåi roõ moät taâm hoàn vó ñaïi trong cuoäc ñôøi thöôøng giaûn dò, ñôn sô. Vieän baûo taøng

coøn raát nhieàu kyû vaät veà Ngöôøi töø moïi mieàn ñaát nöôùc ñöa veà.

Toâi töï nhuû: Taám aûnh toâi löu giöõ tuy khoâng phaûi do Ngöôøi taëng, nhöng ñoù laø moät kyû vaät maõi maõi quyù

vôùi toâi. Nguyeän voïng cuûa toâi laø taëng laïi Baûo taøng tænh Ñoàng Nai, ñeå taám aûnh trôû thaønh moät kyû vaät,

moät taám loøng cuûa nhaân daân vôùi Ngöôøi.

TRAÀN QUANG TOAÏI ghi.

(1) Sau naøy khi mieàn Nam giaûi phoùng toâi môùi bieát ñoaøn haäu caàn ñoù mang phieân hieäu 814

NHÖÕNG KYÛ NIEÄM VEÀ BAÙC HOÀ

“Baùc nhôù mieàn Nam noãi nhôù nhaø

Mieàn Nam mong Baùc noãi mong cha”

PHÖÔNG NAM (*)

Ñoù laø hai caâu thô trong baøi “Baùc ôi!” cuûa nhaø thô Toá Höõu vieát trong nhöõng ngaøy caû nöôùc ñeå tang

Baùc. Nhaø thô ñaõ khaéc hoïa ñöôïc tình caûm saâu naëng cuûa Baùc Hoà ñoái vôùi ñoàng baøo mieàn Nam vaø loøng

kính yeâu voâ haïn cuûa ñoàng baøo, caùn boä, chieán só mieàn Nam ñoái vôùi Baùc. Khoâng moät ai trong chuùng

ta laïi khoâng xuùc ñoäng tröôùc caâu noùi cuûa Baùc “Mieàn Nam trong traùi tim toâi”. Cho duø chöa bao giôø

ñöôïc gaëp Baùc, nhöng quaân vaø daân mieàn Nam vaãn ngaøy ñeâm höôùng veà phöông Baéc, höôùng veà thuû

ñoâ Haø Noäi vaø ñaët troïn nieàm tin vaøo söï laõnh ñaïo saùng suoát cuûa Baùc Hoà.

Taïi Ñaïi hoäi chieán só thi ñua cuûa quaân vaø daân mieàn Ñoâng Nam boä hoïp taïi chieán khu Ñ naêm 1967,

chieán só thi ñua Buøi Vaên Hoøa laø ngöôøi coù thaønh tích cao nhaát toaøn quaân veà soá löôïng tieâu dieät sinh

löïc ñòch vaø phaù huûy nhieàu bom ñaïn cuøng phöông tieän chieán tranh cuûa chuùng. Theo lôøi moät ñoàng chí

trong Quaân khu mieàn Ñoâng keå laïi, hoài baáy giôø cuoäc ñaáu tranh “moät taác khoâng ñi,moät ly khoâng rôøi”

* Tên th̵t là Nguy͍n Nam Ngͷ, nguyên Giám ÿ͙c Sͧ Văn hóa Thông tin Th͋ thao Ĉ͛ng Nai. Hi͏n là Chͯ t͓ch H͡i Văn ngh͏ Ĉ͛ng Nai. Hi͏n là Chͯ t͓ch

H͡i Văn ngh͏ Ĉ͛ng Nai

3.9 Page 29

▲back to top

choáng aâm möu doàn daân vaøo aáp chieán löôïc cuûa ñoàng baøo ta ñang gaëp khoù khaên, vì keû ñòch voâ cuøng

taøn baïo, ñeâm ñeâm chuùng baén haøng ngaøn traùi phaùo vaøo nhöõng xoùm aáp cuûa daân ôû vuøng tranh chaáp.

Ñoàng baøo ta khoâng theå duøng lyù leõ gì maø ñaáu vôùi traùi phaùo noå, ñaønh laëng leõ boû nhaø, boû vöôøn vaøo

trong caùc aáp chieán löôïc. Tình hình treân ñöôïc baùo ra Trung öông, baùo leân Baùc Hoà. Baùc ñaõ chæ ñaïo

caùc löïc löôïng voõ trang phaûi tìm caùch ñaùnh vaøo kho bom ñaïn- daï daøy cuûa ñòch, haïn cheá vieäc duøng

ñaïn phaùo ñeå gom daân cuûa chuùng. Chieán só Buøi Vaên Hoøa laø moät trong nhöõng chieán só ñaëc coâng duõng

caûm tuyeät vôøi ñaõ lieân tieáp ñaùnh truùng vaøo caùc kho bom ñaïn cuûa Myõ nguïy taïi Long Bình. Moãi yù chæ

ñaïo cuûa Baùc Hoà ñeàu ñöôïc quaân vaø daân mieàn Nam quyeát taâm thöïc hieän.

Trong nhöõng naêm khaùng chieán choáng Myõ, coù bieát bao laàn caùn boä chieán só chuùng toâi quaây quaàn beân

chieác radio laéng nghe nhöõng lôøi daïy cuûa Baùc. Duø trong baát cöù hoaøn caûnh naøo, keå caû tröôøng hôïp coù

anh chò em sa cô bò giaëc baét, bò chuùng giam caàm tra taán raát taøn baïo vaäy maø anh chò em tuø chính trò

giöõ ñöôïc chieác radio ngay trong nhaø tuø, ñeå theo doõi tin töùc, giöõ vöõng loøng tin, taêng theâm nghò löïc ñeå

ñaáu tranh trong traän tuyeán ñaëc bieät naøy.

Caøng gaàn thaéng lôïi, caøng nhieàu gian nan. Löïc löôïng caùch maïng ngaøy moät lôùn maïnh, chuùng toâi vui

möøng moãi naêm thaéng lôïi laïi to lôùn hôn naêm tröôùc, vaø cuõng coù bao xoùt xa tröôùc nhöõng hy sinh maát

maùt cuûa baïn beø ñoàng ñoäi. Ôû moãi ngöôøi vôùi cöông vò khaùc nhau chuùng toâi töï xem xeùt laïi mình,

chuaån bò toát nhöõng haønh trang ñeå böôùc vaøo naêm môùi. Queân sao ñöôïc moãi laàn ñoùn nghe thô chuùc Teát

cuûa Baùc.

Ôû cô quan Tuyeân huaán chuùng toâi khoâng khí laøm vieäc nhöõng ngaøy cuoái naêm thaät laø baän roän, caû moät

daây chuyeàn ñang hoái haû laøm vieäc ñeå tôø Giaûi phoùng soá Xuaân cuûa mieàn Ñoâng kòp phaùt haønh xuoáng

caùc ñòa phöông vaøo dòp Teát. Caùc ñoäi chieáu phim, ñoaøn vaên coâng cuõng chuaån bò chöông trình, tieát

muïc saün saøng coù leänh laø ñi phuïc vuï. Taïi phoøng hoäi hoïa, khoâng khí laøm vieäc yeân tónh. Hoïa só Hoaøng

Ngoïc Anh ñang say söa veõ aûnh Baùc vaø vieát thaät ñeïp “Baøi thô chuùc Teát” cuûa Baùc. Duø tuoåi cao söùc

yeáu, hoïa só vaãn doàn heát taâm huyeát vaø söï kính troïng Baùc vaøo neùt veõ cuûa mình. Töø baûn veõ chính naøy

ñöôïc chuyeån sang boä phaän ñieän aûnh, chuïp laïi vaø in thaønh nhieàu taám thieäp chuùc Teát trong ñoù coù

hình Baùc vaø “Baøi thô chuùc Teát” cuûa Baùc. Nhöõng taám thieäp chuùc Teát khoå 9x12cm naøy khoâng chæ

ñeán vôùi ñoàng baøo vuøng giaûi phoùng maø coøn ñeán caû vuøng ñoâ thò taïm chieám baèng moät ñöôøng daây ñaëc

bieät maø keû thuø khoâng taøi naøo phaùt hieän ra ñöôïc. Moät söùc maïnh voâ hình töø nhöõng baøi thô chuùc Teát

cuûa Baùc ñaõ bieán thaønh cuoäc Toång tieán coâng vaø noåi daäy khaép mieàn Nam vaøo dòp Teát Maäu Thaân

1968 ñaõ laøm cho yù chí xaâm löôïc cuûa caùc theá löïc hieáu chieán Myõ phaûi lung lay. Loøng tin vaøo thaéng

lôïi chuû quan cuûa chuùng phai môø daàn vaø cuoái cuøng chæ coøn laø giaác moäng aûo töôûng. Baøi thô Chuùc Teát

cuoái cuøng cuûa Baùc ñaõ döøng laïi trong naêm 1969: “… Vì ñoäc laäp, vì töï do. Ñaùnh cho Myõ cuùt ñaùnh cho

nguïy nhaøo…”. Noäi dung chæ ñaïo trong baøi thô Xuaân cuoái cuøng cuûa Baùc ñaõ trôû thaønh phöông chaâm

chieán löôïc cho toaøn Ñaûng, toaøn quaân, toaøn daân ta thöïc hieän trong nhöõng naêm cuoái cuûa chieán tranh.

Vaø muøa xuaân 1975, baèng chieán dòch Hoà Chí Minh lòch söû, chuùng ta ñaõ thöïc hieän troïn veïn nhöõng lôøi

daën cuûa Baùc veà giaûi phoùng ñaát nöôùc.

Hai möôi moát naêm qua keå töø ngaøy vaéng Baùc. Cuoäc khaùng chieán ñaõ ñi vaøo lòch söû. Trong nhöõng

ngaøy vui lôùn trong naêm 1990, ñöôïc xem ñaày ñuû nhöõng trang Di chuùc cuûa Baùc, ñöôïc xem nhöõng

thöôùc phim môùi veà Baùc, loøng chuùng ta boài hoài thöông nhôù Baùc khoâng nguoâi. Queân laøm sao ñöôïc

nhöõng kyû nieäm hoài aáy, taïi vuøng caên cöù Phaân Khu 4 luùc baáy giôø (bao goàm moät phaàn cuûa Bieân Hoøa

vôùi Dó An, Duyeân Haûi, Thuû Ñöùc vaø caû quaän I trong noäi oâ thaønh phoá Saøi Goøn), ai coøn laï gì phaûn öùng

cuûa Myõ-nguïy sau moät naêm bò thua ñau vì ñoøn Maäu Thaân 1968. Baèng taát caû nhöõng coá gaéng vaø tieàm

löïc hieän coù, chuùng ñieân cuoàng môû caùc traän caøn queùt laán chieám hoøng ñaåy löïc löôïng caùch maïng ra

3.10 Page 30

▲back to top

khoûi vuøng ven ñoâ. Chuùng duøng B52 doäi bom huûy dieät nhöõng vuøng maø chuùng nghi laø coù löïc löôïng

caùch maïng truù quaân, ñe doïa söï an toaøn caùc haäu cöù cuûa chuùng. Chuùng duøng nhieàu xe cô giôùi uûi troáng

caùc ñòa hình vuøng ven, nhieàu nôi löïc löôïng ñòa phöông khoâng coøn nôi xaây caên cöù ñaønh phaûi soáng

döôùi caùc haàm bí maät. Ven caùc ñöôøng giao thoâng bò uûi troáng haøng traêm meùt, ñòch môû caùc cuoäc caøn

queùt lieân mieân vaøo vuøng caên cöù keå caû muøa khoâ laãn muøa möa. Caùc cô quan daân chính ñaûng phaân

khu 4 phaûi di chuyeån nhieàu nôi:Caåm Ñöôøng, Bình Sôn, Soâng Caû, Phöôùc Thaùi, Haéc Dòch. Ñeå ñoái phoù

vôùi cuoäc caøn vaøo cuøng caên cöù cuoái thaùng 8-1969, toaøn khoái quyeát ñònh taïm thôøi ruùt sang vuøng loä 2

Baø Ròa. Boä phaän chuùng toâi ôû laïi coù 7 ngöôøi (Tuyeân huaán: 2, Thanh nieân: 3, daân y:2) vöøa nuoâi beänh

vöøa giöõ caên cöù. Tieãn ñôn vò haønh quaân veà phía ñoâng maø taâm traïng aâu lo, chuùng toâi cuïm laïi beân caên

cöù thanh nieân, baøn phöông aùn ñoái phoù khi ñòch caøn tôùi. Ñòch hieän ñaõ ñoå quaân xuoáng vuøng caên cöù

Suoái Ñaù Vaøng (Phöôùc Thaùi) caùch vuøng cöù Haéc Dòch chuùng toâi chöøng hôn chuïc caây soá ñöôøng chim

bay. Tình hình nhö theá, thôøi tieát laïi vaøo cuoái muøa möa neân quang caûnh vöøa vaéng vöøa buoàn. Ñaây

khoâng phaûi laàn ñaàu ñoái phoù vôùi ñòch caøn, nhöng caùc laàn tröôùc duø coù phaûi chaïy caøn cuõng vaãn chaïy

trong ñòa phöông mình, coøn laàn naøy ñaønh phaûi laùnh sang Baø Ròa, ñòa baøn môùi, aên ôû, lieân laïc vaø hoaït

ñoäng khoâng bieát seõ ra sao. Naèm nguû döôùi haàm caàu ñeå traùnh phaùo ñaïn ñaõ ba ñeâm trong tình hình

caêng thaúng nhö vaäy, saùng nay töø luùc coøn raát sôùm, môû radio nghe baûn tin cuûa Ñaøi Tieáng noùi Vieät

Nam, chuùng toâi ñöôïc tin Baùc Hoà ñang beänh, gioïng thoâng baùo cuûa xöôùng ngoân vieân coù veû khoâng

bình thöôøng, saùng ñoù toâi khoâng nhôù roõ ngaøy 31-8 hay 1-9. Hoâm sau nghe töôøng thuaät leã quoác khaùnh

2-9, ñaøi baùo Baùc beänh khoâng ra döï leã ñöôïc, noãi lo veà Baùc moãi luùc moät taêng, moät noãi lo chung maø

khoâng ai daùm noùi. Theá roài moät tin khoâng vui aäp ñeán: Baùc Hoà maát thaät roài! Moät söï ñau buoàn, thöông

nhôù lôùn lao bao truøm leân taát caû chuùng toâi.

Tình hình chieán söï taïm laéng trong tuaàn leã caû nöôùc ñeå tang Baùc, caùc cô quan taïm laùnh sang Baø Ròa

ñaõ trôû veà. Chuùng toâi phoái hôïp toå chöùc leã truy ñieäu Baùc taïi caên cöù Baøu Luøng –Haéc Dòch. Nhieàu

ngöôøi ñaõ khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Moät noãi ñau buoàn voâ haïn bao truøm leân heát thaûy moïi ngöôøi,

phaàn thì thöông tieác Baùc, phaàn thì lo laéng cho cuoäc khaùng chieán naøy, thieáu Baùc Hoà laø thieáu moät nhaø

chæ ñaïo chieán löôïc loãi laïc. Ñaønh raèng Baùc ñaõ raát chu ñaùo ñeå laïi cho toaøn Ñaûng, toaøn daân ta moät baûn

Di Chuùc- Ñaây laø taøi saûn voâ giaù, laø tö töôûng chæ ñaïo caùch maïng Vieät Nam vöõng böôùc ñi leân ñaùnh

thaéng Myõ-nguïy, giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát Toå quoác. Ñöôïc sinh ra vaø lôùn leân taïi Thuû ñoâ, coù

dòp may ñöôïc nhìn thaáy Baùc, toâi nghó ñaây khoâng chæ laø tình caûm rieâng tö, maø coøn laø noãi nieàm chung

cuûa chuùng toâi hoài ñoù.

Toâi nhôù raát roõ vaøo ñaàu naêm 1961 hoài coøn ôû boä ñoäi coù moät laàn veà pheùp toâi ñöôïc gaëp Baùc ñi troàng

caây taïi coâng vieân Thanh Nieân, toâi ñaõ hoøa mình vaøo ñoaøn ngöôøi xem Baùc troàng caây ñeán noãi bò lôõ xe

khoâng veà ñöôïc nhaø trong ngaøy pheùp Teát. Moät laàn khaùc vaøo dòp thaùng 9-1964, toâi ñöôïc cöû laø ñaïi

bieåu cho Ñoaøn Thanh nieân Lao ñoäng cuûa tröôøng Myõ thuaät Vieät Nam veà döï Ñaïi hoäi thanh nieân Thuû

ñoâ laøm theo lôøi Baùc. Ñaïi hoäi ñöôïc toå chöùc taïi tröôøng Ñaïi hoïc Ngoaïi ngöõ. Nieàm vui ñaõ ñeán vôùi

chuùng toâi, ban toå chöùc Ñaïi hoäi baùo tin ñoàng chí Bí thö thaønh ñoaøn ñaõ ñi ñoùn Baùc. Caû hoäi tröôøng

chuùng toâi hoài hoäp chôø ñôïi, laø thanh nieân hoài aáy ai maø chaúng mong öôùc coù dòp ñöôïc gaëp Baùc. Baùc

Hoà ñeán! Chuùng toâi ñöùng daäy möøng vui, tieáng voã tay vang leân lieân hoài, taát caû ñeàu chaêm chuù nhìn veà

phía Baùc, Baùc hieän ra trong boä ñoà luïa maøu guï quen thuoäc vaø gaàn guõi, vaãn ñoâi deùp cao su giaûn dò.

Baùc töôi cöôøi vaãy chaøo chuùng toâi vaø böôùc leân haøng gheá Ñoaøn chuû tòch Ñaïi hoäi. Baùc löôùt nhìn chuùng

toâi khaép löôït roài ra hieäu cho chuùng toâi ngoài xuoáng. Baùc bieåu döông phong traøo thanh nieân Thuû ñoâ,

Baùc hoûi ñoàng chí Bí thaønh ñoaøn ñaõ coù bao nhieâu ñoaøn vieân thanh nieân tham gia phong traøo “Ba saün

saøng”. Ñoàng chí Bí thö Thaønh ñoaøn coøn luùng tuùng chöa traû lôøi ñöôïc, thì Baùc ñaõ noùi tieáp sang

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

chuyeän khaùc. Toâi nhôù ñaïi yù Baùc khen caùc chaùu thieáu nhi thaät gioûi, nhieàu chaùu ñaõ ñöôïc Baùc taëng

huy hieäu veà thaønh tích hoïc gioûi. Baùc laïi hoûi ôû ñaây coù ai laø thaày coâ giaùo khoâng, coù tieáng ñaùp leân:

“Thöa Baùc coù aï!”. Baùc muoán bieát hoïc sinh caáp 2 hoïc bao nhieâu moân?. Laïi moät söï luùng tuùng chöa ai

traû lôøi ñöôïc. Baùc laïi tieáp tuïc noùi nhöõng hoïc sinh gioûi ñöôïc nhaän phaàn thöôûng cuûa Baùc, caùc chaùu

thieät laø gioûi. Ñoaøn thanh nieân caàn quan taâm ñeán coâng taùc thieáu nhi… Cuoäc noùi chuyeän dieãn ra chæ

trong voøng 15 ñeán 20 phuùt, khoâng khí raát thaân thieát, gaàn guõi, khoâng coù gì ngaên caùch. Noùi chuyeän

xong, Baùc ra veà, chuùng toâi uøa ra tieãn Baùc. Maëc duø toâi ngoài ôû gheá soá 2 haøng 1, khoâng gaàn loái ra,

nhöng toâi ñaõ nhanh chaân vaø len ñöôïc vaøo voøng trong gaàn Baùc, laàn ñaàu tieân vaø cuõng laø laàn cuoái toâi

ñöôïc gaàn Baùc vaø ñöôïc ngaém nhìn Baùc thoûa thích. Cho ñeán nay, taám theû ñaïi bieåu maøu vaøng chöõ ñoû

cuûa toâi hoài aáy vaãn ñöôïc giöõ caån thaän, ñaây laø vaät kyû nieäm ñaùng ghi nhôù trong tuoåi thanh nieân cuûa

mình. toâi vöøa keå vöøa thöông Baùc vaø khoâng keàm ñöôïc tieáng khoùc laøm nhieàu ngöôøi cuõng xuùc ñoäng

khoùc theo.

Töø naêm 1970 veà sau, cöù moãi laàn gaëp khoù khaên chuùng toâi laïi nghó ñeán Baùc, nhaéc nhôû nhau quyeát

taâm thöïc hieän cho baèng ñöôïc nhöõng öôùc mô trong Di chuùc cuûa Ngöôøi. Vaøo dòp kyû nieäm 100 naêm

ngaøy sinh cuûa Baùc, nhôù Baùc chuùng chaùu thaàm thöa vôùi Baùc: Khoù khaên vaãn coøn nhieàu, nhöng duø sao

ñaát nöôùc ta ñaõ saïch boùng quaân thuø, vôùi 15 naêm xaây döïng, treân maûnh ñaát mieàn Ñoâng baây giôø ñaõ coù

nhaø maùy thuûy ñieän Trò An, ngoaøi khôi bieån Ñoâng ñaõ coù daàu khí… Tình hình duø phöùc taïp ñeán ñaâu

chuùng chaùu vaãn döùt khoaùt ñi theo con ñöôøng Baùc Hoà ñaõ choïn.

Bieân Hoøa, 1990

P.N

BÌNH SÔN THÖÔNG NHÔÙ BAÙC

HUYØNH MINH CÖÔØNG (*)

Tröa ngaøy 3/9/1969, cuõng nhö caû nöôùc, quaân daân xaõ Bình Sôn (nay thuoäc huyeän Long Thaønh) nhaän

ñöôïc tin ñau ñôùn: Baùc Hoà kính yeâu ñaõ ra ñi. Tin Baùc maát trôû thaønh noãi ñau chung truyeàn ñi trong

röøng cao su lao xao, trong tieáng naác, trong nöôùc maét, trong traùi tim noái nhöõng traùi tim… Moät baø maù

buoâng dao caïo, tay oâm laáy ngöïc nöùc nôû beân goác cao su. Nhöïa traéng tuoân doøng qua ñöôøng caïo dôû

dang nhö khoùc thöông cuøng maù:

- Bình Sôn … khoâng coøn ñöôïc… ñoùn Baùc … vaøo thaêm… Baùc ôi!

Bình Sôn laø teân moät aáp cuûa xaõ Loäc An (Long Thaønh), töø naêm 1910 trôû thaønh moät sôû cao su thuoäc

Coâng ty ñoàn ñieàn Ñaát Ñoû cuûa tö baûn thöïc daân Phaùp. Bình Sôn ñaát roäng ngöôøi thöa, coù vò trí chieán

löôïc quan troïng, coù ñöôøng huyeát maïch löu thoâng vôùi Baø Ròa-Long Khaùnh-Long Thaønh- Caên cöù

Nöôùc Trong cho neân caû Phaùp vaø Myõ ñeàu muoán canh giöõ Bình Sôn nhö giöõ laáy yeát haàu cuûa mình.

hôn nöõa, vôùi 2 vaïn hecta ñaát maøu môõ hôïp vôùi cao su, Bình Sôn ñöôïc xem laø mieáng moài ngon maø

* Nguyeân Giaùm ñoác noâng tröôøng cao su Bình Sôn

4.2 Page 32

▲back to top

nanh vuoát cuûa thöïc daân khoâng bao giôø muoán töø boû. Bôûi vaäy, trong hai cuoäc khaùng chieán choáng

Phaùp vaø choáng Myõ, Bình Sôn laø ñòa baøn troïng ñieåm dieãn ra cuoäc ñaáu tranh quyeát lieät giöõa nhaân daân

caùch maïng vaø ñeá quoác xaâm löôïc. Ñaáu tranh caøng quyeát lieät nhaân daân Bình Sôn caøng trung kieân,

moät loøng moät daï vôùi Ñaûng vaø Baùc Hoà.

Hôn ai heát, ngöôøi daân Bình Sôn thaáu hieåu söï tuûi cöïc cuûa noâ leä, vaø thaám thía yù nghóa cuûa boán chöõ

“Ñoäc laäp, Töï do” Baùc Hoà mang laïi. Daân Bình Sôn haàu heát laø coâng nhaân cao su, xuaát thaân töø noâng

daân phaù saûn, ngöôøi thaát nghieäp ôû mieàn Baéc, mieàn Trung theo lôøi moä phu ngoït ngaøo cuûa thöïc daân

Phaùp maø gaén mình vaøo vuøng ñaát naøy. Nhöõng naêm tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm, kieáp soáng ngöôøi

daân phu raát cay cöïc vaø tuûi nhuïc trong roi voït, beänh taät, thieáu ñoùi vaø taêm toái. Maùu vaø nöôùc maét cuûa

coâng nhaân töøng thaám vaøo ñaát cao su, nhoû gioït vaøo cheùn côm aên. Uaát öùc quaù, nhieàu anh chò em caàm

dao lieàu maïng vôùi boïn cai, xu aùc nhôn; nhieàu toå baõi coâng ñeå ñoøi quyeàn lôïi, song, keát quaû cuoái cuøng

mang laïi thöôøng laø söï ngöôïc ñaõi naëng neà hôn daønh cho caùc soá phaän laàm than.

Ñeán naêm 1944, Chi boä Ñaûng ñaàu tieân ôû Bình Sôn ñöôïc thaønh laäp, coù Ñaûng vaø Baùc Hoà soi saùng

nhaân daân Bình Sôn môùi bieát höôùng caêm thuø vaøo ai, laøm theá naøo ñeå giaønh ñöôïc ñoäc laäp töï do?

Hoài ñoù, ngöôøi Bình Sôn chöa ai hình dung ñöôïc taàm voùc vó ñaïi cuûa Baùc nhöng thaûy ñeàu caûm thaáy

Baùc laø vò cöùu tinh, con ngöôøi cao caû thu huùt loøng ngöôõng voïng cuûa moïi ngöôøi.

Thaùng 8 naêm 1945, theo ngoïn côø cuûa Baùc, nhaân daân Bình Sôn cöôùp chính quyeàn töø tay quaân Nhaät,

tieáp ñoù laø cuoäc khaùng chieán tröôøng kyø choáng Phaùp taùi chieám vaø 20 naêm choáng Myõ. Coù Baùc trong

tim, nhaân daân Bình Sôn ñi töø khoâng ñeán coù, töø ngöôøi noâ leä tuûi cöïc trôû thaønh ñoäi quaân caùch maïng noåi

tieáng ñaùnh giaëc quaû caûm, möu trí, laäp ñöôïc nhieàu chieán coâng vang doäi. Nhöõng luùc gian khoå, khoác

lieät hay khi ñaït thaéng lôïi veû vang, Baùc luoân laø nieàm tin, laø söùc maïnh tinh thaàn cuûa ngöôøi Bình Sôn.

Ñoäi du kích Bình Sôn ñöôïc taëng thöôûng danh hieäu: Ñôn vò anh huøng löïc löôïng vuõ trang nhaân daân-

ñoù laø keát quaû cuûa phong traøo laäp coâng daâng Baùc. Caùc maù, caùc ba, caùc anh chò vaø caû caùc em nhoû döï

phaàn vaøo cuoäc chieán ñaáu choáng Myõ ñeàu aáp uû trong tim khaùt voïng laøm theo lôøi Baùc daïy, öôùc mong

choùng ñeán ngaøy thaéng lôïi ñeå ñoùn Baùc vaøo thaêm.

Thaùng 9 naêm 1969, cao su ñang muøa caêng söõa, phong traøo caùch maïng Bình Sôn sau khi vöôït qua

phong ba, baõo toá ñang böôùc vaøo muøa “thu hoaïch” môùi thì ñoät ngoät coù tin Baùc maát. Öôùc mong gaëp

Baùc töôûng ñeán gaàn, thoaét bieán thaønh noãi ñau maát maùt.

Giöõa luùc quaân chö haàu Thaùi Lan caøn queùt aùc lieät, Ñaûng uûy Ban caùn söï cao su hoïp baát thöôøng quyeát

ñònh toå chöùc leã truy ñieäu Baùc töông xöùng vôùi loøng toân kính cuûa nhaân daân. Caùi khoù laø laøm sao taäp

hôïp ñöôïc toaøn daân trong khi xe taêng, maùy bay, troïng phaùo cuûa ñòch ñang giöông saün khaép nôi?

Chieàu ngaøy 3-9 keá hoaïch truy ñieäu ñöôïc thoâng qua. Cô sôû maät trong laøng nhaän nhieäm vuï ñöa daân

ñeán nôi taäp keát an toaøn. Moät toå coâng taùc ñöôïc cöû ñi Long Thaønh mua vaûi ñeå may baêng tang. Chò

baùn vaûi suøi suït khoâng laáy tieàn, noùi raèng: xin ñöôïc goùp phaàn vaøo leã tang Baùc Hoà. Boù vaûi ñaõ goùi kyõ

nhöng khoâng qua maét ñöôïc teân caûnh saùt ôû traïm kieåm soaùt Bình Laâm:

- Mua vaûi traéng laøm gì nhieàu döõ vaäy?

Veà phaùt tang cha toâi.

- Ñöøng coù laùo, ñeå tang Cuï Hoà phaûi khoâng?

Noùi vaäy nhöng teân caûnh saùt khoâng daùm laøm gì hôn vì ñoïc trong maét ñoû hoe cuûa caùc chò coù noãi nieàm

thöông ñau vaø söùc maïnh khoâng cuûa rieâng ai.

Ñeâm aáy, Bình Sôn chìm trong thinh laëng laï thöôøng. Beân trong nhöõng maùi nhaø aåm thaáp laø nhöõng traùi

tim thoån thöùc, nhöõng ñoâi maét nhoøe leä, nhöõng baøn tay run raåy may baêng tang döôùi aùnh ñeøn daàu. Maù

Phan Thò Daãu nghe ñaøi hai laàn nhöng chöa tin söï thaät, nöûa ñeâm maù baêng röøng ra cöù hoûi caën keõ:

4.3 Page 33

▲back to top

- Ngöôøi nhö theá maø “ñi” thaät roài sao?

Con maù traû lôøi raèng, thaät. Maù thaát voïng gaøo leân nöùc nôû. Anh Möôøi doã maù ñöøng khoùc nhöng chính

anh nöôùc maét cuõng tuoân doøng.

Buoåi saùng, xe chôû daân ra loâ nhö thöôøng leä. Ñoaøn xe noái nhau ruù maùy tröôùc caëp maét kieåm soaùt cuûa

lính Thaùi. Chuùng khoâng nhaän ra raèng, hoâm nay, daân caïo khoâng mang theo thuøng, dao. Moïi ngöôøi

ñeàu maëc ñoà môùi. Caùn boä cô sôû maëc aùo ñen. Caû treû em cuõng töôm taát, nghieâm trang.

Xe khoâng ra loâ maø noái ñuoâi nhau ñaäu ôû goùc röøng loâ 9/10. Ôû ñaáy, Ban Caùn söï Ñaûng vaø caùc ñôn vò ñaõ

teà töïu saün. Moät chieác baøn gheùp baèng caây röøng, traûi nilon xanh, treân coù aûnh Baùc vieàn baêng tang vaø

loï hoa röøng nhieàu maøu saéc. Côø ñoû buùa lieàm vaø côø giaûi phoùng laøm raïng rôõ göông maët cuûa Baùc trong

aûnh, troâng theá khoâng ai caàm ñöôïc nöôùc maét.

Ñeán giôø haønh leã, gaàn moät nghìn ngöôøi daân vaø caùn boä xeáp thaønh hai haøng nghieâm trang tröôùc Baùc.

Treân ngöïc moãi ngöôøi laø moät daûi baêng tang trang troïng, nôi aáy coù traùi tim ñang nhöùc nhoái quaën ñau.

Coù maù quaán khaên traéng leân ñaàu, tay run run ñoát nhang, mieäng laàm raàm khaán vaùi ñuùng vôùi nghi thöùc

ñoái vôùi tang leã Cha giaø. Ñoàng chí Saùu Thoáng thay maët Ñaûng uûy trích ñoïc ñieáu vaên truy ñieäu Baùc ñi

töø Ñaøi Haø Noäi. Ñoàng chí ñaõ coá göôïng laém roài, nhöng chöa troïn caâu, nöôùc maét, tieáng naác ñaõ baät ra.

Khoâng kìm ñöôïc, tieáng khoùc reàn vang khu röøng. Chaúng coøn ai nghe ñöôïc gì nöõa caû, luùc aáy tieáng

khoùc laø caâu chöõ thaønh thaät nhaát noùi hoä noãi loøng thöông nhôù Baùc. Caùc em: Quyeàn, Chung, Hoan,

Bình, Thaéng… noåi tieáng laø gan lì trong ñoäi töï veä maät aáy maø trong leã truy ñieäu Baùc göông maët moãi

em ñeàu naõo neà nhö gaø con laïc meï. Chò Ñoâng, maù Chín Ngaïc töøng caén raêng chòu ñoøn quyeát khoâng

nhoû leä tröôùc quaân thuø, nhöng vôùi Baùc, chò vaø maù næ non maõi khoâng thoâi. Bieát laøm sao ñöôïc! Moãi

ngöôøi ñeàu coù cuoäc rieâng, taâm tình rieâng, nhöng tröôùc noãi ñau vaéng Baùc ñaâu coù gì laø cuûa rieâng mình.

Sau leã truy ñieäu, daân theo xe ra veà. Caùn boä cô sôû ôû laïi cöù ñeå sinh hoaït tieáp tuïc veà tuaàn leã tang Baùc.

Boä phim “Noåi Gioù” voán ñöôïc haùo höùc ñoùn chôø boãng trôû thaønh nhaït nheõo trong noãi ñau quaù lôùn.

Trong buoåi sinh hoaït, Chi boä Bình Sôn nhaän ñònh: lôïi duïng tình hình tang Baùc, ñòch seõ môû ñôït caøn

queùt vaø khuûng boá nhaèm ñe doïa tinh thaàn nhaân daân. Bôûi vaäy, caùn boä cô sôû caàn tieáp tuïc ñoäng vieân

nhaân daân giöõ vöõng tinh thaàn, vöõng loøng tin ôû söï nghieäp cuûa Baùc Hoà, cuûa Ñaûng.

Nhöng khoâng caàn nhieàu ñeán lôøi ñoäng vieân, daân Bình Sôn laëng leõ tieáp tuïc coâng vieäc cuûa mình. Moãi

nhaø ñeàu coù moät nôi trang troïng thôø Baùc. Ñeâm ñeâm höông khoùi nghi nguùt. Aûnh Baùc ñöôïc nguïy trang

caån thaän, nhöng coù nôi nhö maù Chín Chu thì khoâng phaûi giaáu ñi ñaâu caû, lính nguïy vaøo hoûi, maù ñaùp:

“ Ba tui ñoù, maáy caäu hoûi laøm gì?”. Treân chuyeán xe ñi Long Thaønh, cöù möôøi ngöôøi thì coù ñeán chín

ngöôøi quaán khaên tang. Moät teân caûnh saùt chaën xe laïi huøng hoå:

- Tuïi naøy caû gan daùm ñeå tang oâng Hoà ñi qua ñaây. Tao baét nhoát heát.

Moät chieác xe lam khaùc ñeán, cuõng theá. Teân caûnh saùt nheo maét:

- Töùc thieät! Baét ngöôøi ñeå tang oâng Hoà thì choã ñaâu maø nhoát cho heát?

Roài chuyeän ñeå tang Baùc thaønh quen, giaëc khoâng buoàn hoûi ñeán nöõa vì bieát chaúng theå naøo ngaên ñöôïc.

Cho ñeán ngaøy giaûi phoùng, trong nôi trang troïng nhaát cuûa gia ñình, nhieàu maù coøn caát giöõ nguyeân veïn

nhöõng taám aûnh Baùc ñaõ hoen maøu, nhöõng tôø baïc Cuï Hoà voâ giaù.

Nhôù Baùc, khoâng phaûi chæ laø chuyeän ñeå tang, thöông khoùc, nhaân daân Bình Sôn bieát neùn loøng ñeå laøm

neân chieán thaéng. Ñeán ngaøy giaûi phoùng, nhieàu ngöôøi ñaõ vónh vieãn ra ñi, nhieàu ngöôøi ñöôïc taëng

thöôûng huaân chöông. Ñoäi du kích Bình Sôn ñöôïc taëng danh hieäu anh huøng, coù ngöôøi giöõ troïng traùch

trong chính quyeàn caùch maïng, coù ngöôøi tieáp tuïc coâng vieäc cuûa mình beân goác cao su… Daãu theá naøo,

moãi ngöôøi xuaát thaân töø phong traøo caùch maïng Bình Sôn ñeàu khoâng theå queân nhöõng naêm thaùng ñaáu

tranh aùc lieät luoân coù Baùc trong traùi tim.

4.4 Page 34

▲back to top

HOA NÔI LAÊNG BAÙC

Coù phaûi ñaây laø nôi hoäi ngoä caùc loaøi hoa

Neân ñua nhau toûa höông thôm ngaùt

Hoâm nay con vaøo laêng vieáng Baùc

Bieát ñaát nöôùc mình coù boán muøa xuaân

ÑIEÄP KHUÙC

Roài moät gioïng nam traàm ngheïn ngaøo nhö tieáng naác

Moät gioïng nam traàm… caû raïp laéng yeân nghe

Ñaøn vôùi troáng töï nhieân thoâi aàm ó

Saân khaáu töï nhieân thoâi chôùp nhaùy maøu meø

“Baùc ôi, thöông nhôù voâ cuøng!”

Caâu haùt cuõ bao nhieâu ngöôøi ñaõ thuoäc

Veát thöông saâu ñieäp nghìn côn nhoùi buoát

Sao baây giôø cung baäc vaãn dieát da

Sao baây giôø nöôùc maét laïi traøo ra

Haùt nöõa ñi, ñöùa con trai Chô -ro noùi chöa raønh tieáng Vieät

Haùt nöõa ñi, daãu coøn sai daêm ba noát nhaïc

Mieãn laø ñöøng sai nhòp traùi tim rung

Thöông moät thuôû, ngöôøi Chô –ro ñaèng ñaüng tuûi buoàn

Nhö con thuù hoang cuùi maët xuoáng chuoãi ngaøy lang baït

Laàm luõi maõi khoâng thoaùt voøng laù muïc

Laàm luïi maõi khoâng khoûi voøng ñoùi khaùt

Con vaét xanh rình raäp buûa vaây ngöôøi

Giaù ñaïo quaân mang teân Ngöôøi daïo aáy khoâng veà kòp

Coù theå ñoâi maét kia seõ thieáu haún maøu trôøi

Ñeâm nay

Ñöùa con xa thoån thöùc goïi teân Ngöôøi

* Hoäi vieân Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam, nguyeân Bieân taäp vieân baùo Vaên Ngheä Ñoàng Nai.

H.T ghi

LA HOÀNG SÔN

1976

L.H.S

CAO XUAÂN SÔN (*)

4.5 Page 35

▲back to top

Goïi teân coäi nguoàn haïnh phuùc

Thaønh kính quaù maø Ngöôøi ñaø vaéng maët

Caâu thöông nhôù laïi laëp truøng-ñieäp khuùc

Maø noãi mong chôø coøn chaùy boûng nhöõng ai nghe

Thieâng lieâng hôn caû phuùt naém tay theà

Trong khoaûnh khaéc naøy nhöõng caùch ngaên gaàn laïi

Khuùc haùt ôn coäi nguoàn nhö löûa truyeàn nhau maõi

Vaø boùng hình Ngöôøi

trong löûa aáy

tröôøng sinh….

Ñoàng Nai, muøa hoäi dieãn vaên ngheä 1985

C.X.S

NOÙI VÔÙI CON, VÔÙI MÌNH

Baèng tuoåi con

Ba ñaõ ñöôïc moät laàn gaëp Baùc

Cho ñeán baây giôø moãi khi con haùt

“Ai yeâu nhi ñoàng baèng Baùc Hoà Chí Minh”

Laïi hieän trong ba buoåi saùng thanh bình

Ngaøy aáy…

Theá maø hôn hai möôi naêm roài ñaáy

Ba ñi trong hôi aám caùi hoân Ngöôøi…

Caùi hoân ba giöõa suoát ñôøi

Caùi hoân thieâng lieâng ñaët leân ñôøi ba töø beù boûng

Gioáng nhö muoân ngaøn lôùp soùng

Oâm aáp con taøu ñi xa…

Duø xoâng pha suoát moät thôøi qua

Thôøi ñaùnh giaëc

Luùc say söa khuùc haùt leân ñöôøng

Luùc thieát tha noãi nhôù queâ höông

Luùc haân hoan nieàm vui chieán thaéng

Rieâng loøng ba vaãn nhieàu tróu naëng

* Hoäi vieân Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam, nguyeân Phoù Chuû tòch Hoäi Vaên ngheä Ñoàng Nai.

NGUYEÃN ÑÖÙC THOÏ (*)

4.6 Page 36

▲back to top

Bôûi caùi hoân Ngöôøi ñaõ taëng con ôi!

Muoán laøm treû thô vaán vít chaân Ngöôøi

Ñeå lôùn leân ñöøng bao giôø toäi loãi

Ñöøng bao giôø quaån quanh töï hoûi

Ngaøy hoâm nay?

Ngaøy mai?

Ngaøy kia?…

Cuoäc soáng ra sao…

vaãn chöa troïn moïi beà

Haõy aùp moâi mình vaøo vaàng traùn ba ñaây

Cho caùi hoân Ngöôøi aám sang con maõi maõi

4/1981

Lôøi taùc giaû:

BAØI THÔ BAÉT ÑAÀU TÖØ KYÛ NIEÄM

Trong ñôøi toâi may maén ñöôïc nhìn thaáy Baùc nhieàu laàn, nhöng chæ ñöôïc moät laàn gaëp Baùc, ñöôïc Baùc cho keïo,

ñöôïc chuïp aûnh chung. Ñoù laø dòp naêm 1959, Baùc veà Ngheä An vaø gheù qua thaêm “Traïi treû mieàn Nam”. Traïi

naøy chæ daønh cho caùc chaùu beù mieàn Nam theo ba meï taäp keát ra Baéc, ñoù laø nhaø tröôøng noäi truù duy nhaát luùc

baáy giôø ôû thaønh phoá vinh môùi baét ñaàu xaây döïng laïi sau khaùng chieán choáng Phaùp.

Khi goïi caùc chaùu quaây quaàn quanh mình ñeå chuïp aûnh, Baùc hoûi coâ Ñoâng, ngöôøi phuï traùch cao nhaát cuûa traïi:

Toaøn laø caùc chaùu mieàn Nam thoâi aø? Khoâng coù chaùu naøo mieàn Baéc sao?

Daï, chæ coù moät chaùu naøy ngöôøi Baéc- Coâ chæ toâi- Boá meï chaùu ñeàu ñi coâng taùc xa neân chaùu ñöôïc öu tieân cho

vaøo ñaây (Hoài ñoù boá toâi laøm Tröôûng Ban ñoùn tieáp caùn boä mieàn Nam taäp keát). Theá laø toâi ñöôïc Baùc cho ñöùng

saùt beân caïnh ñeå cuøng chuïp aûnh. Baùc cuùi xuoáng, thôm leân maù hai chaùu beù hai mieàn, vaø baûo chuù nhieáp aûnh:

Chuù nhôù chuïp theâm moät kieåu Baùc vôùi hai chaùu hai mieàn Nam Baéc nheù.

Töø kyû nieäm naøy, naêm 1981, toâi coù vieát baøi thô taëng con gaùi ñaàu loøng cuûa toâi vaø cuõng ñeå töï khuyeân mình haõy

giöõ gìn kyû nieäm thieâng lieâng aáy nhö laø baùu vaät voâ giaù cuûa ñôøi mình.

N.Ñ.T

ÑOÀNG TIEÀN CUÏ HOÀ

THUÙY NGA (*)

Noùi ñeán ñoàng tieàn Cuï Hoà, coù leõ nhieàu ngöôøi nghó raèng ñoù laø nhöõng tôø giaáy baïc 100ñ, 1000ñ, 2000ñ,

hoaëc 5000ñ… coù hình Baùc hieän ñang löu haønh. Song neáu chæ coù yù nghóa ñôn thuaàn aáy thì chuùng toâi

khoâng vieát baøi naøy.

Ngöôïc doøng thôøi gian, vaøo nhöõng naêm khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp, Uûy ban khaùng chieán haønh

chaùnh Nam boä ñaõ aán haønh nhieàu loaïi giaáy baïc Vieät Nam, coøn goïi laø tín phieáu duøng löu haønh noäi boä

trong caùc vuøng giaûi phoùng. Ñoù laø nhöõng tôø giaáy baïc loaïi 1 ñ, 5ñ, 50ñ vaø 100ñ… coù in chaân dung Baùc

do ñoàng chí Phaïm Vaên Baïch, Chuû tòch Uûy ban khaùng chieán haønh chaùnh Nam boä kyù.

* Caùn boä Baûo taøng tænh Ñoàng Nai

4.7 Page 37

▲back to top

Naêm 1954, hieäp ñònh Giô-ne-vô kyù keát. Ñoàng tieàn naøy khoâng coøn giaù trò veà kinh teá, nhöng treân taám

tín phieáu coù chaân dung cuûa Baùc neân nhieàu ñoàng baøo ta ôû mieàn Nam ñaõ duõng caûm caát daáu xem nhö

moät kyû vaät thieâng lieâng.

Ñoù laø taám loøng cuûa baùc Nguyeãn Vaên Döïc aáp 3, xaõ Bình Lôïi, huyeän Vónh Cöûu, tænh Ñoàng Nai.

Nguyeãn Vaên Öu ôû aáp Quôùi Thaïnh, xaõ Phöôùc An, huyeän Long Thaønh, tænh Ñoàng Nai.

Ñaây chæ laø hai baùc noâng daân bình thöôøng nhö haøng vaïn nhöõng ngöôøi daân khaùc ôû mieàn Nam maø luùc

baáy giôø taàm hieåu bieát cuûa ngöôøi noâng daân coøn haïn cheá. Nhöõng ngöôøi daân cuûa Luïc tænh Nam Kyø

chöa moät laàn ñöôïc thaáy Baùc, chæ nghe keå veà Baùc baèng truyeàn mieäng vaø cuï theå laø chæ giaùn tieáp ñöôïc

thaáy chaân dung Baùc treân taám tín phieáu. Ñeå bieåu loä tình caûm traân troïng cuûa mình ñoái vôùi Baùc Hoà

kính yeâu, hoï luoân giöõ gìn naâng niu nhöõng tôø giaáy baïc Cuï Hoà nhö moät vaät quyù giaù thieâng lieâng nhaát.

Baùc Hoà ñaõ töøng khaúng ñònh chaân lyù: “Ñoàng baøo Nam boä laø daân nöôùc Vieät Nam. Soâng coù theå caïn,

nuùi coù theå moøn, song chaân lyù ñoù khoâng bao giôø thay ñoåi”. Chính vì leõ ñoù, mong moûi vaø tin töôûng seõ

coù ngaøy Baéc –Nam sum hoïp moät nhaø, maø baùc Döïc, baùc Öu vaø nhieàu ñoàng baøo Nam boä khaùc ñaõ

duõng caûm queân caû tính maïng mình giöõ laïi nhöõng tôø giaáy baïc, khoâng phaûi ñeå sau naøy ñoøi nôï caùch

maïng, maø lyù do duy nhaát laø ñeå toû taám loøng tri aân vôùi Baùc.

Luaä 10/59 cuûa Myõ –Dieäm ban haønh “Thaø gieát laàm coøn hôn boû soùt”. Caû mieàn Nam bao truøm khoâng

khí cheát choùc. Nhaø tuø moïc leân khaép nôi. Bieát bao gia ñình tan taùc cha maát con, vôï maát choàng.. chæ

vì bò tình nghi trong nhaø coù hình Baùc Hoà, hoaëc lieân quan ñeán Caùch maïng. Vöôït leân taát caû ñeå höôùng

veà Baùc, höôùng veà mieàn Baéc thaân yeâu, ngöôøi daân mieàn Nam ñaõ caát daáu nhöõng tôø giaáy baïc Cuï Hoà

baèng nhieàu hình thöùc: Boû vaøo oáng söõa boø choân xuoáng ñaát, boû vaøo oáng tre treân maùi nhaø, trong oáng

cuoán vaûi, hoaëc trong caùc ñoát tre nhö Kim Ñoàng giaáu thö trong ñoát tre caàn caâu caù….

Ôû ñaây xin keå veà caùch caát daáu cuûa baùc Öu. Trong caên nhaø tranh raùch naùt cuûa mình, chæ coù chieác tuû

thôø cuõ kyõ vaø chieác choõng tra oïp eïp. Baùc Öu nhìn tröôùc ngoù sau khoâng bieát neân ñeå hình Baùc ôû nôi

ñaâu ñeå che maét boïn maät thaùm, chæ ñieåm vaø nhöõng cuoäc luïc soaùt baát ngôø. Baùc thöøa hieåu raèng neáu

khoâng caát giaáu kyõ caøng, tai hoïa seõ aäp xuoáng baát kyø luùc naøo. Suy ñi nghó laïi, baùc Öu ñaõ boû nhöõng tôø

giaáy baïc vaøo chai nuùt chaët roài ñem vaøo röøng choân, nhöng baùc vaãn chöa thaät an taâm vì sôï thôøi gian,

möa naéng seõ laøm hö muïc, baùc laïi bí maät ñaøo veà choân taïi nhaø. Baùc Öu keå raèng laâu laâu baùc laïi ñem

nhöõng tôø giaáy baïc coù hình Baùc Hoà ra ngaém nghía, aùp saùt vaøo traùi tim mình vaø thuû thæ vôùi Baùc. Ñeán

cuoái naêm 1977, baùc Öu ñaõ töï nguyeän ñem nhöõng tôø giaáy baïc ñoù taëng cho Nhaø Baûo taøng Ñoàng Nai.

Ngaøy nay, nhöõng tôø giaáy baïc aáy ñaõ traûi qua thôøi gian hôn nöûa theá kyû. Ñoàng tieàn Baùc Hoà ñaõluaân

phieân qua tay nhieàu ngöôøi, nhieàu theá heä nhöng ñeán nay taát caû coøn raát phaúng phiu, roõ neùt.

Ñoù laø taát caû taám loøng cuûa ngöôøi daân mieàn Nam ñoái vôùi Baùc Hoà, vaø coøn laø caû taám loøng cuûa ngöôøi

laøm coâng taùc baûo toàn- baûo taøng coù traùch nhieäm giöõ gìn maõi maõi nhö moät kyû vaät voâ giaù truyeàn laïi

cho ñôøi sau.

T.N

ÑÖA CAÂY CAÛNH TÖØ MIEÀN ÑOÂNG

NAM BOÄ RA TROÀNG BEÂN LAÊNG BAÙC

4.8 Page 38

▲back to top

TRAÀN TOAÛN

Ngaøy thoáng nhaát ñöôïc ñoùn baùc vaøo thaêm mieàn Nam- queâ höông cuûa “Thaønh ñoàng Toå quoác”, öôùc

voïng thieâng lieâng, nieàm khao khaùt chaùy boûng ñoù cuûa ñoàng baøo chieán só mieàn Ñoâng Nam boä cuõng

nhö ñoàng baøo Ñoàng Nai chöa thöïc hieän ñöôïc thì Baùc ñaõ ñi xa. Baùc veà yeân nghæ nôi vónh haèng,

nhöng hình aûnh cuûa Ngöôøi vaãn soáng maõi vôùi non soâng ñaát nöôùc, soáng maõi vôùi queâ höông “Mieàn

Ñoâng gian lao maø anh duõng”.

Tuy vaäy, noãi xoùt xa, nieàm aân haän chöa moät laàn ñöôïc gaëp Baùc vaãn ray röùt haøng trieäu traùi tim cuûa

ñoàng baøo chieán só mieàn Nam. Ñaùp laïi moät phaàn nguyeän voïng thieát tha ñoù, Trung öông chuû tröôgn

xaây Laêng vaø baûo veä laâu daøi thi haøi Ngöôøi ñeå ñoàng baøo mieàn Nam coøn ñöôïc gaëp Baùc sau ngaøy queâ

höông hoaøn toaøn giaûi phoùng.

Cuøng vôùi caû nöôùc, ñoàng baøo chieán só mieàn Ñoâng Nam boä trong hoaøn caûnh coøn ñang chieán ñaáu

quyeát lieät vôùi quaân thuø, vaãn daønh taâm söùc söu taàm nhöõng hoa kieång quyù ñöa veà Thuû ñoâ Haø Noäi

goùp phaàn xaây döïng laêng Baùc.

Khaép caùc tænh mieàn Ñoâng, haøng traêm chaäu kieång quyù theo chaân caùn boä, chieán só, ñoàng baøo, vöôït

bao thaùc gheành, qua bao ñoàn boùt giaëc ñöa veà taäp keát ôû chieán khu Ñ.

Ôû thò xaõ Bieân Hoøa, ngay giöõa trung taâm ñaàu naõo cuûa giaëc, baùc Döông Vaên Haûo (Taùm Moäng) moät

cô sôû caùch maïng ôû noäi thaønh Bieân Hoøa ñaõ bí maät chuyeån boán chaäu kieång quyù coù ñoä tuoåi treân 100

naêm (hai chaäu mai chieáu thuûy, hai chaäu hoa söù) leân Thuû Daàu Moät, qua Cuû Chi roài töø ñoù ñöa veà

chieán khu Ñ.

Haøng traêm gioø phong lan quyù hieám cuûa nuùi röøng mieàn Ñoâng theo vai caùc chieán só giaûi phoùng vöôït

qua bao löûa ñaïn cuõng ñöa ñeán ñòa ñieåm taäp trung ñeå göûi veà toûa höông beân Laêng Baùc.

Moãi chaëng ñöôøng vaän chuyeån caây kieång ra chieán khu laø caû moät quaù trình ñaày gian lao vaát vaû. Vaán

ñeà baûo quaûn, cheá ñoä baûo döôõng hoa laù cuõng voâ cuøng khoù khaên, phöùc taïp. Theá nhöng vôùi tình caûm

thieâng lieâng vôùi Baùc kính yeâu, moïi trôû löïc ñeàu khoâng theå ngaên ñöôïc quyeát taâm vaø yù chí cuûa ñoàng

baøo vaø chieán só mieàn Ñoâng. Nhöõng thaùng cuoái naêm 1974 haøng traêm chaäu kieång quyù baèng nhieàu ngaû

ñöôøng coâng khai vaø bí maät laàn löôït ñöôïc ñöa veà caên cöù cuûa Khu uûy mieàn Ñoâng.Ñaàu thaùng 12-1974,

töø maûnh ñaát chieán khu Ñ kieân cöôøng baát khuaát, ñoaøn xe chôû caây kieång quyù baét ñaàu chuyeån baùnh

vöôït nuùi röøng Tröôøng Sôn ra Baéc.

Trong buoåi leã tieãn ñöa, ñoàng chí Leâ Ñình Nhôn (Chín Leâ) Phoù Bí thö Khu uûy thay maët quaân daân

mieàn Ñoâng Nam boä ñaõ xuùc ñoäng noùi “… Hoâm nay chuùng ta cuøng nhau laøm leã troïng theå tieãn ñöa

maáy xe caây non, boâng kieång quyù naøy ra kòp xaây laêng Baùc vaøo dòp Teát troàng caây, moät taäp quaùn toát

ñeïp do Baùc ñaõ saùng kieán vaø daày coâng vun ñaép. Nhöõng caây naøy seõ vinh döï thay maët ñoàng baøo, caùn

boä vaø chieán só mieàn Nam, nguyeän laøm nhöõng chieán só caän veä trung thaønh nhaát ngaøy ñeâm beân Baùc.

Caønh laù xanh töôi naøy seõ oâm aáp laêng Baùc, Baùc nguû ngon laønh. Maøu xanh töôi naøy seõ baát töû töôi

xanh vôùi non soâng ñaát nöôùc Vieät Nam anh huøng…”

Haøng traêm caùn boä chieán só mieàn Ñoâng, ñoàng baøo caùc daân toäc khu caên cöù Baøu Phuïng, Taø Laøi tham

döï leã ñeàu ngheïn ngaøo xuùc ñoäng nhìn leân taám chaân dung cuûa Baùc vôùi taát caû noãi loøng trìu meán thieát

tha.

Oâng Nguyeãn Thaønh Long, Chuû tòch Uûy ban Maët traän Daân toäc Giaûi phoùng khu Ñoâng Nam boä thay

maët ñoaøn nhaän traùch nhieäm ñöa soá caây kieång quyù naøy ra Haø Noäi ñeå kòp troàng beân laêng Baùc vaøo dòp

Teát troàng caây.

4.9 Page 39

▲back to top

Caùc ñoàng chí Leâ Quang Chöõ, Nguyeãn Vaên Hoøa, Leâ Saéc Nghi, Nguyeãn Thò Baïch Tuyeát vaø nhieàu

ñoàng chí laõnh ñaïo cuûa Khu uûy, Uûy ban Maët traän, caùc ñoaøn theå khu mieàn Ñoâng Nam boä ñeàu tham

gia naâng caùc chaäu kieång ñöa leân xe, göûi gaém taám loøng mình, taám loøng kính yeâu cuûa toaøn theå quaân

daân mieàn Ñoâng veà beân Baùc.

Sau hôn moät thaùng haønh trình vaát vaû, vöôït gaàn hai ngaøn caây soá, qua bao gheành thaùc cheo leo, nuùi

röøng hieåm trôû, soá caây kieång quyù ñaõ veà ñeán Haø Noäi vaø kòp thôøi quaây quaàn beân laêng Baùc giöõa ñoä

xuaân veà.

Ngay sau khi ñoaøn xe chuyeån baùnh leân ñöôøng, toaøn theå caùn boä, chieán só vaø ñoàng baøo mieàn Ñoâng

Nam boä laïi tieáp tuïc lao vaøo chieán dòch muøa khoâ 1974-1975 vôùi quyeát taâm giaûi phoùng queâ höông,

thöïc hieän nieàm mong öôùc cuûa Baùc Hoà tröôùc luùc ñi xa: “Ñaùnh cho Myõ cuùt, ñaùnh cho nguïy nhaøo”,

giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc.

Vaø nieàm öôùc voïng ñoù ñaõ trôû thaønh hieän thöïc trong ngaøy vui ñaïi thaéng 30-4-1975.

T.T

NAËN TÖÔÏNG BAÙC HOÀ

HOAØNG THÔ (*)

Caùch maïng Thaùng Taùm thaønh coâng, taïi tröôøng Baù Ngheä Bieân Hoøa (tieàn thaân tröôøng Cao ñaúng

Trang trí Myõ thuaät tænh Ñoàng Nai ngaøy nay) coù thaày Traàn Vaên Ôn hoaøn thaønh töôïng baùn thaân Cuï

Hoà. Ñaây laø loaïi töôïng vöøa taàm côõ, tæ leä chæ baèng nöûa ngöôøi thaät, töôïng naén baèng ñaát roài ñoå thaïch

cao. töôïng thaønh, thaày Traàn Vaên Ôn ñem cuùng Tænh hoäi Phaät giaùo cöùu quoác ñoùng taïi chuøa Long

Thieàn. Thaày truï trì nay laø hoøa thöôïng Thích Hueä Thaønh ñeà nghò leân tænh xin pheùp ñöôïc saûn xuaát

haøng loaït baèng goám ñeå laáy tieàn gaây quyõ Cöùu quoác cho tænh vaø ñöôïc Uûy ban nhaân daân tænh chaáp

thuaän.

Trong luùc ñang tieán haønh thì giaëc Phaùp môû roäng chieám ñoùng tænh lî. Theá laø vieäc khoâng thaønh.

Töôïng theo Tænh hoäi ñi khaùng chieán, sau ñoù laïc maát.

Ñaây laø töôïng troøn veà Baùc Hoà ra ñôøi sôùm nhaát ôû tænh Bieân Hoøa, vaø coù leõ cuõng laø ôû caû Nam boä luùc

aáy, nhöng nay khoâng coøn.

Sau ngaøy giaûi phoùng, thaày Traàn Vaên Ôn giaø yeáu, nhieàu ngöôøi nhaéc laïi chuyeän cuõ vaø ñeà nghò thaày

tieáp tuïc. Nhöng thaày khoâng laøm ñöôïc vì maét yeáu tay run, sau ñoù qua ñôøi.

Maõi ñeán naêm 1982, con trai cuûa thaày laø anh Traàn Vaên Trí vaø vaøi ngöôøi baïn trong hôïp taùc xaõ goám

Böûu Hoøa naén töôïng Baùc côõ baèng ngöôøi thaät. Sau nhieàu tuaàn noã löïc, töôïng hoaøn thaønh, ñoå thaïch cao

vaø ñaép vaøng laù, ñem tröng baøy ôû nha truyeàn thoáng xaõ, nay thuoäc phöôøng Böûu Hoøa, thöù baûn ñeå ôû

nhaø Baûo taøng thaønh phoá Bieân Hoøa. Ñaây laø taùc phaåm coù giaù trò ngheä thuaät cuûa maáy anh em ngheä

nhaân tröôøng Baù Ngheä naêm xöa. Hieäu tröôûng tröôøng Trang trí Myõ thuaät tænh Ñoàng Nai luùc aáy laø

ñoàng chí Vaên Löông heát söùc ngôïi khen vieäc laøm coù yù nghóa vaø coù giaù trò ngheä thuaät naøy.

H.T

* Hoäi vieân hoäi Vaên ngheä daân gian Vieät Nam, queâ ôû Bieân Hoøa, Ñoàng Nai.

4.10 Page 40

▲back to top

BAÙC HOÀ CUÛA CHUÙNG TA

NI SÖ THÍCH HUEÄ HÖÔNG (*)

Nhaân kyû nieäm 100 naêm ngaøy sinh cuûa Hoà Chuû tòch voâ vaøn kính yeâu (1890-1990), Ban Trò söï Phaät

giaùo tænh Ñoàng Nai, Ban ñaïi dieän Phaät giaùo thaønh phoá Bieân Hoøa toå chöùc cuoäc toïa ñaøm. Sau ñaây, xin

trích phaùt bieåu cuûa Ni sö Thích Nöõ Hueä Höông.

… Baùc Hoà laø ngöôøi laõnh ñaïo saùng suoát, anh minh, thaät xöùng ñaùng laø baäc thieân taøi, moät baäc vó nhaân

ñaõ caàm ñuoác soi ñöôøng cho coâng cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp vaø ñeá quoác Myõ xaâm löôïc,

ñöa Caùch maïng Vieät Nam ñeán toaøn thaéng. Taám göông hy sinh cao caû cuûa Baùc suoát ñôøi ñaõ vì nöôùc

vì daân. Göông cuûa Baùc laø moät nguoàn soáng voâ taän, laø moät ñoäng löïc voâ bieân ñeå ñoäng vieân toaøn quaân,

toaøn daân Vieät Nam töø Baéc chí Nam vöôït khoù khaên, ñaïp baèng trôû löïc, ñöa daân toäc Vieät Nam ñeán ñaøi

vinh quang xaùn laïn vaø caû theá giôùi ñeàu khaâm phuïc. Cuoäc ñôøi cuûa Baùc laø chuoãi ngaøy daøi hy sinh voâ

bôø beán, vì vaäy hình aûnh Baùc in saâu ñaäm vaøo taâm tö cuûa daân toäc Vieät Nam. Ñaây laø moät ñieåm son

cuûa lòch söû, moät nieàm tin baát dieät cuûa Phaät giaùo chuùng ta.

Hoà Chí Minh ñaõ naâng con ngöôøi töø taän cuøng ñau thöông taêm toái vuøng leân ñöùng daäy laøm ngöôøi. Baïn

beø quoác teá coù ngöôøi ñaõ vieát raèng Chuû tòch Hoà Chí Minh laø moät nhaân vaät ñeïp nhö huyeàn thoaïi, phaûi

chaêng aáy laø vì cuoäc ñôøi cuûa Ngöôøi vöøa coù chaát theùp vöøa coù chaát thô.

Thô Ngöôøi noùi ít maø gôïi nhieàu, laø loaïi thô coù maøu saéc thanh ñaïm, coù aâm thanh traàm laéng, khoâng

phoâ dieãn maø nhö kheùp laïi trong ñöôøng neùt, khoâng phoâ dieãn maø nhö kheùp laïi trong ñöôøng neùt, ñeå

cho ngöôøi ñoïc töï thöôûng thöùc laáy phaàn yù ôû ngoaøi ñôøi.

Hoà Chí Minh vöøa laø nhaø thô yeâu nöôùc, yeâu daân. Moãi daân toäc ñeàu coù nhöõng anh huøng vaø nhöõng vaên

hoùa cuûa mình, khoâng phaûi anh huøng naøo cuõng laø nhaø vaên hoùa, ngöôïc laïi khoâng phaûi nhaø vaên hoùa

naøo cuõng laø anh huøng.

Lòch söû ñaõ saûn sinh ra nhöõng vó nhaân vöøa laø anh huøng, vöøa laø nhaø vaên hoùalôùn, nhöõng con ngöôøi “hai

laàn danh nhaân”nhö vaäy khoâng nhieàu. Hoï gioáng nhö nhöõng vieân ngoïc hieám, saùng laáp laùnh trong baàu

trôøi lòch söû cuûa daân toäc vaø ñôøi ñôøi nhaân loaïi töôûng nhôù.

Chuû tòch Hoà Chí Minh maø naêm nay, khoâng phaûi rieâng Vieät Nam maø caû theá giôùi long troïng kyû nieäm

laàn thöù 100 naêm ngaøy sinh Ngöôøi. Thaät laø khoù taùch Hoà Chí Minh- vò anh huøng giaûi phoùng daân toäc

vôùi Hoà Chí Minh- nhaø vaên hoùa lôùn. Bôûi leõ ñoù maø hai bieåu hieän gaén boù vôùi nhau trong cuøng moät con

ngöôøi Hoà Chí Minh, nhaø caùch maïng keát tinh 4000 naêm lòch söû. Coát loõi cuûa truyeàn thoáng naøy laø chuû

nghóa yeâu nöôùc “Khoâng coù gì quyù hôn ñoäc laäp, töï do” vaø “Chuùng ta thaø hy sinh taát caû chöù nhaát ñònh

khoâng chòu maát nöôùc, khoâng chòu laøm noâ leä”.

Söï toàn taïi cuûa truyeàn thoáng yeâu nöôùc, chaéc chaén laø ñieàu phoå bieán ôû moïi daân toäc. Nhöng treân theá

giôùi ít coù daân toäc naøo töøng phaûi chòu aùch noâ leä haø khaéc vaø keùo daøi suoát 1000 naêm maø vaãn toàn taïi,

cuõng coù ít daân toäc naøo ñaõ chieán thaéng lieân tieáp 3 laàn quaân xaâm löôïc Nguyeân Moâng kheùt tieáng hoài

theá kyû 13 vaø ñaùnh baïi nhöõng ñeá quoác maïnh nhaát trong thôøi ñaïi chuùng ta.

Chuû tòch Hoà Chí Minh hieän thaân cuûa chuû nghóa yeâu nöôùc truyeàn thoáng vaø hieän ñaïi cuûa daân toäc Vieät

Nam.

Ngaøy Baùc Hoà vónh bieät chuùng ta, ñaây laø moät söï maát maùt lôùn lao cho Toå quoác, cho daân toäc Vieät

Nam. Töø naêm 1911, Baùc töø mieàn Nam ra ñi tìm ñöôøng cöùu nöôùc, ñaát Ñoàng Nai taïi xöù Bieân Huøng

* Trͭ trì chùa B͵u Phong (Biên Hòa)