Long Thanh nhung chang duong lich su 2-6 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Long Thanh nhung chang duong lich su 2-6

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

5 Pages 41-50

5.1 Page 41

5.2 Page 42

5.3 Page 43

5.4 Page 44

5.5 Page 45

5.6 Page 46

5.7 Page 47

5.8 Page 48

5.9 Page 49

5.10 Page 50

6 Pages 51-60

6.1 Page 51

6.2 Page 52

6.3 Page 53

6.4 Page 54

6.5 Page 55

6.6 Page 56

6.7 Page 57

6.8 Page 58

6.9 Page 59

6.10 Page 60

7 Pages 61-70

7.1 Page 61

7.2 Page 62

7.3 Page 63

7.4 Page 64

7.5 Page 65

7.6 Page 66

7.7 Page 67

7.8 Page 68

7.9 Page 69

7.10 Page 70

Long Thanh nhung chang duong lich su 2-6

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

ÿӝi Luông, Tѭ Lèo (tӯ Tѭӣng), Tѭ An, Hai Trâu, Tѭ Oon, Hҧo, Ĉô … chuyên tӕng

tiӅn, cѭӟp cӫa giӃt ngѭӡi rӗi bí mұt ÿem xác chôn trong vѭӡn mua bên kia bӃn xѭӣng.

Ӣ Phú Thҥnh tín ÿӗ Cao Ĉài tӯ Mӻ Hӝi, Long Tân, Phú Hӳu tұp trung vӅ thành mӝt

khu ӣ dài theo lӝ 17 gҫn 1 cây sӕ tӟi sát Thành Tuy Hҥ vӟi khoҧng hѫn 2 ngàn ngѭӡi.

Khu Cao Ĉài có hàng rào, bót canh do lӵc lѭӧng vǊ trang Cao Ĉài quҧn lý ÿóng thành

hai ÿӗn. Ĉӗn lӟn ӣ Nӛng BӃn Ĉá do tên NguyӉn Thành Kham chӍ huy có tӟi 1 ÿҥi

ÿӝi. Dân trong xã, ai qua ÿѭӡng trѭӟc mһt ÿӗn ÿӅu phҧi lӝt nón, nӃu không sӁ bӏ bҳt,

bӏ ÿánh..

Mһc dù ta có sѫ hӣ trong ÿӕi sách vӟi ÿҥo Cao Ĉài, trong khi ÿó bѭӟc vào hè

thu 1947, ÿӏch lҥi tăng cѭӡng hoҥt ÿӑng quân sӵ hѫn, nhѭng thӃ ÿӭng cӫa các vùng tӵ

do Long Thành vүn vӳng vàng.

Cuӕi tháng 6 ÿӏch tұp trung mӝt tiӇu ÿoàn càn vào rӯng Sác Phѭӟc An. Tàu

giһc bӕ suӕt mӝt dҧi tӯ tҳc Ngӑn tӟi Rҥch Mӟi, ÿӕt 4 kho lúa cӫa liên chi Bình Xuyên

và huyӋn, nhѭng bӏ ÿánh trҧ, chúng phҧi rút ngay. Sau ÿó, thӵc hiӋn chӫ trѭѫng chһn

giһc ÿѭӡng sông cӫa huyӋn, cҧ Phѭӟc An ÿã dҩy lên mӝt không khí cҳm cӑc ngăn tàu

rҩt sôi nәi, lan sang các xã xung quanh. Hàng ngàn cây gӛ dài 3 mét, ÿѭӡng kính 15

ÿӃn 30cm, ÿѭӧc ÿӗng bào, cán bӝ, chiӃn sƭ chһt chuyӇn tӯ rӯng tӟi các cӱa sông:

… “Ĉӕn cây, cҳm cӑc ngăn tàu.

Lòng sông VǊng Gҳm, Bà Hào Phѭӟc An.

Làm cho quân giһc hoang mang

Không cho khӫng bӕ ruӗng càn chiӃn khu”..

(Thѫ kháng chiӃn cӫa ÿӗng bào Phѭӟc An)

ChӍ 15 ngày sau ÿó, các cӱa sông Bào Bông, Ba Gioi, VǊng Gҩm (Phѭӟc An),

Vàm Cây Khô (Phѭӟc Thӑ) ÿã bӏ hàn kín, bӣi nhӳng hàng cӑc ÿóng ken dày nhҩp nhô

dѭӟi sông. Quanh các kho tàng căn cӭ ÿӅu có nhӳng bãi mìn gài trên cây, dѭӟi gӕc

bҫn, ÿѭӟc. Tӯ ÿây, giһc hҫu nhѭ không dám càn vào sâu vùng Phѭӟc An, Phѭӟc Thӑ.

ĈӇ ÿánh vào âm mѭu “dùng ngѭӡi ViӋt ÿánh ngѭӡi ViӋt” cӫa ÿӏch, huyӋn chӍ

ÿҥo tăng cѭӡng công tác ÿӏch ngөy vұn. Hàng ngàn tӡ truyӅn ÿѫn ÿѭӧc rҧi vào các ҩp

1.2 Page 2

▲back to top

tҥm chiӃm, vào thӏ trҩn vào cҧ trong ÿӗn bót ÿӏch. Rҧi rác ӣ các bót Phѭӟc Thӑ,

Phѭӟc Tân, Tam Phѭӟc, Phѭӟc Lý, có mӝt sӕ lính thân binh ÿào ngǊ. Ӣ thӏ trҩn,

huyӋn ӫy ÿã vұn ÿӝng ÿѭӧc vӋ úy Thanh ÿem mӝt tiӇu ÿӝi Cao Ĉài trong bót Cҫu

Quҧn Thӫ ra vӟi kháng chiӃn. Ĉһc biӋt thҳng lӧi là trұn vǊ trang kӃt hӧp binh vұn bót

nhà thӡ Mӻ Hӝi.

Bót Mӻ Hӝi ÿóng trên mӝt ÿiӇm cao, ngay dѭӟi chân nhà thӡ Mӻ Hӝi, nên

thѭӡng gӑi là “bót nhà thӡ”. Giһc Pháp chӑn ÿiӇm ÿóng bót này nhҵm khӕng chӃ các

vùng xung quanh, vӯa nhҵm lӧi dөng sӵ che chӣ cӫa nhà thӡ. Bót có 1 trung ÿӝi

Pactisan hѫn 20 lính, do Sáu Bӝ chӍ huy. Phҫn lӟn lính bót là ngѭӡi ÿӏa phѭѫng và có

ÿҥo.

Sau khi nҳm kӻ tình hình binh lính trong bót, ban công tác liên thôn 12 ÿã phӕi

hӧp vӟi xã tә chӭc vұn ÿӝng giác ngӝ gia ÿình anh em binh sƭ và linh mөc, chánh xӭ

Mӻ Hӝi. Vӕn sҹn tinh thҫn yêu nѭӟc, ÿӗng bào và linh mөc rҩt tích cӵc ӫng hӝ. Nhӡ

ÿó ta ÿã xây dӵng ÿѭӧc hai cѫ sӣ nӝi tuyӃn trong sӕ lính bót. Ĉӗng chí Cѭѫng ӫy viên

liên thôn 12, ÿã viӃt thѭ giáo dөc ÿѭӧc Sáu Bӝ. Khi gia ÿình binh lính gһp khó khăn,

liên thôn 12 cǊng tә chӭc giúp ÿӥ. Cuӕi mùa khô, khu nhà lính bӏ cháy, nhiӅu gia ÿình

không có gҥo ăn. Xã ÿã ÿem ghe chӣ gҥo tӟi tұn BӃn Chӧ, kêu vӧ lính ra mua. Ai

nghèo không có tiӅn, xã sҹn sàng bán chӏu. Tӯng bѭӟc, anh em binh lính giác ngӝ

dҫn.

Thӡi cѫ ÿã chín mùi vào mӝt ÿêm cuӕi tháng 6 – 1947, sau khi báo kӃ hoҥch

cho nӝi tuyӃn biӃt, du kích liên thôn 12 cùng du kích Mӻ Hӝi bao vây bót nhà thӡ, 5

giӡ sáng, khi chuông ÿә hiӋp nhì, bà con ÿi lӉ ÿông hѫn, mӝt du kích trà trӝn cùng

ÿӗng bào vào nhà thӡ làm nhiӋm vө khӕng chӃ hai tên gác cӱa. Chuông ÿә xong, theo

ám hiӋu cӫa nӝi tuyӃn, du kích dӥ kӁm gai xông vào ÿӗn. Binh lính rҩt mӯng, ÿem

nӝp hӃt súng cho ta. Hai ngѭӡi lính gác cӱa nhà thӡ cǊng ÿҫu hàng, chӍ cho du kích

leo lên gác chuông lҩy 60 trái lӵu ÿҥn. Mӑi viӋc diӉn ra nhanh, gӑn và im lһng trong

khi nhà thӡ Mӻ Hӝi vүn còn ÿang làm lӉ buәi sӟm. Du kích rút vӅ căn cӭ an toàn

mang theo 18 súng, hàng nghìn ÿҥn và gҫn 100 lӵu ÿҥn. Hѫn 10 ngѭӡi trong sӕ lính

1.3 Page 3

▲back to top

bót nhà thӡ xin theo kháng chiӃn ÿѭӧc ÿѭa vӅ chiӃn khu Phѭӟc An trong ngày hôm

ÿó.

Sáng hôm sau, quân Pháp ӣ Long Thành càn xuӕng, bҳt tҩt cҧ sӕ lính còn ӣ lҥi

kӇ cҧ Sáu Bӝ, ÿem vӅ giam ӣ chi khu ÿánh ÿұp dã man. Riêng Sáu Bӝ, sau ÿó chúng

ÿѭa lên Siph bҳt trèo lên mӝt cây cao sau, rӗi phҧi cҫm dao tӵ ÿӕn cành mình ngӗi.

Cành gүy, Sáu Bӝ rѫi xuӕng vӥ ÿҫu chӃt.

Trұn vǊ trang kӃt hӧp ÿӏch vұn bót nhà thӡ Mӻ Hӝi là trұn ÿӏch vұn lӟn nhҩt

trong cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp ӣ Long Thành. Thҳng lӧi cӫa trұn này, cùng cách

ÿӕi xӱ dã man cӫa Pháp ÿӕi vӟi sӕ lính còn lҥi, ÿã gây thӕi ÿӝng lӟn trong hàng ngǊ

ngөy quân ngөy quyӅn vùng lӝ 17. NhiӅu tӅ ÿiӋp xin ÿҫu thú nghӍ viӋc. Nhӳng tháng

sau ÿó, giһc Pháp gһp rҩt nhiӅu khó khăn trong viӋc khôi phөc lҥi tình hình ӣ Mӻ Hӝi.

Trong khi ÿó, trên ÿӏa bàn liên thôn 11 (lӝ 15), dân công các xã Tam Phѭӟc,

Phѭӟc Tân, Long Nguyên liên tөc chӣ hàng chөc tҩn gҥo vӅ kho Phѭӟc Cang cho chӏ

ÿӝi 10 cӫa tӍnh chuҭn bӏ chiӃn dӏch Bàu Cá. Ĉӗng chí NguyӉn Văn Xuҩt sau khi cùng

Ban chӍ huy chi ÿӝi nghiên cӭu trұn ÿӏa, lҥi tìm chuyӇn ÿѭӧc 3 trái bom lép cӫa Nhұt

vӅ công binh xѭӣng chӃ mìn ÿánh tàu. TiӃp ÿó du kích liên thôn 11, cùng trung ÿӝi 8

ÿҥi ÿӝi C cùng sang Xuân Lӝc tác chiӃn. ChiӃn thҳng Bàu Cá 14 – 7 – 1947 diӋt ÿoàn

xe lӱa quân sӵ cӫa ÿӏch trên ÿҩt Xuân Lӝc ÿã có phҫn ÿóng góp rҩt quan trӑng cӫa

liên thôn Long Thành.

Tháng 8, ta thӑc sâu tӟi các vùng yӃu. Ӣ Phѭӟc Lai bӝ ÿӝi và du kích diӋt 18

lính. Thә thu 14 súng. Ӣ Long An ta tұp kích tiêu diӋt toàn bӝ trung ÿӝi lính ÿӗn Hê

Lê Na bҧo vӋ an toàn cho 200 gia ÿình ӣ ҩp An Lâm rӡi ÿҩt cӫ vào Bàu Lùng. Ӣ An

Hòa Hѭng tuy Cao Ĉài hoҥt ÿӝng mҥnh nhѭng bӝ ÿӝi và du kích xã vүn ÿӝt ÿѭӧc vào

hang ә cӫa chúng, sӱ dөng nӝi tuyӃn ÿánh bót BӃn Gӛ.

ĈӇ ÿӝng viên khí thӃ kháng chiӃn trong toàn huyӋn, bѭӟc sang tháng 9 huyӋn

ӫy chӫ trѭѫng tә chӭc kӹ niӋm lӟn ngày quӕc khánh cӫa nѭӟc ViӋt Nam dân chӫ

cӝng hòa. Mùng 2 – 9, chiӃn khu Phѭӟc An tѭng bӯng trong không khí cӫa ngày ÿҥi

lӉ. Cӡ ÿӓ rӵc rӣ tung bay khҳp xóm ҩp, trên các cѫ quan trѭӡng, chӧ. Tҩt cҧ các xã

1.4 Page 4

▲back to top

trong huyӋn ÿӅu có ÿҥi biӇu vӅ dӵ lӉ. NhiӅu xã còn ÿѭa theo ÿӝi văn nghӋ ÿӇ tham gia

hӝi diӉn mӯng ngày ÿӝc lұp. Hàng ngàn ÿӗng bào các nѫi trong huyӋn, nhiӅu nhҩt là

thanh niên nam nӳ, ÿѭӧc tin huyӋn tә chӭc lӉ ÿã tìm mӑi cách vѭӧt qua các ÿӗn bӕt,

theo ÿѭӡng sông, ÿѭӡng rӯng ÿә vӅ chiӃn khu. Ĉѭӡng Phѭӟc An ÿông chұt ngѭӡi:

cán bӝ, bӝ ÿӝi, du kích và nhân dân. Ai ai cǊng vui vҿ náo nӭc.

3 giӡ chiӅu, cuӝc tuҫn hành biӇu dѭѫng lӵc lѭӧng cӫa gҫn 10 ngàn dân Long

Thành chào mӯng hai năm ngày ViӋt Nam ÿӝc lұp ÿã diӉn ra trên ÿҩt chiӃn khu.

Ĉѭӡng Bào Bông, Bà Trѭӡng rӝn ràng tiӃng trӕng Ӄch, tiӃng hô khҭu hiӋu, rҫm rұp

tiӃng chân ngѭӡi. Mít tinh ÿѭӧc khai mҥc vào 8 giӡ tӕi vӟi sӵ có mһt cӫa ÿҥi biӇu khu

7, ÿҥi biӇu tӍnh Biên Hòa, Sài Gòn – Gia Ĉӏnh, cán bӝ chiӃn sƭ liên chi Bình Xuyên,

huyӋn và xã. Sau ÿó là hӝi diӉn văn nghӋ kéo dài tӟi sáng.

LӉ kӹ niӋm mùng 2 – 9 – 1947 tҥi Phѭӟc An là cuӝc lӉ lӟn nhҩt trong 9 năm

kháng chiӃn chӕng Pháp ӣ Long Thành và có tác dөng ÿӝng viên rҩt lӟn tӟi khí thӃ

kháng chiӃn cӫa toàn dân trong huyӋn. Qua mӝt ngày gһp gӥ ӣ chiӃn khu, nhӳng

hoang mang nghi ngӡ do kҿ thù gieo rҳc trong gҫn 2 năm chiӃm ÿóng hҫu nhѭ bӏ xóa

bӓ. NiӅm tin vào sӭc mҥnh cӫa kháng chiӃn ÿѭӧc cӫng cӕ.

Trung tuҫn tháng 9, chính quyӅn huyӋn ÿѭӧc cҧi tә do yêu cҫu và nhiӋm vө

mӟi. Ӫy ban hành chánh kháng chiӃn ÿәi tên thành ӫy ban kháng chiӃn hành chánh.

Ĉӗng chí Lѭѫng Văn Nho ÿѭӧc chӍ ÿӏnh kiêm chӭc chӫ tӏch huyӋn. Sӵ phát triӇn cӫa

phong trào kháng chiӃn Long Thành làm cho giһc Pháp lo ngҥi. Do ÿó, cuӕi tháng 9,

ÿӏch phӕi hӧp thӫy lөc không quân càn lӟn vào chiӃn khu vӟi ý ÿӗ tiêu diӋt các cѫ

quan ÿҫu não cӫa huyӋn. Trong trұn càn này, ngoài sӱ dөng máy bay ném bom, bӝ

binh và tàu chia nhiӅu hѭӟng ÿánh tӟi, ÿӏch còn cho hѫn 100 lính dù nhҧy xuӕng khu

vӵc Ĉӗng Lӟn, Mѭѫng ĈiӅu. Ĉây là lҫn ÿҫu tiên quân dù Pháp ÿѭӧc ném vào chiӃn

trѭӡng Long Thành. Mһc dù ÿӏch rҩt ÿông, nhѭng bӏ chһn ÿánh quyӃt liӋt ӣ tҩt cҧ các

hѭӟng, nên 2 giӡ chiӅu, chúng ÿã phҧi rút quân mang theo gҫn 100 tên chӃt và bӏ

thѭѫng.

1.5 Page 5

▲back to top

Trұn càn lӟn cӫa ÿӏch vào Phѭӟc An hoàn toàn thҩt bҥi, làm cho khí thӃ chӕng

giһc ӣ chiӃn khu càng thêm hào hӭng. Nhӳng ngày sau ÿó, khu vӵc rӯng Giӗng bao

quanh xã, trên chu vi dài hѫn 4 cây sӕ ÿѭӧc ÿӗng bào Phѭӟc An chһt xuӕng rào lҩp

thành mӝt hàng rào rӝng 2 mét, cao 1,5 mét rҩt khó vѭӧt qua. Trên các ÿѭӡng lӟn,

nhӓ, xung quanh các cѫ quan ÿӅu có hҫm chông, hӕ ÿinh, ÿҥp lôi. Ӣ Ĉӗng Ông Trúc

cát nhiӅu, khó ÿào hӕ, ÿӗng bào và bӝ ÿӝi ÿã gӫi mua tӯ Nhà Bè vӅ hàng trăm thùng

phuy, ÿem âm dѭӟi cát làm hҫm chông bҧo vӋ công binh xѭӣng Nam Bӝ.

Ĉһc biӋt chӫ trѭѫng c̷m c͕c ch͙ng dù ÿѭӧc nhân dân cҧ 2 xã Phѭӟc An,

Phѭӟc Thӑ hăng hái hѭӣng ӭng. Mһc cho trӡi mѭa hay nҳng, ngày nào cǊng có háng

trăm ngѭӡi vào rӯng chһt cây vác vӅ, ÿӗng thӡi tӯ sáng sӟm tӟi chiӅu tӕi, trên các khu

ÿӗng trӕng quanh vùng hàng trăm ngѭӡi khác cҫn mүn cһm chông. Trong vòng 10

ngày ÿҫu tháng 10, nhӳng bãi chông khәng lӗ vӟi hàng vҥn mǊi chông khәng lӗ dài 2

mét, lӟn bҵng cә tay, cә chân, 3 cây gác xéo nhau thành mӝt cөm, phӫ kín hѫn 100 ha

vùng Ĉӗng Lӟn, Mѭѫng ĈiӅu, Láng GiӃng, Rҥch Mӟi. Nhӡ nhӳng bãi cӑc chӕng dù

này, trong trұn càn cuӕi năm vào Phѭӟc An nhiӅu tên lính dù Pháp ÿã phҧi lái dù vào

rӯng và chӍ kӏp tháo dù mà chҥy. Ĉӗng bào Phѭӟc An ÿѭӧc tұn mҳt chӭng kiӃn cҧnh

tӭc cѭӡi mà có bài ca:

“Sáng trăng, sáng cҧ chiӃn hào

Sáng ra ÿӗng nӝi, sáng vào chiӃn khu

Nhân dân cҳm cӑc chӕng dù

Giһc Pháp ÿөng cӑc chәng khu la làng”

CǊng vào nhӳng tháng cuӕi năm 1947, theo chӍ thӏ cӫa trên, hӋ thӕng liên thôn

giҧi thӇ. Quұn ÿӝi bӝ dân quân ÿѭӧc thành lұp trên cѫ sӣ hӧp nhҩt bӕn ban công tác

liên thôn do ÿӗng chí Phҥm Tӵ Do làm quұn trѭӣng, ÿӗng chí Hoàng ViӉn Tri làm

chính trӏ viên. Các ÿӝi du kích liên thôn tұp hӧp thành ÿӝi du kích huyӋn gӗm hai

trung ÿӝi, quân sӕ hѫn 100 vǊ khí gӗm 9 tiӇu liên, còn lҥi là súng trѭӡng. Ban tình

báo huyӋn ÿѭӧc thành lұp gӗm hai tiӇu ÿӝi, 25 ÿӗng chí. Ĉây là lӵc lѭӧng tiӅn thân

1.6 Page 6

▲back to top

cӫa quân báo Long Thành. Các ban công xã ÿѭӧc thay bҵng ban chӍ huy xã hӝi. Du

kích ÿѭӧc cӫng cӕ.

ViӋc tұp trung lӵc lѭӧng dân quân du kích theo hӋ thӕng quân sӵ mӟi ÿã tҥo ra

ÿѭӧc mӝt khí thӃ mӟi cho viӋc phát triӇn vǊ trang ÿӏa phѭѫng nhӳng năm sau ÿó.

Năm 1948, theo lӕi nói cӫa các cán bӝ, chiӃn sƭ ÿã tӯng trҧi qua kháng chiӃn

chín năm ӣ Long Thành, là năm khӣi ÿҫu cho thӡi kǤ “cӵc thӏnh” thӡi kǤ “hoàng

kim” cӫa chiӃn khu Phѭӟc An và cǊng là cӫa phong trào kháng chiӃn chӕng Pháp

trong toàn huyӋn.

Sӵ kiӋn chính trӏ ÿһc biӋt quan trӑng, ÿánh dҩu bѭӟc phát triӇn mӟi cho cách

mҥng Long Thành là: Ĉҥi hӝi Ĉҧng bӝ huyӋn lҫn ÿҫu tiên ÿѭӧc tә chӭc tҥi chiӃn khu

Phѭӟc An tháng 1 – 1948. HuyӋn ӫy do bҫu cӱ dân chӫ chính thӭc ra ÿӡi. Ĉӗng chí

VǊ Hӗng (tӭc Phô) ÿѭӧc bҫu làm bí thѭ HuyӋn ӫy. Trong Ban chҩp hành, ngoài các

ÿӗng chí ÿҥi diӋn cho các chi bӝ trong huyӋn, còn có các ÿӗng chí ÿҥi diӋn các tә

chӭc Ĉҧng trong lӵc lѭӧng vǊ trang cӫa trên ÿӭng chân ӣ Long Thành nhѭ công binh

xѭӣng Nam bӝ, chi ÿӝi 2, chi ÿӝi 3… Ĉó là cѫ sӣ tҥo nên sӵ thӕng nhҩt lãnh ÿҥo giӳa

lӵc lѭӧng huyӋn và lӵc lѭӧng trên trong viӋc ÿҭy mҥnh cuӝc kháng chiӃn toàn dân,

toàn diӋn ӣ Long Thành.

VӅ quân sӵ, cǊng trong tháng 1, tháng mӣ ÿҫu cho năm “cӵc thӏnh” này là mӝt

trұn thҳng vang dӝi cӫa lӵc lѭӧng vǊ trang huyӋn: Trұn ngã ba Long ĈiӅn.

Long ĈiӅn là mӝt vùng ÿӗng ruӝng ӣ phía Tây lӝ 15, nҵm cһp theo sông Ĉӗng

Nai và giáp ranh các xã Phѭӟc ThiӅn, Tam An, An Lӧi, Phѭӟc Nguyên. Tӯ sông

Ĉӗng Nai, mӝt dòng sông nhӓ gӑi là rҥch Nѭӟc Trong cҳt ngang cánh ÿӗng Long

ĈiӅn, chҧy qua thôn An Ĉӏnh. Tӟi gҫn giӳa vùng ÿӗng ruӝng này, rҥch Nѭӟc Trong

chia thành 2 nhánh. Mӝt nhánh chҧy vӅ phía Ĉông Bҳc qua lӝ 15 mӝt nhánh vӅ phía

Ĉông Nam qua thôn Long ĈiӅn gӑi là rҥch Ngã Bҳc. Nѫi ngã ba cӫa rҥch Nѭӟc Trong

ÿó ÿѭӧc gӑi là “ngã ba Long ĈiӅn”. Trѭӟc ÿây, vùng ruӝng Long ĈiӅn thuӝc xã

Phѭӟc ThiӅn. Vào lúc này, Long ĈiӅn ÿã tách ra làm mӝt xã riêng, là mӝt xã tӵ do và

là mӝt vùng vӵa lúa quan trӑng cӫa huyӋn. CǊng vì thӃ, suӕt trong 2 năm 1946, 1947,

1.7 Page 7

▲back to top

Long ĈiӅn trӣ thành mӝt mөc tiêu càn quét, cѭӟp bóc cӫa giһc Pháp. VӅ phía ta, tӯ

cuӕi năm 1947, huyӋn tăng cѭӡng vӅ ÿây trung ÿӝi 2 du kích tұp trung cӫa huyӋn ÿӇ

phӕi hӧp cùng dân quân du kích Long ĈiӅn ÿánh ÿӏch bҧo vӋ vùng tӵ do.

Mӡ sáng ngày 12 – 1 – 1948, khi bóng ÿêm chѭa kӏp tan trên cánh ÿӗng thì mӑi

ngѭӡi ÿã nghe thҩy tiӃng súng nә lӕp bӕp ӣ 3 phía Mӻ Hӝi, Phѭӟc ThiӅn, Tam An.

Liên lҥc chҥy vӅ báo tin: “Ĉӏch càn 300 tên chia làm 3 cánh. Mӝt cánh tӯ Tam An ra

bҵng ÿѭӡng sông”. Ĉӗng bào An Ĉӏnh, Long ĈiӅn nhanh chóng thu xӃp cҩt giҩu thóc

lúa, ÿӗ ÿҥc phòng giһc cѭӟp phá. Lӵc lѭӧng ta lúc này ngoài trung ÿӝi 2 du kích tұp

trung huyӋn và du kích Long ĈiӅn còn có thêm trung ÿӝi 8 ÿҥi ÿӝi C do ÿӗng chí

Ĉҥm chӍ huy mӟi ÿӃn hӗi khuya. Sáng qua (11- 1), trung ÿӝi 8 ÿánh càn ӣ Long Tân,

chiӅu vӅ xóm Hӕ (Phú Hӝi), rӗi khuya nay mӟi sang Long ĈiӅn. Bӝ ÿӝi nghӍ chѭa ҩm

chӛ và còn mӓi mӋt, nhѭng tҩt cҧ ÿӅu chuҭn bӏ ÿánh ÿӏch.

Nhұn ÿӏnh: “Cánh quân càn ÿѭӡng sông có thӇ ra rҥch Ngã Bҳc vô rҥch Nѭӟc

Trong ÿӇ vào Long ĈiӅn, An Ĉӏnh”, hai trung ÿӝi cùng du kích xã liӅn rút khӓi ҩp,

vѭӧt rҥch Ngã Bҳc sang cù lao Long ĈiӅn lұp trұn ÿӏa phөc kích nѫi ngã ba sông chӡ

giһc. Nhѭng ÿӏch ÿã không ra theo dӵ tính mà ÿi hѭӟng sông Ĉӗng Nai ÿӇ vô ÿӗng

Long ĈiӅn. Tӯ nѫi phөc kích, các chiӃn sƭ nghe rҩt rõ tiӃng hò hét cӫa bӑn lính, tiӃng

heo gà quang quác và nhӳng cuӝn khói nhà cháy bӕc lên. Ĉӏch ÿang xuӕng ghe ÿӇ vӅ

Tam An. Cánh quân này gӗm lính Pháp và Cao Ĉài Tam An do xӃp Ӕm chӍ huy. Bӑn

chúng rҩt hung hãn, ÿã có nhiӅu nӧ máu vӟi ÿӗng bào các xã Tây lӝ 15.

10 giӡ sáng, 21 chiӃc ghe chӣ ÿҫy lính và ÿӗ ÿҥc cѭӟp ÿѭӧc cӫa ÿӗng bào chұm

chҥp quҽo vào rҥch Ngã Bҳc, 18 chiӃc ÿi ÿҫu lӑt vào ÿӝi hình phөc kích cӫa ta, 3

chiӃc sau chѭa qua khúc quҽo nhѭng ÿã vào tҫm bҳn cӫa trung ÿӝi 2. Cҧ trұn ÿӏa nә

súng. Tӯ nhӳng lùm chuӕi nѭӟc rұm rҥp ven bӡ, lӵu ÿҥn quăng xuӕng liên tiӃp, lӑt

vào ghe ÿӏch nә tung. Trung liên, tiӇu liên, súng trѭӡng nhҳm vào bӑn lính ÿang

cuӕng cuӗng giӳa sông nhҧ ÿҥn. Hàng chөc tên chӃt ngay trên ghe. Nhӳng tên sӕng

sót nhào xuӕng sông ÿӏnh tìm ÿѭӡng tҭu thoát cǊng bӏ nhӳng loҥt ÿҥn bҳn tӍa rҩt chính

xác lҫn lѭӧt nhұn chìm. Cҧ 18 ghe ÿi ÿҫu ÿӅu bӏ ÿánh ÿҳm. Hѫn 50 tên giһc ÿӅn tӝi tҥi

1.8 Page 8

▲back to top

chӛ. XӃp Ӕm, tên trѭӣng ÿӗn Tam An khét tiӃng hung ác, chӃt gөc cҥnh mӝt gӕc cây

bҫn bên kia sông. Tên Mӟi, con xã Chӗn ӣ Tam An, mӝt tên Cao Ĉài ác ôn, trѭӟc khi

ÿi càn còn hùng hә tuyên bӕ “chuyӃn này ra Long ĈiӅn tao phҧi lҩy mҩy cái ÿҫu ViӋt

Minh vӅ chѫi”, giӡ ÿây ÿang cùng chung sӕ phұn cӫa bӑn trôi sông.

Ĉêm ҩy du kích Long ĈiӅn, Tam An ra mò khúc sông xҧy ra trұn ÿánh thu

ÿѭӧc 25 súng, trong ÿó có 2 trung liên. Cách 3 hôm sau, anh em còn tìm thêm mӝt

khҭu tiӇu liên mang trên ngѭӡi mӝt tên lính chӃt nәi trong bөi cây ven bӡ.

Trұn ngã ba Long ĈiӅn, trұn thҳng lӟn nhҩt trên ÿѭӡng sông kӇ tӯ ÿҫu cuӝc

kháng chiӃn chӕng Pháp ӣ Long Thành ÿã gây ÿѭӧc tiӃng vang rӝng lӟn trong huyӋn.

Phát huy khí thӃ thҳng lӧi ÿó, trong tháng 1 – 1948, ÿӗng bào chiӃn sƭ Long ĈiӅn, An

Ĉӏnh, Tam An, Phѭӟc Nguyên ÿã tә chӭc cҳm cӑc hàn kín các cӱa sông Nѭӟc Trong

Long ĈiӅn không cho tàu giһc vô ra. Ĉӗng bào Phѭӟc ThiӅn ÿã tham gia hàng ngàn

công cҳt cӭ 5 thѭӟc hàn các cӱa sông kinh ÿѭӡng xuӗng và vàm kinh. Cӕng Lòng

Mӭc (Tam An), cӕng Bà Bѭӡng (Phѭӟc Tân) bӏ phá bung. Du kích Phѭӟc Tân, Tam

Phѭӟc tұp kích ÿӗn Phѭӟc Tân ÿӕt cháy 2 xe thu mӝt hòm tiӅn. Giһc Pháp hoҧng sӧ

bӓ càn quét vùng này trong mӝt thӡi gian dài suӕt năm 1948 và ÿҫu năm 1949.

Ӣ ven quұn lӷ, du kích Long An và bӝ ÿӝi chӕng càn quyӃt liӋt. Ĉӗng bào trong

làng kháng chiӃn Bàu Lӯng tiӃp tөc dӡi làng sâu vào vùng tӵ do Thái ThiӋn làm thҩt

bҥi âm mѭu bҳt dân Long An vӅ tҥo vành ÿai quanh thӏ trҩn cӫa ÿӏch. Ĉҩt cӫ Long An

vүn là mӝt vùng trҳng không ngѭӡi, không nhà cӱa chӍ còn nhӳng khu vѭӡn, ruӝng

bӓ hoang bao quanh ÿӗn bót ÿӏch. Trong khi ÿó, vùng tӵ do ven lӝ 15 lҥi càng ÿѭӧc

cӫng cӕ. Thái ThiӋn, Tuy Long, Tұp Phѭӟc trӣ thành nhӳng xã căn cӭ vӳng chҳc có

phong trào vǊ trang ÿánh ÿӏch vào phong trào quҫn chúng mҥnh. Tӯ Tuy Long Tұp

Phѭӟc, du kích Phѭӟc Lӝc, cùng bӝ ÿӝi liên quân C tә chӭc nhiӅu cuӝc ÿӝt kích vào

các bót Lӝc An, Cҫu Xéo, Hê Lê Na diӋt hàng chөc lính ÿӏch. Thái ThiӋn là nѫi ÿӭng

chân cӫa “Liên ÿoàn cao su Long Thành”. Tӯ ÿây, cán bӝ liên ÿoàn ÿi sâu vào các cѫ

sӣ cao su phát ÿӝng phong trào cách mҥng trong công nhân, vұn ÿӝng thanh niên

công nhân tóng quan ÿánh giһc.

1.9 Page 9

▲back to top

Thӵc hiӋn chӫ trѭѫng cӫa liên ÿoàn, ÿêm 22 – 1 – 1948, công nhân các sӣ An

ViӉng, Bình Sѫn, Ĉҩt Ĉӓ ÿӗng loҥt phóng hӓa ÿӕt ÿӗn ÿiӅn. Trong ánh lӱa rӵc sáng,

hàng ngàn công nhân cùng gia ÿình cӫa hӑ ÿã tә chӭc mӝt cuӝc di dân lӟn theo tiӃng

gӑi cӫa kháng chiӃn ra vùng tӵ do. Các sӣ cao su cӫa giһc hoang tàn xѫ xác. Mӛi nѫi

chӍ còn mӝt sӕ gia ÿình ӣ lҥi, hҫu hӃt là cai, xu. NhiӅu nhѭ ӣ Bình Sѫn cǊng chӍ còn

30 gia ÿình ӣ quanh khu nhà máy.

Sáng hôm sau bӑn chӫ Tây và lính mӟi kéo vӅ. Ӣ An ViӉng thҩy cҧnh kho tàng

nhà máy cháy trөi, tên chӫ sӣ ÿiên cuӗng bҳt 6 ngѭӡi gӗm cai, xu còn ӣ lҥi ÿi kiӃm

cho bҵng ÿѭӧc công nhân. ĈӃn tӕi, không tìm thҩy ai, hҳn cho lính bҳn chӃt cҧ 6

ngѭӡi. Phҧi mҩt mӝt thӡi gian dài các sӣ mӟi bҳt ÿҫu phөc hӗi viӋc khai thác. Riêng

ÿӗn ÿiӅn An ViӉng mãi ÿӃn năm 1951 chúng mӟi khai thác trӣ lҥi. Trong khi ÿó,

chính quyӅn và ÿӗng bào các vùng tӵ do vui mӯng ÿón anh chӏ em công nhân trӣ vӅ,

giúp ÿӥ giҧi quyӃt nhӳng khó khăn bѭӟc ÿҫu và әn ÿӏnh dҫn ÿӡi sӕng.

Sӵ lӟn mҥnh cӫa các vùng kháng chiӃn ven lӝ 15 làm cho con ÿѭӡng chiӃn

lѭӧc này càng bӏ phong tӓa nһng nӅ. Mһt lӝ hѭ hӓng nhiӅu chӛ. Nѭӟc xôi, lӛ hӓng, ә

gà. NhiӅu ÿoҥn chӍ còn mӝt nӱa lӕi ÿi. Cӓ cây bao phù lòng ÿѭӡng. Cҫu cӕng ÿә xөp.

Cao su bӏ chһt ngã trên ÿѭӡng. Ӣ ÿoҥn Long Bình, dӕc 47 hàng chөc chiӃc xe cӫa

Pháp bӏ lұt ÿә, cháy ÿen, dùm dó bên lӅ. Quân Pháp ӣ Long Thành phҧi ra sӭc canh

giӳ, sӱa chӳa vài ba tháng mӟi tә chӭc ÿѭӧc mӝt chuyӃn xe tiӃp tӃ Long Thành –

Biên Hòa.

ĈӇ chһt ÿӭt hoàn toàn ÿѭӡng 15, tháng 5 – 1948 huyӋn tiӃp tөc tә chӭc mӝt ÿӧt

phá cҫu cӕng. Trong vòng nӱa tháng, 9 km ÿѭӡng, 3 cҫu sҳt kiên cӕ, 3 cӕng tӯ Tuy

Long tӟi Thái ThiӋn bӏ phá tung. Rút kinh nghiӋm phá cҫu trong năm 1947, ÿӇ phá

các cҫu sҳt lҫn này, ÿӗng bào ÿã vào các sӣ cao su lҩy axit vӅ. Sau khi chҩt cӫi ÿӕt cҫu

cho sҳt nóng ÿӓ, ÿӗng bào dùng ӕng thөt bҵng tre thөt axit vào. Sҳt cҫu ÿӭt hӃt, cҫu

xөp rҩt dӉ dàng. Cho ÿӃn cuӕi tháng 5, giao thông trên lӝ 15 tӯ Long Thành vӅ cҧ hai

hѭӟng Bà Rӏa – Biên Hòa bӏ ngѭng trӋ hoàn toàn. Ta làm chӫ con ÿѭӡng chiӃn lѭӧc

này tӟi gҫn cuӕi 1950.

1.10 Page 10

▲back to top

Dӑc theo lӝ 17, mһc dù giһc Pháp ÿóng hai bót ӣ Phѭӟc ThiӅn, hai bót ӣ Mӻ

Hӝi, nhѭng BӃn Cam, BӃn Sҳn, Phú Mӻ, Xóm Hӕ vүn ÿѭӧc cӑi là vùng tӵ do. Bӝ ÿӝi,

công an xung phong qua lҥi ÿóng quân thѭӡng xuyên. Ӣ Long Tân, ÿӏch càn vô là bӏ

ÿánh. Hҫu nhѭ suӕt hai năm 1948, 1949, quân Pháp không dám vào xóm Long HiӋu,

Vƭnh Tuy, chӍ dùng cӕi 81 ly tӯ Mӻ Hӝi bҳn sang quҩy rӕi cuӝc sӕng tӵ do ӣ ÿây. Phú

Thҥnh là vùng yӃu lҥi gҫn kho ÿҥn Thành Tuy Hҥ nhѭng trong 3 tháng bӝ ÿӝi và du

kích vүn ÿánh ÿѭӧc 4 trұn diӋt hѫn 20 lính Cao Ĉài thu gҫn 10 súng.

Trên trөc lӝ 19, Phѭӟc Thӑ, Ông Kèo, Xoài Minh không còn bóng giһc, Ĉӗn

Phѭӟc Long bӏ pháo kích, lính không dám bung ra xóm. Du kích Phѭӟc Lai ÿánh

nhiӅu trұn trong phҥm vi xã, ÿӏch phҧi co lҥi trong ÿӗn. Ӣ vùng rӯng Sác, lӵc lѭӧng

vǊ trang Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh tác chiӃn ÿӝc lұp có hiӋu quҧ tӯ tháng 2 ÿӃn tháng 5

– 1948 ÿã bҳn cháy 4 tàu diӋt hàng chөc tên ÿӏch trong ÿó có 1 thiӃu úy Pháp.

Công tác diӋt tӅ trӯ gian ÿѭӧc ÿҭy mҥnh trong toàn huyӋn dѭӟi nhiӅu hình thӭc,

mҥnh nhҩt là ӣ các xã ҩp tҥm chiӃm ven vùng tӵ do. Các ban hӝi tӅ thѭӡng nhұn ÿѭӧc

thѭ cӫa chính phӫ kháng chiӃn kêu gӑi nghӍ viӋc, giҧi tán hoһc tҧn cѭ ra vùng tӵ do.

Thѭ ÿѭa tӟi nhà tӯng hӝi tӅ. Ngѭӡi lӯng chӯng ÿѭӧc giáo dөc. Nhӳng tên ngoan cӕ

ÿӅu bӏ trӯng trӏ. Do ÿó, nhiӅu ban hӝi tӅ rã ÿi rã lҥi nhiӅu lҫn nhѭ ӣ Phѭӟc ThiӅn, Mӻ

Hӝi. Có nѫi ÿӏch không thӇ dӵng ÿѭӧc tӅ nhѭ Long Tân, Tam Phѭӟc. Riêng trong

năm 1948, du kích Tam Phѭӟc ÿã diӋt 13 tӅ, ÿiӋp. Ngay trên dӕc Bình Phú, sát kho

ÿҥn Thành Tuy Hҥ, tên Thông chӍ ÿiӇm bӏ các chiӃn sƭ quân báo bҳn hҥ bҵng hai phát

súng ngҳn. Hai Nhân, xӃp Comăng ӣ Bình Sѫn, Tám Bӝ thҫu cӫi ӣ An ViӉng làm do

thám cho ÿӏch bӏ bҳt lұp tòa xӱ án tӱ hình.

Ngày nay tӟi xã nào ven lӝ 17, nói tӟi công tác diӋt tӅ, trӯ gian trong kháng

chiӃn chӕng Pháp, không mӝt cán bӝ, mӝt ÿӗng bào nào quên nhҳc tӟi tên ÿӗng chí

Ba Huy. Ĉó là mӝt chiӃn sƭ yêu nѭӟc mà cuӝc ÿӡi chiӃn ÿҩu ÿã trӣ thành huyӅn thoҥi

trong nhân dân vùng Lòng Chҧo.

Ba Huy tên thұt là NguyӉn Kim Huy, quê ҩp Long HiӋu, xã Long Tân. Xuҩt

thân tӯ mӝt gia ÿình nông dân nghèo, lӟn lên trong nhӳng ngày ÿen tӕi dѭӟi thӡi

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

thuӝc Pháp. Trѭӟc nhӳng áp bӭc bҩt công ÿѭӧc nhìn, ÿѭӧc thҩy, nhѭng không có lӕi

thoát anh bӓ làng ÿi làm lѫ xe Bà Rӏa và trӣ thành mӝt tay “anh chӏ” có tiӃng trong

vùng. Nhѭng là mӝt loҥi “anh chӏ” khác thѭӡng, nhѭ các cө già ӣ Long HiӋu kӇ: “Ông

chӍ côn ÿӗ vӟi bӑn nhà giàu thôi, chӭ ӣ xóm, ҩp này ÿӃn con nít cǊng mӃn әng !”

Tháng 5 – 1945 Ba Huy trӣ thành ÿoàn trѭӣng thanh niên Long Tân. Anh tham

gia vào cuӝc cách mҥng tháng 8 mӝt cách hăng hái, say xѭa. Anh ÿѭӧc giao nhiӋm vө

ӫy viên quân sӵ xã hӝi rӗi xã ÿӝi trѭӣng Long Tân sau cách mҥng. Cùng vӟi anh em

du kích xã, Ba Huy ÿã tham gia vào mӑi trұn ÿánh, kӇ tӯ nhӳng ngày ÿҫu giһc Pháp

ÿһt chân lên ÿҩt Long Tân tháng 11 – 1945.

Trұn nәi tiӃng ÿҫu tiên cӫa Ba Huy là trұn phá tӅ xã tháng 4 – 1946. Trө sӣ hӝi

tӅ Long Tân ÿһt ӣ ÿình Vƭnh Tuy, có lính thân binh canh gác. Muӕn ÿánh hӝi tӅ

nhѭng du kích chѭa có súng. Ba Huy ÿã lӧi dөng lúc bӑn gác không ÿӇ ý, mang lӵu

ÿҥn trèo lên nҵm trên máng xӕi. Phҧi ÿӧi suӕt tӯ sáng cho tӟi chiӅu tӕi, chӡ lúc bӑn tӅ

tұp trung ÿӫ anh mӟi thҧ tҥc ÿҥn xuӕng. Nhӳng tên sӕng sót chҥy tán loҥn. Hôm sau,

tӅ Long Tân giҧi tán. Tӯ ÿó cho tӟi 1952, giһc Pháp không lұp ÿѭӧc tӅ ӣ Vƭnh HiӋu –

Vƭnh Tuy.

Cuӕi năm 1946, Ba Huy ÿѭӧc chuyӇn sang tӵ vӋ cuӝc xã rӗi vӅ công an huyӋn.

Cҫn dүn ÿѭӡng cho bӝ ÿӝi, cho công an xung phong tӟi bҩt cӭ nѫi nào trong vùng

Lòng Chҧo, Ba Huy ÿӅu làm ÿѭӧc. Khi cҫn diӋt tӅ ӣ nѫi nào khó vào nhҩt là có Ba

Huy. Cuӕi năm 1947, giһc Pháp ÿã cӫng cӕ xong 2 bót ӣ Mӻ Hӝi, nhѭng chӍ trong 1

ÿêm Ba Huy ÿã bҳt ÿѭӧc cҧ 6 tên tӅ ác ӣ xã này và sáng hôm sau giҧi vӅ chiӃn khu

Phѭӟc An giao cho huyӋn cùng 6 cây súng cӫa chúng.

Vӟi mӝt mình, mӝt khҭu súng hai nòng, thuӕc ÿҥn xin ӣ công binh xѭӣng, ÿҥn

tӵ quay lҩy, Ba Huy có mһt ӣ tҩt cҧ các xã trong vùng Lòng Chҧo. Bҵng mӝt lӕi ÿánh

rҩt thông minh, táo bҥo, anh ÿã nhiӅu phen gây kinh hoàng cho kҿ thù. Nhӳng phát

ÿҥn cӫa Ba Huy chính xác tӟi nәi lính Pháp, lính ngөy ÿã phҧi ÿӗn “gһp Ba Huy là rӛ

mһt”. ChӍ có ÿiӅu ÿӝc ÿáo: Ba Huy bao giӡ cǊng ÿi ÿánh giһc mӝt mình, không theo

ai và cǊng không cho ai ÿi theo.

2.2 Page 12

▲back to top

Mӝt buәi sáng ÿҫu năm 1948, toán lính Pactisan tuҫn tiӉu tӯ BӃn Cam (Phѭӟc

ThiӅn) trӣ vӅ, thҩy dѭӟi gӕc sao, cách không xa bót ngã ba Phѭӟc ThiӅn, có mӝt

ngѭӡi lính Pactisan ÿӭng tӵa, mǊ rӝng vành kéo sөp che khuҩt mһt, dáng thѭ thҧ nhѭ

chӡ ÿӧi. Khi toán lính vӯa ÿӃn cách chӯng 20 thѭӟc, ngѭӡi lính ÿӭng dѭӟi gӕc cây

ÿӝt ngӝt chƭa khҭu súng 2 nòng vào chúng. Tên ÿi ÿҫu chѭa kӏp kêu thì ÿã ngã vұt

xuӕng ÿҩt mһt ÿҫy nhӳng lӛ ÿҥn chì. Bӑn lƭnh hoҧng loҥn chҥy lung tung. Khi chúng

ÿӏnh thҫn nhìn lҥi thì ngѭӡi lính lúc nãy ÿã biӃn mҩt trong rӯng Giӗng. Ĉó chính là Ba

Huy.

DiӋt tӅ, trӯ gian không phҧi ÿөng ai Ba Huy cǊng giӃt. ChӍ có tên nào ngoan cӕ

anh mӟi nә súng. Hѭѫng thân Cҭn ӣ ҩp Bình Phú là mӝt tên ViӋt gian gian ác. DiӋt y

rҩt khó vì tên Cҭn thѭӡng ӣ trong bót Bình Phú, ít khi vӅ nhà. Mӝt hôm, Cҭn xách

súng vӅ ăn cѫm trѭa. Vӧ y dӑn cѫm xong vӯa ÿi xuӕng nhà dѭӟi thì nghe nhà trên có

tiӃng súng nә. Mө la: “VӅ ăn cѫm mà ông còn bҳn cái gì nӳa”. Không thҩy trҧ lӡi, mө

chҥy lên ÿã thҩy chӗng nҵm gөc bên mâm cѫm, mһt găm ÿҫy ÿҥn chì. Khҭu sung cӫa

Cҭn ÿӇ cҥnh bàn ăn ÿã biӃn mҩt. Ngѭӡi diӋt tên Cҭn hôm ÿó là Ba Huy.

Ông Ba Ĉӯng, anh nuôi cӫa Ba Huy, làm cҧnh sát cho Pháp ӣ Long Tân. Mӝt

hôm khoҧng tháng 3 – 1948, ÿӝt nhiên Ba Huy xuҩt hiӋn trong nhà ông và nói:

“Trѭӟc anh là anh nuôi tôi, giӡ anh theo Tây, có súng, tôi ÿӃn xin anh khҭu súng”.

Rӗi anh lҩy súng ÿi luôn. Ba Ĉӯng sӧ, hôm sau cǊng theo vô chiӃn khu. Hàng chөc tӅ

xã trong vùng Lòng Chҧo nhѭ hѭѫng quҧn Quҷn ӣ BӃn Cam, tӅ Bình ӣ Mӻ Hӝi cǊng

ÿѭӧc Ba Huy “ÿӃn thăm” tұn nhà và phҧi ngoan ngoãn nӝp súng cho anh…

Vӟi nhӳng thành tích ÿánh giһc, diӋt tӅ, trӯ gian cӫa mình, Ba Huy ÿã ÿѭӧc kӃt

nҥp vào Ĉҧng cӝng sҧn Ĉông Dѭѫng giӳa năm 1948, khi anh ӣ vào tuәi 42..

Song song vӟi phát triӇn du kích chiӃn tranh, ÿѭӧc sӵ chӍ ÿҥo cӫa tӍnh, trong 6

tháng ÿҫu năm 1948 huyӋn ӫy còn chӫ trѭѫng cӫng cӕ chính quyӅn cách mҥng cѫ sӣ.

Tҩt cҧ các xã vùng tӵ do Phѭӟc Thӑ, Long Tân, Long ĈiӅn, Thái ThiӋn… KӇ cҧ

chiӃn khu Phѭӟc An ÿã tiӃn hành bҫu cӱ hӝi ÿӗng nhân dân thành công tӕt ÿҽp. Các

Ӫy ban Hành chánh kháng chiӃn do dân cӱ ra ÿӡi gӗm ÿӫ thành phҫn, hҫu hӃt là các

2.3 Page 13

▲back to top

cán bӝ, ÿҧng viên có uy tín ӣ ÿӏa phѭѫng. Thêm nhiӅu chi bӝ ӣ xã ÿѭӧc thành lұp:

Phѭӟc An tháng 3 – 1948 gӗm 3 ÿҧng viên; Phѭӟc Tân tháng 6 – 1948 gӗm 6 ÿҧng

viên..

Trong vùng tӵ do huyӋn thi hành chính sách, giҧm tô 25%, xóa bӓ nӧ nҫn cǊ,

quҧn lý tài sҧn vҳng chӫ, giúp dân tăng gia sҧn xuҩt… Bà con dân nghèo, nhҩt là

nhӳng gia ÿình làm thuê, làm mѭӟn cho ÿӏa chӫ vì nӧ truyӅn ÿӡi rҩt phҩn khӣi.

Nhӳng ngѭӡi nhѭ ông Tám Hӓi, Tѭ Quұn ӣ ÿӧ cho ÿӏa chӫ HuǤnh Văn Sӱu ӣ Giӕng

Ông Ĉông (Phú Hӳu) gҫn 20 năm ÿã ÿѭӧc giҧi phóng xóa nӧ, trӣ thành ngѭӡi lao

ÿӝng tӵ do.

Ban quҧn thӫ các xã hoҥt ÿӝng có kӃt quҧ, giӳ gìn ÿѭӧc tài sҧn cӫa ÿӗng bào cҧ

khi ÿӏch càn quét. Chҥy giһc vӅ, nhà nào không bӏ ÿӕt phá ÿӅu còn nguyên vҽn ÿӗ

ÿҥc. Ruӝng ÿҩt nhӳng gia ÿình bӓ vào vùng tҥm chiӃm ÿѭӧc quҧn lý, ÿѭa vào sҧn

xuҩt phөc vө kháng chiӃn. Tұp Phѭӟc có 35 ha, Phú Hӳu mӛi vө thu gҫn 1000 giҥ…

Do ÿó hàng năm huyӋn có thêm vài ngàn giҥ tӯ các ban quҧn thӫ xã ÿѭa vӅ.

Tháng 4 – 1948, hӝi ÿӗng canh nông xã ÿѭӧc thành lұp vӟi nhiӋm vө trӵc tiӃp

chӍ ÿҥo viӋc ÿҭy mҥnh sҧn xuҩt ӣ ÿӏa phѭѫng. Phong trào “con gà kháng chiӃn”, “mүu

mì kháng chiӃn”, “giӗng lang kháng chiӃn” ӣ xã nào cǊng có. Nhӡ vұy kinh tӃ trong

các xã tӵ do әn ÿӏnh dҫn.

Khí thӃ thi ÿua ái quӕc dҩy lên sôi nәi trong toàn huyӋn. Các dӏp tӃt, lӉ, hӝi mҽ,

hӝi chӏ quyên góp ÿѭӧc rҩt nhiӅu bánh trái, gҥo, nӃp, ӫng hӝ chiӃn sƭ. NhiӅu ÿӗng chí

nhӟ lҥi: “Lúc bҩy giӡ mӛi dӏp tӃt, lӉ, ÿӗng bào ÿem ÿӗ tӟi úy lҥo bӝ ÿӝi không tính

ÿѭӧc bҵng thúng mà phҧi tính bҵng gánh, bҵng ghe. Bánh tét xӃp nhѭ cӫi. Có ÿѫn vӏ

hàng trăm ngѭӡi vұy mà phҧi ăn vài bà ngày, có khi cҧ tuҫn mӟi hӃt”. Ngoài tә chӭc

mít tinh, hӝi hӑp, các ÿoàn thӇ thѭӡng xuyên tә chӭc thăm viӃng bӝ ÿӝi trên ÿӏa bàn

xã mình ÿӇ ÿӝng viên anh em. Ӣ Phѭӟc Khánh, hàng tháng các mҽ, các chӏ ÿӅu lo

gҥo, tiӅn, thuӕc men ÿi thăm thѭѫng binh, bӝ ÿӝi. Mӛi lҫn ÿi tӟi 30, 50 ngѭӡi. Có khi

gһp ÿӏch càn, chӏ em phҧi lӝi sình, khiêng ghe ÿi gҫn 5 cây sӕ mӟi chӣ tiӃp ÿѭӧc.

Nhѭng viӋc thăm viӃng các chiӃn sƭ vүn ÿѭӧc ÿӅu ÿһn. Ĉһc biӋt trong mӝt lҫn chӕng

2.4 Page 14

▲back to top

càn có 7 chiӃn sƭ bӏ thѭѫng không kӏp ÿѭa ra căn cӭ. Ĉӗng bào Thiên chúa giáo

Phѭӟc Khánh, không quҧn nguy hiӇm ÿӃn tính mҥng, ÿã ÿѭa 7 ÿӗng chí vào nhà thӡ

nuôi giҩu, sau ÿó linh mөc Hӵu lҥi dùng xe cӫa nhà thӡ chӣ cҧ 7 ÿӗng chí lên nhà

thѭѫng cӫa nhà chung ӣ Sài Gòn ÿӇ ÿiӅu trӏ, dѭӟi danh nghƭa giáo dân bӏ nҥn chiӃn

tranh. Sau mӝt tháng, khi vӃt thѭѫng ÿã ÿӥ, linh mөc lҥi dùng xe chӣ vӅ giao các

chiӃn sƭ cho ÿӗng bào ÿѭa ra căn cӭ.

Phú Mӻ, Mӻ Hӝi là hai xã có ÿӗn bót ÿӏch, nhѭng năm 1948 ӣ ÿây ÿã có tӟi

300 gia ÿình có “hǊ gҥo nuôi quân”. Gҫn 40 năm ÿã trôi qua, tӟi nay nhiӅu ngѭӡi dân

Phú Hӝi vүn còn nhӟ bài thѫ cӫa mӝt tác giҧ vô danh viӃt vӅ “hǊ gҥo nuôi quân” ngày

ҩy:

“Mӛi lҫn xúc gҥo ra vo

Nhӟ con tiӅn tuyӃn hӕt cho nҳm ÿҫy

Mong ngày ÿánh thҳng giһc Tây

Nam Bҳc sum vҫy, con mҽ gһp nhau”.

Bài thѫ ra ÿӡi ӣ Phú Hӝi rӗi lan ÿi tҩt cҧ các xã và ÿӑng lҥi trong lòng ngѭӡi

nhѭ mӝt làn ÿiӋu ca dao dân dã cӫa ÿҩt Long Thành. Bӣi vì không chӍ riêng Phú Mӻ,

Mӻ Hӝi có hǊ gҥo nuôi quân mà 100% hӝ gia ÿình trong chiӃn khu Phѭӟc An, 250 hӝ

vùng tӵ do Tam Phѭӟc, 150 hӝ Tam An, 148 hӝ Phѭӟc Khánh, 146 hӝ Long Nguyên,

250 gia ÿình ӣ Thái ThiӋn, 256 gia ÿình ӣ Phú Hӳu, 197 gia ÿình ӣ Phѭӟc Thành,

70% sӕ gia ÿình ӣ Phѭӟc ThiӅn… Ĉһc biӋt gҫn 200 hӝ ӣ làng kháng chiӃn Long An

trong mӝt ÿiӅu kiӋn cӵc kǤ gian nan, cǊng tham gia vào phong trào này.

Mӛi gia ÿình ÿӃn bӳa nҩu cѫm, xúc gҥo ra nӗi trѭӟc khi vo mӟi bӕc mӝt nҳm

cho vào khҥp ÿӇ mӝt nѫi cӕ ÿӏnh trong nhà. Nhӳng xã ít bӏ ÿӏch càn bӕ, trên các khҥp

còn dán giҩy ÿӅ rõ “HǊ gҥo nuôi quân” hay “hǊ gҥo kháng chiӃn”. Nhѭ thӃ, mӛi tháng

mӝt hǊ gҥo nuôi quân có thӇ ÿѭӧc chӯng 2,3 kg. Suӕt trong nhiӅu năm, tháng nào

cǊng vұy, hӝi mҽ, hӝi chӏ lҥi ÿӃn thu gom tӯng gia ÿình tұp trung vӅ “kho lѭѫng

kháng chiӃn” cӫa xã rӗi chuyӇn lên Ban quân nhu huyӋn. Tinh thҫn tӵ nguyӋn cӫa

2.5 Page 15

▲back to top

ÿӗng bào trong phong trào này rҩt cao. Khi các ÿoàn thӇ ÿi thu góp thì nhà nào có hǊ

mӟi ÿӃn và trong hǊ có gҥo mӟi lҩy.

Trong công tác ÿҧm phө, ӣ Phú Hӳu, mӛi vө lúa chín chӣ vӅ huyӋn hàng tuҫn

liӅn mӛi ngày 5 – 6 ghe, mӛi ghe tӟi nӱa tҩn lúa. Tuy Long và Tұp Phѭӟc huy ÿӝng

lúa ÿҧm phө mӛi vө cǊng có 600 giҥ. Ĉӗng bào Phѭӟc ThiӅn, mùa tӟi chӣ gҫn 10 tҩn

ra Gò Ĉá ÿóng góp. Nhӳng nѫi gҫn ÿӗn ÿӏch không ÿóng ÿѭӧc bҵng lúa, ÿӗng bào tӵ

nguyӋn ÿóng tiӅn, 4 kho lúa ӣ Bàu Cӕi, Long Nguyên có khoҧng 32 tҩn. Kho Phѭӟc

Khánh 5000 giҥ (100 tҩn) thѭӡng xuyên ÿѭӧc lҩy ÿi, nhұp vӅ tӯ sӵ ÿóng góp cӫa

ÿӗng bào trong huyӋn. Thái ThiӋn có 3 kho, Phѭӟc An hàng chөc kho lúa gҥo tӯ miӅn

Tây chuyӇn lên. Mӛi kho lúc nào cǊng có vài ba chөc tҩn sҹn sàng cҩp phát cho các

ÿѫn vӏ. ĈӇ phөc vө cho viӋc vұn tҧi giúp ÿӥ bӝ ÿӝi, các xã ÿӅu thành lұp tӯ 1 ÿӃn 2

trung ÿӝi dân quân thѭӡng trӵc. Khi có lӋnh là ÿi ngay hàng tuҫn, hàng tháng trong

phҥm vi huyӋn hoһc sang Gò Me, Gò Rái, lên Ĉҥi An, Ĉӗng Hoà… Ngoài ra mӛi kho

thѭӡng xuyên có tӯ 40 ÿӃn 50 dân công chuyên trách viӋc xay giã lúa ÿӇ có gҥo cho

bӝ ÿӝi ăn.

Mӛi lҫn huyӋn phát ÿӝng mua công phiӃu kháng chiӃn, ÿӅu thu vӅ ÿѭӧc hàng

trăm ngàn ÿӗng do nhân dân các xã mua. ViӋc nuôi dѭӥng giúp ÿӥ bӝ ÿӝi ÿѭӧc ÿӗng

bào thӵc hiӋn tӵ giác nhѭ công viӋc trong gia ÿình. Mӝt lҫn có ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi mӟi vӅ

ÿóng trên rӯng Giӗng BӃn Cam (Phѭӟc ThiӅn). Chӯng 1 giӡ trѭa anh em mӟi xuӕng

xã báo hӝi me lo giúp bӳa cѫm. Bà Mѭӡi Hoàng, hӝi trѭӣng hӝi mҽ Phѭӟc ThiӅn chӍ

cҫn ÿi vұn ÿӝng mӝt vòng là hai giӡ sau, 70 cán bӝ chiӃn sƭ cӫa ÿѫn vӏ ÿã có ÿҫy ÿӫ

cѫm ăn nѭӟc uӕng. Ĉoàn công tác cӫa huyӋn do ÿӗng chí Sáu Phô chӍ ÿҥo vӅ Tұp

Phѭӟc, dân cho mѭӧn nhà, mѭӧn xe ngӵa, mѭӧn ghe ÿӇ ÿi lҥi. Giһc Pháp càn vào do

có chӍ ÿiӇm, chúng ÿӕt nhà, bҳt ngӵa, lҩy ghe, nhѭng các gia dình trӣ vӅ vүn vui vҿ

tiӃp tөc giúp ÿӥ cán bӝ. ĈӇ mua thuӕc, giҩy ÿánh máy, mӵc in cho huyӋn, bà Chín

Nhұt, ông Hai Xҥ, ông Ba Sӗi (Phѭӟc ThiӅn phҧi giҧ làm ngѭӡi lên Sài Gòn mua tro

vӅ sҧn xuҩt. Hàng mua, ÿѭӧc vô bao bӕ trong nhà cѫ sӣ, rӗi chӣ cùng các bao tro ra

bӃn. Các bao hàng ÿѭӧc bӓ xuӕng ÿáy ghe trҧi ÿӋm che rӗi ÿә tro ÿҫy ghe. Nhӡ vұy

2.6 Page 16

▲back to top

qua mҳt ÿѭӧc các trҥm kiӇm soát cӫa ÿӏch. VӅ tӟi bӃn Trҧng Long Tân hàng mӟi

ÿѭӧc chuyӇn lên xe bò ÿѭa vӅ huyӋn. Mӛi lҫn mua ít nhҩt cǊng 4 bao bӕ, nhiӅu thì 6 –

7 bao. Trong suӕt hai năm 1948 – 1949 viӋc mua hàng cho huyӋn ÿӅu ÿѭӧc ÿҧm bҧo.

Phong trào “Tuҫn lӉ ÿӗng” sang năm 1948 vүn ÿѭӧc duy trì. Nѫi nào ÿóng góp

hӃt ÿӗng thì chuyӇn thành “tuҫn lӉ kim khí” ÿóng góp gang, sҳt. Phú Hӝi chuyӇn vӅ

công binh xѭӣng 15 tҩn ÿӗng, riêng bà Lê Thӏ Gҩm ÿã góp cҧ 5 bӝ lѭ hѭѫng và 2

mâm thau tәng cӝng tӟi 150kg. Phѭӟc Nguyên, An Lӧi ÿóng góp gҫn 2 tҩn. Ĉӗng bào

Tuy Long, Tұp Phѭӟc góp cho phân xѭӣng quân giӟi Nam Bӝ và công an Biên Hoà 5

tҩn ÿӗng. Chùa Nѭӟc Nhƭ (Phѭӟc ThiӅn) góp hai chiӃc ÿҥi hӗng chung, mӛi cái nһng

gҫn 1 tҥ. Ĉình Thanh Nguyên, An Lӧi ÿã hiӃn 700kg ÿӗ ÿӗng thӡ cúng. Long Tân,

Phѭӟc ThiӅn ÿӗ ÿӗng, gang, sҳt chҩt dài theo bӃn ghe. Ĉһc biӋt trong suӕt nhӳng năm

này ÿӗng bào Phѭӟc Khánh ÿã góp ÿѭӧc 8 nghìn kg ÿӗng cho các công binh xѭӣng.

Năm 1948, cǊng là năm Xuân Lӝc gһp khó khăn vӅ lѭѫng thӵc. Ĉѭӧc huyӋn

phát ÿӝng ӫng hӝ huyӋn bҥn, ÿӗng bào Thái ThiӋn ÿã ÿѭa 30 xe bò chӣ gҥo cӫa huyӋn

và xã sang, dӑc ÿѭӡng ÿi, ÿӏch phөc kích bҳt 20 xe cҧ bò và ngѭӡi. ChӍ còn 10 chiӃc

nhѭng ÿӗng bào vүn cӕ luӗn lách ÿem gҥo ÿѭӧc tӟi huyӋn bҥn. ĈӇ chӣ 50 tҩn gҥo cӫa

quân nhu Long Thành giúp Xuân Lӝc, 2 xã Tuy Long, Tұp Phѭӟc ÿã huy ÿӝng 20 xe

bò. ChuyӃn ÿi ÿҫu trót lӑt, chuyӃn sau 12 xe bӏ bҳt, nhѭng 2 xã vүn tiӃp tөc ÿѭa

ngѭӡi, ÿѭa xe chӣ hӃt sӕ gҥo ÿó mӟi ngѭng. Do tình hình vұn chuyӇn không ÿҧm bҧo

an toàn nhiӅu xã ÿã cӱ cán bӝ sang ÿón ÿӗng bào và công nhân Xuân Lӝc vӅ ÿӏa

phѭѫng mình giúp ÿӥ әn ÿӏnh ÿӡi sӕng. Thái ThiӋn ÿón 280 ÿӗng bào và hàng trăm

công nhân. Xa nhѭ Rӯng Sác xã Phѭӟc Khánh cǊng cӱ ngѭӡi vӅ Xuân Lӝc ÿón ÿѭӧc

20 gia ÿình và tҥo ÿiӅu kiӋn cho hӑ sinh sӕng trong xã.

Ĉһc biӋt mҥnh mӁ, sôi nәi là phong trào ÿҫu quân cӭu nѭӟc. Mһc dù trong tình

hình chiӃn tranh nhѭng vào ÿӧt tòng quân các xã làm rҩt chu ÿáo. Mӑi ÿoàn thӇ ÿӅu

tham gia vào công tác vұn ÿӝng. Hӝi mҽ, hӝi chӏ, hӝi phө lão, thanh niên phө nӳ, ÿѭa

cán bӝ ÿӃn tӯng nhà, ÿӝng viên tӯng ngѭӡi, thăm hӓi, góp công góp cӫa giúp ÿӥ gia

2.7 Page 17

▲back to top

ÿình thanh niên tӟi tuәi ÿăng ký. Ӣ các ngã ba, ngã tѭ, thông tin xã chăng cӡ, khҭu

hiӋu, phát loa kêu gӑi tinh thҫn ái quӕc, ca nhӳng bài ca cách mҥng..

LӉ ÿăng ký ÿҫu quân ӣ các xã ÿѭӧc tә chӭc nhѭ ngày hӝi. Phѭӟc ThiӅn gҫn bót

ÿӏch, không tә chӭc ÿѭӧc lӉ ban ngày thì ÿӗng bào tә chӭc ban ÿêm. Tuy làm ÿêm

nhѭng vүn dӵng khán ÿài, làm sân khҩu, cҳm cӡ ÿӓ sao vàng, thҳp ÿèn măng-son.

Ĉăng ký xong, diӉn văn nghӋ, có múa võ tѭng bӯng tӟi 1-2 giӡ sáng.

Ngày nhұp ngǊ, nhӳng anh em trúng tuyӇn ÿӅu có quà cӫa chi bӝ, uӹ ban và

ÿoàn thӇ. Ngày lên ÿѭӡng, có chính quyӅn, ÿoàn thӇ và các cháu thiӃu nhi ÿѭa theo

tӟi chӛ tұp trung. Trong 2 năm 1948, 1949, sӕ thanh niên toàn huyӋn tòng quân có tӟi

1000 ngѭӡi. Công nhân cao su hѫn 200, Phѭӟc Thӑ gҫn 100 thanh niên, Tam Phѭӟc

80, Phѭӟc ThiӅn 40 ngѭӡi… Riêng Phú Hӳu chӍ trong 2 ÿӧt ÿã có 130 thanh niên

tòng quân. Có ÿӧt 100 thanh niên ÿăng ký xong là nhұp ngǊ luôn. NhiӅu gia ÿình có 2

– 3 con trai tӟi tuәi ÿӅu cho ÿi bӝ ÿӝi.

Sӵ phát triӇn toàn diӋn cӫa phong trào kháng chiӃn Long Thành trong năm

1948 ÿã xác lұp thӃ liên hoàn, vӳng chҳc giӳa các vùng tӵ do mà trung tâm là chiӃn

khu Phѭӟc An.

Tӯ Phѭӟc An, các tuyӃn liên lҥc ÿӅu ÿѭӧc mӣ thông, chiӃn khu trӣ thành mӝt

trong nhӳng tө ÿiӇm chính trên con ÿѭӡng vào Nam, ra Bҳc cӫa vùng ÿông nam Sài

Gòn. Rҩt nhiӅu ÿoàn cán bӝ cӫa Khu, cӫa Trung ѭѫng, trong ÿó có các ÿӗng chí Lê

Ĉӭc Thӑ, Phҥm Hùng, Hà Huy Giáp, Lѭu Quý KǤ ÿã qua Phѭӟc An, ÿѭӧc lӵc lѭӧng

vǊ trang Long Thành bҧo vӋ an toàn. Tӯ tӍnh cǊng nhѭ tҩt cҧ các xã trong huyӋn ÿi vӅ

Phѭӟc An ÿӅu thuұn lӧi. Toàn bӝ các cѫ quan ÿҫu não cӫa huyӋn tұp trung ӣ chiӃn

khu. Không nhӳng thӃ, tӯ tháng 3 – 1948, mӝt sӕ cѫ quan cӫa Sài Gòn – Gia Ĉӏnh do

ÿӗng chí NguyӉn Hӝ phө trách cǊng vӅ ÿóng ӣ Phѭӟc An. Phѭӟc An thӵc sӵ trӣ

thành “Thӫ ÿô cӫa Long Thành kháng chiӃn”.

Tҥi ÿây, nhiӅu trѭӡng hӑc cӫa khu, huyӋn, tӍnh ÿѭӧc mӣ: Trѭӡng bӗi dѭӥng lý

luұn cho cán bӝ thanh niên ÿһt trong rӯng Sác. Trѭӡng tiӇu hӑc kiêm bӏ ӣ Bào Bông

dҥy văn hoá, dҥy lý luұn Mác- Lênin và quân sӵ cѫ bҧn cho cán bӝ các xã. Khu 7 có

2.8 Page 18

▲back to top

trѭӡng cӭu thѭѫng, trѭӡng y tá. Các lӟp quân chính huҩn luyӋn cán bӝ quân sӵ chính

trӏ cӫa các chi ÿӝi, các trung ÿoàn mӣ ӣ Hang Nai, Xóm Ngӑn.. các lӟp cán bӝ xã ÿӝi,

các khoá mһt trұn ViӋt Minh có tӯ năm 1947 ÿӃn 1950 ÿã có hàng ngàn cán bӝ, chiӃn

sƭ ӣ nhiӅu nѫi vӅ dӵ các lӟp hӑc trong chiӃn khu Phѭӟc An. Quân y viӋn Bào Bông

không chӍ có thѭѫng bӋnh binh cӫa huyӋn mà có cҧ chiӃn thѭѫng cӫa Sài Gòn - Chӧ

Lӟn. Lúc chiӃn khu Ĉ khó khăn, nhiӅu thѭѫng bӋnh binh cǊng ÿѭӧc chuyӇn vӅ Phѭӟc

An ÿiӅu trӏ.

Tháng 5 – 1948, sau tҧo thanh Bҧy ViӉn thҳng lӧi. Bӝ tӵ lӋnh quân khu Duyên

Hҧi ÿѭӧc thành lұp theo chӍ thӏ cӫa Khu ÿóng sӣ chӍ huy tҥi VǊng Gҫm, bao quát lӵc

lѭӧng vǊ trang 7 ӣ rӯng Sác Ĉӗng Nam Sài Gòn. TiӃp ÿó tháng 7 – 1948, trung ÿoàn

309 cǊng ÿѭӧc thành lұp tҥi Phѭӟc An. Mһc dù là lӵc lѭӧng cӫa khu song trung ÿoàn

ÿóng quân và hoҥt ÿӝng chӫ yӃu vүn ӣ chiӃn trѭӡng Long Thành. Gҫn 2000 cán bӝ

chiӃn sƭ cӫa 2 tiӇu ÿoàn thuӝc trung ÿoàn ÿóng cҧ ӣ Bào Bông và Xóm Ngӑn. 4 ÿҥi

ÿӝi ÿӝc lұp, ÿóng khҳp 4 vùng trong huyӋn. CǊng thӡi gian này ӣ chiӃn khu Ĉ, trung

ÿoàn 310 ÿѭӧc thành lұp. Ĉҥi ÿӝi C nҵm trong biên chӃ cӫa trung ÿoàn nên rút khӓi

Long Thành. Trѭӟc yêu cҫu mӟi uӹ ban kháng chiӃn hành chính huyӋn ÿѭӧc cӫng cӕ

lҥi. TӍnh ÿѭa ÿӗng chí Trҫn Bình Khê vӅ làm chӫ tӏch. Ĉӗng chí VǊ Hӗng (tӭc Phô)

vүn là bí thѭ HuyӋn uӹ. Chӫ tӏch mһt trұn liên viӋt ÿѭӧc giao cho ÿӗng chí NguyӉn

Sanh Thành.

Không nhӳng là trung tâm quân sӵ và chính trӏ quan trӑng chiӃn khu Phѭӟc An

trong thӡi gian này còn là mӝt trung tâm kinh tӃ, mӝt “Sài Gòn mӟi” ӣ Ĉông Nam Sài

Gòn.

Tӟi giӳa năm 1948, Phѭӟc An có khoҧng 9000 ngѭӡi gӗm ÿӗng bào tҥi chӛ,

ÿӗng bào tӯ các nѫi ÿӃn, cán bӝ các cѫ quan, không kӇ hàng ngàn cán bӝ, chiӃn sƭ và

ÿӗng bào qua lҥi hӑc tұp, công tác. Ĉѭӡng 19, Bào Bông, Bà Trѭӡng lúc nào cǊng tҩp

nұp. Hàng trăm nóc nhà lá mӟi dӵng lên khҳp nѫi: Rҥch Lá, Ĉӗng Lӟn, Bà Trѭӡng,

VǊng Gҩm…

2.9 Page 19

▲back to top

Ngѭӡi ÿông, nhu cҫu cung ӭng lӟn, ÿòi hӓi các hoҥt ÿӝng kinh tӃ mӣ rӝng và

ÿҭy mҥnh. ViӋc khai hoang phá rӯng, làm rүy, xâm canh các xã vùng lúa ÿѭӧc

khuyӃn khích. Hàng trăm ha ruӝng, rүy mӟi ÿã ÿѭa vào cày cҩy. ViӋc ÿánh bҳt tôm,

cá, làm cӫi Giӗng, cӫi Sác ÿѭӧc ÿҭy mҥnh. Lâm thuӹ sҧn cӫa ÿӗng bào thu ÿѭӧc

huyӋn cho phép trao ÿәi rӝng rãi vӟi các vùng xung quanh, vùng tҥm chiӃm, kӇ cҧ Sài

Gòn ÿӇ lҩy hàng hoá cҫn dùng vӅ. Thӵc hiӋn 10 chӫ trѭѫng kinh tӃ mӟi cӫa tӍnh, các

ÿoàn ghe lúa, gҥo cӫa Trà Vinh, BӃn Tre, Gò Công lҥi tiӃp tөc cҩp bӃn Phѭӟc An,

Thái ThiӋn. Nhӡ vұy hoҥt ÿӝng thѭѫng nghiӋp ӣ chiӃn khu rҩt phát triӇn.

Cho tӟi nay, mһc dù rҩt nhiӅu năm ÿã trôi qua, nhѭng trong ký ӭc cӫa tҩt cҧ cán

bӝ, chiӃn sƭ, ÿӗng bào ÿã tӯng sӕng, tӯng qua Phѭӟc An vүn còn giӳ ÿѭӧc nguyên vҽn

hình ҧnh ÿҽp ÿӁ cӫa cuӝc sӕng chiӃn khu ngày ҩy.

Trѭӟc hӃt phҧi kӇ vӅ “chӧ Sҳt”. Chӧ nҵm ӣ phía rӯng Giӗng giӳa ҩp Bà

Trѭӣng và Bào Bông. Gӑi là “chӧ Sҳt” vì nhà lӗng chính trong chӧ khung bҵng sҳt

nguyên là nhà mӫ sӣ Bàu Long ÿѭӧc anh em bӝ ÿӝi dӥ vӅ dӵng cho ÿӗng bào buôn

bán. Trong chӧ có ÿӫ thӭ hàng hoá cҫn thiӃt: Gҥo miӅn Tây, gҥo Phú Hӳu, Phѭӟc

Khánh, Tôm, cá, khô, mҳm, tӯ các xã ҩp rӯng Sác ÿem vào. Hoa quҧ Long Tân, Mӻ

Hӝi mùa nào thӭ ҩy chӣ sang. Hàng ӣ Sài Gòn vӅ có vҧi, thuӕc tây ÿӫ loҥi cҧ la ve

(bia), nѭӟc ngӑt, bánh kҽo, ÿӗ tҥp hoá, chӍ trӯ nhӳng mһt hàng xa xӍ bӏ cҩm. “Quán

cѫm bình dân” cӫa kinh tài huyӋn, các tiӋm phӣ, tiӋm hӫ tiӃu cӫa ÿӗng bào mӣ cӱa

suӕt ngày. Dѭӟi nhӳng tán cây rӯng râm mát ngѭӡi ra vô mua bán, nói cѭӡi nhӝn

nhӏp. Ĉӗng bào ӣ tҩt cҧ các xã trong huyӋn hҫu nhѭ ÿӅu biӃt tӟi chӧ Sҳt. Bà con vùng

tҥm chiӃm Phѭӟc Lý, Mӻ Hӝi cǊng gӗng gánh tӟi chӧ hàng ngày. Ĉêm ÿêm xuyên

rӯng Giӗng, xe bò lӝc cӝc chӣ hàng tӟi khuya. Sáng sáng, dѭӟi bӃn Bào Bông, ÿұu

kín ghe thuyӅn mang ÿӗ các nѫi vӅ chӧ.

Sau chӧ Sҳt là “phӕ Bào Bông”. Ĉó là dãy hàng quán, nhà cӱa cӫa ÿӗng bào

san sát hai bên lӝ 19 tӯ ҩp Chӧ tӟi ҩp Bào Bông, lúc nào cǊng ÿҫy ngѭӡi qua lҥi.

Ngoài các hàng, quán cà phê, giҧi khát. Ӣ ÿây còn có cҧ tiӋm chөp hình, tiӋm may

quҫn áo, thuӝc da, ÿóng giày, dép, xҳc cӕt và có cҧ lò bành mì..

2.10 Page 20

▲back to top

Ĉһc biӋt ÿӗng tiӅn sӱ dөng ӣ Phѭӟc An cǊng nhѭ nhiӅu vùng tӵ do trong huyӋn

thӡi gian này chӫ yӃu là tiӅn Cө Hӗ và các loҥi tiӅn chính phӫ kháng chiӃn lѭu hành.

Mһc dù ӣ các vùng tҥm chiӃm xung quanh chӍ ÿѭӧc dùng tiӅn xanh, nhѭng ӣ ÿây

“ÿӗng bҥc Cө Hӗ” dù rách, chӍ còn trông thҩy “chòm râu Cө” cǊng có giá trӏ mua

không kém. ĈiӅu ÿó thӇ hiӋn niӅm tin to lӟn cӫa nhân dân vào thҳng lӧi cӫa cuӝc

kháng chiӃn.

Mһc dù kinh tӃ vүn còn khó khăn, nhѭng cuӝc sӕng chiӃn khu rҩt nӅ nӃp. Mӑi

ngѭӡi ÿӅu hăng hái cҫn cù trong sҧn xuҩt, công tác. Bӝ ÿӝi, cán bӝ ӣ ÿâu tӟi, lâu hay

mau ÿӅu ÿѭӧc bà con coi nhѭ ngѭӡi trong gia ÿình. Ҩp nào cǊng có trѭӡng hӑc phә

thông, lӟp xoá nҥn mù chӳ. Thôn xóm ÿêm ngày rӝn rã tiӃng ÿánh vҫn. Vào các ÿӧt

kiӇm tra xoá mù chӳ, trên các ngã ÿѭӡng tӯ Phѭӟc Thӑ sang, ÿѭӡng vào cәng chӧ

Sҳt, ban xoá nҥn mù chӳ cӫa huyӋn dӵng lên nhӳng khҭu hiӋu kháng chiӃn. Ai muӕn

ÿi qua thì phҧi ÿӑc cho xong khҭu hiӋu. Mӛi ÿӧt kiӇm tra nhѭ thӃ, ӣ các trҥm gác

khҭu hiӋu là nѫi xҧy ra nhӳng chuyӋn vui vҿ ӗn ào nhҩt. Ngѭӡi lӟn, trҿ nhӓ, thanh

niên nam, nӳ cán bӝ, bӝ ÿӝi tӟi, ngѭӡi ÿӑc xong qua nhanh, ngѭӡi ngӱa cә ÿánh vҫn

tӯng chӳ, ngѭӡi năn nӍ xin khҩt lҫn sau trҧ bài. Có anh, có chӏ mҳc cӥ bӓ ÿѭӡng lӟn,

tҳt ÿѭӡng nhӓ dҩu dӕt… Cách kiӇm tra ÿó ÿã tác ÿӝng làm cҧ nhӳng ông bà già 50,

60 tuәi, cҧ nhӳng bà, nhӳng chӏ dân buôn bán ӣ các xã khác tӟi cǊng phҧi tӵ nguyӋn

ÿi hӑc.

Sân banh Bào Bông tháng nào cǊng có mӝt ÿôi lҫn biӇu diӉn văn nghӋ quҫn

chúng vӟi hàng trăm ngѭӡi tham dӵ. Trong chiӃn khu không còn tӋ nҥn bói toán,

ÿӗng bóng, cӡ bҥc. Cúng ÿình, cúng miӉu ÿӗng bào cǊng tӵ bãi bӓ. Ĉám tang, ÿám

cѭӟi tә chӭc giҧn dӏ. NhiӅu ngѭӡi lӟn tuәi ӣ Phѭӟc An tӟi nay vүn còn nhӟ ÿám cѭӟi

ÿӡi sӕng mӟi cӫa vӧ chӗng anh Hai Mӯng ÿѭӧc tә chӭc tҥi uӹ ban xã. Nhѭng vui vҿ

nhҩt vүn là nhӳng ÿám cѭӟi cӫa nhӳng cô gái chiӃn khu vӟi các anh thѭѫng bình. Cѫ

quan, ÿoàn thӇ, bà con lo tӯ viӋc tә chӭc lӉ cѭӟi, tӟi dӵng nhà cӱa, làm ÿӗ dùng, vұt

dөng cho ÿôi trai gái. Không còn trӝm cҳp, cѭӟp giұt. Ban ÿêm nhiӅu nhà vүn mӣ cӱa

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

ngӫ bình thѭӡng. Ĉӗng bào các xã xa vӅ chӧ Sҳt, ÿi tӯ ÿҫu hôm tӟi khuya mӟi ÿӃn, ÿә

trái cây, ÿӗ ÿҥc thành ÿӕng có mӓi mӋt ngӫ quên cǊng không lo mҩt mát.

Sӭc mҥnh chính trӏ và tinh thҫn cӫa chiӃn khu Phѭӟc An ÿã cuӕn hút hàng ngàn

ngѭӡi ӣ các nѫi trong và ngoài huyӋn. NhiӅu ngѭӡi ӣ Nhà Bè, Sài Gòn cǊng sang ÿӇ

“coi tұn mҳt cuӝc sӕng kháng chiӃn”. NhiӅu ngѭӡi sau ÿó ÿã ÿem cҧ gia ÿình vӅ chiӃn

khu ӣ luôn. Có nhӳng cһp vӧ chӗng mӟi cѭӟi tӯ Tân Thuұn, Nhà Bè còn vѭӧt sông

sang Phѭӟc An ÿӇ xin cho ÿѭӧc giҩy hôn thú chính phӫ kháng chiӃn cҩp.

Cuӝc sӕng lành mҥnh ÿҽp ÿӁ ÿó ÿã có sӭc cҧm hoá rҩt lӟn, ngay cҧ ÿӕi vӟi

ngѭӡi phҥm tӝi. Trӯ bӑn ViӋt gian cӕ tình phá hoҥi kháng chiӃn phҧi bӏ trӯng trӏ. Còn

nhӳng ngѭӡi vi phҥm tӋ nҥn xã hӝi: rѭӧu chè, cӡ bҥc, trӝm cҳp… ӣ các xã bҳt giao vӅ

chuyӋn, sau khi ÿѭӧc giáo dөc, trҧ tӵ do, sӕng trong chiӃn khu, phҫn nhiӅu hӑ ÿӅu tӵ

cҧi tҥo trӣ thành ngѭӡi ăn lѭѫng thiӋn.

Do tѭѫng quan lӵc lѭӧng nghiêng hҷn vӅ phía chính phӫ kháng chiӃn, nên

nhӳng tháng cuӕi năm 1948 giһc Pháp rҩt ít bung ra càn quét. Trung ÿoàn 309, sau

khi thành lұp ÿã bѭӟc ngay vào tác chiӃn, chӫ ÿӝng tiӃn công ÿӏch.

Tháng 8 – 1948, ÿҥi ÿӝi chӫ lӵc 2775, công ÿӗn Phѭӟc Lý, mӝt ÿӗn cҩp ÿҥi ÿӝi

cӫa ÿӏch, ÿӇ mӣ ra mӝt hѭӟng xâm nhұp Thành Tuy Hҥ. Tuy không chiӃm ÿѭӧc ÿӗn,

nhѭng sau 2 giӡ chiӃn ÿҩu ta ÿã tiêu diӋt hѫn 2 trung ÿӝi ÿӏch, thu 20 súng. Trұn

Phѭӟc Lý ÿѭӧc cӑi là mӝt trұn công ÿӗn lӟn trong kháng chiӃn chӕng Pháp ӣ Long

Thành. Trұn ÿánh ÿã gây ÿѭӧc thӕi ÿӝng lӟn trong huyӋn, nhân dân rҩt phҩn khӣi.

Ĉӗng bào Phѭӟc Lý gӣi vӅ tұn Bào Bông cho bӝ ÿӝi 1 con bò ÿӇ liên hoan.

Tӯ tháng 9 ÿӃn tháng 12, các ÿҥi ÿӝi 2774, 2775, 2776 phӕi hӧp vӟi du kích

Phѭӟc Thӑ, Thái ThiӋn, Long Tân, Mӻ Hӝi ÿã liên tiӃp ÿánh 3 trұn chӕng càn lӟn diӋt

gҫn 150 tên Pháp, nguӷ, thu hѫn 60 súng các loҥi, ÿұp tan mѭu phá hoҥi mùa màng

cӫa ÿӏch.

Du kích liên xã Phú Hӳu - Phѭӟc Khánh liên tөc bao vây bҳn tӍa khӕng chӃ lính

bót Rҥch MiӉu và Rҥch MiӉng Sành suӕt mӝt tháng, buӝc ÿӏch phҧi bӓ cҧ hai bót này

tháo chҥy.

3.2 Page 22

▲back to top

Công ÿӗn, bao bót, ÿánh càn, nhӳng trұn ÿánh chӫ ÿӝng và liên tөc cuӕi năm

1948 ÿã tiêu diӋt và tiêu hao khá nhiӅu sinh lӵc ÿӏch làm cho binh lính Pháp ӣ Long

Thành rҩt hoang mang, lo sӧ. Trѭӟc tình hình ÿó, ÿӏch tăng cѭӡng hoҥt ÿӝng nhҩt là

hoҥt ÿӝng gián ÿiӋp vӟi hy vӑng ÿҧo lӝn ÿѭӧc tình thӃ trong năm 1949.

Thӵc ra, âm mѭu ÿó không phҧi tӟi lúc này mӟi ÿѭӧc thӵc hiӋn. Do hiӇu ÿѭӧc

tҫm quan trӑng chiӃn lѭӧc cӫa vùng ÿҩt phía ÿông nam Sài Gòn, nên ngay tӯ cuӕi

năm 1945, giһc Pháp ÿã tә chӭc cài ngѭӡi vào hàng ngǊ cán bӝ cách mҥng Long

Thành.

Sau khӣi nghƭa tháng 8, trong sӕ ngѭӡi ÿѭӧc giӟi thiӋu tӯ Sài Gòn vӅ tham gia

vào phong trào cách mҥng ӣ huyӋn có 2 thanh niên là NguyӉn Văn Minh và NguyӉn

Văn Quang (Quang Ĉen), khai gӕc là thӧ may ӣ Sài Gòn.

Trong nhӳng ngày cách mҥng trӭng nѭӟc, phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi nhiӅu khó khăn,

huyӋn chѭa có ÿiӅu kiӋm thҭm tra các cán bӝ tӯ nѫi khác tӟi, miӉn là có nhiӋt huyӃt

cách mҥng và có giӟi thiӋu cӫa trên là ÿѭӧc coi nhѭ ÿӗng chí và ÿѭӧc phân công công

tác. Trong ÿiӅu kiӋn ÿó, Minh và Quang ÿѭӧc nhұn và giao công viӋc ngay. Cҧ 2

ÿѭӧc cӱ vào ÿoàn cán bӝ xây dӵng phong trào cách mҥng ӣ cѫ sӣ.

Tháng 2 – 1946, chiӃn trѭӡng Long Thành bӏ ÿӏch bao vây chia cҳt. Ta, ÿӏch

phong toҧ kinh tӃ lүn nhau. Lӧi dөng tình hình ÿó, Minh, Quang xin vӅ Sài Gòn tә

chӭc mҥng lѭӟi mua hàng cho huyӋn và ÿѭӧc các ÿӗng chí lãnh ÿҥo khu uӹ khu I cӫa

huyӋn chҩp thuұn. Tӟi tháng 4 – 1947, sau khi chiӃn khu Phѭӟc An ÿѭӧc cӫng cӕ,

phong trào kháng chiӃn Long Thành ÿang lên, Minh Quang lҥi trӣ vӅ cùng 1 tên nӳa

là Thӭ. Cҧ 3 tên tiӃp tөc ÿѭӧc nhұn nhiӋm vө trong các ban ngành ÿoàn thӇ cӫa

huyӋn.

Ӣ ngành công an, ÿҫu năm 1948, ÿӗng chí Kim, trѭӣng công an huyӋn bӋnh

nһng phҧi vӅ tӍnh ÿiӅu dѭӥng thì Trҫn Trӑng An ÿѭӧc trên ÿiӅu vӅ thay thӃ. An tên

thұt là NguyӉn Thӑ Phѭӟc con mӝt tên ÿӏa chӫ ӣ Phú Mӻ. Trѭӟc cách mҥng tháng 8,

2 anh em NguyӉn Thӑ Phѭӟc và NguyӉn Thӑ Trình ÿӅu là mұt thám cӫa Pháp. Sau

cách mҥng, chúng ÿã trà trӝn lӑt ÿѭӧc vào hàng ngǊ cӫa ta. Sau khi Phѭӟc vӅ ít lâu,

3.3 Page 23

▲back to top

Trinh cǊng ÿѭӧc tӍnh ÿiӅu vӅ phө trách công an trinh sát Long Thành. Phѭӟc và Trình

giao cho tên Thӑ cǊng là mұt thám cǊ làm nhiӋm vө ra vào Sài Gòn mua ÿӗ cho

ngành ÿӇ dӉ liên lҥc vӟi cѫ quan tình báo Pháp.

Do cùng mӝt mөc tiêu phá hoҥi cách mҥng, nên Minh, Quang, Thӭ, Trình,

Phѭӟc nhanh chóng liên kӃt vӟi nhau tҥo thành mӝt màng lѭӟi gián ÿiӋp phҧn ÿӝng

trong ÿӝi ngǊ lãnh ÿҥo kháng chiӃn Long Thành. Thӡi kǤ ÿang lên cӫa phong trào

kháng chiӃn cǊng là thӡi cѫ chúng tích cӵc hoҥt ÿӝng, mua chuӝc cán bӝ, chui sâu,

leo cao. Ĉѭӧc kӃt nҥp Ĉҧng cuӕi năm 1947, tӟi giӳa năm 1948, Minh, Quang, Thӭ,

Phѭӟc ÿӅu trung cӱ huyӋn uӹ Long Thành. NguyӉn Văn Minh làm phó bí thѭ huyӋn

uӹ, NguyӉn Thӑ Phѭӟc, trѭӣng công an huyӋn. Ĉăng Văn Quang (Quang Trҳng), phө

trách thanh niên huyӋn. NguyӉn Văn Quang, thѭ ký công ÿoàn huyӋn và Thӭ giӳ

chӭc thѭ ký nông hӝi. Nҳm ÿѭӧc các vӏ trí quan trӑng trong Ĉҧng. Ĉoàn thӇ và Nhà

nѭӟc, lӧi dөng nhӳng sѫ hӣ cӫa ta trong lúc phong trào ÿang thӏnh vѭӧng, bӑn giáp

ÿiӋp càng ÿҭy mҥng hoҥt ÿӝng hѫn. Tӟi cuӕi năm 48 chúng ÿã xây dӵng ÿѭӧc gҫn 30

cѫ sӣ nҵm ngay trong nӝi bӝ các tә chӭc Ĉҧng và ÿoàn thӇ nhѭ Lӝc, YӇm ӣ hӝi nông

dân, Quӕc, Sѫn ӣ huyӋn ÿӝi, Xã ӣ thông tin. Võ Văn TruyӋn (tӭc Hoàng ViӋt Hà),

nguyên chӫ tӏch huyӋn do bҩt mãn sau lҫn thay ÿәi cѫ cҩu uӹ ban năm 1947, ÿã gia

nhұp ÿҧng Dân Chӫ và cǊng tích cӵc tham gia cùng bӑn Minh, Quang phá hoҥi cách

mҥng.

Bҵng viӋc ÿi xây dӵng phong trào cѫ sӣ, chúng ÿã tìm mӑi cách loҥi bӓ các

ÿӗng chí tӕt ӣ mӝt sӕ chi bӝ uӹ ban xã và thay vào ÿó bҵng ngѭӡi cӫa chúng. Ӣ Mӻ

Hӝi, ÿӗng chí ThiӇu, xã ÿӝi trѭӣng, ÿӗng chí Sһt, chính trӏ viên xã ÿӝi là nhӳng ÿҧng

viên tích cӵc ÿã bӏ bӑn Minh vu cáo hoҥt ÿӝng hai mһt, bҳt giao cho bӑn Phѭӟc, Trình

giӃt hҥi.

Ӣ trѭӡng thanh niên huyӋn, trong các buәi thuyӃt trình nói chuyӋn, Minh có lúc

ÿã công khai nói tӟi vҩn ÿӅ hӧp tác vӟi Mӻ chӕng lҥi ÿѭӡng lӕi ÿӕi nӝi, ÿӕi ngoҥi cӫa

Ĉҧng. Tên Phѭӟc tә chӭc cho các can phҥm chính trӏ thoát trҥi trӕn vào vùng ÿӏch.

Bҳt các phҥm nhân dân sӵ và hình sӵ nhӓ nhӕt hѫn 160 ngѭӡi trong trҥi giam cӫa

3.4 Page 24

▲back to top

huyӋn. Y lӝt quҫn áo phҥm nhân, ÿánh ÿұp dã man rӗi tuyên bӕ “chúng tao là cӝng

sҧn ÿây, cho tөi bây biӃt”. Ĉӕi vӟi các công văn, chӍ thӏ cӫa trên gӱi xuӕng, hay cӫa

dѭӟi gӱi lên. Mình ngҫm ra lӋnh cho tay chân trong mӝt sӕ cѫ quan giӳ lҥi, chӯng 15,

20 ngày sau mӟi cho ÿánh máy sao bҧn chính gӣi ÿi làm cho viӋc nҳm tình hình, và

thi hành nhiӋm vө bӏ mҩt tính thӡi gian, mҩt tác dөng. Chúng còn tә chӭc mҥng lѭӟi

nҳm tin, nҳm tình hình báo ra cho Pháp, viӃt khҭu hiӋu gây kích ÿӝng chia rӁ giӳa bӝ

ÿӝi trên và huyӋn.

Nhӳng hoҥt ÿӝng cӫa bӑn phҧn ÿӝng ÿã không thoát khӓi sӵ cҧnh giác cӫa

nhân dân, cán bӝ, ÿҧng viên Long Thành. Trong năm 1948, nhiӅu báo cáo mұt cӫa

Ĉoàn, uӹ ban ÿã ÿѭӧc gӣi vӅ tӍnh. Cuӕi năm 1948, ÿӗng chí Hoà ÿѭӧc tӍnh ÿѭa vӅ

kiӇm tra ngành công an ÿã ÿѭӧc anh em cán bӝ huyӋn giúp ÿӥ ÿiӅu tra ra viӋc vӁ bҧn

ÿӗ, nҳm tin tình báo, viӋc giam giӳ, ÿánh ÿұp trái phép các can phҥm… Âm mѭu cӫa

bӑn ÿӝi lӕt cách mҥng phá hoҥi kháng chiӃn tӯng bѭӟc phanh phui.

Tháng 3 – 1949, nhân lúc ÿӗng chí Sáu Phô (VǊ Hӗng) bí thѭ HuyӋn uӹ, ÿi

dѭӥng bӋnh ӣ Phú Mӻ, nhóm Minh, Quang chӫ trѭѫng nhҧy lên nҳm quyӅn lãnh ÿҥo

biӃn chiӃn khu Phѭӟc An thành “mӝt chiӃn khu ma trong vùng rӯng Sác”. Nhѭng ÿó

cǊng là lúc hӗ sѫ vӅ chúng ÿã ÿѭӧc lұp ÿӫ. Ĉѭӧc sӵ chӍ ÿҥo chһt chӁ cӫa TӍnh uӹ và

sӵ vұn ÿӝng tích cӵc cӫa các ÿӗng chí trung kiên trong Ĉҧng bӝ Long Thành, thӃ cӡ

ÿã ÿҧo ngѭӧc. Trong ÿҥi hӝi Ĉҧng tháng 3 năm ÿó, nhóm Minh, Quang, Phѭӟc bӏ loҥi

ra khӓi HuyӋn uӹ. Ĉӗng chí Trҫn Bình Khê, chӫ tӏch huyӋn ÿѭӧc bҫu kiêm chӭc bí

thѭ. Ĉӗng chí Trѭѫng Minh Kӹ là phó bí thѭ. Âm mѭu cӫa bӑn phҧn ÿӝng thҩt bҥi.

ĈiӅu kiӋn ÿã ÿӫ. Ĉѭӧc quyӃt ÿӏnh cӫa tӍnh, toàn bӝ bӑn Minh, Quang, Lӝc, Phѭӟc,

Trình, Thӭ, Thӑ, Sѫn, TruyӋn… ÿӅu bӏ bҳt giӳ và giao vӅ trên. Cuӝc chiӃn tranh trên

mһt trұn không tiӃng súng cӫa giһc Pháp ÿѭӧc tә chӭc công phu trong suӕt nhiӅu

năm, ÿã hoàn toàn thҩt bҥi trѭӟc sӵ cҧnh giác và tích cӵc tiӃn công cӫa quân dân

Long Thành.

Tӯ tháng 4 tӟi tháng 6 – 1949, các huyӋn uӹ viên ÿѭӧc ÿѭa xuӕng cӫng cӕ lҥi

các chi bӝ cѫ sӣ, 3 xã phҧi giҧi tán chi bӝ ÿӇ tә chӭc lҥi. Gҫn 100 ÿҧng viên phҧi ÿem

3.5 Page 25

▲back to top

ra rà xét. Nhӳng ngѭӡi ÿӫ tiêu chuҭn ÿѭӧc kӃt nҥp lҥi. Nhӳng phҫn tӱ cѫ hӝi thì ÿѭa

ra khӓi Ĉҧng và thҧi hӗi khӓi các chӭc vө chính quyӅn.

Ngành công an ÿѭӧc cӫng cӕ. Ĉӗng chí Ngô Xuân Hoà vӅ làm trѭӣng công an

huyӋn. Nӝi bӝ ÿѭӧc thanh lӑc, tăng cѭӡng rút tân binh, mau chóng phát triӇn lӵc

lѭӧng, xây dӵng cѫ sӣ. Trong vòng 6 tháng, toàn huyӋn ÿã có 250 ngѭӡi. Tҩt cҧ các

xã ÿӅu có tә công an, mӛi tә 3 – 4 công an viên. Trѭӣng công an xã ÿӅu là ÿҧng viên

nҵm trong cҩp uӹ.

Trӯng trӏ bӑn nӝi gián thҳng lӧi là mӝt sӵ kiӋn có ý nghƭa quan trӑng mӣ ra

bѭӟc phát triӇn mӟi trong viӋc cӫng cӕ tә chӭc lӵc lѭӧng kháng chiӃn ӣ Long Thành.

Sau nhӳng chҩn ÿӝng ban ÿҫu, các cѫ quan, ÿoàn thӇ xã, huyӋn nhanh chóng әn ÿӏnh

và hoҥt ÿӝng vӟi khí thӃ mӟi. Tӟi tháng 6 – 1949, mӝt sӕ chi bӝ ÿã phát triӇn tӟi 50

ÿҧng viên. Toàn huyӋn xã nào cǊng thành lұp ÿѭӧc chi bӝ. Lӵc lѭӧng vǊ trang liên

tiӃp ÿánh ÿѭӧc nhiӅu trұn có hiӋu qӫa cao. Du kích Phѭӟc ThiӅn, Phú Mӻ phӕi hӧp

vӟi bӝ ÿӝi 309 phөc kích trên lӝ 17 diӋt 15 tên thu nhiӅu lѭѫng thӵc cӫa ÿӏch. Ӣ Tam

Phѭӟc, Phѭӟc Tân, bӝ ÿӝi Ĉô Lѭѫng và du kích 2 xã liên tөc ÿánh 4 trұn diӋt 20 tên

ÿӏch, thu 5 súng, làm bӏ thѭѫng nһng tên Orler, trѭӣng ÿӗn sӣ Ĉӡ La, mӝt tên ác ôn

khét tiӃng trong vùng.

Ĉӝng viên khí thӃ kháng chiӃn, tháng 7 – 1949, huyӋn tә chӭc “Ĉҥi hӝi luyӋn

quân tұp công” tҥi chiӃn khu Phѭӟc An. Trong suӕt 7 ngày liӅn, khu vӵc VǊng Gҩm,

Bào Bӗng, xóm Ngӑn tѭng bӯng trong không khí cӫa mӝt ngày hӝi lӟn. LӅu, trҥi cӫa

các ÿoàn cҳm san sát trong rӯng Giӗng. Nѫi này thi ÿӝi ngǊ, nѫi kia thi chiӃn thuұt,

thi ÿánh giһc chӕng càn. Có xҥ trѭӡng bҳn súng và có nѫi sát hҥch chính trӏ. Ĉҥi hӝi

kӃt thúc bҵng mӝt cuӝc lӉ ÿăng ký tòng quân tә chӭc rҩt long trӑng và ÿông vui… 400

thanh niên ÿăng ký lên ÿѭӡng nhұp ngǊ. Ĉһc biӋt gia ÿình chӏ Sáu Ĉen ӣ Mӻ Hӝi xin

ÿăng ký tòng quân cҧ nhà gӗm hai vӧ chӗng và 1 con trai. Ĉӗng bào các xã ÿã ÿăng

ký ÿóng góp hѫn 3000 giҥ lúa ÿӇ nuôi bӝ ÿӝi và du kích.

Tháng 10 – 1949, do yêu cҫu chiӃn trѭӡng, hai trung ÿoàn 309 (ӣ Long Thành)

và 307 (ӣ Bà Rӏa) sáp nhұp thành trung ÿoàn 397. Lӵc lѭӧng vǊ trang 309 ӣ Long

3.6 Page 26

▲back to top

Thành phҫn lӟn rút vӅ Bà Rӏa, chӍ ÿӇ lҥi mӝt bӝ phҫn gӗm gҫn 300 cán bӝ, chiӃn sƭ

gӑi là “Ban ÿҥi diӋn trung ÿoàn 397” do ÿӗng chí Ĉһng Quang Long và ÿӗng chí Lê

Phҧi chӍ huy.

Cùng thӡi gian, theo chӍ ÿҥo cӫa tӍnh, hӋ thӕng huyӋn ÿӝi bӝ dân quân giҧi tán,

thành lұp huyӋn ÿӝi Long Thành. Các ÿӗng chí Phҥm Tӵ Do, Hoàng ViӉn Tri vӅ tӍnh.

Ĉӗng chí NguyӉn Văn Toàn ÿѭӧc bә nhiӋm làm huyӋn ÿӝi trѭӣng, ÿӗng chí NguyӉn

Văn Xuҩt làm huyӋn ÿӝi phó. Hai trung ÿӝi du kích tұp trung hӧp nhҩt thành lұp bӝ

ÿӝi ÿӏa phѭѫng ÿһt tên là trung ÿӝi “Trҫn Phú”, quân sӕ hѫn 70 ÿӗng chí.

Tѭѫng quan lӵc lѭӧng quân sӵ giӳa ta và ÿӏch có thay ÿәi. Lӵc lѭӧng vǊ trang

trong huyӋn không còn giӳ ÿѭӧc thӃ áp ÿҧo, không có mһt ӣ mӑi nѫi, không ÿánh

ÿӏch chӫ ÿӝng và ÿӅu khҳp nhѭ trѭӟc. Ĉӏch chѭa hѫn ta, nhѭng bҳt ÿҫu bung ra phҧn

kích nhiӅu hѫn, ÿһc biӋt là ӣ vùng ven quұn lӷ.

TiӃp ÿó, tháng 12 – 1949, ÿӇ tӯng bѭӟc thӵc hiӋn chiӃn lѭӧc chung là bình ÿӏnh

Nam Bӝ, giһc Pháp tә chӭc lҥi lӵc lѭӧng quân sӵ trong toàn huyӋn. Tҥi bót chính chi

khu, ÿӏch ÿóng hai ÿҥi ÿӝi: Mӝt ÿҥi ÿӝi chính quy gӗm 120 lính, phҫn ÿông là ngѭӡi

dân tӝc (thѭӡng gӑi là lính Thә); Mӝt ÿҥi ÿӝi Pactisan 120 lính, trang bӏ hoҧ lӵc

mҥnh. Pháo binh chi khu ÿѭӧc tăng cѭӡng 1 khҭu 105 ly. Các bót Phѭӟc ThiӅn,

Phѭӟc Long, Siph, Hê Lê Na… Mӛi nѫi khoҧng 2 trung ÿӝi, trong ÿó có 1 trung ÿӝi

chính quy do sƭ quan Pháp chӍ huy. Bên cҥnh các bót quân Pháp là bót lính Cao Ĉài

cҩp trung ÿӝi, có nѫi cҩp ÿҥi ÿӝi. Ӣ bӝ chӍ huy quan hai Cheveliev coi nhѭ bҩt lӵc

trong viӋc ÿánh phá phong trào. Long Thành ÿã bӏ ÿiӅu ÿi nѫi khác thay vào ÿó là

quan ba Jolet Suacot mӝt tên sƭ quan khét tiӃng tàn bҥo khát màu vùng Trҧng Bom,

Ĉҩt Ĉӓ mà tiӃng tăm ÿã bay vӅ Long Thành tӯ trѭӟc khi y nhұn chӭc ӣ ÿây. Suacot

vӅ Long Thành nhҵm thӵc hiӋn giҧi toҧ ÿѭӡng chiӃn lѭӧc 15 ÿӗng thӡi lҩy ÿӏa bàn có

nhiӅu vùng căn cӭ này làm ÿiӇm cho viӋc sӱ dөng chiӃn thuұt biӋt kích Comăngÿô.

VӅ Long Thành vӟi chӭc vө ÿҥi ÿӝi trѭӣng ÿҥi ÿӝi 4 trung ÿoàn 22 Ric

(regiment Injanteric Coloniale), (17) kiêm chӍ huy trѭӣng chi khu , Suacot bҳt tay

ngay vào viӋc thӵc hiӋn ý ÿӗ cӫa cҩp trên, ÿҫu tiên là xây dӵng lӵc lѭӧng Comăngÿô.

3.7 Page 27

▲back to top

VӅ phía ta, nhӳng tháng ÿҫu năm 1950, khí thӃ kháng chiӃn vүn ÿѭӧc giӳ vӳng.

Thӵc hiӋn chӍ thӏ “chuҭn bӏ cho tәng phҧn công” (18) cӫa tӍnh, toàn quân, toàn dân

Long Thành bѭӟc vào mӝt cuӝc vұn ÿӝng lӟn. Hàng chөc ngàn giҥ lúa, gҥo và hàng

tҩn thӵc phҭm do ÿӗng bào các xã ÿóng góp ÿѭӧc chuyӇn vӅ trên. Dân quân, du kích,

thanh niên nam nӳ tҩp nұp ÿi dân công không thӡi hҥn. Dân y huyӋn cǊng tұp trung ÿi

dân công hѫn hai tháng liӅn.

Theo yêu cҫu chiӃn trѭӡng, ban ÿҥi diӋn 397 ӣ Long Thành giҧi tán, rút hӃt vӅ

trung ÿoàn. Bӝ ÿӝi Trҫn Phú cӫa huyӋn ÿѭӧc ÿiӅu liên chӫ lӵc tӍnh. HuyӋn rút du kích

xã vӅ thành lұp lҥi lӵc lѭӧng ÿӏa phѭѫng gӗm 140 ÿӗng chí, lҩy tên là ÿҥi ÿӝi Hӗ Văn

Long. Riêng vӅ hoҥt ÿӝng vǊ trang, du kích hai xã Tam Phѭӟc, Tam An phӕi hӧp vӟi

bӝ ÿӝi Lam Sѫn vӅ hoҥt ÿӝng ven lӝ 15 ÿã ÿánh ÿѭӧc mӝt trұn có tiӃng vang lӟn: diӋt

Utini, tên trѭӣng ÿӗn Tam An khét tiӃng hung ác. Ĉӗng bào ven lӝ 15 rҩt phҩn khӣi,

gӣi nhiӅu quà bánh lên căn cӭ cho bӝ ÿӝi mӯng thҳng lӧi. Trong ÿӧt huy ÿӝng cho

tәng phҧn công ÿҫu năm 1950, Long Thành ÿã ÿóng góp ÿѭӧc mӝt phҫn xӭng ÿáng

công sӭc, nhân lӵc, vұt lӵc cho cuӝc chiӃn ÿҩu trên chiӃn trѭӡng chung cӫa Biên Hoà.

Cuӕi tháng 4, không khí tәng phҧn công lҳng dҫn. Nҳm ÿѭӧc chӛ yӃu cӫa ta là

bӝ ÿӝi chӫ lӵc ÿã rút ÿi nѫi khác, Suacot tăng cѭӡng ÿánh phá.

Các vùng tӵ do Long Nguyên, Tam An liên tөc bӏ bӕ ráp. Trung tuҫn tháng 5 –

1950, các làng kháng chiӃn Tam Phѭӟc ven sông Ĉӗng Nai ÿã phҧi hӭng chӏu mӝt

cuӝc càn 9 ngày liӅn cӫa ÿӏch, mӝt bên là bӝ binh, mӝt bên là tàu chiӃn. Gҫn 100

ngѭӡi chӃt và bӏ thѭѫng, 300 trâu bò bӏ giӃt tҥi Phѭӟc Tân, trong mӝt trұn càn tháng 6

– 1950, Suacot bҳt ÿѭӧc ông NguyӉn Văn Gòn mang truyӅn ÿѫn trong ngѭӡi, y ÿã ra

lӋnh thiӃu sӕng ông. Vùng tӵ do Long Tân hҫu nhѭ ngày nào cǊng bӏ pháo 105 li tӯ

Long Thành, cӕi 82 li tӯ Mӻ Hӝi bҳn phá. Lính Pactisan Mӻ Hӝi, mӝt tuҫn vài lѭӧt

sөc vào Long HiӋu, Vƭnh Tuy ÿӕt nhà, giӃt ngѭӡi, cѭӟp cӫa. Ngoài lӵc lѭӧng tҥi chӛ

cӫa Long Thành ÿӏch còn kӃt hӧp cҧ BFC (thuӹ quân lөc chiӃn) và quân bình xuyên

Bҧy ViӉn tӯ Sài Gòn – Nhà Bè sang theo ÿѭӡng sông, ÿánh phá ác liӋt vùng rӯng Sác

3.8 Page 28

▲back to top

và các xã ven rӯng Sác. Các kho tàng, căn cӭ cӫa huyӋn, xã ӣ Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh

bӏ uy hiӃp, ÿӕt phá nhiӅu lҫn.

Trѭӟc tình hình ÿó tháng 7 – 1950, huyӋn phҧi cho 2 xã Phѭӟc Ĉӭc, Phѭӟc An

sáp nhұp thành An Ĉӭc ÿӇ tăng cѭӡng lӵc lѭӧng bҧo vӋ chiӃn khu. Binh công xѭӣng

Nam bӝ lҫn lѭӧt chuyӇn qua Ĉông lӝ 15 vào sâu trong rӯng Phú Mӻ Hҳc Dӏch.

Tháng 8 – 1950, ÿӏch tràn vào Tuy Long, Tұp Phѭӟc ÿӕt 200 nóc nhà, bҳn chӃt

12 ÿӗng bào. Lӵc lѭӧng thӏ trҩn bӏ ÿánh bұt khӓi ÿӏa bàn, dҥt vào rӯng Bình Sѫn. Do

ÿó, tháng 10 huyӋn phҧi bә sung lӵc lѭӧng cho thӏ trҩn, thành lұp ÿӝi biӋt ÿӝng gӗm

14 chiӃn sƭ vӟi nhiӋm vө tác chiӃn và xây dӵng cѫ sӣ vùng Long An, Lӝc An, Thanh

Nguyên, Phѭӟc Lӝc, Siph. Ngay sau khi thành lұp, ÿӝi biӋt ÿӝng ÿã ÿánh liên tiӃp 3

trұn, diӋt 7 tên thu 6 súng. Ĉӗng thӡi ӣ Tam An, ÿӗng chí NguyӉn Văn Xuҩt tә chӭc

phөc kích tҥi Ө Trân diӋt 17 tên lính Cao Ĉài, thu 10 súng.

Mһc dù ta ÿã có cӕ gҳng ÿánh trҧ ÿӏch, nhѭng do lӵc lѭӧng quá chênh lӋnh, mһt

khác, bӝ ÿӝi ÿӏa phѭѫng ÿӅu là du kích mӟi rút lên, thiӃu kinh nghiӋm chiӃn ÿҩu, nên

không ngăn nәi các ÿӧt càn quét cӫa ÿӏch. Ĉӗng bào Long Tân, Long ĈiӅn, Tam

Phѭӟc phҧi chҥy giһc hàng ngày, hӃt lên rӯng lҥi ra bѭng. ĈӇ tránh tәn thҩt cho dân,

huyӋn chӍ ÿҥo cho các xã giáp ranh tә chӭc ÿѭa ÿӗng bào ra vùng tҥm chiӃm. Các

làng kháng chiӃn thѭa ngѭӡi dҫn.

Sau khi ÿã nҳm ÿѭӧc thӃ chӫ ÿӝng vùng ven, Suacot bҳt ÿҫu ÿánh phá vào các

vùng sâu. Tӯ tháng 10 ÿӃn tháng 12, Phѭӟc Thӑ, Thái ThiӋn, Phѭӟc An ÿӅu bӏ càn

quét lӟn.

Bѭӟc sang năm 1951, ÿӏch bҳt ÿҫu xúc tiӃn mҥnh viӋc giҧi toҧ lӝ 15, con lӝ

chiӃn lѭӧc ÿã bӏ ta cҳt ÿӭc tӯ năm 1946. Chúng ÿѭa công binh vӅ khôi phөc lҥi các

cҫu cӕng bӏ sұp, ÿҳp lҥi mӝt phҫn ÿѭӡng xá và tә chӭc viӋc bҧo vӋ tӯng ÿoҥn ÿѭӡng

bҵng các tháp canh. Tӯ An Hoà tӟi Thái ThiӋn, cӭ cách 1 ÿӃn 2 km, ÿӏch lҥi xây mӝt

tháp canh bҵng gҥch, có tѭӡng dày 40cm, trên là chòi gác chҳn bҵng các miӃng sҳt

dày ÿӇ chӕng ÿҥn. Trong mӛi tháp canh nhӓ có tӯ 6 ÿӃn 12 lính trang bӏ súng cá nhân,

lӵu ÿҥn, và mӝt trung liên. Tҩt cҧ các ÿҫu cҫu, cӕng, các ngã ba, ngã tѭ ÿѭӡng ÿi vào

3.9 Page 29

▲back to top

thôn ҩp, rӯng, ruӝng ÿӅu có tháp canh. Ngoài hӋ thӕng tháp canh con, chúng còn xây

mӝt sӕ tháp canh mҽ, kèm mӝt ÿӗn lính chӯng hѫn mӝt trung ÿӝi, có cӕi 60 li và ÿҥi

liên. ĈӇ phөc vө cho viӋc giҧi toҧ, Suacot tăng cѭӡng lùng sөc càn quét hai bên lӝ 15,

bҳt dân ra ÿào ÿҩt lҩp hӕ, cào mô. Ngày ngày cho lính nҵm ÿѭӡng canh gác và ngay

sau khi tháp canh nào xây dӵng xong là cho lính tӟi ÿóng giӳ. Bҩt chҩp hӋ thӕng hành

chính bù nhìn, Suacot dùng áp lӵc quân sӵ, bҳt cҧ quұn Hѭng- quұn trѭӣng dân sӵ

Long Thành – cǊng phҧi ÿi tuҫn tiӉu, tӟi nәi Hѭng chӏu không nәi, sau 6 tháng nhұn

chӭc, phҧi xin ÿi nѫi khác. Ĉӏch ÿѭa tên Bích vӅ thay.

Cùng vӟi viӋc giҧi toҧ lӝ 15, dѭӟi sӵ chӍ huy trӵc tiӃp cӫa Suacot, ngay tӯ ÿҫu

năm 1951, hoҥt ÿӝng cӫa lӵc lѭӧng biӋt kích ÿѭӧc ÿҭy mҥnh. Ĉêm ÿêm tӯ các ÿӗn

bӕt, nhӳng toán Comăngÿô tӯ 10 ÿӃn 15 tên trang bӏ gӑn và mҥnh do 2 ÿӃn 3 tên Pháp

có khi ÿích thân Suacot chӍ huy, bí mұt và liӅu lƭnh luӗn rӯng ÿӝt kích vào các vùng

căn cӭ sâu trong lòng chҧo, kӇ cҧ chiӃn khu Phѭӟc An, hoһc im lһng nҵm ÿón lõng ӣ

các ngã ÿѭӡng giao liên dӕc 17, Tam Phѭӟc, Long Tân, Thái ThiӋn. Khi phát hiӋn

ÿúng các cѫ quan huyӋn, xã, hoһc các cán bӝ ÿi lҥi, chúng lұp tӭc tiӃn công. Lӕi ÿánh

nhanh, rút gӑn, ÿánh bҩt ngӡ, ÿánh trúng, ÿánh hiӇm vӟi hoҧ lӵc mҥnh cӫa bӑn biӋt

kích ÿã gây cho ta không ít lúng túng, tәn thҩt. Tháng 1 – 1951, Comăngÿô ÿӝt kích

ÿӗn Long ĈiӅn bҳn chӃt ÿӗng chí ChӍnh xã ÿӝi trѭӣng liên xã Phѭӟc ThiӅn, Long

Nguyên. Tháng 3 – 1951, căn cӭ du kích Phѭӟc Thӑ ӣ Vàm Cây Khô bӏ ÿánh, 3 ÿӗng

chí hy sinh, mӝt sӕ cán bӝ bӏ bҳt. Tháng 4 – 1951, căn cӭ Mӻ Hӝi bӏ ÿӝt kích, các

ÿӗng chí Lѭ Văn Nén, Lê Văn Bӝ, Lê Văn Pháp hy sinh… ban ngày, lính biӋt kích

hoҥt ÿӝng dài hѫi hѫn. NӃu không gһp sӵ chӕng trҧ ÿáng kӇ cán bӝ, du kích hay ÿӗng

bào nào chúng gһp trong vùng tӵ do. CǊng tháng 4 – 1951, trong mӝt ngày Comăngÿô

ÿӝt kích Thái ThiӋn bҳn chӃt 32 ngѭӡi, trong ÿó có 1 gia ÿình 11 ngѭӡi bӏ giӃt hӃt tӯ

ông già tӟi cháu nhӓ giӳa lúc còn ăn cѫm trѭa.

Tӟi cuӕi tháng 4, tuy phҧi 10 ÿӃn 15 ngày mӟi có mӝt chuyӃn xe chҥy Biên

Hoà – Long Thành vì ÿѭӡng còn nhiӅu hang lӛ, nhѭng vӅ cѫ bҧn, giһc pháp ÿã hoàn

thành viӋc giҧi toҧ lӝ 15 ÿoҥn tӯ Bà Ký lên Biên Hoà. Các bót Tam Phѭӟc, Tuy Long,

3.10 Page 30

▲back to top

Tұp Phѭӟc ÿѭӧc lұp lҥi. Trên lӝ 19, ÿӏch ÿóng thêm bót Phѭӟc Thӑ. Ӣ rӯng Sác,

chúng khôi phөc lҥi 2 bót Phú Hӳu và ngày 1 – 5 – 1951, ÿóng bót tҥi Phѭӟc Khánh.

Các vùng tӵ do bӏ thu hҽp dҫn, trong khi ÿó ta vүn chѭa lҫn nào ÿánh trҧ có

hiӋu quҧ các cuӝc ÿӝt kích cӫa Comăngÿô. Trѭӟc tình hình khó khăn ÿó, mӝt mһt

huyӋn chӍ ÿҥo tích cӵc chӕng càn giӳ ÿҩt, giӳ vӳng chiӃn khu Phѭӟc An; mһt khác, sӱ

dөng lӵc lѭӧng biӋt ÿӝng thӏ trҩn ÿánh bót Cҫu Xéo, ÿánh tӅ Lӝc An, nә sung quҩy

rӕi vùng trong lòng ÿӏch. Ĉӕi vӟi các cѫ quan ӣ chiӃn khu, huyӋn chӫ trѭѫng “quân

sӵ hoá cѫ quan”, trang bӏ vǊ khí cho cán bӝ dân chính, tә chӭc sҳp xӃp cѫ quan thұt

gӑn nhҽ, luôn ӣ tѭ thӃ sҹn sàng di chuyӇn khi có ÿӝng.

Tuy vұy, hҫu hӃt các căn cӭ xã vүn bӏ Comăngÿô ÿӝt kích. Ӣ huyӋn, không

nhӳng chúng ÿánh các cѫ quan dân chính mà ÿánh vào cҧ các cѫ quan quân sӵ nhѭ

huyӋn ÿӝi, công an, Ban chӍ huy ÿҥi ÿӝi Hӗ Văn Long… Và sau ÿó là ÿánh vào các

xóm ҩp cӫa ÿӗng bào. Mӝt tâm trҥng hoang mang, căng thҷng bao trùm các vùng tӵ

do. Ngay cҧ ӣ Phѭӟc An, ÿêm ÿӃn không cѫ quan, nhà dân nào thҳp ÿèn. Im lìm, vҵng

vҿ, không cҧ ca hát vì sӧ Comăngÿô phát hiӋn ÿánh. Các cѫ quan phҧi thay ÿәi ÿӏa

ÿiӇm làm viӋc thѭӡng xuyên. Ĉӗng bào các nѫi vӅ chiӃn khu sinh sӕng trѭӟc ÿây

ÿѭӧc huyӋn cho phép rӡi vӅ quê cǊ hoһc vӅ vùng tҥm chiӃm ÿӇ tránh tәn thҩt. Bӝ ÿӝi

Hӗ Văn Long, tӟi tháng 5 – 1951 ÿào ngǊ quá mӝt nӱa, chӍ còn khoҧng gҫn 70 cán

bӝ, chiӃn sƭ. Trung liên còn 3 cây, nhѭng mӛi cây súng chӍ còn 50 viên ÿҥn. Súng

trѭӡng 1 khҭu, 20 viên, hҫu hӃt là ÿҥn rӡ xҥc. ChӍ còn 1 khҭu tiӇu liên vӟi 100 viên

ÿҥn dành riêng ÿi bҧo vӋ ÿӗng chí NguyӉn Văn Toàn huyӋn ÿӝi trѭӣng. Công binh

xѭӣng cǊng chӍ còn 1 tә sӱa chӳa vǊ khí.

Giӳa lúc ÿó, trên phân bӕ lҥi chiӃn trѭӡng. TӍnh Bà Rӏa - Chӧ Lӟn ÿѭӧc thành

lұp và Long Thành trӣ thành mӝt huyӋn cӫa tӍnh Bà Chӧ. Trѭӟc nhӳng diӉn biӃn gay

go cӫa phong trào kháng chiӃn Long Thành, thѭӡng vө tӍnh uӹ Bà Chӧ chӍ ÿҥo:

“Long Thành là mӝt ÿӏa bàn chiӃn lѭӧc, mӝt vùng căn cӭ, mӝt chiӃn khu quan

trӑng cӫa vùng Sài Gòn - Chӧ Lӟn. Phong trào Long Thành, cѫ sӣ Long Thành tӕt,

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

quҫn chúng tӕt. Bҵng giá nào cǊng phҧi әn ÿӏnh cho ÿѭӧc chiӃn trѭӡng Long Thành

ÿӇ ÿҧm bҧo chӛ ÿӭng cӫa tӍnh…”

Cán bӝ ÿѭӧc tăng cѭӡng cho Long Thành. Ĉҫu tháng 5, ÿӗng chí Lê Phҧi,

nguyên chính trӏ viên huyӋn ÿӝi Ĉҩt Ĉӓ, ÿѭӧc ÿiӅu vӅ làm chính trӏ viên huyӋn Long

Thành. Nhѭng ngày mùng 7 – 5, ÿӗng chí Toàn bӏ Comăngÿô phөc kích bҳn, hy sinh

trên ÿѭӡng ÿi công tác, lúc qua sông Thӏ Vҧi. Vұy là có chính trӏ viên thì lҥi mҩt

huyӋn ÿӝi trѭӣng.

ĈӇ lҩy lҥi khí thӃ cho bӝ ÿӝi, ngày 12 – 5, huyӋn ÿӝi tә chӭc hai trung ÿӝi Hӗ

Văn Long phөc kích ӣ Nhà Mӗ, BӃn Cam (Phѭӟc ThiӅn) ÿánh Suacot. Nhѭng khҭu

trung liên khoá ÿҫu bҳn ÿѭӧc 5 viên thì tҳc. Suacot thoát chӃt, phóng xe jeep chҥy bҥt

mҥng vӅ Long Thành.

Ĉҫu tháng 7 – 1951, TӍnh uӹ ÿiӅu tiӃp ÿӗng chí NguyӉn Trӑng Cát (tӭc Ba

Ĉҳc) vӅ làm bí thѭ Long Thành, thay cho ÿӗng chí Ngô TiӃn. 3 ngày sau, mӝt Ban

thѭӡng vө huyӋn uӹ ÿѭӧc chӍ ÿӏnh thành lұp gӗm ÿӗng chí Ba Ĉҳc bí thѭ, ÿӗng chí

Trҫn Bình Khê - chӫ tӏch huyӋn, ÿӗng chí Lê Phҧi chính trӏ viên huyӋn ÿӝi, ÿӗng chí

NguyӉn TiӃn Lãng trѭӣng công an huyӋn, ÿӗng chí Trѭѫng Minh Kӹ - phө trách

tuyên huҩn và ÿӗng chí NguyӉn Sanh Thành - chӫ tӏch mһt trұn liên viӋt…

Giӳa tháng 7, HuyӋn uӹ tә chӭc hӑp các cҩp uӹ tҥi chiӃn khu Phѭӟc An. Hӝi

nghӏ có ÿҫy ÿӫ bí thѭ các xã. Ĉӗng chí Bҧy Khánh bí thѭ TӍnh uӹ Bà Chӧ cǊng vӅ

theo dõi, chӍ ÿҥo. Trong 3 ngày; 3 ÿêm căng thҷng vӯa làm viӋc, vӯa phҧi rӡi chӛ ÿӇ

tránh biӋt kích, hӝi nghӏ ÿã ÿánh giá tình hình toàn huyӋn và ÿӅ ra 4 chӫ trѭѫng lӟn:

“… Phҧi bҵng mӑi cách chһn ÿӭng viӋc ÿào ngǊ trong bӝ ÿӝi Hӗ Văn Long và du

kích các xã, cӫng cӕ lӵc lѭӧng vǊ trang. Chia khu vӵc, phân công cán bӝ huyӋn vӅ

phө trách tӯng khu. Tích cӵc vұn ÿӝng tài chánh nuôi quân. Cӫng cӕ ÿoàn thӇ, ÿi vào

quҫn chúng xây dӵng phong trào…”.

Hӝi nghӏ HuyӋn uӹ tháng 7 – 1951 ÿã có mӝt ý nghƭa rҩt quan trӑng, ÿánh dҩu

mӝt bѭӟc ngoһt cӫa phong trào kháng chiӃn Long Thành trong nhӳng năm gian nan

4.2 Page 32

▲back to top

sau ÿó. Nhѭng ÿây cǊng là mӝt hӝi nghӏ huyӋn uӹ cuӕi cùng ÿѭӧc tә chӭc trên ÿҩt

chiӃn khu.

Sau hӝi nghӏ, các cѫ quan lҥi phҧi phân tán. Mӝt sӕ lui sâu vào rӯng Sác. Sӕ lӟn

các cѫ quan dân chính rӡi sang ÿông lӝ 15, vào căn cӭ Phú Mӻ, Hҳc Dӏch. Bӝ ÿӝi Hӗ

Văn Long chuҭn bӏ sang ÿông lӝ 15 cӫng cӕ lҥi theo chӫ trѭѫng cӫa huyӋn.

Cuӕi tháng 7, Comăngÿô ÿӝt kích vào dân y ӣ Xóm Ngӑn, ÿӕt cháy hӃt khu nhà

bӋnh. Ĉҫu tháng 8, chúng phөc kích trên ÿѭӡng Bào Bông, bҳn chӃt 3 du kích ÿi bҧo

vӅ hӝi nghӏ thông tin huyӋn vӅ lúc 3 giӡ sáng. TiӃp ÿó, vүn là nhӳng cuӝc ÿӝt kích

liên tөc cӫa Comăngÿô và ngày 20 – 9 – 1951, bҵng mӝt cuӝc càn quét lӟn có bӝ

binh, hҧi quân, không quân phӕi hӧp giһc Pháp ÿã chiӃm ÿѭӧc Phѭӟc An.

Vùng tӵ do cuӕi cùng cӫa Long Thành ÿã bӏ giһc chiӃm ÿóng. Trên ÿҩt Phѭӟc

An, bót ÿӏch ÿã mӑc lên. Nhѭng hình ҧnh cӫa chiӃn khu Phѭӟc An - Thӫ ÿô cӫa Long

Thành kháng chiӃn - vүn tӗn tҥi trong lòng nhân dân, cán bӝ, chiӃn sƭ Long Thành

nhѭ mӝt biӇu tѭӧng tұp trung ngӡi sáng cӫa phong trào kháng chiӃn và nhѭ niӅm tin

vӳng chҳc vào thҳng lӧi cuӕi cùng giӳa nhӳng năm tháng gian nan ác liӋt nhҩt trong

cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp ӣ Long Thành sau ÿó.

IV. NHӲNG NĂM CUӔI: GIAN NAN - THҲNG LӦI

KӇ tӯ khi chiӃn khu Phѭӟc An bӏ ÿӏch chiӃm ÿóng, tình hình Long Thành càng

trӣ nên khó khăn hѫn.

Có bàn ÿҥp thuұn lӧi, lính biӋt kích, thuӹ quân lөc chiӃn phӕi hӧp vӟi bӝ binh ӣ

các ÿӗn bӕt càng tăng cѭӡng càn quét lùng sөc vào nhӳng vùng căn cӭ cӫa ta sâu

trong rӯng Sác, rӯng Giӗng và bӏt các ngã ÿѭӡng giao liên. Lѭѫng thӵc chuyӇn không

ÿѭӧc, tài chính thu không ÿѭӧc. Nhӳng năm 1948 – 1949 hàng tháng thu 40 ngàn

ÿӗng, ÿҫu năm 1950 còn thu ÿѭӧc 20 ngàn ÿӗng/1 tháng, tӟi lúc này mӛi tháng chӍ

ÿѭӧc 2000 ÿӗng. Dӵ trӳ cӫa toàn bӝ quân nhu huyӋn chӍ còn hѫn mӝt tҩn gҥo.

4.3 Page 33

▲back to top

Nҥn khan hiӃm nѭӟc ngӑt ÿӕi vӟi các ÿѫn vӏ ӣ rӯng Sác còn gay go hѫn cҧ gҥo.

Nhӳng nguӗn nѭӟc ngӑt GiӃng Ĉôi, mҥch VǊng Gҩm (Phѭӟc An), GiӃng Bӑng

(Phѭӟc Thӑ) xѭa nay ÿѭӧc coi là vú sӳa nuôi sӕng ngѭӡi rӯng Sác, giӡ ÿây trӣ thành

nѫi rình rұp cӫa cái chӃt. Các ÿoàn ÿi lҩy nѭӟc bӏ Comăngÿô ÿánh liên tөc. Hàng chөc

ÿӗng chí ÿã ngã xuӕng bên các nguӗn nѭӟc ngӑt. Lҩy ÿѭӧc nѭӟc rӗi, ra tӟi rӯng Sác,

cǊng không dӉ tranh bӑn PFE lót sҹn ӣ các rҥch, tҳc. Bӝ ÿӝi phҧi ÿi tìm nhӳng mҥch

nѭӟc nhӓ ÿӇ sӱ dөng nhѭ Rҥch Lá, Bát rӯng, nhѭng rӗi cǊng bӏ ÿánh. Trѭӟc tình hình

ÿó, cuӕi tháng 9, nhӳng cѫ quan dân chính cuӕi cùng còn cӕ bám ÿӏa bàn cǊng không

thӇ ÿӭng trong vùng Rӯng Sác nӳa, phҧi lҫn lѭӧt bұt sang Ĉông lӝ 15. Ĉҥi ÿӝi Hӗ

Văn Long lúc này cǊng sang Phú Mӻ, sáp nhұp thành ÿҥi ÿӝi 4 cӫa tiӇu ÿoàn 300 ÿӇ

huҩn luyӋn và cӫng cӕ tә chӭc. Lӵc lѭӧng vǊ trang tұp trung cӫa huyӋn duy nhҩt chӍ

còn 1 tiӇu ÿӝi thuӝc ÿҥi ÿӝi Hӗ Văn Long ÿӇ lҥi, hoҥt ÿӝng trên khҳp ÿӏa bàn huyӋn

vӟi nhiӋm vө chӫ yӃu là vǊ trang tuyên truyӅn.

Ӣ các xã, do tình hình căng thҷng, ác liӋt; mӝt sӕ ÿông ÿҧng viên bӓ ÿӏa bàn

chҥy sang chiӃn khu Xuyên Phѭӟc Cѫ cӫa tӍnh ӣ Ĉông Bà Rӏa. Mӝt sӕ khác mҩt tinh

thҫn, chҥy vào các vùng tҥm chiӃm xa nhѭ Biên Hoà, Sài Gòn, giҩu mһt, lánh né làm

ăn chӍ còn mӝt sӕ ít trung kiên bám trө lҥi. Du kích nhiӅu xã không còn. Ӣ mӝt sӕ nѫi,

cѫ sӣ quҫn chúng bên trong hoang mang, không dám tiӃp xúc thѭӡng vӟi cán bӝ.

Chi bӝ Long An chӍ còn hai ÿҧng viên; Phѭӟc Nguyên còn 8 ÿӗng chí; Chi bӝ

Long ĈiӅn, Tam An còn 2 ÿҧng viên, Long Tân, Phú Mӻ không còn du kích. Anh em

bám lҥi phҧi rút sâu vào rӯng Lòng Chҧo, cách xa xóm ҩp. Mùa mѭa phҧi lҩy mo cau

chҵm thành dây, làm tҩm lӧp che mѭa ÿӇ ngӫ. Ѭӟt không ngӫ nәi, nҩu cѫm ăn cǊng

rҩt khó khăn. Phú Hӳu còn 3 ÿҧng viên và 4 du kích. Phѭӟc An còn 5 ÿҧng viên và 3

du kích ÿӅu phҧi bұt ra ngoài ven rӯng Sác. Phѭӟc Thӑ còn 11 ÿӗng chí thì phҧi ÿѭa 6

ngѭӡi vào hӧp pháp. Chi bӝ Tam Phѭӟc còn 3 ӣ bѭng ven sông Ĉӗng Nai, ÿôi khi

mӟi bám ÿѭӧc vӅ ҩp. Riêng Thái ThiӋn chi bӝ còn ÿӫ 5 ngѭӡi, du kích còn 1 xã ÿӝi

trѭӣng và 10 chiӃn sƭ, nhѭng cǊng phҧi lӫi sâu vào ÿông lӝ, tә chӭc làm rүy, săn bҳn

duy trì lӵc lѭӧng. Long Thành hҫu nhѭ im hҷn tiӃng súng tiӃn công giһc Pháp.

4.4 Page 34

▲back to top

Nҳm ÿѭӧc thӃ chӫ ÿӝng vӅ quân sӵ, nhӳng tháng cuӕi năm 1951, Suacot âm

mѭu ÿánh bұt ViӋt Minh ra khӓi ÿӏa bàn, tiêu diӋt hoàn toàn phong trào kháng chiӃn ӣ

Long Thành.

Khi càn quét, ÿӏch tuyên bӕ: “Thҩy ViӋt Minh chҥy vào nhà nào thì ÿӕt nhà ҩy,

bҳt tù tҩt cҧ nhà”. Cuӕi tháng 9 – 1951, trong mӝt ngày, ÿӏch tràn vào căn cӭ Thái

ThiӋn bҳn chӃt 130 ngѭӡi, hҫu hӃt là công nhân cao su vӅ làm rүy sinh sӕng ӣ ÿây.

Tên Mӝt Mên chӍ huy Comăngÿô ӣ Phѭӟc ThiӅn nói: “Ӣ xã còn mҩy thҵng, ӣ huyӋn

còn mӝt hai thҵng, cӭ giӃt ÿѭӧc mҩy thҵng ÿó là coi nhѭ sҥch ViӋt Minh” và y liên

tөc tә chӭc lùng sөc, phөc kích nhiӅu nѫi trong xã. Tháng 10 – 1951, Mӝt Mên chӍ

huy lính ÿi càn bҳt ÿѭӧc 2 cán bӝ phө nӳ ҩp là Lê Thӏ Mành và Lê Thӏ Em. Bӑn lính

ÿánh ÿұp hai chӏ và tra tҩn rҩt dã man. Sau mҩy ngày không khai thác ÿѭӧc gì, chúng

ÿem 2 chӏ ra bҳn và vӭt xác xuӕng sông, cҩm không cho ai chôn. Ban ÿêm các ÿӗng

chí ӣ xã, phҧi tә chӭc vӟt xác ÿem chôn. Trên các tuyӃn ÿѭӡng quan trӑng, ngày cǊng

nhѭ ÿêm, cӭ 15 ÿӃn 20 phút lҥi có mӝt toán lính tuҫn tiӉu qua lҥi.

Mùa lúa năm 1951, ÿӇ triӋt phá kinh tӃ kháng chiӃn. Suacot tә chӭc nhiӅu cuӝc

hành quân cҩp ÿҥi ÿӝi, tiӇu ÿoàn vào các vùng ÿӗng ruӝng Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh,

Long ĈiӅn, Tam Phѭӟc… cho lính phá lúa hoһc gһt lúa ÿem vӅ ÿӗn, ÿӗng thӡi buӝc

dân gһt xong phҧi mang hӃt vӅ vùng chúng kiӇm soát. Có lҫn Suacot trӵc tiӃp chӍ huy

1 ÿҥi ÿӝi xuӕng Thái ThiӋn phá hoa màu. ĈӇ tránh tiӇu ÿoàn 300 cӫa ta ÿánh, dӑc

ÿѭӡng hành quân tӯ Long Thành qua Long An, Tuy Long, Tұp Phѭӟc, gһp ngѭӡi dân

nào chúng bҳt hӃt ÿi theo. Tӟi Thái ThiӋn, lүn trong sӕ lính có tӟi 40, 50 ÿӗng bào,

hҫu hӃt là phө nӳ. Bӝ ÿӝi 300 ÿã gài trái, phөc kích, nhѭng thҩy dân ÿông, nên phҧi

rút. Suacot khӕng chӃ sӕ dân ÿó cùng bӑn lính tuӕt phá 26ha lúa, lúa bҳt hѫn 100 trâu,

bò. Long HiӋu, Vƭnh Tuy – 2 ҩp kháng chiӃn trù phú cӫa Long Tân - giӡ ÿây chӍ còn

là mӝt vùng trҳng, không mӝt mái nhà, không mӝt bóng ngѭӡi, không tiӃng chó sӫa,

vѭӡn ruӝng bӓ hoang, không ai dám vӅ trӗng cҩy.

HuyӋn gһp khó khăn giӳa lúc tӍnh cǊng không còn khҧ năng giúp ÿӥ cho huyӋn

vӅ cҧ lѭѫng thӵc và tài chánh. Tháng 11, tҩn gҥo dӵ trӳ cӫa quân nhu ÿã cҥn. Nҥn ÿӕi

4.5 Page 35

▲back to top

bҳt ÿҫu ÿe doҥ. HuyӋn ÿӝi, trѭӟc ÿây mӝt tháng phҧi có khoҧng 2000 ÿӗng mua gҥo

và thӵc phҭm, nhѭng lúc này chӍ ÿѭӧc khoҧng 100 ÿӗng trong mӝt tháng. Có tháng ít

hѫn nӳa. Bӝ ÿӝi, phҧi sang Thái ThiӋn mua chӏu khoai mì cӫa dân vӅ ăn. Tháng 10

còn mӝt bӳa cѫm, mӝt bӳa mì. Tháng 11 thì 1 bӳa cѫm trӝn mì, 1 bӳa mì. NhiӅu ngày

chӍ có khoai mì không. Sӕ ÿông anh chӏ em, nhҩt là phө nӳ, do ăn uӕng quá kham

khә, thiӃu chҩt, bӋnh tұt liên miên: phù thӫng, bҥch ÿái, sӕt rét.. Tình hình nghiêm

trӑng tӟi mӭc tѭӣng nhѭ không thӇ giӳ vӳng lӵc lѭӧng ÿѭӧc nӳa.

Nhѭng, ngay trong nhӳng thӱ thách ngһt nghèo ÿó, phong trào kháng chiӃn ӣ

Long Thành vүn không hӅ tan rã. Không mӝt lúc nào lӵc lѭӧng kháng chiӃn Long

Thành bӏ ÿánh bұt khӓi ÿӏa bàn ÿӭng chân cӫa mình. Các cѫ quan dân chính phҧi sang

Ĉông lӝ 15, nhѭng huyӋn uӹ vүn bám Lòng Chҧo. HuyӋn ÿӝi nҵm ngay Kinh Tҳc

cách ÿӗn VǊng Gҩm không ÿҫy mӝt cây sӕ.

Trong vùng Lòng Chҧo, chi bӝ Phѭӟc ThiӅn do ÿӗng chí Trҫn Tҩn Lӝc (tӭc Ba

Tiêu) lãnh ÿҥo, chӍ còn 4 ngѭӡi, vүn tìm cách liên lҥc xin chӍ ÿҥo cӫa huyӋn ÿӗng thӡi

bӅn bӍ bám trө ÿӏa bàn, ÿӝng viên tinh thҫn kháng chiӃn cӫa quҫn chúng trong xã.

Lӵc lѭӧng quân báo, chӍ có 16 ÿӗng chí, phҧi phân tán thành nhiӅu cánh, mӛi

cánh 2 ÿӃn 3 ngѭӡi, nhѭng vүn kiên trì bám trө, luӗn lách, len lӓi khҳp các vùng “vô

trà, ra bѭng”, không mӝt ngày bӓ dân, bӓ ÿҩt. Quân báo Long Thành không nhӳng

xây dӵng ÿѭӧc cѫ sӣ, phөc vө ÿѭӧc tình hình cho huyӋn mà bҵng mѭu trí dǊng cҧm,

ÿã vô hiӋu hoá tên Tám Chi mӝt tên phҧn bӝi nguy hiӇm.

Tám Chi nguyên là ÿӝi phó mұt vө quân báo cӫa ta. Thӡi kǤ Ĉҧng dân chӫ phá

hoҥi trong nӝi bӝ kháng chiӃn, Tám Chi tham gia, do ÿó y bӏ bҳt ÿѭa vӅ tӍnh. Sau ÿó,

Tám Chi trӕn thoát, trӣ vӅ Long Thành và ÿѭӧc Suacot sӱ dөng. Là mӝt tên có nhiӅu

thӫ ÿoҥn, lҥi “hiӇu ta” nên Tám Chi gây cho phong trào kháng chiӃn trong huyӋn

nhiӅu khó khăn, tәn thҩt.

Khi y vӅ tӟi Long Thành, tә quân báo Phѭӟc ThiӅn gӗm 3 ÿӗng chí Hùng,

Thành, Hanh nҳm ÿѭӧc, viӃt thѭ cho bà Bҧy Mì (BӃn Sҳn) là cѫ sӣ mұt theo dõi y.

Ngѭӧc lҥi Tám Chi vӕn biӃt bà Bҧy là cѫ sӣ cӫa Thành nên bҳt giam chӗng bà ӣ Long

4.6 Page 36

▲back to top

Thành ÿӇ khӕng chӃ. Sau ÿó, y viӃt thѭ kêu gӑi Thành, Hanh ra và buӝc bà Bҧy phҧi

vô rӯng ÿѭa thѭ.

Nhұn ÿѭӧc thѭ cӫa Tám Chi, Thành, Hanh ÿѭa vӅ cho ÿӗng chí Sáu Thӏnh, ÿӝi

trѭӣng quân báo. Lұp tӭc ta dùng kӃ: Ĉӝt ҩp BӃn Sҳn bҳt bà Bҧy ÿѭa vӅ căn cӭ, làm

nhѭ ÿӇ giáo dөc. Ít hôm sau, ÿӗng chí Sáu Thӏnh ÿѭa cho bà Bҧy mӝt lá thѭ cuӕn rҩt

nhӓ nét vô gҩu áo. Thѭ viӃt: “Anh X, anh cӭ yên tâm. Bây giӡ chѭa liên lҥc ÿѭӧc phҧi

chӡ thӡi gian cho әn ÿӏnh ÿã”.

Khi ÿѭa bà Bҧy ra, ÿӗng chí Sáu Thӏnh nói: “Chӏ vӅ nói vӟi Tám Chi là hai

thҵng kia nó hҽn, nó sӁ ra sau khi lұp công lӟn kìa. Còn thѭ này, chӏ giҧ nhѭ không

biӃt, cӭ ÿѭa cho Suacot và nói ông trѭӣng quân báo biӇu ÿѭa cho Tám Chi”.

Mһt khác, ta cho ngѭӡi ÿѭa vӧ con Tám Chi ra căn cӭ. Các ÿӗng chí nói vӟi

vӧ Tám Chi: “An Tám ra Long Thành không phҧi là ÿӇ ÿӕi ÿӏch vӟi chúng tôi mà ÿӇ

làm nhiӋm vө, chӏ chѭa cҫn biӃt. Chúng tôi bây giӡ phҧi ÿѭa chӏ vӅ vӟi ҧnh”. Cách ít

ngày, sau khi bà Bҧy vӅ, ta cho vӧ con Tám Chi ra Long Thành, nhѭng ÿѭa mӝt lá thѭ

cuӝn nhӓ bӓ trong lai áo, nӝi dung ÿҥi loҥi cǊng nhѭ thѭ trѭӟc. Ĉӗng thӡi móc cѫ sӣ

Comăngÿô, Phѭӟc ThiӅn báo trѭӟc là phҧi khám cho kӻ, lҩy cho ÿѭӧc thѭ ÿѭa cho

Suacot. Nhұn ÿѭӧc lá thѭ thӭ hai gӣi Tám Chi, ÿӏch rút y liӅn và thҧ chӗng bà Bҧy ra.

Ta vô hiӋu hoá Tám Chi ÿѭӧc mӝt thӡi gian.

Nhѭng Tám Chi vүn chѭa chӏu thua. Y còn hy vӑng ӣ tin bà Bҧy ÿѭa ra, nên

hӭa vӟi Suacot là sӁ kêu ÿѭӧc Thành, Hҥnh vӅ. BiӃt tình hình nhѭ vұy, ta ÿánh tiӃp

mӝt ÿòn nӳa: Cho bà Bҧy báo vӟi Tám Chi rҵng “Thành, Hanh ÿã hӭa ngày ra sӁ ÿem

theo cҧ súng, tài liӋu các tә mұt báo và ám sát mӝt vài ngѭӡi quan trӑng. ChӍ yêu cҫu

là khi ra tӟi Phѭӟc ThiӅn phҧi ÿѭӧc ÿón ÿàng hoàng. Có nhѭ thӃ mӟi dӉ vұn ÿӝng anh

em ra sau. Tín hiӋu qui ÿӏnh là trong rӯng bҳn 3 phát súng ngҳn, Tám Chi phҧi bҳn trҧ

lӡi 2 phát, anh em sӁ ÿi thҷng vô bót”.

Ĉѭӧc tin, Tám Chi rҩt mӯng, báo ngay cho Suacot. Ĉúng ngày Suacot rҫm rӝ

ÿѭa quân xuӕng Phѭӟc ThiӅn tӯ sӟm, có xe thiӃt giáp hӝ tӕng và có xe phóng thanh

vӟi ý ÿӏnh khi Thành, Hanh ra sӁ cho phát thanh tҥi chӛ.

4.7 Page 37

▲back to top

ĈӃn giӡ hҽn, Thành ӣ trong rӯng bҳn 3 phát súng, Tám Chi hí hӱng vӝi leo lên

tháp canh bҳn 2 phát. Nhѭng chӡ mãi tӯ sáng tӟi trѭa, rӗi tӟi chiӅu cǊng không thҩy ai

ra. Suacot biӃt là bӏ lӯa, tӭc giұn lôi Tám Chi xuӕng. Tӯ ÿó ta vô hiӋu hoá hoàn toàn

tên phҧn bӝi này.

Cuӕi tháng 11 năm 1951, bӝ ÿӝi Hӗ Văn Long sau huҩn luyӋn và cӫng cӕ ÿѭӧc

ÿѭa trӣ lҥi ÿӏa bàn huyӋn có cѫ sӣ vǊ trang huyӋn thӵc hiӋn chӫ trѭѫng chia khu, ÿѭa

cán bӝ vӅ phө trách ÿӗng thӡi phân tán lӵc lѭӧng vǊ trang huyӋn theo khu chӫ yӃu

làm nhiӋm vө vǊ trang tuyên truyӅn. Long Thành ÿѭӧc chia thành 5 khu:

Khu I gӗm các xã Phѭӟc Nguyên, An Lӧi, Tam An, Phѭӟc Tân do ÿӗng chí Lê

Phҧi và ÿӗng chí NguyӉn Văn Xuҩt phө trách.

Khu II gӗm Phѭӟc ThiӅn, Phú Mӻ, Mӻ Hӝi, Long Tân, do ÿӗng chí Trҫn Bình

Khê và ÿӗng chí Tam Thҥch phө trách.

Khu III gӗm Phѭӟc Thành, Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh, Phѭӟc Lý, do ÿӗng chí

NguyӉn Sanh Thành phө trách.

Khu IV gӗm Bình Thҥnh, Phѭӟc An, Phѭӟc Long, Phѭӟc Thӑ do thѭӡng trӵc

huyӋn uӹ và uӹ ban phө trách.

Khu V gӗm Phѭӟc KiӇn, Phѭӟc Lai, Long An, Tuy Long, Tұp Phѭӟc và Thái

ThiӋn do huyӋn ÿӝi phө trách.

Riêng thӏ trҩn, Lӝc An, Bình Sѫn, An ViӉng, Siph thành mӝt khu do ÿӗng chí

Bҧy Kӹ phө trách kiêm chính trӏ viên biӋt ÿӝng ÿӝi.

Bài hӑc lӏch sӱ cӫa năm 1946 lҥi ÿѭӧc vұn dөng trong giai ÿoҥn cuӕi cùng ÿҫy

thӱ thách cӫa cuӝc kháng chiӃn vӟi nhӳng kinh nghiӋm mӟi, cách nhìn mӟi, ӣ mӝt

tҫm vóc cao hѫn. Bҵng viӋc chia khu, huyӋn uӹ Long Thành ÿã xác ÿӏnh rõ ràng

hѭӟng chӫ yӃu cӫa phong trào: Ĉӏch sӱ dөng vǊ trang càn quét, sӱ dөng biӋt kích

ÿánh sâu vào vùng căn cӭ cӫa ta thì ta phҧi bám vào sát ÿӏch, tҩn công vào trong,

khoét sâu sѫ hӣ bên trong cӫa kҿ thù mà gҫy dөng phong trào, xây dӵng cѫ sӣ, vұn

ÿӝng tài chánh nuôi quân.

4.8 Page 38

▲back to top

Các cѫ quan huyӋn phân tán, các ÿoàn thӇ cǊng phân tán, tҩt cҧ ÿӅu gҳn vӟi

quân sӵ, do ÿó vӯa tránh ÿѭӧc tәn thҩt, lҥi ÿҥt ÿѭӧc yêu cҫu sát xã, sát cѫ sӣ, sát quҫn

chúng, lãnh ÿҥo trӵc tiӃp phong trào tӯng ÿӏa phѭѫng.

Tháng 12 – 1951, tuy có ÿói, nhѭng tình hình các xã bҳt ÿҫu có chuyӇn biӃn,

Tam An, Long Nguyên ta ÿã tӯng bѭӟc bám trӣ lҥi ÿѭӧc. Căn cӭ cӫa chi bӝ Thӏ trҩn

tuy còn ӣ trong Sa Cá (Bình Sѫn), nhѭng cán bӝ ÿã ra ÿѭӧc các ÿӏa bàn Quán Tre,

Bѭng Cѫ, Xóm Me, Siph ӣ thѭӡng xuyên hàng tháng mӟi tұp trung vӅ căn cӭ 1 lҫn.

Ngày còn ӣ ruӝng, ӣ rӯng, nhѭng ÿêm anh em ÿã vào ÿѭӧc nhà dân. Có ÿêm ÿi 5, 7

ÿӃn 10 nhà, có ÿêm chӍ ÿi ÿѭӧc 1 ÿӃn 2 nhà, nhѭng vүn không nҧn. Nhӡ làm tӕt công

tác vұn ÿӝng quҫn chúng, nhân dân bӟt hoang mang, gҳn bó hѫn vӟi cán bӝ, báo tin

ÿӏch kӏp thӡi.

Ӣ vùng Lòng Chҧo, trên cѫ sӣ bám trө cӫa chi bӝ Phѭӟc ThiӅn, huyӋn ÿã ÿѭa

cán bӝ vӅ móc vӟi Phѭӟc ThiӅn ÿӇ có chӛ ÿӭng chân xây dӵng chi bӝ Phú Mӻ. ViӋc

ÿi lҥi bám cѫ sӣ, gһp dân ӣ vùng Lòng Chҧo tuy chѭa làm ÿѭӧc thѭӡng xuyên và còn

rҩt nguy hiӇm, cán bӝ vүn phҧi sӕng lѭu ÿӝng, phân tán, ÿӗ ÿҥc phҧi mang theo bên

mình, nҩu cѫm bҵng gamen, ăn chӍ có khô, muӕi, ngӫ võng bҵng vҧi bao bӝt tӵ may,

mѭa phҧi che nilon ngӗi ngӫ… Nhѭng lҫn lѭӧt các xã bӏ bұt ra, Rӯng Sác trѭӟc ÿây

lҥi trӣ vӅ ÿӏa bàn cӫa mình.

Bӝ ÿӝi ÿӏa phѭѫng ÿã ÿҧm bҧo an toàn ÿѭӧc 2 tuyӃn ÿѭӡng quan trӑng ÿó là

tuyӃn vұn chuyӇn lѭѫng thӵc tӯ Phú Mӻ sang vùng 3 và tuyӃn giao liên vùng I Ĉông

lӝ 15. Nhӡ vұy trong chiӃn dӏch vұn chuyӇn công binh xѭӣng cӫa khu tӯ Phú Mӻ vӅ

chiӃn khu Ĉ, không nhӳng Long Thành huy ÿӝng ÿѭӧc lӵc lѭӧng tham gia mà bӝ ÿӝi

còn hoàn thành tӕt viӋc bҧo ÿҧm hành lang vұn chuyӇn. Cuӕi tháng 12, tӯ vùng III

ÿѭa vӅ huyӋn 1200 gӏa lúa. Mһc dù huyӋn ÿói, song biӃt tӍnh còn khó khăn hѫn, nên

thѭӡng vө huyӋn uӹ ÿã quyӃt ÿӏnh chuyӇn toàn bӝ sӕ lúa này vӅ giúp tӍnh.

Do chuyӇn ÿѭӧc phѭѫng thӭc hoҥt ÿӝng ÿúng hѭӟng, bám ÿѭӧc dân, bѭӟc ÿҫu

tình hình kháng chiӃn Long Thành ÿã ÿѭӧc әn ÿӏnh. Tuy nhiên khó khăn vүn chѭa

phҧi là hӃt.

4.9 Page 39

▲back to top

Ĉҫu năm 1952, ÿӏch tiӃp tөc ÿѭa vӅ Long Thành mӝt sҳc lính mӟi: Lính Hoà

Hoҧ. Mӝt ÿҥi ÿӝi Hoà Hҧo (ÿҥi ÿӝi 18) quân sӕ 120 tên, tұp trung trong vùng Lòng

Thҧo, chӫ yӃu là ӣ 2 xã Phѭӟc An, Long Tân vӕn là vùng chiӃn khu trѭӟc ÿây. Giһc

Pháp tuyӇn chӑn và ÿѭa sӕ lính Hoà Hoҧ ác ôn này tӯ miӅn Tây lên vӯa nhҵm ÿánh

phá phong trào kháng chiӃn Long Thành vӯa nhҵm gây thù oán chia rӁ ngѭӡi giӳa

ÿҥo này vӟi ÿҥo khác, giӳa ngѭӡi miӅn Ĉông và ngѭӡi miӅn Tây.

Ӣ Phѭӟc An lính Hoà Hҧo dӗn dân thành 3 khu vӵc. Bҳt ÿӗng bào len rӯng

chһt cây lӟn, dài 3 – 4 mét vӅ ken dày quanh khu dӗn dân làm hàng rào, bҳt ÿào ÿá

ong trên rӯng vӅ xây bót, làm tháp canh. Buәi sáng, 7 giӡ chúng mӣ cӱa cho dân ÿi

làm, buәi chiӅu 4 giӡ tҩt cҧ phҧi vӅ ÿӫ. Ai vô chұm chúng cho là có liên hӋ vӟi ViӋt

Minh, bӏ bҳt, bӏ ÿánh ngay. Dân trong các khu dӗn cӫa lính Hòa Hҧo chҷng khác “cá

nҵm trên thӟt”. Ĉêm, ngày chúng tӵ do bҳt bӟ tra khҧo, hãm hiӃp… Lính Hòa Hҧo ӣ

Long Tân ÿóng bót tҥi cây sӕ 21, bên ÿѭӡng 17, hӕt hӃt cây ÿinh vӅ làm nhà, chӣ vӅ

miӅn Tây, bҳt dân làm xâu cҥy ÿá mӗ mҧ trong xã vӅ xây bót. Ĉӗng bào Long Tân ai

muӕn vӅ làm ruӝng, vѭӡn trên ÿҩt cǊ phҧi làm giҩy xin phép. Ĉѭӧc phép rӗi, làm

ÿѭӧc lúa; bҳt ÿѭӧc cá phҧi mang hӃt vӅ Mӻ Hӝi. Mӛi buәi sáng ÿi làm, mӛi ngѭӡi

phҧi vác theo 1 tҧng ÿá hoһc vài chөc gҥch tӯ Mӻ Hӝi xuӕng trình diӋn ÿӗn Hòa Hҧo,

nӝp ÿá, gҥc, làm các công viӋc chúng sai phái xong mӟi ÿѭӧc ÿi làm. Không khí trong

nhӳng vùng có Hòa Hҧo ÿóng vô cùng ngӝt ngҥt, nһng nӅ.

Cùng vӟi Hòa Hҧo, lính Cao Ĉài cǊng hoành hành khҳp nѫi, Comăngÿô không

ngӯng hành quân lùng sөc vào các lõm căn cӭ cӫa huyӋn, xã.

TӃt nguyên ÿán Nhâm Thìn (1952), quân nhu huyӋn có lúa nhѭng không thӇ

xay giã ÿѭӧc, cán bӝ, chiӃn sƭ huyӋn ÿӝi ăn tӃt không có cѫm. Mӑi ngѭӡi tӯ thӫ

trѭӣng tӟi chiӃn sƭ, ÿӅu phҧi phân công nhau vào rӯng chһt 10 ÿӑt chà là vӅ nҩu ÿӇ ăn

tӃt.

Trѭӟc tình hình ÿó, tháng 2 – 1952, thѭӡng vө huyӋn ӫy quyӃt ÿӏnh phҧi ÿánh

thҳng mӝt trұn ÿӇ mӣ thӃ cho phong trào kháng chiӃn trong toàn huyӋn. Ĉӗng chí Hai

4.10 Page 40

▲back to top

Xuҩt ÿѭӧc giao nhiӋm vө nghiên cӭu vùng lӝ 15. Ĉӗng chí Sáu Thӏnh nghiên cӭu

Ông Kèo, Xoài Minh. Ĉӗng chí Hѭѫng (quân báo) nghiên cӭu Phú Thҥnh, Phѭӟc Lý.

Hѫn mӝt tuҫn sau, tӯ các vùng có 2 kӃ hoҥch báo vӅ:

Mӝt là có thӇ ÿánh Xoài Minh, mӝt ÿӗn cҩp trung ÿӝi cӫa ÿӏch. Do ÿӏa hình

thuұn lӧi, ta có khҧ năng tiӅm nhұp kӃt rào. Hai là ÿánh máy bay ӣ sӣ Bà Ĉҫm (Siph).

Thѭӡng vө huyӋn ӫy, sau khi thҧo luұn ÿã quyӃt ÿӏnh trұn ÿҫu sӁ ÿánh ӣ vùng lӝ 15:

Ĉánh máy bay và phөc kích lính tuҫn sân bay Siph.

Mìn không có, ÿӗng chí Hai Phҧi lên tӍnh xin. Bí thѭ HuyӋn ӫy ÿӗng chí Ba

Ĉҳc xuӕng nҵm cùng bӝ ÿӝi ÿӇ ÿӝng viên anh em. Tӯ vùng 1, ÿӗng chí Hai Xuҩt vӅ

trình bày kӃ hoҥch ÿánh ÿӏch và làm công tác chuҭn bӏ.

Ĉҫu tháng 3, 3 ÿӗng chí lãnh ÿҥo huyӋn cùng 1 trung ÿӝi Hӗ Văn Long vѭӧt lӝ

15 lên vùng sông Buông. Bӝ ÿӝi ÿóng quân bên sông, gҫn chòi ông Bà Du, 1 ngѭӡi

dân Tam Phѭӟc không chӏu vào vùng ÿӏch kiӇm soát ÿã bӓ vào rӯng sâu sӕng mӝt

mình. Gҫn sông có cá, nhѭng gҥo không có. BiӃt bӝ ÿӝi ÿói, ông Ba Du ÿã hѭӟng dүn

anh em tìm ÿѭӧc mӝt bãi cӫ tӯ rӯng rҩt lӟn. Có tӯ rӯng Sông Buông, bӝ ÿӝi ÿã giҧi

quyӃt lѭѫng thӵc ÿѭӧc hѫn 1 tháng. Trung ÿӝi chia thành 2 bӝ phұn, mӝt bӝ phұn

cùng quân báo vùng I tiӃn hành ÿiӅu nghiên sân bay.

Giӳa lúc ÿó, tӯ vùng Lòng Chҧo, ÿӏch ÿiӅu ÿҥi ÿӝi 18 Hòa Hҧo vӅ Long Thành

nhҵm thӵc hiӋn ý ÿӗ lұp các khu dӗn dân mӟi, án ngӳ lӝ 15. Lính Hòa Hҧo vӅ tҥm

thӡi còn ÿóng tҥi kho mӫ quұn lӷ trên bӃn ghe, gҫn nhà thӡ Phѭӟc Thuұn. Chӫ quan

vì tình hình êm lâu nay, nên chúng không canh phòng cҭn thұn khu vӵc ÿóng quân.

Thӡi cѫ tiêu diӋt bӑn ác ôn ÿã ÿӃn. HuyӋn ӫy chӍ ÿҥo ÿánh ngay ÿҥi ÿӝi 18 Hòa

Hҧo bҵng lӵc lѭӧng biӋt ÿӝng thӏ trҩn kӃt hӧp vӟi quân báo vùng 1 và tә ÿһc công

tӍnh mӟi vӅ. Nhӡ sӵ giúp ÿӥ cӫa ÿӗng bào thӏ trҩn, công tác ÿiӅu nghiên tiӃn hành rҩt

nhanh chóng và ngày nә súng ÿѭӧc ҩn ÿӏnh.

4 giӡ chiӅu mӝt ngày cuӕi tháng 3, tӯ căn cӭ An ViӉng, 5 ÿӗng chí cӫa tә quân

báo – ÿһc công bҳt tҫu xuҩt phát hѭӟng vӅ thӏ trҩn. Trong khi ÿó, 10 chiӃn sƭ biӋt ÿӝng

dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí Sáu Lөc tӯ căn cӭ Phѭӟc ThiӅn băng ÿӗng lên. 24 giӡ 2

5 Pages 41-50

▲back to top

5.1 Page 41

▲back to top

cánh quân gһp nhau tҥi ÿiӇm tұp kӃt. Theo kӃ hoҥch, ÿӝi biӋt ÿӝng ÿѭӧc phân công

khӕng chӃ cӱa lӟn và cӱa sә kho mӫ cho ÿһc công áp sát ÿánh trái. Kho mӫ dài 24

mét, rӝng 12 mét, chӍ có 1 cӱa lӟn hѭӟng xuӕng sông. Cӑc rào ÿã mөc, hàng rào kӁm

gai chӛ còn, chӛ mҩt, nhѭng xung quanh trӕng trãi. Ĉèn sáng. Trѭӟc cӱa lӟn 1 tên

lính ÿӭng gác. Ĉҵng sau cǊng có 4 lính gác. Không thӇ bí mұt áp sát ÿѭӧc, các ÿӗng

chí ÿã quyӃt ÿӏnh thay ÿәi kӃ hoҥch tác chiӃn.

Sau mӝt loҥt tiӇu liên cӫa mӝt chiӃn sƭ biӋt ÿӝng, tên lính gác trѭӟc cӱa ngã vұt.

Tә quân báo ÿһc công nhào lên. Ĉӗng chí Phiên áp trái FT 3kg vào tѭӡng rӗi lùi ra FT

nә, tѭӡng kho mӫ thӫng 1 lӛ lӟn. Trong bӑn kho lính kêu loҥn xҥ. Ĉӗng chí Nhà vӑt

tӟi liӋng trái Peeta 8kg lӑt vào trong kho. 1 tiӃng nә dӳ dӝi, kho mӫ rung rinh nhѭ

muӕn xұp, tѭӡng nӭt toác, mái nhà tung lên. TiӃng la lӕi cӫa bӑn lính im bһt. Súng

cӫa biӋt ÿӝng tӯ các cӱa lӟn, nhӓ quét vào mӝt loҥt. Qua chӟp ÿҥn, nhiӅu chiӃn sƭ biӋt

ÿӝng còn kӏp thҩy xác bӑn lính Hòa Hҧo nҵm xӃp lӟp trên nӅn nhà cùng nhӳng khҭu

súng gãy, cháy cong queo.

Trұn ÿánh xҧy ra nhanh, gӑn tӟi nӛi ÿӏch ӣ chi khu và bót Cao Ĉài không kӏp

phҧn ӭng. Tӟi khi bӝ ÿӝi ÿã rút cҧ ra ÿӗng chúng mӟi bҳn loҥn xҥ. Sáng hôm sau,

ÿӏch chӣ tӯ kho mӫ ra 4 xe xác chӃt và bӏ thѭѫng. Nhӳng tên còn sӕng sót sau ÿó ít

ngày, kéo nhau vӅ thҷng khu 8. Long Thành sҥch bóng quan Hòa Hҧo.

Trong khi ÿӏch còn chѭa hӃt choáng váng bӣi trұn kho mӫ Thӏ trҩn thì ÿòn thӭ

hai cӫa ta ÿã giáng xuӕng.

Sau hѫn mӝt tháng nghiên cӭu, nhӡ sӵ giúp ÿӥ cӫa nhӳng cѫ sӣ trong công

nhân sӣ Bà Ĉҫm, phѭѫng án ÿánh sân bay Siph chӫ yӃu là ÿánh lӵc lѭӧng tuҫn tiӇu

bҧo vӋ sân bay ÿã ÿѭӧc hình thành. Mӝt ngày ÿҫu tháng 4, có tin cѫ sӣ Long Thành

báo ra: Suacot ÿi hӑp ӣ Sài Gòn sӁ vӅ bҵng máy bay Moran. Lұp tӭc, ban chӍ huy ÿѫn

vӏ hӑp quyӃt ÿӏnh ÿánh máy bay ÿӇ diӋt Suacot và nhân thӡi cӡ diӋt luôn bӑn ra ÿòn

bҳn. Nhѭng mӝt chuyӋn không ngӡ tӟi ÿã xҧy ra..

8 giӡ tӕi, tә quân báo ÿѭӧc giao nhiӋm vө ÿánh may bay gӗm 2 ÿӗng chí Hai

Thìn, và NguyӉn Thѭӧng Cҧnh ÿã lӑt vào sân bay Siph. Ĉây là mӝt sân bay vӯa vұn

5.2 Page 42

▲back to top

dөng, vӯa quân sӵ chung mӝt ÿѭӡng bҵng hình chӳ U quay mһt ra lӝ 15. Hàng ngày

tӯ Sài Gòn ÿӅu có 4 chuyӃn Ĉacôta chӣ hành khách ÿi vӅ. Ĉacô-ta lӟn nên xuӕng

vòng ngoài, Moran nhӓ chҥy phía trong ÿѭӡng băng. Sau khi bàn bҥc, 2 ÿӗng chí

quân báo quyӃt ÿӏnh ÿһt mìn mé trong trên ÿѭӡng theo dӵ ÿoán là ÿѭӡng chҥy cӫa

chiӃc Moran. VǊ khí ÿánh máy bay chӍ có 1 bàn tӵ ÿӝng FT 3kg tӍnh cho, do ÿó phҧi

ÿào 3 hӕ: 1 hӕ ÿӇ pin, mӝt hӕ mìn, và 1 hӕ bàn nhíp. ĈӇ khӓi lӝ, ÿҩt ÿào lên phҧi bӑc

vҧi dù ÿem vào lô cao su ÿә xuӕng gӕc cây. Ĉҩt sân bay rҳn, ÿào xong, tay cҧ 2 ÿӗng

chí ÿӅu tóe máu. Ĉһt mìn, ngөy trang xong trӡi ÿã mӡ sáng. Cҧnh lên hѭӟng Phѭӟc

Nguyên quan sát. Hai Thìn nҵm lҥi ӣ ÿѭӡng mѭѫng sát mé lӝ, lҩy dây ÿұu lông phӫ

lên mình ÿӇ ngөy trang.

5 giӡ sáng, chuyӃn Ĉacôta ÿҫu tiên chӣ khách tӯ Sài Gòn xuӕng rӗi quay vӅ, 4

chuyӃn Ĉacôta xuӕng rӗi ÿi, nhѭng chiӃc Moran vүn không thҩy. 16 giӡ kém 20, mӝt

cѫ sӣ nӳ bi sӕ 42 tӯ Long Thành ÿi xe máy ngang qua chӛ ÿӗng chí Hai Thìn dӯng lҥi

bí mұt cho biӃt Suacot ÿã vӅ bҵng xe hѫi và 16 giӡ sӁ có 1 chiӃc Moran xuӕng chӣ

theo hai quan năm.

Gҫn 16 giӡ, Suacot cùng quұn trѭӣng, quұn phó và mӝt trung ÿӝi lính chính

quy có xe thiӃt giáp hӝ tӕng ra sân bay tiӃp cҩp trên. ChiӃc Moran xuҩt hiӋn và ÿúng

16 giӡ nó hҥ xuӕng sân bay, chҥy theo con ÿѭӡng các ÿӗng chí quân báo ÿã dӵ ÿoán.

Chѭa ÿѭӧc nӱa ÿѭӡng băng thì mӝt tiӃng nә dӳ dӝi bұt lên, cùng mӝt lúc vӟi 2 tiӃng

nә xăng khói, lӱa và bөi mù mӏt. ChiӃc máy bay ÿӭt ngang, tên phi công văng ra

ngoài. Bӑn lính trên sân bay chҥy toán loҥn. Mӝt lát sau, Suacot mӟi tұp hӑp lҥi lính

ra chӛ máy bay lҩy ÿѭӧc chiӃc bàn tӵ ÿӝng và lôi hai tên quan năm ra. Y tӭc tӕi ÿѭa

cҧ mӝt ÿҥi ÿӝi càn quét bҳn phá khҳp khu vӵc Phѭӟc Nguyên, Bàu Cá, Giàu Ba tӟi 6

giӡ tӕi mӟi rút quân. Mҩy ngày sau cѫ sӣ báo ra: Ĉӏch chӃt tҥi chӛ 3 tên: Mӝt phi

công, 1 quan năm cùng vӧ cӫa hҳn. Còn tên quan năm thanh tra gãy hӃt 2 chân, bӓng

toàn thân. Trѭӟc lúc lên máy bay vӅ Sài Gòn,y còn nói lҥi Suacot: “Ông nói Long

Thành ViӋt Minh bҩt khҧ xâm phҥm, vұy mìn này cӫa ai, ông phҧi trҧ lӡi trѭӟc tәng

tѭ lӋnh vӅ chuyӋn này”.

5.3 Page 43

▲back to top

DiӉn biӃn cӫa tình hình ӣ sân bay Siph ÿã làm cho bӝ ÿӝi không ÿánh ÿѭӧc bӑn

lính ra ÿón theo dӵ kiӃn. Trung ÿӝi Hӗ Văn Long lҥi phҧi rút vӅ căn cӭ sông Buông,

nhѭng kӃt quҧ cӫa trұn ÿánh máy bay Siph ÿã không nhӳng làm chҩn ÿӝng bӑn ÿӏch ӣ

Long Thành mà còn làm xôn xao cҧ dӵ luұn Sài Gòn nhiӅu ngày sau ÿó.

TiӃng súng tiӃn công cӫa lӵc lѭӧng kháng chiӃn Long Thành vào bӑn xâm lѭӧc

Pháp lҥi bҳt ÿҫu nә, sau gҫn nӱa năm tҥm lҳng, ÿã có tác ÿӝng thúc ÿҭy mҥnh mӁ tinh

thҫn kháng chiӃn cӫa quân và dân trong toàn huyӋn.

Ӣ Phѭӟc An, cuӕi tháng 4, mӝt tiӇu ÿӝi Hӗ Văn Long tұp kích mӝt tiӇu ÿӝi cӫa

ÿӏch trên lӝ 19 diӋt 9 tên, 10 súng. TiӃp ÿó, ÿҫu tháng 5, ÿҥi ÿӝi Hӗ Văn Long, dѭӟi

sӵ chӍ huy trӵc tiӃp cӫa ÿӗng chí Phan Long ThiӋn, huyӋn ÿӝi trѭӣng, ÿánh ÿӗn Xoài

Minh diӋt 12 tên thu 6 súng. Phát huy sӣ trѭӡng ÿánh lҿ, diӋt ác, NguyӉn Kim Huy

trong vòng 4 tháng ÿã ÿánh 16 trұn diӋt 17 tên tӅ xã Cao Ĉài.

Tài chính thu ÿѭӧc hàng tháng tăng hҷn lên. Tӟi tháng 5 – 1952, ÿã thu tӟi

9000 ÿӗng/1 tháng. Bӝ ÿӝi có gҥo ăn ÿӫ hѫn: Tháng 3 còn 1 bӳa khoai mì, mӝt bӳa

cѫm. Tháng 5 anh em ÿã ÿѭӧc ăn 2 bӳa cѫm mӝt ngày.

Các xã thuӝc khu 2, khu 4, khu 5 trong vùng Lòng Chҧo ÿã hình thành ÿѭӧc

căn cӭ liên xã ӣ Bàu ĈiӅu (Phѭӟc Lai). Ĉӝi du kích liên xã ÿѭӧc thành lұp có 20 tay

súng, lúc phân tán, lúc tұp trung theo yêu cҫu võ trang tӯng khu, tӯng xã. Hoҥt ÿӝng

cӫa liên xã ÿi vào nӅ nӃp. Mӛi tháng chӍ tұp trung mӝt lҫn vào ngày 10 âm lӏch, còn

lҥi cán bӝ ÿӅu vӅ bám xã. Xã nào cǊng có căn cӭ riêng trong ÿӏa bàn xã mình. Ĉһc

biӋt ӣ thӏ trҩn Long Thành xây dӵng ÿѭӧc ÿoàn thӇ phө nӳ 60 ngѭӡi, thanh niên 60

ngѭӡi, nguyӋt phí hàng tháng ÿóng ÿҫy ÿӫ. Trong công nhân cao su, ÿӗng chí Ba

Minh ÿã xâm nhұp móc nӕi và gây dӵng lҥi cѫ sӣ ӣ tҩt cҧ các sӣ. TuyӃn giao liên tӯ

Lòng Thҧo qua Long ĈiӅn, Tam An, Tam Phѭӟc ÿã thông suӕt….

VӅ phía giһc Pháp, sau hѫn 1 năm liên tөc ÿánh phá ác liӋt, chúng cho rҵng

“ViӋt Minh ÿã bӏ ÿánh bұt khӓi ÿӏa bàn Long Thành”. Vì vұy, sӵ phát triӇn cӫa phong

trào kháng chiӃn ÿҫu năm 1952 làm cho chúng hoang mang, lúng túng. Tình hình ÿó

5.4 Page 44

▲back to top

buӝc Suacot, phҧi tăng cѭӡng trӵc tiӃp hành quân ÿӗng thӡi tăng cѭӡng khӫng bӕ,

làm nhөt ý chí kháng chiӃn cӫa nhân dân hòng lҩy lҥi thӃ chӫ ÿӝng trên chiӃn trѭӡng.

Liên tөc tӯ tháng 5 ÿӃn tháng 8, Suacot dүn quân càn quét khҳp các vùng dӑc lӝ

15, vào Bình Sѫn, xuӕng Mӻ Hӝi, bҳn giӃt rҩt dã man. Dân Long Thành trѭӟc ÿây

thѭӡng nghe ÿӗn ÿҥi Suacot cҳn cә ÿàn ông, cҳn vú ÿàn bà, vào nhӳng tháng này cӫa

năm 1952, nhiӅu ngѭӡi ÿã ÿѭӧc chӭng kiӃn tұn mҳt sӵ tàn ác tӟi ghê tӣm cӫa y. Ngày

22 – 7, Suacot dүn lính ÿӝt kích vào khu Bàu Cây Gõ, bҳt ÿѭӧc cô Lan. Nhӳng ngѭӡi

ÿѭӧc chӭng kiӃn cuӝc càn kӇ lҥi: “Bӑn lính theo lӋnh Suacot, lôi cô Lan vào chòi ӣ

gҫn ÿó. Bà con chӍ nghe thҩy tiӃng kêu la tuyӋt vӑng cӫa cô mӝt lúc, sau ÿó thì hoàn

toàn im bһt. Khi ÿӏch rút ÿi, mӑi ngѭӡi ÿә tӟi. Trong chòi chӍ còn xác cô Lan hai bên

vú bӏ cҳn ÿӭt máu chҧy ÿӑng thành vǊng dѭӟi thân”. CǊng trong trұn càn này, Suacot

gһp hai vӧ chӗng anh Ĉóa trong mӝt cái chòi. Y cho lính bҳn chӃt cҧ hai vӧ chӗng

anh và ÿӭa con 3 tuәi, chһt ÿҫu anh Ĉóa ÿem vӅ bêu ӣ Long Thành. Càn vào Bình

Sѫn, Suacot ÿuәi bҳt ÿѭӧc anh Ĉѭѫng ӣ trong lô. Mӝt tay cҫm tóc, mӝt tay ghӏ anh

Ĉѭѫng lұt mһt lên, y ghé miӋng cҳn lòi hҫu anh Ĉѭѫng làm anh chӃt tҥi chӛ. TiӃp ÿó,

chúng bҳn chӃt hai vӧ chӗng anh DǊng ӣ Bình Lâm trên ÿѭӡng quay vӅ.

Nhӳng ngѭӡi bӏ giam giӳ ӣ nhà lao Long Thành kӇ lҥi: Khi tra tҩn anh chӏ em

bӏ bҳt, Suacot mà trҧi cái khăn mùi xoa cӫa nó vào chӛ nào trên ngѭӡi tù, là nó cҳn

ngay vào chӛ ÿó bҩt kӇ là mһt, cә, bөng hay ngӵc.

Nhѭng không phҧi chӍ có mӝt mình Suacot, ÿӗng bào ӣ Long Thành, cho tӟi

nay mӛi khi nhҳc tӟi tӝi ác cӫa “Suacot” ÿӅu không quên nhҳc tӟi nhӳng tên tay chân

ác ôn cӫa y vӟi tҩt cҧ sӵ căm thù sâu sҳc. Ĉó là Tám HiӃu, Tѭ Khanh – hai tên thông

ngôn cӫa Suacot – giӃt ngѭӡi không ghê tay. Lӑt vào tay Tám HiӃu, Tѭ Khánh cǊng

không khác gì vào tay Suacot. Trong mӝt trұn càn vào Lӝc An, bӑn lính bҳt ÿѭӧc anh

Sáu Lӟn, Tám HiӃu ÿã dùng dao tӵ tay cҳt cә anh ÿem vӅ quҷng vào trong nhà hӝi

Phѭӟc Lӝc ÿӇ ra oai vӟi bӑn quan lҥi hành chánh. Tên Ĉҥt, tay chân cӫa Suacot, bҳt

ÿѭӧc cán bӝ, du kích là y bҳn ngay, ÿҭy xuӕng sông Cҫu Ĉen. Tên Mӝt Mên, chӍ huy

Comăngÿô Phѭӟc ThiӅn thì nói: “Mӝt ngày tao không thҩy máu ViӋt Minh là ăn

5.5 Page 45

▲back to top

không ngon cѫm”. Y ÿã bҳn, cҳt cә, tra tҩn ÿӃn chӃt hàng chөc ÿӗng bào chiӃn sƭ ta.

Tên Trung, thѭӡng gӑi là ÿӝi Trung nguyên là xã ÿӝi phó du kích Thái ThiӋn, tháng 4

– 1951 ÿҫu hàng ÿӏch mang theo 4 khҭu súng và 13 trái lӵu ÿҥn cӫa du kích. Sau ÿó

Trung quay lҥi ÿánh phá kháng chiӃn rҩt ác liӋt. Chính y ÿã dүn ÿѭӡng cho quân cӫa

tên thiӃu úy Orler càn vào Thái ThiӋn, bҳn chӃt 130 ngѭӡi trong 1 ngày tháng 9 –

1951. Khi vӅ ÿӗn Phѭӟc ThiӅn, ÿӝi Trung lҥi là mӝt trong nhӳng tên ác khét tiӃng ӣ

ÿây. Tên ách Thiêm ӣ Lӝc An rҩt hung hăng lùng sөc. Y ÿã trӵc tiӃp chӍ huy lính

phөc kích giӃt 20 cán bӝ, du kích ӣ vùng Bình Lâm, Lӝc An, Bình Sѫn. Tên NguyӉn

Văn Trò ӣ Phѭӟc Lai, mӝt tên Cao Ĉài ác ôn, chuyên giӃt ngѭӡi bҵng cách thӑc chai

vào ÿít…

Chính trong nhӳng ngày phҧn kích ác liӋt này cӫa kҿ thù, ÿӗng chí NguyӉn Văn

Xuҩt, huyӋn ÿӝi phó phө trách khu I ӣ Long Thành ÿã hy sinh.

NguyӉn Văn Xuҩt (tӭc NguyӉn Văn Hӑc) quê ӣ xã An Lӧi. Trѭӟc cách mҥng

tháng Tám, anh vӕn là mӝt tay anh chӏ “cӥ bӵ” cӫa vùng dӕc 47, ÿӗng thӡi còn là mӝt

chӫ thҫu dҫu chai có tiӃng ӣ Long Thành. Tuy vұy, do sӟm hiӇu ÿѭӧc thân phұn nô lӋ

cӫa ngѭӡi dân mҩt nѭӟc, anh ÿã tham gia vào cuӝc cách mҥng tháng Tám ngay tӯ

nhӳng ngày ÿҫu vӟi tҩt cҧ nhiӋt tình, công sӭc cӫa cҧi cӫa mình.

Ĉӗng bào vùng Long ĈiӅn, Phѭӟc Nguyên, An Lӧi, Tam An ngày ÿó, ai cǊng

biӃt tiӃng gia ÿình NguyӉn Văn Xuҩt, là mӝt trong nhӳng gia ÿình ÿã ÿóng góp nhiӅu

nhҩt lúa, gҥo cho chính phӫ kháng chiӃn, nhiӅu khi tӟi 400 – 500 giҥ. Còn bҧn thân

anh thì trӵc tiӃp cҫm súng ÿánh giһc: Là xã ÿӝi trѭӣng tӯ ÿҫu năm 1946, trѭӣng ban

công tác liên thôn 11 năm 1946 – 1947, huyӋn ÿӝi phó Long Thành tӯ 1948 cho tӟi

lúc hy sinh. Tên tuәi NguyӉn Văn Xuҩt ÿã gҳn liӅn vӟi nhiӅu trұn ÿánh nәi tiӃng trong

và ngoài huyӋn nhѭ trұn Bàu Cá (Xuân Lӝc), trұn U Trân (Tam An), trұn sân bay

Siph…

Là cán bӝ quân sӵ giӓi, NguyӉn Văn Xuҩt còn là mӝt cán bӝ chính trӏ tài. Là

mӝt ÿӗng chí sӕng ÿһc biӋt gҫn dân, mӝt ngѭӡi chí tình chí nghƭa vӟi ÿӗng ÿӝi, ÿѭӧc

5.6 Page 46

▲back to top

ÿӗng bào, cán bӝ, chiӃn sƭ rҩt tin yêu. Anh ÿã góp phҫn quan trӑng trong viӋc xây

dӵng phong trào và phát triӇn lӵc lѭӧng kháng chiӃn ӣ vùng I Long Thành.

Ĉһc biӋt, NguyӉn Văn Xuҩt rҩt rành rӯng. Bҩt cӭ vào mӝt khu rӯng nào tӯ

Long Thành tӟi Trҧng Bom, chӍ cҫn coi vào ba cây, anh ÿã biӃt ngay chӛ này là khu

rӯng nào, ӣ ÿâu. Chính nhӡ khҧ năng ÿһc biӋt ÿó, anh ÿã giӳ mӝt vai trò rҩt quan

trӑng trong viӋc ÿѭa ÿoàn dân công chuyӇn công binh xѭӣng tӯ Phú Mӻ (Bà Rӏa) vӅ

chiӃn khu Ĉ. Ĉӗng chí NguyӉn Hӗng Lâm (tӭc Hai Bӭa), nguyên là tiӇu ÿoàn trѭӣng

tiӇu ÿoàn 300 trӵc tiӃp bҧo vӋ và tham gia vұn chuyӇn công binh xѭӣng, khi hӗi

tѭӣng lҥi chuyӃn ÿi ÿã viӃt:

… “Mӛi ÿoàn dân công cǊng phҧi tә chӭc hành ÿѫn vӏ nhѭ bӝ ÿӝi. Phҧi mang

vác, khiêng tҩt cҧ dөng cө máy móc cӫa các phân xѭӣng. Có nhӳng máy lӟn nhѭ máy

tiӋn vҥn năng phҧi mӣ ra tӯng bӝ phұn ÿӇ khiêng. Có nhӳng máy ÿã tháo gӥ rӗi, chӍ

còn thân không cǊng rҩt nһng, phҧi 40 ngѭӡi khiêng mӟi nә, mà cǊng chӍ ÿi ÿѭӧc 70,

80 mét là phҧi thay phiên.. Ĉoҥn ÿѭӡng rӯng phҧi ÿi qua huyӋn Long Thành là tӯ suӕi

Cҧ (Thái ThiӋn), suӕi Sâu, An ViӉng, sông Nhҥn, sông Buông. Ĉһc biӋt qua sông

Buông rҩt sâu, nѭӟc xiӃt mà phҧi mang vác nһng nӅn nhѭ vұy là vҩn ÿӅ rҩt gay go.

Chúng tôi có huy ÿӝng mӝt bӝ phұn nòng cӕt cӫa bӝ ÿӝi Long Thành do anh Hai Xuҩt

là huyӋn ÿӝi phó chӍ huy tham gia nhiӋm vө trinh sát, dүn ÿѭӡng. Anh Hai Xuҩt ÿi sát

vӟi tôi ÿӇ giҧi quyӃt xӱ trí các tình huӕng phӭc tҥp, chӍ huy hành quân… chính nhӡ

anh Hai Xuҩt mà ÿoàn ÿã qua ÿѭӧc sông Buông ÿӥ khó khăn rҩt nhiӅu. Do rành rӯng,

anh ÿã chӑn ÿѭӧc ÿoҥn sông ÿӇ vѭӧt có cù lao ӣ giӳa. Anh lҥi chӑn ÿúng hai cây dҫu

to trên bӡ và chӍ huy ÿӕn hҥ chính xác ÿӃn nәi khi ÿә xuӕng là thành hai cây cҫu nҵm

trên 2 nhánh sông cho ÿoàn vѭӧt qua. Anh còn làm thӃ dӵa cây cҫu mӟi ngã, làm cҫu

ÿӇ treo nhӳng thân máy nһng kéo lҫn lҫn qua sông mà không thӇ cách nào dùng 40

ngѭӡi khiêng qua cҫu ÿѭӧc. Nhӡ anh mà ÿoàn vѭӧt qua sông Buông nѭӟc lǊ an toàn.

Ĉӗng chí Hai Xuҩt huyӋn ÿӝi phó Long Thành, ngѭӡi xã An Lӧi ÿӗng chí ÿã

hy sinh trong nhӳng năm kháng chiӃn chӕng Pháp. Cho ÿӃn nay nhҳc lҥi, tôi vүn còn

5.7 Page 47

▲back to top

nhӟ mãi ngѭӡi anh vҥm vӥ, khӓe mҥnh, vӟi khuôn mһt dày dҥn cѭѫng quyӃt, dǊng

cҧm, hiӅn hòa. Chúng tôi rҩt tin tѭӣng và thѭѫng mӃn anh Hai Xuҩt…”.

Trұn chiӃn ÿҩu cuӕi cùng cӫa NguyӉn Văn Xuҩt diӉn ra vào ngày 25-5-1952.

Lúc này, sau trұn sân bay Siph, trung ÿӝi Hӗ Văn Long ÿã rút cҧ vӅ Lòng Chҧo, chӍ

ÿӇ lҥi 4 ÿӗng chí cùng huyӋn ÿӝi phó Hai Xuҩt tiӃp tөc nghiên cӭu chiӃn trѭӡng. Buәi

sáng hôm ҩy, các ÿӗng chí dӯng chân lҥi căn Nhà Tè (Tam Phѭӟc) bên bӡ sông

Buông. Ĉӗng chí Xuҩt phái Trҫn Văn Hai vӅ huyӋn báo cáo tình hình. Nhѭng tên Hai,

do không chӏu ÿѭӧc gian khә ÿã lӧi dөng chuyӃn ÿi này ra ÿҫu hàng giһc. Ĉѭӧc dӏp

may, Suacot và Tám HiӃu lұp tӭc khӕng chӃ tên Hai, bҳt y phҧi dүn ÿѭӡng vào ÿánh

căn cӭ. Trong khi ÿó, tҥi căn Nhà Tè, thҩy quá giӡ quy ÿӏnh tên Hai vӅ, ÿӗng chí Xuҩt

ÿã bàn cùng anh em ăn cѫm xong sӁ chuyӇn căn ngay. Nhѭng bӳa cѫm còn ÿang ăn

dӣ thì tên phҧn bӝi Trҫn Văn Hai ÿã dүn Suacot và 1 trung ÿӝi biӋt kích vòng bên kia

sông ұp tӟi. Trong tình thӃ nguy nan, NguyӉn Văn Xuҩt ÿã ӣ lҥi, mӝt mình, 1 súng

chһn giһc cho ÿӗng ÿӝi. Anh em kӏp tҧn vào rӯng an toàn. Nhѭng trong cuӝc chiӃn

ÿҩu hӃt sӭc chênh lӋch ҩy, NguyӉn Văn Xuҩt ÿã hy sinh. Nhӟ vӅ NguyӉn Văn Xuҩt,

rҩt nhiӅu cán bӝ chiӃn sƭ ÿã biӃt anh ÿӅu nói: “Nghe tin anh Hai Xuҩt hy sinh, chúng

tôi ÿӅu sӳng sӡ thѭѫng tiӃc. Ĉó là mӝt ÿӗng chí rҩt tӕt, rҩt giӓi xӭng ÿáng là mӝt anh

hùng cӫa ÿҩt Long Thành trong cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp…”.

Sau ÿӗng chí Hai Xuҩt, tháng 7 – 1952, ÿӗng chí Linh xã ÿӝi trѭӣng Phѭӟc Thӑ

bӏ Comăngÿô bҳn ӣ sông Thӏ Vҧi. Giӳa tháng 9, chi bӝ Phѭӟc ThiӅn hy sinh 2 ÿӗng

chí trong ÿó có ÿӗng chí Trҫn Tҩn Lӝc (tӭc Ba TiӉu) bí thѭ chi bӝ. Cuӕi tháng 9,

NguyӉn Kim Huy, ngѭӡi chiӃn sƭ du kích nәi tiӃng vùng Lòng Chҧo, bӏ Cao Ĉài phөc

kích bҳn ӣ ҩp Long HiӋu (Long Tân). GiӃt ÿѭӧc Ba Huy, bӑn lính Cao Ĉài còn trҧ thù

bҵng cách trói xác anh vào gӕc cây sao ӣ bên lӝ, quҩn mӝt ÿiӅu thuӕc rê ÿút vào

miӋng. Du kích Phú Hӝi phҧi bí mұt lҩy xác ÿӗng chí ÿem vӅ chôn cҩt.

Giӳa lúc ta ÿang gһp tәn thҩt bӣi nhӳng cuӝc phҧn kích ÿiên cuӗng giӳa

Suacot, thì mӝt khó khăn nӱa ұp tӟi. Tháng 10 năm 1952, miӅn Ĉông bão lөt nһng nӅ.

Nѭӟc ngұp khҳp các nѫi, cҳt ÿӭt mӑi ÿѭӡng dây liên lҥc vұn chuyӇn lѭѫng thӵc.

5.8 Page 48

▲back to top

Ĉӗng chí NguyӋt, cán bӝ phө nӳ tӍnh vӅ công tác Long Tân, bӏ sóng ÿánh chìm

xuӕng chӃt ÿuӕi cùng ÿӭa con 5 tuәi. Mӝt trung ÿӝi Hӗ Văn Long phөc kích lính tuҫn

tiӉu ӣ cҫu Suӕi Dҽp. Mѭa, ÿӏch không ra, trung ÿӝi phҧi rút. Trên ÿѭӡng vӅ Phѭӟc

Hòa qua sông Thӏ Vҧi, sóng lѭӥi búa nhұn chìm 2 ghe. Hai tiӇu ÿӝi cùng toàn bӝ súng

ÿҥn mҩt tích.

Ĉӏch lӧi dөng cѫ hӝi này, bao vây kinh tӃ ta, phөc kích ÿánh vào các ÿoàn cán

bӝ công tác cѫ sӣ. Riêng mùa lúa 1952, 1/3 sӕ cán bӝ chiӃn sƭ Long Thành ÿã bӏ

thѭѫng vong trong viӋc ÿi cҩy lúa.

Lӵc lѭӧng huyӋn tӯ Ĉông lӝ 15 ÿã chuyӇn ÿѭӧc phҫn lӟn vӅ rӯng Sác và Lòng

Chҧo, nhѭng lѭѫng thӵc không ÿӫ cung cҩp. Lҥi ÿói kéo dài hàng tháng. Không

nhӳng huyӋn ÿói mà tӍnh cǊng ÿói, do ÿó Long Thành còn phҧi ÿҧm ÿѭѫng nuôi thêm

mӝt sӕ ÿѫn vӏ Thӫ Ĉӭc ÿѭa sang và thѭѫng binh tӯ Biên Hòa vӅ.

Trѭӟc tình hình ÿó huyӋn chӫ trѭѫng: tiӃp tөc phân tán lӵc lѭӧng. Ĉӗng chí

Trҫn Bình Khê ÿѭӧc ÿiӅu sang vùng 1 thay cho ÿӗng chí Hai Xuҩt. TӍnh bә sung mӝt

huyӋn ÿӝi trѭӣng mӟi Phҥm Ĉình Sѫn, 1 chính trӏ viên phó huyӋn ÿӝi: Hoàng ViӉn

Tri. Ĉӗng chí NguyӉn TiӃn Lãng vӅ làm trѭӣng công an huyӋn thay ÿӗng chí NguyӉn

Thҳm. Phong trào cѫ sӣ vүn ÿѭӧc giӳ vӳng. Lӵc lѭӧng huyӋn do ÿѭӧc rҧi mӓng trong

các vùng, nên tӯng xã vүn ÿӫ lѭѫng thӵc ÿӇ cung cҩp cho cán bӝ, bӝ ÿӝi hoҥt ÿӝng tҥi

chӛ.

Tháng 12 – 1952, bão lөt ÿã qua, vùng lúa Phú Hӳu Phѭӟc Khánh ÿѭӧc mùa.

Nhӡ có lӵc lѭӧng vǊ trang bҧo vӋ tӕt mùa màng, ÿӗng bào phҩn khӣi thu hoҥch và

ÿóng góp cho kháng chiӃn tӟi 23 ngàn giҥ lúa (460 tҩn).

Có lúa, nhѭng không thӇ vұn chuyӇn ÿѭӧc vì ÿӏch vүn hàn kín các tuyӃn ÿѭӡng

tiӃp tӃ tӯ xã ra sông Ông Kèo, trong khi ÿó toàn bӝ lӵc lѭӧng Phѭӟc Khánh chӍ có 36

ÿӗng chí. Vӟi quyӃt tâm phҧi ÿѭa ÿѭӧc lúa vӅ huyӋn, các ÿӗng chí Phѭӟc Khánh ÿã

làm ÿѭӧc 1 viӋc mà kҿ thù không thӇ ngӡ tӟi.

Trong vòng 3 tuҫn tiӃp tөc ngày nghӍ, ÿêm làm, 36 ÿӗng chí ÿã ÿào hoàn thành

1 con kinh, cho ghe 2 tҩn ÿi ÿѭӧc, xuyên quan vùng sình lҫy rӯng Sác, tӯ sӣ Dӯa sang

5.9 Page 49

▲back to top

rҥch Cá Tôm ÿӃn tҳc Lò Rèn, ra sông Ông Kèo vӅ Phѭӟc An. Kinh mӟi dài khoҧng

3km, trong ÿó hѫn 2km là mѭѫng sӣ Dӯa cǊ ÿѭӧc vét rӝng ra 3 mét, sâu xuӕng 1,2

mét, phҫn còn lҥi gҫn 1 km ÿào trên ÿҩt ruӝng sình. Ĉào xong, viӋc chuyên chӣ ÿѭӧc

thӵc hiӋn ngay, không chұm trӉ. Suӕt 1 tháng sau ÿó, ÿêm nào cǊng có tӯ 3 ÿӃn 5 ghe

chӣ ÿҫy lúa theo kinh mӟi vӅ huyӋn. NhiӅu khi nѭӟc cҥn, anh em phҧi lӝi sình, ngѭӡi

trѭӟc kèo, ngѭӡi sau ÿҭy ghe ÿi. Cái tên “Tҳc Kéo” ÿã ÿѭӧc ÿһt cho con kinh mӟi tӯ

ÿó và cho tӟi nay vүn ÿѭӧc ÿӗng bào Phѭӟc Khánh nhҳc tӟi. Cuӕi tháng 1-1953, khi

ÿӏch phát hiӋn ra “Tҳc Kéo” thì nhiӋm vө vұn chuyӇn lѭѫng thӵc cǊng ÿã hoàn thành,

23 ngàn giҥ lúa ÿã vӅ huyӋn và toàn bӝ sӕ lúa ÿó lҥi ÿѭӧc huyӋn ӫy quyӃt ÿӏnh chuyӇn

lên giúp tӍnh cӭu ÿói.

Vѭӧt qua nhӳng gian nan cӫa thӡi kǤ bão lөt, kӇ tӯ ÿҫu năm 1953, các cѫ quan

huyӋn lҥi tұp trung vӅ rӯng Sác và rӯng Giӗng, xây dӵng ÿѭӧc căn cӭ әn ÿӏnh. Bӝ ÿӝi

ÿӏa phѭѫng ÿã ÿӫ mҥnh vӯa bҧo vӋ căn cӭ, vӯa chӫ ÿӝng ÿánh ÿӏch. Không nhӳng

thӃ, theo chӫ trѭѫng cӫa huyӋn, mӝt sӕ cán bӝ trong ÿѫn vӏ còn ÿѭӧc ÿѭa vӅ nҳm du

kích xã. Nhӡ vұy phong trào vǊ trang ӣ cѫ sӣ cǊng phát triӇn. Lӵc lѭӧng du kích

nhiӅu xã ÿã có tӯ 10 ÿӃn 12 tay súng. Xã ít cǊng có 1 bán ÿӝi 5 ÿӃn 6 ÿӗng chí.

TiӃng súng tiӃn công cӫa lӵc lѭӧng vǊ trong Long Thành lҥi nә ÿӅu khҳp nѫi.

Tҥi Long Tân, bӝ ÿӝi Hӗ Văn Long diӋt gӑn mӝt tiӇu ÿӝi Cao Ĉài thu toàn bӝ vǊ khí.

Tháng 2 – 1953, Thành Tuy Hҥ bӏ pháo kích, lính sӣ Thành Tuy Hҥ bӏ tҩn công, 15

tên chӃt và bӏ thѭѫng. Tháng 4, lính tuҫn tiӉu trên ÿѭӡng Phѭӟc Long – Phѭӟc Lai bӏ

phөc kích, ÿӗn Phѭӟc Lai bӏ ÿánh. Tua BӃn Ngӵ (Phú Hӳu) bӏ bӝ ÿӝi và du kích liên

xã tiêu diӋt. Ӣ Phѭӟc An, mӝt ÿêm tháng 7 – 1953, du kích xã phӕi hӧp vӟi ÿһc công

tӍnh ÿӝt nhұp vào khu dӗn dân Bà Trѭӡng, ÿѭӧc cѫ sӣ giúp ÿӥ, ÿһt trái ÿánh tan tua

Bà Trѭӡng, tiêu diӋt toàn bӝ trung ÿӝi Comăngÿô ӣ ÿây. Sau các trұn ÿánh, truyӅn

ÿѫn cӫa ban ÿӏch vұn ÿѭӧc cѫ sӣ chuyӇn bҵng nhiӅu cách tung ngay vào các xã ҩp.

Trên lӝ 15, tiӇu ÿoàn 300 hoҥt ÿӝng mҥnh, nhҩt là vùng ӣ Thái ThiӋn, Phú Mӻ,

buӝc Suacot phҧi tăng cѭӡng ÿӕi phó hѭӟng này. Tӯ tháng 4 ÿӃn tháng 8, nhiӅu ÿoàn

xe ÿӏch bӏ chһn ÿánh. Mһc dù ÿӏch ÿã ÿiӅu thêm quân vӅ ÿóng dày theo lӝ, nhѭng

5.10 Page 50

▲back to top

khoҧng cách 1km giӳa 2 tua cǊng là ÿoҥn ÿѭӡng không an toàn ÿӕi vӟi bӑn lính tuҫn

tiӉu… Mӝt Mên ӣ Phѭӟc ThiӅn ÿѭӧc Suacot tăng cѭӡng cho Thái ThiӋn. Trong mӝt

chuyӃn tuҫn tiӉu tӯ tua này sang tua khác, trung ÿӝi cӫa y lӑt vào vòng phөc kích cӫa

bӝ ÿӝi 300. ChӍ còn vài ba tên chҥy thoát, trong ÿó có Mӝt Mên. Bӏ mҩt lính, mҩt

súng, nhѭng trong tình hình này Suacot vүn phҧi ve vãn, mua chuӝc bӑn tay chân,

Mӝt Mên ÿѭӧc phong cҩp lên quan hai. Nhѭng sau lҫn ÿó, vì quá sӧ hãi, Mӝt Mên

không nhұn chӭc mӟi và bӓ trӕn luôn.

Không nhӳng lính bӏ ÿánh, mà Suacot cǊng phҧi tìm mӑi cách ÿӇ tránh nhӳng

ÿòn trӯng phҥt cӫa du kích và bӝ ÿӝi thѭӡng xuyên nhҵm vào y. Trên dӕc 47, hai lҫn

Suacot chӃt hөt bӣi nhӳng loҥt ÿҥn tiӇu liên tӯ các lô cao su bên ÿѭӡng bҳn ra. Du

kích Phѭӟc Nguyên gài trái ӣ cҫu Nѭӟc Trong ÿánh xe Suacot. Trái nә, ÿӝi Khánh,

ÿӝi Bé tan xác, 9 giӡ sáng mӝt ngày ÿҫu tháng 10-1953, Suacot xuӕng Nhѫn Trҥch, 3

giӡ 30 chiӅu, xe quay lҥi bӏ trúng mìn trên ÿoҥn ÿѭӡng BӃn Sҳn, 5 tên lính trên xe

chӃt hӃt nhѭng Suacot lҥi thoát bӣi y ÿã khôn ngoan tә chӭc mӝt trung ÿӝi bҧo vӋ ÿi

bӝ vӅ sau. BiӋt ÿӝng Thӏ trҩn nhiӅu ÿêm nә súng vào bót Cao Ĉài cҫu Quҧn Thӫ,

nhѭng Suacot cǊng không dám rӡi chi khu, chӍ cho pháo, cӕi bҳn ra..

Hoҥt ÿӝng cӫa lӵc lѭӧng võ trang ÿã có tác ÿӝng mҥnh tӟi phong trào quҫn

chúng. Cuӕi năm 1953, ӣ các vùng ÿӗn dân ÿӅu có phong trào ÿҩu tranh ÿòi vӅ làng

cǊ làm ăn. NhiӅu lõm chính trӏ ÿѭӧc hình thành. Ӣ Phѭӟc An, Mӻ Hӝi, Phú Hӝi, Bà

Ký, cán bӝ và du kích ÿã có thӇ ém trong nhà dân ban ngày ÿӇ nҳm tình hình ÿӏch.

Nhӳng tháng ÿҫu năm năm 1954, thҳng lӧi cӫa ta trên khҳp các chiӃn trѭӡng ÿã

có ҧnh hѭӣng sâu sҳc tӟi phong trào kháng chiӃn trong toàn huyӋn. Song song vӟi

hoҥt ÿӝng vǊ trang, công tác ÿӏch vұn ÿѭӧc ÿһc biӋt ÿҭy mҥnh. Ĉӗng bào nҳm ÿѭӧc

tình hình rҩt phҩn khӣi. Hӝi tӅ hoang mang, lính co lҥi trong các ÿӗn bӕt.

Càng cay cú vì phong trào kháng chiӃn mҥnh lên, Suacot càng hung hăng ÿánh

phá. Ngày 7-4-1954, giһc Pháp mӣ mӝt cuӝc càn lӟn ӣ vùng Phú Mӻ. BiӃt tiӇu ÿoàn

300 phҧi ÿiӅu lӵc lѭӧng chӕng càn, Suacot ÿã tә chӭc mӝt lӵc lѭӧng Comăngÿô ÿӝt

kích vào hұu cӭ cӫa ÿѫn vӏ. Trong căn cӭ tiӇu ÿoàn lúc này, chӍ còn thѭѫng bӋnh binh

6 Pages 51-60

▲back to top

6.1 Page 51

▲back to top

và mӝt sӕ chiӃn sƭ bҧo vӋ. Bӏ ÿӏch ÿӝt kích bҩt ngӡ, 5 ÿӗng chí hy sinh. Ĉӏch ÿӕt ÿѭӧc

mӝt sӕ nhà trong căn cӭ. Khôn ngoan và liӅu lƭnh, Suacot tѭӣng ÿã thӵc hiӋn ÿѭӧc âm

mѭu ÿánh phá hұu cӭ ViӋt Minh, nhѭng không ngӡ ÿó lҥi là lҫn gây tӝi ác cuӕi cùng

cӫa y.

… Nghe súng nә bên kia suӕi Chà Rông, tә 3 chiӃn sƭ Lo, MӉn, Thҳng liӅn

nhҧy ra chiӃm lƭnh vӏ trí dѭӟi mӝt bөi tre lӟn bên này suӕi. Bӡ bên kia, cách chӯng 30

mét lӕ nhӕ lính, ÿӭng phía trѭӟc là Suacot ÿang cҫm can chӍ ÿѭӡng cho bӑn lính vѭӧt

qua. Lo ÿһt trung liên nhҳm vào chӛ tên cҫm can xiӃt cò. Loҥt súng nә trúng ÿích

Suacot gөc xuӕng cùng 3 tên ÿӭng bên, nhѭng y lҥi ôm bөng bò dұy hô lính xung

phong. Bӑn biӋt kích rӕi loҥn vì thҩy chӍ huy bӏ thѭѫng. Không tên nào dám qua suӕi.

Chúng quay lҥi xúm nhau khiêng Suacot ÿi. Mӝt trұn mѭa lӟn ÿә xuӕng trên ÿѭӡng

vӅ cӫa ÿӏch. Tӟi ÿӗi Rau Răm (Thái ThiӋn) thì Suacot chӃt.

Tin Suacot bӏ ÿӅn tӝi ÿã gây mӝt tiӃng vang lӟn trong và ngoài huyӋn, báo chí

Sài Gòn cǊng ÿѭa tin và bài vӅ cái chӃt cӫa y. Ĉӗng bào Long Thành vô cùng phҩn

khӣi, gӱi rҩt nhiӅu quà cho bӝ ÿӝi 300 liên hoan chiӃn thҳng. Lӵc lѭӧng biӋt kích mҩt

tên chӍ huy ÿҫu sӓ giҧm hҷn hoҥt ÿӝng.

Tӯ ÿҫu tháng 5 – 1954, trên chiӃn trѭӡng Long Thành ta ÿã chuyӇn sang thӃ áp

ÿҧo ÿӏch. Du kích các xã phát triӇn mҥnh, bӝ ÿӝi huyӋn cѫ ÿӝng rӝng, có lúc tham gia

tác chiӃn tӟi Cam Tiên, Hàng Gòn (Xuân Lӝc). Dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo cӫa HuyӋn ӫy, công

tác chuҭn bӏ cho các trұn ÿánh lӟn nhҵm giành thӃ chӫ ÿӝng hoàn toàn trong huyӋn

ÿѭӧc tiӃn hành.

Trên lӝ 15, ÿӗn Thái ThiӋn có mӝt ÿҥi ÿӝi Lê Dѭѫng ÿóng. Sӱ dөng cѫ sӣ trong

vùng, ta ÿã nҳm ÿѭӧc tình hình và quy luұt hoҥt ÿӝng cӫa ÿӏch, ӣ lӝ 19, ÿӗn Phѭӟc

Thӑ cǊng là ÿӗn cҩp ÿҥi ÿӝi cӫa ÿӏch. Sau mӝt thӡi gian nghiên cӭu, chӏ Hai DiӋp,

mӝt cѫ sӣ cӫa ta ÿã tҥo quan hӋ lôi kéo ÿѭӧc thiӃu úy Sӻ trong ban chӍ huy ÿӗn. Ĉѭӧc

giáo dөc tӯng bѭӟc, thiӃu úy Sӻ ÿã giác ngӝ nhӡ ÿó ta nҳm ÿѭӧc toàn bӝ danh sách,

trang bӏ và cách bӕ phòng cӫa ÿӏch ӣ ÿây.

6.2 Page 52

▲back to top

Cuӕi tháng 7, kӃ hoҥch ÿánh 2 ÿӗn Thái ThiӋn, Phѭӟc Thӑ ÿã vҥch xong, ngày

tiӃn công ÿã ÿѭӧc ҩn ÿӏnh. Nhѭng ÿúng vào lúc ÿó, hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ vӅ ÿình

chiӃn ӣ Ĉông Dѭѫng ÿã ÿѭӧc ký kӃt (20-7-1954) và sau ÿó ngày 1-8-1954, lӋnh

ngѭng bҳn ÿѭӧc thӵc hiӋn.

Tin hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ ÿѭӧc ký kӃt gây mӝt không khí phҩn khӣi to lӟn trong

toàn huyӋn. Ngay trong thӡi gian chѭa có lӋnh ngѭng bҳn, ÿӗng bào vүn tìm mӑi cách

truyӅn nhau tin tӭc, báo chí vӅ nӝi dung hiӋp ÿӏnh. Ӣ Phѭӟc An ông Cho, ông Thuân

ra tuyên truyӅn công khai giӳa chӧ. Bӑn ác ôn bҳt và giӃt 2 ông nhѭng ÿiӅu ÿó cǊng

không làm ai sӧ hҧi. Các cuӝc mít tinh mӯng hòa bình, mӯng thҳng lӧi hiӋp ÿӏnh do

các ÿӝi vǊ trang tuyên truyӅn tә chӭc trong các ҩp, xã vүn ÿѭӧc ÿông ÿҧo ÿӗng bào

ÿӃn dӵ. Ӣ rӯng Sác, mӛi lҫn tә chӭc nói chuyӋn ngoài sông, chӍ cҫn treo 1 tҩm nilong,

cҳm cӡ, treo ҧnh Bác và thҳp ngӑn ÿèn lên là ghe cӫa ÿӗng bào tҩp nұp ÿә tӟi. Binh

lính ÿӏch, ÿѭӧc ban ÿӏch vұn, thông qua cѫ sӣ, gһp gӥ tuyên truyӅn, gӱi truyӅn ÿѫn

nҳm ÿѭӧc nӝi dung hiӋp ÿӏnh, nhiӅu ngѭӡi bӓ trӕn vӅ nhà làm ăn sinh sӕng.

KӇ tӯ trung tuҫn tháng 8 – 1951, thi hành hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ, cán bӝ, chiӃn sƭ

Long Thành lҫn lѭӧt chuyӇn sang vùng căn cӭ Xuyên Phѭӟc (Bà Rӏa). Tҥi ÿây, sau

khi ÿѭӧc hӑc tұp, quán triӋt vҩn ÿӅ ÿi, ӣ, HuyӋn ӫy ÿã chӑn lӑc 1 bӝ phұn cán bӝ,

ÿҧng viên tӯ huyӋn ӫy viên trӣ xuӕng ӣ lҥi. Sӕ anh em ÿi tұp kӃt hҫu hӃt là thuӝc lӵc

lѭӧng vǊ trang huyӋn, xã.

Trong nhӳng ngày cuӕi tháng 8 và ÿҫu tháng 9, không khí Long Thành nhӝn

nhӏp. Các xã ÿӅu cӱ ÿoàn ÿҥi biӇu mang theo quà cӫa nhân dân gӱi tһng bӝ ÿӝi, hàng

ngàn lѭӧt ÿӗng bào, bà con thân nhân cӫa cán bӝ, chiӃn sƭ cǊng tìm mӑi cách sang

Xuyên Phѭӟc Cѫ ÿѭa tiӉn con em quê hѭѫng mình lên ÿѭӡng tұp kӃt. Anh NguyӉn

Văn Ĉông nhҳn vӟi em trai: “em ÿi hai năm nӳa vӅ. Ӣ nhà anh sӁ không làm gì cho

tөi nó ÿâu”. Má Hai (Phѭӟc Thӑ), nói vӟi anh em bӝ ÿӝi: “các con ÿi, ráng làm tӕt

nhiӋm vө. Má và các em ӣ lҥi hӓng thèm làm gì cho tөi nó”. QuyӃt tâm và niӅm tin

cӫa cҧ Long Thành là nhѭ thӃ.

6.3 Page 53

▲back to top

Ngày chia tay bùi ngùi, lѭu luyӃn và tràn ÿҫy tin tѭӣng. Nhӳng cán bӝ chiӃn sƭ

lên tàu ÿӅu quay vӅ ngѭӡi thân và ÿӗng ÿӝi ÿѭa tiӉn, giѫ hai ngón tay hҽn ngày trӣ lҥi.

Tàu chҥy…

Phía sau hӑ là quê hѭѫng Long Thành thân yêu. Ӣ ÿó trong suӕt 9 năm trѭӡng

kǤ kháng chiӃn, dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng, toàn dân ÿã ÿӭng lên bҵng gұy tҫm vong,

giáo mác, cùng cҧ nѭӟc quyӃt ÿánh bӑn xâm lѭӧc Pháp. Có nhӳng tên ÿҩt, tên làng

không bao giӡ quên: ChiӃn khu Phѭӟc An, căn cӭ Thái ThiӋn, Bà Ký, Phѭӟc Thӑ,

Tam Phѭӟc và nhӳng vùng cao su.. Hàng chөc ngàn ngói nhà ÿã bӏ kҿ thù ÿӕt cháy

phá hӫy. Hàng ngàn ÿӗng bào ÿã bӏ chúng sát hҥi. Hàng trăm cán bӝ, chiӃn sƭ, bӝ ÿӝi

chӫ lӵc, bӝ ÿӝi ÿӏa phѭѫng, dân quân du kích quê ӣ khҳp mӑi miӅn tә quӕc, quê ӣ

chính Long Thành ÿã ngã xuӕng trong vùng Lòng Chҧo, rӯng Sác và dӑc lӝ 15.

Nhѭng bҩt chҩp tҩt cҧ thӱ thách, hy sinh, nhân dân và lӵc lѭӧng vǊ trang Long Thành

vүn mӝt lòng tin Ĉҧng hѭӟng vӅ kháng chiӃn, hӃt lòng ӫng hӝ kháng chiӃn, kiên trì

bám trө, sáng tҥo và dǊng cҧm trong chiӃn ÿҩu ÿӇ giành lҩy tӯng chiӃn công dù lӟn,

dù nhӓ góp phҫn xӭng ÿáng vào chiӃn thҳng chung cӫa dân tӝc.

Tuy vұy, cuӝc chiӃn ÿҩu vүn chѭa phҧi ÿã kӃt thúc. Trѭӟc mҳt là hai năm ÿҩu

tranh ÿòi kҿ thù thӵc hiӋn nghiêm chӍnh hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ. Nhӳng cán bӝ, ÿҧng

viên ÿѭӧc ӣ lҥi cùng toàn dân Long Thành lҥi bѭӟc vào nhӳng thӱ thách mӟi:

“Ngѭӡi ra ÿi thì vƭ ÿҥi

Ngѭӡi ӣ lҥi thì vinh quang”.

CHѬѪNG HAI

Kҿ thù mӟi: ĈӃ quӕc Mӻ và bè lǊ tay sai

KHÔNG CÓ CON ĈѬӠNG NÀO KHÁC – TIӂP TӨC CҪM SÚNG:

Sau nhiӅn lҫn thúc ép thӵc dân Pháp và chính quyӅn bù nhìn Bҧo Ĉҥi, ngày 25-

6-1954, ÿӃ quӕc Mӻ ÿѭa Ngô Ĉình DiӋm, tên tay sai ÿѭӧc chúng nuôi dѭӥng, ÿào tҥo

6.4 Page 54

▲back to top

vӅ nѭӟc vӟi chӭc vө thӫ tѭӟng. 6-7-1954, 14 ngày trѭӟc khi hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ

ÿѭӧc ký kӃt, chính phӫ Ngô Ĉình DiӋm ÿѭӧc thành lұp.

Vұy là, ngay trѭӟc khi kҿ thù cǊ – thӵc dân Pháp – cam chӏu thҩt bҥi, dân tӝc ta

ÿã lҥi ÿӭng trѭӟc mӝt kҿ thù mӟi – ÿӃ quӕc Mӻ và bè lǊ tay sai cӫa chúng.

Tuy nhiên nhӳng tháng cuӕi năm 1954, hoҥt ÿӝng chính trӏ bѭӟc ÿҫu cӫa anh

em hӑ Ngô và quan thҫy chúng chѭa ҧnh hѭӣng tӟi tình hình Long Thành.

LӋnh ÿình chiӃn có hiӋu lӵc. Cùng vӟi nhӳng ngày tiӉn ÿѭa ÿҫy lѭu luyӃn con

em cӫa mình lên ÿѭӡng tұp kӃt ra Bҳc, cҧ Long Thành chӝn rӝn trong không khí cӫa

mӝt cuӝc sӕng mӟi – cuӝc sӕng hòa bình – sau nhiӅu năm dài chiӃn tranh. Tuy toàn

huyӋn lúc này ÿһt trong vòng kiӇm soát cӫa chính quyӅn liên hiӋp Pháp theo quy ÿӏnh

cӫa hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ, nhѭng sӵ vui mӯng, phҩn khӣi vì thҳng lӧi cӫa kháng chiӃn,

vì có hòa bình, ÿã chi phӕi mӝt cách mҥnh mӁ mӑi tҫng lӟp nhân dân.

Ӣ nhӳng khu dӗn dân, nhà nhà xôn xao bàn chuyӋn làm ăn, bàn viӋc trӣ vӅ ÿҩt

cǊ. Trung tuҫn tháng 8, ÿã có hàng trăm lá ÿѫn cӫa ÿӗng bào Phѭӟc An, Phѭӟc Thӑ,

Long Tân, Tam Phѭӟc… tӟi tҩp gӣi vӅ các hӝi ÿӗng xã, gӣi ÿӃn quұn Long Thành ÿòi

ÿѭӧc vӅ làng. Mӟi ÿҫu, ӣ mӝt sӕ nѫi, chính quyӅn tӅ xã còn gây khó khăn. Nhѭng rӗi,

mһc cho chính quyӅn có ÿӗng ý hay không, ngày ngày tӯ các khu dӗn dân ÿӗng bào

cӭ tҩp nұp tӓa vӅ vѭӡn, ruӝng cǊ chăm sóc vun trӗng, cày cҩy, ÿánh tôm, bҳt cá.

Ĉӗng bào càng phҩn khӣi, tӅ ngөy càng hoang mang. Trӯ mӝt sӕ nѫi ÿӏch rút

sau ngѭng chiӃn. Ӣ hҫu hӃt các xã hӋ thӕng ÿӗn bӕt, quan lính vүn còn nguyên. Tҥi

Phú Thҥnh, lính Pactisan ÿóng ӣ chӧ rút ÿi thì lính Cao Ĉài thӃ vào, nhѭng lính cǊng

nhѭ dân, ÿi lҥi bình thѭӡng, không mang súng không xét hӓi ai, không hành quân càn

quét. Ӣ thӏ trҩn nhӳng ngѭӡi theo Pháp ngao ngán không biӃt tѭѫng lai sӁ ÿi tӟi ÿâu.

Hӝi ÿӗng hѭѫng chính coi nhѭ tê liӋt.

Ai ai cǊng tin rҵng hòa bình thӵc sӵ ÿã tӟi, rҵng hai năm nӳa sӁ có thӕng nhҩt

nhѭ hiӋp ÿӏnh quy ÿӏnh. ChӍ có nhӳng cán bӝ ÿҧng viên ÿѭӧc Ĉҧng phân công ӣ lҥi

mӟi hiӇu rҵng “… ÿҩu tranh ÿӇ cӫng cӕ hòa bình, thӵc hiӋn thӕng nhҩt hoàn thành

6.5 Page 55

▲back to top

ÿӝc lұp dân chӫ cǊng là mӝt cuӝc ÿҩu tranh lâu dài và gian khә… (10) và “… nhiӋm

vө ÿҩu tranh giҧi phóng dân tӝc cӫa nhân dân ta chѭa phҧi ÿã hoàn thành. Cuӝc ÿҩu

tranh cӭu quӕc không vì ÿình chiӃn mà kӃt thúc, cuӝc ÿҩu tranh ÿó còn ÿang tiӃp

tөc…”(20).

Ngay tӯ cuӕi tháng 8, huyӋn ӫy ÿѭӧc chӍ ÿӏnh ӣ lҥi gӗm các ÿӗng chí Trҫn

Bình Khê, quyӅn bí thѭ. Hai Lãng, phó bí thѭ, Tám Thҥch, ӫy viên thѭӡng vө và các

huyӋn ӫy viên Ba Thái, Tám Tánh, Sáu Phong (Hùng Chinh)… ÿã tӯ Xuyên Phѭӟc

Cѫ vӅ xây dӵng căn cӭ bí mұt ӣ rӯng Sác Phѭӟc Thӑ. Tӯ mӝt huyӋn thuӝc tӍnh Bà

Rӏa – Chӧ Lӟn trѭӟc ÿình chiӃn, giӡ ÿây Long Thành lҥi ÿѭӧc giao cho tӍnh cӫ: Biên

Hòa. Thӵc hiӋn chӫ trѭѫng cӫa tӍnh ӫy: Tҥo mӑi ÿiӅu kiӋn ÿѭa cán bӝ ÿҧng viên vào

bên trong xã ҩp bám dân, bí mұt xây dӵng cѫ sӣ lâu dài cho cách mҥng, phát ÿӝng

quҫn chúng bung vӅ ÿҩt cǊ, chӕng khӫng bӕ ngѭӡi kháng chiӃn cǊ, ÿҩu tranh ÿòi ÿӏch

thi hành hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ… trong tháng 9, tҥi mӝt căn cӭ ӣ rӯng Giӗng Phѭӟc

An, hѫn 60 ÿҧng viên ÿѭӧc phân công ӣ lҥi lҫn lѭӧt ÿѭӧc tұp huҩn hӑc tұp thѭ Bác

Hӗ, quán triӋt chӫ trѭѫng cӫa TӍnh ӫy và HuyӋn ӫy.

Cuӕi tháng 9, gҫn 200 cán bӝ ӣ các xã cǊng ÿѭӧc hӑc tұp, phә biӃn xong. Sau

ÿó, tҩt cҧ ÿѭӧc triӇn khai ra hӧp pháp theo phѭѫng châm ngăn cách, bí mұt và ra

nhѭng tuyӋt ÿӕi không trình diӋn. ChӍ riêng các ÿӗng chí trong huyӋn ӫy là vүn ӣ thӃ

bҩt hӧp pháp thành hai cөm: 1 ӣ căn Rӯng Sác Phѭӟc Thӑ chӍ ÿҥo vùng Lòng Chҧo

và 1 ӣ Rӯng Giӗng Thanh Nguyên chӍ ÿҥo vùng ven lӝ 15.

Trong khi thӃ cách mҥng còn sôi nәi sau hiӋp ÿӏnh sӕ cán bӝ, ÿҧng viên ra hӧp

pháp theo tҩt cҧ các hѭӟng ÿӅu gһp thuұn lӧi. Tӯ tháng 10 ÿӃn hӃt tháng 11, hѫn 100

ÿӗng chí ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ cӫa ÿӗng bào và gia ÿình ra ngay tҥi ÿӏa phѭѫng. Hѫn 20

ÿӗng chí sang Xuyên Mӝt, nѫi ÿӏch ÿang tiӃp thu sau tұp kӃt cǊng làm ÿѭӧc giҩy tӡ và

trӣ vӅ huyӋn dӉ dàng. ChӍ có mӝt sӕ ít ÿi ra ngoài huyӋn. Xã Phú Thҥnh là nѫi Cao

Ĉài hoҥt ÿӝng mҥnh, nhѭng các ÿӗng chí Chin Ân, Chin Ân và Minh cǊng chӍ lên Sài

Gòn giҧ dân sӕng vài tháng, tӟi cuӕi tháng 11 ÿӅu trӣ vӅ xã bình thѭӡng.

6.6 Page 56

▲back to top

Sӵ xuҩt hiӋn cӫa cán bӝ kháng chiӃn cҧ dân và ÿӏch ÿӅu biӃt mһt mӝt cách công

khai, giӳa vùng còn ÿӫ quan lính, tӅ ngөy mà không thèm trình diӋn chính quyӅn cӫa

chúng ÿã tҥo cho uy thӃ cách mҥng lên rҩt cao. Các ÿӗng chí sinh hoҥt, ÿi lҥi công

khai trong xóm ҩp, cҧ ӣ thӏ trҩn Long Thành nhѭng bӑn tӅ xã không tên nào dám gây

khó dӉ. Có tên còn nói “chӍ có mҩy әng mӟi dám cҫm giҩy ViӋt Minh vӅ vùng quӕc

gia ӣ vұy thôi”. Ĉӗng chí Tѭ Lӝc vӅ nhà ӣ Phѭӟc Khánh, cҧ hӝi ÿӗng Hѭѫng Chính

tӟi thăm tӓ vҿ rҩt tình cҧm. Xã Giӓi, Hѭѫng Quҧn Thұm còn thanh minh: “Trong suӕt

thӡi gian ông ÿi kháng chiӃn, tөi tôi ӣ nhà cǊng ÿâu có làm gì. Chҷng quan là vì

miӃng cѫm manh áo, mong các ông hiӇu cho..”. Cҧ Dӵt nhҳn qua má Năm Nhүm ӣ

Phѭӟc Thӑ: “Nói anh em ӣ ngoãi cҫn gì tөi tôi giúp ÿӥ”.

Ĉҫu tháng 12-1954, ÿӗng chí VǊ Khánh (tӭc VǊ Hӗng, tӭc Phó) ÿѭӧc trên chӍ

ÿӏnh vӅ làm bí thѭ Long Thành thay cho ÿӗng chí Trҫn Bình Khê. Tӯ Mӻ Lӝc (Vƭnh

Cӱu ÿӗng chí ÿѭӧc giao liên tӍnh ÿѭa theo ÿѭӡng dây bí mұt qua An Hòa Hѭng vӅ tӟi

Tam Phѭӟc là ngày 15-12. ĈӇ bҳt liên lҥc vӟi giao liên tӍnh, các ÿҧng viên ӣ Tam

Phѭӟc lúc ÿó thѭӡng giҧ làm dân ÿi giăng câu bên bӡ sông Buông. Mӝt “ông già câu

cá” bên sông ÿã ÿón ÿӗng chí Sáu Khánh ÿѭa vӅ Phѭӟc Nguyên. Tӯ ÿây, theo ÿѭӡng

dây bí mұt ÿӗng chí vӅ Rӯng Sác Phѭӟc Thӑ vào cuӕi tháng 12-1954. Ĉӗng chí Trҫn

Bình Khê triӋu tұp hӑp thѭӡng vө tҥi căn cӭ bàn giao tình hình rӗi lên ÿѭӡng vӅ khu.

Căn cӭ ӣ Rӯng Sác do 2 ÿӗng chí Chín Hinh và Sáu Tѭӣng ngѭӡi Phѭӟc

Khánh làm nhiӋm vө giao liên và bҧo vӋ. Do bӑn ÿһc cҧnh miӅn Ĉông và công an

thѭӡng gài ngѭӡi lүn trong bà con ÿi làm ăn ngoài Sác ÿӇ khai thác căn cӭ cӫa ta, nên

huyӋn ӫy phҧi thay ÿәi chә thѭӡng xuyên. Anh em chӫ yӃu là ngӫ ghe, còn cán bӝ,

ÿҧng viên, cѫ sӣ ÿӃn hӑp ÿӅu chӍ cho gһp ngoài căn cӭ.

Tháng giêng năm 1955, tҥi căn cӭ Rӯng Sác Phѭӟc Thӑ, hӝi nghӏ Ban chҩp

hành huyӋn Ĉҧng bӝ ÿѭӧc tә chӭc, nhұn ÿӏnh tình hình toàn huyӋn và chӫ trѭѫng:

KiӋn toàn cѫ sӣ Ĉҧng ӣ tҩt cҧ các xã, nѫi nào trӕng, xây dӵng chi bӝ. TiӃp tөc tuyên

truyӅn hiӋp ÿӏnh, vұn ÿӝng nhân dân tăng gia sҧn xuҩt, xây dӵng các tә chӭc quҫn

chúng hӧp pháp.

6.7 Page 57

▲back to top

Các ÿӗng chí huyӋn ӫy viên ÿѭӧc phân công vӅ tӯng vùng chӍ ÿҥo trӵc tiӃp:

Ĉӗng chí Út Mѭӡi Hai (tӭc Út Võ) ӣ Tam An, An Lӧi: ÿӗng chí Ba Ĉông vӅ Long

An, Long Phѭӟc; ÿӗng chí Tám Tánh vӅ Phú Hӝi, Long Tân, ÿӗng chí Mai HiӇn Thái

(Ba Thái) phө trách vùng cao su, ÿӗng chí Tѭ Lӝc vӅ Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh, Phѭӟc

Lý, ÿӗng chí Tѭ Ĉӏnh vӅ Phѭӟc An, Phѭӟc Thӑ…

Phong trào bùng vӅ làng cǊ ÿѭӧc ÿҭy mҥnh. Hàng trăm ha ruӝng ÿҩt ven sông

Ĉӗng Nai, Ĉӗng Môn thuӝc Tam Phѭӟc, Tam An, Long ĈiӅn, Long Tân cӓ mӑc lút

ÿҫu, hoang vҳng trong suӕt nhӳng năm ác liӋt (1951 – 1953) giӡ ÿây lҥi có ngѭӡi vӅ

cày cҩy. NhiӅu gia ÿình kêu xe dӥ nhà vӅ ӣ hҷn ÿҩt cǊ. NhiӅu gia ÿình còn nghi ngҥi

cҩt nhà ven lӝ 17, 19 cǊng dӡi cҧ xuӕng vѭӡn, yên trí làm ăn. Rӗi nhà nhà vӅ thêm.

Các khu dӗn dân trӕng vҳng dҫn. Trong vòng mӝt tuҫn ÿҫu tháng giêng, quanh bót

Phѭӟc Thӑ chӍ còn chѫ vѫ vài căn nhà cӫa hӝi ÿӗng xã Thӏ trҩn Long Thành là nѫi

tұp trung dân khi bom ÿҥn, giӡ cǊng thѭa hѫn. Tháng 2, tháng 3, không khí xóm làng

xѭa ӣ nhӳng vùng ÿҩt cǊ nhӝn nhӏp trӣ lҥi. Ĉêm ÿêm ÿèn thҳp sáng mӑi nhà trên

giӗng, trong sác. Gà gáy, chó sӫa, Hòa bình và sӵ sӕng lan tràn khҳp các vùng ÿҩt

trӕng trong chiӃn tranh. Ĉѭӡng 15 tuy còn gӗ ghӅ, nhӓ hҽp và ÿҫy dҩu tích cӫa bom

ÿҥn, cӫa nhӳng ÿӧt phá ÿѭӡng, ÿҳp lӝ nhѭng ÿã có xe ÿò chҥy thѭӡng ngày tӯ Sài

Gòn, Biên Hòa vӅ VǊng Tàu, Bà Rӏa… Chӧ búa, trѭӡng hӑc trong các ҩp xã ÿѭӧc

dӵng lҥi. Ngѭӡi ngѭӡi mua bán tҩp nұp, trҿ em tíu tít tӟi trѭӡng. Ӣ nhӳng vùng cao

su, khí thӃ quҫn chúng rҩt mҥnh. Ҧnh hѭӣng cӫa kháng chiӃn còn sâu sҳc trong công

nhân khiӃn bӑn cai xu không dám hung hãn.

Trong tình hình ÿó, chӫ trѭѫng thành lұp các tә chӭc quҫn chúng hӑp pháp

ÿѭӧc nhân dân sôi nәi hѭӣng ӭng. Lҫn lѭӧt các xã ÿӅu xuҩt hiӋn hӝi ÿình, hӝi chùa,

hӝi lѭѫng hӳu, hӝi banh… mӛi hӝi thu hút hàng trăm hӝi viên. Ĉӗng nhҩt là các hӝi

mang màu sҳc tôn giáo.

Ӣ Tam Phѭӟc có tә chӭc “Nam quan”, “Nӳ quan”. Ӣ Phѭӟc Thái lұp hӝi “khai

sѫn” cӫa nhӳng ngѭӡi làm nghӅ rӯng có 200 hӝi viên. Ӣ Bình Sѫn có tә chӭc “nӳ

Oa”… Các cán bӝ kháng chiӃn ÿѭӧc ÿѭa vào lãnh ÿҥo hӝi ÿӇ hѭӟng dүn hoҥt ÿӝng.

6.8 Page 58

▲back to top

Hӝi viên tuy hҧo tâm ÿóng góp tiӅn cho hӝi làm quӻ sinh hoҥt. Vҥn cày, vҥn cuӕc

trong nông dân: ca, kíp trong công nhân tѭѫng trӧ, giúp nhau trong tăng gia, sҧn xuҩt.

Ӣ nhiӅu xã, bên ngoài là các hӝi biӃn tѭӟng công khai, nhѭng bên trong ÿã hình thành

các ÿoàn thӇ thanh niên, phө nӳ, nông dân có Ban cán sӵ, có ÿóng nguyӋt phí.

Tình ÿoàn kӃt, thѭѫng yêu, tѭѫng thân tѭѫng ái trong ÿӗng bào, trong làng xóm

ÿѭӧc thҳt chһt hѫn, gҥt ÿi nhӳng nghi kӷ thù hҵn kҿ thù ÿã gieo rҳc.

Thông qua nhӳng buәi hӑp hӝi, cán bӝ, ÿҧng viên lӗng vào nӝi dung tuyên

truyӅn thҳng lӧi hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ, ÿӗng thӡi tӯng bѭӟc xây dӵng cѫ sӣ. Ӣ Xóm

Hӗ (Phú Hӝi), trong các ngày ÿình, ÿám ÿӗng bào cǊng treo khҭu hiӋu “không ÿѭӧc

trҧ thù ngѭӡi kháng chiӃn cǊ. Thӵc hiӋn ÿiӅu 14C”.

Giӳa lúc tình hình ÿang әn ÿӏnh thì tháng 3 – 1955 làn sóng dân di cѭ tràn vӅ

Long Thành. ChӍ trong vòng 4 tháng sӕ ÿӗng bào di cѭ ÿã lên tӟi trên 7000 ngѭӡi các

trҥi ÿӏnh cѭ lҫn lѭӧt mӑc lên ӣ Liên Kim Sѫn vòng ngoài thӏ trҩn; ӣ Phѭӟc Lý, Ông

Kèo bao quanh phía nam Lòng Chҧo, tәng kho Thành Tuy Hҥ và ÿông nhҩt là ӣ

Phѭӟc Khánh gҫn 4000 ngѭӡi. ViӋc ÿѭa ÿӗng bào di cѭ ÿӃn, kèm theo nhӳng chính

sách gӑi là “ѭu ÿãi”: Cҳm ÿҩt, khoanh vùng, ÿuәi nhà dân ӣ ÿӏa phѭѫng lұp trҥi, cҩp

ÿӗ dùng, vұt dөng, làm nhà cho tӵ do khai phá rӯng Giӗng, rӯng Sác… Nҵm trong âm

mѭu tҥo ra mӝt vành ÿai bҧo vӋ nhӳng khu vӵc quan trӑng cӫa chính quyӅn DiӋm

ÿӗng thӡi tҥo nên sӵ mâu thuҭn “chia ÿӇ trӏ” giӳa ngѭӡi miӅn Nam và ngѭӡi miӅn

Bҳc, giӳa thiên chúa giáo và phұt giáo.

CǊng trong thӡi gian này, ӣ Sài Gòn, Ngô Ĉình DiӋm tiӃn hành thanh trӯng các

lӵc lѭӧng vǊ trang giáo phái thân Pháp ÿӇ thӕng nhҩt quân ÿӝi tay sai thân Mӻ. Lӵc

lѭӧng Bình Xuyên cӫa Bҧy ViӉn bӏ DiӋm tҩn công. Sau hѫn mӝt tháng chӕng cӵ vӟi

DiӋm ӣ Sài Gòn, ÿҫu tháng 6-1955, Bҧy ViӉn dүn gҫn 4000 quân chҥy vӅ Rӯng Sác

Long Thành vӟi ý ÿӗ biӃn vùng này thành căn cӭ chӕng nhau lâu dài vӟi DiӋm.

Quân Bҧy ViӉn vӅ ÿѭӡng thӫy, ÿѭӡng bӝ, vǊ khí súng lӟn, súng nhӓ rҫn rӝ.

Bҧy ViӉn ӣ trên tàu ngoài sông. Các ÿѫn vӏ ÿóng rҧi trong các xóm ҩp rӯng Sác. TiӇu

ÿoàn 3 cӫa Bҧy Môn ÿóng dӑc Phѭӟc An, Phѭӟc Thӑ, Ĉài phát thanh ÿһt trên tàu do

6.9 Page 59

▲back to top

Lҥi Hӳu Sang phө trách ngày ngày chҥy tӯ sông Ông Kèo ra sông Lòng Tàu ra rҧ

chӱi DiӋm, ÿe dӑa ÿánh nhau. Lính Bҧy ViӉn giӃt ngѭӡi ӣ VǊng Gҩm. NhiӅu ghe

thuyӅn tôm cá cӫa dân ÿi làm trong rӯng Sác bӏ cѭӟp giұt. NhiӅu ngѭӡi ÿi làm cӫi,

ÿánh cá bӏ bҳt ÿѭa ÿi chһt cây, làm lán xây dӵng căn cӭ cho các ÿѫn vӏ cӫa Bҧy ViӉn

hàng tuҫn mӟi ÿѭӧc thҧ vӅ. Ĉҥi ÿӝi Bình Xuyên do Ba Phӫ chӍ huy ÿóng ӣ Phѭӟc

Khánh ÿӕt phá trҥi ÿӏnh cѭ, bҳn giӃt dân di cѭ, ÿòi lұp chính quyӅn cӫa Bình Xuyên

tҥi xã… Không khí chiӃn tranh lan tràn vùng Phѭӟc Khánh, Phú Hӳu và mӝt dҧi

ÿѭӡng 19 tӯ Phѭӟc An qua Phѭӟc Thӑ tӟi Phѭӟc ThiӅn.

Trѭӟc tình hình ÿó, huyӋn ӫy mӝt mһt chӍ ÿҥo cho các xã có lӵc lѭӧng Bình

Xuyên tích cӵc liên hӋ vұn ÿӝng phân hóa hàng ngǊ chӍ huy, lôi kéo nhӳng phҫn tӱ

tiӃn bӝ vӅ vӟi cách mҥng, trѭӟc hӃt là hҥ chӃ sӵ phá phách cѭӥng bӭc dân chúng. Mһt

khác ÿӅ nghӏ vӅ trên (tӍnh ӫy và xӭ ӫy) cho hѭӟng giҧi quyӃt vҩn ÿӅ Bình Xuyên và

vҩn ÿӅ di cѭ.

Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa các chi bӝ, ÿӗng bào các xã, các gia ÿình có lính Bình

Xuyên ÿóng ÿӕi xӱ tӕt hѫn vӟi lӵc lѭӧng này và tҥo ÿiӅu kiӋn cho sӵ tiӃp xúc giӳa

cán bӝ vӟi chӍ huy và binh lính cӫa hӑ. Ӣ Phѭӟc An, chi bӝ ÿã tiӃp xúc ÿѭӧc vӟi Bҧy

Môn. Ӣ Phѭӟc Thӑ ÿӗng chí Tѭ Thái liên hӋ ÿѭӧc vӟi 1 ÿҥi úy Bình Xuyên là Tѭ Ĉҥi

tӯ ÿó quan hӋ vӟi NguyӉn Trӑng Trѭӣng, Ngô Quӕc Ĉһng và lôi kéo ÿѭӧc ban chӍ

huy tiӇu ÿoàn 3 ÿóng ӣ ÿây.

Ĉѭӧc sӵ ÿӗng ý cӫa HuyӋn ӫy, tháng 7 – 1955 các ÿӗng chí ӣ Phѭӟc An,

Phѭӟc Thӑ ÿã vұn ÿӝng tiӇu ÿoàn 3 bao vây bӭc hàng ÿӗn Phѭӟc Thӑ. Tên Ĉáp ÿӗn

trѭӣng cùng toàn bӝ ÿҥi ÿӝi ӣ ÿӗn này phҧi ÿem súng ra ÿҫu hàng. TiӃp ÿó tiӇu ÿoàn 3

bӭc rút ÿӗn Phѭӟc Long. Quân DiӋm ӣ Phѭӟc ThiӅn co lҥi trong ÿӗn bӕt.

Ӣ khu 3, cán bӝ ÿã thuyӃt phөc ÿѭӧc Ba Phú bӓ ý ÿӏnh thành lұp chính quyӅn

Bình Xuyên ÿӗng thӡi gài ÿѭӧc 4 thanh niên, 2 cán bӝ xã ÿӝi cӫa Phѭӟc Khánh và 1

du kích Phú Hӳu vào lӵc lѭӧng Ba Phú. Tên Lҥc, tên Thái vӕn là nhӳng ác ôn trong

vùng tӯ thӡi kǤ 1952 – 1954 lúc này vүn làm ÿӗn trѭӣng, ÿӗn phó ӣ Phѭӟc Khánh.

6.10 Page 60

▲back to top

Lӧi dung mâu thuҭn Bình Xuyên và DiӋm, chi bӝ Phѭӟc Khánh ÿã vұn ÿӝng và

hѭӟng dүn lӵc lѭӧng Ba Phú ÿӝt ҩp diӋt cҧ 2 tên trong mӝt ÿêm.

Tháng 8 – 1955, Ngô Ĉình DiӋm chuҭn bӏ mӣ chiӃn dӏch ÿánh vào Rӯng Sác.

Lӵc lѭӧng Bҧy ViӉn ÿã phân hoá lҥi càng hoang mang. Bҧy ViӉn phҧi cӱ Bҧy Môn

tìm gһp HuyӋn uӹ Long Thành. Sau khi xin ý kiӃn cӫa TӍnh uӹ, ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ cӫa

chi bӝ Phѭӟc An, ÿӗng chí Sáu Khánh gһp gӥ vӟi Bҧy Môn tҥi nhà mӝt cán bӝ xã

Phѭӟc an. Tҥi cuӝc hӑp này ÿҥi diӋn lӵc lѭӧng Bình Xuyên ÿӅ nghӏ: Xin ÿѭӧc gһp ÿҥi

diӋn xӭ uӹ; xin ÿѭӧc ÿӭng chân trên ÿҩt Long Thành, ÿѭӧc tiӃp tӃ và quan hӋ vӟi

cách mҥng, ÿѭӧc cung cҩp tin tӭc…

Ĉây cǊng là mӝt ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi ÿӇ lôi kéo nhӳng lӵc lѭӧng tiӃn bӝ trong

Bình Xuyên vӅ vӟi cách mҥng. TiӇu ÿoàn 3 và ban chӍ huy cӫa ông Bҧy Môn ÿã ngã

hҷn vӅ phía ta. Lӵc lѭӧng Ba Phú có xu hѭӟng ly khai Bҧy ViӉn và liên lҥc vӟi các

chi bӝ khu 3.

Tháng 9 – 1955, ÿӗng chí Bҧy Khánh ÿҥi diӋn cho xӭ uӹ theo ÿѭӡng hӧp pháp

vӅ Phѭӟc Thӑ. Tӯ ÿây, qua sӵ móc nӕi cӫa các ÿӗng chí Sáu Khánh, Mѭӡi Thӑ vӟi

Bҧy Môn, ÿӗng chí Bҧy Khánh ÿã ra tàu Bҧy ViӉn làm viӋc. Nhѭng ÿó cǊng là thӡi

gian chiӃn dӏch “Hoàng DiӋu” ÿѭӧc tiӃn hành (21). Ĉӗng chí Bҧy Khánh tӯ tàu Bҧy

ViӉn vӅ ÿѭӧc mӝt ngày thì quân DiӋm nә súng tҩn công Bình Xuyên.

Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa chi bӝ, ÿӗng bào ӣ các xã có chiӃn sӵ gҩp rút di tҧn chӍ

ÿӇ lҥi lӵc lѭӧng thanh niên, trung niên bҧo vӋ nhà cӱa, tài sҧn. Ӣ Phѭӟc Thӑ, tiӇu

ÿoàn 64 chính quy cӫa DiӋm tҩn công tiӇu ÿoàn 3 Bình Xuyên. Cӕi bҳn lung tung

trong xóm ҩp. Sau 2 giӡ chӕng cӵ, tiӇu ÿoàn 3 rút. Quân DiӋm tràn vào chiӃm ÿóng

xã. Lính DiӋm tiӃn rҩt chұm, mһc dù chӍ có vài trұn ÿөng ÿӝ nhӓ. Nhѭng tinh thҫn

quân Bҧy ViӉn ÿã rӋu rã nên chӍ chѭa ÿҫy nӱa tháng, 4000 quân Bình Xuyên ÿã bӏ

DiӋm ÿánh tan trong Rӯng Sác. Bҧy ViӉn bӓ chҥy ra VǊng Tàu rӗi sang Pháp.

Nhân thӡi cѫ ÿó, ÿѭӧc sӵ chӍ ÿҥo cӫa tӍnh uӹ, huyӋn uӹ Long Thành ÿã nhanh

chóng nҳm các ÿѫn vӏ Bình Xuyên trѭӟc ÿây có xu hѭӟng ngã theo cách mҥng. Bҧy

Môn cùng mӝt nӱa tiӇu ÿoàn 3 ÿѭӧc các ÿӗng chí Tѭ Thái, Mѭӡi Thӑ dүn ÿѭӡng vѭӧt

7 Pages 61-70

▲back to top

7.1 Page 61

▲back to top

lӝ 15 vӅ căn cӭ Suӕi Cҧ cӫa tӍnh. Mӝt bӝ phұn tàn quân khác cǊng thuӝc tiӇu ÿoàn 3

do Mѭӡi Ĉôi, Tѭ Ĉҥi chӍ huy chҥy vӅ núi Thӏ Vҧi ÿѭӧc huyӋn uӹ nҳm. Ӣ Phѭӟc

Khánh, ÿҥi ÿӝi Ba Phú tan rã gҫn hӃt chӍ còn 12 ngѭӡi ÿѭӧc chi bӝ Phѭӟc Khánh ÿѭa

vӅ lұp căn cӭ tҥi sӣ dӯa Phӫ Lӕ.

Quân Bình Xuyên tan rҧ, vǊ khí vӭt lung tung trong rӯng. HuyӋn uӹ chӫ trѭѫng

thu gom ÿӇ sӱ dөng khi cҫn thiӃt. Mһc dù thӡi gian này quân DiӋm vүn ÿang truy lùng

trong Rӯng Sác, nhѭng chi bӝ Phѭӟc An ÿã kӏp thӡi cҩt dҩu ÿѭӧc hàng chөc tҩn vǊ

khí ÿҥn dѭӧc và 2 máy thông tin lӟn. Chi bӝ Phѭӟc Khánh gom dҩu ÿѭӧc 4 khҭu cӕi

61, gҫn 20 súng và rҩt nhiӅu ÿҥn. Ĉӗng chí Tѭ Thái ÿѭa Mѭӡi Ĉôi, Tѭ Ĉҥi ÿi tìm kho

ÿҥn và lӵu ÿҥn cӫa tiӇu ÿoàn 3 ÿã lҩy ÿѭӧc 5 ghe lӟn, huy ÿӝng cán bӝ ÿҧng viên và

ÿӗng bào Phѭӟc Thӑ chӣ vӅ Ĉӗng Ông Trúc chôn dҩu an toàn.

Sau khi thanh toán các lӵc lѭӧng vǊ trang thân Pháp. Ngô Ĉình DiӋm tiӃp tөc

cӫng cӕ vai trò và ÿӏa vӏ cӫa mình, tә chӭc trѭng cҫu dân ý, phӃ truҩt Bҧo Ĉҥi. Ngay

tӯ trung tuҫn tháng 9, dân Long Thành ÿã ÿӑc thҩy trên các mһt báo Sài Gòn phát

hành vӅ huyӋn nhiӅu bài ÿҧ kích mҥnh Bҧo Ĉҥi và chӃ ÿӝ Bҧo Ĉҥi. Tháng 10, dӑc

theo lӝ 15 xuҩt hiӋn nhiӅu khҭu hiӋu “ÿҧ ÿҧo Bҧo Ĉҥi”, “Bҧo Ĉҥi hҥi dân” ÿѭӧc viӃt,

treo dán ӣ các nѫi công cӝng, trên tѭӡng công sӣ, nhà dân. Cѫ quan thông tin nguӷ

quyӅn tuyên truyӅn ҫm ӻ vӅ ngày “Trѭng cҫu dân ý”.

23-10-1955 – ngày trѭng cҫu dân ý - ӣ thӏ trҩn Long Thành diӉn ra mӝt cuӝc

diӉu hành do nguӷ quyӅn quұn tә chӭc gӗm phҫn lӟn là công chӭc, giáo viên, hӑc

sinh, tӅ xã và binh lính. Cӡ “quҿ ly” Phҩt phѫ. Lân múa om sòm. Hình cӫa DiӋm lӗng

trong khung lӟn, ÿһt trên hòm phiӃu, có dây xanh ÿӓ do các nӳ hӑc sinh mһc áo dài

khiêng. Hình Bҧo Ĉҥi nhӓ hѫn ngѫ ngác ӣ ÿҵng sau cho có vҿ “dân chӫ”. Dân chúng

hai bên ÿѭӡng ÿә ra coi rѭӟc hình, xem lân. Binh lính phát biӇu cӫa DiӋm cho mӑi

ngѭӡi bӓ vào thùng “dân ý” !.

Lúc này chiӃn dӏch Hoàng DiӋu vӯa kӃt thúc, tiӇu ÿoàn 64 còn ÿóng tҥi ÿӗn

Phѭӟc Thӑ. Ĉӗng bào trong xã ÿѭӧc hѭӟng dүn cӫa chi bӝ, kéo ra ÿӗn ÿҩu tranh ÿòi

bӗi thѭӡng nhà cӱa bӏ súng cӕi bҳn cháy, ÿә. Vӯa ÿòi bӗi thѭӡng, vӯa làm công tác

7.2 Page 62

▲back to top

binh vұn, mӡi anh em binh sƭ vӅ nhà chѫi, trò chuyӋn tác ÿӝng tình cҧm gia ÿình. Do

vұy, ngày “trѭng cҫu dân ý” lính tiӇu ÿoàn 64 ÿi bӓ phiӃu cǊng phá bҵng cách gҥch cҧ

DiӋm lүn Bҧo Ĉҥi, ÿӅ trên phiӃu “6 ÿӗng 1 lít gҥo”. Bӑn mұt vө theo dõi bӓ phiӃu

không dám làm gì lính phҧi cho hӝi tӅ ÿóng cӱa phòng bӓ phiӃu không cho lính tiӇu

ÿoàn 64 vào.

CǊng buәi sáng 23 – 10, tӯ Rҥch Bҧy, nhiӅu loҥt trung liên bҳn vӅ hѭӟng

Phѭӟc Lý. Gҫn 10 trái cӕi 61 nә rҧi rác quanh khu vӵc bҫu cӱ. Lính tráng, hӝi tӅ

hoҧng hӕt bӓ chҥy. Ĉӗng bào cǊng chҥy. Cuӝc “trѭng cҫu dân ý” phҧi hoãn tӟi nӱa

buәi mӟi “làm lҥi”. Nhӳng loҥt ÿҥn ÿó là cӫa nhóm Ba Phú ÿѭӧc chi bӝ Phѭӟc

Khánh, Phú Hӳu hѭӟng dүn thӵc hiӋn chӫ trѭѫng cӫa huyӋn uӹ phá ngày trѭng cҫu

dân ý.

Tӯ cuӕi tháng 10 – 1955, sau khi phӃ truҩt Bҧo Ĉҥi, Long Thành thay ÿәi quұn

trѭӣng. Bӑn thân DiӋm phát ÿӝng mӝt chiӃn dӏch tuyên truyӅn: “Không có hiӋp ÿӏnh

Giѫ-ne-vѫ không có hoà binh. Pháp ký mһc Pháp. Quӕc gia chuҭn bӏ Bҳc tiӃn…”.

Nguӷ quyӅn ӣ các xã ÿѭӧc cӫng cӕ. Sӕ hѭѫng quҧn trong hӝi tӅ cǊ ÿѭӧc ÿѭa

lên Long Thành, Biên Hoà hӑc vӅ công tác an ninh. Màng lѭӟi mұt vө, chӍ ÿiӇm ӣ các

xã hình thành. Cán bӝ kháng chiӃn cǊ bӏ lұp danh sách và theo dõi. Bӑn chӍ ÿiӇm giҧ

dân, ngѭӡi săn bҳn, làm cӫi, nhһt ve chai, lѭӧm mӫ cao su, bҳt cua, chem chép… xuҩt

hiӋn nhiӅu hѫn, sөc vào mӑi nѫi dò la sӵ ÿi lҥi và hoҥt ÿӝng cӫa nhӳng ngѭӡi kháng

chiӃn cǊ. Ӣ thӏ trҩn, Quӟi Thҥnh, Cao Ĉài hoҥt ÿӝng mҥnh. Mӝt vài xã, cán bӝ, ÿҧng

viên phҧi chuyӇn sang bán hӧp pháp. Mӝt sӕ ÿӗng chí bӏ bҳt nhѭ Tѭ Phѭѫng, Hai

Thông (Phú Hӳu) ÿѭa lên nhà lao Biên Hoà.

Tuy vұy nhӡ phong trào quҫn chúng ÿã xây dӵng tӯ ÿҫu năm, hҫu hӃt Ĉҧng

viên, cán bӝ ӣ các xã vүn ÿѭӧc an toàn và tiӃp tөc hoҥt ÿӝng có kӃt quҧ.

Ĉѭӡng dây giao liên công khai, bí mұt vүn thông suӕt. Tình hình ÿӏch tә chӭc

cӝng ӣ Chӧ Lӟn, mӝt ÿêm sát hҥi 83 cán bӝ kháng chiӃn cǊ ÿѭӧc huyӋn uӹ thông báo

kӏp thӡi tӟi tӯng chi bӝ ÿӇ có hѭӟng chuҭn bӏ ÿӕi phó. Ӣ Phѭӟc Khánh, ÿӏch lҩy

ngѭӡi ÿi huӹ ÿҥn cǊ ӣ VǊng Tàu, Bom nә. Mӝt sӕ ÿӗng bào bӏ chӃt. Chi bӝ xã vұn

7.3 Page 63

▲back to top

ÿӝng quҫn chúng ÿҩu tranh ÿòi bӗi thѭӡng. Ĉӏch phҧi trҧ mӛi gia ÿình có thân nhân

chӃt 150 ngàn. Quҫn chúng rҩt phҩn khӣi. Trong vùg cao su Bình Sѫn, An ViӉng,

công nhân ÿình công hѭӣng ӭng cuӝc ÿҩu tranh do “liên ÿoàn ÿӗn ÿiӅn ViӋt Nam”

phát ÿӝng. Bӑn chӫ sӣ vӝi vã tăng lѭѫng 3ÿ hòng mӷ dân, ngăn chһn phong trào.

Nhѭng chi bӝ ÿã vҥch rõ âm mѭu cӫa bӑn chӫ, vұn ÿӝng công nhân tҭy chay lѭѫng

mӟi, tiӃp tөc ÿình công phӕi hӧp cùng công nhân miӅn Ĉông. Do ÿó, tӟi tháng 11 –

1955, bӝ lao ÿӝng nguӷ buӝc phҧi có quyӃt ÿӏnh giҧi quyӃt lѭѫng cho công nhân 37

ÿӗng/1 ngày, làm viӋc 8 giӡ và sӱa sang ÿѭӡng xá, ÿҧm bҧo ÿiӋn nѭӟc thuӕc chӳa

bӋnh cho công nhân. Ĉҩu tranh thҳng lӧi, uy tín cách mҥng ÿѭӧc nâng cao.

Ĉһc biӋt, khu 3 ÿã thành lұp ÿѭӧc “ÿӝi công tác di cѭ”, do ÿӗng chí Trҫn Tҩn

Lӝc làm ÿӝi trѭӣng ÿһt dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo trӭc tiӃp cӫa ÿӗng chí Hai Thҳng tӍnh uӹ viên,

ÿһc phái cӫa tӍnh ӣ Long Thành. Ĉӝi công tác di cѭ ÿã móc nӕi ÿѭӧc 6 cѫ sӣ là ngѭӡi

cӫa ta bӕ trí tӯ miӅn Bҳc theo vào, trong ÿó có ÿӗng chí Phùng Văn Cҫn, nguyên là

chính trӏ viên mӝt ÿҥi ÿӝi bӝ ÿӏa phѭѫng Hҧi Phòng. Cҧ 6 cѫ sӣ ÿӅu có giҩy giӟi thiӋu

tӯ ngoài Bҳc. Anh em hoҥt ÿӝng ÿӅu vұn ÿӝng ÿӗng bào giáo dân vҥch tӝi ác ÿѭa dân

vào Nam cӫa ÿӏch, ÿòi vӅ miӅn Bҳc, ÿòi әn ÿӏnh ÿӡi sӕng, ÿòi liên tөc thѭ tín…

Phong trào ÿҩu tranh cӫa ÿӗng bào di cѭ lên mҥnh. Ĉӏch tә chӭc ÿѭa TiӇu ban liên

hӧp quӕc tӃ xuӕng thӏ sát các vùng ÿӏnh cѭ Phѭӟc Khánh, âm mѭu kích ÿӝng ÿӗng

bào di cѭ tӕ cáo miӅn Bҳc, ÿòi tài sҧn còn lҥi. Nhӡ cѫ sӣ ÿӝi công tác biӃt trѭӟc, bӕ trí

ÿѭa thѭ tӕ cáo lҥi ÿӏch. Trong lúc lӝn xӝn tiӃp rѭӟc, mӝt cѫ sӣ cӫa ta ÿã giao ÿѭӧc lá

thѭ này cho mӝt ngѭӡi Ҩn trong ÿoàn mà bӑn mұt thám không biӃt.

Ĉӗng bào di cѭ vӅ Phѭӟc Khánh hҫu hӃt quê ӣ Bҳc Ninh - Hҧi Phòng, không

quen phong thә, khí hұu và cách làm ăn ӣ Rӯng Sác. Lӧi dөng ÿһc ÿiӇm này, tә công

tác di cѭ ÿã vұn ÿӝng quҫn chúng ÿҩu tranh ÿòi chuyӇn vùng. Ĉӏch ÿem heo xuӕng

cҩp, theo quy ÿӏnh mӛi nhà mӝt con, nhѭng bӑn làm viӋc này ăn chһn, chia không

ÿӅu. Tә vұn ÿӝng ÿӗng bào ÿҩu tranh vҥch mһt chúng. Heo thӏt ăn rӗi ÿòi nӳa. Ĉӗ

ÿҥc cho thì ÿem bán rӗi ÿòi cái khác làm ÿӏch rҩt lúng túng. Cuӕi năm 1955, chính

quyӅn DiӋm buӝc phҧi dӡi sӕ dân di cѭ ӣ Phѭӟc Khánh vӅ Vƭnh Thanh. Âm mѭu tҥo

7.4 Page 64

▲back to top

thӃ kiӇm soát vùng Rӯng Sác cӫa ÿӏch bӏ phá vӥ. Ĉӗng bào di cѭ cǊng әn ÿӏnh ÿӡi

sӕng.

Cùng vӟi phong trào ÿҩu tranh dân sinh, dân chӫ, huyӋn uӹ chӍ ÿҥo ÿѭa các lӵc

lѭӧng Bình Xuyên ÿã nҳm ÿѭӧc vào hoҥt ÿӝng vǊ trang tuyên truyӅn diӋt ác.

4 giӡ chiӅu mӝt ngày cuӕi tháng 11, chiӃc xe zeep cӫa ÿҥi uý Cao Ĉài Lê

Thành Kham chҥy tӯ Thành Tuy Hҥ vӅ Phѭӟc Lý bӏ mӝt toán ngѭӡi có vǊ trang phөc

kích. Lê Thành Kham và tên lái xe bӏ bҳn chӃt. KӃ hoҥch diӋt ác cӫa khu 3 ÿã ÿѭӧc

lӵc lѭӧng Ba Phú thӵc hiӋn thành công. Trong khi ÿó, dân trong vùng ÿӗn ÿҥi: “Bình

Xuyên thù Cao Ĉài nên giӃt chӃt ông Kham”.

Ĉҫu tháng 12, trên lӝ 15, dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo cӫa các huyӋn uӹ viên Ba Ĉông, Bҧy

Bìa, chi bӝ Long Phѭӟc, Phѭӟc Thái kӃt hӧp vӟi lӵc lѭӧng Mѭӡi Ĉôi tә chӭc ÿѭӧc

mӝt cuӝc vǊ trang tuyên truyӅn gây tiӃng vang rӝng lӟn.

… Gҫn 40 xe ÿò, xe tҧi, xe du lӏch ÿѭӧc mӝt tә chӭc vǊ trang giҧ danh lính

“quӕc gia” chһn trên lӝ ÿѭa vào rӯng Phѭӟc Hoà. Hѫn 800 ngѭӡi trong ÿó có mӝt

nhóm sƭ quan nguӷ do 1 ÿҥi uý chӍ huy, ÿã ÿѭӧc nghe cán bӝ ta giҧi thích vӅ các ÿiӅu

khoҧn cӫa hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ, vӅ âm mѭu phá hoҥi hiӋp ÿӏnh cӫa Mӻ DiӋm và kêu

gӑi ngѭӡi góp phҫn ÿҩu tranh ÿòi Mӻ DiӋm phҧi thi hành hiӋp ÿӏnh.

Buәi mít tinh kӃt thúc, viên ÿҥi uý nguӷ ÿã lӝt mҩy bông mai trên ve áo trӏnh

trӑng lên tұn khán ÿài tһng cho Mѭӡi Ĉôi (ÿѭӧc ÿӗng chí Ba Ĉông giӟi thiӋu ta chӍ

huy lӵc lѭӧng vǊ trang cách mҥng vùng này), tӓ lòng khâm phөc và kính trӑng nhӳng

cán bӝ ViӋt Minh. 2 giӡ sau, lính tӯ Long Thành lên thì khu rӯng Phѭӟc Hoà ÿã

không còn 1 bóng ngѭӡi. Trong khi ÿó, theo chân hành khách trên nhӳng chuyӃn xe

ÿò tin “ViӋt Minh diӉn thuyӃt thiӋt hay” và “lӵc lѭӧng ViӋt Minh có tӟi ÿҥi ÿӝi trên lӝ

15” ÿã lan ÿӃn VǊng Tàu, Bà Rӏa, Sài Gòn, Biên Hoà.

Công tác vǊ trang tuyên truyӅn mҥnh làm cho quҫn chúng trong huyӋn phҩn

khӣi. Thanh niên mӝt sӕ xã ÿăng ký tòng quân. ĈӇ cӫng cӕ lӵc lѭӧng vǊ trang trong

tháng 12, dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo trӵc tiӃp cӫa bí thѭ huyӋn uӹ, khu 3 ÿã tuyӇn chӑn ÿѭӧc 5

7.5 Page 65

▲back to top

thanh niên bә sung cho lӵc lѭӧng Ba Phú. TiӃp ÿó tháng 2 – 1956 lҥi bә sung thêm 5

thanh niên nӳa quê Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh.

Ĉây cùng là thӡi gian ÿӏch tăng cѭӡng lӵc lѭӧng chính trӏ ÿӇ ÿӕi phó vӟi phong

trào cách mҥng. Tháng 2 – 1956, “Phong trào cách mҥng Quӕc gia” ӣ Long Thành

ÿѭӧc thành lұp, trình diӋn ban chҩp hành 9 ngѭӡi (do Lê Anh KiӋt làm chӫ tӏch, Trҫn

Văn Yên phó chӫ tӏch) và tuyên bӕ chѭѫng trình hành ÿӝng. Chӫ trѭѫng cӫa phong

trào cách mҥng quӕc gia là tұp hӧp tҩt cҧ các lӵc lѭӧng trong giáo chӭc, viên chӭc,

tôn giáo, kháng chiӃn cǊ ÿҫu hàng… Thành lұp các ÿoàn thӇ hoҥt ÿӝng chӕng cӝng.

Phө nӳ cǊng là mӝt thành phҫn quan trӑng cӫa phong trào cách mҥng quӕc gia,

ÿѭӧc tә chӭc mӝt ban chҩp hành 7 ngѭӡi (do Phҥm Thӏ Sang làm chӫ tӏch). Các ÿoàn

thӇ “Thanh niên cӝng hoà”, “Phө nӳ cӝng hoà” lҫn lѭӧt ra ÿӡi và tә chӭc mҥng lѭӟi

xuӕng xã.

Ngay sau khi ÿѭӧc thành lұp, phong trào cách mҥng quӕc gia ÿã ÿѭӧc nguӷ

quyӅn ÿѭa vào làm nòng cӕt cho viӋc tuyên truyӅn chӕng hiӋp thѭѫng tuyӇn cӱ và vұn

ÿӝng cә vǊ cho cuӝc bҫu cӱ Quӕc hӝi lұp hiӃn cӫa DiӋm. Suӕt tháng 2 và ÿҫu tháng 3

– 1956, khҳp nѫi trong huyӋn ÿӅu có chăng biӇu ngӳ, áp phích, phát loa ӫng hӝ DiӋm,

kèm theo ҧnh quҫn áo, máy cày…. biӇu thӏ tѭѫng lai “văn minh, cѫm ngon, áo ÿҽp”.

Nguӷ quyӅn các xã tә chӭc kiӇm tra hӝ khҭu lұp sә gia ÿình làm thҿ cӱ tri thay giҩy

thông hành, tҥo thӃ kiӇm soát chһt chӁ nhӳng gia ÿình kháng chiӃn.

Trѭӟc tình hình ÿó, huyӋn uӹ chӫ trѭѫng phát ÿӝng phong trào chӕng phá bҫu

cӱ cӫa DiӋm. TruyӅn ÿѫn ÿѭӧc tung vào các xóm ҩp “Ĉҧ ÿҧo bҫu cӱ bҩt hӧp pháp”,

“Mӻ DiӋn phҧi thӵc hiӋn hiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ. Phҧi thӵc hiӋn tәng tuyӇn cӱ”… Tә

thanh niên Phѭӟc Thӑ, Phѭӟc An ra căn cӭ chi bӝ ӣ rӯng Sác nhұn truyӅn ÿѫn cuӝn

tӯng cuӝn bӓ vào thùng ÿӵng ÿѭӡng ÿem vӅ. Ĉêm rãi khҳp xóm, tӟi sát nhà hӝi ÿӗng

xã. Ӣ Phú Hӳu, các cѫ sӣ trong dân vӋ nhұn truyӅn ÿѫn, tӕi ÿi tuҫn tra, ngѭӡi trѭӟc

coi, ngѭӡi sau rҧi rӗi quay lҥi hô hoán “Cӝng sҧn rҧi truyӅn ÿѫn”. Tҥi Phú Hӝi, truyӅn

ÿѫn ÿѭӧc rҧi ngay vào chӧ giӳa ban ngày. Trong vùng cao su, các cѫ sӣ ÿѫn tuyӃn ӣ

7.6 Page 66

▲back to top

nhà máy, ӣ các ê kíp cҥo thông qua các buәi ÿi làm tuyên truyӅn cho bà con cách phá

phiӃu bҫu…

Cùng vӟi hoҥt ÿӝng tuyên truyӅn, ta ÿҭy mҥnh hoҥt ÿӝng vǊ trang dѭӟi danh

nghƭa “giáo phái Bình Xuyên”. Cuӕi tháng hai, 4 tên thám báo trên sông Ông Kèo

(Phú Hӳu) bӏ giӃt.

Ĉêm 3 – 3, rҥng ngày 4 – 3 năm 1956, 1 bán ÿӝi vǊ trang cӫa lӵc lѭӧng Ba Phú

ÿѭӧc ÿӗng chí Cҫu và ÿӗng chí Mai HiӇn Thái dүn ÿѭӡng ÿӝt nhұp vào thӏ trҩn Long

Thành. Cӕi 61 li cӫa ta rót vào chi khu liên tiӃp 12 trái. Trung liên ÿһt tҥi sân banh

khu Kim Sѫn bҳn nhiӅu loҥt vào nhà lҫu chi khu. Lính nguӷ trong chi khu nhӕn nháo,

chҥy lung tung. Có tên công dân vө chҥy ra phӕ chui vào gҫm giѭӡng nhà ÿӗng bào,

nói vӟi bà già trong nhà: “Má ѫi, Cӝng sҧn vô ÿӯng chӍ tui”.

Mùng 4 tháng 3, ngày bҫu cӱ cӫa DiӋm ӣ Long Thành diӉn ra trong mӝt không

khí tҿ nhҥt, hoҧng hӕt và nѫm nӟp sӧ hãi. Lính rҧi khҳp các xã. Cҧnh sát chìm, nәi

lҧng vҧng suӕt ngày ӣ các khu vӵc bҫu cӱ. Có nѫi bӑn chӍ ÿiӇm còn leo lên trҫn nhà

theo dõi hành ÿӝng cӫa cӱ tri. Hӝi ÿӝng xã chҥy ÿӃn tӯng nhà thúc ngѭӡi ÿi bӓ phiӃu.

Nhѭng ngay tӯ sáng sӟm, viӋc bҫu cӱ ӣ nhiӅu xã vүn bӏ gián ÿoҥn.

Mӝt bán ÿӝi Bình Xuyên ÿѭӧc chi bӝ Phú Hӳu hѭӟng dүn tӯ Cà Lao bҳn sang

Cát Lái. Hӝi ÿӗng xã trӕn chҥy ӣ Phѭӟc an, ÿҥn ÿӕt nә cách phòng bӓ phiӃu không

ÿҫy 100 mét, cӱ tri lҩy lý do không an toàn bӓ vӅ. Trên sân trѭӡng hӑc sinh Bình Sѫn

– nѫi bӓ phiӃu - truyӅn ÿѫn chӕng bҫu cӱ xҩp nѭӟc ÿһt trên cӝt ÿèn tӯ ÿêm, gһp nҳng

khô bay theo gió rҧi khҳp nѫi, lính hoҧng hӕt dҽp cӱ tri ÿӇ thu lѭӧm. Ӣ ҩp Câu Kê

(Phú Hӳu), ông Hai Khoҿ uӕng rѭӧu giҧ say vӯa ÿi vӯa hô to “ӫng hӝ Ngô tәng thӕng

2 năm”. Cҧnh sát bҳt, tra hӓi, Ông trҧ lӡi: “Tôi già rӗi, sӕng có 2 năm. Tôi chӍ ӫng hӝ

2 năm thôi”. Chúng ÿành phҧi thҧ ra.

Cho tӟi tӕi, có xã chӍ ÿѭӧc nӱa sӕ cӱ tri ÿi bҫu. Trong sӕ phiӃu ÿӏch thu vӅ có

hàng ngàn phiӃu bҩt hӧp lӋ vì bӏ quét trҫu quҽt ngang quҽt dӑc, bӏ ҩn rách trѭӟc lúc bӓ

vô thùng, bӏ gҥch lung tung…

7.7 Page 67

▲back to top

Sau ngày ÿӝc diӉn bҫu cӱ, nhҩt là sau khi DiӋm ra hiӃn pháp (mùng 6-4-1956)

và tuyên ngôn 6 ÿiӇm (26-4-1956) nguӷ quyӅn ӣ Long Thành càng trҳng trӧn chӕng

hiӋp ÿӏnh và công khai tҩn công vào phong trào cách mҥng trong toàn huyӋn.

Hӝi ÿӗng xã thay thӃ các ban hӝi tӅ, có ÿҥi diӋn, có cҧnh sát. Thành phҫn trong

hӝi ÿӗng tұp trung là bӑn ác ôn, ÿӏa chӫ, nhѭng ÿһc biӋt ÿӏch rҩt chú ý lôi kéo sӱ dөng

sӕ cán bӝ kháng chiӃn cǊ vӯa ÿӇ khӕng chӃ các gia ÿình kháng chiӃn vӯa làm mҩt uy

tín kháng chiӃn trong nhân dân.

Dân vӋ ÿѭӧc xây dӵng, mӛi xã 1 tiӇu ÿӝi trang bӏ vǊ khí ÿҫy ÿӫ. Lӵc lѭӧng

công dân vө ÿѭӧc hình thành gӗm mӝt sӕ là dân di cѭ, mӝt sӕ là dân vӋ hoҥt ÿӝng tích

cӵc. Cѫ quan thông tin tuyên truyӅn: “7 ngѭӡi ViӋt cӝng ÿeo cӑng ÿu ÿӫ không gãy,

dân miӅn Bҳc ăn cám chӭ không có gҥo ăn…”.

Bӝ máy tӕ cӝng ÿѭӧc hình thành tӯ huyӋn xuӕng xã ҩp. Ӣ thӏ trҩn, chúng tә

chӭc gom sӕ cán bӝ kháng chiӃn cǊ lҥi hӑc tұp, phát ÿӝng ly khai Cӝng Sҧn. Lӟp mӣ

7 ngày tҥi trѭӡng hӑc do tên Lê Công QuǤnh phө trách. Nӝi dung xoay quanh viӋc vu

khӕng Cӝng sҧn cѭӟp công kháng chiӃn chӕng Pháp cӫa nhân dân, chia hai tә quӕc,

tri ân Ngô Ĉình DiӋm và chính nghƭa quӕc gia. Sau ÿó là tә chӭc xe cӡ Ĉҧng.

Ban tӕ cӝng huyӋn vӅ xã phát truyӅn ÿѫn, tұp trung dân nói chuyӋn. Chúng ÿѭa

mӝt sӕ ngѭӡi di cѭ bӏ mua chuӝc và mӝt sӕ tên kháng chiӃn cǊ ÿҫu hàng vӅ xuyên tҥc

nói xҩu miӅn Bҳc và cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp cӫa ta.

Các gia ÿình kháng chiӃn cǊ bӏ ÿӏch thѭӡng xuyên ÿӃn “thăm hӓi”. Bӑn công

dân vө, cҧnh sát, chӍ ÿiӇm theo dõi tӯng nhà gҳt gao. Tin hăm doҥ tung ra: “SӁ tұp

trung hӃt bӑn Cӝng Sҧn còn hoҥt ÿӝng”. Lӵc lѭӧng cҧnh sát do tên Mӻ, tên Quҧng chӍ

huy hoҥt ÿӝng mҥnh. Ĉһc biӋt, lӵc lѭѫng an ninh quân ÿӝi do Mѭӡi HiӃm, ÿҥi uý ÿһc

cҧnh miӅn Ĉông chӍ huy có mҥng lѭӟi chӍ ÿiӇm rӝng và rҩt nguy hiӇm. Bҵng mua

chuӝc, ve vãn vӅ kinh tӃ và cҧ hăm doҥ ÿàn áp khӫng bӕ, Mѭӡi HiӃm và tay chân cӫa

y ÿã xây dӵng ÿѭӧc cѫ sӣ trong cҧ hӑc sinh, tri thӭc và bӑn kháng chiӃn cǊ ÿҫu hàng.

Lӵc lѭӧng cӫa chúng hoҥt ÿӝng mҥnh nhҩt là vùng lӝ 19, 17 và rӯng Sác, gây nhiӅu

khó khăn cho ta.

7.8 Page 68

▲back to top

Ngay trong tháng 4, mӝt loҥt cán bӝ kháng chiӃn cǊ là cѫ sӣ cӫa chi bӝ Bình

Sѫn nhѭ cai Hoàng, cai RuӋ, cai TiӅn, cai Minh, xu Văn ÿã bӏ bҳt. Các ÿӗng chí trong

chi bӝ nhӡ công nhân ÿón ÿѭӡng báo tin, thoát ÿѭӧc vào rӯng.

Ӣ nhiӅu xã, cán bӝ ÿҧng viên phҧi chuyӇn hoàn toàn sang thӃ bҩt hӧp pháp.

Ban ÿêm phҧi lánh né, ÿәi chӛ ngӫ hai, ba nѫi không ÿӇ ÿӏch phát hiӋn.

Trѭӟc tình hình ÿó, huyӋn uӹ chӍ thӏ: Cán bӝ, ÿҧng viên không ÿѭӧc tham gia

hӑc tӕ cӝng và tә chӭc vұn ÿӝng quҫn chúng tҭy chay tӕ cӝng bҵng mӑi hình thӭc.

Mһt khác, dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo cӫa tӍnh, sau khi thành lұp ban binh vұn (tháng 4 – 1956)

huyӋn chӫ trѭѫng tăng cѭӡng gài ngѭӡi vào chính quyӅn nguӷ ÿӇ tҥo thӃ lâu dài và

trѭӟc mһt là hҥn chӃ sӵ ÿánh phá ӣ cѫ sӣ.

Thӵc hiӋn chӫ trѭѫng ÿó, Phú Hӳu, Phѭӟc an, Bình Sѫn, Long Phѭӟc, Tam

Phѭӟc, Long Tân ÿã ÿѭa ÿѭӧc mӝt sӕ cán bӝ kháng chiӃn cǊ là cѫ sӣ, là ÿҧng viên

vào hӝi ÿӗng xã, ÿѭa thanh niên vào dân vӋ. Lӵc lѭӧng này hoҥt ÿӝng ngay, phân hoá

hàng ngǊ cӫa ÿӏch, lôi kéo nhӳng phҫn tӱ lѭng chӯng. Do ÿó hoҥt ÿӝng tӕ cӝng cӫa

ÿӏch ӣ cҩp xã không ÿӅu khҳp và gҳt gao nhѭ chúng muӕn. Hӑc chӍ có tính hình thӭc

ai ÿi thì ÿi, không ÿi thì thôi. Trong khi ÿó các Hӝi ái hӳu vүn hoҥt ÿӝng tҥo ÿѭӧc sӵ

gҳn bó trong quҫn chúng, bҧo vӋ ÿѭӧc cán bӝ và cѫ sӣ.

Ĉҫu tháng 6, ÿӗng chí Sáu Phong phó bí thѭ huyӋn uӹ ÿi nhұn chӍ thӏ 4 HBC

cӫa Trung ѭѫng vӅ. Nӝi dung chính cӫa chӍ thӏ này là ÿiӅu lҳng mai phөc, ÿѭa ÿҧng

viên vào quҫn chúng ÿӇ bҧo vӋ lӵc lѭӧng và xây dӵng cѫ sӣ trong quҫn chúng.

ViӋc triӇn khai chӍ thӏ 4 HBC ӣ Long Thành bѭӟc ÿҫu có khó khăn. Hҫu hӃt

cán bӝ ÿҧng viên ÿӅu lo lҳng. Mӝt sӕ không muӕn ra vì sӧ ÿӏch bҳt. Tuy vұy, sau hai

tháng quán triӋt tӯ huyӋn uӹ tӟi cѫ sӣ, các cán bӝ Ĉҧng viên vүn chҩp hành nghiêm

chӍnh chӍ thӏ cӫa ÿҧng, lҫn lѭӧt ra dân tҥo thӃ hӧp pháp xây dӵng phong trào. ChӍ

riêng cҩp uӹ huyӋn vүn giӳ bán công khai ÿӇ nҳm và chӍ ÿҥo phong trào toàn huyӋn.

Ĉây cǊng là thӡi gian ÿӏch mӣ chiӃn dӏch Trѭѫng Tҩn Bӱu ÿánh vào phong trào

cách mҥng miӅn Ĉông (22). Cuӕi tháng 7, ÿҫu tháng 8, mӝt trung ÿoàn chӫ lӵc nguӷ

tràn vӅ Long Thành. Thӵc hiӋn khҭu hiӋu “DiӋt cán càn thanh”, bên ngoài, lính chính

7.9 Page 69

▲back to top

quy hành quân rҫm rӝ lùng sөc vào rӯng, ra ruӝng, ngoài sông, rӯng Sác tìm phá căn

cӭ cách mҥng, bên trong, lӵc lѭӧng chi khu, cҧnh sát, công an rình rұp bҳt bӟ.

Phӕi hӧp vӟi chiӃn dӏch Trѭѫng Tҩn Bӱu, nguӷ quyӅn ÿҭy mҥnh tӕ cӝng. Khҭu

hiӋu treo ÿҫy các nѫi “ViӋt cӝng là bán nѭӟc”, “DiӋt cӝng là yêu nѭӟc”, “Tӕ cӝng là

yêu nѭӟc”… hӑc tӕ cӝng căng thҷng hѫn, ai không ÿi lұp tӭc bӏ ÿӏch ghi sә ÿӇ theo

dõi.

Phong trào cách mҥng quӕc gia nhân cѫ hӝi này mӣ rӝng màng lѭӟi xuӕng cѫ

sӣ. Theo chân lính, bӑn tuyên truyӅn cho cái gӑi là phong trào cách mҥng quӕc gia ÿi

sâu vào các ҩp xã ve vãn, mua chuӝc nhӳng ngѭӡi kháng chiӃn cǊ. Ai chӏu tham gia

phong trào thì không bӏ theo dõi. Bҵng cách ép buӝc nhѭ thӃ chӍ trong vài tháng, xã

nào cǊng có thêm hàng trăm thành viên phong trào cách mҥng quӕc gia, ÿѭӧc phát thҿ

chӭng nhұn ngay mһc dù có hoҥt ÿӝng hay không hoҥt ÿӝng.

Bӑn chӍ ÿiӇm, do thám hoҥt ÿӝng mҥnh, mӝt sӕ tên rҩt lӧi hҥi nhѭ Mѭӡi HiӇm

(Phѭӟc An), Lѭu, Bҧy Sƭ, Bҧy Nhӓ, Mum (Phú Hӝi), Chín Ĉӕi (Phѭӟc Thӑ), Tѭ Lâm,

Toàn (Phú Thҥnh), Tám TiӃn, Út Hӗ (Thành Tuy Hҥ)…

Ĉӗng chí Khánh Phѭѫng cán bӝ phө nӳ tӍnh cùng 2 cѫ sӣ là chӏ Mѭӡi Mҥnh,

chӏ Sáu Ngài bӏ Giáo Lѭu chӍ ÿiӇm bҳt ӣ Phú Hӝi. Mѭӡi HiӃm dүn lính tұp kích căn

cӭ Bàu Mía (gҫn sӣ Bàu Lòng) lҩy hӃt tài liӋu ÿӗng chí Hà bҧo vӋ căn cӭ bӏ thѭѫng,

bӏ bҳt. Ĉӗng chí ÿã tӵ sát không ÿӇ chúng khai thác. Ĉӗng chí Chín Ân (Phú Thҥnh)

vӅ nhà trong ÿêm lҩy lѭѫng thӵc, chӍ ra ngoài ÿi tiӇu là bӏ chӍ ÿiӇm kêu lính bao nhà

bҳt ngay. Ӣ Long Tân bӑn chӍ ÿiӇm trҳng trӧn hѫn. ĈӇ có chӭng cӟ, chúng lѭӧm

truyӅn ÿѫn, cӡ ÿӓ nhét vào ÿҫu nhà, bөi chuӕi trong vѭӡn rӗi tә chӭc xét và bҳt. Gҫn

10 cán bӝ kháng chiӃn cǊ cӫa Long Tân là cѫ sӣ cӫa ta ÿã bӏ bҳt theo kiӇu nhѭ vұy.

Lҫn lѭӧt các ÿӗng chí Tѭ Lӝc (bình vұn), Mѭӡi DiӋn (Phú Mӻ), Sáu Kiên (Mӻ

Hӝi), Ĉӭc, Chín Ân, Chín Ân (Phú Thҥnh), Hoàng, Bҧy Bùng, Tú, Năm (Phѭӟc

KiӇn)… sa vào tay ÿӏch. ChӍ trong vòng hѫn hai tháng cӫa chiӃn dӏch Trѭѫng Tҩn

Bӱu, hѫn 20 ÿҧng viên nҵm vùng ÿã bӏ bҳt, không kӇ hàng chөc ngѭӡi kháng chiӃn cǊ

ÿã nҵm im mà ÿӏch nghi ngӡ bҳt thêm.

7.10 Page 70

▲back to top

Sӕ các chiӃn sƭ bӏ bҳt ÿӅu giӳ vӳng ÿѭӧc khí tiӃt cách mҥng, nhӡ ÿó cѫ sӣ

không bӏ bӇ. Ӣ Bình Sѫn ÿӏch bҳt ÿѭӧc ÿӗng chí Hoa, 1 ÿoàn viên công nhân. Khi

chúng chӣ vӅ Biên Hoà, ngang cҫu sông Buông, Hoa cѭӟp tay lái quҽo xe ÿâm vô

cҫu, nhѭng Hoa không chӃt. Ĉӏch treo anh ÿánh suӕt ngày suӕt ÿêm. Khai thác không

ÿѭӧc, chúng ÿѭa anh ra Côn Ĉҧo. CǊng nhѭ ÿӕi vӟi Hoa, hҫu hӃt sӕ các ÿӗng chí bӏ

bҳt ÿӧt chiӃn dӏch Trѭѫng Tҩn Bӱu ÿӅu bӏ ÿӏch ÿѭa ra Côn Ĉҧo và mӝt sӕ ÿông trong

ÿó ÿã không bao giӡ trӣ vӅ quê hѭѫng.

Mһc dù ÿӏch ÿánh phá quyӃt liӋt nhѭ vұy, nhѭng trong suӕt thӡi gian này,

huyӋn uӹ vүn bám ÿѭӧc ÿӏa bàn Lòng Chҧo và Thanh Nguyên. Các cán bӝ ÿҧng viên

còn lҥi vүn bám giӳ phong trào. Ĉӗng bào, trӯ mӝt sӕ ít hoang mang vì thҩy ÿӏch

công khai phá hiӋp ÿӏnh, còn phҫn lӟn vүn giӳ ÿѭӧc niӅm tin vào Ĉҧng và Bác Hӗ.

TӃt trung thu năm 1956, Ngô Ĉình DiӋm bày trò gӣi thѭ cho thiӃu nhi. Ӣ vùng

Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh xuҩt hiӋn mӝt bài vè, trҿ nít hát khҳp nѫi:

“ThiӃu nhi là cháu Bác Hӗ

Ai thèm làm cháu thҵng Ngô bao giӡ”.

Ӣ An Lӧi, công dân vө mӣ bình dân hӑc vө. Chúng là mӝt cái chòi bên ÿình

làm lӟp hӑc. Có mӝt bài chính tҧ:

“Ngày xѭa con cháu cө Hӗ

Bây giӡ con cháu cө Ngô rõ ràng”

Hôm sau, mӑi ngѭӡi tӟi lӟp thҩy trên bҧng có 2 câu thѫ nӳa:

“Ai thèm làm cháu thҵng Ngô

Còn vài năm nӳa cө Hӗ vô ÿây”

CǊng nhѭ ӣ khu 3, bӑn công dân vө ra sӭc dò xét nhѭng chҷng tìm ÿѭӧc ai hӃt.

Ít lâu sau, vào mӝt ÿêm chòi bӏ ÿӕt, chúng bӓ luôn viӋc dҥy hӑc.

Ngang cҫu Phѭӟc Khánh có 1 khҭu hiӋu lӟn “diӋt cӝng là yêu nѭӟc”. Mӝt ÿêm

có ngѭӡi ra dùng sѫn ÿen ÿánh mӝt dҩu sҳc (') to tѭӟng trên chӳ “yêu”. Sáng sӟm cҧ

chӧ bàn tán “diӋt cӝng là yӃu nѭӟc”. Bӑn cҧnh sát chӱi rӫa om sòm và phҧi leo lên hҥ

khҭu hiӋu ҩy xuӕng.