Lang Ben Go xua va nay 2-10

Lang Ben Go xua va nay 2-10



1 Pages 1-10

▲back to top


1.1 Page 1

▲back to top


Phía dѭӟi là mӝt cái "khăn" buӝc gút ra phía sau. Phía trѭӟc
che kín phía sau xoҳn quăn, tӃt thành nhӳng búp nhӓ, nҵm ӕp
che phӫ kín cҧ phҫn gáy. "Khăn" có 6 băng hoa văn, cách nhau
bҵng mӝt ÿѭӡng chӍ nәi, phía chính giӳa trán rӝng, hҽp dҫn vӅ
phía sau. Tính thӭ tӵ tӯ phía trán trӣ lên, các băng 1, 5 là nhӳng
bông hoa, hình cөc tròn 4 cánh . Băng 2, 4 là nhӳng cánh hoa
ÿѭӧc xӃp lҥi thành hàng. Băng 3 rӝng nhҩt, hình thoi, chính giӳa
là nhөy tròn vӟi 4 cánh hoa cách ÿiӋu. Băng hình bông hoa gӗm
ba cánh xӃp làm hai tҫng, tҥo nên ÿѭӡng viên cӫa "khăn".

1.2 Page 2

▲back to top


Cә tròn, ÿeo trang sӭc rӝng gҫn che kín cҧ phҫn ngӵc. Vòng
trang sӭc, phҫn giӳa rӝng, nhô dҫn lên phía cә, gӗm năm băng
hoa văn. Băng 1, 2, 3 là nhӳng cánh hoa cách ÿiӋu, xӃp thҷng
hàng ÿҫu nhӑn chúc xuӕng dѭӟi. Băng 4 gӗm nhӳng hình
vuông, lӟp 5 là nhӳng chҩm dҧi. Trên phҫn cánh tay còn lҥi
cNJng có mӝt vòng trang sӭc tѭѫng tӵ, rӝng ӣ giӳa, hҽp dҫn vào
, gӗm năm băng.
Bөng thon, hông eo, ÿӇ hӣ rӕn. Phía dѭӟi là mӝt loҥi xam pӕt
phӭc tҥp, hình nhѭ gӗm ba cái gӝp lҥi. Váy chính phía trѭӟc
ÿѭӧc kéo lên và túm lҥi phía sau hông, che phҫn mông, tҥo
thành mӝt cái nѫ lӟn ӣ trên mông. NӃp gҩp nhӓ, cách ÿӅu nhau.
Trên váy chính, ngay cҥnh bên dѭӟi, có mӝt dây nӏt, khóa
nhѭ hình hai con sӕ 8 lӗng nhau. Nӳ có ba băng hoa văn. Băng
giӳa rӝng, gӗm nhӳng hình thuүn xӃp ÿôi, hai băng viӅn mép.
Dѭӟi ÿai gҳn nhӳng tua buông thõng, hình hoa tròn chҥm nәi.
Ĉuôi nhӳng tua này là nhӳng bông hoa 3 cánh, rNJ ngѭӧc xuӕng
phía chân.
Trên mép váy hình nhѭ còn có mӝt dҧi thҳt lѭng buӝc thành
nѫ ӣ phía trѭӟc.
Phҫn mҳt cá chân có ÿeo vòng trang sӭc, kiӇu hình hoa cúc
nhөy to tròn, cánh nhӓ viӅn quanh. Tính tӯ mép xà rông (tӭc

1.3 Page 3

▲back to top


phҫn dѭӟi rӕn) xuӕng ÿӃn chân, phҫn này ÿã chiӃm gҫn 2/3
chiӅu cao bӭc tѭӧng. Hai bàn chân trҫn, to, thô , ÿӭng hѫi dҥng.
Hình vӁ 2. Khӕi tѭӧng bҵng sa thҥch phát hiӋn qua thám sát
ӣ Phѭӟc Hӝi.
+ Ngoài ra còn phát hiӋn ÿѭӧc mӝt sӕ xӍ sҳt, xӍ gҳn vӟi sành
bӏ mu lít hóa.

1.4 Page 4

▲back to top


b. KӃt quҧ ÿiӅu tra nghiên cӭu vӅ khҧo cә hӑc.

1.5 Page 5

▲back to top


Cuӕi thӃ kӹ trѭӟc, Hamy ÿã thông báo vӅ chiӃc rìu ÿӗng và
nhӳng chiӃc rìu bôn bҵng ÿá mài phát hiӋn ÿѭӧc ӣ BӃn Gӛ (1).
Năm 1934, Georges Migon cNJng ÿã thông báo nhӳng nhұn xét
vӅ nhӳng hiӋn vұt phát hiӋn ӣ hai làng Long Hѭng và An Hòa
(2). Louis Malleret ÿã hӋ thӕng lҥi nhӳng phát hiӋn này, trong ÿó
có nhӳng phát hiӋn cӫa chính tác giҧ vӅ ba chiӃc rìu ÿӗng thau ӣ
An Hѭng, (Tân Hѭng) (3). Bên cҥnh ÿó có nhӳng phát hiӋn lҿ tҿ
trong vùng và quanh vùng ÿѭӧc ÿѭa vào sѭu tұp ӣ Bҧo tàng
Lӏch sӱ ViӋt Nam dѭӟi mӝt cái tên chung là ÿӗ ÿá Biên Hòa (4).
Trѭӟc năm 1975, gò Phѭӟc Hӝi là mӝt căn cӭ quân sӵ cӫa
Mӻ. Trong quá trình làm hӋ thӕng giao thông hào quanh khu
vӵc căn cӭ, nhân dân kӇ lҥi ÿã ÿào ÿѭӧc 4 tѭӧng ÿá. Sau năm
1975, nhà Bҧo tàng Ĉӗng Nai ÿã nhiӅu lҫn tә chӭc ÿiӅu tra vùng
BӃn Gӛ, ÿáng chú ý có ÿӧt năm 1977 – 1979 phӕi hӧp vӟi ViӋn
Khoa hӑc xã hӝi TP. Hӗ Chí Minh, nhѭng cNJng chӍ phát hiӋn
ÿѭӧc hiӋn vұt lҿ tҿ. Năm 1993, ông Tám Bùng còn cho biӃt
trong nhà ông, trѭӟc 1945, còn có nhӳng chiӃc rìu ÿá mài nhһt
ÿѭӧc ӣ ruӝng, ông và bà chӏ ÿã cӕ công tìm lҥi, nhѭng không có
(1) 13. Hamy, E. T. 1897. L’ Age de la piere dans l’arrondissement de Biên Hòa. BMHN, T III. Paris: 48-52.
(2) 14. Choniques, 1935. BEFEO, XXXIV, Hanoi : 760-761
(3) 15. Lê Trung - NguyӉn Văn Huyên, 1976. Mӝt nhóm hiӋn vұt ÿá ӣ Biên Hòa. Khҧo cә hӑc 18: 54-60. Theo sә
ÿăng ký ViӋn Bҧo tàng lӏch sӱ ViӋt Nam, tұp 11, LSa, tұp 12 LSb, 150 hiӋn vұt ÿá và 1 hiӋn vұt gӕm. HiӋn vұt
này là phҫn chân ÿӃ tròn cӫa mӝt loҥi ÿӗ ÿӵng, xѭѫng nâu, mӏn, áo gӕm ÿӓ. Có thӇ mҧnh gӕm này mang truyӅn
thӕng Gò Bông.
(4) Malleret, L. 1959-1963. L’Archéologie du delta du Mékong. T.I-2vol.1959, T.II, 2vol. 1960. T.III. 2vol.
1962. T.IV. 1963. BӃn Gӛ ӣ T.IV, tr. 122- 123 (298-221/10-6 229-221/10-7).

1.6 Page 6

▲back to top


kӃt quҧ. Ông Ba Ĉӭc cNJng cho biӃt cҥnh nhà, có ngѭӡi hàng
xóm có mӝt chiӃc rìu ÿá mài, ÿӇ trên ÿҫu giѭӡng ÿӇ trӯ tà cho
trҿ em. Khi hӓi ÿӃn, thì vӏ chӫ nhà này chӍ cho biӃt là hiӋn vұt
nhһt ÿѭӧc ӣ ruӝng và nay trong nhà không còn nӳa. Vùng giáp
ranh giӳa hai ҩp Phѭӟc Hӝi và An Xuân có mӝt ÿӏa danh gӑi là
Tҫm Sét, ÿѭӧc dùng ÿӇ chӍ con rҥch và nhӳng mҧnh ruӝng
quanh ÿҩy. Nhân dân kӇ nhiӅu chuyӋn vӅ nhӳng tai nҥn do tҫm
sét gây ra trên nhӳng mҧnh ruӝng này, nhѭng chúng tôi chѭa có
ÿiӅu kiӋn ÿӃn ÿӇ khҧo sát. Anh Ba Trѭѫng cho biӃt ÿã nhһt ÿѭӧc
tҥi ÿây mӝt lѭӥi tҫm sét.
Khu lò sҳt ThiӃt Tѭӧng, tӯ thӡi mӣ cӱa, vӟi viӋc phát triӇn
cӫa công cuӝc xây dӵng nhà cӱa, nhân dân ÿã ÿӃn ÿào hӃt sҳt, xӍ
ÿem vӅ làm nӅn, móng nhà. Mӝt xѭӣng gҥch cѫ giӟi ÿã ÿѭӧc
xây dӵng tҥi ÿây và các máy xúc, máy ӫi tiӃp tөc quá trình dӑn
sҥch di tích ÿӇ lҩy ÿҩt làm vұt liӋu xây dӵng. Lò cә cách mһt ÿҩt
hiӋn nay hѫn 10m.
Quá trình xây dӵng nhà cӱa, ÿào giӃng v.v... nhân dân thӍnh
thoҧng cNJng phát hiӋn nhӳng hNJ tiӅn ÿӗng thӡi NgөyӉn.
c. Vài nhұn xét tәng quát:
Hai tác giҧ phө trách thám sát nhұn ÿӏnh rҵng 4 hӕ khai quұt
ÿã cho thҩy di tích BӃn Gӛ có hai loҥi hình di tích cѭ trú và di

1.7 Page 7

▲back to top


tích thӡ cúng, vӟi niên ÿҥi khoҧng nhӳng thӃ kӹ VIII-IX. Ĉó là
mӝt nhұn xét ÿúng.
Do tính chҩt bӏ xáo trӝn cӫa tҫng văn hóa, chúng ta có thӇ
thҩy rҵng nhӳng con ngѭӡi cӫa các thӃ kӹ sau có thӇ còn sӱ
dөng cho ÿӃn nhӳng thӃ kӹ XVII. Sau ÿó có thӇ là nhӳng di tích
này bӏ phá hӫy và ngѭӡi mӟi ÿӃn lҥi xây dӵng nên nhӳng cái
mӟi. Trên khu vӵc nhӳng ÿӃn ÿài cNJ, ngѭӡi ta xây nên nhӳng
ÿình, chùa, làm nghƭa ÿӏa, làm nѫi cѭ trú, cái nӅn truyӅn thӕng
cӫa nhӳng phong cҧnh hiӋn ÿҥi. Khu cѭ trú cә ӣ phҫn dѭӟi chân
gò, thì trên cѫ sӣ nhӳng cӑc nhà sàn cNJ, ngѭӡi ta lên tiӃp, vѭӧt
thә làm nhà ÿҩt và làm nhà trӋt mӝt tҫng.
Nhӳng hiӋn vұt nҵm trong sӵ xáo trӝn cӫa tҫng văn hóa cNJng
cho phép chúng ta có thӇ thҩy ÿѭӧc nguӗn gӕc lâu ÿӡi cӫa
chúng, trong cái thӃ cӫa tính ÿӗng ÿҥi, ÿѭӧc xӱ lý nhѭ mӝt tàn
dѭ. KӃt hӧp vӟi nhӳng phát hiӋn khác ӣ Ĉӗng Nai, trong vùng
lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai, cNJng nhѭ nhӳng phát hiӋn qua các cuӝc
ÿiӅu tra, chúng ta có thӇ dӵng lҥi vài nét sѫ lѭӧc vӅ quá trình
phát triӇn mҧnh ÿҩt Hòa Hѭng, tӯ thӃ kӹ VIII trӣ vӅ trѭӟc.
Nhӳng chiӃc rìu ÿá mài phát hiӋn ÿѭӧc ӣ BӃn Gӛ có thӇ xӃp
chúng vào giai ÿoҥn BӃn Ĉò, nhӳng chiӃn rìu ÿӗng thau vào giai
ÿoҥn Dӕc Chùa. Gӕm cӭng văn in, ӣ các tӍnh phía Bҳc cNJng ÿã

1.8 Page 8

▲back to top


có nhӳng phát hiӋn lҿ tҿ trong các di tích khҧo cә ӣ NghӋ An:
Ĉӗng Mӓm, ĈӅn Ĉӗi, ӣ Ĉông Nam Bӝ cNJng ÿã phát hiӋn ӣ Dӕc
Chùa (1). Nhӳng phát hiӋn khҧo cә hӑc ӣ Cҫn Giӡ ÿã chӭng thӵc
sӵ tӗn tҥi cӫa chúng qua mӝt lӟp văn hóa, mһt dѭӟi lӟp văn hóa
thuӝc các di tích mӝ táng.
Gӕm cӭng văn in phә biӃn ӣ vùng duyên hҧi và các tӍnh phía
Nam cӫa Trung Quӕc. Các nhà nghiên cӭu Trung Quӕc ÿӅu có ý
kiӃn là sӵ phân bӕ cӫa chúng có liên quan ÿӃn sӵ hình thành và
phát triӇn cӫa ngѭӡi ViӋt cә cách ÿây 4000 - 5000 năm (2). Do
tính khác biӋt vӅ ÿӏa phѭѫng, ngѭӡi ta ÿã phân theo nhӳng
phong cách thuӝc văn hóa Lѭӥng Chӳ ӣ hҥ lѭu Trѭӡng Giang,
văn hóa Phàn Thành Ĉôi vùng Giang Tây, văn hóa Thanh Gia
Vѭѫng (văn hóa Ĉҥi Khê) vùng hӗ Ĉӝng Ĉình ӣ Hӗ Nam, văn
hóa Thҥch HiӋp vùng bҳc Quҧng Ĉông hoһc là chѭa xác ÿӏnh
ÿѭӧc thuӝc vӅ nӅn văn hóa khҧo cә nào ӣ vùng nam Quҧng
Ĉông (1). Dƭ nhiên ÿây cNJng là nhӳng vҩn ÿӅ ÿѭѫng còn tranh
luұn.
Nhӳng hiӋn vұt khác có thӡi gian tӗn tҥi tѭѫng ÿӕi lâu, có
thӇ sӟm nhҩt thuӝc giai ÿoҥn Óc Eo, trѭӟc Công Ngөyên, nhѭng
chúng chѭa phҧi là nhӳng hiӋn vұt có thӇ làm tiêu chí ÿӇ ÿӏnh
(1) 17. Ĉào Linh Côn, NguyӉn Duy TǤ. 1993. Ĉӏa ÿiӇm khҧo cә hӑc Dӕc Chùa. NXBKHXH, HN.
(2) 18. Urban Council. 1993. Collected Essays on the Culture of Ancient Yue People in South China. Hong Kong.

1.9 Page 9

▲back to top


niên ÿҥi trong tình hình tҫng văn hóa ÿã bӏ xáo trӝn. Dù sao, vӟi
nhӳng chӭng cӟ ít ӓi ÿó, chúng cho phép chúng ta luұn chӭng
vӅ sӵ có mһt cӫa nhӳng con ngѭӡi xѭa, ÿã sinh sӕng liên tөc
trên mҧnh ÿҩt này tӯ ÿҫu Công Ngөyên cho ÿӃn khoҧng thӃ kӹ
X. Mӝt gҥch nӕi vӅ sӵ liên tөc ÿӕi vӟi nhӳng di tích cѭ trú và
nhӳng di tích thӡ cúng ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh vào khoҧng thӃ kӹ thӭ
VIII-IX. Sӱ liӋu thành văn, tuy ÿã ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi viӋn dүn,
nhѭng chѭa cө thӇ, kӃt hӧp vӟi nhӳng tѭ liӋu hiӋn vұt, tuy còn ít
ӓi, dù sao cNJng là nhӳng tia sáng rӑi vào sӵ kӃ thӯa liên tөc cӫa
nhӳng con ngѭӡi ÿã có công khai phá mҧnh ÿҩt này.
Khӕi tѭӧng ngѭӡi bҵng sa thҥch là mӝt ÿóng góp cӫa nhӳng
phát hiӋn ӣ BӃn Gӛ ÿӕi vӟi nghӋ thuұt Khѫ Me. Ӣ Bҧo tàng
Guimer có mӝt bӭc tѭѫng tӵ, cao 2,45m, phát hiӋn ӣ tӍnh Preah
Thkhol, Philippe Stern ÿoán ÿӏnh niên ÿҥi cӫa nó vào giai ÿoҥn
II cӫa nghӋ thuұt Khѫ-me, cuӕi thӃ kӹ XII. Khӕi tѭӧng
Dvarapala này hai tay còn Ngөyên, ÿӥ lên ÿҫu mӝt chiӃc gұy, do
ÿó có thӇ suy ÿoán rҵng dҩu vӃt còn lѭu lҥi ӣ giӳa hai bàn chân
cӫa tѭӧng BӃn Gӛ là vӃt tích cӫa mӝt chiӃc gұy ÿá. Bӭc tѭӧng
Dvarapala Ӣ Bҧo tàng Guimer, thô, hoa văn trang sӭc ӣ ngӵc,
tay, bөng, hѫi khác vӟi khӕi tѭӧng BӃn Gӛ. Tѭӧng BӃn Gӛ còn
(1) The Museum of Zhong Shan city. 1991. A Pictoral collection of the Historical Relics of Zhong Shan city.
Hong Kong. Ҧnh 18.

1.10 Page 10

▲back to top


lѭu lҥi nhiӅu vӃt tích cӫa nghӋ thuұt trang trí hoa văn thӡi trên
Khѫ-me.
Tuy nhiên ÿiӅu cҫn phҧi làm cho rõ thêm, nhѭng có thӇ nói
rҵng Hòa Hѭng là mӝt mҧnh ÿҩt ÿѭӧc các tӝc ngѭӡi cӫa nhiӅu
nӅn văn minh ÿӃn quҫn cѭ, lұp nghiӋp, liên tөc, xuyên suӕt cҧ
mӝt thӡi kǤ lӏch sӱ dài bҳt ÿҫu tӯ thӡi ÿҥi ÿӗ ÿӗng thau. Các tӝc
ngѭӡi này ÿӅu có chung mӝt gӕc ngѭӡi ViӋt cә. Nhӳng mӕi liên
lҥc giao lѭu trao ÿәi giӳa các tӝc ngѭӡi và quyӅn làm chӫ là
nhӳng vҩn ÿӅ tӃ nhӏ, nên có sӵ phân biӋt rҥch ròi.
2. Tӯ 1945 trӣ vӅ trѭӟc ÿӃn thӡi các chúa NguyӉn:
KӃt quҧ cuӝc thám sát ӣ Phѭӟc Hӝi có thӇ ÿã chӭng tӓ chúng
là nhӳng hiӋn vұt thuӝc thӡi kǤ tái thӕng nhҩt cӫa Chân Lҥp. Tӯ
thӃ kӹ IX ÿӃn thӃ kӹ XII là thӡi kǤ thӏnh trӏ cӫa Chân Lҥp. Di
tích bӏ phá hӫy vào thӡi kǤ suy yӃu cӫa Chân Lҥp. Sӵ ghi chép
cӫa sӱ liӋu chӍ cho chúng ta biӃt ÿѭӧc nhӳng nét chính cӫa giai
ÿoҥn này mà thôi. ChӍ có thӇ suy ÿoán vào thӡi này tӝc ViӋt ÿã
có nhiӅu ngѭӡi vào làm ăn sinh sӕng trên mҧnh ÿҩt này. Bҳt ÿҫu
tӯ thӃ kӹ XVII, sӵ viӋc có vҿ hѫi rõ ràng chút ít.
Mӕi quan hӋ giӳa chúa NgөyӉn và vùng ÿҩt này là mӕi quan
hӋ giӳa hai nѭӟc. Năm 1692 chúa NgөyӉn mӟi ÿһt trҩn Thuұn
An. Năm 1697 mӟi ÿһt phӫ Bình Thuұn gӗm hai huyӋn: An

2 Pages 11-20

▲back to top


2.1 Page 11

▲back to top


Phѭӟc, Hòa Ĉa, ÿһt dinh Bình Thuұn gӗm 4 ÿҥo: Phan Rang,
Phan ThiӃt, Ma Li, Phӕ Hài (1).
Trong quá trình giҧi quyӃt nhӳng vҩn ÿ vӟi Chăm Pa, Chúa
NgөyӉn cNJng ÿӗng thӡi tiӃn hành nhӳng mӕi bang giao vӟi
Chân Lҥp. Theo Lѭѫng Văn Lӵu (2) Chúa sai NgөyӉn Phѭӟc
Ngөyên (ӣ ngôi 1613 - 1635) gҧ con gái thӭ ba cho Chey
Chetta II (ông Chân). Theo Phan Khoang (3) thì sӭ bӝ NgөyӉn ÿã
ÿӃn kinh ÿô Oudong ÿӇ xin lұp cѫ sӣ ӣ Prey kor. Năm 1658 sӱ
ta chép rҵng Nһc Ông Chân ÿánh phá Thuұn Quҧng, bӏ bҳt,
ÿѭӧc tha vӅ, bҳt phҧi xѭng thҫn triӅu cӕng và giúp ÿӥ ngѭӡi
ViӋt sang làm ăn sinh sӕng ӣ Mӛi Xùy và Ĉӗng Nai. Theo
Maspéro thì do viӋc nӝi tranh cӫa vѭѫng thҩt Chân Lҥp, chúa
NgөyӉn Phúc Tҫn (ӣ ngôi 1648-1647) nhân cѫ hӝi can thiӋp vào
nӝi bӝ cӫa hӑ (1). Ĉó là lҫn ÿҫu tiên chúa NgөyӉn ÿem quân
ÿánh Chân Lҥp.
Năm 1679, tuy không phҧi là lãnh thә cӫa mình, nhѭng
NgөyӉn Phúc Tҫn ÿã bҳt phó vѭѫng Chân Lҥp chia ÿҩt cho Trҫn
Thѭӧng Xuyên dung thân Ӣ vùng Ĉӗng Nai. Chúa NgөyӉn
Phúc Chu (ӣ ngôi 1691-1725) năm 1698 phái NgөyӉn Hӳu Kính
làm thӕng soái, kinh lѭӧc Ĉông Phӕ, lұp hai dinh: Trҩn Biên
(1) 20. Ĉào Duy Anh. 1964. Ĉҩt nѭӟc ViӋt Nam qua các ÿӡi. NXB Khoa hӑc. HN 157.
(2) 21. Lѭѫng Văn Lӵu, 1 972, tұp I. Trҩn Biên cә kính, tác giҧ xuҩt bҧn.
(3) 22. Phan Khoang, 1970. ViӋt sӱ: Xӭ Ĉàng Trong 1558-1777. Khai Trí - Sài Gòn.

2.2 Page 12

▲back to top


(Biên Hòa) và Phiên Trҩn (Gia Ĉӏnh), thành lұp xã, thôn,
phѭӡng, ҩp, khai khҭn ruӝng ÿҩt, chia ranh giӟi các ÿѫn vӏ hành
chính, thu thuӃ tô, dung, lұp sә ÿinh, ÿiӅn. Tӝc ViӋt tӯ kiӅu dân,
ÿã cùng vӟi các tӝc ngѭӡi khác trӣ thành thҫn dân cӫa chúa
NgөyӉn ӣ vùng ÿҩt này. Cách gӑi Ĉàng Trong, Ĉàng Ngoài,
chӭng tӓ vӅ mһt quan niӋm, trong ngoài chӍ là hai mһt cӫa mӝt
thӵc thӇ, hai Ĉàng vүn dùng chung mӝt niên hiӋu cӫa nhà Lê.
Sӵ cát cӭ vүn khoác mӝt lӟp áo chính thӕng, có lӁ ÿó cNJng là
mӝt biӇu hiӋn cӫa ý thӭc thӕng nhҩt trong lòng dân cӫa cҧ hai
miӅn ӣ thӃ kӹ thӭ XVII. Tình hình ÿó, mһt nào cNJng khiӃn cho
dân cѭ có nhiӅu ÿiӇm rҩt phӭc tҥp, có ÿiӅu là sӱ liӋu cө thӇ còn
quá ít. Chúng ta chӍ có thӇ suy ÿoán qua chính sách cӫa Ĉàng
Trong.
Chúa NguyӉn chia thҫn dân cӫa mình ra làm hai loҥi hӝ:
Chánh hӝ và khách hӝ. Khách hӝ có thӇ là nhӳng minh dân ÿã
trӣ thành ngѭӡi ViӋt. Chúa NgөyӉn Phúc Chu tә chӭc nhӳng
khách hӝ ӣ Trҩn Biên hӑp thành xã Thanh Hà, nhӳng khách hӝ
ӣ Phiên Trҩn hӑp thành xã Minh Hѭѫng. Ngѭӡi dân miӅn Nam
vүn còn lѭu lҥi mӝt cách gӑi, xem khách hӝ nhѭ ÿàn em, các
chú hoһc chú khách. Nhӳng khái niӋm còn lѭu lҥi này có thӇ ÿã
(1) G. Maspéro, 1904. L’Empire Khmer. Pnom Penh.

2.3 Page 13

▲back to top


ÿѭӧc nҧy sinh tӯ thӃ kӹ XVII và mang mӝt nӝi dung vӅ ngôn
ngӳ xã hӝi hӑc.
Dân ÿѭӧc chia thành ra tám loҥi, chӍ tính nam giӟi mà thôi:
- Quân: Lúc thӡi bình làm ruӝng. Lúc xҧy ra chiӃn tranh làm
lính. Ĉây là mӝt mһt cӫa nӝi dung chính sách ngө binh ѭ nông.
- Tráng: Nhӳng ngѭӡi trên 18 tuәi, có nhiӋm vө sӁ sung vào
Quân.
- Dân: Nhӳng ngѭӡi trên 18 tuәi, không thuӝc vào Quân và
Tráng.
- Lão: Nhӳng ngѭӡi già cҧ.
- Tұt: Nhӳng ngѭӡi có bӋnh, có tұt.
- Cӕ: Nhӳng ngѭӡi làm thuê.
- Cùng: Nhӳng ngѭӡi quá nghèo túng.
- Ĉào: Nhӳng ngѭӡi bӓ trӕn.
Cách phân loҥi này phҧi chăng phҧn ánh mӝt ÿiӅu là các loҥi
Quân và Tráng ÿӅu là nhӳng ngѭӡi hӳu sҧn. Phân ra các Cӕ,
Cùng, Ĉào là nhҵm bҧo vӋ sӵ әn ÿӏnh vӅ chính trӏ xã hӝi. Vӟi
chính sách chiêu mӝ dân tӯ Quҧng Bình vào ÿӇ phá ÿҩt khҭn
ruӝng, nhѭng vүn có hai loҥi Cӕ và Cùng cNJng ÿã cho thҩy, tuy
có sӵ trӧ cҩp cӫa nhà nѭӟc phong kiӃn, nhѭng không thӇ chӍ

2.4 Page 14

▲back to top


giҧn ÿѫn, có sӭc lao ÿӝng là có thӇ vүy vùng trong cҧnh ÿҩt
rӝng, ngѭӡi thѭa lúc bҩy giӡ.
VӅ nguӗn gӕc ra ÿӡi cӫa các tә chӭc xã hӝi cѫ sӣ nhѭ xã,
giáp, sӱ liӋu vӕn không có bao nhiêu và cNJng ÿѭӧc nhiӅu nhà
nghiên cӭu khi ÿӅ cұp ÿӃn vҩn ÿӅ này ÿӅu phҧi trích dүn nhѭ
nhau. Cҩp xã do thӭ sӱ nhà Ĉѭӡng là Khâu Hòa ÿһt ra (1) vào
khoҧng 618. Cҩp giáp do Khúc Hao (907-910) ÿһt ra (2). Nӝi
dung cӫa nhӳng khái niӋm này không nhӳng có nhiӅu thay ÿәi
trong suӕt quá trình phát triӇn cӫa lӏch sӱ, mà còn có nhiӅu khác
biӋt do nhӳng sҳc thái ÿӏa phѭѫng Chúa NgөyӉn cho phép nѫi
nào có 40 ÿinh trӣ lên thì ÿѭӧc chӑn mӝt ngѭӡi làm xã trѭӣng.
Chúng ta chӍ biӃt xã có phép lӋ riêng, nhѭng không rõ ÿѫn vӏ
ÿѭӧc gӑi là xã này có tѭѫng ÿӗng vӟi khái niӋm xã là mӝt ÿѫn
vӏ hành chính cѫ sӣ lúc bҩy giӡ. Cҧ tәng Long Vƭnh cNJng chӍ có
mӝt xã. Sӱ cNJ chӍ cho biӃt viӋc mӣ ra hai dinh Trҩn Biên và
Phiên Trҩn ÿã tăng thêm 4 vҥn nóc nhà, nhѭng lҥi không cho
biӃt con sӕ vӕn có là bao nhiêu. ChӍ có thӇ dӵ ÿoán rҵng trong
phҥm vi ÿӏa giӟi cӫa xã Hòa Hѭng hiӋn nay, dân sӕ vүn còn rҩt
ít ӓi.
(1) NguyӉn Danh PhiӋt, 1990. Nhà Ĉinh dҽp loҥn và dӵng nѭӟc. NXB KHXH, HN: 91.
(2) Ĉҥi ViӋt sӱ ký toàn thѭ (1697). Tұp I. NXBKHXH, HN 1983,194.

2.5 Page 15

▲back to top


Ӣ vùng này, dân cѭ không phân ra hai loҥi chính cѭ và ngө
cѭ, nhѭ tình trҥng thѭӡng thҩy ӣ phҫn lӟn mӝt sӕ làng trѭӟc
năm 1945 ӣ vùng ÿӗng bҵng Bҳc Bӝ . Ӣ Hòa Hѭng, trѭӟc năm
1945 không có tә chӭc hay các biӃn thӇ cӫa nó, ÿѭӧc gӑi chung
là giáp, nhѭ ӣ nhiӅu nѫi khác. Giáp ӣ ÿây là mӝt khái niӋm ÿӇ
chӍ ra nhӳng ngѭӡi ÿӭng ra làm các viӋc thông tin, liên lҥc, sӵ
vө trong các làng. ĈiӅu thú vӏ là ӣ Hòa Hѭng, trong ban Hӝi
Hѭѫng, cho ÿӃn năm 1993, trong sӕ 35 chӭc, có hai chӭc giáp
và ҩp, mӛi chӭc có hai ngѭӡi. HiӋn tѭӧng này cho thҩy khái
niӋm Giáp và Ҩp ӣ ÿây không hӅ bao hàm ý nghƭa phiӃm chӍ vӅ
mһt danh xѭng.
Phѭӡng có phѭӡng trѭӣng và 4 phө tá. Thôn, ҩp... không có
ghi chép nên không rõ.
Thӡi chúa NgөyӉn, Tây Sѫn và nhà NgөyӉn, thӃ kӹ XVIII và
nӱa ÿҫu thӃ kӹ XIX, ÿѫn vӏ hành chính ӣ cѫ sӣ có vҿ nhѭ ít có
sӵ xáo trӝn mà chӍ có ӣ cҩp trên: Sӵ thay ÿәi này sӱ cNJ cӫa nhà
NgөyӉn cNJng không ghi ÿҫy ÿӫ, cho nên phҧi bә sung bҵng các
sӱ liӋu khác.
Thӡi Tây Sѫn, có thӇ năm 1777, là Trҩn Biên Hùng, NgөyӉn
Phúc Ánh sau khôi phөc lҥi tên cNJ là Dinh Trҩn Biên (1788).
Nhà NgөyӉn, năm Gia Long thӭ 7 (1808) ÿәi là Trҩn Biên Hòa.

2.6 Page 16

▲back to top


Minh Mҥng năm thӭ 13 (1832) ÿәi làm tӍnh Biên Hòa, năm
1834 xӭ Biên Hùng, 1835 lҥi là tӍnh Biên Hòa. Ĉó cNJng chính
là sӵ không әn ÿӏnh cӫa mӝt vùng ÿҩt mӟi. Nhӳng sӵ biӃn ÿӝng
này nhҵm bҧo vӋ sӵ әn ÿӏnh ӣ cҩp cѫ sӣ. Phѭѫng thӭc ÿѭӧc tiӃn
hành tӯ trên xuӕng dѭӟi, ӣ dѭӟi chính truyӅn thӕng ÿóng vai trò
cѫ chӃ cӫa sӵ vұn hành әn ÿӏnh. ĈiӅu này có thӇ khҧo sát qua
hai ÿiӅu.
Tѭӧng là mӝt tә chӭc ӣ cѫ sӣ, Tѭӧng là ÿѫn vӏ do nhà nѭӟc
lұp ra ÿӇ quҧn lý nhӳng ngѭӡi cùng ngành nghӅ, phөc vө cho
nhu cҫu cӫa nhà nѭӟc. Ӣ Hòa Hѭng có ThiӃt Tѭӧng, tӭc là tә
chӭc cѫ sӣ cӫa nhӳng ngѭӡi làm nghӅ lò rèn. ThiӃt Tѭӧng sau
thành thôn. Vұy sӵ khác nhau giӳa phѭӡng và tѭӧng là ӣ chӛ
nào?
Phѭӡng cNJng là mӝt ÿѫn vӏ hành chính cѫ sӣ tұp hӧp nhӳng
ngѭӡi cùng chung ngành nghӅ. Phѭӡng là mӝt tә chӭc lúc ÿҫu
do dân lұp, tӵ NgөyӋn. Sau ÿó mӝt sӕ ÿѭӧc nhà nѭӟc công
nhұn, mang tính chҩt là mӝt ÿѫn vӏ hành chính cҩp cѫ sӣ. Tѭӧng
lúc ÿҫu do nhà nѭӟc tә chӭc ra, sau ÿó hòa trong dân, thành tә
chӭc thôn ҩp. ThiӃt Tѭӧng có lúc cNJng gӑi là ThiӃt Tràng.
Tràng hay Trѭӡng là mӝt tә chӭc tұp hӧp nhӳng ngѭӡi cùng làm
mӝt nghӅ, phә biӃn ӣ cҧ hai miӅn Nam và Bҳc. Tә chӭc tѭӧng
chӍ có ӣ các tӍnh phía Nam, tӯ Thӯa Thiên - HuӃ trӣ vào. ThiӃt

2.7 Page 17

▲back to top


Tràng chӍ thҩy xuҩt hiӋn ӣ nhӳng ngѭӡi có hӑc chút ít. Trong
dân và trên văn bҧn ngѭӡi ta vүn dùng ThiӃt Tѭӧng.
Thӡi Tӵ Ĉӭc năm thӭ 5, nhà nѭӟc ban hành Minh ÿiӅu
hѭѫng ѭӟc. Có thӇ ÿây là bѭӟc ÿi ÿҫu tiên cӫa chính quyӅn
phong kiӃn Trung ѭѫng muӕn hѭӟng dүn các lӋ ÿi vào thӕng
nhҩt, tҥo cѫ sӣ ÿӇ hình thành luұt. Có thӇ nhұn ÿӏnh rҵng hҫu
nhѭ khҳp vùng nông thôn Nam Bӝ ÿӅu chӏu ҧnh hѭӣng cӫa bҧn
hѭѫng ѭӟc này chӭ không riêng gì các làng ӣ xã Hòa Hѭng.
ĈiӅu này cho thҩy vӟi ý ÿӏnh khӕng chӃ nông thôn, bҧn hѭѫng
ѭӟc này ÿã trӣ thành mӝt cѫ sӣ hѭӟng tâm khi Nam Bӝ bӏ tách
thành Nam KǤ, thuӝc quyӅn cai trӏ trӵc tiӃp cӫa chính quyӅn
Pháp.
Hòa ѭӟc năm Nhâm Tuҩt (tӭc năm 1862) buӝc nhà NgөyӉn
phҧi nhѭӡng ba tӍnh MiӅn Ĉông cho Pháp, nhѭng ngày 22-2-
1861; bӑn Pháp ÿã cӱ mӝt trung tá làm tӍnh trѭӣng Biên Hòa;
trѭӟc ÿó 14 tháng. Năm 1864 chia thành tiӇu khu, năm 1865
ÿәi thành sӣ tham biӋn. Ngày 20-12-1889 chia tӍnh Biên Hòa ra
thành ba tӍnh mӟi. TӍnh Biên Hòa mӟi, chӍ bҵng nӱa phӫ Phѭӟc
Long cNJ gӗm 17 tәng: 11 tәng ngѭӡi ViӋt, vӟi: 144 làng và 6
tәng cӫa các dân tӝc thiӇu sә, vӟi 44 làng. Ĉҩt Hòa Hѭng hiӋn
nay, lúc ÿó thuӝc tәng Long Vƭnh Thѭӧng, quұn Long Thành.

2.8 Page 18

▲back to top


48 ÿӡi các tӍnh trѭӣng ngѭӡi Pháp kӃ tiӃp nhau cai trӏ Biên
Hòa. Sau cuӝc ÿҧo chính 9-3-1945 ÿӕc phӫ sӵ ÿҫu tiên cӫa tӍnh
Biên Hòa mӟi do ngѭӡi ViӋt ÿҧm nhiӋm. Cách mҥng tháng Tám
thành công; Hoàng Minh Châu, là ngѭӡi cӫa mһt trұn ViӋt Minh
ÿҧm nhiӋm chӭc vӏ Ĉӕc phӫ sӭ. Tӯ năm 1948 cho ÿӃn ngày
hoàn toàn thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc, 30-4-1975, ngay trên vùng ÿҩt
này luôn luôn có mһt hai hình thӭc chính quyӅn. Chính quyӅn
ViӋt Nam cӝng hòa ngày 7-7-1954 phӃ truҩt Bҧo Ĉҥi, giҧi tán
chính quyӅn nhà NgөyӉn ÿӇ ÿӕi lұp vӟi chính quyӅn thӕng nhҩt
cӫa nѭӟc ViӋt Nam dân chӫ cӝng hòa.
3. Giai ÿoҥn thăng trҫm tӯ lúc giành lҥi ÿѭӧc ÿӝc lұp ÿӇ tiӃn
ÿӃn ngày thӕng nhҩt:
23-9-1945 giһc Pháp ÿѭӧc quân ÿӗng minh giúp sӭc trӣ lҥi
gây hҩn ӣ Nam Bӝ. Ngày 25-10-1945 chúng chiӃm ÿѭӧc thành
phӕ Biên Hòa. Tuy vұy vùng Long Hѭng, An Hòa, nay thuӝc
Hòa Hѭng, cho ÿӃn năm 1950, trên cѫ bҧn vүn thuӝc vùng tӵ
do.
10-12-1945 thѭӡng vө Trung ѭѫng Hoàng Quӕc ViӋt hӑp hӝi
nghӏ vӟi các Xӭ ӫy và TӍnh ӫy Nam Bӝ, chia vùng này thành ra
ba khu: khu 7, khu 8 và khu 9. Hòa Hѭng thuӝc khu 7. Ĉҫu năm
1946 thành lұp chiӃn khu Ĉҩt Cuӕc, sau gӑi là chiӃn khu Lҥc An

2.9 Page 19

▲back to top


và tӯ 1948 ÿѭӧc gӑi là chiӃn khu Ĉ (1). Cuӕi năm 1946 thành
lұp chi ÿӝi 10 (2). Vì là vùng ÿҩt còn tӵ do cho nên nhiӅu con em
cӫa Hòa Hѭng ÿã tham gia tích cӵc vào sӵ thành lұp nên lӵc
lѭӧng chính qui ÿҫu tiên cӫa vùng BӃn Gӛ trӣ thành bàn ÿҥp ÿӇ
các lӵc lѭӧng vNJ trang cӫa ta tҩn công và bao vây Biên Hòa. 4-
1946, ÿӇ ÿӕi phó vӟi sӵ lҩn chiӃm ӗ ҥt cӫa bӑn Pháp, dѭӟi khu
thành lұp các quұn, huyӋn ÿӇ chӍ ÿҥo chiӃn ÿҩu. Cѫ quan cӫa
huyӋn Châu Thành lúc này cNJng ÿóng tҥi BӃn Gӛ. Long Hѭng
và An Hòa là vùng ÿӝc lұp cӫa huyӋn Vƭnh Cӱu. Tháng 12-1947
chúng ta thành lұp dân quân ӣ các xã, giҧi tán ban công tác liên
thôn. 1948 ÿӏch bә nhiӋm mӝt ÿӕc phӫ ÿӇ cai trӏ Biên Hòa.
Vùng An Hòa giao cho thân binh Cao Ĉài ÿóng giӳ. Ngày 30-
8-1950, ÿҥi ÿӝi Lam Sѫn và bӝ ÿӝi huyӋn Vƭnh Cӱu tҩn công
diӋt bót BӃn Gӛ. (3) Ĉây là thӡi kǤ ta khӕng chӃ không cho quân
ÿӏch mӣ rӝng lҩn chiӃm xuӕng lӝ 51. Dù sao thì cho ÿӃn năm
1951, tháng 5, chúng ta thành lұp tӍnh Thӫ Biên ÿӇ chӍ ÿҥo chiӃn
tranh (gӗm hai tӍnh Biên Hòa và Thӫ Dҫu Mӝt). Năm 1952, ÿӏch
ÿã, chiӃm ÿình An Hòa làm bӕt.
(1) Bӝ tѭ lӋnh quân khu 7, TӍnh ӫy Sông Bé, TӍnh ӫy Ĉӗng Nai. 1987. Lӏch sӱ chiӃn khu Ĉ. NXB Ĉӗng Nai và
Sông Bé.
(2) Hӗ Sѫn Ĉài chӫ biên. 1990. MiӅn Ĉông chiӃn công. NXB ĈӗngNai.
(3) Ban Chҩp hành ÿҧng bӝ ÿҧng Cӝng sҧn tӍnh Ĉӗng Nai. 1986. Ĉӗng Nai 30 năm chiӃn tranh giҧi phóng (1945 -
1975). Sѫ thҧo, NXB Ĉӗng Nai.

2.10 Page 20

▲back to top


1954, hòa bình ÿѭӧc lұp lҥi trên mӝt nӱa ÿҩt nѭӟc. Cuӝc ÿҩu
tranh ӣ vùng ÿҩt này trӣ thành mһt ÿӕi mһt cӫa tӯng ngѭӡi. Cҩp
tәng ӣ Nam Bӝ có khác vӟi cҩp tәng ӣ miӅn Bҳc, vì tәng ӣ Nam
Bӝ là mӝt loҥi ÿѫn vӏ hành chính có thӵc lӵc chánh tәng là
ngѭӡi có thӵc quyӅn, hӗ sѫ cá nhân cӫa chánh tәng còn ÿѭӧc
giӳ ӣ cѫ quan lѭu trӳ. Theo chӫ trѭѫng cӫa Collin tӯ năm 1955,
DiӋm ra sӭc xây dӵng các tәng ÿoàn dân vӋ, bә nhiӋm nhӳng
tên ác ôn làm chánh tәng, lұp ra ngNJ gia liên bҧo ÿӇ kiӇm soát
ÿӃn tӯng gia ÿình ngѭӡi dân. TӍnh Biên Hòa lҥi ÿѭӧc tách ra ÿӇ
chӍ ÿҥo sát sao viӋc phá thӃ kìm kҽp. DiӋm lҥi bày trò cҧi cách
ÿiӅn ÿӏa, nhѭng lúc này chúng ta cNJng ÿã nҳm chҳc ÿѭӧc hӝi tӅ
ӣ An Hòa.
Năm 1960 trѭӟc tình hình thiӃu cán bӝ chӍ ÿҥo, chúng ta lҥi
sát nhұp thành Thӫ Biên. 1961 ÿӏch tiӃn hành chiӃn tranh ÿһc
biӋt, ҩp phҧi có hào sâu, kích thѭӟc 2,0 x 5,0 x 3,0m, xung
quanh có hàng rào dây thép gai. Mӛi ҩp thѭӡng có ÿӃn 2-3 ÿӗn
bӕt. Chúng ta lҥi phҧi chia thành tӍnh BiênHòa, sau ÿó lҥi chia ra
thành nhiӅu tӍnh, vӟi phҥm vi ÿӏa giӟi nhӓ hѫn. Năm 1963 lҥi
hӧp thành tӍnh Bà Biên, rӗi lҥi tách thành 2 tӍnh: Bà Biên và Bà
Rӏa - Long Khánh. Chia rӗi nhұp, nhұp rӗi lҥi chia ÿӇ ÿӕi phó
vӟi diӉn biӃn khách quan trên chiӃn trѭӡng.

3 Pages 21-30

▲back to top


3.1 Page 21

▲back to top


Năm 1965 ÿӇ ÿӕi phó vӟi chiӃn lѭӧc ҩp Tân Sinh, chúng ta
thành lұp tӍnh U1, gӗm thӏ xã Biên Hòa, huyӋn Vƭnh Cӱu và
huyӋn Trҧng Bom. Trong chiӃn lѭӧc ҩp Tân Sinh, ÿӏch phân ra
thành 4 loҥi:
- Loҥi ҩp phát triӇn
- Loҥi ҩp bình ÿӏnh
- Loҥi ҩp tҧo thanh
- Loҥi ҩp lùng diӋt
Trong ÿӏa bàn cӫa Hòa Hѭng hiӋn nay, cNJng nhѭ trong ÿӏa
bàn cӫa vùng ÿӅu có cҧ bӕn loҥi ҩp theo sӵ phân loҥi cӫa ÿӏch,
cho nên sӵ ÿҩu tranh ÿã diӉn ra vô cùng ác liӋt. Năm1966 chúng
ta lҥi lұp tӍnh Bà Biên gӗm có Bà Rӏa, Biên Hòa và Long Thành,
sau ÿó Long Thành và mӝt sӕ quұn huyӋn khác thành phân khu
4. Biên Hòa vүn thuӝc U1, các huyӋn khác thành phân khu 5
trong ÿó có xã Hòa Hѭng. Tuy vұy, cho ÿӃn cuӝc tiӃn công tӃt
Mұu Thân, 1968, An Hòa vүn ÿѭӧc xem nhѭ mӝt xã an toàn cӫa
ÿӏch.
Tӯ năm 1969 ÿӏch thi hành chiӃn lѭӧc bình ÿӏnh nông thôn.
Ӫy ban Phѭӧng Hoàng ÿѭӧc thành lұp theo mӝt hӋ thӕng tӯ tӍnh
xuӕng ÿӃn xã. Bӑn chúng lұp kӃ hoҥch chia quá trình bình ÿӏnh
thành ba giai ÿoҥn cҫn xúc tiӃn:

3.2 Page 22

▲back to top


- Bình ÿӏnh ÿһc biӋt Lê Lӧi tӯ 10/1968 - 4/1969
- Bình ÿӏnh phát triӇn 4/1969 - 7/1970
- Bình ÿӏnh tӭ niên cӝng ÿӗng 7/1 970 - 1974
ĈӇ chӍ ÿҥo chӕng phá bình ÿӏnh, tháng 5-1971, chúng ta
nhұp tӍnh U1 và phân khu 5 thành phân khu Thӫ Biên. Tháng
10-1972 lұp lҥi ba tӍnh Biên Hòa, Long Khánh và Bà Rӏa. Năm
1973 lҥi phân chia thành Biên Hòa nông thôn và Biên Hòa thӏ
xã. Tӯ năm 1969, sau cuӝc tҩn công cӫa ta vào căn cӭ Long
Bình, ÿӏch nhұn thҩy An Hòa không còn là mӝt xã an toàn ÿӕi
vӟi chúng. An Hòa trӣ thành mӝt trӑng ÿiӇmbình ÿӏnh cӫa ÿӏch.
Ba mѭѫi năm chiӃn tranh giҧi phóng chӍ có sӵ thành lұp ra ba
khu là có mӝt ý nghƭa thӵc tiӉn. Sӵ linh hoҥt và sáng suӕt ÿó ÿã
thӇ hiӋn ÿѭӧc qua sӵ tӗn tҥi cӫa chúng và ngày nay vүn trӣ
thành các quân khu. ĈiӅu này chӭng tӓ ÿѭӧc tҫm nhìn xa vӅ mһt
chiӃn lѭӧc quân sӵ. Tҩt nhiên, cNJng không nên chӫ quan, vì hiӋn
thӵc này ÿã ÿѭӧc kiӇm chӭng trong vòng nӱa thӃ kӹ.
ViӋc lұp ra các tӍnh Biên Hòa, rӗi Thӫ Biên, Bà Biên, phân
khu IV v.v... cNJng nhѭ viӋc lұp lҥi quұn, huyӋn, xóa bӓ ban công
tác liên thôn, nhѭng lҥi phҧi .phө thuӝc vào ÿӏa giӟi xã ҩp cө thӇ
ÿӇ chӍ ÿҥo, chӭng tӓ mӝt thӃ bӏ ÿӝng. Sӵ hình thành thӃ bӏ ÿӝng
này nҵm ӣ chӛ phҧi theo sát các chiӃn lѭӧc chӫ trѭѫng chính

3.3 Page 23

▲back to top


sách cӫa ÿӏch ÿӇ chӕng lҥi ÿӏch. Trong sӵ bӏ ÿӝng chung, tӯng
ÿiӇm, tӯng vҩn ÿӅ, tӯng chӫ trѭѫng tìm cách sáng tҥo ÿӇ tҥo ra
sӵ chӫ ÿӝng. Mӝt sӵ ӭng phó năng nӛ, sinh ÿӝng trong mӝt tình
thӃ bҩt әn ÿӏnh cӫa xã hӝi ÿӇ tìm ra mӝt sӵ cân bҵng dӵa trên
niӅm tin vào chính nghƭa. Sӵ so sánh thӕng kê hoàn toàn có
nghƭa trong sӵ tìm tòi, phát hiӋn ra cѫ chӃ vұn hành vӳng chҳc
cӫa mӑi bҧo ÿҧm ÿӇ mang ÿӃn thҳng lӧi cuӕi cùng. Chúng ta
hãy xem xét mӝt trѭӡng hӧp cө thӇ cӫa xã An Hòa.
4. Công cuӝc chӕng phá chiӃn lѭӧc bình ÿӏnh cӫa Mӻ Ngөy
ӣ xã Hòa Hѭng tӯ 1969 - 1974:
A. Vùng an toàn cӫa ÿӏch lҥi trӣ thành vùng trӑng ÿiӇm
bình ÿӏnh cӫa ÿӏch:
An Hoà là vùng an toàn cӫa Mӻ Ngөy, nҵm trong vành ÿai
bҧo vӋ hұu cӭ cӫa chúng. Dân sӕ có 4100 ngѭӡi, 567 nóc, chia
làm 4 ҩp: ҩp Chӧ, ҩp Chùa Lâu, ҩp Xóm Vѭӡng (Vѭӡn) và ҩp
Câu. Cҧ xã có 500 ngѭӡi ÿi làm sӣ Mӻ, chiӃm 12,19%, 80% gia
ÿình phҧi ÿi làm viӋc cho sӣ Mӻ. Công lao ÿӝng lúc ÿó là 500
ÿӗng/ngày, nhѭng ÿi làm sӣ Mӻ ngày trung bình 20.000 ÿӗng,
nghƭa là gҩp 40 lҫn. Làm sӣ Mӻ cho nên viӋc ҧnh hѭӣng lӕi
sӕng Mӻ là ÿiӅu không tránh khӓi. Mӝt sӕ thanh niên nghiӋn,
hút: cҫn sa, ma túy, sinh ra trӝm cҳp, rѭӧu chè, cӡ bҥc. Bӑn lính

3.4 Page 24

▲back to top


ngөy cNJng hay tә chӭc lҩy cҳp ÿӇ nghiӋn hút, cӡ bҥc. Mӝt sӕ
phө nӳ cNJng bӓ chӗng, bӓ con ÿӇ theo Mӻ, có ngѭӡi bӓ cҧ quê
hѭѫng vӅ Mӻ. Hàng chөc ngѭӡi bӏ bӋnh hoa liӉu, có ngѭӡi lҩy
Mӻ bӏ giӃt chӃt vӭt xác vào lùm cây. Hàng chөc ÿӭa con Mӻ
sӕng lay lҳt. Có thiӃu nhi 11 tuәi cNJng phҥm tӝi trai gái. ĈӇ tҥo
nên mӝt vành ÿai an toàn, bӑn ÿӏch ÿã làm cho xã hӝi nhiӉu
nhѭѫng, mҩt әn ÿӏnh, lӅ lӕi làm viӋc cӫa tӅ xã cNJng rҩt phiӅn hà.
Xin mӝt cái giҩy phҧi mҩt 300 ÿӗng, hѫn nӱa ngày công. Xin
mӝt cái giҩy trӕn lính phҧi mҩt 20.000ÿ. Xã có 30 ngѭӡi ÿi lính
cho ÿӏch, 40 ngѭӡi lo lót ÿi lính nhѭng không ÿi ra trұn, hàng
trăm ngѭӡi khai sөt tuәi ÿӇ trӕn lính.
Ĉӕi vӟi ta, An Hòa là mӝt xã tranh chҩp vùng sâu. Vùng
tranh chҩp cho nên ÿӏch muӕn biӃn nѫi này thành vùng bình
ÿӏnh. Sӵ tranh chҩp này còn có liên quan ÿӃn hai xã lân cұn là
Long Bình Tân và Long Hѭng, nhӳng nѫi mà chúng ta chѭa có
căn cӭ. Vùng sâu là vì An Hòa nҵm trong vành ÿai bҧo vӋ, ÿѭӧc
quân Mӻ canh phòng cҭn mұt, dѭӟi nhiӅu góc ÿӝ, vӟi ÿҫy ÿӫ
mӑi phѭѫng tiӋn hiӋn ÿҥi mà chúng có trong tay. Mӻ ngөy ÿӅ
xuҩt ra chiӃn lѭӧc bình ÿӏnh tӭc là nhҵm ÿӕi phó vӟi thӃ bҩt әn
ÿӏnh, chúng ÿã ӣ vào thӃ bӏ ÿӝng, chúng ta tӯ thӃ chӫ ÿӝng,
muӕn biӃn thành ÿiӅu hiӋn thӵc phҧi có lӵc. Cuӝc ÿӕi ÿҫu ÿã
xҧy ra trong mӝt xã vào thӡi ÿiӇm ӣ ngay trong xã chúng ta

3.5 Page 25

▲back to top


chѭa tҥo dӵng ÿѭӧc chính quyӅn cách mҥng. Qua sӵ vұn ÿӝng
cӫa mӝt xã ÿӇ ÿi ÿӃn ngày toàn thҳng, mӑi viӋc hình nhѭ ÿѭӧc
diӉn ra trong bӭc màn cӫa nhӳng huyӅn thoҥi thӡi hiӋn ÿҥi.
B. Âm mѭu và thӫ ÿoҥn cӫa Mӻ Ngөy 1969 - 1972:
a. Cͯng c͙ và tăng c˱ͥng b͡ máy kìm ḱp:
TӅ xã lúc này có 9 tên, tӅ ҩp có 3 tên. Bên cҥnh ÿó có mӝt
cuӝc cҧnh sát 6 tên. Bӝ máy hành chính ӣ xã vӕn ÿã có ÿӫ năng
lӵc ÿӇ thӵc hiӋn viӋc kìm kҽp nhân dân. Sau tӃt Mұu Thân và
sau cuӝc tiӃn công căn cӭ Long Bình, An Hòa trӣ thành trӑng
ÿiӇm ÿһc biӋt cӫa chiӃn lѭӧc bình ÿӏnh cӫa Mӻ Ngөy.
Mӣ ÿҫu chúng ÿiӅu vӅ ÿây mӝt ÿoàn bình ÿӏnh 42 tên. Trong
xã chúng thành lұp hai trung ÿӝi phòng vӋ dân sӵ, gӑi là liên
toán. Hoҥt ÿӝng cӫa hai loҥi tә chӭc này, trong tӯng viӋc, tӯng
lúc ÿӅu có sӵ kӃt hӧp vӟi lӵc lѭӧng ӣ chi khu. Bӑn này chӍ
xuӕng phӕi hӧp hành ÿӝng, xong viӋc lҥi rút vӅ Biên Hòa. Mӝt
trung ÿӝi lính Mӻ ÿóng ӣ căn cӭ Long Bình ÿѭӧc tăng cѭӡng
thêm cho xã, làm nhiӋm vө lùng sөc, canh gác, phөc kích phía
dӑc ÿѭӡng 51. Ĉó là nhӳng lӵc lѭӧng làm nhiӋm vө bình ÿӏnh
phía bên trong.
ĈӇ phӕi hӧp hành ÿӝng phía bên ngoài, Mӻ ngөy sӱ dөng
toàn bӝ lӵc lѭӧng cӫa các căn cӭ quân sӵ ÿóng ӣ quanh vùng,

3.6 Page 26

▲back to top


kӇ cҧ không quân, hҧi quân, pháo binh, không quân ӣ căn cӭ
Long Bình. Hàng ngày dùng trӵc thăng bay sát ngӑn cây chà ÿi
xát lҥi ÿӇ phát hiӋn các dҩu vӃt khҧ nghi. Các loҥi máy bay khác
tham gia bӓ bom, bҳn phá, rҧi chҩt ÿӝc hóa hӑc. Hàng ÿêm,
pháo binh ӣ căn cӭ Long Bình bҳn trung bình 300 phát ÿҥn ÿҥi
bác, kӇ cҧ pháo 203 ly ÿӇ ngăn ngӯa du kích ÿӝt nhұp, phía sông
Ĉӗng Nai do hҧi quân Mӻ ngөy phө trách tuҫn tra, lùng sөc.
Mӝt ÿҥi ÿӝi lính Thái Lan ÿóng tҥi Ĉá Hàng, mӝt ÿҥi ÿӝi lính
Mӻ ÿóng tҥi Núi Nѭa bҧo vӋ bên ngoài phía bên ÿông, khép kín
hӋ thӕng bҧo vӋ vòng ngoài.
b. Chính sách bàn tay s̷t:
ĈӇ ÿҧm bҧo an toàn cho chúng, bӑn ÿӏch hàng ngày ÿӅu tә
chӭc các trұn càn. Mӛi ngày mӝt trұn càn vùng ven do lӵc lѭӧng
phӕi hӧp giӳa hai quân ÿӝi Mӻ và Thái Lan. Hai ngày chúng tә
chӭc mӝt trұn càn sâu. Phía dӑc sông Ĉӗng Nai, hҧi quân dùng
bo bo, hàng ngày ÿә quân ÿi tuҫn tra, phөc kích. Chúng dùng
máy bay rҧi chҩt ÿӝc hóa hӑc phá hӫy hѫn 500 ha ruӝng lúa. ĈӇ
ngăn cҧn triӋt ÿӇ không cho dân làm ruӝng, cҳt ÿӭt ÿѭӡng liên
lҥc tiӃp xúc vӟi lӵc lѭӧng cách mҥng, chúng cҩm nhân dân ӣ lҥi
ngoài ÿӗng ban ÿêm, 15 - 16h phҧi tұp trung vӅ hӃt trong xã. ĈӇ
thӵc hiӋn chӫ trѭѫng làm vҳng ruӝng, vҳng ÿӗng, chúng bҳn
nhӳng ai ÿi coi vӏt lúc 15-16h, nhӳng ai ÿi ÿánh cá vӅ muӝn,

3.7 Page 27

▲back to top


nhӳng con trâu còn thҧ rông lúc chiӅu vӅ. Trong xã bên cҥnh
biӋn pháp chӍ ÿӏnh, chúng cNJng dùng biӋn pháp ép buӝc, nêu
khҭu hiӋu nhân dân tӵ vӋ ÿӇ bҳt nhân dân nhұn súng ӕng, tӵ
trang bӏ, tham gia vào lӵc lѭӧng kìm kҽp tҥi chӛ. Tӯng nhà,
tӯng xóm, cҧ xã ÿӅu phҧi rào bҵng giây thép gai, ban ÿêm dùng
các chѭӟng ngҥi vұt làm bҵng giây thép gai ÿӇ chһn các ÿѭӡng
ÿi lӕi lҥi, khuyӃn khích nuôi nhiӅu chó. Bên cҥnh lӵc lѭӧng nәi,
bӑn chúng còn tә chӭc các loҥi ngҫm, chiêu hӗi, chiӃn tranh tâm
lý, do thám tình báo ÿӇ nҳm chҳc mӑi diӉn biӃn cӫa tӯng ngѭӡi
dân. Các gia ÿình trong xã ÿӅu ÿѭӧc phân loҥi: gia ÿình có bҧng
ÿӓ là nhӳng gia ÿình làm sӣ Mӻ, theo chúng. Gia ÿình có bҧng
ÿen là nhӳng gia ÿình có ngѭӡi ÿi theo kháng chiӃn, theo cách
mҥng. Loҥi gia ÿình này luôn luôn bӏ gây khó dӉ, ÿӕi chiӃu sә
ÿӇ tìm ra nhӳng ngѭӡi lҥ mһt. Loҥi thӭ ba là các gia ÿình bӏ tình
nghi, luôn luôn bӏ theo dõi. Mӝt bàn tay sҳt hӳu hình và vô hình
muӕn nҳm chһt mӑi ngѭӡi dân trong xã. ĈӇ khӫng bӕ các gia
ÿình có ngѭӡi theo cách mҥng, bӑn chúng ÿã bҳt ông thân sinh
ÿӗng chí Năm Bҧo ÿѭa lên máy chém. Hӓi chuyӋn nhiӅu ngѭӡi,
hӑ cho biӃt vào thӡi bҩy giӡ hӑ rҩt sӧ nhѭng lҥi rҩt thѭѫng ÿӗng
chí Năm Bҧo. Rҩt sӧ ÿӗng chí là vì sӵ gһp mһt tiӃp xúc vӟi
ÿӗng chí thѭӡng hay ÿѭa lҥi nhiӅu ÿiӅu liên lөy cho bҧn thân và

3.8 Page 28

▲back to top


gia ÿình. Rҩt thѭѫng là vì sӵ gһp mһt ÿó ÿã thӇ hiӋn sӵ có mһt
cӫa cách mҥng, cӫng cӕ ÿѭӧc lòng tin cho hӑ.
c. Chính sách bàn tay nhung:
Bӑn ÿӏch nêu ra khҭu hiӋu tranh thӫ con tim và khӕi óc cӫa
nhân dân. ĈӇ làm ÿiӅu này, chúng ÿã xây cҫu, làm ÿѭӡng sá,
làm nhà giúp dân, ÿào giӃng, mӣ chùa, trѭӡng hӑc, chúng tә
chӭc làm bҵng khoán, khuyӃn khích nông dân khai báo ÿӇ
chiӃm hӳu ruӝng ÿҩt. Các hӧp tác xã ÿѭӧc hình thành. Hӧp tác
xã nông nghiӋp ÿѭӧc chúng giúp cho ba máy xӟi, sҧn xuҩt nông
nghiӋp chuyӇn sang làm máy ÿѭӧc trên 70% diӋn tích. Hӧp tác
xã chăn nuôi ÿѭӧc giúp 3 triӋu rѭӥi ÿӗng làm vӕn. ThuyӅn bè ÿi
lҥi ÿѭӧc giúp cѫ giӟi hóa bҵng các loҥi máy ÿuôi. tôm, máy
dҫu. Chúng tuyên truyӅn Phұt Bà ÿã hiӋn ra trên cây sӭ. Trong
vòng hai tháng mӛi ngày chúng thu cӫa nhӳng ngѭӡi ÿi cúng lӉ
trung bình tӯ 300-400 ÿӗng. NhiӅu ngѭӡi chӍ nói ÿӃn khía cҥnh
chúng lӧi dөng mê tín dӏ ÿoan ÿӇ vѫ vét thêm tiӅn cӫa nhân dân.
Nhұn xét nhӳng tác hҥi vӅ nhӳng nӑc ÿӝc ÿӕi vӟi văn hóa - xã
hӝi là ÿúng, nhѭng có lӁ chѭa ÿӫ. ĈiӅu quan trӑng nҵm ӣ chӛ
chính trӏ - xã hӝi. Phұt Bà chӍ hiӋn lên ӣ nhӳng vùng ÿҩt phӗn
vinh, cӵc lҥc. Ĉây cNJng chӍ là mӝt cách tinh vӏ ÿӇ giӟi thiӋu
nhӳng sӵ әn ÿӏnh cӫa xã An Hòa, ngөy trang dѭӟi lӟp áo tôn

3.9 Page 29

▲back to top


giáo. NhiӅu ngѭӡi ÿӃn lӉ bái, càng chӭng tӓ ÿó là mӝt vùng ÿҩt
an toàn.
Vӟi mӭc sӕng cӫa nhӳng ngѭӡi ÿi làm sӣ Mӻ, cho nên ӣ An
Hòa có nhiӅu máy thu hình, máy lҥnh, máy bѫm, máy thu thanh.
Sӵ phӗn vinh ÿã làm cho mӝt sӕ ngѭӡi chӍ biӃt chҥy theo tiӅn
tài, thӡ ѫ vӟi kháng chiӃn. Nhӳng ÿiӅu này dѭӟi tác ÿӝng cӫa bӝ
máy kìm kҽp chһt chӁ và tinh vi, trên nhiӅu mӭc ÿӝ ÿã phҫn nào
ngăn chһn ÿѭӧc sӵ nәi dұy cӫa nhân dân trong xã.
C. Sӵ trѭӣng thành cӫa ý chí cách mҥng 1969 – 1972
a. Linh h͛n cͯa h̩t nhân cách m̩ng:
Hҥt nhân cách mҥng vүn là dân vҥn ÿҥi. Linh hӗn cӫa hҥt
nhân này rҩt ÿѫn giҧn chӍ là mӝt chi bӝ 6 ngѭӡi do Năm Bҧo
làm bí thѭ. Hai ngѭӡi ӣ xã An Hòa, mӝt ngѭӡi ӣ xã Long Hѭng
và ba ngѭӡi ӣ tә công tác do cҩp trên tăng cѭӡng. So sánh lӵc
lѭӧng theo sӕ liӋu thӕng kê vӅ mӕi tѭѫng quan giӳa ta và ÿӏch
thì rõ ràng là hӑ ÿѭѫng làm cái công viӋc ÿӝi ÿá vá trӡi.
Tháng 10-1970 trѭӟc sӵ tàn phá cӫa phi pháo, căn cӭ cӫa chi
bӝ bӏ lӝ, năm ngѭӡi bӏ hy sinh tҥi chӛ, chӍ còn sót lҥi mӝt mình
Năm Bҧo. Trong sóng to gió cҧ, mӝt mình chèo chӕng cho ÿӃn
tháng 6-1971, chi bӝ mӟi ÿѭӧc hình thành lҥi, mӝt chi bӝ dӵ bӏ,
vӟi hai ngѭӡi ÿѭӧc bә sung thêm. ChӍ riêng ÿiӅu này cNJng cho

3.10 Page 30

▲back to top


chúng ta thҩy rõ vì sao ÿã nҧy sinh nhӳng huyӅn thoҥi vӅ Năm
Bҧo ӣ trong vùng. ChiӃn khu cӫa An Hòa phҫn lӟn nҵm ӣ ҩp
Phѭӟc Cang, nay thuӝc vӅ xã PhѭӟcTân, huyӋn Long Thành, vì
dӵa theo sông Buông ÿӇ hoҥch ÿӏnh ÿӏa giӟi mӟi.
b. S͹ tr˱ͧng thành cͯa ý chí cách m̩ng:
Nhân dân phҧi tӵ mình làm cách mҥng, phong trào phҧi ÿѭӧc
xây dӵng tҥi chӛ. Chúng ta ÿã bám sát nhân dân vұn ÿӝng hӑ ra
ruӝng rүy sҧn xuҩt. DiӋn tích làm ăn năm 1977 ÿѭӧc tăng gҩp
rѭӥi năm 1970. ĈӇ tҥo thӵc lӵc, dӵa vào nhân dân, chúng ta ÿã
xây dӵng ÿѭӧc 2 tә nông hӝi và 5 hӝi viên lҿ, mӝt tә tӵ vӋ mұt,
mӝt tә phө nӳ, mӝt cѫ sӣ an ninh và mӝt cѫ sӣ tài chính ÿӇ lo
kinh phí tӵ hoҥt ÿӝng. Ĉӕi vӟi lӵc lѭӧng phòng vӋ dân sӵ cӫa
ÿӏch, chúng ta thâm nhұp, tuyên truyӅn xây dӵng cѫ sӣ nӝi
tuyӃn. ĈӇ tiӃn tӟi xây dӵng lӵc lѭӧng tӯ bên trong tә chӭc
phòng vӋ dân sӵ cӫa ÿӏch, ta ÿã hѭӟng dүn cө thӇ, chi tiӃt các
hình thӭc ÿҩu tranh hӧp pháp và lôi kéo cҧ gia ÿinh cùng ÿҩu
tranh ÿӇ không phҧi nhұn súng, ÿӇ không phҧi ÿi canh gác. HiӋu
lӵc sӵ lãnh ÿҥo cӫa chi bӝ ÿѭӧc các chiӃn thҳng quanh vùng hӛ
trӧ mӝt cách rҩt hiӋu quҧ nhѭ các cuӝc vây lҩn ӣ Ĉҩt Ĉӓ, Ĉӭc
Thành, Xuyên Mӝc, sân bay Biên Hòa, kho bom Long Bình...
TӅ và phòng vӋ dân sӵ trӣ thành lӵc lѭӧng cung cҩp súng ÿҥn,
lӵu ÿҥn cho cách mҥng. Mӝt sӕ ÿã tӓ ra rҩt tích cӵc hӛ trӧ cho

4 Pages 31-40

▲back to top


4.1 Page 31

▲back to top


lӵc lѭӧng cách mҥng vào tѭӟc súng cӫa phòng vӋ dân sӵ. NhiӅu
gia ÿình ÿã trӵc diӋn kêu gӑi chӗng con bӓ hàng ngNJ ÿӏch, trӣ vӅ
hoһc trӕn vӅ làm ăn. Cuӕi năm 1971, cѫ sӣ ÿã nҳm ÿѭӧc 213 lӵc
lѭӧng phòng vӋ dân sӵ, giҧi tán mӝt ÿӝi phòng vӋ dân sӵ, thu
ÿѭӧc 7 súng. Tháng 4/1972, dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa chi bӝ, bên
trong và bên ngoài cùng kӃt hӧp, vào ҩp Xóm Vѭӡng, giҧi tán
phòng vӋ dân sӵ thu 8 súng. Tӯ 17-9 ÿӃn 10-10-1972 hai lҫn
giҧi tán phòng vӋ dân sӵ ӣ xã, thu 6 súng, giáo dөc cho 33
phòng vӋ dân sӵ ÿҩu tranh không nhұn súng; không ÿi gác.
Nhҵm tiӃn tӟi phá bӓ nhӳng luұt lӋ mà Mӻ Ngөy ÿһt ra ÿӇ
kìm kҽp, không cho nhân dân sҧn xuҩt vӅ ÿêm, cҳt ÿӭt cung
cách tiӃp xúc vӟi cách mҥng, chúng ta vұn ÿӝng nhân dân ÿҩu
tranh ÿòi cҩt chòi ÿӇ giӳ ruӝng rүy. Năm 1972 ÿã có 17 chòi
dӵng ÿѭӧc ӣ ngoài ruӝng. Sӕ lѭӧng còn ít ӓi nhѭng ÿã chӍ ra
mӝt sӵ chuyӇn biӃn mӟi vӅ chҩt: 2 chòi có mái, 10 chòi mӝt
mái, 5 chòi cҩt cҭn thұn có ngѭӡi trú lҥi ban ÿêm. Năm 1972 ÿã
tә chӭc ÿѭӧc 40 cuӝc míttinh, mӛi lҫn có tӯ 30 ÿӃn 50 ngѭӡi
tham dӵ. ViӋc tә chӭc mít tinh chӫ yӃu ÿӇ tҥo ra khí thӃ. Hình
thӭc tuyên truyӅn lҿ là cách thích hӧp nhҩt, ÿѭӧc duy trì thѭӡng
xuyên. 213 sӕ dân ӣ ҩp Xóm Vѭӡng ÿã ÿѭӧc phân công cө thӇ
ÿӇ tuyên truyӅn trӵc tiӃp Ĉӗng bào các xã khác ÿӃn làm ăn ӣ An
Hòa cNJng ÿѭӧc chú ý, tuyên truyӅn giáo dөc, gӗm các ngѭӡi ӣ

4.2 Page 32

▲back to top


các nѫi nhѭ: Long Hѭng, Long Bình Tân, Phѭӟc Tân, Tam
Phѭӟc.
KӃt quҧ trong năm 1972, cách mҥng ÿã giҧi quyӃt ÿѭӧc cho
10 nông dân có ÿҩt làm ăn, hѭӟng dүn ÿҩu tranh giҧm tô ÿѭӧc
200 giҥ lúa, vұn ÿӝng ÿóng góp cho cách mҥng 1800 giҥ lúa và
400.000 ÿӗng. Ý ÿӗ xây dӵng ҩp ÿӡi mӟi cӫa ÿӏch ÿã bѭӟc ÿҫu
nӃm phҧi mùi thҩt bҥi, làm hӓng bӝ máy kìm kҽp, xóa bӓ dҫn
các luұt lӋ trói buӝc nhân dân, tҥo lұp khí thӃ ÿӇ nâng cao quyӅn
làm chӫ cӫa quҫn chúng.
c. S͹ ÿ̭u tranh giͷa cái thi͏n và cái ác:
Năm 1969 ӣ ҩp Lò Phҩn mӝt tên chӍ ÿiӇm ÿã bӏ cách mҥng
xӱ lý làm hҥn chӃ bѭӟc ÿҫu sӵ hӕng hách cӫa bӑn ác ôn ӣ An
Hòa. Năm 1970 mӝt tên tình báo cӫa chi khu và mӝt tên chӍ
ÿiӇm phҧi ÿӅn tӝi, 7 tên khác bӏ cҧnh cáo ÿã góp phҫn nâng cao
khí thӃ ÿҩu tranh vì chính nghƭa cӫa nhân dân. Tháng 10-1970,
sau hѫn mӝt năm cӫng cӕ bӝ máy tӅ xã cӫa ÿӏch, hai tên xã
trѭӣng mӟi và cNJ ÿѭӧc xӱ lý ngay tҥi chӧ BӃn Gӛ, khiӃn cho
lòng dân thêm phҩn khӣi, tin tѭӣng vào cách mҥng. Cuӕi năm
1971 mӝt tên tiӇu ÿӝi trѭӣng phòng vӋ dân sӵ ӣ An Hòa, tên
ÿӗn trѭӣng, ÿӗn phó và hai dân vӋ ác ôn ӣ Long Hѭng bӏ du

4.3 Page 33

▲back to top


kích thӑc sâu tiêu diӋt tҥi chӛ làm cho bӑn ác ôn hoang mang,
hoҧng sӧ.
Giӳa lúc phong trào ÿang phát triӇn thì chính phӫ cách mҥng
lâm thӡi tuyên bӕ chính sách 10 ÿiӇm ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi bӏ
cѭӥng bӭc cҫm súng ÿánh thuê cho giһc Mӻ. Công cuӝc ÿҩu
tranh cho chính nghƭa có thêm nhiӅu ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi ÿӇ tiӃn
hành tuyên truyӅn, ÿҩu tranh sâu rӝng, làm tan rã hàng ngNJ cӫa
ÿӏch, phân hóa ÿѭӧc bӑn ÿҫu sӓ, cô lұp bӑn ác ôn.
Tháng 4-1972 tên trѭӣng ÿoàn bình ÿӏnh phҧi ÿӅn tӝi ác.
Tháng 10 và tháng 12, hai lҫn các lӵc lѭӧng cách mҥng ÿã phá
công sӣ cӫa bӑn tӅ, xã, mӝt lҫn làm 3 tên bӏ thѭѫng, mӝt lҫn 6
tên bӏ thѭѫng. Hai cuӝc tҩn công này nhҵm hҥ uy thӃ cӫa bӝ
máy kìm kҽp, nâng cao uy thӃ cӫa cách mҥng.
Ĉêm 27 rҥng ngày 28/1/1973 lӵc lѭӧng cách mҥng ÿã chiӃm
lƭnh ҩp Xóm Vѭӟng. Trѭa 28/1/1973 chúng ta ÿã lҫn lѭӧt rút
khӓi ҩp ÿӇ bҧo toàn lӵc lѭӧng. Ĉây chӍ là bѭӟc tұp dѭӧt ÿҫu
tiên. Lӵc lѭӧng cách mҥng ӣ xã bѭӟc ÿҫu công khai khҷng ÿӏnh
quyӅn bҧo vӋ chính nghƭa cӫa mình. Phѭѫng thӭc tӗn tҥi kiӇu
cài răng lѭӧc, ngay trên ÿӏa bàn cӫa mӝt xã, cӫa hai hình thӭc
chính quyӅn bѭӟc vào mӝt cuӝc thӱ sӭc mӟi. Vùng giҧi phóng
có thӇ tӗn tҥi ngay trong phҥm vi ÿӏa bàn cӫa mӝt xã.

4.4 Page 34

▲back to top


D. Thӡi kǤ mӟi, bҳt ÿҫu tӯ 28-1-1973:
a. Cu͡c tranh giành quy͉n chͯ ÿ͡ng cͯa ngͭy quy͉n:
Trong phҥm vi cҧ nѭӟc, thҳng lӧi năm 1972 ÿã buӝc Mӻ
Ngөy ký hiӋp ÿӏnh Paris. Mӻ phҧi rút, quân Úc, quân Thái Lan
cNJng phҧi rút. Ӣ An Hòa cuӝc ÿҩu tranh diӉn ra quanh viӋc bҧo
vӋ vùng giҧi phóng nҵm ngay trong xã, chӕng sӵ lҩn chiӃm cӫa
ÿӏch. Ngay sau khi hiӋp ÿӏnh Paris ÿѭӧc ký kӃt, bӑn ÿӏch ÿã tăng
cѭӡng cho xã hai trung ÿӝi dân vӋ ÿӇ ÿӅ phòng lӵc lѭӧng giҧi
phóng chiӃm ҩp. Bӝ máy kìm kҽp gӗm 9 tên tӅ xã, 6 tên trong
chi cөc cҧnh sát, 2 tên bình ÿӏnh, 2 liên toán phòng vӋ dân sӵ
158 tên. Chúng càn hai lҫn, cҩp ÿҥi ÿӝi vào vùng căn cӭ cӫa ta.
Hoҥt ÿӝng càn quét cӫa chúng bây giӡ chӍ hҥn chӃ ӣ vùng ven
ҩp, chӯng 1km. Trong xã còn thѭӡng xuyên có 10 thám báo và
10 bҧo an cӫa chi khu xuӕng hoҥt ÿӝng, xongviӋc rút ÿi. Cҧnh
sát ÿһc biӋt cӫa tiӇu khu do Mӻ chӍ huy và ÿoàn bình ÿӏnh cӫa
tiӇu khu cNJng chӑn An Hòa làm mӝt trong nhӳng trӑng ÿiӇm ÿӇ
tăng cѭӡng sӵ giúp ÿӥ, chӍ ÿҥo.
Chính quyӅn Sài Gòn gom dân, xuyên tҥc hiӋp ÿӏnhParis, vu
cáo chính phӫ cách mҥng vi phҥm hiӋp ÿӏnh. ĈӇ khuӃch trѭѫng
kӃ hoҥch tái thiӃt, chúng kêu gào dân chúng sau khi Mӻ và quân
ÿӗng minh rút ÿi, phҧi biӃt tӵ tә chӭc ÿӇ tӵ bҧo vӋ lҩy xóm ҩp.

4.5 Page 35

▲back to top


Chúng lӯa tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi lӟn lên Biên Hòa, tә chӭc kӃt nҥp
vào ÿҧng Dân chӫ cӫa NguyӉn Văn ThiӋu. Sau buәi lӉ kӃt nҥp,
chúng phát cho mӛi ngѭӡi mӝt chiӃc mNJ kép, mӝt huy hiӋu có
ngôi sao ÿӓ, giҩy chӭng nhұn ÿã ghi tên vào ÿҧng Dân chӫ. VӅ
mһt kinh tӃ, con ÿѭӡng chính cӫa làng ÿѭӧc tә chӭc rҧi nhӵa
(láng dҫu), mҳc ÿèn ÿiӋn trong xã, mӣ trѭӡng nông lâm súc, mӣ
thêm hai lӟp tiӇu hӑc. Chúng bӓ ra 15 triӋu ÿӗng cho nông dân
vay, mӛi ngѭӡi ÿѭӧc tӯ 15.000ÿ ÿӃn 200.000 ÿӗng, cҩp bҵng
chӭng khoán ruӝng ÿҩt cho dân. Trѭӟc tình hình ÿó, sӵ phân
hóa mӟi cNJng ÿã gây cho chúng ta không ít khó khăn. Không
nhӳng ngѭӡi ÿi làm sӣ Mӻ trѭӟc ÿây có ngѭӡi mong muӕn Mӻ
ӣ lҥi? mà ngay trong nӝi bӝ chi bӝ cNJng có kҿ ra ÿҫu thú làm
viӋc cho ÿӏch, phá hoҥi cách mҥng.
b. Phát ÿ͡ng và t͝ chͱc qu̯n chúng ÿ̭u tranh b̫o v͏ hi͏p
ÿ͓nh Paris ngay trong ph̩m vi xã:
Sau giӡ ngӯng bҳn có hiӋu lӵc tҥi ÿӏa phѭѫng, ÿӏch ngoan cӕ
lҩn chiӃm ҩp Xóm Vѭӡng. Do tѭѫng quan lӵc lѭӧng, ÿӇ bҧo
toàn cѫ sӣ, chúng ta phҧi tҥm rút ra ngoài. ĈiӅu ÿó cho thҩy bӑn
ÿӏch không chӏu thӵc hiӋn lӋnh ngӯng bҳn. Công tác giành
quyӅn làm chӫ tҥi ҩp, xã ÿã ÿѭӧc chi bӝ xác ÿӏnh là nhiӋm và
trung tâm.

4.6 Page 36

▲back to top


ĈӇ nҳm dân, giành dân, ÿӇ ÿӕi phó vӟi tình hình nhà nào
cNJng có máy thu hình, chúng ta phân công ÿi sát tӯng nhà, tuyên
truyӅn ÿӇ cho nhân dân hiӇu rõ hiӋp ÿinh Paris, tӯ ÿó mà nhұn
thӭc dҫn ÿѭӧc thҳng lӧi chung. ĈӇ hѭӟng dүn ÿҩu tranh, khҭu
hiӋu hòa bình, ÿӝc lұp, dân chӫ, cҧi thiӋn dân sinh, hòa hӧp dân
tӝc ÿѭӧc phә biӃn sâu rӝng và giҧi thích cho tӯng ngѭӡi, kӏp
thӡi giҧi ÿáp mӑi thҳc mҳc, nghi ngӡ, mà lâu nay do bӏ bѭng bít,
cho nên nhân dân vүn còn cҧm thҩy bӥ ngӥ, chѭa yên tâm. Chi
bӝ phát ÿӝng quҫn chúng tiӃp tөc bung ra sҧn xuҩt ngoài ruӝng,
ngoài sông mӝt cách sâu rӝng: Chi bӝ giҧi quyӃt cho 25 nông
dân, mӛi ngѭӡi 15 công ruӝng ÿҩt ÿӇ sҧn xuҩt. Ӣ gò Rҥch
ChiӃc, chi bӝ chia ruӝng ÿҩt cho 10 hӝ nông dân, hѭӟng dүn
nhân dân quay vӅ sӱa sang nhà cӱa ӣ vѭӡn cNJ cӫa mình thuӝc
Tân Hѭng, Cҫu Vàm, Vѭӡn Trҫu. Lҩy cӟ tình hình xăng nhӟt
khó khăn, ÿi lҥi mҩt công mҩt viӋc, hѭӟng dүn nhân dân tӯng
bѭӟc, ӣ lҥi ban ÿêm ngoài ruӝng rүy. Có 5 nông dân cҩt chòi ӣ
lҥi tӯng bѭӟc, tiӃn ÿӃn ӣ lҥi luôn ngoài ÿӗng. Ngoài ruӝng, trên
sông, trong thӡi gian này ÿã có hѫn 200 ngѭӡi ӣ lҥi ban ÿêm ÿӇ
làm ăn, ngày mùa con sӕ này lên ÿӃn 500 ngѭӡi. Trong phҥm vi
xóm ҩp, chi bӝ hѭӟng dүn nhân dân căn cӭ vào cѫ sӣ pháp lý
cӫa HiӋp ÿӏnh Paris, tranh thӫ sӵ ÿӗng tình cӫa dân vӋ, lӧi dөng

4.7 Page 37

▲back to top


sӵ hoang mang cӫa bӑn tӅ ӣ xã, ÿi lҥi tӵ do ban ngày và ban
ÿêm ÿӇ phá bӓ mӑi luұt lӋ kìm kҽp cӫa ÿӏch.
ĈӇ bҧo vӋ nhӳng thành quҧ sҧn xuҩt, chi bӝ lãnh ÿҥo nhân
dân chӕng ÿӏch cѭӟp lúa, hҥn chӃ sӵ vѫ vét sӭc ngѭӡi, sӭc cӫa
cӫa ÿӏch, giáo dөc chính sách binh vұn cӫa cách mҥng. 40 thanh
niên trӕn lính và nhӳng ngѭӡi lính bӓ trӕn ÿã ra ruӝng làm ăn
trong vùng chính quyӅn cách mҥng kiӇm soát.
Ĉӕi vӟi lӵc lѭӧng phòng vӋ dân sӵ, tӯ công tác nӝi tuyӃn,
chúng ta ÿã nҳm và sӱ dөng ÿѭӧc lӵc lѭӧng này ÿӇ dҫn dҫn biӃn
thành thӵc lӵc cӫa mình. Trѭӟc mҳt ÿã hѭӟng dүn hӑ thӵc hiӋn
chiӃu lӋ nhӳng quy ÿӏnh cӫa ÿӏch, giӳ vӳng ÿѭӧc thӃ ÿҩu tranh
cho nhân dân.
c. Tác ÿ͡ng cͯa s͹ h͟ trͫ b̹ng công tác võ trang tuyên
truy͉n:
Ĉӝi du kích cӫa xã không nhӳng ÿѭӧc tăng cѭӡng vӅ mһt
trang bӏ, kӻ thuұt, chiӃn thuұt, mà còn ÿѭӧc giáo dөc ÿӇ nâng
cao tinh thҫn cách mҥng, ý chí chiӃn ÿҩu. Trѭӟc ÿây trong hoàn
cҧnh cӵc kǤ gian khә, vҩn ÿӅ chҩt lѭӧng ÿѭӧc chú ý ÿһc biӋt.
Trong tình hình mӟi, viӋc cӫng cӕ phҧi ÿi liӅn vӟi viӋc phát
triӇn lӵc lѭӧng võ trang, cho nên cҧ hai khâu chҩt lѭӧng và sӕ
lѭӧng ÿӅu phҧi ÿѭӧc quan tâm ÿúng mӭc. Hàng tháng tә chӭc

4.8 Page 38

▲back to top


ÿӝt nhұp vào ҩp ba lҫn, kӃt hӧp treo cӡ, rҧi truyӅn ÿѫn, vӯa ÿӇ
gây thanh thӃ cho cách mҥng vӯa ÿӇ hӛ trӧ cho các hoҥt ÿӝng
nӝi tuyӃn. Trong vòng hai năm ÿã hai lҫn treo cӡ lӟn, 100 lҫn
treo cӡ nhӓ, phân phát tұn tay 1000 tӡ truyӅn ÿѫn các loҥi. Hoҥt
ÿӝng cӫa ÿӝi du kích An Hòa còn mӣ rӝng sang ÿӏa bàn các xã
xung quanh nhѭ: Long Hѭng, Long Bình Tân.
Công tác võ trang tuyên truyӅn ÿӕi vӟi bӑn ÿҫu sӓ, bӑn ác
ôn, bӑn ngoan cӕ ÿѭӧc tiӃn hành bҵng các lӵc lѭӧng tӵ vӋ mұt,
an ninh mұt. Mӝt cuӝc theo dõi, cҧnh cáo tên cҧnh sát ÿһc biӋt
cӫa tiӇu khu trong ba năm liӅn ÿӃn ngày 7-5-1973 mӟi bҳt ÿѭӧc
tên Mӻ này ÿӅn tӝi. Sӵ kiӋn này ÿã làm rung ÿӝng toàn bӝ bӑn
ác ôn trong vùng, tӯ Long Hѭng, An Hòa, Long Bình Tân cho
ÿӃn cҧ khu kӻ nghӋ COGIDO. Bӑn còn lҥi phҫn nào bӟt hӕng
hách, ít gây khó dӉ cho ÿӗng bào. Bӑn chúng không còn dám
ÿӃn các gia ÿình có chӗng con tham gia cách mҥng hҥch sách,
gây rҳc rӕi nhѭ trѭӟc nӳa. Uy thӃ và quyӅn làm chӫ cӫa nhân
dân ÿѭӧc nâng cao, ҧnh hѭӣng cӫa cách mҥng ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi
nhҳc ÿӃn.
Tháng 10-1973 tai mҳt cӫa bӑn tӍnh, quұn ÿӇ ÿánh phá cѫ sӣ
cách mҥng cӫa chúng ta là tên chӍ ÿiӇm Cu, ӣ ngay tҥi chӛ, cNJng
bӏ tiêu diӋt. Công viӋc xӱ lý tai mҳt tҥi chӛ cӫa bӑn ÿӏch ÿã làm
cho bӑn chúng thêm hoang mang, nghi ngӡ lүn nhau, giao ÿӝng.

4.9 Page 39

▲back to top


17-4-1974 ngay giӳa ban ngày, khi tên ÿӝi phó ÿӝi bình ÿӏnh
ÿi vào ҩp Xóm Vѭӡng, ÿã bӏ phөc kích. Tên ác ôn này tuy chӍ bӏ
thѭѫng, nhѭng chính sӵ sӕng sót cӫa nó ÿã là mӝt sӵ cҧnh cáo
mҥnh mӁ vӅ mһt tâm lý ÿӕi vӟi các phҫn tӱ ngoan cӕ. Tên trung
úy cҧnh sát và tên phө trách phân chi cөc cҧnh sát ӣ xã hoҧng
sӧ, bӓ trӕn. Lӵc lѭӧng võ trang tҥi chӛ ÿã là chӛ dӵa cho viӋc
ÿҩu tranh chính trӏ cӫa nhân dân, kӃt hӧp vӟi công tác binh vұn,
tӅ vұn. ViӋc trҩn áp bӑn ác ôn chӍ phát huy tác dөng chính trӏ
trong viӋc phá thӃ kìm kҽp cӫa bӑn ÿӏch ÿӕi vӟi quҫn chúng
cách mҥng.
d. Th͹c l͹c cách m̩ng:
Thӵc lӵc cách mҥng ӣ An Hòa là niӅm tӵ hào chính ÿáng cӫa
nhân dân trong xã. Ngày nay ÿiӅu này ÿã trӣ thành mӝt trong
nhӳng nét vinh quang cӫa truyӅn thӕng ÿáng trân trӑng cӫa nhân
dân Hòa Hѭng. Xét vӅ sӵ phát triӇn thӵc lӵc bên trong và bên
ngoài, nhӳng ngѭӡi ÿѭѫng thӡi ÿӅu tӵ trách sӵ tiӃn triӇn cӫa
nhiӋm vө ÿѭӧc xúc tiӃn quá chұm. Hӑ hiӇu rõ ÿiӅu này, cho nên
sӵ nghiêm khҳc ÿó không phҧi là chuyӋn lӵc bҩt tòng tâm.
Trong vòng hai năm, thӵc lӵc cách mҥng ÿã xây dӵng ÿѭӧc
18 hӝi viên nông hӝi, 6 ngѭӡi là hӝi viên lҿ, còn 12 ngѭӡi tә
chӭc thành 4 tә. Các lӵc lѭӧng khác bao gӗm mӝt tә thiӃu niên

4.10 Page 40

▲back to top


có 3 em, 2 tә tӵ vӋ mұt, 1 tә ÿoàn viên , mӝt tә an ninh, 2 tә
binh vұn. Lӵc lѭӧng tân binh bә sung rút ÿѭӧc 11 ngѭӡi, trong
ÿó có 4 nӳ thanh niên. ĈiӅu ÿáng lѭu ý là trong sӕ tân binh này
có 4 ngѭӡi thuӝc lӵc lѭӧng bên trong, gӗm 2 lính chӫ lӵc Ngөy
và 2 ngѭӡi là cѫ sӣ cӫa ta trong lӵc lѭӧng phòng vӋ dân sӵ.
VӅ mһt sҧn xuҩt tӵ túc cӫa lӵc lѭӧng cách mҥng, vө mùa ÿã
thu ÿѭӧc 120 giҥ lúa. Năm 1974 sҧn xuҩt ÿѭӧc 2ha, trong ÿó có
mӝt ha lúa, trӗng 3000 gӕc sҳn (mì), 500 bөi khoai môn (khoai
sӑ), 4 công ÿҩt rau; nuôi 1 lӧn (heo), 30 con gà. Bên cҥnh ÿó
còn tә chӭc nhӳng hoҥt ÿӝng câu lѭѫn, bҳt cá nhҵm phҫn bҧo
ÿҧm ÿӡi sӕng vұt chҩt. ĈӇ bҧo ÿҧm vӅ mһt tài chính, chi bӝ ÿã
vұn ÿӝng nhân dân ÿóng góp cho cách mҥng 3500 giҥ lúa,
200.000 ÿӗng.
VӅ mһt kinh tӃ - tài chính, nhӳng ÿiӅu ÿã nêu là thӵc lӵc có
thӇ kiӇm kê ÿѭӧc mà thôi. Thӵc chҩt thӵc lӵc này cӫa cách
mҥng nҵm ӣ trong nhân dân. Chính sӵ ÿùm bӑc, nuôi nҩng trӵc
tiӃp cӫa dân mӟi là ngѭӡi ÿҧm bҧo chính cho mӑi hoҥt ÿӝng cӫa
lӵc lѭӧng cách mҥng. NhiӅu khi nhӳng hoҥt ÿӝng này lҥi mang
ý nghƭa tâm lý. Ý nghƭa chính trӏ to lӟn hѫn nhiӅu so vӟi ý nghƭa
thӵc tӃ vӅ mһt kinh tӃ - tài chánh. Mӝt ÿám rүy trӗng sҳn trѭӟc
mҳt ÿӏch, biӃt mà không thӇ làm gì, rõ ràng là phҧi thӯa nhұn
trong cay ÿҳng sӵ bҩt lӵc. Ĉi câu lѭѫn, ÿi bҳt cá không nhӳng