Luoc su Cu Lao Pho 2-3

Luoc su Cu Lao Pho 2-3



1 Pages 1-10

▲back to top


1.1 Page 1

▲back to top


- Cә tên gì ?
- Tôi không biӃt. ChӍ nghe kêu cô Ba thôi.
- Lҥi láo nӳa. Mày biӃt rành gia ÿình này. Tѭ Ĉӗng là huyӋn ӫy viên ViӋt Minh, mày tӟi ÿó hӝi hӑp phҧi không?
- Không tôi ÿi may ÿӗ mà.
Trҧi qua mѭӡi chín ngày ÿêm chӃt ÿi sӕng lҥi nhiӅu
lҫn vì ÿòn cây ÿánh móc sѭӡn, ÿә nѭӟc, tra ÿiӋn...mà lNJ ác ôn kêu là “bҧy món ăn chѫi” chӏ Bҧy chӍ mӝt mӵc khai : Tӟi
mѭӟn cô Ba, con gái bà Tѭ Ĉӗng, may ÿӗ kiӇu. Mӝt tên ÿҥi úy an ninh quân ÿӝi dӛ ngӑt :
- Nhӳng ngѭӡi khác ÿã khai cҧ rӗi. Cô khai ÿi thôi. Tôi nêu tên vài ngѭӡi cho cô nghe thӱ. Cô biӃt Tѭ Cѭӡng
huyӋn ӫy viên chӟ ? Cô biӃt Tám Bӱng chӟ ? Cô dӵ hӝi nghӏ huyӋn ӫy, vұy cô có biӃt hӃt hӝi nghӏ ÿã giӃt bao nhiêu vӏt
ÿӇ ăn không? Vұy mà tөi tôi biӃt.
Bӑn biӋt kích ӣ tәng nha cҧnh sát Sài Gòn vӅ tiӃp tөc ÿiӅu tra chӏ và ông Tѭ Ĉӡi. Chúng ÿánh hai ngѭӡi suӕt tӯ
tӕi ÿӃn khuya. Chӏ ngҩt xӍu. ông Tѭ nán ngӗi lҥi. Tên biӋt kích hӓi :
- Nó chӃt rӗi, mày còn ngӗi lҥi làm chi ?
- Tôi chӡ cô Bҧy tӍnh ÿӇ dìu vӅ phòng giam.
- Coi bӝ thѭѫng ÿӗng chí dӳ ha !
Khi chӏ Bҧy Bê tӍnh lҥi, ngay ÿêm ÿó bӑn tәng nha ÿѭa cҧ hai ngѭӡi vӅ Sài Gòn tra khҧo. Cò Liêm coi hӗ sѫ hӓi :
- BiӃt Tѭ Ĉӡi không ?
- BiӃt
- Nó chӭc vө gì ?
- Ngѭӡi ta dân mҫn ăn mà
- Hӓi chӭc vө thҵng Tѭ Ĉӡi kia !
- Sӱa xe ÿҥp.
………………
- BiӃt Bҧy Bê không ?
- Dҥ, biӃt.
- Nó chӭc vө gì ?
- Không, cә là con em cùng xã, làm gì ÿâu mà có chӭc vө
Cò Liêm, cò Danh, tên chà Santali và mӝt tên nӳa, bӕn tên ÿӭng bӕn góc phòng ÿánh “tӭ trө” nhѭ chuyӅn trái
banh. Chӏ ÿӭng không vӳng thì tên chà lҥi giӣ ngón lұn sѭӡn. Chӏ chӃt ÿi sӕng lҥi nhѭng trѭӟc sau chӍ khai có vұy.
Không mӝt lӡi khai ÿӇ lӝ cѫ sӣ, gây hҥi cho ÿӗng chí, ÿӗng bào !
Bӑn ÿӏch ÿѭa chӏ trӣ vӅ ty công an Biên Hòa. Lúc này sӭc chӏ quá yӃu, chúng mӟi tra khҧo chӏ ngҩt xӍu mӝt ngày.
Chúng chӣ chӏ vào nhà thѭѫng Biên Hòa chӳa, khi vӯa tӍnh, tên ÿiӅu tra ÿã vào hӓi.
- Hӗi trѭӟc tөi tao hӓi mày quan hӋ sao vӟi nhà Tѭ Ĉӗng mày không khai. Cái gì cNJng nói không biӃt. Nay con
gái Tѭ Ĉӗng khai hӃt rӗi, mày ÿӯng ngoan cӕ nӳa.
- Tôi không có gì ÿӇ khai. Còn nӃu ai khai, có thӇ hӑ vì bӏ ÿòn ÿau mà nhұn ÿҥi thôi.
Cô Ba Gҥo mһt mNJi nhӧt nhҥt ÿѭӧc dүn ÿӃn ÿӕi chҩt :
- Cô Bҧy khai ÿi, cháu ÿã nói thӵc hӃt rӗi.
- Cháu nhӟ lҥi ÿi, hӗi ÿó cô mang vҧi tӟi mѭӟn cháu may ÿӗ kiӇu mà. Cháu ÿӯng sӧ, ÿӯng quýnh mà khai bұy
heng.
Ët lâu sau ty công an Biên Hòa làm hӗ sѫ ÿѭa chӏ ÿi
trҥi tұp trung Phú Lӧi. Ӣ ÿó vài tháng, chӏ bӏ bӑn dӵ thҭm hӓi cung, chuҭn bӏ ÿѭa ra xét xӱ ӣ tòa án quân sӵ Sài Gòn :
- Chӏ là huyӋn ӫy viên phҧi không ? Mҩy ÿӗng chí cùng chi bӝ vӟi chӏ ÿã khai hӃt rӗi.
- Không, tôi không biӃt chi bӝ, huyӋn ӫy là cii gì hӃt trѫn.
- Chӏ ÿӯng giҧ bӝ. Chӏ theo bӑn ViӋt cӝng giӃt hҥi ÿӗng bào, nhѭng nӃu chӏ thành thұt khai báo “quӕc gia” sӁ
khoan hӗng.
- ViӋt cӝng ra sao tôi không biӃt, chӟ “quӕc gia” các ông ÿánh ÿұp, xúc phҥm thân thӇ tôi ra sao thì tôi quá rõ.
- Sao ? công an ÿánh chӏ dӳ lҳm hҧ ? Vұy cNJng vӯa, chӏ lҿo mép lҳm. Thôi ÿѭӧc, chӏ qua ký vô biên bҧn hӓi
cung.
- Cho tôi coi.

1.2 Page 2

▲back to top


- Chӏ cӭ ký ÿi mà vӅ.
- Biên bҧn hӓi cung ghi toàn lӡi nhұn tӝi, chӏ không chӏu ký. Chúng không thӇ ÿѭa chӏ ra tòa. Chӏ trӣ lҥi nhà tù
Phú Lӧi vӟi án mù. Trong trҥi giam, chӏ cùng nhiӅu chӏ khác ÿҩu tranh chӕng chào cӡ, chӕng “suy tôn Ngô tәng thӕng”,
không làm bҧn phҧn tӍnh, không thӵc hiӋn nӝi qui... Các chӏ tiӃp tөc bӏ ÿánh, bӏ giam vào trҥi kӹ luұt.
Chӏ Tѭ NguyӋt bӏ chúng bҳt ăn lҥt hàng tháng. Anh em tù lén cho cá khô, muӕi tiêu nên không bӏ phù. Chӏ Tám
Bông ngoài các loҥi ÿòn tra tҩn thông thѭӡng, còn bӏ bӑn an ninh quân ÿӝi ÿóng ÿinh ghim ngón tay xuӕng mһt bàn. Tѭ
Cѭӡng vào dө dӛ, chӏ nói thҷng vào mһt tên phҧn bӝi : dѭӧng hiӇu biӃt hѫn tôi thӃ nào là giӳ gìn khí tiӃt, sӕng vƭ ÿҥi chӃt
vinh quang nhѭ chӏ Lѭu Hӗ Lan (Trung Quӕc), tôi biӃt gì mà khai...
Bà Tѭ KiӋt (Lâm Thӏ Mҥnh) bӏ Chín Ĉҥt - cán bӝ giao liên - dүn ÿӝi biӋt kích 1 ӣ trѭӡng hӑc chӧ Ĉӗn (Bӱu Hòa)
bҳt hӗi 11 giӡ ÿêm. Tҥi nѫi giam giӳ, chúng hӓi, bà trҧ lӡi : Tôi mӝt mình buôn bán nuôi bӕn con nhӓ, không biӃt gì hӃt.
Chúng dө dӛ : Chӏ suy nghƭ kӻ ÿi, ngѭӡi ta khai cho chӏ nhiӅu lҳm. Bà mӝt mӵc nói không biӃt gì, mà ÿúng là bà nói thұt.
Gһp mһt Chín Ĉҥt, bà giұn tràn hông, chӱi luôn : Thҵng khӕn nҥn, tao biӃt gì ÿâu mà bay khai cho tao ? Anh ta mҳc cӥ,
nín thinh. Ba Chánh tiӃp tөc ÿӃn dө dӛ : Chӏ Tѭ Minh bӏ bҳt rӗi, chӏ thành thӵc khai ÿi thì các ông cho vӅ làm ăn nuôi con.
Bà trҧ lӡi : Tôi có là chi vӟi mҩy әng ÿâu mà khai, bҳt tôi vô ÿây, nhà có cây cӝt cái bӏ sұp thì cӝt con gãy ÿә hӃt, không
ngѭӡi nuôi thì sҳp nhӓ nhà tôi chӃt. Y hӓi : Anh Ngô TiӃn vӅ ӣ nhà chӏ bao lâu ? Chӏ khai ra. Trҧ lӡi : tôi không biӃt anh
Ngô TiӃn là anh nào. Hӓi : tҥi sao vӧ Ngô TiӃn ӣ nhà chӏ hoài ? Trҧ lӡi : tôi lên Xuân Lӝc, ông già vӧ anh Ngô TiӃn buôn
dҫu chai, anh Ba Chánh ӣ ÿѫ Gqm (phòng nhì) bҧo tôi lên mua, vӅ bán xong tôi ăn hӃt vӕn, thiӃu nӧ, vӧ và em ҧnh
xuӕng ÿòi nӧ, tôi có biӃt mһt anh Ngô TiӃn hӗi nào ÿâu... Do không lҩy ÿѭӧc lӡi khai, bӑn ÿiӅu tra thi nhau ÿánh ÿұp bà
ÿӃn ngҩt xӍu. Chúng khiêng vӭt xuӕng phòng giam, chӏ em tѭӣng bà ÿã chӃt.
Trҧi qua nhiӅu nѫi giam cҫm hӓi cung, ÿӃn tәng nha cҧnh sát Sài Gòn bà mӟi không bӏ ÿinh nӳa. Chúng ÿӑc hӗ
sѫ, ghép bà là trѭӣng trҥm giao liên cӫa tӍnh, bҧo bà ký tên. Bà không chӏu vì bà có làm giao liên hӗi nào ÿâu mà nay là
trѭӣng trҥm (?). Ny dө : Ký thì ÿi Phú Lӧi cҧi huҩn ba tháng rӗi vӅ, không ký thì tù mút mùa. Thѭѫng bӕn con bѫ vѫ ӣ
nhà, bà ký ÿҥi. KӃt quҧ : hai năm sau bà mӟi ÿѭӧc tha vӅ.
Cuӕi năm 1959, anh Lính (NguyӉn Thành Lân, con bà Tѭ Ĉӗng) là ÿoàn viên, vӯa cѭӟi vӧ xong, ÿӏnh ÿi thoát ly,
tìm cách móc nӕi vӟi cán bӝ ta. Lúc này, tҥi cù lao, mӝt sӕ thanh niên hӑc sinh ÿi thoát ly sau vө diӋt ác hөt. Các anh Hҧi
chùa, Tăng Hòa, Liên Thuұn Khanh, TiӅn (dҽo ) móc nӕi vӟi cѫ sӣ ӣ Tân Khánh rӗi tӯ ÿó lên rӯng.
Trong thӡi gian chӡ ÿӧi ÿi thoát ly, anh Lính quen tên Tâm - mұt vө chìm - Qua vài lҫn trò chuyӋn, y ngӓ ý “cNJng
muӕn tham gia hoҥt ÿӝng cách mҥng ÿánh ÿә chӃ ÿӝ ÿӝc tài Ngô Ĉình DiӉm”. Tuәi trҿ cҧ tin, anh tѭӣng y là ngѭӡi cùng
chí hѭӟng. Mӝt ÿêm cuӕi tháng 6 năm 1960 theo lӡi hҽn, anh tӟi cӕng Bà Ký ÿӇ nhұn trái lӵu ÿҥn y hӭa ÿѭa. Tӟi nѫi,
anh không thҩy gì, quay vӅ nhà. Tâm dүn lính vӅ bҳt. Chúng giam anh ӣ an ninh tiӇu khu, ty công an rӗi chuyӇn qua
NKim ÿѭӡng. Anh bӏ tra tҩn ÿӫ kiӇu trong nhiӅu trұn, ÿӏch muӕn phăng tìm ÿӇ quét sҥch mҫm mӕng cӝng sҧn trên ÿҩt cù
lao. Nhѭng anh không hӅ khai báo gì, hӗ sѫ trҳng tinh. Trong nhà tù, anh hăng hái tham gia ÿҩu tranh ÿòi cҧi thiӋn ÿӡi
sӕng : Thay ÿәi chӃ ÿӝ ăn uӕng, tҳm rӱa, ÿòi gác ngөc cho tù nhân ÿѭӧc gӱi mua giҩy bút ÿӇ hӑc văn hóa… Mӛi lҫn ÿҩu
tranh, anh ÿӅu bӏ ÿánh ÿұp tàn nhүn nhѭng không ngán sӧ. Anh bӏ bҳt lúc vӧ ÿang có bҫu. Má anh ÿi thăm nuôi, vӧ anh
nhӡ má hӓi : NӃu sinh con trai thì ÿһt tên gì ? Anh trҧ lӡi : ÿһt tên là NguyӉn Quӕc Hùng.
TӍnh trѭӣng Hoàng Mҥnh Thѭӡng là tên chӕng cӝng khát máu. Hҫu nhѭ mӛi tuҫn y ÿӅu ký lӋnh bҳn mӝt sӕ tù.
Ĉêm 22 tháng 2 năm 1961 (8 tháng giêng Tân Sӱu) mӝt xe ô tô nhà binh chӣ hai anh Lính và Ĉôi xuӕng trҥm gác sӣ cao
su Suӕi Chùa thӫ tiêu hai anh. Mҩy năm sau, Mӻ xây dӵng kho Long Bình, chúng ӫi hai ngôi mӝ mҩt tích.
Chӏ Bҧy Hoa tҥm lánh ÿi Sài Gòn - Tên Bé Hӗng và
công an Biên Hòa nhiӅu lҫn tӟi dө dӛ gia ÿình chӏ : NӃu chӏ Bҧy vӅ, tôi bҧo lãnh ; cҫn buôn bán làm ăn, tôi giúp vӕn… Ba
chӏ ÿi thăm con gái, chúng theo dõi ông miӃt, mҩy lҫn mӟi ÿi ÿѭӧc. Chӏ ÿәi chӛ ӣ, giҩu ÿӏa chӍ ÿӇ ông khӓi lên nӳa. Em
HiӃu (Thҧo) ÿang ÿi hӑc, bӏ bҳt vì tham gia hoҥt ÿӝng vӟi cánh T.4. Chӏ ӣ Sài Gòn hѫn mӝt năm, có lҫn liӅu vӅ thăm nhà.
Ĉi theo ÿѭӡng Tân Vҥn, chӏ mѭӟn mӝt xuӗng câu ӣ Bӱu Hòa ÿѭa qua sông vӅ nhà bà Lê Thӏ BiӃt là cѫ sӣ cách mҥng.
Bӳa ÿó may mà tên Thành (Bѭѫng) không có nhà . Là ÿoàn viên thanh lao, y phҧn bӝi, nhҧy ra làm mұt vө chuyên theo
dõi khӕng chӃ mӝt sӕ cѫ sӣ ӣ ÿӏa phѭѫng.
Cuӕi năm 1960, nhӡ móc ÿѭӧc mӝt ÿҫu mӕi, chӏ liên hӋ vӟi huyӋn Long Thành. Ĉi thoát ly, chӏ sӕng mӝt thӡi
gian ӣ Phѭӟc Lai, sau ÿó, qua kiӇm tra thӱ thách cӫa cҩp trên, chӏ ÿѭӧc chuyӇn vӅ công tác phө nӳ tӍnh Bà 5ӏa. Trong
lúc ÿang ÿi lұp văn phòng Mһt trұn dân tӝc giҧi phóng tӍnh, trѭa 12 tháng 5 năm 1961 chӏ bӏ bҳt ӣ rӯng Bình Ba trong trұn
càn cӫa lính sѭ ÿoàn 5. Chӏ bӏ ÿau chân không chҥy ÿѭӧc. Trong ngѭӡi không có giҩy tӡ gì nên chӏ bӏ tù tám tháng rѭӥi.
Tháng 2 năm 1962 chӏ ÿѭӧc tha vӅ.
Tӯ cuӕi năm 1961 ÿӃn giӳa năm 1962, nhiӅu cán bӝ, ÿҧng viên và cѫ sӣ HiӋp Hòa lҫn lѭӧt ÿѭӧc ra tù : Bҧy
Hoa, Bҧy Bê, Năm Cánh, Tám Bông, Tám Quang, Ba Trѫn, Chín Hùng, Ba Bҧo, Năm Quҳc, Ba Thө, Tѭ KiӋt, Ba Dè...
Ĉӗng chí Tѭ Răng thuӝc cánh 2 cӫa thӏ ӫy Biên Hòa nҵm ӣ Long Thành thӍnh thoҧng ÿӝt vӅ cù lao. Anh Chín
Hùng gһp anh Tѭ trong bөi gӯa nhà ông Năm ĈiӃc, xin cho ÿi thoát ly cùng. Anh Tѭ Răng yêu cҫu anh ӣ lҥi sӕng hӧp
pháp cùng anh Ba Trѫn và các sѫ sӣ : Hai Hòa, Hai Cân, Sáu Mүm, Thành, Ĉѭӧc... ÿӇ hoҥt ÿӝng tiӃp.
Nhѭ tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi tù ÿѭӧc tha, anh Chín Hùng hàng tháng phҧi trình diӋn tҥi ty công an Biên Hòa. Anh ÿi
ba lҫn thì bӓ, vin cӟ bӏ bӋnh. Không thҩy ch~ng nói gì. Khi anh ÿѭӧc tha vӅ, tên Bѭѫng hҵn hӑc hăm he dӑa bҳt nӳa.
Anh Ba Trѫn và Bѭѫng là con bác con ch~, có hӑ vӟi nhau. Anh thҩy thái ÿӝ ÿӭa em ác ôn có hҥi cho cách mҥng nên
xin ý kiӃn cҩp trên ÿӇ diӋt Bѭѫng. Chӫ trѭѫng cӫa thӏ ӫy Biên Hòa là phҧi diӋt ác mӟi phá ÿѭӧc thӃ kìm kҽp cӫa giһc,
mӟi xây dӵng và phát triӇn ÿѭӧc thӵc lӵc cách mҥng. Ĉѭӧc chҩp thuұn, anh ráo riӃt chuҭn bӏ kӃ hoҥch. Mӝt vài ngѭӡi
dân Bình Kính thҩy anh mài lѭӥi lê ӣ hòn ÿá ven sông. Tӕi 13 tháng 9 năm 1962 (rҵm thing tám ta), nhà bà Lê Thӏ BiӃt -
má anh Ba Trѫn - cúng, Bѭѫng ÿѭӧc mӡi tӟi nhұu. Anh Ba giҧ ÿò say rѭӧu vào buӗng nҵm nghӍ. Khi tên Bѭѫng vӅ, anh

1.3 Page 3

▲back to top


Thành (Lӝc) ÿón sҹn ngoài ngõ, kêu y ra mé sông nói chuyӋn, anh Ĉӵc (Công) hӛ trӧ bên ngoài. Tӟi gӕc cây khӃ, anh
Quang (Bòn) r~t lѭӥi lê ÿâm y mѭӡi mӝt nhát, vӭt xác xuӕng sông. Thӏ ӫy chӍ ÿҥo tiӃn công chính trӏ mҥnh mӁ, các cѫ sӣ
cù lao hù dӑa nhӳng tên tay sai khác làm bӑn chúng hoang mang chao ÿҧo co lҥi.
Sau vө diӋt ác, công an cҧnh sát Biên Hòa ÿiӅu tra gҳt gao khiӃn cho mҩy ÿoàn viên thanh niên mұt tѭӣng bӏ lӝ,
phҧi ÿi thoát ly ÿêm 9 tháng 12 năm 1962 (13 tháng 11 ta): Ba Sѫn, Tѭ Long, Ba Tùng, Tѭ Kì. Các anh gia nhұp cánh
2 cӫa ÿӗng chí Tѭ Răng ÿӭng chân ӣ Tam Phѭӟc (Long Thành). Lúc ÿó cánh này ÿã có ba anh ӣ các xã khác : Bҧy
Hoàng, ĈiӋp, Oanh. Cҧ cánh CZ-2 có tám ngѭӡi.
Trên chiӃn trѭӡng miӅn nam, sau cao trào ÿӗng khӣi năm 1960, nhân dân ta ÿҩu tranh mҥnh mӁ, dӗn dұp ӣ cҧ
ba vng chiӃn lѭӧc buӝc Mӻ DiӋm phҧi chuyӇn hѭӟng chiӃn lѭӧc chiӃn tranh mӝt phía sang chiӃn lѭӧc chiӃn tranh ÿһc
biӋt. ĈӃ quӕc Mӻ vҥch kӃ hoҥch Xtalây - Tâylѫ (Staley - Taylor) vӟi tham vӑng ÿè bҽp phong trào nәi dұy cӫa nhân dân
trong vòng 18 tháng bҵng ba biӋn pháp tăng cѭӡng quân ngөy hòng tiêu diӋt lӵc lѭӧng vNJ trang cách mҥng, xây dӵng
ngөy quyӅn vӳng mҥnh ÿӇ giӳ vӳng thành thӏ ÿӗng thӡi tiӃn hành bình ÿӏnh và lұp ҩp chiӃn lѭӧc ӣ nông thôn, phong tӓa
chһt biên giӟi ngăn chһn miӅn bҳc chi viӋn và cô lұp cách mҥng miӅn nam. Cái xѭѫng sӕng cӫa kӃ hoҥch Xtalây - Tâylѫ
là xây dӵng hӋ thӕng ҩp chiӃn lѭӧc ӣ nông thôn rӝng lӟn nhҵm dӗn dân ÿӇ chúng kiӇm soát chһt, thӵc hiӋn “tit nѭӟc
bҳt cá”, tách lӵc lѭӧng cách mҥng ra khӓi nhân dân.
Tҥi thӏ xã Biên Hòa, ÿӏch lҩy xã HiӋp Hòa làm thí ÿiӇm thӵc hiӋn “quӕc sách ҩp chiӃn lѭӧc”, ÿӏnh biӃn xã
này thành “xã kiӇu mүu”. Chúng bӓ tiӅn kpo ÿiӋn vӅ, ÿѭa các chuyên viên chăn nuôi và trӗng trӑt xuӕng, ÿҫu tѭ vӕn,
giӕng, phân bón, máy móc... ÿӇ phát triӇn nông nghiӋp, nâng cao ÿӡi sӕng nông dân hòng lôi kéo bà con theo chúng. Cù
lao Phӕ bӕn bӅ sông nѭӟc bao quanh, nҵm lӑt thӓm giӳa vành ÿai dày ÿһc ÿӗn bót lӟn nhӓ mà cӵ ly không cái nào xa
quá hai kilômét : Trҥi Trҫn Quӕc Toҧn, tӍnh ÿoàn bҧo an, ty công an, ty cҧnh sát... Ngay trong lòng xã có bót Thành Hѭng
vӟi quân sӕ tӯ trung ÿӝi trӣ lên. ĈӇ kìm kҽp dân, chúng dӵ ÿӏnh bҳt dân ÿi xâu ÿào con hào rӝng hai mét, sâu hai mét,
ÿҩt ÿào lên sӁ ÿҳp lNJy cҳm chông và rào dây kӁm gai... Con hào cҳt theo vòng cung, tӯ triӅu gò chùa Ông qua dӕc ông
Tӱu vòng miӃu Bình Hòa qua Tân Giám. Hӝi ÿӗng xã qui ÿӏnh mӛi ngѭӡi dân phҧi ÿào mӝt khúc hào hai mét, gia ÿình
nào cNJng phҧi nӝp chông tre, cӑc rào, dây kӁm... Nhà nào không ÿi làm, không có vұt liӋu thì nӝp tiӅn thay thӃ. Các
trѭӣng ҩp, trѭӣng khóm chӍ ÿӏnh phҥm vi cө thӇ cӫa tӯng hӝ. Mӝt sӕ ngѭӡi “ngoan ngoãn” thì ráng làm xong phҫn mình
cho yên thân. Sӕ cán bӝ ÿҧng viên và cѫ sӣ vӯa mãn hҥn tù ngҫm vұn ÿӝng bà con lӕi xóm tìm cách chӕng lҥi mӝt cách
hӧp pháp. Chӏ Bҧy Hoa bӏ chúng bҳt nhұn phҫn ÿҩt, ÿã không nhұn và nói : tôi vӯa ӣ tù vӅ, bӏnh hoҥn ÿau yӃu không
ÿào ÿҩt ÿѭӧc, mà cNJng làm gì có tiӅn mѭӟn... NhiӅu chӏ em khác cNJng nêu lý do sӭc yӃu, con thѫ con mӑn, lo làm ăn
buôn bán kiӃm sӕng hàng ngày. Sӕ ÿàn ông thì làm dây dѭa, ra cho có mһt,
toàn ngӗi hút thuӕc tán dóc nên công viӋc tiӃn hành rҩt chұm. Con hào ÿào nham nhӣ không ra hình thù gì. Mӝt sӕ ngѭӡi
có ÿӫ sӕ cӑc và chông tre, hӝi ÿӗng xã bҧo khi nào ÿào xong hào thì vác ra. Dăm bҧy tháng sau sӕ vұt liӋu ÿó mөc nát,
tӭ tán. Trҿ em nhһt mӝt ít vӅ làm cӫi. Ĉӏch ÿoán có bàn tay chӍ ÿҥo ngҫm cӫa cách mҥng phá hoҥi viӋc lұp ҩp chiӃn lѭӧc
HiӋp Hòa nhѭng không tìm ÿѭӧc cách ÿӕi phó và không buӝc tӝi ai ÿѭӧc. KӃ hoҥch ҩp chiӃn lѭӧc bӏ bӓ dӣ, nhҩt là tӯ
sau khi DiӋm chӃt.
Tәng Cҭm ÿuәi ÿҩt ÿӇ làm canh nông thí ÿiӇm (khu vӵc nhà cô LӋ, cô Nhan bây giӡ). Ta vұn ÿӝng hѫn mӝt trăm
ngѭӡi ký tên vào bҧn kiӃn nghӏ chӕng lҥi viӋc dӥ nhà cày mӗ mҧ. Tәng Cҭm tính làm dӳ, bà con Npo tӟi ÿҩu tranh, quұn
tѭӣng Châu Thành phҧi xuӕng xoa dӏu. KӃt quҧ : bà con thҳng.
Ĉi thoát ly mӝt thӡi gian, anh Chín Hùng chѭa lӝ nên anh Tѭ Răng giao nhiӋm vө cho anh trӣ vӅ gây dӵng
phong WUjo. Anh vүn Ojm thӧ hӗ, dӡi sang FKa Thanh Lѭѫng (Bӱu +za), lҩy vӧ ÿӇ Wҥo cuӝc sӕng Eunh thѭӡng mà hoҥt
ÿӝng bí mұt.
7King 6 năm 1963, WKӏ ӫy Biên Hòa tuy Fzn QJKqo lҳm, dӕc hӃt tiӅn Fӫa cѫ quan ÿѭa cho anh &Ktn +ng vӅ xây
mӝt hҫm Et mұt Oj ngôi Pҧ ÿôi ӣ khu Jz Pҧ Tân 0ӻ. Hҫm Fy thӇ chӭa ÿѭӧc Viu ngѭӡi. Mӝt tӕi, anh giӣ nҳp hҫm xuӕng
kiӇm tra bên trong xem Fy rҳn chui Yjo không. Ĉӭa con ông tѭ Bӗi thҩy thҩp WKRing Eyng ngѭӡi ӣ khu Jz Pҧ, Qyi Oj ӣ
ÿy Fy ma hiӋn lên rӗi Oҥi chui xuӕng biӃn mҩt. Do trӡi mѭa, hôm sau tên %zn - công an ӣ gҫn ÿy - thҩy dҩu chân ngѭӡi,
tìm ra miӋng hҫm. Ĉӏch Jji Pun. Sau Qjy Fic anh Ba Trѫn, Ba 7ng, &Ktn +ng vӅ công Wic Eӏ ÿӏch SKөc Ntch, Wtnh sӱ
Gөng hҫm Qjy. Nhѭng anh Ba Trѫn cân nhҳc không Gng nӳa. &ic anh FKҥy vӅ QKj Pi FKӏ Ba Thuұn chui Yjo ÿӕng Oi
dӯa. Trѭӟc ÿim Oi Qjy Oj QKj cô 3Kөng, mӝt thҵng 0ӻ ÿang theo ÿuәi cô. 6iu tên dân vӋ ÿi xe ÿҥp, mang V~ng Yjo QKj
cô, bҿ dӯa ăn hӗi lâu mӟi ÿi. &K~ng ÿi rӗi, Fic anh Qyi vӟi FKӏ %ҧy Bê nҩu cѫm cho ăn, rӗi vӅ %unh Quan ӣ. &Ktn +ng Eӏ
bӋnh, ӣ Qyc miӉu %unh Quan mӝt QJjy, bҿ Oi dҫu che nҳng, tӕi ÿӃn Wum ÿѭӡng U~t qua Khánh Vân.
Anh Ba Sѫn ÿi giao liên Eӏ Fҧm, nҵm mӝt chӛ. Mӗng ba TӃt 1963 (27-1-1963) anh em Finh CZ.2 khiêng anh ÿi
WUҥm quân y 9ƭnh Cӱa. Y Vƭ Thѭa không chuҭn ÿRin ra bӋnh Ju, ÿinh JLi anh không ÿi Oҥi ÿѭӧc nӳa. Anh rҩt buӗn. Vӯa
O~c Qjy, anh nghe tin em ruӝt Tѭ Long hy sinh trong mӝt chuyӃn công tác anh càng buӗn, nҵm chӳa bӋnh mj thҩy Punh
trӣ WKjnh Jinh nһng cho tұp thӇ. Nhѭng anh quyӃt tâm luyӋn tұp ÿӇ Fy thӇ ÿi Oҥi Eunh thѭӡng. Anh nhӡ anh Ba cӝt cho
hai cây QKӓ WKjnh cây Qҥng, lҫn ÿҫu ráng ÿӭng lên chút xtu mà mӗ hôi Ym ra nhѭ tҳm. Cѫ bҳp chân không ÿiӅu khiӇn
ÿѭӧc, Fic khӟp nhӭc nhӕi hѫn kim ÿâm. NhiӅu lҫn trong ngày anh tұp ÿӭng lên rӗi lҥi ngӗi phӏch xuӕng giѭӡng. Anh
chӏu nhiӅu cѫn ÿau thӕn tұn óc, tұp ÿӭng nhѭ con Qtt. Ĉѭӧc tұp thӇ WUҥm y tӃ ÿӝng viên, anh quyӃt tâm luyӋn tұp ÿӇ mau
FKyng trӣ vӅ ÿѫn Yӏ. Khi anh ÿӭng vӳng ÿѭӧc bӕn mѭѫi sáu phút thì tám tháng mѭӡi hai ngày ÿã trôi qua. Anh ÿѭӧc ra
viӋn, vӅ ÿӃn căn cӭ CZ1 ÿyng ӣ hyc %j Thӭc (Tân Phong) ÿúng ngày 2 tháng 10 năm 1963 (rҵm tháng tám ta).
Ngày 1 tháng 11 năm 1963, Ngô Ĉình DiӋm bӏ lұt ÿә. Ông Năm Bҳc (Tӕng Ĉình bҳc) giӳ chӭc phө tá ÿһc biӋt vӅ
cҧnh sát an ninh chính tUӏ cӫa tәng thӕng có ngѭӡi em dâu ông là La Cҭm Thanh tìm gһp, nói : em có ngѭӡi bҥn hӑc là
Trҫn Văn Hoành bӏ ông DiӋm bҳt giam mҩy năm nay không biӃt tung Wtch, nhӡ anh Năm Wum JLm. Ông Năm Bҳc ra lӋnh
cho nhân viên cҩp dѭӟi xem lҥi hӗ sѫ cNJ, biӃt anh Hoành và hѫn mӝt trăm cán bӝ kháng chiӃn cNJ ÿang Eӏ ÿjy ӣ HuӃ. Sӕ
Qjy WRjn Eӏ bҳt Wunh nghi. DiӋm Nhu ÿjy biӋt xӭ ÿӇ cҳt ÿӭt Pӑi liên hӋ Fӫa Kӑ. DiӋm Nhu vӯa chӃt, bӝ máy công an cҧnh
sát Sài Gòn Fy nhiӅu [io trӝn, mӝt sӕ quan chӭc Eӏ thay. Vӟi quyӅn Kjnh trong tay, ông Năm Bҳc ra lӋnh cho công an

1.4 Page 4

▲back to top


HuӃ ÿѭa hѫn mӝt trăm biӋt xӭ Qjy vӅ 6ji *zn bҵng mӝt chuyӃn Wju riêng Fng vӟi hӗ sѫ Nqm theo. Ông cho Oӑc hӗ sѫ
WKjnh hai ORҥi : %ӏ bҳt Wunh nghi Yj Eӏ bҳt O~c ÿang KRҥt ÿӝng. Ông báo cáo lên tәng trѭӣng nӝi vө : Nên thҧ sӕ câu lѭu
tình nghi, giam giӳ hӑ là vô lý và không cҫn thiӃt... Mӝt danh sách dài ÿѭӧc ÿӋ trình cҩp trên phê duyӋt. Trong sӕ ngѭӡi
ÿѭӧc tha có các ÿӗng chí Trӏnh Văn Dөc, Phan Trӑng Tân, Tám Hoành... Ngày 30 tháng 1 năm 1964, NguyӉn Khánh
“chӍnh lý” Minh lӟn. Phe Khánh bҳt giam ông Năm Bҳc, truy viӋc cNJ khép ông vào tӝi “cә súy trung lұp”. Trѭӟc hӝi ÿӗng
xét xӱ, ông trình bày vө tha hѫn mӝt trăm ngѭӡi kháng chiӃn cNJ chӍ là thӯa hành lӋnh cҩp trên, nên ông vô can và nghӍ
hѭu tӯ ÿó.
Năm 1964 ÿình Bình Hòa trùng tu xong. Vҩn ÿӅ thӡ ai ÿѭӧc dân làng bàn tán sôi nәi. Mӝt sӕ ngѭӡi nói : ÿình
nên thӡ các “chiӃn sƭ quӕc gia” vӏ quӕc vong thân. Ông Bҧy Chà nói : cҫn thӡ các chiӃn sƭ vì dân vì nѭӟc hy sinh quên
mình chӭ không thӡ lính lƭnh lѭѫng cӫa ngoҥi bang. Các ông Năm Lѭѫng và Tәng Thi tán thѭӣng ý kiӃn này. Lính cӫa
tѭӟng Quan vӅ chѫi, ông Bҧy Chà thӫng thҷng tranh luұn vӟi hӑ ai sӁ thҳng trong cuӝc chiӃn tranh này ? ông nói : sӭc
mҥnh không phҧi ӣ vNJ khí mà ӣ lòng dân, bên nào ÿѭӧc lòng dân thì nhҩt ÿӏnh thҳng.
Các chӏ Bҧy Bê, Bҧy Hoa tӯ khi ÿѭӧc tha vӅ ÿã tìm
cách tұp hӧp, móc nӕi sӕ cán bӝ và cѫ sӣ ÿӇ tiӃp tөc hoҥt ÿӝng. Tháng 2 năm 1964 anh Chín Hùng dүn chӏ ÿi gһp ÿӗng
chí Ba LӉ tҥi căn cӭ Bà Bѭӣi. Chӏ báo cáo tӍ mӍ vӅ quá trình ӣ t cӫa mình cNJng nhѭ tình hình xã HiӋp Hòa lúc ÿó. Cán
bӝ, ÿҧng viên và cѫ sӣ giӳ ÿѭӧc khí tiӃt vӳng vàng nên các cѫ sӣ không lӝ vүn giӳ ÿѭӧc niӅm tin, bà con lҥi sҹn sàng
ÿóng góp tiӅn bҥc cho cách mҥng. Bà Bҧy Hӑa (Phҥm Thӏ Xi) gӱi con trai là anh Lê Văn Òt ÿi thoát ly. Dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo
cӫa thӏ ӫy Biên Hòa, cánh CZ.2 cӫa ÿӗng chí Tѭ Răng ÿã rút ÿѭӧc sáu thanh niên : Ba Trѫn, Ĉӵc lӟn (HuǤnh Văn Bình),
Chín Hùng (ÿi lҫn thӭ nhì), Lѭӡng, Thám, Hà bә sung cho lӵc lѭӧng thӏ xã ÿang phát triӇn.
Cuӕi tháng 9 năm 1964, ÿang làm thӧ mӝc ӣ sân bay Biên Hòa thì anh Hai Bình (NguyӉn Văn Bình) bӏ bҳt ÿi
quân dӏch. Xuӕng trung tâm huҩn luyӋn Cây ĈiӋp ÿѭӧc ba tuҫn, anh tә chӭc ÿѭӧc hѫn hai chөc thanh niên trèo Ujo trӕn,
ÿѭӧc cán bӝ cách mҥng ÿӏa phѭѫng rѭӟc ngày 15 tháng 10 năm 1964. Anh xin vӅ thӏ xã Biên Hòa, tә chӭc ÿѭa anh ÿi
theo ÿѭӡng dây giao liên hӃt mӝt tháng mӟi tӟi suӕi Tre hóc Bà Cai khu vӵc Long Bình. Anh ÿѭӧc phiên chӃ vào ÿѫn vӏ
C.306 cӫa ÿӗng chí Hai Cà (sau C.306 ÿәi thành C.238).
Ĉҫu năm 1965, sau chiӃn dӏch Bình Giã, chiӃn lѭӧc “chiӃn tranh ÿһc biӋt” cӫa ÿӃ quӕc Mӻ phá sҧn. ĈӇ cӭu vãn
chӃ ÿӝ Sài Gòn ÿang trên ÿà sөp ÿә, Mӻ ào ҥt ÿә quân vào miӅn nam ViӋt Nam. Chúng hù dӑa nhân dân ta bҵng viӋc
tuyên truyӅn rùm beng các phѭѫng tiӋn chiӃn tranh hiӋn ÿҥi nhҩt nhѭ “siêu pháo ÿài bay B.52” ném bom rҧi thҧm có thӇ
san bҵng tӯng khu vӵc rӝng hàng kilômét vuông trong chӟp mҳt, ÿҥi bác 175 mm “vua chiӃn trѭӡng”... Các ÿѫn vӏ quân
Mӻ và chѭ hҫu mang nhӳng cái tên ngә ngáo : sѭ ÿoàn “anh cҧ ÿӓ”, sѭ ÿoàn “tia chӟp nhiӋt ÿӟi”, sѭ ÿoàn “mãng xà
vѭѫng”, sѭ ÿoàn “hә trҳng”... Chӏ Cúc - bí danh Thi Hà - mӝt cѫ sӣ nӝi tuyӃn làm trong tòa hành chánh Biên Hòa ÿã sѭu
tҫm mӝt sӕ tѭ liӋu vӅ ÿӏch gӱi ra cho thӏ ӫy. Anh Ba LӉ lҩy các tài liӋu ÿó phân tích cho cán bӝ thӏ xã thҩy mһt mҥnh cӫa
kҿ thù và cҧ nhӳng mһt yӃu cѫ bҧn cӫa chúng ÿӇ chuҭn bӏ tѭ tѭӣng cho anh em ta. Binh thѭ cә có câu : biӃt ÿӏch biӃt ta,
trăm trұn trăm thҳng. Ta sҳp trӵc tiӃp ÿѭѫng ÿҫu vӟi lính Mӻ trên chiӃn trѭӡng, ÿѭӧc chuҭn bӏ trѭӟc vӅ tѭ tѭӣng thì khi
ÿөng ÿӏch sӁ bӟt tәn thҩt. ViӋn trӧ Mӻ ÿә ào ào vào miӅn nam các loҥi máy cày, máy xӟi, máy bѫm... và nhiӅu loҥi vұt tѭ
nông nghiӋp khác giúp ngѭӡi nông dân ÿҥt hiӋu suҩt lao ÿӝng cao, ÿӥ vҩt vҧ, thu hoҥch nhiӅu hѫn. Trѭӟc ÿây ta tuyên
truyӅn chӕng quân ÿӏch, vұn ÿӝng nhân dân giӳ con cái lҥi bҵng lý lӁ : con ÿi lính ӣ nhà không có ai làm công viӋc ÿӗng
áng nһng nhӑc… Nay có máy móc thay thӃ sӭc cѫ bҳp cѭӡng tráng cӫa thanh niên thì viӋc tuyên truyӅn chӕng quân
ÿӏch không thӇ theo bài bҧn cNJ. Có mӝt sӕ gia ÿình nghƭ rҵng con ÿi lính thì nó có lѭѫng, ÿӥ gánh nһng cho gia ÿình...
Bây giӡ trong hoàn cҧnh mӟi, cán bӝ ta phҧi khéo khѫi gӧi truyӅn thӕng yêu nѭӟc chӕng ngoҥi xâm mӟi mong ÿҥt hiӋu
quҧ. Nhҩt là ta lҩy ngay chuyӋn lính Mӻ vào gây ra nhiӅu ÿiӅu băng hoҥi xã hӝi, dүn ÿӃn kӃt luұn : ÿuәi hӃt Mӻ ÿi thì cuӝc
sӕng mӟi trong lành... ViӋc làm ÿúng
ÿҳn cӫa anh ÿã bӏ nhұn xét phê phán là : ÿӅ cao ÿӏch, làm giҧm sút tinh thҫn chiӃn ÿҩu cӫa cán bӝ, chiӃn sƭ thӏ xã Biên
Hòa.
Liên tөc hoҥt ÿӝng trong lòng ÿӏch, trҧi qua nhiӅu phen hiӇm nghèo suýt sa vào tay ÿӏch, anh luôn luôn giáo dөc tӍ
mӍ cán bӝ cҩp dѭӟi vӅ phѭѫng châm ngăn cách bí mұt, tác phong thұn trӑng, ý thӭc chҩp hành và hoàn thành nhiӋm vө
ÿѭӧc giao. Ĉӕi vӟi vài cán bӝ trҿ gan dҥ ÿӃn mӭc liӅu lƭnh, anh uӕn nҳn : Ĉҧng yêu cҫu chú ÿêm nay phҧi soi ÿѭӧc
ÿѭӡng ÿӝt vô ҩp gһp cѫ sӣ thì chú phҧi kiên trì quan sát, bám bӑn bҧo an dân vӋ chӡ lúc nó lѫ là sѫ hӣ mӟi lòn vô, chӟ
có yêu cҫu chú bҧy giӡ tӕi ÿã có mһt ӣ ÿó ÿâu... Mӝt lҫn chӣ anh Ba Sѫn ÿi công tác trong nӝi ô, anh rӫ : anh em mình
vô ăn tô phӣ ÿi. Anh Ba Sѫn cѭӡi tӯ chӕi vì biӃt là anh thӱ thách. Anh nhӟ lҥi trong mӝt sӕ buәi sinh hoҥt, anh Ba LӉ dһn
kӻ : chӟ có léo hánh nѫi quán ăn, bӃn xe, rҥp hát là nѫi ÿӏch dăng vô sӕ mұt vө, chӍ ÿiӇm, tình báo ÿón bҳt anh em ta
tӯng phút, tӯng giӡ.
Anh Năm Sang hy sinh, Quang bӏ thѭѫng trong mӝt lҫn ÿi công tác ӣ gҫn An Hҧo. Hai anh Ba Sѫn, Ba Tùng
ÿѭӧc giao ÿӝt vӅ cù lao gây dӵng phong trào ngày 3 tӃt năm 1965 (tӭc 4-2-1965). Các anh bám trө nhà bà Tám Vân ÿào
bҧy, tám hҫm bí mұt. Ban ngày, nҵm miӃt trong hҫm rҩt ngӝp. Chӯng ba, bӕn giӡ chiӅu nӃu không có ÿӏch, theo Wtn hiӋu
báo an các anh lên chém vè ӣ ÿám lөc bình dѭӟi rҥch gҫn ÿó. Khi vӅ căn cӭ hӑp, anh Ba LӉ hӓi tӍ mӍ : cӱa hҫm hѭӟng
nào ? ӕng thông hѫi ÿһt thӃ nào ? Anh góp ý tӍ mӍ vӅ cách làm hҫm và dһn : tôi hӓi và góp ý kiӃn vұy thôi, các chú cNJng
không ÿѭӧc cho tôi biӃt hҫm, lӥ tôi bӏ bҳt thì sao ? tôi chѭa ÿѭӧc thӱ thách qua tra tҩn, tù ÿày cӫa giһc mà.
Ông cҧ Nhuұn, dѭӧng anh Ba Sѫn, là cѫ sӣ cӫa ta. Sau nhà ông có chiӃc lò gҥch cNJ, cҥnh ÿó là ÿìa ÿҫy nѭӟc
do ÿào ÿҩt làm gҥch. Ĉìa có cҫu bҵng ván gӛ ÿӇ gánh nѭӟc tѭӟi thuӕc trong vѭӡn. Bèo lөc bình phӫ kín mһt ÿìa. Tҥi
ÿây, ông làm mӝt hҫm bí mұt bҵng pônsô. Bӕn cӑc ÿóng ӣ ÿáy ÿìa neo giӳ bӕn góc vҧi. Khi vào hҫm, gҥt hai thanh chҳn
bèo ÿӇ mӣ miӋng hҫm. Vào rӗi, bӓ hai thanh chҳn ra, bèo lҥi phӫ kín nhѭ cNJ. Nҵm hҫm pônsô thân mình bӏ ѭӟt mà vүn
nóng do hҩp hѫi. Anh Chín Hùng tӯng nҵm hҫm này vài lҫn.
Ĉӭng chân ӣ Bình Xѭѫng ít lâu, anh Ba Sѫn và Hoàng (HuӃ) vѭѫn lên Bình Hòa tháng 5 năm 1965. Anh ÿѭӧc
bà HuǤnh Thӏ KiӃt - bà giáo Trinh - ÿӗng ý cho ÿào hҫm trong vѭӡn. Chӏ Bҧy Cúc (Tҥ Thӏ Cúc) - con bà - mӣ lò ÿúc ÿӗng

1.5 Page 5

▲back to top


làm ÿӗ mӻ nghӋ. Chӏ thu nhұn mҩy thanh niên trӕn quân dӏch vào làm. Mӝt lҫn lò ÿang ÿӓ lӱa, sҳp rót ÿә khuôn thì bӑn
ÿӏch ÿi xe hon da vào bҳt mҩy anh này giҧi ra xã, ÿӏnh mang lên quұn. Anh em phҧi nӝp mӛi ngѭӡi 120 ngàn mӟi ÿѭӧc
tha. Dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo cӫa anh Ba Sѫn, chӏ Bҧy Cúc tham gia rҧi truyӅn ÿѫn trong ҩp, thu tiӅn nuôi quân cӫa mӝt sӕ cӱa
hàng ӣ Sài Gòn ӫng hӝ cách mҥng. Ĉӏch ÿi bӕ ráp, chӏ xem chúng ÿi hѭӟng nào ÿӇ kӏp báo cho sӕ thanh niên trong xóm
ÿi trӕn.
Anh 7im Viên (7ҥ Quang Viên) - em FKӏ - Ojm ӣ Kmng giҩy Cogido FNJng tham gia Uҧi truyӅn ÿѫn Yji lҫn ӣ con
ÿѭӡng ÿҳp. Anh ÿôi lҫn lên căn cӭ Hѭng Lӝc gһp anh Ba Sѫn, Ba LӉ nhұn truyӅn ÿѫn binh vұn Otnh 0ӻ Yj Ĉҥi +jn. Nӝi
dung truyӅn ÿѫn Wic ÿӝng Yjo Wunh Fҧm nhӟ quê hѭѫng, vӧ con gia ÿunh Kӑ, vұn ÿӝng Kӑ ÿzi sӟm trӣ vӅ xum Kӑp gia
ÿunh, chӃt ӣ ViӋt Nam Yu quyӅn lӧi Fӫa Eӑn Oii V~ng 0ӻ Oj Fic chӃt vô QJKƭa. Anh ÿi xe honda G~i truyӅn ÿѫn Yjo tay Otnh
0ӻ, nhҩt Oj 0ӻ ÿen, ӣ khu vӵc Long %unh. &K~ng nhұn Yj ÿӑc Pj không SKҧi ӭng Ju. Kinh nghiӋm Fy nѫi Uҧi truyӅn ÿѫn,
Qpm truyӅn ÿѫn Yjp xe 0ӻ Eӏ FK~ng bҳn liӅn Yu tѭӣng Eӏ Qpm lӵu ÿҥn. Anh Fzn Uҧi truyӅn ÿѫn ӣ căn cӭ Otnh Ĉҥi +jn Wҥi
'ƭ An.
Ĉҫu năm 1966, anh Ba Sѫn Yj +Rjng mang Pun ĈH.10 vӅ. ĈiӅu nghiên mҩy ÿêm liӅn, cic anh không ÿinh
ÿѭӧc. +Rjng (HuӃ) trѭӟc ÿy tӯng Eӏ thѭѫng, nay Oҥi Eӏ bӋnh nһng, nҵm hҫm rҩt cӵc. %j KiӃt Yj anh 7im Viên mua
thuӕc cho anh uӕng không ÿӥ, SKҧi rѭӟc y Wi vӅ FKtch. %ҧn thân +Rjng Eӏ bӋnh, vӧ con sӕng Fich ÿy Yji trăm Ppt, Oҥi
thêm anh em Kӑ Kjng Wic ÿӝng nên tѭ tѭӣng +Rjng chao ÿҧo dӳ. &y lҫn anh ta thә lӝ vӟi Ej KiӃt : &y OӁ con không ÿi
ÿѭӧc vӟi anh em nӳa… Mӝt buәi Ving dân ҩp %unh +za thҩy hai anh em +Rjng dүn nhau ra hӝi ÿӗng [m chiêu hӗi. /~c
ÿi, anh ta mang theo mӝt WUii lӵu ÿҥn Yj không khai Eio cѫ sӣ Qjo ӣ HiӋp Hòa. Gia ÿunh Ej KiӃt rҩt lo lҳng. Anh 7im
Viên vӝi giҩu khҭu Fic bin Yj WUii Pun ӣ ngôi mӝ ông gLio Trinh trong vѭӡn QKj. Tӕi hôm ÿy anh Ba Sѫn vӅ, biӃt chuyӋn
Eqn tӭc tӕc mang cây V~ng ÿi nѫi NKic.
7King 9 năm 1966, sau rҵm WKing Eҧy âm Oӏch, quұn Ĉӭc Tu mӣ lӟp huҩn luyӋn Y} trang tinh thҫn cho NKRҧng
mӝt trăm tên Fin bӝ Eunh ÿӏnh ӣ ÿunh %unh Hza. Anh 7im Viên Wtnh ÿinh mӝt trұn. Anh lên Hѭng Lӝc gһp Fic anh Ba LӉ,
Ba Sѫn Eio Fio phѭѫng in Yj xin mӝt QJzi nә Fng mӝt WUii lӵu ÿҥn. 4Xmng Wim giӡ tӕi hôm ÿy, anh mang Pun ÿһt trên
Jz mӕi FKӍa phҫn O}m Yjo nѫi FK~ng QJӫ. Anh Gzng dây ÿiӋn ra xa, ngӗi ӣ khu Pҧ nhѭ kiӇu trai Jii Kҽn Kz bӗ Eӏch. Anh
chҩm ÿiӋn mҩy lҫn Pj Pun không nә, WRit Fҧ mӗ hôi. &Ka %unh +za F~ng, ÿqn Ving trѭng. Tên Otnh Jic Eҧo vӋ lӟp Kӑc
SKit hiӋn Eyng anh nәi lên trên nӅn Ving, tӟi Kӓi : ngӗi ÿy Ojm Ju ? anh WUҧ lӡi WӍnh bѫ : tôi chӡ mҩy con QKӓ trong FKa
sҳp ra. Tên Otnh quay vӅ Yӏ WUt Jic Fӫa Qy. Anh cӕ Qpn hӗi hӝp, Eunh Wƭnh gӥ dây, mang Pun vӅ. Sau ÿy anh mang ra ÿѭa
chӏ %ҧy Hoa, nhӡ chuyӇn ÿi.
Ĉi W vӅ, anh 7im Lӝc Kӑc tiӃp, thi ÿұu W~ Wji Yj ÿѭӧc KRmn Gӏch. Anh Fng FKӏ %ҧy Bê ÿi căn cӭ .Kinh Vân gһp
Fic anh Năm Thҳng, Tѭ Răng. Anh ÿѭӧc giao nhiӋm Yө xây dӵng kӃ KRҥch vұn ÿӝng thanh niên Kӑc sinh WKӏ [m Biên
Hòa. Năm 1965, anh Ba Trѫn vӅ Qyi cho anh nghe Wunh Kunh quân ÿӝi Yj FKtnh quyӅn 6ji *zn sҳp Vөp ÿә, lӵc lѭӧng
Fich Pҥng lӟn Pҥnh tӯng QJjy, Fic cѫ sӣ [m ÿang chuҭn Eӏ cѭӟp FKtnh quyӅn. Anh 7im Lӝc tKtch TXi, muӕn ÿi WKRit
ly ngay ÿӇ ÿѭӧc Fy mһt Jyp sӭc Yjo nhӳng giӡ SK~t Kjo Kng Fӫa Oӏch sӱ. Nhѭng Fic ÿӗng FKt yêu cҫn anh ӣ Oҥi. Anh ÿi
căn cӭ .Kinh Vân lҫn nӳa, vӅ chuҭn Eӏ lұp ban vұn ÿӝng Kӑc sinh sinh viên Biên Hòa. Anh xây dӵng ÿѭӧc gҫn hai FKөc
Qzng cӕt trong Fic trѭӡng trung Kӑc công Yj tѭ Ngô QuyӅn, KhiӃt Tâm, Minh Tân. TruyӅn ÿѫn chӕng 0ӻ QJөy kêu Jӑi
thanh niên Kӑc sinh Yj nhân dân ÿRjn kӃt ÿҩu tranh cho Kza Eunh trung lұp ÿѭӧc Uҧi ӣ nhiӅu trѭӡng Kӑc Yj chӧ Biên
Hòa. &Kӏ Năm &inh Yj Misên Fng mӝt sӕ cѫ sӣ NKic FNJng nhiӅu lҫn Uҧi truyӅn ÿѫn ngay trong [m, tӯ cҫu cӕng tӟi Fic
QJ} [ym.
Năm 1966, sau khi Fic FKӏ %ҧy Bê, %ҧy Hoa, Tѭ NguyӋt hӑp vӟi ÿӗng FKt Năm Thҳng - thѭӡng Yө WӍnh ӫy U.I -
kiӇm ÿiӇm thӡi gian ӣ W WKu chi bӝ HiӋp Hòa ÿѭӧc lұp lҥi do chӏ Bҧy Hoa làm bí thѭ. Các cѫ sӣ ÿѭӧc móc nӕi tӯ trѭӟc
hoҥt ÿӝng trӣ lҥi. Dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo cӫa chi bӝ các cѫ sӣ ta ném thѭ cҧnh cáo bӑn ác ôn : Tâm, Châu, Tàu... vào nhà
chúng ban ÿêm, kêu gӑi chúng trӣ vӅ vӟi nhân dân, bӓ ngay các hành ÿӝng phҧn dân hҥi nѭӟc. ChiӃn công vang dӝi
cӫa quân giҧi phóng trên nhiӅu chiӃn trѭӡng tác ÿӝng mҥnh mӁ ÿӃn phong trào cách mҥng cù lao, ta vұn ÿӝng nhân dân
góp tiӅn nuôi quân khá dӉ dàng. Nhѭng bӑn ác ôn kӅm kҽp dân khá chһt, muӕn phong trào phát triӇn ta phҧi diӋt ác phá
kӅm.
Năm Lâu nguyên là xã ÿӝi trѭӣng Long Phѭӟc lҩy súng ÿi ăn cѭӟp bӏ truy bҳt. Y bӓ xӭ lên ӣ cù lao, làm mұt vө
chìm. Có kinh nghiӋm hoҥt ÿӝng bí mұt, y ít khi ngӫ nhà. Nhà y ӣ cuӕi ҩp Bình Kính. Y ÿi lҥi không theo qui luұt nào. Anh
Hai Nӟi (Hai Hòa) theo dõi nҳm chҳc tӕi ÿó Năm Lâu ӣ nhà bèn tìm cách báo cho cán bӝ ta. Mӟi sҭm tӕi, khoҧng hѫn
sáu giӡ, các anh Ba Trѫn và Ĉӵc lӟn ұp vào nhà y. Anh Ĉӵc lӟn nә súng, y chӃt gөc tҥi chӛ.
Tám Rӛ cNJng quê Long Phѭӟc thôn lên ÿây sinh sӕng. Y làm trѭӣng ҩp Bình Kính, tích cӵc tìm dҩu vӃt cán bӝ
ViӋt cӝng ÿӇ bҳt, mһt khác hăm he dӑa nҥt khӕng chӃ các cѫ sӣ mà y nҳm ÿѭӧc. Y phách lӕi hách dӏch, làm giҩy cho
thanh niên trӕn quân dӏch ÿӇ ăn tiӅn. Tên này cNJng loҥi cáo già, ta muӕn diӋt nhiӅu lҫn nhѭng chѭa tiӃp cұn ÿѭӧc. Cѫ sӣ
Hai Hòa theo dõi riӃt. BiӃt rõ tӕi 25 tháng 3 năm 1966 (4 tháng ba ta) y ÿi ăn xuӕng ÿăng ӣ gia ÿình ông Mѭӡi nhà thiӃc,
anh báo cho anh Ba Trѫn biӃt. Tӕi hôm ÿó, nhóm diӋt Tám Rӛ có ba ngѭӡi. Anh Ĉӵc lӟn hӛ trӧ bên ngoài. Anh Ba Trѫn
rҧi bҧn án Tám Rӛ. Anh Chín Hùng xông vào nhà. Mâm nhұu có ba ngѭӡi : ông Mѭӡi, Tám Rӛ và Hai Chia. Anh Chín kê
khҭu cacbin M. 1 vào cӱa sә nә súng. 7im Rӛ chӃt, dân làng ÿӅu mӯng vì ÿã thoát mӝt mӕi ám ҧnh.
Ĉӗng chí Tѭ Răng - ӫy viên thѭӡng vө thӏ ӫy - làm
trѭӣng cánh CZ.2, lúc này ÿӭng chân ӣ Khánh Vân. NhiӅu tình huӕng hiӇm nghèo và hai lҫn bӏ t ÿã rèn luyӋn anh trӣ
thành mӝt cán bӝ Ĉҧng có ttnh cҧnh giác cao dè dһt thұn trӑng. Song phҭm chҩt ÿáng quí nәi bұt cӫa anh là tinh thҫn
trách nhiӋm rҩt cao, kiên trì và quyӃt tâm góp phҫn ÿѭa phong trào thӏ xã ÿi lên. Anh luôn luôn theo phѭѫng châm “chұm
nhѭng chҳc”. Anh nhұn Hai Cao (mһt rӛ) con mӝt huyӋn ӫy viên Tân Uyên quen biӃt, vӅ làm công tác an ninh thӏ xã. Anh
ta ÿѭӧc ÿѭa vào thành nhѭng phyn, chӏu không nәi, lҥi mҳc khuyӃt ÿiӇm tham ô và trai gái nên ta r~t ta. Ngày 23 tháng 9
năm 1966 (9 tháng 8 âm lӏch) ÿӏch càn vào căn cӭ. Anh em gài trái chӕng càn. Hai Cao bí mұt gài mӝt trái mìn ӣ bӃp.
ChiӅu ÿó ÿӏch rút, anh em vӅ gӥ trái ÿã gài. Tӕi hôm ÿó, anh Tѭ Răng ÿun nѭӟc thì mìn nә làm anh hy sinh.

1.6 Page 6

▲back to top


Anh Tám Lӝc (Tám Quang) ÿѭӧc móc ÿi hӑc mӝt lӟp tuyên huҩn ӣ rӯng Thanh An. Mãn khóa, anh mang máy
chӳ vӅ chuҭn bӏ hoҥt ÿӝng. Chӏ Mi Sên thѭӡng nҩu cѫm rӗi ÿһt ӣ nѫi qui ÿӏnh tҥi bӵc bӃn sông cӫa nhà ÿӇ ÿêm ÿêm các
anh Ba Trѫn, Chín Hùng vӅ lҩy, theo chӍ ÿҥo cӫa chi bӝ, chӏ ÿӭng ra mua căn nhà bà Ba Hóa kӃ bên. Mӝt tên công an
cNJng ÿӏnh mua căn nhà ÿó, ÿѭa vӧ con vӅ ӣ, khӕng chӃ khu vӵc Bình Kính. Chӏ gây lӝn không cho tên ÿó mua. Ta bӕ trí
chӏ Phѭѫng Dung mua, bӅ ngoài ÿӇ cho chӏ có chӛ hӑc thi. Trong nhà ÿào mӝt hҫm bí mұt ÿӫ chӭa cҧ chөc ngѭӡi. Chӏ
Mi Sên tham gia ÿә ÿҩt ÿi nѫi khác. Hҫm làm xong, anh Tám Quang ÿánh máy dѭӟi hҫm, tѭӣng là bí mұt, nhѭng ÿêm
khuya tiӃng con chӳ ÿұp vào trөc máy kêu lách cách nghe rõ mӗn mӝt. Mӝt sӕ bà con tӕt ӣ kӃ bên nói lҥi anh mӟi biӃt
mình chӫ quan.
Ban vұn ÿӝng hӑc sinh sinh viên Biên Hòa lúc ÿҫu gӗm các anh : Tám Quang, Năm TuyӅn, Cang sau thêm chӏ
Phѭѫng Dung. Mӝt sӕ hӑc sinh cù lao : Trӏ, Châu, Thành, ViӉn (HiӇn), ViӋt, Kia ÿѭӧc tә chӭc. Sӕ này trҿ, hăng hái dám
làm nhѭng chѭa có kinh nghiӋm và không ÿѭӧc hѭӟng dүn tӍ mӍ nên thӵc hiӋn ngăn cách bí mұt kém. Hàng tuҫn anh chӏ
em thѭӡng hӑp ӣ nhà bà Năm Cinh - má cӫa Trӏ - Em gái Trӏ ÿi báo hӑp. Anh chӏ em rҧi truyӅn ÿѫn bҵng xe ÿҥp mӟi
ÿҫu FKӍ trong phҥm vi xã, tӯ cҫu cӕng tӟi trѭӡng Nam Hà, sau qua rҧi ӣ chӧ Biên Hòa và năm khu nӝi ô. Các anh Năm
Thҳng, Tám Quang gһp gӥ ÿӝng viên mӝt vài lҫn, nhѭng thiӃu chӍ bҧo tӍ mӍ : làm thӃ nào cho an toàn ? giӳ bí mұt thӃ
nào ?
Hòa trong cao trào ÿҩu tranh chӕng Mӻ ngөy, tháng 6 năm 1967 anh Tám Quang giao nhiӋm vө ÿánh snack-bar
Kim nҵm trên ÿѭӡng Trӏnh Hoài Ĉӭc, ӣ trѭӟc cӱa nhà thѭѫng Biên Hòa cho hai anh Trӏ và Dӵ (con ông Ba Dӳa). Bar
này nҵm trên mӝt ÿѭӡng phӕ sҫm uҩt tҩp nұp ÿông ngѭӡi qua lҥi suӕt ngày. Mӻ lui tӟi ÿông vào buәi trѭa và tӕi. Bar có
gác dan ӣ cӱa ra vào. Lѭӧn lӡ quanh ÿó có nhiӅu chӍ ÿiӇm nên ÿánh bar này rҩt khó. Hai anh Trӏ và Dӵ ÿѭӧc lӋnh ÿánh
vào buәi trѭa là lúc ÿӏch sѫ hӣ. Qua mӝt sӕ lҫn ÿiӅu nghiên kӻ trѭa hôm ÿó hai anh ngӗi chung mӝt xe Suzuki tӯ bùng
binh sau tòa hành chánh ÿi lên, qua rҥp Khánh Hѭng thì vòng lҥi. Dӵ thҳng xe ӣ ÿҫu hҿm sát nhà hӝi Bình Trѭӟc cho Trӏ
xuӕng. Xe chҥy tiӃp ÿón sҹn ӣ khu cѭ xá Ĉoàn Văn Cӵ. Trӏ trà trӝn vào dòng ngѭӡi ÿông ÿúc, tӟi cӱa snack - bar, tung
hai trái lӵu ÿҥn mini vào. Lúc này bӑn Mӻ tӟi ăn uӕng ÿông. Mӝt trái nә tung làm sáu, bҧy tên chӃt và bӏ thѭѫng. Thӯa lúc
lӝn xӝn, Trӏ rӁ nhanh vào hҿm, băng ra khu cѭ xá. Xe vүn nә máy, Trӏ leo lên thì Dӵ quҽo xe lҥi nѫi vӯa ÿánh ÿӇ xem kӃt
quҧ. Cҧnh sát, quân cҧnh cҧ ngөy và Mӻ bao rҩt ÿông, chһn mӝt khúc ÿѭӡng. Tӯ xa, hai anh thҩy mҩy chiӃc cáng phӫ
vҧi trҳng khiêng lên ô tô cӭu thѭѫng.
Cҧnh sát NhiӅu (HuǤnh Văn Ngôn) ӣ gҫn ÿình Bình Hòa xѭa kia tӯng tham gia kháng chiӃn chӕng Pháp, nhҧy ra
làm ӫy viên cҧnh sát xã. Chi bӝ HiӋp Hòa tӯng gӱi thѭ khuyên anh ta không làm cho ÿӏch nӳa, nhѭng vô ích. Anh Tám
Quang giao nhiӋm vө diӋt cҧnh sát NhiӅu cho hai anh Châu và Sen. Hàng ngày NhiӅu vӅ nhà ăn cѫm, tӕi lên ngӫ tҥi trө
sӣ hӝi ÿӗng xã. Nҳm ÿѭӧc qui luұt ÿi lҥi cӫa NhiӅu, mӝt buәi chiӅu anh Châu núp sau gӕc cây dҫu ven ÿѭӡng gҫn nhà
trong khi ÿó anh Sen ÿi bӝ vào phía trong. NӃu thҩy NhiӅu trӣ ra xã thì chҥy ra báo cho Châu. Cѫm nѭӟc xong, cҧnh sát
NhiӅu chҥy xe hon da vù ra xã. Anh Châu kӏp không ra tay. Súng lăm lăm trong tay, may các anh không gһp ai nên
không lӝ.
Vài bӳa sau, hai anh Sen và Thành biӃt chҳc tӕi ÿó
NhiӅu ngӫ nhà. Các anh mang súng lөc chun vô hàng rào bông bөt nhà y, tính diӋt nӃu y ra ngoài ban ÿêm. Chӡ lâu quá,
hai anh ngӫ mҩt. Quá nӱa ÿêm, các anh chӧt tӍnh dұy vì tiӃng “tӗ tӗ” cҥnh chӛ hai ngѭӡi núp. Khi tӍnh ngӫ hҷn, các anh
chѭa kӏp r~t súng thì y ÿã vô nhà. Hai anh ÿành xách súng vӅ.
Cuӕi năm 1966 anh Tѭ Mҥnh ÿѭӧc tha nhѭng bӏ cҩm cѭ trú ӣ Sài Gòn và Biên Hòa, anh xin vӅ Bình Dѭѫng. Ӣ
ÿây ÿѭӧc hai ngày, anh xé bӓ giҩy biӋt xӭ, vӅ cù lao sinh sӕng. Anh bҳt liên lҥc vӟi anh Ba Trѫn.
Tháng 4 năm 1967, ba anh : Tám Sѫn, Lѭu Thao, Lê Hӳu Tào cùng quê khu 5, cNJng bӏ tù Côn Ĉҧo, ÿѭӧc ÿӏch
ÿѭa vӅ cѭ trú tҥi Biên Hòa. Vài ngày sau khi tӟi ÿây, các anh móc nӕi vӟi anh Tѭ Mҥnh, qua ÿó liên hӋ ÿѭӧc vӟi cách
mҥng. Anh Ba Trѫn và chӏ Ĉào yêu cҫu mҩy anh lên căn cӭ Trҧng Bom gһp anh Năm Thҳng ÿӇ kiӇm ÿiӇm thӡi gian
trong tù và hӑc tình hình mӟi, nhiӋm vө mӟi. Sau ÿy các anh lҥi vӅ sӕng hӧp pháp ӣ thӏ xã, tham gia ÿӝi vNJ trang cánh
CZ.2. Anh Ba Trѫn trӵc tiӃp chӍ huy nhóm này. Các anh Tám Sѫn, Tào, Lѭu Thao hàng ngày làm công cho mӝt lò gҥch
ӣ Hóa An, ÿi mua ÿҩt ӣ ngay cù lao. Anh Lѭu Thao còn làm thӧ hӗ cùng anh Tѭ Mҥnh. Các anh xây hai hҫm bí mұt :
hҫm ӣ nhà anh Tѭ Mҥnh là hӗ nѭӟc lӟn hai ngăn, hҫm ӣ nhà anh Lѭu Thao ӣ trҫn nhà (căn nhà này do ta bӓ tiӅn mua).
Bӑn ÿiӋp ngҫm theo dõi chһt nhӳng ngѭӡi tù Côn Ĉҧo mãn hҥn Qjy. Các anh và cѫ sӣ thӵc hiӋn ngăn cách rҩt cҭn
thұn. Súng ngҳn, lӵu ÿҥn ÿѭӧc bí mұt chuyӇn tӯ căn cӭ vào ÿây trót lӑt.
Tên Na là ÿiӋp ngҫm cӫa cҧnh sát Long Thành. Cán bӝ ta dѭӟi ÿó rѭӧt, nó chҥy lên cù lao, ӣ Bình Kính cùng
anh ruӝt là Nt. Vӧ anh Sáu Quang là cѫ sӣ mұt ÿѭӧc giao nhiӋm vө theo dõi tên này. Mӝt chiӅu tháng 10 năm 1967, trӡi
mѭa tҫm tã, chӏ báo cho anh Ba Trѫn biӃt tên này ÿã ÿi làm vӅ. Anh Tѭ Mҥnh ÿѭӧc phân công gác con ÿѭӡng tӯ cҫu
cӕng xuӕng, trong tay có trái lӵu ÿҥn. Anh Tám Sѫn nhұn mӝt cây rulô, làm nhiӋm vө yӇm trӧ. Anh cùng anh Ba Trѫn
mһc quҫn áo lính, sau ÿó, xuҩt phát. Trong nhà Na, trên bàn có ngӑn ÿèn dҫu nhӓ. Mӝt ngѭӡi ngӗi cҥnh bàn vӟi vҿ ÿăm
chiêu. Vì chѭa biӃt mһt Na, anh Ba Trѫn bѭӟc vào cӱa hӓi luôn : anh Na ÿi làm vӅ Chѭa ? Ngѭӡi ÿó trҧ lӡi : Na ÿi xe cӫi
chѭa vӅ. Anh Ba Trѫn vào buӗng thì ngѭӡi kia vӑt ra sân chun vào ÿám chuӕi
um tùm. Trong buӗng có cây ÿèn hӝt vӏt ÿһt ӣ ÿҫu giѭӡng, Png buông kín. Anh vén mùng lên, mӝt ngѭӡi ÿàn ông ÿang
nҵm vӟi mӝt ÿӭa nhӓ. Anh nә súng bҳn chӃt ngѭӡi ÿó. Ra tӟi bӡ sông, các anh ÿánh lҥc hѭӟng bҵng cách kêu ghe vu
vѫ chӣ qua Tân Vҥn. Nhѭng thӵc ra các anh lӝi ruӝng, vӅ nhà anh Tѭ Mҥnh ӣ Long Quӟi. Hôm sau biӃt 1t chӃt, Na
ÿánh lӯa chҥy thoát, các anh cӭ tiӃc mãi. Na bӓ ÿi nѫi khác ӣ.
ĈӇ bҧo ÿҧm công tác chӍ ÿҥo thông suӕt tӯ căn cӭ bàn ÿҥp Trҧng Bom và Hѭng Lӝc, Bàu Hàm vӅ HiӋp Hòa và
các nѫi khác, ta chú ý xây dӵng mҥng lѭӟi giao liên. Mӛi cán bӝ thӏ xã phҧi có giao liên cӫa riêng mình, cho ÿӃn khi anh
Bҧy Hoàng vӅ phө trách công tác này mӟi gom vӅ mӝt ÿҫu mӕi. Có nhiӅu loҥi giao liên : Giao liên cӫa tӯng cán bӝ, giao
liên ӣ thành ra, giao liên tӯ cѫ sӣ ÿѭa vô nӝi ô... Má anh Ba Sѫn, vӧ anh Ba LӉ là loҥi giao liên ÿһc biӋt chӍ ÿi trong
trѭӡng hӧp khҭn cҩp. Anh Tuӕt là giao liên chӣ ÿӗng chí Tѭ Lòng - thӏ ÿӝi trѭӣng Biên Hòa - ra căn cӭ, vô nӝi ô nhiӅu

1.7 Page 7

▲back to top


lҫn. Qua ÿѭӡng dây giao liên, ta chuyên chӣ ÿӫ thӭ. Thѭ mұt ÿѭӧc chuyӇn ÿi bҵng nhiӅu cách : ViӃt vào giҩy gói cӕm
rӗi vò ÿi làm nhѭ sҳp giөc bӓ, viӃt vào giҩy cuӕn thuӕc lá rê, cuӝn ÿoҥn viӃt thѭ vào trong ÿoҥn ngoài tha hӗ xé cuӕn hút
ngay trѭӟc mһt lính hay cҧnh sát. Công văn, thѭ tӯ, tài liӋu, truyӅn ÿѫn... nhét vào trái bí rӧ, ÿu ÿӫ, hӝp sӳa, hӝp ÿӗ ăn
hàn lҥi khéo léo. Súng, ÿҥn, mìn, lӵu ÿҥn... nhét giӳa các bao bҳp, bao than, bao khoai mì...
Bà Bҧy Mҥnh (Lê Thӏ Mҥnh) là cô mө ӣ Bình Xѭѫng tӯng ÿӥ ÿҿ cho vӧ các anh Ba LӉ, Năm Hoa, Bҧy HuӋ.
(Trong kháng chiӃn chӕng Pháp, bà ÿã nuôi giҩu mӝt sӕ cán bӝ). Bà hai lҫn ÿѭӧc móc lên Hѭng Lӝc gһp các anh Ba
Sѫn, Ba LӉ, Tám Phѭӟc. Lҫn ÿҫu, khi vӅ, bà mang theo mӝt con cheo có thѭ giҩu trong bөng cho ông Sáu Nhѫn lúc ÿó
làm quұn trѭӣng. Anh Ba LӉ yêu cҫu ông gӱi cho mӝt sӕ giҩy tӡ khӕng chӍ ÿӇ cán bӝ ta dùng ÿi lҥi hӧp pháp. Lҫn sau,
khi lên căn cӭ, bà mang theo mӝt giӓ bánh mì, theo mӝt ngѭӡi ÿánh xe bò, ÿi ngang rүy phҧi chҥy vì sӧ máy bay lên
thҷng Mӻ bҩt ngӡ chөp bҳt. Khi vӅ, bà mang mӝt giӓ mãng cҫu, tài liӋu cҩt ӣ ÿáy. Sau này, do mӝt ngѭӡi bӏ bҳt khai ra,
bà bӏ bӑn an ninh quân ÿӝi bҳt giam mӝt tháng rѭӥi. ông Sáu Nhѫn ÿút tiӅn lo lót, bà mӟi ÿѭӧc tha vӅ.
Bà Bҧy Hӑa (Phҥm Thӏ Xi) ӣ ҩp Tân Mӻ là cѫ sӣ cӫa chӏ Bҧy Bê và anh Ba Trѫn. Tӯ sau hiӋp ÿӏnh Giѫnevѫ, bà
bí mұt tham gia rҧi truyӅn ÿѫn và chӕng thuӃ. Tӯ khi chӗng bj qua ÿӡi, con trai Lê Văn Òt ÿi thoát ly, bà ÿóng vai ngѭӡi
tu tҥi gia, ngày ngày chăm chӍ tөng kinh niӋm Phұt. Ĉӏch không ÿӇ ý ÿӃn bà. ThӍnh thoҧng, bà lҥi ÿi giao liên chuyӇn thѭ
tӯ, tài liӋu, tiӅn nuôi quân lên Hѭng Lӝc và mang truyӅn ÿѫn vӅ HiӋp Hòa, Khánh Vân cho cánh CZ 2. Con trai bà - anh
Lê Văn Tѭ - bӏ bҳt quân dӏch, bà lên chӛ con ÿóng ÿòi con vӅ. Viên chӍ huy ÿѫn vӏ giҧi thích : khi còn nhӓ, cұu ҩy là con
bà, bây giӡ cұu ҩy là con chánh phӫ. Bà liӅn trҧ lӡi : tôi sanh nó ra nó là con tôi, tôi có ngӫ vӟi chánh phӫ ÿâu mà nói nó
con chánh phӫ ? ... Ba thing sau, anh Tѭ gây tӵ thѭѫng, ÿѭӧc giҧi ngNJ.
Nhӳng ngày cuӕi năm 1967 lӵc lѭӧng vNJ trang ta hoҥt ÿӝng mҥnh tҥi thӏ xã Biên Hòa. Ĉêm 6 tháng 12, mӝt ÿѫn
vӏ biӋt ÿӝng cӫa ÿӗng chí Hai Cà (Trҫn Công An) ÿánh trҥi Bҥch Ĉҵng cӫa tӍnh ÿoàn bҧo an. Tӕi 12 tháng 12 chӏ Phѭѫng
Dung và anh Tôn Trung Thành mѭu trí, dNJng cҧm diӋt Mѭӡi Lӗi - mӝt tên tình báo nguy hiӇm tӯng phá vӥ mӝt sӕ cѫ sӣ
ta trong nӝi ô - ngay trong bàn tiӋc tҥi nhà y. Cùng lúc ÿó, lҥi diӋt Hà Tѭ - tên phҧn bӝi ÿã cùng Ba Chánh, Tѭ Cѭӡng
phá vӥ hҫu hӃt cѫ sӣ và bҳt hѫn ba trăm cán bӝ, ÿҧng viên và quҫn chúng ӣ tӍnh Biên Hòa năm 1959.
Tên Khè (Ĉһng Văn Phi) ӣ ҩp Bình Quan là ÿiӋp báo cӫa cҧnh sát Biên Hòa. Y có quan hӋ chһt chӁ vӟi thiӃu tá
Ly và tên Phѭѫng.
Khè dò biӃt anh Chín Hùng hoҥt ÿӝng nӝi ô, cӕ sөc
sҥo tìm bҳt. Lúc này anh ÿang là bí thѭ chi bӝ Tân Thành - Bӱu Long. Gҫn bӕn giӡ chiӅu 14 tháng 12 năm 1967, anh tӯ
Bӱu Hòa ÿi ÿò qua sông sang chӧ Biên Hòa. Gһp cѫ sӣ, anh ÿѭӧc biӃt hai chӏ Bҧy Bê, Bҧy Hoa vүn buôn bán bình
thѭӡng yên әn. Vӯa dҳt chiӃc xe máy quay ra, anh ÿөng mӝt bӑn an ninh chìm Mӝt tên vӛ vai trái, anh quay ÿҫu vӅ
hѭӟng ÿó thì tên kè bên tay mһt còng tay anh dính vӟi tay nó. VӅ tӟi ty cҧnh sát, chúng r~t hӗ sѫ cNJ ra, bҳt ÿҫu tra hӓi.
Bҧy giӡ tӕi, chúng chӣ anh ÿi bҳt cô giao liên Trѭѫng Kim Lành (cô mӟi cѭӟi ÿѭӧc ba ngày). Hôm sau, chúng bҳt tiӃp
ông Năm Hòa, thu mӝt thӫ pháo dù. Chúng ÿánh anh rҩt dӳ ÿӇ khai thác các mӕi liên hӋ. Tӯ ÿó, chúng lҫn lѭӧt bҳt bà
Ba Trâm, chӏ Hai Bé, anh Sáu Xҥn, Hai Hòa, Hai Cân, Lҥ, Ĉӵc nhӓ (Công) ông Ba Thӡi, Ba Tý. Anh Sáu Mүm bӏ ÿӏch
ÿón bҳt ӣ cҫu cӕng lúc ÿi làm sӟm. Anh bӏ ÿòn rҩt dӳ nhѭng ráng chӏu, không khai nѫi cҩt giҩu khҭu tiêu liên, bӕn băng
ÿҥn và bӕn trái lӵu ÿҥn. Anh yêu cҫu cho biӃt tên ngѭӡi khai, chúng dүn anh Công ra ÿӕi chҩt, anh kiên quyӃt không
nhұn cҩt giӳ vNJ khí. (Khi anh Ba Trѫn vӅ, vӧ và con gái lӟn anh Sáu Mүm giao lҥi sӕ vNJ khí trên cho cách mҥng).
Chӏ Bҧy Bê bán hàng ӣ chӧ Biên Hòa, gánh trái cây trѭӟc cӱa khám ÿѭӡng là ÿҫu mӕi giao liên ÿӇ chӏ nhұn và
gӱi báo cáo, công văn, chӍ thӏ. Bӑn ÿӏch theo dõi chӏ rҩt chһt. Mӝt lҫn mӝt chӏ bán chuӕi nói nhӓ vӟi chӏ : Có hai ông ÿi xe
Jeep biӇu tôi theo dõi chӏ, thҩy chӏ nói chuyӋn vӟi ai lâu thì báo hai ông biӃt, thӃ chӏ có làm gì không ? Chӏ trҧ lӡi : chҳc
hӑ lҫm, ngѭӡi ta giӕng nhau là thѭӡng, tôi cNJng bán trái cây nhѭ chӏ, chӏ có thҩy tôi làm gì khác không ?... Mӝt buәi chiӅu
cuӕi năm 1967 vӯa ÿi bán hàng vӅ, chӏ ÿѭӧc mӝt cô gái quen ÿӃn báo chӏ biӃt ÿӏch bҳt Chín Hùng rӗi, bҳt mӝt sӕ ngѭӡi
trong xã. Chӏ liӅn rút vô bí mұt, vӅ văn phzng tӍnh ӫy dѭӥng bӋnh mӝt thӡi gian ngҳn, rӗi ÿѭӧc ÿiӅu ra công tác ӣ khu ӫy
VNJng Tàu.
Tӕi 4 tháng 1 năm 1968 (5 tháng chҥp), tên Khè dӵ
bӳa nhұu vӟi mӝt sӕ thanh niên quen biӃt ҩp Bình Quan. Ĉѭӧc ngѭӡi yӇm trӧ, anh Ba Trѫn phөc ÿón Khè ӣ cҥnh nhà
anh Ba Sѫn. Khi cuӝc vui tàn, y say rѭӧu vӅ ngang ÿó, anh Ba Trѫn câu cә, ÿiӋu ra mé sông thӫ tiêu, ba ngày sau xác y
nәi ӣ chân cҫu *jnh. Ĉó là cái giá phҧi trҧ cho năm chөc ngàn tiӅn thѭӣng (vө bҳt anh Chín Hùng nӱa tháng trѭӟc).
ĈӃ quӕc Mӻ ÿә quân vào miӅn nam ViӋt Nam ngày càng nhiӅu, càng bӏ sa lҫy. Phong trào ÿҩu tranh cách mҥng
cӫa nhân dân ta ngày càng lên cao. Tҥi thӏ xã Biên Hòa, kӃt hӧp ÿúng ÿҳn giӳa ÿҩu tranh và xây dӵng lӵc lѭӧng, ta ÿã
tҥo ÿѭӧc nhiӅu lõm chính tUӏ giӳa lòng ÿӏch. Sӕ cѫ sӣ tăng nhanh. Nhҵm giành thҳng lӧi chiӃn lѭӧc tҥo bѭӟc ngoһt lӏch
sӱ, Bӝ chính trӏ quyӃt ÿӏnh thӵc hiӋn cuӝc tәng tiӃn công và nәi dұy trên toàn miӅn vào xuân Mұu Thân.
Theo yêu cҫu phөc vө chiӃn dӏch cӫa anh Ba Trѫn, anh Tѭ Mҥnh mua bӕn bӝ quҫn áo cho mӝt sӕ anh em ÿi
công khai. Hai anh Tѭ Mҥnh và Tám Sѫn ÿѭӧc giao nhiӋm vө cҧm tӱ ÿánh cҫu Gjnh. (Theo kӃ hoҥch, các anh lãnh mӝt
xe chӭa chҩt nә. Xe chҥy tӯ Phѭӟc Lѭ qua, tӟi móng cҫu ÿm ÿӏnh, các anh cho xe ÿұu lҥi, còn ngѭӡi thì chҥy qua Bӱu
Hòa, bên ÿó có xe ÿón ÿi. Mìn trên xe sӁ nә, ÿánh sұp cҫu) Trѭa ngày 16 tháng 1 - 1968, anh Tѭ Mҥnh thҩy bӑn cҧnh
sát kè anh Hӗ Văn Hòa - mӝt cѫ sӣ ӣ Long Quӟi, hai tay anh này bê hai trái bѭӣi. Anh Hòa bӏ bҳt bҩt ngӡ, nhѭng anh
Tѭ Mҥnh chѭa biӃt. Tám giӡ tӕi, anh Tѭ ÿang ngӗi nói chuyӋn vӟi anh Ba Trѫn thì nghe tiӃng ô tô ÿұu gҫn nhà. Anh Ba
Trѫn vӑt ra ngoài, sang nhà ông Ba Thӡi. Bӑn cҧnh sát vây bҳt anh Tѭ Mҥnh và Lѭu Thao. Chúng giҧi các anh vӅ ty,
khai thác suӕt ÿêm. Sáng hôm sau, bӑn ӣ trung tâm thҭm vҩn C.3 dүn anh Tѭ Mҥnh vӅ nhà. Chúng tiӃp tөc ÿánh và ÿә
nѭӟc xà bông khi chúng tìm ra cӱa hҫm bí mұt gҫn giѭӡng. Chúng ném lӵu ÿҥn rӗi xuӕng hҫm lѭӧm bӕn bӝ quҫn áo,
bӕn ÿôi giҫy. Vӯa ÿánh tiӃp, ch~ng vӯa hӓi : các thӭ này cӫa ai ? Trҧ lӡi : ÿӗ cӫa Ba Trѫn. Hӓi : nó ÿâu ? Trҧ lӡi : Ba
Trѫn trӕn hӗi hôm rӗi... Chúng dүn anh qua nhà anh Lѭu Thao ÿә nѭӟc tra tҩn tiӃp. Sáng hôm ÿó, bà Năm BiӃt - Pi anh
Ba Trѫn - xuӕng nhà ông Ba Thӡi hái me, nhìn sang thҩy lính và cҧnh sát rҩt ÿông ӣ nhà bà Ba Tӡn. Khi chúng ÿi hӃt,

1.8 Page 8

▲back to top


bà qua an ӫi ngѭӡi bҥn già. Mӝt vNJng nѭӟc xà bông lүn vӋt máu còn lênh láng trên nӅn nhà xi măng. Nҳp hҫm bí mұt bӏ
bung, khyi lӵu ÿҥn khét lҽt chѭa tan hӃt.
Trong nhà tù, các anh Tѭ Mҥnh, Chín Hùng, Cҧi, Hӑc bӏ chúng gán cho là ÿҫu sӓ ÿҩu tranh nên ngày 20 tháng 5
năm 1968, chúng dùng máy bay C.130 chӣ ra Côn Ĉҧo. Bӑn trұt tӵ hӓi anh Tѭ Mҥnh : ӫa mày lҥi ra nӳa sao ? Anh trҧ
lӡi tѭng tӱng : có thҧ hӗi nào mà nói ra hay vô ?
Tháng 11 năm 1968 phiên tòa mӣ tҥi Côn Ĉҧo xӱ anh Chín Hùng hai mѭѫi năm tù giam (sau ÿѭӧc trao trҧ ngày
5-3-1973 tҥi Lӝc Ninh. Hai anh Tѭ Mҥnh và Cҧi ÿѭӧc tha nhѭng chúng bҳt ÿi quân dӏch.
Sӣ chӍ huy tiӅn phѭѫng cӫa U.I trong cuӝc tұp kích chiӃn lѭӧc TӃt Mұu Thân ÿһt tҥi nhà bà Bҧy VӃt (ҩp Lân
Thành xã Bình Trѭӟc). Tҥi ÿây, trên cѭѫng vӏ bí thѭ thӏ ӫy ÿӗng chí Ba LӉ chӏu trách nhiӋm lãnh ÿҥo các lӵc lѭӧng tҥi
chӛ nәi dұy khi sѭ ÿoàn 5 FKӫ lӵc ta tӯ ngoài ÿánh vô. Anh ÿã vào ӣ hҷn nӝi ô hàng năm ÿӇ theo dõi, nҳm bҳt kӏp thӡi
tình hình ÿӏch, ÿӗng thӡi chӍ ÿҥo viӋc xây dӵng thӵc lӵc và phong trào nӝi ô thuӝc cánh CZ.I.
Ngày mӗng mӝt TӃt, lӵc lѭӧng ta trong nӝi ô ÿã bӕ trí xong. ChiӅu tӕi mӗng mӝt TӃt, sӕ ÿoàn viên thanh niên
HiӋp Hòa ÿѭӧc trang bӏ súng lөc ÿӃn tұp trung tҥi nhà anh Tám Quang rӗi lҫn lѭӧt sang tұp kӃt tҥi nhà anh Dӵ (phѭӡng
Hòa Bình hiӋn nay). Các anh nao nӭc, sӕt ruӝt chӡ dүn ÿѭӡng cho quân giҧi phóng vào ÿánh chiӃm các mөc tiêu quan
trӑng : tòa tӍnh trѭӣng, tiӇu khu Biên Hòa, khám lӟn, thành kèn... Mӝt bӝ phұn chuҭn bӏ phát loa kêu gӑi quҫn chúng nәi
dұy giành quyӅn làm chӫ.
Nӱa ÿêm mӗng mӝt TӃt, pháo ta bҳn vào sân bay, kho Long Bình... Lӵc lѭӧng bӝ ÿӝi chӫ lӵc không chiӃm ÿѭӧc
các mөc tiêu chiӃn lѭӧc ÿӏnh trѭӟc. Sau khi bӏ choáng váng vì ÿòn tiӃn công bҩt ngӡ, tӯ sáng mӗng hai TӃt trӣ ÿi ÿӏch
phҧn kích mҥnh mӁ. Bӝ ÿӝi ta phҧi r~t lui. Sӕ ÿoàn viên thanh niên HiӋp Hòa trҧi qua mӝt ÿêm thӭc trҳng chӡ ÿӧi. Súng
nә rӝ làm anh chӏ em tràn ÿҫy vui sѭӟng vì tѭӣng sҳp ÿѭӧc tham gia mӝt sӵ kiӋn long trӡi lӣ ÿҩt, tұn mҳt chӭng kiӃn sӵ
sөp ÿә cӫa Mӻ ngөy, ÿҩt trӡi này sҳp là cӫa ta. Thӡi gian trôi chҫm chұm. Tӟi gҫn sáng, anh chӏ em ÿѭӧc lӋnh giҧi tán
lҫn lѭӧt qua cҫu ra vӅ. Bӑn chӍ ÿiӇm an ninh chìm bҳt ÿҫu ÿӇ ý ÿӃn hӑ.
ĈӇ chuҭn bӏ ÿánh cҫu Gjnh, tháng 2 năm 1968 ÿӗng chí Hai Tiên - thiӃu tá tӍnh ÿӝi phó kiêm thӏ ÿӝi trѭӣng Biên
Hòa - cùng ba anh Tám Hj , Tám Long, Chín Mүn vӅ ӣ nhà bà ÿӕc Sao ÿӇ tiӋn ÿiӅu nghiên viӋc bӕ phòng cӫa ÿӏch. Ban
ÿêm chӏ Mi Sên ÿһt ÿèn ӣ bӃn sông nhà, làm hiӋu ÿón xuӗng tӯ Bӱu Hòa qua. Anh em vӅ rӗi, hàng ngày chӏ phҧi dұy tӯ
ba bӕn giӡ sáng, nҩu cѫm cho anh em ÿӇ sau ÿó anh em xuӕng hҫm. Chӏ nhӡ mӝt sӕ hӑc trò cùng xóm, mӛi em mua
giùm vài lӑ pênixilin, còn chӏ mua các thӭ khác cho anh em ÿһc công. Mӝt buәi sáng, em út Lê Thӏ Bҧy mӟi bҧy tuәi ÿi
mua bánh mì ӣ ÿҫu ҩp thҩy có hàng chөc xe lính có cҧ Mӻ và chó becgiê. Em vӝi chҥy vӅ báo. Bӳa ÿó các anh ÿang ӣ
trên cho thoҧi mái. Các anh kӏp xuӕng hҫm, gia ÿình ngөy trang cҭn thұn. Tám giӡ chúng càn tӟi khu vӵc này.
Anh Hai Tiên và mҩy anh ÿһc công nhiӅu ÿêm bѫi dѭӟi sông không tiӃp cұn ÿѭӧc chân cҫu vì ÿӏch bӕ phòng kӻ.
Các móng cҫu ÿӅu có lѭӟi sҳt che chҳn, ÿêm ÿӃn các loҥi ÿèn thҳp sáng trѭng, ca nô tuҫn tra liên tөc trên sông, lính
thҩy nhӳng vұt trôi bұp bӅnh ÿáng nghi ÿӅu xҧ súng hoһc ném lӵu ÿҥn. Cuӕi cùng các anh phҧi ÿi ÿѭӡng công khai ÿӇ
quan sát ban ngày, rӗi nhóm ÿiӅu nghiên r~t ra rӯng Cò Mi (Bình Trӏ). Trong lúc ÿó ÿӝi biӋt ÿӝng U.I khoҧng hai chөc
ngѭӡi ÿѭӧc thành lұp do ÿӗng chí Hai Rao chӍ huy, lӵa tӯ mӝt sӕ anh em ÿһc công F.27 ӣ miӅn bҳc vô, bѫi lӝi giӓi.
Ĉӗng chí Ba Ĉҩu cho ÿѫn vӏ huҩn luyӋn và thӵc tұp ӣ cҫu Tân Hҥnh. Ĉӝi ÿӭng chân ӣ Bình Trӏ.
Anh Hai Tiên hӗi kӃt năm 1961 trong ÿoàn Phѭѫng Ĉông 1 do tѭӟng Trҫn Văn Quang làm trѭӣng ÿoàn. Năm
1962 anh nhӡ mӝt cѫ sӣ nhҳn vӧ chѭa cѭӟi ӣ Thӫ Ĉӭc lên gһp. Chӏ là cán bӝ cѫ sӣ, ÿi Tân Uyên tìm anh. Dân không
chӍ ÿѭӡng, móc nӕi rҩt khó. Lúc chӏ gһp anh thì tóc anh ÿã xyi hӃt. Qua chuyӋn trò tâm sӵ, hai ngѭӡi thҩy ÿӅu còn giӳ lӡi
cam kӃt chӡ ÿӧi nhau tӯ năm xѭa. Anh báo cáo vӟi tә chӭc, sau ÿó ba má hai bên chính thӭc gһp nhau. Cuӕi năm 1963,
khi DiӋm Nhu chӃt, chӏ ÿѭӧc móc lên căn cӭ Hӕ Cҥn. Sáng hôm ÿó, lính ÿi ruӗng sӣ cao su Bҫu Hang. Khi chúng r~t,
anh Tѭ Răng nhӡ mӝt cѫ sӣ là dân di cѭ dүn ÿѭӡng cho chӏ vào gһp anh. Hai ngѭӡi ӣ vӟi nhau bӕn ngày, anh mҳc
công tác, anh bҧo chӏ vӅ. Năm 1964, chӏ ÿѭӧc rѭӟc lên Láng Lӟn (Long Khánh). Lҫn này chӏ ÿem theo trà thuӕc, bánh
kҽo... Làm lӉ tuyên bӕ thành hôn ӣ ÿѫn vӏ. Chӏ còn gһp anh vài lҫn nӳa, nhӳng cuӝc gһp ngҳn ngӫi. Có lúc anh cӵ chӏ tӵ
ÿӝng lên thăm giӳa lúc anh bұn công tác không ÿѭӧc phép ӣ cùng chӏ. Cuӕi năm 1966 chӏ lên thăm anh lҫn cuӕi cùng,
dính mӝt trұn Mӻ càn vô căn cӭ. Anh kӏp gӱi chӏ ra nhà dân gҫn ÿó. Sau này chӏ nghe nói lҥi căn hҫm anh chӏ ӣ bӏ chúng
dùng mìn phá hӫy. Ĉҫu năm 1968 anh vӅ HiӋp Hòa lo ÿiӅu nghiên cҫu Gjnh, không cho ông bà Hai ĈiӇn - ba má anh
biӃt.
Tháng 5 năm 1968, mӝt ÿѫn vӏ pháo cӫa công trѭӡng 5 (sѭ ÿoàn 5) ÿóng ӣ rӯng Cò Mi bӏ lӝ. Anh Hai Tiên và
Chín Mүn vӅ ÿó. Sáng 15 tháng 5 (19 tháng 4 ta) pháo ÿӏch bҳn chuҭn bӏ cuӝc càn. Anh trúng ÿҥn hy sinh. Cho ÿӃn phút
cuӕi cùng, anh vүn giӳ ÿѭӧc phҭm chҩt cao quí : tuyӋt ÿӕi trung thành vӟi cách mҥng, có tính nguyên tҳc rҩt cao, biӃt ÿӇ
viӋc nѭӟc trên tình cҧm cá nhân cӫa mình.
ĈӇ chuҭn bӏ vào ÿӧt hai xuân Mұu Thân, hòa trong cao trào ÿҩu tranh chung cӫa hӑc sinh sinh viên Sài Gòn -
Chӧ Lӟn, các anh Năm Thҳng và Tam Quang chӍ ÿҥo diӋt ác và tuyên truyӅn võ trang.
Mӝt tӕi tháng 4 năm 1968, ba anh Châu, Trӏ, HiӇn ÿӝt nhұp nhà Ba ChӍ - chӫ tӏch Quӕc dân ÿҧng tӍnh Biên Hòa -
Tên này không có nhà. Các anh ÿi tiӃp tӟi nhà em ruӝt Ba ChӍ là thѭ ký cӫa tә chӭc Quӕc dân ÿҧng. Y ÿang ÿánh bài vӟi
mҩy ngѭӡi. Anh Trӏ r~t súng lөc bҳn tên này bӏ thѭѫng ngã gөc giӳa ÿám bài. Mҩy ngѭӡi ÿó sӧ xanh mҳt. Cҧ tӕp rút lui
an toàn.
Hai giӡ chiӅu ngày 3 tháng 5 năm 1968, bӕn anh : Năm TuyӅn, Châu, Trӏ, Dӵ ÿi hai xe hon da tӟi trѭӡng trung
hӑc Ngô QuyӅn. Trӏ gác cӱa văn phòng hiӋu trѭӣng, bӭt ÿӭt dây ÿiӋn thoҥi. Dӵ ÿӭng trҩn chân cҫu thang lên lҫu. Anh
Năm TuyӅn lên lҫu, vào khӕi lӟp 11 tuyên truyӅn. Châu vào mӝt lӟp 10 giӳa giӡ hӑc Pháp văn cӫa giáo sѭ Vѭӧng. Anh
phát truyӅn ÿѫn cho sӕ hӑc sinh gái bàn ÿҫu. Ông thҫy giáo ÿӏnh uy hiӃp anh. Anh sang lӟp kӃ bên, tiӃp tөc phát truyӅn
ÿѫn. Khi Châu xuӕng lҫu, giáo sѭ Vѭӧng chҥy theo. Châu nói vӟi Dӵ : có thҫy giáo ÿang chҥy xuӕng! Dӵ móc súng hô :

1.9 Page 9

▲back to top


ÿi lên ! ÿi lên ! ÿi lên ! ông Vѭӧng la ViӋt cӝng tӟi ! Lúc này cҧ trѭӡng náo ÿӝng, ӗn jo. Anh Năm TuyӅn nyi chuyӋn vӟi
lӟp nào ÿó hѫi lâu. Hӑc sinh các lӟp ùa ra ÿҫy nghҽt hành lang lҫu và tҫng trӋt, tò mò dòm mһt ViӋt cӝng bҵng xѭѫng
bҵng thӏt. Các anh phát sӕ truyӅn ÿѫn mang theo và lӟn tiӃng kêu gӑi các thҫy giáo, hӑc sinh hãy ӫng hӝ cách mҥng
chӕng bè lNJ tay sai bin nѭӟc và ÿӃ quӕc Mӻ cѭӟp nѭӟc… Bӕn anh bӏ ÿám ÿông tràn ngұp. Anh Năm TuyӅn giѫ súng
yêu cҫu anh chӏ em hӑc sinh giãn ra. Trên ÿѭӡng, cô giám thӏ Tѭ Giàu hӓi Trӏ : cái gì ÿó? Châu ÿѭa cô tӡ truyӅn ÿѫn và
nyi : em gӣi cô. Anh Năm TuyӅn tung hӃt sӕ truyӅn ÿѫn vào ÿám ÿông. Nhӳng tӡ giҩy nhѭ ÿàn bѭӟm tӯ tӯ ÿұu vào các
bàn tay giѫ lên ÿón.
Hà Thu Thӫy - mӝt hӑc sinh gái lӟp 10 - nhұn ÿѭӧc
mһt anh Châu vì cái tұt nheo mҳt. Khi an ninh vj cҧnh sát Biên Hòa tӟi ÿiӅu tra, chúng nҳm ÿѭӧc nét nhұn dҥng quan
trӑng này. Anh Tám Quang hay tin ÿã gӱi thѭ cҧnh cáo tӟi gia ÿình Thӫy.
Ba anh Tám Quang mҩt, sӕ thanh niên hӑc sinh HiӋp Hòa ÿӃn chia buӗn ÿông ÿӫ và phúng mӝt bӭc trѭӟng, lҥc
khoҧn ghi : ÿoàn hӑc sinh sinh viên Biên Hòa kính viӃng. Bӑn mұt báo viên nҵm vùng ÿã báo cho an ninh tiӇu khu không
sót chi tiӃt nào.
Do Ĉinh Văn Tâm chӍ ÿiӇm, tӕi 14 tháng 5 năm 1968 lính tiӇu khu Biên Hòa và nghƭa quân HiӋp Hòa bao bҳt các
anh Châu, Sen, HiӇn. (Anh Kia trӕn, ít lâu sau ra trình diӋn). Sáng 15 anh Tám Quang cho anh Trӏ vào hӓi cô ViӋt. Cô nói
: chѭa nghe thҩy gì hӃt. Cô ÿѭӧc anh Trӏ nhҳc : chuҭn bӏ ÿi, sӁ r~t lên căn cӭ. Ngày 16 tháng 5 (20 tháng tѭ ta) an ninh
tiӇu khu vào bҳt cô, mang vӅ ÿiӅu tra. Nhѭ vұy hҫu hӃt sӕ thanh niên hӑc sinh HiӋp Hòa lӑt vào tay ÿӏch. Anh Tám
Quang và Trӏ kӏp r~t lên Vân Khánh. (Anh Tám Quang may thoát vì ÿӏch chӫ quan, tính ÿӇ sau ÿám tang ba anh sӁ bҳt
cNJng không muӝn). NguyӉn Thành Trӏ vào ÿӝi biӋt ÿӝng (hy sinh ngày 17 tháng 9 năm 1969).
Bà Năm Cánh và chӏ Mi Sên cNJng bӏ bҳt. Cҧnh sát NhiӅu sөc tìm hҫm anh Ba Trѫn trong nhà bà nhѭng không
thҩy. Chúng khui ÿѭӧc mӝt hҫm ӣ nhà chӏ Mi Sên, chӏ khai : em tôi ÿào hҫm ÿӇ trӕn quân dӏch. Hai ngѭӡi bӏ giҧi lên ty
cҧnh sát, rӗi chuyӇn qua C.3 ÿiӅu tra. Vì bӏ bҳt tình nghi, hai ngѭӡi chӍ bӏ giam ba tháng thì ÿѭӧc tha.
Trҧi qua nhiӅu nѫi ÿiӅu tra giam giӳ : an ninh tiӇu khu, ty cҧnh sát trung tâm thҭm vҩn, khám Chí Hòa... anh
Châu bàn vӟi Sen và Dӵ : ai ra ÿѭӧc thì ra trѭӟc, tôi chӏu cҧ. Tҥi tòa án quân sӵ, Sen, ViӋt và Dӵ phҧn cung : lúc ÿi hӑc
chia bè kpo cánh ÿánh nhau, nay vì tѭ thù nên Châu khai bұy... Khi viên chánh án hӓi, HiӇn tay chӕng nҥnh và chӱi thӅ
vҿ ngӛ ngѭӧc nên khi luұn tӝi, Châu và HiӇn ÿӅu bӏ bӕn năm tù. Anh Châu quyӃt liӋt chӕng chào cӡ, chӕng hӑc nӝi qui,
chӕng làm khә sai nên bӏ ÿày ra Côn Ĉҧo (ÿѭӧc tha ngày 13 tháng 7 năm 1973 - vì bӏ tăng án thêm mӝt năm bӕn tháng
bҧy ngày).
Anh Sen ra tù bӏ bҳt ÿѭa ÿi quân dӏch ÿóng ӣ HuӃ, năm 1971 ÿào ngNJ vӅ nhà.
Cô ViӋt bӏ giam bҧy tháng khám lӟn Biên Hòa rӗi chuyӇn lên nhà tù Thӫ Ĉӭc. Sҳp tӟi ngày mãn hҥn, chúng gӑi
lên dө dӛ : sӁ cho ÿi hӑc y tá ÿiӅu dѭӥng hoһc làm thѭ ký quұn Ĉӭc Tu vӯa nhàn hҥ vӯa có lѭѫng cao, tháng mҩy chөc
ngàn... Cô tӯ chӕi nói chӍ muӕn vӅ nhà làm ăn. Hàng tháng, cô phҧi trình diӋn ӣ ty cҧnh sát. Có lҫn chúng hù : Có truyӅn
ÿѫn ViӋt cӝng trong nhà sӁ bҳt liӅn. Chúng theo dõi cô rҩt chһt. Có tên dùng tình cҧm chinh phөc. Trong hoàn cҧnh mӝt
thân mӝt mình không ai nâng ÿӥ tinh thҫn, ÿӇ ÿѭӧc yên thân, cô ѭng ÿҥi mӝt viên cҧnh sát ÿҽp trai, có thái ÿӝ lӏch sӵ,
nghe nói chѭa có vӧ. Ăn ӣ vӟi nhau ÿѭӧc mӝt con, cô chia tay anh ta vì anh kia ÿã có gia ÿình.
Anh Ba Sѫn sau TӃt Mұu Thân ÿѭӧc cӱ làm phái viên cӫa thӏ ӫy Biên Hòa, trӵc tiӃp chӍ ÿҥo chi bӝ xã Tam HiӋp
- phҥm vi hoҥt ÿӝng chӫ yӃu ӣ khu kӻ nghӋ và hai ҩp Bình Ĉa, An Hҧo - Tháng 4 năm 1968 bí thѭ chi bӝ Bҧy Nghiêm r~t
vӅ tӍnh, anh thay thӃ ÿӏa bàn khu kӻ nghӋ và hai ҩp trên là vùng ÿӏch kӅm chһt vӟi ÿӫ các sҳc lính : an ninh mұt vө chìm
và nәi, bҧo an, nghƭa quân, dân vӋ, mұt báo, chӍ ÿiӇm... ÿy là chѭa kӇ lӵc lѭӧng Mӻ ӣ khu Long Bình. Tính toán sѫ bӝ
thì khoҧng 10 ngѭӡi dân có mӝt tên ÿӏch kìm kҽp. Nhѭng chi bӝ Tam HiӋp phát hiӋn ÿӏch ÿông mà không mҥnh vì chúng
thiӃu sӵ chӍ huy thӕng nhҩt. Ta có thӇ lӧi dөng sѫ hӣ cӫa chúng mà tӗn tҥi và ÿánh chúng có hiӋu quҧ. Chính vì vұy ӣ
ÿây ta xây dӵng ÿѭӧc vài chөc cѫ sӣ tiӃn tӟi hình thành lõm chính trӏ. ĈӇ phá thӃ kìm kҽp, phҧi diӋt ác mӟi giҧi phóng
ÿѭӧc quҫn chúng.
Tháng 5 năm 1968, ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ cӫa cѫ sӣ mұt, vào mӝt tӕi, anh Ba Sѫn ÿѭӧc anh Phúc hӛ trӧ ÿã diӋt Ba
Dài - trѭӣng ҩp Bình Ĉa - trong mӝt quán Fj phê gҫn ngã ba ÿѭӡng lên nhà máy tôn xi măng Êtecnít. Vài bӳa sau, bӕn
anh : Ba Sѫn, Ba Tùng, Giӓi và Òt diӋt hөt tên Cѭng - an ninh quân ÿӝi - ӣ cҫu rҥch Bùn, tên này hoҧng quá phҧi dӡi nhà
ÿi nѫi khác, cuӕn gói khӓi Bình Ĉa. Tӕi 1 WKing 8 năm 1968, hai anh Ba Sѫn, Ba Tùng ÿѭӧc cѫ sӣ mұt giúp ÿӥ, ÿã bҳn
chӃt tên Cӭ - an ninh chìm lӧi hҥi - ngay tҥi quán cà phê nhà y tҥi ngã ba nói trên. Các ÿӧt diӋt ác liên tiӃp tiӃn hành làm
bӑn tay sai ÿӏa phѭѫng hoҧng sӧ co lҥi. Ĉӗng thӡi ta tranh thӫ ÿҭy mҥnh tuyên truyӅn, tác ÿӝng tѭ tѭӣng gây niӅm vui
sѭӟng phҩn khӣi trong quҫn chúng, mһt khác làm ÿӏch hoang mang lo sӧ bӏ trӯng trӵ bҩt ngӡ. Công tác tuyên truyӅn có
thӇ chia làm ba loҥi :
- Tuyên truyӅn công khai thì cán bӝ và cѫ sӣ ta nói ӣ bҩt kǤ chә nào cNJng không sӧ ÿӏch làm khó dӉ, dù ӣ rҥp
hát, bӃn xe...
- Tuyên truyӅn nӱa công khai thì ta lӵa ngѭӡi tӕt, rӍ tai ÿӇ tiӃn công ÿӏch vӅ mһt dѭ luұn.
- Tuyên truyӅn bí mұt thì cán bӝ và cѫ sӣ ta nói thҷng vӟi ngѭӡi ÿáng tin cұy nhӳng vҩn ÿӅ cҫn phә biӃn rӝng.
Hoҥt ÿӝng nӝi thành ÿòi hӓi ngѭӡi cán bӝ có phҭm chҩt hjng ÿҫu là tuân thӫ kӹ luұt. Anh Phúc là cán bӝ trҿ,
nhiӋt tình nhѭng ý thӭc tә chӭc kӹ luұt yӃu. Nҵm hҫm suӕt ngày, thiӃu không khí, rҩt ngӝp thӣ. Chӫ quan là hҫm ӣ khu
lõm chính trӏ khá an toàn, ban ngày Phúc thѭӡng lên chѫi vӟi trҿ chăn bò. Anh Ba Sѫn ÿã nhҳc nhӣ kiӇm ÿiӇm mҩy lҫn,
Phúc không sӱa nên anh ÿӅ nghӏ thӏ ӫy rút Phúc vӅ căn cӭ. Phúc ÿѭӧc tҥm ÿѭa vӅ nhà cha ruӝt ӣ ҩp Vƭnh Thӏ (Bình
Trѭӟc) chӡ giao liên dүn ÿi. Tám giӡ sáng 3 tháng 8, Phúc ra ÿѭӡng chѫi bӏ cҧnh sát bҳt, khai thác. Mѭӡi giӡ, Phúc dүn
mӝt trung ÿӝi cҧnh sát dã chiӃn vӅ Bình Ĉa.

1.10 Page 10

▲back to top


Thѭӡng ngày, hai anh Ba Sѫn, Ba Tùng nҵm chung hҫm, ÿêm mӟi ra ӣ ngoài. Sáng hôm ÿó, anh Ba Tùng ra
chém vè ӣ lùm cây um tùm ven rҥch. Anh Ba Sѫn ÿang thiu thiu ngӫ ӣ dѭӟi hҫm chӧt tӍnh dұy vì có tiӃng cây sҳt xăm
hҫm và tiӃng ngѭӡi lao xao bên trên. Ĉӏch khui hҫm. Ĉây là mӝt tình huӕng không mҩy dӉ chӏu ÿӕi vӟi ngѭӡi cán bӝ hoҥt
ÿӝng trong lòng ÿӏch. Ĉӕi mһt vӟi nguy hiӇm anh chӧt bình tƭnh lҥi. Khi ÿi thoát ly, anh ÿã thҩy rõ phҧi chҩp nhұn cái xҩu
nhҩt là cái chӃt. Nhѭng trѭӟc khi mình chӃt, phҧi làm cho chúng không sӕng càng nhiӅu càng tӕt. Anh gom ÿӫ tám trái
lӵu ÿҥn ÿһt cҥnh ngѭӡi rӗi lên ÿҥn khҭu súng ngҳn. “sұt, sұt” tiӃng cây sҳt xiên vào ÿҩt ngày càng gҫn, rҩt khó chӏu. Anh
nghe rõ tiӃng bӑn chúng chӱi thӅ om xzm rӗi tiӃng Tѭ Hә - chӫ nhà vang lên mӗn mӝt : tôi không biӃt hҫm chӛ nào.
Chúng dùng loa gӑi hàng khi cây sҳt xăm trúng nóc hҫm xi măng. Anh Ba Sѫn phác nhanh phѭѫng án : có thӇ năm ăn,
năm thua ÿây, mình cҫm cӵ tӯ tӯ thì Ba Tùng ӣ ngoài có thӇ móc súng AK ÿánh sau lѭng giҧi vây cho mình. Hai tay anh
cҫm chҳc hai trái lӵu ÿҥn. Anh la thұt to : Tѭ Hә ÿӯng cұy nҳp hҫm. Chҷng biӃt trên mһt ÿҩt anh chӫ nhà có nghe thҩy
không ? Bӑn cҧnh sát dã chiӃn vӯa khui bұt nҳp hҫm, anh dùng răng cҳn chӕt rӗi tung hai trái lӵu ÿҥn lên. TiӃng nә
nghe ÿanh chҳc. Bӑn ÿӏch la ôi ӕi hӕi thúc nhau dãn ra. Súng giһc thi nhau vãi ÿҥn vào cӱa hҫm. Nhӳng viên cӕi cá nhân
M.79 nә chát chúa, khói bөi mù mӏt. Qua khung cӱa hҽp, anh Ba Sѫn nhìn lên trӡi thҩy mҩy máy bay lên thҷng Mӻ quҫn
ÿҧo lѭӧn vòng hҽp ngay ÿӍnh ÿҫu. Ba Tùng không thӇ giҧi vây ÿѭӧc rӗi, chӍ còn nѭӟc ÿánh ÿӃn cùng thôi. Ĉӏch ngѭng
bҳn, ném lӵu ÿҥn nә ҫm ҫm quanh miӋng hҫm. Khói ÿҳng nghét ùa tӟi muӕn nghҽt thӣ. Rӗi chúng lҥi gӑi hàng. TiӃng
giày tӟi gҫn. Anh vөt lên mӝt trái lӵu ÿҥn. Sau tiӃng nә, anh nghe chúng la ӕi ҫm ƭ. Núp sau các gӕc cây và thӅm nhà cNJ,
chúng lҥi bҳn xӕi xҧ và ném lӵu ÿҥn. Anh bình tƭnh nhai và xé hӃt tài liӋu, thӍnh thoҧng tung lên mӝt trái. Cҫm cӵ khá lâu,
nóc hҫm bung ra, nҳng rӑi lӑt tӟi ÿáy. Cҳn chӕt trái lӵu ÿҥn mini Liên Xô cuӕi cùng, anh xòe tay, cҫn gҥt bung lên gây
tiӃng “cҥch” nhӓ khô khan thì anh ngҩt xӍu. Bӑn cҧnh sát dã chiӃn khiêng anh lên xe ô tô cӫa chúng. Vӯa tӍnh lҥi, anh
thҩy Phúc bӏ còng tay, ngӗi mӝt góc. Anh hiӇu ngay vì sao lӝ hҫm. Anh chӱi mҩy câu khӕng chӃ Phúc, nên sau anh ta
không dám khai thêm. Bӑn chúng ÿánh anh ngay trên xe. Ĉӗng bào Bình Ĉa nhìn theo vӯa xót thѭѫng, vӯa lo lҳng.
Trong tù, anh khai là lính ÿһc công lҿ, mӟi vӅ Bình Ĉa, chѭa gây dӵng ÿѭӧc gì, bҳt chӫ nhà phҧi cho ÿào hҫm trong
vѭӡn... Vì vұy cѫ sӣ ÿӏa phѭѫng an toàn. (anh ÿѭӧc trao trҧ năm 1973).
Thӵc hiӋn chӍ thӏ mӣ ÿӧt 2 xuân Mұu Thân, chi bӝ HiӋp Hòa ÿҭy mҥnh công tác diӋt ác phá kӅm. Ĉӏch biӃt ÿҩt cù
lao luôn luôn có mһt cán bӝ, ÿҧng viên nҵm vùng, bӅn bӍ xây dӵng cѫ sӣ nên chúng cNJng ra sӭc xây dӵng mҥng lѭӟi
ÿiӋp ngҫm, mұt báo viên ÿӏa phѭѫng. Mһt khác chúng ÿѭa sӕ tình báo tӯ nѫi khác vӅ. Bӑn này thѭӡng có vҿ ngoài hiӅn
lành, ăn nói nhӓ nhҽ lӉ ÿӝ, có vӓ hӑc nghӅ nghiӋp ÿàng hoàng, có nghiӋp vө xăm xoi rình mò phát hiӋn hoҥt ÿӝng cӫa
ta. Tên Trѭѫng Công Thành cѭ ngө ҩp Long Quӟi có vӓ bӑc là nghӅ thҫy ngҧi, dân gӑi y là thҫy ngҧi Long Quӟi. Quê y
ӣ Ĉӭc Hòa (Long An), cán bӝ ta dѭӟi ÿó truy dӳ, y bӓ xӭ lên Trҧng Bom rӗi ÿѭӧc phái vӅ cù lao. Tên Phan Tҩn Văn ӣ
Trà Vinh bӅ ngoài là lái xe, vӅ HiӋp Hòa lҩy vӧ ÿӇ hoҥt ÿӝng. Y tӯng theo dõi, bҳt hөt anh Ba Trѫn. Hӗ Văn Thҩy và con
là Hai TiӅn luôn rình rұp cѫ sӣ và cán bӝ ta vӅ hoҥt ÿӝng, Võ Văn Giҩy làm lò gҥch chѫi bӡi thân thiӃt vӟi bӑn giang
thuyӅn...
Ĉêm 4 tháng 5 năm 1968 (8 tháng 4 âm lӏch), ÿѭӧc các cѫ sӣ mұt giúp ÿӥ, theo dõi và yӇm trӧ, các anh Ba
Trѫn, Ĉӵc Lӟn... ÿã vào tұn nhà bҳn chӃt Trѭѫng Công Thành, Phan Tҩn Văn. Các anh bҳt và dүn Ba Thҩy xuӕng gҫn
miӉu Hòa Quӟi bҳn chӃt. Tên Nam bӏ bҳn bӇ ÿҫu không chӃt. Võ Văn Giҩy ÿánh bài ӣ nhà bà Mӝt Tӏ (Long Quӟi) bӏ anh
Ba Trѫn vào bҳt dүn ÿi nhѭng chҥy thoát lên trө sӣ hӝi ÿӗng xã kêu cӭu. Cuӝc diӋt ác ÿӗng loҥt làm bӑn tay sai thӕi
ÿӝng, co lҥi không dám hoҥt ÿӝng nhѭ trѭӟc.
Ĉinh Văn Tâm có nhiӅu nӧ máu vӟi nhân dân cù lao. Y làm chӍ ÿiӇm cho ÿӏch bҳt bӟ nhiӅu ngѭӡi dүn ÿӃn cái
chӃt cӫa các anh Lính và Ĉôi mҩy năm trѭӟc. BiӃt là có tӝi vӟi cách mҥng, y rҩt cҧnh giác, ít khi ngӫ nhà. Ta muӕn diӋt
tӯ lâu nhѭng chѭa thӇ hiӋn ÿѭӧc. Nhà y ӣ gҫn bót, mӛi buәi chiӅu, y vӅ nhà ăn cѫm vӟi vӧ con khoҧng hѫn mӝt tiӃng rӗi
lҥi lên tiӇu khu ngӫ. Cѫ sӣ mұt cӫa ta ӣ gҫn nhà y nҳm chҳc qui luұt ÿi lҥi, ăn ӣ cӫa Tâm bèn báo cho anh Ba Trѫn. Xҭm
tӕi 19 tháng 9-1968 (27 tháng bҧy ta) các anh Ba Trѫn và Nghƭa ăn mһc nhѭ ngѭӡi ÿi làm ÿӗng vӅ, tӯ nhà bà ÿӕc Sao
theo bӡ ruӝng, qua chùa Thӫ Huӗng tӟi nhà y. Anh Nghƭa ӣ ngoài hӛ trӧ. Anh Ba Trѫn chun rjo rҩt êm, chui vào nҵm
chӡ trong gҫm gѭӡng trong buӗng. Ĉӭa con NKyc, vӧ Tâm bӗng con lên gѭӡng cho bú và dӛ nó ngӫ. Mӝt lát sau, Tâm
vӅ cùng mӝt bҥn nhұu. Bҥn y ngӗi phòng ngoài, y ÿi mua nѭӟc ÿá, bѭng thau ra sau bӃp rӱa, anh Ba Trѫn lòn theo, FKƭa
súng ngҳn vào mһt y. Anh nói : bӳa nay tao ÿҥi diӋn Mһt trұn giҧi phóng thi hành bҧn án tӱ hình mày. Hoҧng quá, y mҩt
vía ~ ӟ chӭ không la ÿѭӧc. Anh Ba xiӃt cò, mӝt tiӃng “cҥch” vang lên, ÿҥn không nә. Tâm buông rѫi thau nѭӟc ÿá, vӑt
qua rào, chҥy vӅ phía bót ÿҫu cҫu. Anh ÿuәi theo bҳn tiӃp, ÿҥn kҽt. Anh Nghƭa dí tiӃp, nә liӅn mҩy phát không tr~ng tuy
hai ngѭӡi chӍ cách nhau trăm mét. Anh Ba Trѫn chҥy tӟi gӕc cây, sӱa súng, nҥp lҥi ÿҥn. Lúc này anh cách trө ÿèn góc
chùa Ĉҥi Giác lӕi vài chөc mét. Trӡi sҭm tӕi khó nhìn rõ mһt ngѭӡi. Anh quì xuӕng, súng Wu trên ÿҫu gӕi, căn ÿҫu nòng
vào trө ÿèn. Bóng tên Tâm vӯa chӟm in trên thân trө ÿèn, anh bóp cò, thҩy y nhҧy dӵng lên rӗi ÿә vұt xuӕng ÿѭӡng. Bót
ÿҫu cҫu nghe súng nә gҫn, ra lӋnh báo ÿӝng. Lính ùa ra ÿông. Hai anh rút lui an toàn. Hôm sau cѫ sӣ cho biӃt viên ÿҥn
trúng ót xuyên ra phía trѭӟc làm gãy luôn mҩy răng cӱa cӫa y. Mӝt tên ác ôn ÿӅn tӝi.
Trong lúc ÿӏch ÿang ÿiӅu tra vӅ vө tên Tâm bӏ diӋt thì ngày 21 tháng 9 mӝt xe lam chӣ ÿҫy các giӓ chuӕi, ÿu ÿӫ,
bao than tӟi ÿұu trѭӟc cӱa nhà bà Bҧy Hoa. Tӕp lính bҧo an ÿi ngang dӯng lҥi nhìn các trái chín vàng thѫm. Chӏ ÿi áp tҧi
xe tái mһt: Bà Bҧy nhanh miӋng: nhӡ mҩy cұu mҥnh khӓe phө dӥ giùm... Khi hàng xuӕng hӃt, bà mӡi bӑn chúng hút
thuӕc, miӋng cám ѫn, tay lӵa nhӳng trái chín ÿѭa biӃu. Khi chúng vào bót hӃt, bà khui các giӓ hàng và bao than, xӃp
riêng vNJ khí vào quang gánh, chuyӇn ngay tӟi nhà bí thѭ chi bӝ Bҧy Hoa.
Lúc này ba chӏ Bҧy Hoa mҩt, nhà chӏ ÿông ngѭӡi tӟi thăm viӃng. Bà Bҧy gánh vNJ khí mà chӍ ÿұy sѫ sài phía trên
mӝt tҩm bao bӕ, làm cho chӏ Bҧy Hoa ÿang buӗn mà cNJng phát hoҧng. Chӏ vӝi ÿѭa bà qua nhà chӏ Hai Tăng Lөc, cҩt
trong buӗng. Ba chuyӃn súng ÿҥn, lӵu ÿҥn, mìn, thuӕc nә ÿѭӧc giao nhѭ vұy. Sau ÿó sӕ vNJ khí ÿѭӧc cҩp tӕc chӣ ÿi nѫi
khác.
Cuӕi tháng 9 năm 1968 cánh CZ.2 bӏ tәn thҩt nһng nӅ, gҫn rã hoàn toàn. Ĉӗng chí Năm Thҳng bӏ bҳt cùng vӟi
hàng chөc cán bӝ, ÿҧng viên và nhiӅu cѫ sӣ. Các chi bӝ nӝi ô bӏ vӥ. Ӣ HiӋp Hòa, bí thѭ chi bӝ Bҧy Hoa kӏp thoát thân.
Bӑn an ninh và cҧnh sát xét nhà bà Năm Cánh tìm thҩy hàng trăm lӑ pênixilin vùi dѭӟi cát. Nó xét hӓi tҥi chӛ, bà vҥch áo,

2 Pages 11-20

▲back to top


2.1 Page 11

▲back to top


chӍ vào nhӳng vӃt thѭѫng cNJ ӣ bөng do ÿӏch tra tҩn, trҧ lӡi mà thӵc chҩt là tӕ cáo : tôi bӏ bӋnh, phҧi tӗn trӳ ÿӇ chích dҫn.
Nó chӱi thӅ: ÿ.m. con già lҿo mép ! Chúng ÿánh bà tҥi chӛ, chөp ҧnh tang vұt và tuyên bӕ : bҳt ÿѭӧc ViӋt cӝng nҵm vùng
! Hѭѫng - con gái út cӫa bà mӟi 10 tuәi - nhào vô cҧn ÿòn. Khi bà bӏ giҧi ÿi, cháu chҥy theo tӟi xã. Thӯa lúc ÿӏch không
ÿӇ ý, bà dһn con nho nhӓ: ÿӗ ÿӇ ÿâu, tài liӋu ÿӇ ӣ ÿâu, con nói vӟi cұu Ba (Trѫn) lҩy ÿi... Chӏ Mi Sên cNJng bӏ bҳt vì chúng
tìm thҩy hҫm mӟi. Ĉӏch gom ÿӕt mӝt sӕ truyӅn ÿѫn, chӍ vào bӕn nhà bҧng ÿen (nhà bà Hai Ngà, bà Năm Cánh, chӏ Mi
Sên, chӏ Bҧy Hoa) nói : ÿ.m. ViӋt cӝng ÿây chӟ ÿâu ! Bӏ ÿiӅu tra khai thác mӝt thӡi gian ngҳn, cuӕi cùng bà Năm Cánh và
chӏ Mi Sên ÿѭӧc tha vì không có bҵng cӭ gì.
Qua các chiӃn dӏch bình ÿӏnh “cҩp tӕc”, “nhә cӓ” năm 1968, Mӻ ngөy tұp trung lӵc lѭӧng phҧn kích ác liӋt, ÿҭy
các ÿѫn vӏ vNJ trang ta ra xa các ÿô thӏ, thӏ trҩn và ÿѭӡng giao thông huyӃt mҥch cӫa chúng. Thҩt bҥi trong chiӃn lѭӧc
“chiӃn tranh cөc bӝ", Mӻ chuyӇn qua thӵc hiӋn chiӃn lѭӧc “chiӃn tranh phi Mӻ hóa” rӗi “chiӃn tranh ViӋt Nam hóa”.
Ӣ HiӋp Hòa, lӵc lѭӧng ÿӏch ÿѭӧc tăng cѭӡng. Ngoài ÿѫn vӏ bҧo an chӕt giӳ bót ÿҫu cҫu rҥch Cát, ӣ mӛi làng
Nhҩt Hòa, Nhӏ Hòa, Tam Hòa chúng lұp mӝt trung ÿӝi nghƭa quân trang bӏ ÿӫ mҥnh. Ĉàn ông trong xã tӯ 17 ÿӃn 50 tuәi
phҧi tham gia nhân dân tӵ vӋ, ÿêm ÿêm vác súng canh gác xóm ҩp, không phҧi ÿӇ ngăn ngӯa trӝm cҳp mà ÿӇ chӕng
cách mҥng. Xã có cuӝc cҧnh sát vӟi quân sӕ khoҧng mӝt chөc. Bӑn chӍ ÿiӇm, mұt báo sau mӛi ÿӧt diӋt ác chӍ tҥm thӡi
lҳng xuӕng, rӗi ít lâu sau lҥi tăng cѭӡng hoҥt ÿӝng ӣ các xóm ҩp. Sau khi cánh CZ.2 bӇ bҥt, ÿӏch ÿánh giá HiӋp Hòa là
nѫi an toàn.
Trong lúc tình hình ÿӏa phѭѫng “dày nhѭ da trâu”, anh Ba Trѫn ÿѭӧc chӍ ÿӏnh làm bí thѭ chi bӝ. Anh ÿѭӧc các
ÿӗng chí và ÿӗng bào tin cұy vì anh dNJng cҧm, xông xáo, trung thành vӟi cách mҥng. Anh móc nӕi vӟi bà Tѭ NguyӋt,
Năm Cánh, chӏ Mi Sên... Các ÿҧng viên và cѫ sӣ lҥi tiӃp tөc thu tiӅn nuôi quân, chuyӇn vNJ khí vӅ. Cánh anh Năm TuyӅn
tә chӭc rҧi truyӅn ÿѫn gҫn trө sӣ hӝi ÿӗng xã treo khҭu hiӋu ӣ cҫu cӕng... Chӏ NguyӉn Thӏ NguyӋt - vӧ anh Hai Cân - là
giao liên chuyӇn nhiӅu thѭ tӯ, tài liӋu tӯ căn cӭ Bàu Hàm, Hѭng Lӝc vӅ cù lao và sang cѫ sӣ ӣ chùa hóc ông Che (Hóa
An), Tân Bҧn (Bӱu Hòa)...
Thӵc hiӋn chӍ thӏ cӫa Trung ѭѫng cөc mӣ ÿӧt tiӃn công và nәi dұy TӃt Kӹ Dұu (1969), mӝt sӕ ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi chӫ
lӵc và ÿӝi biӋt ÿӝng thӏ xã Biên Hòa nә súng ÿánh các mөc tiêu : Kho Long Bình, nhà lao Tân HiӋp, ty cҧnh sát, ga Biên
Hòa... Do kӃ hoҥch tiӃn công bӏ lӝ tӯ trѭӟc giӡ nә súng, ÿӏch tăng cѭӡng lӵc lѭӧng phòng thӫ nên quân ta không dӭt
ÿiӇm ÿѭӧc mөc tiêu nào, phҧi rút ra. Hѫn mӝt chөc anh em biӋt ÿӝng ÿѭӧc lӵa chӑn kӻ, chuyӇn sang ém tҥi ҩp Bình
Quan chӡ lӋnh mӟi. Trѭӟc ÿó mӝt thӡi gian, tә bӝ ÿӝi ÿһc công thӫy thuӝc ÿoàn 10 rӯng Sác gӗm các anh Tô Hoàng
Thҳng, Công, Tҩn, Thҳng nhӓ ÿã vӅ ÿây ÿiӅu nghiên phá cҫu *jnh.
Tҥi ҩp Bình Quan và Hòa Quӟi, nhiӅu gia ÿình có ngѭӡi thân ÿi kháng chiӃn, nhiӅu gia ÿình là cѫ sӣ chí cӕt sҹn
sàng tiӃp tӃ nuôi giҩu cán bӝ trong bҩt kǤ hoàn Fҧnh nào. Anh Ba Trѫn và cѫ sӣ ÿã vұn ÿӝng nhân dân ÿӗng ý cho bӝ
ÿӝi ÿào hҫm trong nhà, ngoài vѭӡn. Vӟi truyӅn thӕng yêu nѭӟc, bà con ÿã giӳ bí mұt tuyӋt ÿӕi cho lӵc lѭӧng bám trө tҥi
ÿây. Trҿ em chăn trâu ngoài ÿӗng hoһc chѫi ӣ ÿҫu xóm là các trinh sát ÿҳc lӵc. Trӯ nhӳng buәi có lính hay cҧnh sát ÿi
ruӗng bӕ, còn ngày thѭӡng tӯ ba giӡ chiӅu anh em bӝ ÿӝi ÿã lên khӓi hҫm ÿӇ tҳm rӱa, sinh hoҥt, nghӍ ngѫi thoҧi mái. Bà
con hàng ngày ÿi chӧ mua giùm các thӭ cҫn thiӃt : thuӕc chӳa bӋnh, thӭc ăn, thuӕc lá. Hai ҩp này trӣ thành lõm chính trӏ
liên hoàn rӝng lӟn. Có anh phát biӇu : ӣ ÿây chҷng khác mҩy vng căn cӭ giҧi phóng...
Cҧ khu vӵc Bình Quan, Hòa Quӟi có chín hҫm bí mұt thì hҫm nhà ông Năm Hung có hai anh Bҵng, Tuҩn. Hҫm
nhà Bà Năm Ghҽm chӭa anh Ba Trѫn bí thѭ chi bӝ HiӋp Hòa. Hҫm nhà bà Bҧy Mèo chӭa nhóm ÿһc công thӫy cӫa Tô
Hoàng Thҳng. Nhóm cѫ yӃu ÿiӋn ÿài : Sinh, ChiӃn, Cӝng ӣ hҫm nhà ông Tѭ Súng. Hҫm bà Mѭӡi Tӓ có bӕn anh: Hóa,
Chân, Trình... Hҫm bà Bҧy Khӑng có chӏ Năm HiӅn và anh Ĉӵc Lӟn (HuǤnh Văn Bình).... Hҫm nhà anh Hai Cân có bӕn
anh: Tѭӡng, KǤ, Châu, Thӏnh. Hҫm nhà ông Ba Tâm chӭa ba anh cán bӝ ÿӏa phѭѫng : Tám Quang, Năm TuyӅn, Phát.
Hҫm nhà anh Võ Văn Giҩy trѭӟc nhóm ÿiӋn ÿài ӣ, sau nhóm ÿó chuyӇn qua hҫm nhà ông Tѭ Súng. Tәng cӝng : 19
ngѭӡi thuӝc lӵc lѭӧng bӝ ÿӝi, 4 cán bӝ ÿӏa phѭѫng nҵm vùng. ViӋc ngăn cách bí mұt ÿѭӧc thӵc hiӋn nghiêm ngһt, ai ӣ
hҫm nào biӃt hҫm ҩy không ÿѭӧc qua hҫm khác chѫi bӡi. Nhѭng vì bám trө lâu mҩy tháng nên anh em ÿӅu ÿRin ÿѭӧc
ÿӗng ÿӝi Punh ÿҥi khái ӣ nѫi nào. Hàng ngày, bӕn giӡ sáng các anh xuӕng hҫm, chӫ nhà giúp nghi trang cӱa hҫm cҭn
thұn. Chi bӝ HiӋp Hòa vұn ÿӝng mӝt sӕ cѫ sӣ tham gia dân vӋ ÿӇ bҧo vӋ lӵc lѭӧng ta, kӏp thӡi nҳm bҳt tin tӭc ÿӏch ÿӇ
ÿӕi phó có hiӋu quҧ.
ĈӇ mӣ rӝng ÿӏa bàn lõm chính trӏ sang các áp khác - nhҩt là ҩp Bình Xѭѫng có quan hӋ chһt chӁ vӟi Bình Ĉa -
anh Ba Trѫn tiӃp tөc diӋt ác phá kӅm. Ҩp Bình Xѭѫng có Sáu Ĉen là an ninh chìm cӫa ÿӏch. (Tӯ sau khi bà Năm Quҳc
ÿѭӧc tha vӅ, y dùng mӑi thӫ ÿoҥn ÿe dӑa, cѭӥng bӭc bà ăn ӣ cùng y. Y ÿӏnh dùng nhà bà làm cái bүy. Ĉѭӧc ít năm,
mҩy ngѭӡi con trai bà ÿã lӟn, bà cҳt ÿӭt vӟi y, vҧ lҥi y cNJng ngán bӏ hӑ chém). Nhà Sáu Ĉen giӳa ҩp Bình Xѭѫng. Y có
vҿ bӅ ngoài hiӅn lành nên ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi nhұn xét tӕt. Y theo dõi chһt sӕ gia ÿình cѫ sӣ ӣ ÿây nhѭ bà Tám Vân, ông
Chín Thanh, bà Chҳc anh Ba Niên... Ĉѭӧc cѫ sӣ giúp ÿӥ, ÿêm 23 tháng 2 năm 1969 (7 TӃt Kӹ Dұu) anh Ba Trѫn cùng
anh Nghƭa diӋt y tҥi nhà. Ngay sau ÿó, bӕn anh : Ba Trѫn, Công, Bҵng, Tuҩn ÿánh trө sӣ hӝi ÿӗng xã. Các anh bҳn hai
trái B.40 làm mҩy nghƭa quân bӏ thѭѫng.
Ҩp Bình Tӵ có Ĉӵc Xanh là an ninh chìm quұn Ĉӭc Tu. Ĉêm 15 tháng 3 năm 1969 (27 tháng giêng ta), anh Ba
Trѫn cùng vài ÿӗng ÿӝi vào tұn ÿám cӡ bҥc y ÿang chѫi, lôi y ra xӱ tӝi ӣ ÿҫu xóm. Nhӳng tên chӍ ÿiӇm ngҫm khác hoҧng
hӕt co lҥi, không biӃt sӁ bӏ trӯng trӏ lúc nào.
Ĉӏa bàn ÿã trong sҥch. Anh Ba Trѫn ÿào hҫm ӣ vѭӡn nhà anh TruyӅn. Do chӫ quan ÿӇ lӝ ánh ÿèn, bӑn lính phөc
kích gҫn ÿó bҳn vào. Anh Ba Tùng tӯ Bình Ĉa qua, ÿào bӕn hҫm ӣ khu vӵc nhà ông Chín Thanh và chӏ Hai Anh. Mӛi
hҫm có thӇ chӭa hai, ba ngѭӡi.
Mӡ sáng 25 tháng 4 năm 1969, ÿҥi ÿӝi phó ÿһc công Tô Hoàng Thҳng ra ÿҫu hàng tҥi bót ÿҫu cҫu rҥch Cát. Y
ÿѭӧc ÿѭa ngay vӅ trө sӣ chӍ huy quân ÿoàn 3 khai thác. Mӑi ngày, anh em bám trө vào giӡ ÿó ÿã làm xong công viӋc vӋ
sinh cҫn thiӃt và xuӕng hҫm. Sáng hôm ÿó, anh em mãi không thҩy y xuӕng hҫm, tìm ÿѭӧc lá thѭ y ÿӇ lҥi vӟi nӝi dung :

2.2 Page 12

▲back to top


tôi vӅ quê ӣ miӅn Tây làm ăn thôi, tôi không phҧn anh em… Chӏ Năm HiӅn (NguyӉn Thӏ Thanh Vân) - TӍnh ӫy viên dӵ
khuyӃt - triӋu tұp khҭn cҩp anh em trong vòng vài phút, thông báo tin Thҳng bӓ ÿi và làm công tác tѭ tѭӣng : trӡi sҳp
sáng rõ, ta không kӏp rút nӳa rӗi, các ÿӗng chí sҹn sàng chiӃn ÿҫu, chúng ta quyӃt tӱ cho Tә quӕc quyӃt sinh... VӅ hҫm,
tӯng ngѭӡi lau chùi vNJ khí. Mӝt ngày chӡ ÿӧi ÿҫy căng thҷng chҫm chұm trôi tѭӣng chӯng dài nhѭ cҧ thӃ kӹ.
Khoҧng bҧy giӡ sáng, giao liên ÿã báo cáo cho bí thѭ thӏ ӫy Ba LӉ biӃt. Anh viӃt mӝt thѭ ngҳn cho anh Ba Trѫn,
yêu cҫu chuyӇn anh em ÿi. Cô Kim mang thѭ này trao tұn tay bí thѭ chi bӝ HiӋp Hòa.
Ngày 25 tháng 4, tӍnh ӫy U.I hӑp bàn viӋc thӵc hiӋn nghӏ quyӃt ÿӧt 2 Kӹ Dұu vào ÿҫu thăng 5 tӟi. Các tӍnh ӫy
viên có mһt khá ÿҫy ÿӫ. Anh Ba LӉ ÿi ÿѭӡng công khai, lên tӟi căn cӭ hӗi mѭӡi giӡ sáng. Anh ÿѭӧc biӃt anh Tѭ Lӗng -
thӏ ÿӝi trѭӣng - ÿang chӏu trách nhiӋm lãnh ÿҥo ÿѫn vӏ biӋt ÿӝng ӣ cù lao Phӕ ÿã vӅ ÿây trѭӟc anh hai tiӃng ÿӗng hӗ, báo
cáo vӟi ÿӗng chí Năm Trang - quyӅn bí thѭ tӍnh ӫy - ÿҫy ÿӫ sӵ kiӋn Tô Hoàng Thҳng. Ĉúng mѭӡi giӡ, cuӝc hӑp bҳt ÿҫu,
gӗm các ÿӗng chí : Năm Trang, Hai Cà, Ba LӉ, Năm Hoa, Năm HiӅn, Năm Dân. Mӑi ngѭӡi thҧo luұn vҩn ÿӅ gay cҩn
nóng bӓng : ÿӇ lҥi hay rút ÿӝi biӋt ÿӝng ? Hai ý kiӃn ÿӕi lұp nhau ÿѭӧc phân tích kӻ. Anh Ba LӉ cho rҵng tӯ sau TӃt Mұu
Thân tӟi giӡ, yӃu tӕ bí mұt không còn, nay tên Thҳng ra hàng, nó sӁ khai báo ; ÿӇ ÿӝi biӋt ÿӝng bám trө sӁ phҧi chӏu tәn
thҩt vô ích, nhҩt ÿӏnh ÿӏch tұp trung tiêu diӋt lӵc lѭӧng nhӓ bé cӫa ta ; rút ra ÿӇ bҧo toàn lӵc lѭӧng là con ÿѭӡng ÿúng
ÿҳn nhҩt ; phҧi biӃt quí trӑng xѭѫng máu cӫa con em nhân dân giao phó cho cách mҥng. Mӝt sӕ ý kiӃn khác cho rҵng :
ÿѭa ÿѭӧc ÿӝi biӋt ÿӝng vào ém nѫi hiӇm nhѭ vұy khó vô cùng ; ta ÿã bám trө ÿѭӧc mà nay rút thì lӥ thӡi cѫ phӕi hӧp
ÿánh ÿӏch ÿӧt hai Kӹ Dұu ; tên Thҳng kém chӏu ÿӵng gian khә bӓ ngNJ vӅ quê làm ăn, hoһc giҧ nó chiêu hӗi chҳc nó cNJng
không khai báo cѫ sӣ ; kinh nghiӋm vө Chín Mүn vӯa ra chiêu hӗi ngày 13 tháng 4 ÿâu có khai báo gì vӅ cù lao... Tranh
luұn rҩt sôi nәi, cuӕi cùng sӕ ÿông thӕng nhҩt vӟi nhұn ÿӏnh: Tô Hoàng Thҳng chiêu hӗi nhѭng ta vүn giӳ ÿѭӧc bí mұt ;
cҫn mӝt ÿӗng chí vӅ gҩp làm công tác tѭ tѭӣng vӟi các chiӃn sƭ bám trө ÿӗng thӡi triӇn khai thӵc hiӋn nghӏ quyӃt ÿánh
ÿӧt hai Kӹ Dұu. Mӝt rѭӥi chiӅu, chӏ Năm HiӅn ra khӓi vѭӡn cam ông Ĉào. Anh Ba LӉ nhìn theo lòng ÿau nhѭ cҳt thҩy
ÿӗng chí mình ÿi vào nѫi cái chӃt cҫm chҳc. Anh cNJng buӗn vì bӏ phê phán là có tѭ tѭӣng co thӫ, thiӃu ý chí tiӃn công
chҩp hành lӋnh cӫa Trung ѭѫng cөc.
Giao liên chӣ chӏ Năm HiӅn vӅ tӟi cù lao hӗi ba giӡ rѭӥi chiӅu. Mӝt sӕ bà con quen biӃt tѭӣng chӏ chѭa biӃt
Thҳng chiêu hӗi, khuyên chӏ tránh ÿi nѫi NKic.
Mӝt ngày yên tƭnh căng thҷng trôi qua. Các gia ÿình cѫ sӣ, cán bӝ và chiӃn sƭ ÿѫn vӏ thӣ phào nhҽ nhõm. Tӕi 25
tháng 4, chӏ Năm HiӅn truyӅn ÿҥt tinh thҫn nghӏ quyӃt cӫa tӍnh ӫy và nhұn ÿӏnh cӫa lãnh ÿҥo (ÿӏch không ÿánh). Mӝt ngày
yên tƭnh hình nhѭ chӭng minh ý kiӃn cҩp trên ÿúng. Anh em ÿѭӧc lӋnh ӣ ÿâu ӣ ÿó. Cái ÿích hѭӟng tӟi là ÿҫu tháng 5
ÿӝi biӋt ÿӝng này sӁ nhѭ con dao găm sӑc vào gan ruӝt kҿ thù, phӕi hӧp vӟi toàn tӍnh, toàn miӅn xӕc tӟi.
Mӡ sáng 25 tháng 4, mӝt sӕ giang thuyӅn ÿӏch chҥy ÿi chҥy lҥi chӕt chһn dӑc sông Ĉӗng Nai. Máy bay ÿҫm già
phát loa lӡi Tô Hoàng Thҳng kêu gӑi anh em “vӅ vӟi chính nghƭa quӕc gia sӁ ÿѭӧc khoan hӗng, ÿӕi xӱ nhân ÿҥo” . Hàng
tiӇu ÿoàn bҧo an có sƭ quan Mӻ cùng ÿi, ÿә quân dӑc con ÿѭӡng xuӕng bӃn ÿò An Hҧo. Chúng khép dҫn gӑng kìm bao
hai ҩp Bình Quan, Hòa Quӟi. Do Thҳng khai báo hӃt, ÿӏch xác ÿӏnh chính xác vӏ trí tӯng hҫm. Tҥi hҫm nhà bà Năm
Ghҽm có hai ngѭӡi. Ĉӏch bao nhà, anh Nam Long - con trai bà - lên trѭӟc. Anh Ba Trѫn vӑt ra sau, nә súng bҳn chӃt mӝt
tên ÿӭng gҫn miӋng hҫm, tính chҥy xuӕng bìa rҥch gҫn ÿó. Mӝt loҥt ÿҥn lia trúng, anh ngã xuӕng hy sinh. Tҥi hҫm nhà
ông Tѭ Súng ba anh trong nhóm cѫ yӃu ÿiӋn ÿài bình tƭnh hӫy hӃt mұt mã, tài liӋu, phá nát máy trong khi nә súng ÿánh
ÿӏch. Chúng bò vào dùng mìn phá sұp nhà, các anh hy sinh toàn bӝ. Tә ÿһc công thӫy ӣ hҫm nhà bà Bҧy Mèo ra hàng
khi chúng chƭa loa kêu gӑi. Anh Hóa và mӝt anh nҵm hҫm bà Mѭӡi Tӓ ra hàng, hai anh Chҭn và Trình bӏ bҳt. Chúng thӵc
hiӋn âm mѭu chia rӁ nhӳng ngѭӡi bӏ bҳt, phân ra hai loҥi “cӝng sҧn” là ngѭӡi tӯ miӅn Bҳc vô, “ViӋt cӝng” là bӝ ÿӝi miӅn
Nam. “Cӝng sҧn” bӏ giҧi ÿi ngay, chúng giӳ sӕ “viӋt cӝng” lҥi. Anh Hóa là “ViӋt cӝng” bӏ chúng bҳt tӟi hҫm nhà anh Hai
Cân sát rҥch /z Gӕm, gӑi hàng sӕ ngѭӡi ӣ trong : KǤ, Thӏnh, Châu. Anh Châu cҫm trái thӫ pháo dù, ÿӏnh cho nә ÿӇ tӵ
sát tұp thӇ nhѭng anh em ngăn lҥi. Anh KǤ giӳ khҭu B.40 và Thӏnh cҫm AK, các anh quyӃt ÿӏnh ÿánh mӣ ÿѭӡng máu,
năm ăn năm thua vӟi ÿӏch. Khi cӱa hҫm vӯa bӏ khui bұt ra, anh KǤ bҳn mӝt trii B.40 lên làm Hóa chӃt ngay ӣ cӱa hҫm.
Lӱa khói và sӭc ép cӫa trái ÿҥn làm cҧ ba ngѭӡi xӍu ÿi trong giây lát, tóc và lông mày lông mi bӏ xpm ÿi. Vӯa tӍnh lҥi, anh
Châu tung trái thӫ pháo dù lên rӗi vӑt ra. Anh bӏ chúng bҳn trҧ, hy sinh gҫn cӱa hҫm. Anh Thӏnh vӯa lên, trúng ÿҥn gãy
chân ngã vұt xuӕng, bӏ chúng bҳt. Anh KǤ nhô lên phөt mӝt trii B.40 nӳa vào ÿám lính rӗi vӑt lên, bҳn hӃt ÿҥn, xuӕng
rҥch chém vè. (Ĉêm ÿó, các anh mӟi thoát vòng vây). Hҫm nhà bà Bҧy Khӑng có chӏ Năm HiӅn và anh Ĉӵc Lӟn bӏ ÿánh
cuӕi cùng lúc mһt trӡi ÿã lên cao, gҫn trѭa. Ĉӏch kiên nhүn dùng loa gӑi hàng. Chúng muӕn bҳt sӕng mӝt cán bӝ cҩp cao
cӫa cӝng sҧn. Anh Ĉӵc Lӟn nhҳm không thoát, giӣ nҳp hҫm chui lên (Sau này, cô Gһp tUich anh : tҥi sao anh lҥi làm
vұy ? anh trҧ lӡi : có vұy mӟi còn ÿӃn nay chӟ!). Chӏ Năm HiӅn cҫm chân kpo xuӕng, anh cӕ trӗi lên. Chӏ bình tƭnh xé hӃt
tài liӋu và sӕ tiӅn khá lӟn chuҭn bӏ cho ÿӧt hai Kӹ Dұu tӟi. Mӝt tên mon men tӟi gҫn hҫm, chӏ dùng súng ngҳn bҳn lên.
Chúng ném lӵu ÿҥn và bҳn cӕi cá nhân M.79 rӗi cuӕi cùng ÿӕt căn nhà tranh. Chӏ chiӃn ÿҩu tӟi viên ÿҥn cuӕi cùng và
anh dNJng hy sinh làm bӑn ÿӏch rҩt kính phөc. Ĉӏch dã man cho mang xác anh Ba Trѫn vӅ bêu ӣ chӧ Mӟi hòng răn ÿe, uy
hiӃp tinh thҫn nhân dân cù lao Phӕ. Bà con xót thѭѫng anh và các ÿӗng chí hy sinh, ÿã mai táng các liӋt sƭ chu ÿáo. (Sau
ngày giҧi phóng, mӝt ÿoàn ÿҥi biӇu Hungari tӟi thăm thành phӕ Biên Hòa, ÿѭӧc dүn vӅ Bình Quan. Ĉӭng trѭӟc thӵc ÿӏa
chiӃn trѭӡng xѭa, mӝt ÿҥi biӇu bҥn phát biӇu : tôi ÿѭӧc nghe nói nhiӅu vӅ nhân dân ViӋt Nam anh hùng, hôm nay ÿӭng
tҥi mҧnh ÿҩt năm xѭa thҩm máu các chiӃn sƭ, tôi thҩy ÿúng là nhân dân ViӋt Nam anh hùng).
Mӝt sӕ bà con ӣ Bình Quan, Hòa Quӟi tҥm lánh ÿi nѫi khác ÿӇ ÿánh giһc khӫng bӕ. Vӧ chӗng anh Hai Cân ÿi ӣ
ÿӧ cho nhà bà Giang An ӣ Thӫ Ĉӭc sinh sӕng qua ngày. Cҧnh sát bҳt con anh dүn tӟi tұn nѫi bҳt ngày 25 tháng 9 năm
1969. (Anh bӏ giam tҥi trung tâm cҧi huҩn Tân HiӋp. Chӏ sinh con trai - cháu DNJng - trong khám lӟn Biên Hòa. Cuӕi năm
1971 chӏ ÿѭӧc tha vӅ. Anh mãi ÿӃn năm 1973 mӟi ÿѭӧc trҧ tӵ do).
ĈӇ triӋt mҫm mӕng cách mҥng tҥi cù lao, bӑn công an cҧnh sát Biên Hòa nói : gom hӃt bӑn bӏ bҳt cNJ vӅ khai thác
là lòi hӃt ra thôi. Ba Lon làm dân ý vө chӍ bҳt ông Tѭ Quӟi và bà Tѭ NguyӋt lúc ÿi chӧ vӅ ngày 23 tháng 5 năm 1970 (19
tháng 4 ta). Giҧi vӅ công an Biên Hòa, chúng xem hӗ sѫ cNJ, ÿánh bà rҩt dã man. Chúng chӣ bà ÿi nhiӅu nѫi ÿiӅu tra, ÿòn

2.3 Page 13

▲back to top


thù làm bà bӏ liӋt. Chúng ÿѭa qua nhà thѭѫng Biên Hòa chӳa trӏ ÿӇ khai thác tiӃp. Cháu gái nӝi là Hòa vào thăm, nói : nӝi
ѫi nӝi không vӅ thì ai nuôi con ăn hӑc? Bà thѭѫng cháu gái, lҥi nhӟ con trai ÿi tұp kӃt ÿã 16 năm. Bà sӧ cháu gái ÿang
lӟn dӉ bӏ hѭ hӓng... nên chӏu chҩp hành kӹ luұt nhà tù và nhұn chân ÿҥi diӋn. (chӏ Ba Thuұn - con dâu - thăm nuôi mҽ
chӗng chu ÿáo dù phҧi vҩt vҧ kiӃm sӕng. Bҥn tù cӫa bà Tѭ NguyӋt khen bà có phѭӟc ÿѭӧc nàng dâu hiӃu thҧo thұt thà.
Có bà nói vui: anh chӗng sau này mà bӓ vӧ thì ÿáng cho ӣ tù! và không phҧi là ngѭӡi nӳa ? Ӣ trong tù bà ÿan giӓ, thêu
thùa ÿѭӧc chút ÿӍnh tiӅn lҥi cho cháu). Năm 1972 bà ra tù. Ông Hai ĈiӇn gһp hӓi, tính góp tiӅn nuôi quân. Bà không dám
nhұn trong tâm trҥng ÿau khә, ray rӭt ân hұn.
Mӝt cán bӝ lãnh ÿҥo thӏ xã Biên Hòa bӏ bҳt ngày 20-9-1968, khai và vӁ bҧn ÿӗ cho công an ÿӏch tӟi ҩp Bình Kính
mӡ sӟm 5-10-68. Hai xe Jeep chӣ mӝt chөc tên xích ÿұu trѭӟc cӱa nhà chӏ Bҧy Hoa, chúng ùa nhau chҥy ra phía sau
nhà chӏ ÿӇ tìm hҫm. Thӯa lúc ÿӏch sѫ hӣ, chӏ chҥy khӓi, còn hai chӏ Năm Cánh và Mi Sên bӏ bҳt sau ÿó.
Chӏ Bҧy Hoa tҥm lánh ӣ nhà ngѭӡi bà con, sau ÿó qua nhà ông bà Òt Có ҩp Vƭnh Thӏ - ngѭӡi cùng quê cù lao.
Lúc ÿó tình hình thӏ xã Biên Hòa rҩt găng, hҫu hӃt các chi bӝ cánh CZ.2 bӏ lӝ, cán bӝ ÿҧng viên bӏ bҳt nhiӅu. Liên
lҥc khó khăn, chӏ Bҧy Hoa phҧi tìm chӏ em quen hӓi thăm áng chӯng nѫi các anh em tӯ căn cӭ vӅ. ĈӃn Bàu Cá, nhӡ móc
ÿѭӧc căn cӭ bàn ÿҥp cӫa thӏ xã, chӏ ÿѭӧc giao liên ÿѭa vô căn cӭ. Hai tháng sau, hӑc xong nghӏ quyӃt chӏ chuyӇn qua
cánh CZ.I và lҥi ÿѭӧc phân công vӅ Biên Hòa. Lúc này ÿӏch ÿang truy nã gҳt, nhѭng vu ÿây là sӵ phân công cӫa Ĉҧng
nên chӏ cNJng nhѭ nhiӅu ÿӗng chí NKic, phҧi “uӕng mұt gҩu, xăm mình nhào vô”. Chӏ ÿѭӧc giao lұp mӝt chi bӝ tҥi khu 4
nӝi ô gӗm : Bҧy Hoa (bí thѭ) Tú Anh, ViӋt Nga và Ba. Chi bӝ chѭa sinh hoҥt lҫn nào.
Ngày 7 tháng 6 năm 1969 chӏ Năm Thѭӡng - TӍnh ӫy viên - hҽn gһp chӏ Bҧy Hoa tҥi chӧ Tân Mai lúc 1 giӡ trѭa
ÿӇ trao ÿәi công tác (nӃu không gһp thì ÿӃn chӛ cô Năm thӧ may ӣ Tam HiӋp nhұn thѫ) Chӏ Bҧy Hoa ÿi hon da ÿӃn chӧ
Tân Mai không gһp, bèn ÿi thҷng xuӕng nѫi hҽn. Giӳa ÿѭӡng chӏ gһp tên Thҧo - công an chìm - chҥy xe hon da ngѭӧc
chiӅu (O~c còn nhӓ 13 tuәi, nó làm liên lҥc thѫ tӯ cho xã mӝt thӡi gian, sau thôi, làm chӍ ÿiӇm bҳt ViӋt cӝng lãnh thѭӣng)
chӏ nghƭ nó không nhұn ra nên thҧn nhiên ÿi, không ngӡ nó bӑc theo bám sát. ĈӃn ÿiӇm hҽn, chӏ vӯa ngӯng xe, nó trӡ
tӟi trѭӟc mһt, nói : dì Bҧy, có ngѭӡi thѭa dì trên ty công an, mӡi dì vӅ làm viӋc. Trҧ lӡi : Tôi biӃt rӗi. Hai tên nӳa tӟi, chӏ
chѭa kӏp “mua” Thҧo, thì chúng bҧo nhau lҩy xe Jeep chӣ chӏ vӅ ty công an. Vô phòng ÿiӅu tra, chúng hӓi : ChiӃc xe hon
da cӫa ai ? Chӏ trҧ lӡi : tôi mѭӧn cӫa ngѭӡi quen là dì Sáu Tѫ (Sáu Ĉӕc) ӣ ҩp Lân Thành: Chúng chӣ chӏ tӟi nhà bà Sáu.
Bà nói : tôi cho cháu này mѭӧn xe ÿi mӝt lát vӅ trҧ, bӝ nó ÿөng ai các ông bҳt nó phҧi không? Tên công an nói: nó làm
ViӋt cӝng. Dì Sáu : nó làm gì tôi không biӃt, tôi là ngѭӡi mua bán quen vӟi nó.
Chúng lөc soát tӍ mӍ nhà bà, không thҩy gì bèn kpo nhau ra xe : Còn lҥi mӝt tên, nó bҧo bà mӣ tӫ ÿӵng chén ÿƭa
ra và thҩy mӝt bó tài liӋu gói chung vӟi năm ÿӗng hӗ hҽn giӡ (lҳp vào mìn). Tên này cҫm bó tài liӋu, bà Sáu giұt lҥi, nó
giҵng co và mӣ ra, hô to : có tài liӋu rӗi ÿây? Chúng kpo trӣ vào, bҳt luôn hai ông bà vӅ ty công an. Sӕ tài liӋu và ÿӗng hӗ
này cӫa ÿӗng chí Ba LӉ gӱi, chӏ Bҧy không biӃt, nhѭng phҧi nhұn ÿӇ ÿӥ ÿòn cho gia ÿình cѫ sӣ.
Tҥi ty công an, chúng ÿánh chӏ rҩt dã man, suӕt ngày tӟi ÿêm, bҵng cӫ mây, cây vuông, cây tròn... Thҵng này
ÿánh mӋt nghӍ tay, thҵng khác thay luôn vào ÿó. Nó buӝc chӏ là bí thѭ chi bӝ HiӋp Hòa, chӏ không nhұn, không khai bҩt
kǤ cѫ sӣ nào. Chúng trói chӏ vào chân ngӵa cây, lҩy vҧi bӏt mһt và ÿә nѭӟc dҫu xanh, nѭӟc xà bông, nѭӟc mѭѫng bҭn...
vào lӛ mNJi. Bӏ ngҩt xӍu nhiӅu lҫn, chӏ kiӋt sӭc. Chúng bҧo : chӏu khai thì gұt ÿҫu chúng mӣ ra. Bӏ ÿә nѭӟc liên tiӃp, tӟi giӟi
hҥn chӏu ÿӵng, chӏ gұt ÿҫu. Chúng mӣ miӃng vҧi ra. Chӏ nói thӅu thào : ÿӇ tôi nghӍ khӓi mӋt rӗi tôi khai. Sau khi lҥi sӭc,
chӏ nói: tôi không biӃt gì mà khai... Có lúc chӏ khai vu vѫ, chúng ÿánh tiӃp trѭӟc mһt bà Sáu vӟi ý răn ÿe. Mӝt tên mӣ cһp
hӗ sѫ, hӓi : mày có biӃt tên Năm Thҳng không? Chӏ trҧ lӡi : không biӃt. Chúng ÿánh tiӃp mӝt chһp rӗi ÿӑc hӗ sѫ cho
nghe và nói : thҫy mày khai ÿây này, ngѭӡi ta làm lӟn còn khai, mày dҥi gì mà chӏu ÿòn... Nghe ÿӑc, chӏ nhұn là ÿúng
(nhѭng không lҫm mѭu ÿӏch), chӏ nhұn chӏ là bí thѭ và chi bӝ có 3 ngѭӡi thì Bҧy Bê ÿi ÿâu không rõ, Ba Trѫn ÿã chӃt.
Chӏ nhұn chӏ có cҫm mѭӡi ngàn ÿӗng ÿi buôn bán, mӛi tháng lӡi vài ba ngàn phө giúp tài chánh cho chi bӝ, ngoài ra
không làm gì nӳa. Chúng hӓi : mѭӡi ngàn giӡ ӣ ÿâu ? Trҧ lӡi : lúc tôi bӏ lӝ không còn buôn bán, ÿã giao trҧ sӕ tiӅn này
cho Ba Trѫn. Tҥi ty công an, chúng cho là chӏ còn ngoan cӕ nên chúng ÿѭa vӅ trung tâm thҭm vҩn C.3 ÿiӅu tra tiӃp.
Tҥi C.3 có nhiӅu tên ÿҫu hàng phҧn bӝi làm viӋc vӟi ÿӏch. Chӏ Bҧy Hoa tӟi nѫi, trѭӟc hӃt chúng dùng lӡi OӁ tâm lý
dө ngӑt. Chӏ nói y nhѭ cNJ, không khai gì thêm.
Chúng liӅn trӣ mһt, gӑi chӏ là “con quӍ cái không biӃt ÿiӅu”, mӑi bài bҧn ÿánh bҵng cӫ mây, cây tròn, cây vuông... lҥi diӉn
ra. Ӣ ÿây thêm món mӟi, chúng lҩy bì súng cӝt chúm lҥi, thӑc vô sѭӡn non ÿau thӕn óc. Bӑn tiӇu khu ÿiӋn hӓi: nó có chӏu
khai không ? Trҧ lӡi : không nó ngoan cӕ lҳm. An ninh tiӇu khu qua “mѭӧn” vӅ khai thác tiӃp. Xe Jeep chӣ chӏ vӅ tiӇu khu
(thành ÿӝi Biên Hòa hiӋn nay) chúng ÿánh tàn nhүn hѫn. Chúng quay ÿiӋn làm chӏ chӃt giҩc nhiӅu phen. Chúng treo hai
tay chӏ rút lên cӱa sә, dùng búa nӋn vào mҳt cá chân, xѭѫng ӕng quyӇn và ÿҫu gӕi, dùng ghim ghim vào bҳp vӃ... Vүn
không thu thêm ÿѭӧc lӡi khai nào. Chúng chӣ chӏ xuӕng nhà cѫ sӣ ӣ Tam HiӋp, lөc soát nhà không có gì, cô Năm thӧ
may ÿã ÿi khӓi tӯ lâu. Chúng bҳt ông chӫ nhà lên xe. Thӯa lúc lӝn xӝn chӏ Bҧy nói nhӓ vӟi ông: tôi không có khai gì anh
hӃt. Chӫ nhà bӏ giam ÿiӅu tra mӝt tuҫn thì ÿѭӧc tha.
Ba nѫi liên tөc ÿánh, ÿau ÿӟn không chӏu nәi, mӝt tӕi chӏ lҩy khăn cӝt vào dàn treo xe honda nѫi bӏ giam, ÿӏnh tӵ
tӱ. Mӝt tên lính bҩt ngӡ xô cӱa phòng giam vào, thҩy thӃ hӓi : chӏ làm gì vұy? sao không ăn cѫm ? chӏ trҧ lӡi : tôi ÿӏnh
chӃt ÿi thôi. Nó lҩy ghӃ bӕ cho nҵm, sáng ra trҧ vӅ thành kèn ÿánh nӳa.
Tính tӯ ngày bӏ bҳt ÿӃn ngày kӃt thúc hӗ sѫ là mӝt tháng mѭӡi mӝt ngày. Chúng giҧi chӏ qua khám ÿѭӡng Biên
Hòa nhӕt thêm ba tuҫn rӗi chuyӇn ÿi Thӫ ÿӭc. Tòa kêu án năm năm. Chӏ tham gia ÿҩu tranh ӣ nhà lao Thӫ Ĉӭc thì bӏ
ÿӏch dùng lӵc lѭӧng cҧnh sát ÿã chiӃn ÿàn áp tұp thӇ, nhӕt biӋt giam 31 rӗi ÿày ra Côn Ĉҧo16. Ông Sáu Ĉӕc bӏ giam mӝt
tháng tҥi khám ÿѭӡng Biên Hòa thì ÿѭӧc tha. Bà Sáu bӏ tù Thӫ Ĉӭc mӝt năm mӟi ÿѭӧc tha, khi vӅ hai chân bҥi xuôi vì bӏ
16 &Kӏ %ҧy Hoa ÿѭӧc trao WUҧ ӣ Lӝc Ninh QJjy 6-4-1974.

2.4 Page 14

▲back to top


chày vӗ ÿánh vào ÿҫu gӕi quá nhiӅu. Mӝt tên trâng tráo nyi : ÿánh cho con mө vӅ hӃt ÿi hoҥt ÿӝng ! cho con mө què ngӗi
mӝt chӛ khӓi chӕng quӕc gia!
Sau vө bӇ hҫm Bình Quan, anh Bҧy Hoàng (Châu Văn Hoàng ) bí thѭ chi bӝ Tam HiӋp phө trách luôn xã HiӋp
Hòa. Ĉҧng ӫy liên xã gӗm : Bҧy Hoàng, Năm Thѭӡng, Năm TuyӅn. Hai anh Ba Tùng và QuyӃt ÿѭӧc cӱ vӅ cù lao khôi
phөc cѫ sӣ. Bà Năm Cánh làm căn gác nhӓ nuôi chӭa anh Tám Quang và Năm TuyӅn. Ĉӕi vӟi anh Tám, bà Năm ngoài
tình ÿӗng chí còn tình cô cháu. Bӱu – con trai bà Năm ÿi lính kiӇng ӣ sân bay Tân Sѫn Nhҩt - lҩy tin và lӵu ÿҥn cho anh
Tám.
Lúc này các sҳc lính ÿӏch hoҥt ÿӝng mҥnh hҷn lên. Dân vӋ ҩp ÿêm ÿêm tuҫn tra kӻ. Mӝt tiӇu ÿӝi bình ÿӏnh nông
thôn vӅ, thӵc hiӋn cùng ăn, cùng ӣ vӟi dân ÿӇ theo dõi và khӕng chӃ các cѫ sӣ ta rҩt gҳt. Mӝt vài tên lҩy vӧ cù lao tính
bám rӉ lâu dài, ngăn chһn phong trào hӗi phөc. Bӑn thám sát ba có tên là “biӋt kích cánh dѫi” quұn Ĉӭc Tu thѭӡng dăng
quân phөc các nҿo ÿѭӡng anh em cán bӝ ta hay qua lҥi. Sӕ ÿiӋp ngҫm, chӍ ÿiӇm cNJng tăng lên. Anh Ba Tùng thѭӡng
qua lҥi Bình Ĉa - HiӋp Hòa ban ÿêm bҵng xuӗng chèo tay. Tàu tuҫn ho bo cӫa chúng cӭ khoҧng mѭӡi lăm ÿӃn hai mѭѫi
phút lҥi lѭӟt qua rҥch Cát và sông Ĉӗng Nai mӝt lҫn. Gһp các giӅ lөc bình trôi hay bҩt kǤ vұt ÿáng ngӡ nào, ch~ng xҧ
súng bҳn hoһc ném lӵu ÿҥn ngay. Qua sông rҩt nguy hiӇm, chӏ Năm Thѭӡng mҩy lҫn phát khóc khi ÿӗng chí mình xuӕng
xuӗng, biӃt ÿâu ÿây chҷng là lҫn cuӕi!
Sau khi ÿiӅu nghiên kӻ qui luұt tuҫn tra cӫa tiӇu ÿӝi dân vӋ ÿóng ӣ miӅn Hòa Quӟi, hai anh QuyӃt và Ba Tùng
chôn mӝt trái mìn ĈH.4, năm ký thuӕc nә TNT và hai thӫ pháo dù tҥi cҫu ông Phѭѫng (Long Quӟi). Ĉêm ÿó, khi tiӇu ÿӝi
dân vӋ ÿi tӟi, các anh nҵm ӣ ruӝng, cách cҫu vài chөc mét, chҩm ÿiӋn. Hai trái nә làm bӏ thѭѫng hai tên.
Tҥi Hòa Quӟi có tên Nam là công an chìm, Lành làm chӍ ÿiӇm ngҫm. Tên Danh - thӧ cѭa - ÿêm nào nghe tiӃng
chó sӫa cNJng nói : hӗi khuya ông Bӵ (Ba Tùng) vӅ. Sau ÿó lính quұn ÿi càn khu vӵc ÿó. Hai TiӅn - con Hӗ Văn Thҩy - tӯ
nhӳng năm 1960-1961 làm công chánh nhѭng ngҫm theo dõi nhӳng ngѭӡi có cҧm tình vӟi cách mҥng. Hӗi ÿó anh Ba
Tùng ÿi làm cҫu cùng vӟi y, mӝt lҫn tìm thuӕc lá trong túi áo trây-y cӫa hҳn, tay anh ÿөng mӝt khҭu súng lөc. Sau khi cha
y bӏ diӋt năm 1968, y rҩt cҧnh giác, ÿêm ÿêm thѭӡng ngӫ hҫm. Phҧi quét sҥch mҩy tên này thì mӟi phá ÿѭӧc thӃ kӅm
kҽp cӫa ÿӏch, mӟi khôi phөc ÿѭӧc phong trào và các cѫ sӣ.
ChiӅu 31 tháng 8 năm 1969 (30 tháng 7 ta), cô Gһp là cѫ sӣ ÿi kiӇm tra các mөc tiêu mӝt lѭӧt. Tҩt cҧ bӑn chúng
ÿӅu có nhà. Khoҧng sáu giӡ chiӅu, trӡi chѭa tӕi hҷn, hai anh QuyӃt và Ba Tùng vác cҫn câu nghi trang, ghé vào nhà Hai
TiӅn xin lӱa hút thuӕc. Y ngӗi trên bӝ ván. Ba Tùng nhìn rõ mһt y, nói gӑn: ÿó? Anh QuyӃt rút súng ngҳn bҳn. Y chӃt gөc
tҥi ván. Vӧ y ÿӏnh la lӕi, các anh cҧnh cáo : tӝi Hai TiӅn, Hai TiӅn chӏu, thím la cho lính tӟi chúng tôi xӱ luôn. Qua nhà tên
Danh, các anh diӋt gӑn. Các anh bҳn tên Nam vӥ ÿҫu nhѭng nó không chӃt. Tӟi nhà thӭ tѭ, các anh xông vào bҳn chӃt
tên Lành, em là Lù - dân vӋ - bӏ thѭѫng.
Ĉêm 16 tháng 5 năm 1970, ÿҧng ӫy liên xã quyӃt ÿӏnh ÿánh mӝt trұn ÿӇ kӹ niӋm mӝt năm bӇ hҫm Bình Quan, trҧ
thù cho ÿӗng chí Năm HiӅn và các ÿӗng chí khác. Trên ÿѭӡng tӯ Bình Ĉa vӅ, hai anh Năm TuyӅn và QuyӃt vӯa tӟi cәng
bà Kí thì lӑt ә phөc kích bӑn cánh dѫi quұn Ĉӭc Tu. Thҩy lӵc lѭӧng ta chӍ có hai, chúng tính chөp bҳt sӕng. Anh QuyӃt
phҧn ӭng rҩt nhanh, kӏp bҳn hai trái B.40 vào bӑn chúng, diӋt bҧy, tám tên. Anh Năm TuyӅn bӏ thѭѫng ӣ cә tay, rӟt chiӃc
ÿӗng hӗ. Anh Ba Tng ÿi ÿón, thҩy súng nә biӃt là ÿөng ÿӏch. Anh rҧi mӝt mӟ truyӅn ÿѫn ӣ dӕc ông Tӱu (quãng sân phѫi
cӫa hӧp tác xã bây giӡ). Các anh rút qua sông. Ĉӏch phát hiӋn dҩu máu cӫa Năm TuyӅn, bàn tán : ViӋt cӝng ÿã vӅ Bình
Ĉa !
Ĉêm 19 tháng 5, các anh Ba Tùng, QuyӃt quay lҥi HiӋp Hòa. Ĉҧng ӫy liên xã chӍ ÿҥo hai anh bám trө Gò Cát,
các anh vүn vӅ ӣ nhà ông Chín Thanh và chӏ Hai Anh ӣ Bình Xѭѫng. Sáu giӡ rѭӥi tӕi 20 tháng 5, anh QuyӃt ngӗi ӣ
vѭӡn mӣ radiô nghe ÿài Hà Nӝi. Mӝt tӕp lính cҳt ruӝng ÿi tuҫn ngang qua, vào bҳt17. Chúng bҳt luôn ông Chín Thanh và
mҽ con chӏ Hai Anh. May mà anh Ba Tùng kӏp xuӕng hҫm bí mұt ӣ cӗn cây da.
Ĉáng lӁ ngay ÿêm 19 anh Ba Tùng bҵng mӑi cách phҧi vӅ Bình Ĉa. Nhѭng anh vүn ӣ lҥi. Sáng 20, ÿӏch dүn
cháu Nhѫn - con chӏ Hai Anh vӅ, hӓi hҫm ÿâu? Tѭӣng hҫm ӣ khu cӗn cây da bӓ ÿã lâu, Nhѫn chӍ ÿҥi : ÿó! Bӑn ÿӏch ra
cӗn, lөc soát kӻ khui ÿѭӧc hҫm bҳt ÿѭӧc anh Ba Tùng. Anh nghƭa nӃu anh bӏ chúng bҳn chӃt ӣ ÿây thì bà con thân thuӝc
không ai biӃt. Anh lӯa chúng, nói ӣ Hòa Quӟi còn hҫm. Chúng dүn anh vӅ ÿó, nhiӅu bà con trông thҩy. Tӟi nѫi, anh vùng
chҥy vӟi ý ÿӏnh ÿӇ chúng bҳn chӃt trên mҧnh ÿҩt chôn nhau cҳt rӕn còn hѫn bӏ t, bӏ ÿòn, ÿau khә kéo dài. Ĉӏch nә súng,
ÿҥn trúng ÿùi và hông. Chúng bҳt trói, chӣ vӅ an ninh tiӇu khu chӳa chҥy và ÿiӅu tra.
Ĉӏch bҳt tiӃp anh Tám Quang và bà Năm Cánh. Lҫn bӏ bҳt này bà bӏ ÿòn nhiӅu ӣ ty cҧnh sát, ty công an, trung
tâm thҭm vҩn, an ninh không quân... Má và chӗng bà làm nhiӅu ÿѫn gӣi tӟi quӕc hӝi Sài Gòn, cҧ thѭӧng và hҥ nghӏ viӋn,
thѭa cҧnh sát Biên Hòa bҳt bà vì thù oán và làm tiӅn gia ÿình. Lúc ÿiӅu tra, chúng hӓi bҳt nӑn : hӗi hôm Bҧy Bê vӅ, bây
giӡ ӣ ÿâu ? Sau này trong lҫn ÿӕi chҩt, anh Ba Tùng phҧn cung : bà này ai cNJng biӃt, có con ÿi lính không quân… Bà bӏ
tù mӝt thӡi gian thì ÿѭӧc tha.
Tӯ khi chӏ Mi Sên ÿѭӧc thҧ vӅ, tên ÿҥi úy Sӣ - trѭӣng chi cҧnh sát quұn Ĉӭc Tu - theo ÿuәi riӃt. 1y dӑa : nӃu em
không thuұn tôi, gia ÿình em tôi nҳm trong tay, khó làm ăn. Trong nhà, chӏ là trө cӝt chính, có bәn phұn làm lөng nuôi má
và mҩy em còn nhӓ ÿang ÿi hӑc. Bӏ rún ép quá chӏ phҧi chӏu. Y vӅ ӣ ÿó hѫn mӝt năm không thҩy có gì xҧy ra nên hӃt tình
nghi gia ÿình chӏ.
17 Anh Quy͗t bͣ b͇t chúng mang anh v͙ khͩng ch͗, b͇t cͱng tác vͳi chúng. Có O͕ sͻ ÿòn, Quy͗t nhͅn l͵i, anh d̓n chúng
v͙ khui mͱt h̿m, l̽y ÿ́ͻc bó truy͙n ÿ˿n. (và sau ÿy chúng bͩ trí cho anh “ch̹y thoát” v͙ %unh Ĉa. Chͣ Năm th́͵ng ÿ́a
Quy͗t v͙ căn c΁. Qua nhi͙u l̿n phát ÿͱng t́ t́ͷng, Quy͗t nhͅn ra khuy͗t ÿi͛m cͿa mình sau này chi͗n ÿ̽u dNJng F̻m
và ÿã hy sinh)

2.5 Page 15

▲back to top


Năm 1971, thӏ ӫy Biên Hòa ÿәi là thành ӫy Biên Hòa trӵc thuӝc Trung ѭѫng cөc. Bӝ phұn chi bӝ phө trách nông
thôn (các xã Tam HiӋp, HiӋp Hòa, Tân Vҥn, Bӱu Hòa, Hóa An, Tân Hҥnh...) ÿóng tҥi rӯng Ĉӏnh Quán, tӯ kilômét 116 ÿӃn
120 vӅ phía sông La Ngà. Ĉӗng chí Sáu Tӕt làm bí thѭ chi bӝ này. Thѭӡng vө thành ӫy ÿiӋn cho anh Sáu dӵa vào cѫ sӣ
Tân Vҥn, Long Bình ÿӇ móc cѫ sӣ HiӋp Hòa. Mӟi ÿҫu, anh cho móc hai ÿҧng viên cNJ là bà Tám Bông và bà Năm Cánh
nhѭng không ÿѭӧc. Sau anh móc ÿѭӧc ông Ba Tâm lên hӓi tình hình và giao nhiӋm vө. Ӣ HiӋp Hòa lúc này ÿӏch kӅm
kҽp dӳ, chúng xét hӓi liên tөc. Ĉi lҥi không cҭn thұn dӉ bӏ bҳt.
Vӧ anh Sáu Tӕt là giao liên ÿһc biӋt. Mӛi tuҫn chӏ tӯ Tân Vҥn lên Ĉӏnh Quán mӝt lҫn dѭӟi hình thӭc ÿi làm rүy.
NӃu gһp trѭӡng hӧp cҫn ÿi hӓa tӕc, chӏ ÿi không tính thӡi gian. Lҫn thӭ nhҩt, chӏ ÿѭa thѭ cho bà Năm Cánh nhӡ chuyӇn
cho chӏ Mi Sên nhѭng không ÿѭӧc, vì ÿҥi úy Sӣ còn ÿeo bám chһt. Lҫn thӭ nhì, chӏ Sáu trӵc tiӃp trao thѭ cho chӏ Mi
Sên. Thѭ hҽn gһp tҥi chӧ Sһt (Hӕ Nai). Tӟi ÿiӇm hҽn ÿúng ngày giӡ, chӏ cho biӃt tình hình chung trong xã. Chӏ cNJng kӇ
nӛi khә tâm và ÿѭӧc hѭӟng dүn Fich làm tên Sӣ văng ra. Tháng 10 năm 1972 anh Sáu Tӕt vӅ sӕng hӧp pháp ӣ Tân
Vҥn bҵng giҩy giҧ. Anh giҧ làm ngѭӡi bán bánh kҽo cho con nít ÿӇ tҥo cӟ ÿi lҥi. VӅ nhà bà Ba Trӑng (Lê Thӏ BiӃt), anh
ÿѭӧc gia ÿình nhұn là con cháu, giáp mһt Sӣ hai lҫn. Ghp qua nhà bà Năm Cánh, anh ÿѭӧc biӃt tӯ lúc chӏ Mi Sên gһp
anh tӟi nay, tên Sӣ ít vӅ. Có lúc ny vӅ mà không vjo nhà.
Chӏ Ba Xuân (Lê Thӏ Xuân) nguyên là phó bí thѭ chi bӝ Bình Chuҭn (quұn Châu Thành, Bình Dѭѫng) và cha kӃ
NguyӉn Chính (NguyӉn Văn Dӝc tӭc Ngang) nguyên bí thѭ Bình Chuҭn bӏ ÿánh tróc, dҥt vӅ ҩp Bình Tӵ tháng 2 năm
1969. Ông Ba SiӇn trong cánh cNJ cӫa ÿӗng chí Năm Trang cNJng vӅ ӣ cùng nhà. Bӑn chiêu hӗi theo dõi chһt, ông phҧi ÿi
nѫi khác. Năm 1970 quұn ӫy Lái Thiêu giӟi thiӋu chӏ Ba Xuân cng cha kӃ vӟi thӏ ӫy Biên Hòa. Ĉӗng chí Năm Trang
phân công hai cha con chӏ hoҥt ÿӝng tҥi cù lao. Ông Chính tham gia hӝi phө lão ҩp Bình Tӵ, mӣ lӟp dҥy võ thuұt có hѫn
mӝt chөc nam nӳ thanh niên theo hӑc. Ông xây dӵng cѫ sӣ trong sӕ này. Chӏ Ba Xuân vào hӝi tѭѫng trӧ thanh niên và
phө nӳ ҩp, mӝt sӕ chӭc sҳc ÿã có mһt: ӫy viên hӝi ÿӗng xã Ba Cӗ, trѭӣng ҩp Tҩn, phó ҩp Tӟi... Tҩn và Tӟi biӃt chӏ góa
chӗng, âm mѭu lӧi dөng tình cҧm ÿӇ bҳt bӗ. Sáu Tҩn công khai giӟi thiӋu vӟi mӝt sӕ ngѭӡi : ÿây là bà xã tôi! Mӝt vài kҿ
NKic trong xóm cNJng muӕn hái cái quҧ ÿang chín này. Chӏ lӧi dөng tính háo sҳc cӫa hӑ ÿӇ làm sә gia ÿình hӧp pháp.
Qua mӝt thӡi gian dài thҩy cung cách cѭ xӱ ăn ӣ cӫa chӏ khác nhӳng phө nӳ khác. Tҩn và Tӟi rút khӓi tә chӭc tѭѫng trӧ
thanh niên, phө nӳ. Năm 1972 hӝi thanh niên và phө nӳ Bình Tӵ ra mҳt ӣ miӉu Bình Tӵ, mӡi các vӏ hҧo tâm Mҥnh
Thѭӡng Quân ӫng hӝ tiӅn lұp quӻ. Trong buәi lӉ, bӑn mұt vө, tình báo ÿӃn ÿҫy miӉu. Chӏ Ba Xuân tә chӭc ÿѭӧc mӝt sӕ
cѫ sӣ : ông Bҧy Ki, 9} Văn Hai, các anh ViӋt, NguyӉn Hӗng Châu, Năm Hôn, bà Hai Sung, các chӏ Tám Bông, Sáu Tùng,
Ba Bѭng... ông NguyӉn Chính tұp hӧp ÿѭӧc : Ba Cӗ, Xeo, Òt Lung, Lӵc, cu Mӟi, các cô Thҳm, Oanh, Hoa, Cúc, Tҥc...
Bà Tám Chình phát hiӋn viӋc này, nói vӟi mӑi ngѭӡi : con Ba Xuân là cӝng sҧn... và ngăn không cho con cháu ÿi hӑc võ.
Chӏ Ba nhӡ cô Oanh nói thҷng vӟi bà : lӥ biӃt bà Ba Xuân là cӝng sҧn thì im, nói ra bҧ khai ráo trӑi thì ráng chӏu. Do ÿó
dѭ luұn xì xèo bӏ dұp tҳt.
BiӃt anh út Ĉen quê xã Mӻ HiӋp quұn Lái Thiêu là cѫ sӣ cách mҥng giҥt vӅ cѭ ngө tҥi Bình Tӵ tӯ năm 1963, chӏ
Ba Xuân viӃt thѭ cho anh Năm Trang: Nhӡ vұy chӏ móc ÿѭӧc anh Út, thành mӝt tә do chӏ làm tә trѭӣng, anh Út Ĉen phө
trách quân sӵ. Anh Út có mҩy ngѭӡi quen : Ba Xuyên, Tѭ DiӋm, Năm Sҳn, Mѭӡi Hóa thành nhóm ÿӑc báo chí Sài Gòn,
thӍnh thoҧng bình luұn diӉn biӃn cӫa thӡi cuӝc.
Quân giҧi phóng mӣ chiӃn dӏch xuân 1972 ÿánh An Lӝc. Có ngѭӡi làm ăn trên ÿó chҥy thoát vӅ, không kӇ
chuyӋn tұn mҳt thҩy xe tăng Cách mҥng, bӝ ÿӝi giҧi phóng tiӃn sát thӏ xã mà quân ÿӝi quӕc gia không hay biӃt gì. Tҥi
quán cà phê cóc trong xóm, bà con bàn bҥc công khai các tin tӭc ÿăng tҧi trên báo chí. Bà con rút ra kӃt luұn : trѭӟc sau
thì ÿҵng giҧi phóng sӁ thҳng.
Anh Út Ĉen ÿѭӧc gài vào dân vӋ Nhҩt Hòa, tìm cách nҳm lӵc lѭӧng này. Anh ngҫm vұn ÿӝng mӝt sӕ anh em
quen thân không nhұn mang súng vӅ nhà. Ĉêm nào ÿi canh tuҫn mà sӕ ngѭӡi có mһt ít thì giҧi tán vӅ nhà ngӫ. Anh Ba
Thҥch (Tѭӡng) là mӝt trѭӣng toán dân vӋ - nhân mӕi cӫa chӏ Ba Xuân - chӍ thích hoҥt ÿӝng ÿѫn tuyӃn. Các anh dân vӋ :
Mai, Tèo (Châu)... tӯng tham gia gác ÿѭӡng cho chӏ Ba Xuân và anh Út Ĉen rҧi truyӅn ÿѫn bҵng xe hon-ÿa hӗi ba giӡ
khuya, tӯ bӃn ÿò Kho tӟi chùa Ĉҥi Giác, nhân dӏp ký hiӋp ÿӏnh Pari ÿҫu năm 1973. Ngoài ra chӏ còn chӍ ÿҥo anh Năm
TiӅn viӃt và gӣi thѭ cҧnh cáo mӝt sӕ cҧnh sát, chӍ ÿiӇm nhѭ : Ĉӭc, Chә, Sán Rà. Theo chӫ trѭѫng chung, các anh chӏ
cùng sӕ cѫ sӣ vұn ÿӝng các gia ÿình có con em ÿi lính tìm cách bӓ ngNJ trӕn vӅ. Sӕ dân vӋ Nhҩt Hòa ÿã che chӣ mӝt sӕ
thanh niên trӕn quân dӏch. Khi có bӕ ráp, dân vӋ kӏp thӡi báo anh em lҭn tránh trong vách hai ngăn, ÿi văng hai ÿáy, chun
vào bөi rұm hoһc ruӝng lúa chѭa gһt... Cҧnh sát Chӣ hay rình mò, hù sӕ trӕn quân dӏch ÿӇ làm tiӅn.
Mӝt nhóm cán bӝ và cѫ sӣ HiӋp Hoà tham gia Mһt trұn nhân dân cӭu ÿói cӫa ni sѭ HuǤnh Liên (ӣ Sài Gòn). Bӳa
ÿó nhóm này tӯ cù lao qua tӏnh xá Ngӑc Hҧo ӣ ҩp An Hҧo. Mӝt tên ÿӝi lӕt tu hành trong tӏnh xá tiӃp ÿón, gӧi chuyӋn tình
hình ÿҩt nѭӟc. Chӏ Ba Xuân và anh Út Ĉen vui vҿ nói chuyӋn. Mӝt lát sau, tên này xin phép vào nhà trong vӟi dáng vҿ
không bình thѭӡng. Cҧm thҩy có sӵ trөc trһc chi ÿó, hai ngѭӡi kiӃu tӯ ra vӅ. Khӓi cәng mӝt quãng, hai anh chӏ thҩy hai
xe cҧnh sát dã chiӃn chҥy tӟi. Mãi sau, anh chӏ mӟi biӃt cuӝc mít tinh cӫa Mһt trұn cӭu ÿói ӣ Sài Gòn bӏ bӇ.
Sau hiӋp ÿӏnh Pari, tù Côn Ĉҧo trong ÿó có anh Tám Quang, Năm Thҳng... ÿѭӧc ÿѭa vӅ trҥi giam ӣ suӕi Săng
Máu. Anh Sáu Tӕt chӍ ÿҥo chӏ Mi Sên ÿi thăm nuôi. Phҧi bӓ tiӅn lo lót, chӏ mӟi gӱi ÿѭӧc quà. Anh Năm Thҳng và mӝt sӕ
vѭӧt ngөc thoát. Anh Tám Quang ÿѭӧc trao trҧ theo hiӋp ÿӏnh Pari.
Do anh Thѫm Bình Quan khai, ngày 25 tháng 7 năm 1974, ÿӏch bҳt các anh Hai Cân, Hai Hòa, Hai Ĉƭ, Tѭ Mҥnh,
Sáu Ĉӵc... giam tҥi C.3. Các anh Hai Cân, Hai Nút nhҳn ngѭӡi nhà chҥy tiӅn cho tên Ĉích làm hӗ sѫ nhҽ ÿi. Hӝi ÿӗng an
ninh tӍnh Biên Hòa xem xét thҧ sau hai tháng giam giӳ.
Tháng 10 năm 1974, tên trung úy Thӱ nói vӟi anh Tѭ Mҥnh: bà già mày biӇu tao lãnh mày ra, mày phҧi làm tӡ
biӋn minh trҥng. Ngán ngҭm chuyӋn tù tӝi, ÿòn tra, anh viӃt ÿҥi bҧn biӋn minh trҥng: tôi là nhân viên tình báo làm viӋc
cho cҧnh sát Biên Hòa tӯ tháng 7 năm 1969. BiӋn minh trҥng viӃt xong cNJng không cӭu ÿѭӧc anh. Tháng 11 năm 1974

2.6 Page 16

▲back to top


chúng chuyӇn anh lên khám Chí Hòa cùng mӝt sӕ khác. Anh vүn bӏ kӃt án tù. Ngày 21 tháng 4 năm 1975, ÿӏch hӕt sӕ tù
chúng cho là quan trӑng ÿi Côn Ĉҧo. Tӟi nѫi, anh bӏ nhӕt chuӗng cӑp sӕ 7.
Hai Bình (NguyӉn Văn Bình) ÿѭӧc thӏ ӫy Biên Hòa cӱ làm bí thѭ kiêm xã ÿӝi trѭӣng HiӋp Hòa lúc ÿang ÿӭng
chân tҥi Bàu Hàm (1971). Bӝ khung chӍ có mӝt mình anh. ĈӇ xây dӵng lӵc lѭӧng, hӗi phөc phong trào, anh vӅ bám trө
xã An Hòa (Long Thành), lұp căn cӭ ӣ núi Dòng Dài (Phѭӟc Tân) ÿӕi diӋn trѭӡng bҳn sӕ 2 cӫa ÿӏch ӣ Long Bình. Anh
Năm Thi - anh ruӝt ÿӗng chí Bҧy Hoàng - sӕt sҳng giúp ÿӥ anh Hai Bình móc nӕi vӟi bà con HiӋp Hòa xuӕng ÿây làm
ruӝng. (Anh Năm Thi vұn ÿӝng mӝt sӕ dân BӃn Gӛ nhѭӡng ruӝng cho dân cù lao). Bѭӟc ÿҫu, anh Hai Bình xây dӵng
ÿѭӧc hai cѫ sӣ Bình Dѭѫng là dì Ba và Năm HiӃc. Cô Gái - con bà Ba - làm giao liên cho anh tӯ Phѭӟc Tân lên căn cӭ
thӏ ӫy ӣ vѭӡn ngô Sông Thao (Hѭng Lӝc).
Ngѭӡi cù lao ÿҫu tiên mà anh gһp là các ông Ba Sҩu và Sáu Hoành. Anh nhӡ các ông nhҳn gia ÿình xuӕng. Tӯ
ÿó, anh lҫn lѭӧt móc ÿѭӧc các ông Bҧy Nӑn, Ba Tѭӡng, Sáu Giò, bà Tѭ Hҧi, anh Châu Ĉinh, ông bà Sáu lùn, chӏ Hai Ӟt,
chӏ Giӓi, Tѭ Hoa... Qua nhӳng cѫ sӣ này, anh nҳm ÿѭӧc tình hình xã vӅ mӑi mһt. Lӵc lѭӧng ÿӏch ӣ HiӋp Hòa khá mҥnh,
chúng lұp phân chi khu gӗm ÿҥi ÿӝi bҧo an 137, ba trung ÿӝi dân vӋ tұp trung, ҩp nào cNJng có hàng trăm phòng vӋ dân
sӵ trang bӏ súng carbine ; cuӝc cҧnh sát vӟi mӝt trung ÿӝi cҧnh sát dã chiӃn ; ngoài ra còn mҥng lѭӟi an ninh chìm, bình
ÿӏnh nông thôn, chӍ ÿiӇm... Ĉӏch ÿánh giá : cù lao là nѫi an toàn bұc nhҩt. Sƭ quan Sài Gòn vӅ cѭ ngө ÿông, xây biӋt thӵ
ÿӇ nghӍ ngѫi hoһc cho thuê. Thҫy chùa Bình Hòa có súng, sҳm xe ÿѭa rѭӟc khách, sҳm máy cày, nuôi mӝt sӕ thanh
niên trӕn lính làm tay chân. Ĉӏch bҳt mӛi nhà ÿóng 200 ÿӗng ÿӇ sѫn cӡ ngөy lên tѭӡng, nóc nhà và kҿ khҭu hiӋu chӕng
cách mҥng. Ĉám hӝi ÿӗng xã ÿi thu mӛi nhà 500 ÿӗng ÿӇ mѭӟn ÿào hào ngăn chiӃn xa cӝng sҧn. Có ngѭӡi chӕng lҥi
bҵng cách nói : Báo chí ÿăng tin ViӋt cӝng bӏ ÿuәi ÿi xa rӗi, hӑ sӭc mҩy có xe tăng mà lo ÿào hào chӕng ? Có bà con
chҩt vҩn gay gҳt: Các anh ÿѭӧc dân bҫu ra thay mһt bênh vӵc nhân dân, sao mҩy cái này không bênh, ÿòi tiӅn là sao
?... NhiӅu thanh niên HiӋp Hòa bӏ bҳt quân dӏch ÿã ÿào ngNJ vӅ. Thanh niên trӕn lính ÿѭӧc sӕ dân vӋ tӕt thông báo các
cuӝc hành quân cҧnh sát ÿӇ kӏp thӡi lҭn tránh. Mӝt sӕ hӑc sinh HiӋp Hòa tham gia ÿҩu tranh chӕng tham nhNJng, chӕng
“quân sӵ hóa hӑc ÿѭӡng” tӕ cáo hiӋu trѭӣng Trҫn ThiӋn Cѫ ăn cҳp tiӅn viӋn trӧ xây cҩt trѭӡng trung hӑc tӍnh hҥt (nay là
trѭӡng PTTH Nam Hà), cô lұp mӝt giáo viên là an ninh biӋt phái chuyên theo dõi phát hiӋn cѫ sӣ cách mҥng ӣ trѭӡng.
Qua cѫ sӣ Ba Sҩu, anh Hai Bình móc ông bà Năm Ngѭu - xã trѭӣng - xuӕng căn cӭ ÿӇ nҳm âm mѭu, thӫ ÿoҥn
ÿӏch. Anh Xuân - hӝi viên kiӇng cӫa hӝi ÿӗng xã - nҳm và cung cҩp phân loҥi các ÿӕi tѭӧng (ác ôn, lӯng chӯng, tích
cӵc…) Tҩm bҧn ÿӗ mҥng lѭӟi tình báo cӫa cҧnh sát chӭng tӓ ÿӏch kӅm dân khá chһt, mӝt sӕ ngán quan hӋ vӟi ta. Cô
Phùng là thѭ ký hӝ tӏch xã ÿѭӧc anh giao nhiӋm vө binh vұn, tuyên truyӅn trӕn lính căn cӭ vào báo chí ÿӏch. Mӝt sӕ trӕn
lính, bӓ ngNJ sau này trӣ thành du kích mұt. Ta rút mӝt sӕ tân binh bә sung cho lӵc lѭӧng vNJ trang cách mҥng : Anh Tí
(năm 1972), cô Trang (năm 1974)... Qua mӝt quá trình kiên nhүn móc nӕi, vұn ÿӝng, anh Hai Bình tә chӭc ÿѭӧc hàng
chөc cѫ sӣ tin cұy và du kích mұt ÿӇ chuҭn bӏ ÿón thӡi cѫ.
Tháng 1 năm 1975 quân ta giҧi phóng tӍnh Phѭӟc Long. Tӯ tháng 3, tình hình biӃn chuyӇn có chiӅu nhһm lҽ.
Quân ta chiӃm Buôn Mê Thuӝt rӗi Quҧng Trӏ, HuӃ, Ĉà Nҹng... Dân HiӋp Hòa càng bàn tán xôn xao. Ĉӗng chí Năm Trang
vӅ Bình Tӵ gһp chӏ Ba Xuân ÿҫu tháng 4 năm 1975 chӍ ÿҥo viӋc lұp ban khӣi nghƭa ҩp. Chӏ nhұn 120 ngàn ÿӗng mua
gҥo, muӕi… chuҭn bӏ cӭu tӃ. Ngoài ra chӏ cùng ông Ba Cӗ chuҭn bӏ loa ÿiӋn, bҧo các chӏ Ba Bѭng, Tám Bông, vӧ Năm
TiӅn chuҭn bӏ ba chөc lá cӡ giҩy. Em Thu con trai chӏ - mua hѫn mӝt mét vҧi ÿӓ và vàng vӅ may cӡ. Chӏ Mi Sên ÿѭӧc
anh Sáu Tӕt chӍ ÿҥo ÿào hҫm chuҭn bӏ cho ӫy ban khӣi nghƭa thành phӕ Biên Hòa vӅ. Anh giao cho chӏ tiӅn mua vҧi may
cӡ, chӏ ÿi mua vҧi ÿӓ, xanh, vàng làm nhѭ sҳp cúng ÿѭӡng trên chùa. Ĉêm khuya, chӡ gia ÿình và hàng xóm ngӫ yên,
chӏ trҧi vҧi xuӕng ÿҩt cҳt, may ÿѭӧc lá cӡ nào chӏ cҩt ngay xuӕng hҫm.
Giӳa tháng 4-1975, anh Hai Bình ÿѭӧc Thành ӫy Biên Hòa chӍ ÿӏnh làm chӫ tӏch ӫy ban khӣi nghƭa xã HiӋp Hòa.
Anh phác tính kӃ hoҥch vұn chuyӇn súng ÿҥn, lұp danh sách diӋt ác gӗm : Sáu Rà, cai Vӕ, Thôi (an ninh chìm), NhiӅu
(ҩp phó an ninh), cҧnh sát trѭӣng Ĉӛ Cao Thông, thѭӧng sƭ Nghi… Và mӕt sӕ dân vӋ hӕng hách : Ĉӵc Nӣ, Bé Cө, Sáu
Sông...
Ngày 21 tháng 4 năm 1975, vӟi ÿӫ giҩy tӡ hӧp pháp, anh Hai Bình theo ghe vӅ ӣ nhà anh Phát. Hai bӳa sau
(23-4) anh Dӵ áp tҧi ghe ông Sáu Râu (Trҫn Văn Ba) tӯ vàm ông HuӃ chӣ vNJ khí vӅ chôn ӣ nhà anh Tѭ Hoa : 2 khҭu
AK, 2 AR15, 1 khҭu K.54, 10 trái mìn bom bi. VNJ khí tháo rӡi, cuӕn nilông, cho vào giӳa các bao lúa. Cӫi bҫn xӃp kín bên
trên.
ChiӅu 27 tháng 4, pháo ta ÿһt ӣ HiӃu Liêm nã dӗn dұp vào sân bay Biên Hòa và kho Long Bình. Bӝ ÿӝi ta ÿánh
tӟi Trҧng Bom. Suӕt ÿêm súng lӟn nә vang, bҫu trӡi nhay nháy chӟp nhѭ cѫn giông sҳp nә ra. Sáng 28 bӝ ÿӝi ÿánh ÿӃn
gҫn Hӕ Nai. Dân cù lao nghe rõ súng nhӓ nә liên hӗi. Các gia ÿình có quan hӋ vӟi cách mҥng rҩt mӯng vui vì quê hѭѫng
sҳp giҧi phóng. Bӑn ác ôn và nhӳng ngѭӡi có quan hӋ vӟi chӃ ÿӝ Sài Gòn lòng trƭu nһng lo âu. Chӏ Ba Xuân bàn vӟi anh
Hai Mѭa kӃ hoҥch diӋt Ĉӭc, Chә, Rà ÿӇ tҥo thӃ cho nhân dân vùng lên giành quyӅn làm chӫ nhѭng Hai Mѭa không dám
làm. Sӕ dân các nѫi ÿә vӅ HiӋp Hòa rҩt ÿông. Lính bót ÿҫu cҫu vүn ÿông. Bӑn chӍ huy dân vӋ gom súng vào kho. Ӣ Nhҩt
Hòa, chúng chӍ giao cho ba anh Út Ĉen, Châu, Mai hai cây cácbin và mӝt cây garăng vӟi năm viên ÿҥn. Tӕi 28, lính quұn
Ĉӭc Tu rút sang HiӋp Hòa qua bӃn ÿò Long KiӇng. Bӝ ÿӝi ÿһc công bҧo vӋ cҫu rҥch Cát. Sáng 29 tháng 4, máy bay lên
thҷng tӟi bҳn chӃt bҧy chiӃn sƭ ta. Mӝt anh bӏ thѭѫng tuӝt xuӕng sông, tӟi nhà ông Tám Hҥt chui vào chiӃc lu to. Lính
ÿӏch theo vӋt máu, vào bҳn chӃt anh, ném xác xuӕng sông. Tình hình ngày 29 hӃt sӭc căng thҷng. Súng nә ran khҳp nѫi.
Dân các nѫi ào qua cù lao càng ÿông hѫn. ChiӅu 29 dân vӋ HiӋp Hòa tan rã hӃt. Các anh Ghe, Phát gom vӅ nhà ông Hai
Thành hѫn mӝt chөc súng. Bҧy giӡ tӕi, anh Hai Bình hӑp sӕ nòng cӕt: Út, Phát, Bҧy Phép, Cӵ, Châu, Sáu Mӻ, Tѭ Hoa,
Nghƭa ÿӇ phân công hành ÿӝng. Gҫn mѭӡi giӡ tӕi, các anh chiӃm trө sӣ hӝi ÿӗng xã, gài mìn Claymore và cӱ ngѭӡi gác
mҩy ngã ÿѭӡng. Lúc ÿó ÿҫu cҫu còn mӝt toán lính, dѭӟi sông tàu ÿӏch vүn chҥy. Mҩy tên dân vӋ không tӕt ÿi qua trө sӣ
nói : Kêu pháo dұp cho nó chӃt bӓ mҽ hӃt ÿi ! Các anh Út Ĉen, Hai Mѭa tӯ Bình Tӵ lên ÿӏnh vào kho lҩy súng, nhѭng rӗi
không vô (mà nӃu vô chҳc dính mìn!).

2.7 Page 17

▲back to top


Năm giӡ sáng 30 tháng 4, anh Hai Bình kêu cӱa bà Ba Xô mua vҧi may cӡ. Năm rѭӥi cӡ may xong, ÿѭӧc mang
reo ӣ trө sӣ hӝi ÿӗng xã. Chӏ Ba Xuân tӯ Bình Tӵ lên, nhұn rõ tín hiӋu : ӕng tay áo trái xҳn cao, tay áo phҧi bӓ chùng, ÿã
gһp anh ÿӇ bàn bҥc phӕi hӧp công tác bҧo vӋ an ninh chung. Lính bót ÿҫu cҫu bӓ chҥy hӃt. Bҧy tên lính thӫy ÿánh bӝ tӯ
Tân Mai lӝi sông qua Bình Tӵ. Anh Hai Bình dùng sӕ ӫy viên hӝi ÿӗng cNJ xuӕng kêu gӑi bӑn này ÿҫu hàng, vӅ nhà làm
ăn. Chúng lӝt bӓ quҫn áo lính, có tên chӍ còn mһc xà lӓn, tҧn mác hӃt. Mѭӡi giӡ sáng, thiӃu tá Cӱu lái chiӃc máy bay lên
thҷng vӅ ÿӏnh ÿѭa gia ÿình di tҧn. Mҽ ông ta không ÿi. Mӝt giӡ sáng 1-5 thiӃu tá Cӱu nhӡ ông Sáu Sҧnh ÿѭa thѭ cho
anh Hai Bình, xin nӝp máy bay và trình diӋn ngay.
Sau ba mѭѫi năm ÿҩu tranh vô cùng gian khә, biӃt bao xѭѫng máu cӫa nhân dân HiӋp Hòa ÿә xuӕng, góp phҫn
làm nên thҳng lӧi lӏch sӱ vƭ ÿҥi : GIҦI PHÓNG QUÊ HѬѪNG, GIҦI PHÓNG MIӄN NAM.
KӂT LUҰN
1 - Cù lao Phӕ là kӃt tinh cӫa bao nhiêu mӗ hôi, nѭӟc mҳt, máu và hoa chiӃn thҳng. Tӯ hѫn ba trăm năm qua,
các thӃ hӋ cha ông tӟi lӟp con cháu ngày nay liên tөc phá rӯng thành ruӝng vѭӡn, tҥo dӵng xóm ҩp ngày càng ÿông vui
trù phú. Các bұc ÿi tiên phong mӣ cõi bҵng lѭӥi cày, cây phҧng, con rӵa... ÿã chһt hҥ cây cӕi, bә nhӳng nhát cuӕc, rҥch
nhӳng luӕng cày ÿҫu tiên, dù không ÿѭӧc sӱ sách ghi lҥi tên tuәi cө thӇ, song ÿã ÿѭӧc các lӟp sau tôn vinh danh hiӋu
“thҫn hoàng bәn cҧnh”, kính cҭn xѭng tөng là các vӏ “tiӅn hiӅn khai khҭn, hұu hiӅn khai canh”.
Lӏch sӱ cù lao Phӕ là chuӛi dài sӵ kiӋn kiên cѭӡng, bӅn bӍ, bҩt khuҩt ÿҩu tranh chinh phөc thiên nhiên, mӣ ÿҩt
giӳ làng, chӕng giһc ngoҥi xâm, xây dӵng và bҧo vӋ quê hѭѫng. Trong ba mѭѫi năm kháng chiӃn và trѭӣng thành, nhân
dân HiӋp Hòa ÿã vѭӧt qua nhӳng chһng ÿѭӡng gay go quyӃt liӋt ; máu xѭѫng và trí tuӋ cӫa bao ngѭӡi anh dNJng ÿҩu
tranh trӵc diӋn vӟi kҿ thù ÿã tô thҳm truyӅn thӕng vҿ vang cӫa ÿҩt HiӋp Hòa. Nhân dân cù lao Phӕ vүn giӳ vӳng ý chí và
quyӃt tâm chiӃn ÿҩu dù có lúc bӏ nhӳng tәn thҩt to lӟn tѭӣng chӯng không gѭӧng nәi.
2. Trong ba mѭѫi năm chiӃn tranh chӕng thӵc dân Pháp và ÿӃ quӕc Mӻ lâu dài, ÿҫy hy sinh gian khә, xã HiӋp
Hòa nҵm trong vùng ÿӏch chiӃm, là vùng kӅm, vùng sâu. Ĉӏch dùng mӑi âm mѭu, thӫ ÿoҥn thâm ÿӝc ÿánh phong trào
cách mҥng cӫa nhân dân. Chúng càn quét, bҳt bӟ, bҳn giӃt, tù ÿày, tra tҩn, gom dân lұp ҩp chiӃn lѭӧc, xây dӵng bӝ máy
kӅm kҽp, chiêu hӗi chiêu hàng hòng bình ÿӏnh HiӋp Hòa ÿӇ bҧo vӋ an ninh cho tӍnh lӷ Biên Hòa, nhҩt là thӡi chӕng Mӻ.
ĈӇ giӳ vӳng và phát huy ý chí chiӃn ÿҩu cӫa quҫn chúng trong vòng kӅm kҽp cӫa giһc, chi bӝ HiӋp Hòa ÿѭӧc sӵ
chӍ ÿҥo cӫa cҩp trên ÿã chӍ ÿҥo chuyӇn hѭӟng phѭѫng thӭc tә chӭc và hoҥt ÿӝng ÿҩu tranh cho quҫn chúng gӗm lӵc
lѭӧng ÿҩu tranh chính trӏ, binh vұn, du kích mұt, giao liên theo ÿѫn tuyӃn, ngăn cách, nhҵm phát huy hai lӵc lѭӧng chính
trӏ, quân sӵ, kӃt hӧp ba mNJi chính trӏ, quân sӵ, binh vұn tiӃn công ÿӏch. Ĉi ÿôi vӟi tә chӭc lӵc lѭӧng hӧp pháp, chi bӝ
HiӋp Hòa tiӃn hành cӫng cӕ bӝ phұn bҩt hӧp pháp - có lúc ÿӭng chân tӯ xa vѭѫn vӅ bám trө chӍ ÿҥo phong trào ÿҩu
tranh cӫa quҫn chúng có hiӋu quҧ. Tӯng lúc, ÿӏch có thӇ chiӃm ÿҩt lұp ҩp chiӃn lѭӧc xây dӵng ÿӗn bót và bӝ máy kӅm
kҽp nhѭng ÿҧng và cách mҥng vүn nҳm ÿѭӧc lòng dân. Thҳng lӧi cuӕi cùng thuӝc vӅ ngѭӡi nҳm ÿѭӧc dân.
Thӡi chӕng Mӻ, chi bӝ HiӋp Hòa xây dӵng thành công nhӳng lõm chính trӏ là kinh nghiӋm tӕt ӣ vùng kӅm, vùng
sâu. Tӯ ÿó, có khҧ năng mӣ vùng, phөc vө cho nhiӋm vө ÿҩu tranh giӳa lòng ÿӏch.
3. Tӯ cuӝc ÿҩu tranh lâu dài gian khә ӣ cù lao phӕ, ta rút ra kinh nghiӋm vҩn ÿӅ tә chӭc Ĉҧng. Sӵ tàn bҥo cӫa
kҿ thù thúc ÿҭy nhӳng ngѭӡi có tinh thҫn yêu nѭӟc, giác ngӝ vӅ dân tӝc và giai cҩp, trӣ thành ÿҧng viên cӝng sҧn. TuyӋt
ÿҥi bӝ phұn ÿҧng viên HiӋp Hòa là nhӳng tҩm gѭѫng ÿi ÿҫu trong cuӝc cách mҥng quyӃt liӋt, mӝt mҩt mӝt còn vӟi kҿ
thù, hy sinh phҩn ÿҩu thӵc hiӋn lý tѭӣng ÿӝc lұp, tӵ do, hҥnh phúc và chӫ nghƭa xã hӝi. NhiӅu ÿӗng chí hy sinh oanh liӋt:
Ĉán, Mҥnh, Thành, Bôn, Tѭ Ĉӗng, Mӝt Thi, Tѭ Răng, Hai Tiên, Ba Trѫn... Phҫn lӟn ÿҧng viên hai mùa kháng chiӃn quê
HiӋp Hòa nӃm trҧi cҧnh bӏ bҳt bӟ, tù ÿày, tra tҩn khӕc liӋt cӫa giһc : Tѭ Ĉӡi, Bҧy Bê, Bҧy Hoa, Tѭ Quӟi, Ba Sѫn, Tám
Quang... CNJng nhѭ nhiӅu cӕt cán, cѫ sӣ khác. NhiӅu ÿӗng chí trѭӣng thành tӯ cѫ sӣ xuyên suӕt hai cuӝc kháng chiӃn
mà tiêu biӇu là ÿӗng chí Ba LӉ (Trѭѫng Văn LӉ) ; có ÿӗng chí tuy không chiӃn ÿҩu tҥi quê hѭѫng song tiӃn bӝ và trѭӣng
thành nhѭ ÿӗng chí Tѭ Ĉào (NguyӉn Phong Vân) trӣ thành phó tѭ lӋnh binh chӫng thông tin Quân giҧi phóng miӅn Nam
ViӋt Nam. Lӱa chiӃn tranh thӱ thách gan vàng, dҥ sҳt tӯng ÿҧng viên ; chӍ mӝt sӕ không ÿáng kӇ bӏ sàng lӑc qua nhӳng
năm tháng khҳc nghiӋt ҩy.
Tӯ khi thành lұp vào mùa thu 1947 ÿӃn ngày toàn thҳng tháng 4 năm 1975, chi bӝ hiӋp Hòa hai lҫn lӝt xác (tӯ
cuӕi năm 1959 ÿӃn ÿҫu năm 1966 và tӯ giӳa năm 1969 ÿӃn năm 1971) nhѭng ÿҩt cù lao chѭa bao giӡ vҳng bóng cán
bӝ ÿҧng viên, lúc hoҥt ÿӝng sôi nәi lúc âm thҫm gây dӵng phong trào. Bài hӑc cҫn phát huy là : Ĉҧng bám ÿҩt, bám dân
ÿӇ chӍ ÿҥo phong trào quҫn chúng, mӛi khi cѫ sӣ ÿҧng bӏ tróc, phong trào quҫn chúng xҽp xuӕng vì thiӃu ngѭӡi chӍ ÿҥo.
Chi bӝ Ĉҧng xã HiӋp Hòa là hҥt nhân, là nòng cӕt tә chӭc, lãnh ÿҥo và khѫi dұy tinh thҫn cách mҥng cӫa nhân
dân. Ĉӏa linh sinh nhân kiӋt nhiӅu ngѭӡi dân bình thѭӡng - dù lӟn hay nhӓ, già hay trҿ, gái hay trai - ÿӅu có dӏp ÿóng góp,
thӇ hiӋn phҭm chҩt yêu nѭӟc cao quí. Gia ÿình bà Tám Vân (Lê Thӏ Vân) là mӝt tiêu biӇu sáng chói chӍ ÿӭng ӣ phía cách
mҥng : ông, bà, các con trai, con gái, rӇ, dâu, cháu ÿӅu tham gia kháng chiӃn, có bӕn liӋt sƭ, có anh hùng lӵc lѭӧng vNJ
trang nhân dân NguyӉn Văn HuӋ ; gia ÿình bà xӭng ÿáng vӟi huân chѭѫng Ĉӝc lұp hҥng nhì cӫa Hӝi ÿӗng nhà nѭӟc
tһng. Gia ÿình bà Bҧy Hӑa, (Phҥm Thӏ Xi) là ÿiӇn hình bҩt hӧp tác vӟi giһc. Ông bà thà ÿi làm nѭѫng cӵc khә chӟ không
ra làm cho giһc dù ÿѭӧc chúng mӡi. Khi các con lӟn lên, ông bà trao gӣi cho cách mҥng, mӝt ngѭӡi con bӏ bҳt quân dӏch
ÿã tӵ sát ÿӇ không cҫm súng giһc chӕng lҥi nhân dân… Hàng trăm ba, má, anh chӏ, em tҥo thành “rӯng ngѭӡi” chӣ che,
nuôi giҩu, tiӃp tӃ cho cán bӝ ta. Cҧ mӝt sӕ ngѭӡi vì lý do nào ÿó phҧi làm viӋc vӟi ÿӏch cNJng tìm cách giúp bҵng : ӫng hӝ
tiӅn bҥc, lҩy tin tӭc, tài liӋu và vNJ khí ÿӏch cho kháng chiӃn, xin tha cho mӝt sӕ bӏ bҳt... các cháu thiӃu nhi tuy tuәi nhӓ
nhѭng chí lӟn: tham gia làm giao liên, canh gác bҧo vӋ an toàn cho cán bӝ hoҥt ÿӝng... Rõ ràng chi bӝ HiӋp Hòa ÿã triӇn
khai ÿѭӧc thӃ trұn chiӃn tranh nhân dân ÿӇ bҩt kǤ ai có lѭѫng tri ÿӅu có thӇ góp phҫn cӭu nѭӟc cӭu nhà.

2.8 Page 18

▲back to top


Tӯ ngày hòa bình tӟi nay, bên cҥnh các thành tích và ѭu ÿiӇm, chi bӝ HiӋp Hòa có mӝt sӕ sѫ sót, khuyӃt ÿiӇm
trong công tác lãnh ÿҥo, biӃt nhұn lӛi ÿӅu ÿѭӧc nhân dân thông cҧm, rӝng lѭӧng bӓ qua.
4. Nhӳng thành tích, thҳng lӧi cӫa ba mѭѫi năm ÿҩu tranh cách mҥng cӫa nhân dân cù lao Phӕ không tách rӡi
sӵ lãnh ÿҥo, chӍ ÿҥo cӫa các cҩp ӫy và mӕi quan hӋ khҳng khít, chһt chӁ vӟi các ÿӏa bàn xung quanh. Sӵ chi viӋn, chӍ
ÿҥo kӏp thӡi, ÿúng hѭӟng cӫa cҩp trên, nhiӅu lҫn, giúp ÿӏa phѭѫng gѭӧng ÿӭng lên sau nhӳng ÿӧt bӏ ÿӏch ÿánh phá ác
liӋt. Các xã, phѭӡng bҥn là bàn ÿҥp ÿӇ cán bӝ ta ÿӝt vӅ HiӋp Hòa khôi phөc và phát triӇn phong trào. Khi ÿӭng chân
ÿѭӧc trên ÿҩt cù lao, ta có nhiӅu cѫ hӝi ÿi sâu vào nӝi ô tұp kích vào sѫ hӣ cӫa ÿӏch ӣ các ÿӏa bàn ven ÿó.
TiӃp nӕi truyӅn thӕng bҩt khuҩt, phát huy thành quҧ ba mѭѫi năm qua tӯ năm 1975 ÿӃn nay, cѫ sӣ Ĉҧng, chính
quyӅn và nhân dân xã HiӋp Hòa vѭӧt qua khó khăn thӱ thách mӟi, tӯng ngày ra sӭc xây dӵng và bҧo vӋ quê hѭѫng,
nhҵm hѭӟng tiӃn tӟi mӝt cù lao Phӕ giàu mҥnh không ngӯng.
PHҪN THӬ TѬ
XÃ HIӊP HÒA
TӮ SAU NGÀY GIҦI PHÓNG
Sau khi cӡ giҧi phóng tung bay trên nóc trө sӣ hӝi ÿӗng xã và mӝt sӕ ÿӏa ÿiӇm khác, anh Hai Bình và chӏ Ba
Xuân phân công anh chӏ em nòng cӕt làm mӝt sӕ viӋc trѭӟc mҳt.
Chӏ Ba Xuân dùng xe lam gҳn loa phóng thanh thông báo tin ÿҩt nѭӟc toàn thҳng, ÿӝng viên bà con an tâm làm
ăn bình thѭӡng, góp phҫn thӵc hiӋn tӕt “Mѭӡi ÿiӅu qui ÿӏnh cӫa Chánh phӫ cách mҥng lâm thӡi Cӝng hòa miӅn Nam
ViӋt Nam”, các thông cáo sӕ 1, 2 cӫa ӫy ban quân quҧn tӍnh Biên Hòa, tiӃn hành xóa hӃt các khҭu hiӋu cӫa chӃ ÿӝ Sài
Gòn cùng cӡ “quӕc gia” vӁ trên cánh cӱa nhà.
Anh Hai Bình chӍ huy chín anh em du kích gác trө sӣ hӝi ÿӗng xã, bót cӫa ÿѫn vӏ 369 bҧo an. Ta thu nhiӅu vNJ
khí, quân trang quân dөng chӣ ÿҫy hai xe GMC. Anh Hai Bình cho gӑi anh Trӑng - lính ÿiӋn ÿài cNJ - ÿӇ hӓi vNJ khí cҩt
giҩn. Anh Trӑng chӍ lên máng xӕi, anh em du kích lên lҩy ÿѭӧc 12 khҭu súng. Các ngày sau, nhiӅu gia ÿình nhân dân tӵ
vӋ mang nӝp gҫn 100 súng và vNJ khí khác.
Sáng ngày 2 tháng 5, Thành ӫy Biên Hòa cӱ các anh Bҧy Hoàn và Sáu Minh vӅ tăng cѭӡng cho HiӋp Hòa. Ngày
3 tháng 5, chӏ Bҧy Hoa vӅ tӟi xã. Ĉӝi ngNJ cán bӝ cѫ sӣ tăng lên, tѭѫng ÿӕi mҥnh. Ngày 5-5 ÿӗng chí Năm Trang - bí thѭ
thành ӫy kiêm phó chӫ tӏch ӫy ban quân quҧn tӍnh vӅ xã làm viӋc.
Bӝ máy ӫy ban nhân dân cách mҥng lâm thӡi xã HiӋp Hòa hình thành. Ĉӗng chí Bҧy Hoa ÿѭӧc chӍ ÿӏnh làm chӫ
tӏch xã, anh Hai Bình làm phó chӫ tӏch kiêm ӫy viên quân sӵ, ông Tѭ Quӟi làm phó chӫ tӏch kiêm ӫy viên tài mұu, chӏ Ba
Xuân phө trách an ninh, ÿӗng chí Bҧy Hoàng phө trách tә chӭc...
Bҧy ngày sau, bӝ máy chính quyӅn các ҩp hình thành. Ҩp Nhҩt Hòa có ông Chín Sói, trѭӣng ҩp, ông Mѭӡi Hà :
an ninh, ông Út Ĉen: ҩp ÿӝi trѭӣng. Ҩp Nhӏ Hòa có ông Hai Ngoa: trѭӣng ҩp, ông Hҧi HuӃ : an ninh , ông Tám KӅn : ҩp
ÿӝi trѭӣng. Ҩp Tam Hòa có : ông Năm Nai: trѭӣng ҩp, ông Tѭ Cҭn : an ninh, ông Sâm: ҩp ÿӝi trѭӣng.
Ngày 12 tháng 5 năm 1975, ӫy ban nhân dân cách mҥng lâm thӡi xã HiӋp Hòa ra mҳt nhân dân tҥi trѭӡng
trung hӑc tӍnh hҥt (nay là trѭӡng PTTH Nam Hà). Các ÿoàn thӇ quҫn chúng dҫn dҫn thành lұp. Anh Sáu Minh phө trách
thanh niên, bà Tám Bông phө trách phө nӳ, ÿӗng chí Bҧy Hoàn làm chӫ tӏch nông dân xã.
Chi bӝ HiӋp Hòa lúc này có bӕn ÿҧng viên : Bҧy Hoa (bí thѭ), Hai Bình, Ba Xuân, HiӇn. Chi bӝ ra nghӏ quyӃt:
nhanh chóng әn ÿӏnh mӑi mһt, ÿi vào sҧn xuҩt, ÿҧm bҧo an ninh trұt tӵ chung.
Lӵc lѭӧng vNJ trang xã phát triӇn, hàng trăm nam nӳ thanh niên tình nguyӋn vào dân quân và an ninh mà nòng
cӕt là các anh Sen, Kìa, Phѭӟc. Dân quân du kích ÿѭӧc trang bӏ súng ÿã tuҫn tra canh gác, giӳ cho xóm làng yên әn. Bà
con thѭѫng yêu quí mӃn anh chӏ em, ÿã tiӃp tӃ lѭѫng thӵc, thӵc phҭm. Ông Tѭ Quӟi trao ÿәi trong ӫy ban ÿӇ giҧm bӟt
sӵ ÿóng góp cӫa dân. Anh em ÿã làm ba ha lúa và tә chӭc kinh doanh góp phҫn cҧi thiӋn ÿӡi sӕng cӫa mình.
Thi hành chӍ thӏ cӫa ӫy ban quân quҧn, tҩt cҧ binh sƭ và nhân viên chӃ ÿӝ cNJ ra trình diӋn. Tӯ tháng 6 ÿӃn
tháng 8 năm 1975 xã HiӋp Hòa tә chӭc ba ÿӧt hӑc tұp tҥi chӛ cho gҫn năm trăm ngѭӡi, tҥi hai trѭӡng phә thông cѫ sӣ
và ÿình Tân Giám do anh Hai Bình và Tѭ HiӅn phө trách. Gia ÿình hӑ mӟi ÿҫu mang tâm trҥng thҩp thӓm, lo lҳng... Hӑc
xong, mӑi ngѭӡi ÿѭӧc vӅ làm ăn, ÿѭӧc trҧ quyӅn công dân. Không hӅ có chuyӋn trҧ thù, “tҳm máu” nhѭ bӑn ÿӏch trѭӟc
ÿó thѭӡng rêu rao. Ai cNJng thҩy viӋc hӑc tұp cҧi tҥo thӇ hiӋn chính sách khoan hӗng, nhân ÿҥo cӫa cách mҥng. Tuy
nhiên cNJng còn mӝt sӕ trӕn trình diӋn, trӕn cҧi tҥo.
Cách mҥng thành công là ngày hӝi lӟn cӫa toàn dân. Mӑi ngѭӡi muӕn xóa sҥch nhӳng gì xҩu xa cӫa chӃ ÿӝ cNJ.
Hàng trăm thanh niên HiӋp Hòa tham gia chiӃn dӏch bài trӯ văn hóa phҭm phҧn ÿӝng, ÿӗi truӷ, chӕng các tӋ nҥn xã hӝi
rѫi rӟt (do chӍ ÿҥo thiӃu cө thӇ mà anh chӏ em ÿã gom bҩt kǤ sách nào in trѭӟc ÿây, coi ÿó là văn hóa cNJ phҧi hӫy, gây
thiӋt hҥi không ít!)
ChӃ ÿӝ Sài Gòn sөp ÿә nhѭng mӝt sӕ phҫn tӱ xҩu tìm cách cҩu kӃt vӟi bӑn phҧn ÿӝng, âm mѭu chӕng phá cách
mҥng bҵng nhiӅu cách. Ĉҫu năm 1976, sѭ Thích ThiӋn Minh trө trì chùa Ĉҥi Giác cӱ ba ngѭӡi xuӕng núi Thӏ Vҧi (Châu
Thành), hӑ bӏ mҩt tích. Ban an ninh nӝi chính thành phӕ Biên hòa tiӃn hành ÿiӅu tra, mӡi Thích ThiӋn Minh - tên thӵc là
Ông Văn Giӡ - lên. (Ông ta tӯng ÿӥ ÿҫu “trung tá Tҩn” - trѭӣng ty cҧnh sát Biên Hòa. Sau ngày 30 tháng 4, ông ta tham

2.9 Page 19

▲back to top


gia vào cái gӑi là “dân quân phөc quӕc”, cӱ ba ngѭӡi xuӕng núi Thӏ Vҧi móc nӕi vӟi sӕ tàn quân). Vì ông ta già yӃu, ta
không bҳt giӳ. Ĉӗng bӑn biӃt tin, chúng kéo ÿӃn bӭc ép, hù dӑa làm tinh thҫn ông ta thêm căng thҷng. Ông ta bӏ bӋnh và
chӃt.
Cùng thӡi gian ÿó, tҥi tӏnh xá Ngӑc Pháp, tên NguyӉn Văn Bé tӭc Thích HuӋ Năng lұp “ÿҥo hòa bình”. Y tө tұp
mӝt sӕ tín ÿӗ. Ngày ngày tҥi chӧ Mӟi, sӕ này tay cҫm bó nhang huѫ huѫ nhѭ vӁ bùa sau lѭng sӕ bà con ÿi chӧ, miӋng
lҭm nhҭm “hòa bình”. Ӫy ban xã cӱ ngѭӡi ra giҧi thích và giҧi tán sӕ này : Nay hòa bình thӵc sӵ rӗi, viӋc làm cӫa mҩy
ngѭӡi lӕ bӏch lҳm ! ... Tên Bé ngҫm tuyên truyӅn chӕng cách mҥng, chӕng chӫ trѭѫng ÿăng ký hӝ khҭu (Năm 1984, trong
ÿӧt diӉn tұp quân sӵ N.84, dân quân và công an xã khám phá tҥi tӏnh xá Ngӑc Pháp có ba hҫm bí mұt, tên Bé ÿang ҭn
trӕn, và mӝt sӕ tài liӋu phҧn ÿӝng. Y bӏ bҳt, khai: năm 1976 y trӕn trҥi giam xuӕng ҭn náu tҥi núi Thӏ Vҧi, năm 1977 bӑn
tàn quân bӏ quét sҥch, y trӕn vӅ ÿây...)
Bӑn xҩu viӃt khҭu hiӋu tuyên truyӅn cho tә chӭc “dân quân phөc quӕc” ngay trѭӟc văn phòng ӫy ban xã. Tên
Dҩu - cҧnh sát cNJ - dө dӛ anh Minh - dân quân - lҩy súng ngҳn. ViӋc lӝ, ta bҳt Minh, thu lҥi súng.
Tên Phҥm Văn Lѭӡng (ӣ Hòa Quӟi) chuyên bán bò lұu. Ӫy ban cҩm Lѭӡng làm ăn trái phép. Y bӓ trӕn sang lò
than Tam HiӋp, móc nӕi vӟi tàn quân, bӏ công an thành phӕ Biên Hòa bҳt.
Ĉào Nguyên Liên là thѭ ký xã ÿӝi nhұn tiӅn cӫa mӝt ngѭӡi Hoa “ÿӇ mua giùm xi măng giá rҿ”. Liên tiêu xài hӃt
tiӅn, ngѭӡi kia ÿӃn hӓi, Liên khҩt vài bӳa. Liên viӃt khҭu hiӋu phҧn ÿӝng ÿӇ vu khӕng ngѭӡi Hoa nӑ. Ӫy ban xã phát
hiӋn, Liên bӓ trӕn biӋt tích.
HiӋp Hòa có diӋn tích ÿҩt trӗng trӑt các loҥi 262 ha vӟi 1322 hӝ, 7122 nhân khҭu (7 hӝ theo ÿҥo Thiên Chúa, 6
hӝ theo ÿҥo Cao Ĉài, 11 hӝ ÿҥo Phұt). Tѭ sҧn và ÿӏa chӫ chiӃm 2,04% sӕ dân, nӃu tính cҧ sӕ trung nông thì chiӃm 18%
dân nông nghiӋp vӟi 96% diӋn tích ÿҩt trӗng. Phҫn lӟn bà con không có ruӝng, phҧi ÿi làm mѭӟn, cuӝc sӕng ÿói nghèo,
khә sӣ. . .
Xã ÿã ÿiӅu chӍnh 167 ha ruӝng và 6,5 ha hҫm nuôi cá cӫa 51 hӝ thuӝc diӋn ba xӱ lý ÿӇ xóa bӓ bóc lӝt kiӇu
phong kiӃn. Ĉӗng thӡi bѭӟc ÿҫu xã vұn ÿӝng 13 hӝ khá giҧ nhѭӡng 13,1 ha chia cho nhӳng ngѭӡi ít ruӝng ÿang trӵc
tiӃp cҩy cày. Ông Bùi Văn Vӏ cho ӫy ban mѭӧn nhà ÿang ӣ ÿӇ làm 4 lӟp mүu giáo.
Ngày 25 tháng 9 năm 1976, 65 hӝ vӟi 436 nhân khҭu ÿã vào 5 tә ÿoàn kӃt vҫn ÿәi công. ThiӃu sӭc kéo, bà con
bӓ sӭc cuӕc ÿҩt ÿӇ làm ÿҩt kӏp thӡi vө.
Tháng 7 năm 1977 hӝi ÿӗng nhân dân xã khóa 1 cӱ ông Hai Tình (HuǤnh Văn Tình) làm chӫ tӏch Ӫy ban nhân
dân thay chӏ Bҧy Hoa. Anh Hai Bình chuyӇn vӅ ban chӍ huy quân sӵ thành phӕ Biên Hòa. Gҫn cuӕi năm 1977, chӏ Ba
Xuân ÿѭӧc cӱ làm quyӅn bí thѭ chi bӝ (thay chӏ Bҧy Hoa rút vӅ thành phӕ).
Sau khi dӵ lӟp hӑc vӅ Ĉҧng, ÿӗng chí Tѭ Quӟi ÿѭӧc tӍnh ӫy ra nghӏ quyӃt xác nhұn : ÿѭӧc tính tuәi Ĉҧng liên
tөc tӯ tháng 11 năm 1949 ÿӃn nay. Ĉӗng chí Tѭ Quӟi là ÿҧng viên hoҥt ÿӝng trong lòng ÿӏch suӕt hai thӡi kǤ, ba lҫn vào
tù ra khám.
Xã HiӋp Hòa là ÿiӇm cӫa phong trào tұp thӇ hóa nông nghiӋp. Ĉҫu năm 1978 ông Tѭ Quӟi ÿѭӧc dӵ lӟp tұp
huҩn quҧn lý nông nghiӋp ӣ tӍnh, vӅ ÿӏa phѭѫng tham gia lұp các tұp ÿoàn nông nghiӋp. Ngày 20 tháng 3 năm 1978,
năm tә ÿoàn kӃt hӧp thành hai tұp ÿoàn : Tұp ÿoàn 1 do anh Tám Sѫn làm tұp ÿoàn trѭӣng, tұp ÿoàn 2 do anh Tѭ Mҥnh
làm tұp ÿoàn trѭӣng (TĈ. 1 có 61 hӝ, 598 nhân khҭu, 40 ha ruӝng ÿҩt ; TĈ.2 có 59 hӝ, 376 nhân khҭu, 42 ha ruӝng ÿҩt).
Ĉây là hai tұp ÿoàn sҧn xuҩt nông nghiӋp ÿҫu tiên cӫa thành phӕ Biên Hòa, vӯa làm vӯa hӑc vì chѭa có kinh nghiӋm
tiӅn lӋ. Vө hè thu 1978 tұp ÿoàn 1 cҩy 31 ha, tұp ÿoàn 2 cҩy 11 ha bӏ sâu rҫy phá hoҥi 90% diӋn tích. Tuy bà con tích
cӵc chӕng sâu bӋnh, nhѭng do thiӃu thuӕc nên tұp ÿoàn 1 chӍ thu ÿѭӧc 1979 kg, ngày công ÿѭӧc 0,5 kg lúa; tұp ÿoàn 2
thu 2400 kg lúa, ngày công ÿҥt 0,64 kg. Sau ba vө mҩt mùa, phҫn lӟn bà con nông dân phҧi ăn rau muӕng, bí ÿӓ, chuӕi
xanh thay cѫm. Các phҫn tӱ xҩu rҧi truyӅn ÿѫn xuyên tҥc “làm ăn tұp thӇ là tӵ sát” bӓ tӡ rѫi hăm dӑa các ÿӗng chí Ba
Xuân, Hai Tình. Quҫn chúng dao ÿӝng tѭ tѭӣng, sӧ bӏ ÿói nhѭ năm Thìn (lөt 1952). NhiӅu lao ÿӝng chính bӓ ÿi làm viӋc
khác kiӃm sӕng trѭӟc mҳt. Có lúc tұp ÿoàn chӍ huy ÿӝng ÿѭӧc 20% ngѭӡi ÿi làm. Chi bӝ, các ÿoàn thӇ lӫng cӫng, hoҥt
ÿӝng rӡi rҥc cҫm chӯng. Các hiӋn tѭӧng xҩu nҧy nӣ làm giҧm lòng tin cӫa quҫn chúng.
Tháng 6 năm 1978 thành ӫy và ӫy ban nhân dân thành phӕ Biên Hòa cӱ mӝt ÿoàn cán bӝ vӅ giúp xã giҧi quyӃt
vҩn ÿӅ thiӃu ÿói, chӍ ÿҥo sҧn xuҩt cӫng cӕ tә chӭc ÿѭa nông dân vӅ làm ăn tұp thӇ. Chi hӝi phө nӳ xã phӕi hӧp vӟi hӧp
tác xã mua bán ÿi mua khoai, bí ÿә, chuӕi xanh vӅ bán. TӍnh và thành Phӕ cҩp cho mӝt lѭӧng bo bo, bà con nông dân
ÿѭӧc phân phӕi 4kg cho mӛi công lao ÿӝng. Lúc này nhiӅu bà con chӍ ѭӟc ao ÿѭӧc ăn mӝt bӳa cѫm vӟi mҳm. Tuy ÿói,
bà con vүn ráng làm, vì tѭѫng lai còn ӣ phía trѭӟc, không ÿi làm có nghƭa là hãm mình vào nҥn ÿói “tay quai, miӋng trӉ”.
Tháng 6 năm 1978 chi ÿoàn thanh niên cӝng sҧn HiӋp Hòa trӣ thành ÿoàn xã, mӛi tұp ÿoàn có mӝt chi ÿoàn. Chӏ
NguӉn Thӏ Nhan làm bí thѭ, chӏ NguyӉn Thӏ NguyӋt là phó bí thѭ ÿoàn xã kiêm bí thѭ chi ÿoàn 1. Chӏ Ngô Thӏ Bҧy làm bí
thѭ chi ÿoàn 2.
TӍnh cho xã vay 650 kg lúa giӕng mӟi 3A và 5A có sӭc kháng rҫy và có năng suҩt cao (TĈ.1 : 350 kg; TĈ.2: 300
kg). Xã vay thêm lúa giӕng ӣ trҥm lúa giӕng cӫa tӍnh, phân thêm cho hai tұp ÿoàn. Thành phӕ Biên Hòa cung ӭng vұt tѭ
cho hai tұp ÿoàn tѭѫng ÿӕi ÿӫ. Bà con trong tұp ÿoàn chѭa tin lҳm vào giӕng mӟi. Các ÿoàn viên thanh niên sau khi tұp
huҩn, kiên trì thuyӃt phөc gia ÿình, vұn ÿӝng bà con, hѭӟng dүn và làm nòng cӕt trong viӋc thӵc hiӋn kӻ thuұt gieo trӗng.
Mҥ vӯa lên thì mѭa to, lNJ gây ngұp mҥ. Tұp ÿoàn 1 huy ÿӝng ngѭӡi be bӡ tát nѭӟc tiêu úng, kӃt quҧ mҥ lên xanh tӕt, ÿӫ
cҩy 7,5 ha. Ӣ cánh ÿӗng trNJng cӫa tұp ÿoàn 2, mҥ chӃt gҫn hӃt, mót chӍ ÿӫ cҩy 2,4 ha. Vө mùa 1978 tұp ÿoàn 1 thu
ÿѭӧc 28,5 tҩn ÿҥt năng suҩt 3,750 kg/ha, mӛi ngày công ÿѭӧc 12 kg. (Ngѭӡi làm riêng lҿ ÿҥt 1 ,8 tҩn/ha). Tұp ÿoàn 2
thҩt bҥi thêm vө nӳa.

2.10 Page 20

▲back to top


Tháng 10 năm 1978 thành ӫy Biên Hòa biӋt phái ÿӗng chí Ba Sѫn vӅ làm bí thѭ chi bӝ HiӋp Hòa, tăng phái ÿӗng
chí NguyӉn Kiên Trung làm chӫ tӏch Ӫy ban nhân dân xã (ít lâu sau, ÿӗng chí Trҫn Hӗng Di - cán bӝ tăng cѭӡng vӅ thay
anh Trung). Chi bӝ kiӇm ÿiӇm kӻ vai trò lãnh ÿҥo thӵc hiӋn nhiӋm vө chính trӏ tҥi ÿӏa phѭѫng. Tӯng ÿҧng viên tӵ phê
bình và phê bình nghiêm túc trong nӝi bӝ và trѭӟc quҫn chúng. Nghӏ quyӃt cӫa chi bӝ nêu : Ra sӭc khôi phөc và phát
triӇn kinh tӃ, văn hóa ; nhiӋm vө trung tâm là phát triӇn sҧn xuҩt nông nghiӋp, thӵc hiӋn thâm canh tăng vө, kӃt hӧp sҧn
xuҩt vӟi chăn nuôi ; phҧi xây dӵng và hoàn thành quan hӋ sҧn xuҩt mӟi, ÿѭa 80 ÿӃn 90% nông dân vào làm ăn tұp thӇ,
cӫng cӕ ban quҧn lý hai tұp ÿoàn sҧn xuҩt ; tiӃp tөc vұn ÿӝng nhân dân ÿi xây dӵng vùng kinh tӃ mӟi ; tӯng bѭӟc әn
ÿӏnh ÿӡi sӕng xã hӝi. Ban nông nghiӋp xã ÿѭӧc cӫng cӕ. Anh Năm Se làm tұp ÿoàn trѭӣng TĈ 1 (thay anh Tám Sѫn),
Anh Năm Ngôn rӗi anh Tѭ Chӯng làm tұp ÿoàn trѭӣng T2 (thay ông Tѭ Mҥnh). Xã thành lұp ban vұn ÿӝng nông dân
vào làm ăn tұp thӇ. Vӟi sӵ giúp ÿӥ trӵc tiӃp cӫa ÿoàn công tác thành phӕ cӱ xuӕng. Các tә công tác phӕi hӧp vӟi hӝi
nông dân tә chӭc cho nông dân hӑc tұp. Không ít ngѭӡi còn luyӃn tiӃc mҧnh ruӝng cӫa mình. Mӝt sӕ tránh né cán bӝ.
ĈӃn ban ngày không gһp, anh em cán bӝ tӟi nhà ban ÿêm hoһc lúc hӯng ÿông, quyӃt giáp mһt ÿӇ giҧi thích vұn ÿӝng.
Anh em cNJng nhӡ nhӳng ngѭӡi hiӇu biӃt giúp thuyӃt phөc ngѭӡi còn lӯng chùng. Có nhà, anh em phҧi ÿi lҥi cҧ chөc lҫn.
Sau ba tháng, 286 hӝ ÿѭa ruӝng ÿҩt, máy xӟi, trâu bò vào tұp thӇ. Xã lұp thêm các tұp ÿoàn 3 và 4, tӍ lӋ tұp thӇ hóa ÿҥt
99% sӕ hӝ nông nghiӋp, tәng sӕ ruӝng ÿҩt 220 ha, 26 ha ao hӗ, 1 máy cày, 24 máy xӟi, 30 bình xӏt thuӕc trӯ sâu, 10 ÿôi
trâu bò...
Cuӕi năm 1978 xã tә chӭc vұn ÿӝng mӝt sӕ dân ÿi xây dӵng kinh tӃ mӟi ӣ An Lӧi (Long Thành). Ông Tѭ Quӟi là
chӫ tӏch lâm thӡi ӫy ban Mһt trұn xã ÿang chuҭn bӏ cho ÿҥi hӝi Mһt trұn xã lҫn thӭ nhҩt thì ÿѭӧc chuyӇn qua phө trách
công tác kinh tӃ mӟi. Anh Ba Sѫn cho biӃt: Anh Năm Trang bӏ bҳt trong vө án T5-12 ; anh và tôi là cѫ sӣ cӫa anh Năm
Trang, ta phҧi lѭu ý … Ông Tѭ Quӟi ÿi An Lӧi lòng ÿҫy băn khoăn... Bà con khai hoang ÿѭӧc 10 ha rүy, không quen làm
- vҧ lҥi cѫ chӃ bao cҩp ÿã làm cho hiӋu quҧ thҩp, thua lӛ - cӝng vӟi chính sách không thӓa ÿáng nên bà con lҫn lѭӧt bӓ
vӅ. Xã cNJng không quan tâm mҩy. Công cuӝc xây dӵng kinh tӃ mӟi thҩt bҥi.
Vө ÿông xuân 1978-1979, cҧ bӕn tұp ÿoàn gieo trӗng 155 ha lúa, thu ÿѭӧc 528 tҩn 490kg, năng suҩt ÿҥt 3,4
tҩn/ha. Tұp ÿoàn 1 nhѭӡng mӝt phҫn giӕng 5A cho ba tұp ÿoàn kia và nhân thêm giӕng lúa cao sҧn ÿã tҥo nguӗn giӕng
dӗi dào, góp phҫn công sӭc vào thành tích chung. Sau khi làm nghƭa vө thuӃ và ӫng hӝ sáu tӍnh biên giӟi phía bҳc 2 tҩn,
còn lҥi chia theo ngày công ÿѭӧc 7,9 kg. Cҧ năm toàn xã cҩy 435 ha ÿҥt tәng sҧn lѭӧng 1305 tҩn, năng suҩt 5 tҩn/ha.
Tұp ÿoàn 1 ÿѭӧc ӫy ban Nhân dân tӍnh công nhұn là chim ÿҫu ÿàn, ÿѭӧc Hӝi ÿӗng nhà nѭӟc thѭӣng huân chѭѫng Lao
ÿӝng hҥng 3 .
TӍnh ÿҫu tѭ xây dӵng các trҥm bѫm Tân Giám và Bình Kính. Xã huy ÿӝng lao ÿӝng ÿào ÿҳp 19 ngàn m3 kênh
mѭѫng (tѭӟi cho TĈ3 và TĈ4), ÿҳp 630m3 bӡ vùng, ÿào ÿҳp 4 ngàn m3 các hҫm ao. Các tұp ÿoàn mua thêm ba ghe ÿһt
máy bѫm lѭu ÿӝng. Do công tác thӫy lӧi phát triӇn, hӋ sӕ sӱ dөng ruӝng ÿҩt tăng 2,6 lҫn.
Trӗng trӑt khá thì chăn nuôi cNJng khá. Năm 1980 toàn xã có 1517 con heo (các tұp ÿoàn có trên 300 heo con
bán cho ngѭӡi trong tұp ÿoàn 290 con vӟi giá 20 ÿӗng/con). Năm 1981 ÿàn ÿeo tăng lên 1623 con. Các tұp ÿoàn ÿã thҧ
42 ngàn cá con.
Thi ÿua sҧn xuҩt, phө nӳ có phong trào cҩy giӓi, thanh niên có phong trào chăm sóc cánh ÿӗng tăng sҧn, cao
sҧn. Chi ÿoàn 1 và 2 có phong trào làm phân xanh, nuôi bèo dâu. Các cá nhân tiêu biӇu là các anh chӏ : Ĉӗng, Thu Hӗng,
Chѭѫng, HiӋp, Do, Thҧo, Hùng, Giác, Trҳng... Tұp ÿoàn trѭӣng Năm Xe ÿѭӧc vào Ĉoàn TNCS và năm 1981 ÿѭӧc kӃt
nҥp Ĉҧng.
Ӣ các tұp ÿoàn 3 và 4, chi ÿoàn ÿѭӧc thành lұp, toàn xã có bҧy chi ÿoàn. Chӏ NguyӉn Thӏ NguyӋt ÿѭӧc bҫu làm
bí thѭ ÿoàn xã. Năm 1982 chӏ vӅ công tác ӣ hӝi nông dân thành phӕ Biên Hòa.
Mùa màng khá tӕt, ÿӡi sӕng nhân dân әn ÿӏnh dҫn. Phong trào thӇ dөc thӇ thao, văn nghӋ có tiӃn bӝ. Xã ÿã cung
ӭng 200 tҩn lúa giӕng cho tӍnh phân phӕi các nѫi. Xã tһng tӍnh Kompong Thom kӃt nghƭa 40 kg giӕng lúa 5A. NhiӅu
phѭӡng xã bҥn cӱ ngѭӡi ÿӃn mua giӕng lúa mӟi.
Lúc này trong xã nҧy sinh nҥn ăn cҳp lúa ngoài ÿӗng ÿem bán. Các tӋ nҥn cNJ: ÿƭ ÿiӃm, bói toán, cӡ bҥc... bùng
dұy. Ĉӗng chí Năm Ngӳ - Phó bí thѭ thành ӫy - vӅ xã góp ý chӍ ÿҥo : Xã cҫn quan tâm ÿӃn công tác an ninh, quӕc
phòng, coi trӑng xây dӵng nӃp sӕng mӟi ӣ nông thôn...
Chӫ tӏch xã Út Ĉen làm tѭӣng ban chӍ huy thӕng nhҩt. 27 chӕt bҧo vӋ cӫa dân quân bѭӟc ÿҫu ngăn chһn ÿѭӧc
nҥn dùng 1 lѭӧc tuӕt lúa ÿӇ ăn cҳp lúa ngoài ÿӗng.
Tұp ÿoàn 1 báo cáo mҩt 6 tҩn lúa. Ban chӍ huy thӕng nhҩt bӕ trí theo dõi. Mӝt tӕi có tin báo: Bӑn ăn cҳp ÿang
chuҭn bӏ chӣ lúa qua sông ӣ Hòa Quӟi. Công an và dân quân cҩp tӕc tӟi, ghe dӡi bӃn thì chìm, anh Li chӃt. Ông Bi - cha
anh Li - kiӋn công an xã. Công an thành phӕ ÿiӅu tra ra nhà ông Bi chӭa chҩp lúa ăn cҳp. Ông Bi bӏ giam hai tháng vӅ tӝi
vu cáo. Xã thu lҥi 6 tҩn lúa, trҧ cho tұp ÿoàn bӏ mҩt.
Tұp ÿoàn 4 chѭa có kho, phҧi mѭӧn mӝt chӛ trong chùa Bình Tӵ làm kho chӭa lúa. Lúa trong kho mҩt, dѭ
luұn quҫn chúng cho là anh Ngӑc và ni cô lҩy cҳp, nhѭng không ÿӫ chӭng cӟ truy tӕ. Lúa tұp ÿoàn gһt phѫi trên ÿѭӡng,
ban ÿêm dân quân canh gác cNJng bӏ mҩt, có ÿêm hàng chөc bao. Chӏ NguyӉn Thӏ Hai - tұp ÿoàn phó TĈ 4 - trao ÿәi vӟi
ban quҧn lý : Nӝi bӝ lҩy cҳp. Tұp thӇ ban quҧn lý cho là ngѭӡi ngoài. Ӫy ban xã biӃt, bӕ trí theo dõi, bҳt quҧ tang bҧy
ngѭӡi xúc lúa vô bao mang ÿi, trong ÿó có anh Hóa trong ban quҧn lý tұp ÿoàn. Anh Trí trӕn xuӕng Long Thành, công an
bҳt giҧi vӅ. Xã thu hӗi năm tҩn lúa. Tòa án lѭu ÿӝng mӣ phiên tòa xӱ tҥi cù lao. Bӕn ngѭӡi bӏ tù giam 2 năm và mӛi
ngѭӡi phҧi bӗi thѭӡng 4 tҩn lúa.
Nӝi bӝ tұp ÿoàn 4 rӋu rã, ngày công chӍ ÿѭӧc 1,8 kg. Lúa chín rөc ngoài ÿӗng bӏ bӓ mһc. Ӫy ban Nhân dân xã tә
chӭc ÿoàn kiӇm tra xuӕng tұp ÿoàn 4, sau ba ngày hӓi dân thì biӃt : Ban quҧn lý thiӃu dân chӫ, chia không công bҵng,

3 Pages 21-30

▲back to top


3.1 Page 21

▲back to top


thiӃu biӋn pháp ngăn chһn và giҧi quyӃt kӏp thӡi các vө tiêu cӵc nӝi bӝ... Bà con ÿòi thay vài ngѭӡi trong ban quҧn lý...
Sau ÿó, anh Cѭ ÿѭӧc cӱ làm tұp ÿoàn trѭӣng.
Công an xã tích cӵc dҽp tӋ nҥn xã hӝi. Gái ÿiӃm, bói toán giҧm. Nҥn cӡ bҥc lén lút dүn ÿӃn trӝm cҳp. Tҥi Bình
Tӵ, mӝt ÿêm, tӯ nhà bà Thҧnh có tiӃng trҿ em khóc kêu cӭu. Mӑi ngѭӡi ùa tӟi thҩy hai cháu bà quҵn quҥi trong vNJng
máu. Hai cháu ÿѭӧc chӣ ÿi nhà thѭѫng Chӧ Rүy cҩp cӭu. Ban công an xã xuӕng hӓi, các cháu cho biӃt tên Bùi Mҥnh
Thѭӡng - chuyên nghӅ cӡ bҥc - vào nhà ăn trӝm, các cháu biӃt la lên, tên này dùng rӵa chém năm nhát. Tên Thѭӡng bӏ
bҳt, bӏ xӱ 12 năm tù.
Ngày 17 tháng 2 năm 1979 chiӃn tranh biên giӟi phía bҳc nә ra. Hѭӣng ӭng lӡi kêu gӑi cӫa Ĉҧng, ông Hӗ Văn
Giao 65 tuәi tình nguyӋn ÿi phөc vө chiӃn ÿҩu ӣ tuyӃn trѭӟc. Tҩm gѭѫng cӫa cө Giao ÿӝng viên thanh niên trong xã lên
ÿѭӡng thi hành nghƭa vө quân sӵ, tӯ năm 1980 trӣ ÿi ÿӅu vѭӧt chӍ tiêu tӯ 104 % ÿӃn 121 % .
Ông Tôn Trӑng Kính ÿѭӧc cӱ làm trѭӣng ban thѭѫng binh xã hӝi xã HiӋp Hòa tӯ nhӳng ngày mӟi giҧi phóng.
Ban ÿã kӃt hӧp vӟi ӫy ban Mһt trұn Tә quӕc xã và các ÿoàn thӇ vұn ÿӝng nhân dân làm bҧn khai, tә chӭc bình xét 109
hӗ sѫ liӋt sƭ, 6 thѭѫng binh, 39 ngѭӡi có công vӟi cách mҥng, 27 cán bӝ hѭu trí, 332 hӗ sѫ khen thѭӣng tәng kӃt hai thӡi
kǤ kháng chiӃn. Cho ÿӃn nay, xã ÿã nhұn 198 huân chѭѫng và huy chѭѫng các hҥng.
Trong 13 năm (1975-1988) 283 thanh niên hoàn thành nghƭa vө quân sӵ, trong ÿó có 3 thѭѫng binh : 1 hҥng 4/4,
2 hҥng 4/4).
Ĉҫu tháng 6 năm 1979, ӫy ban Nhân dân xã tә chӭc lӉ bӕc hài cӕt 9 liӋt sƭ chiӃn ÿҩu ngoan cѭӡng tҥi Bình Quan
ngày 26 tháng 4 năm 1969, qui tө vӅ nghƭa trang liӋt sƭ tӍnh Ĉӗng Nai. Tҥi nѫi các liӋt sƭ hy sinh, dӵng bia lѭu niӋm. Ngày
27 tháng 7 năm 1983, nhân dân ÿѭa 9 liӋt sƭ vào thӡ tҥi ÿình Bình Quan. Thӡi gian tӟi ÿây, xã cҫn có qui hoҥch vӅ khu di
tích lӏch sӱ Bình Quan ÿӇ ÿón các ÿoàn khách tham quan du lӏch tӟi.
Thӵc hiӋn chӫ trѭѫng “ÿӅn ѫn ÿáp nghƭa”, ӫy ban Nhân dân xã vұn ÿӝng xây dӵng căn nhà tình nghƭa ÿҫu tiên
cho mӝt gia ÿình hai liӋt sƭ trӏ giá 250 ngàn (dân góp 90 ngàn, hӧp tác xã nông nghiӋp góp công), cҩp vұt liӋu làm nhà và
giúp lao ÿӝng cho hai bà má liӋt sƭ. Xã cNJng cҩp vұt liӋu sӱa chӳa 6 căn nhà cӫa bӕn gia ÿình liӋt sƭ, hai cán bӝ hѭu trí
neo ÿѫn không nѫi nѭѫng tӵa. Ĉҫu năm 1990 công ty Bihimex ÿã xây xong ba nhà tình nghƭa tһng gia ÿình liӋt sƭ và
thѭѫng binh HiӋp Hòa. ĈӃn nay, xã HiӋp Hòa ÿã xây dӵng ÿѭӧc 13 nhà tình nghƭa.
Trong 13 năm qua, xã cӭu tӃ ÿӝt xuҩt và thѭӡng xuyên cho 5186 lѭӧt ngѭӡi ÿѭӧc 18.770 kg lѭѫng thӵc và
2.519.970 ÿӗng, trong ÿó trӧ cҩp khó khăn cho bӕn ngѭӡi có công vӟi cách mҥng, trӧ cҩp lѭѫng thӵc 9 kg/tháng cho 61
ngѭӡi nghèo ÿói khó khăn... Trong các dӏp lӉ, tӃt, các cѫ quan Ĉҧng, chính quyӅn, ÿoàn thӇ ÿӅu ÿi thăm hӓi, tһng quà
cho các gia ÿình liӋt sƭ, thѭѫng binh, gia ÿình có công... Xã ÿã mai táng cho 113 ngѭӡi không nѫi nѭѫng tӵa và 10 ngѭѫi
chӃt trôi vô thӯa nhұn.
Phong trào thi ÿua giành danh hiӋu “Ngѭӡi công dân gѭѫng mүu”, “Gia ÿình cách mҥng gѭѫng mүu” có 98% gia
ÿình liӋt sƭ và 100% cán bӝ hѭu trí, thѭѫng binh ÿăng ký. Ӫy ban nhân dân thành phӕ Biên Hòa công nhұn 77/90 ÿӕi
tѭӧng ÿҥt tiêu chuҭn. Bà Ngô Thӏ Bҧy, cán bӝ hѭu trí và thѭѫng binh, tuәi già ÿau yӃu thѭӡng xuyên vүn tích cӵc giúp
xã làm công tác chính sách. Bà NguyӉn Thӏ Hoa ngoài lѭѫng hѭu còn chăn nuôi gia ÿình và giúp xã trong công tác chính
sách. ông Ĉào Văn Hѭӣng là ngѭӡi có công vӟi cách mҥng ÿã xây dӵng gia ÿình gѭѫng mүu, hiӃn ÿҩt cho ÿӏa phѭѫng
làm trѭӡng hӑc, ÿӝng viên hai con thi hành tӕt nghƭa vө quân sӵ.
Ngày 22 tháng 11 năm 1981, hӝi ÿӗng nhân dân khóa 3 xã hiӋp Hòa bҫu ông NguyӉn Văn Út làm chӫ tӏch ӫyban
nhân dân. Anh Nguyên Văn Xe trӭng cӱ ÿҥi biӇu quӕc hӝi khóa 7.
Sӕ dân ÿҩt cù lao không ÿông, diӋn tích vào loҥi trung bình trong các phѭӡng, xã toàn thành phӕ, nhѭng tҥi ÿây
có 11 ngôi ÿình, 9 chùa, 2 tӏnh xá, ÿó là hiӋn tѭӧng lӏch sӱ ÿһc biӋt. TiӃn hành cuӝc cách mҥng văn hóa tѭ tѭӣng ӣ ÿӏa
phѭѫng, chi bӝ chӫ trѭѫng thӡ các anh hùng dân tӝc và liӋt sƭ tҥi các ÿình.
Ông Hái HӍ (Trӑng) biӃt tin này, sӧ mҩt ÿình, ÿã trao ÿәi bàn bҥc vӟi ban hӝ niӋm ÿình Bình Tӵ, làm ÿѫn xin thӡ
mӝt vӏ anh hùng dân tӝc. Ông báo cáo vӟi chӫ tӏch Mһt trұn xã, gӱi ÿѫn lên chính quyӅn xã. Trong cuӝc hӝi nghӏ gӗm ÿҥi
diӋn Mһt trұn, các ÿoàn thӇ và tұp ÿoàn 4 bàn vӅ ÿѫn xin thӡ Quang Trung (NguyӉn HuӋ) cӫa ÿình Bình Tӵ, mӝt sӕ bà
con chѭa nhҩt trí. Ӫy ban nhân dân xã thuê tҥc tѭӧng Quang Trung, nghӋ nhân tҥc ông có bӝ râu ba chӓm giӕng Quan
công cӫa Trung Quӕc, phҧi cho sӱa lҥi.
Giӳa tháng 12 năm 1981 lӉ rѭӟc tѭӧng ngѭӡi anh hùng áo vҧi cӡ ÿào vào ÿình Bình Tӵ ÿѭӧc tә chӭc trӑng thӇ.
Năm 1981 trӣ ÿi, tình hình xã hӝi HiӋp Hòa diӉn biӃn phӭc tҥp. Ông Lí Khom (Bình Hòa) bӏ bӑn cѭӟp giӃt hҥi.
Công an ÿã tóm gӑn bӑn này. Tên cu Mai ÿҫu sӓ lãnh án tӱ hình, tên Bao bӏ 25 năm tù, tên Quang 10 năm.
Tҥi nghƭa ÿӏa Tân Mӻ, mӝt sӕ trӝm cҳp thѭӡng tө tұp. Nhӡ quҫn chúng phát hiӋn, công an xã bҳn ÿә ruӝt tên
Khҧ giҧi lên thành phӕ. Sӕ còn lҥi tiӃp tөc ăn cҳp bò, dê, xe ÿҥp cӫa dân và tӯ 1981 ÿӃn 1987, hӧp tác xã nông nghiӋp bӏ
mҩt cҳp 5 heo dҫu và mӝt sӕ phө tùng khác. Công an bҳt mӝt tên vӅ tӝi phá hoҥi sҧn xuҩt.
Ĉѭӡng dây cao thӃ Ĉa Nhim - Thӫ Ĉӭc chҥy qua cù lao. Bӑn kҿ cҳp ÿã cҳt dây ÿiӋn 33kw. Nhӡ quҫn chúng
phát hiӋn, cҧ bӕn lҫn công an bҳt gӑn tám tên, thu hӗi 1000 mét dây ÿiӋn cao thӃ.
Trên sông lҥi xuҩt hiӋn băng cѭӟp vNJ trang cӫa Sáu Râu (Tám). Bӑn này thѭӡng tө tұp ӣ gò Cây Xoài (Bình
Quan). Ban chӍ huy thӕng nhҩt bӕ trí 50 dân quân và công an phөc kích. NhiӅu ÿêm, ta không thҩy gì. Mӝt hôm trӡi tӕi
mӡ mӡ, anh em thҩy mӝt bóng ÿen tӯ sông vào bӡ. Hӓi : ai ÿó? Không có tiӃng trҧ lӡi. Mҩy phát súng nә. Bóng ÿen tiӃp
tөc tiӃn vào. Nhìn kӻ, hóa ra ÿó là mӅ lөc bình theo dòng nѭӟc giҥt vào bӡ. Sáu giӡ sáng, các anh Do, TiӃt theo dõi mӝt
ngѭӡi tӯ Bình Quan lên Bình Kính. Ngѭӡi lҥ ÿәi quҫn áo lҩy khoai lang ӣ chӧ. Anh TiӅn cho lӋnh xét hӓi, ngѭӡi kia

3.2 Page 22

▲back to top


không có giҩy tӡ gì. Y khai tên là Long, trong băng Sáu Râu, tӕi qua nghe súng nә, y sӧ, bӓ băng cѭӟp. Băng Sáu Râu
lӝ, trӕn vӅ Tam Phѭӟc (Long Thành). Công an tӍnh và bӝ ÿӝi bҳt gӑn bӑn này, trong ÿó có tên NguyӉn Văn Phѭӟc quê
HiӋp Hòa. Trѭӟc kia, Phѭӟc lҩy súng cӫa ông Bҧy Nghƭa (làm cá bè Tân Mai), bӏ ÿi cҧi tҥo. Ra tù, y tham gia cҳt dây
ÿiӋn cao thӃ, lҥi ÿi cҧi tҥo. Và lҫn này y tham gia băng cѭӟp.
Năm 1981 mӝt sӕ phҫn tӱ phҧn ÿӝng rҧi truyӅn ÿѫn tӯ chӧ Mӟi vào Gò Cát, hѭѫng lӝ 9, ÿѭӡng xuӕng bӃn ÿò
An Hҧo... kêu gӑi tham gia vào cái gӑi là “dân quân phөc quӕc”. Bà Cӫa ÿi làm sӟm, thҩy báo công an thu hӗi hӃt. Tҥi
trѭӡng phә thông trung hӑc Nam Hà năm 1987 có khҭu hiӋu dán tѭӡng và khҭu hiӋu viӃt phҩn ÿҧ kích chӃ ÿӝ ta, ÿҧ bên
lãnh tө. Qua ÿiӅu tra, công an bҳt giam NguyӉn Duy Lê Thҧo - hӑc sinh lӟp 10 - là ngѭӡi ÿã viӃt bұy bҥ.
Chùa ông - thӡ Quan Công - thѭӡng có xin xăm, bói quҿ xin bùa hӝ mӋnh, vay tiӅn khách thұp phѭѫng ÿӃn lӉ.
NhiӅu lҫn ta giҧi thích, giáo dөc, hӑ vүn làm. Công an bҳt quҧ tang, hӑ hӭa hҽn song vүn tiӃp tөc hành nghӅ mê tín dӏ
ÿoan. Ӫy ban Mһt trұn phӕi hӧp vӟi công an mӡi ngѭӡi trө trì chùa ông lên giáo dөc thuyӃt phөc, ông ta giao nӝp tҩt cҧ
dөng cө hành nghӅ : thҿ lҳc xăm, sӕ quҿ ÿoán xăm, bҧn in bùa, dҩu ҩn ÿóng bùa...
Bói toán chѭa thҩy mang lҥi giàu sang hҥnh phúc ӣ ÿâu nhѭng ÿã mӝt lҫn làm tan nát gia ÿình: Tháng 7 năm
1986, công an xã cùng xã ÿӝi khám phá vө Thӏ Vân tә chӭc giӃt chӗng ӣ nhà bà Bҧy Ĉӥ (Bình Kính). Mө TriӋu coi bói
cho Thӏ Vân nói thӏ muӕn giàu có, hҥnh phúc thì phҧi bӓ anh BӍ (là chӗng). Công an bҳt năm tên: thӫ phҥm Thӏ Vân, Thӏ
HuӋ (em Vân), Ĉҳc và Phúc (con bà Bҧy Ĉӥ), Lӝc (cháu bà). Mө TriӋu và thҫy chùa Thìn trӕn mҩt. Tòa án ÿã xӱ vө này,
Thӏ Vân bӏ tӱ hình sau giҧm xuӕng chung thân, các tên khác tuǤ tӝi nһng nhҽ mà thӡi gian tù khác nhau.
Qua 10 năm xây dӵng, lӵc lѭӧng công an xã lӟn mҥnh dҫn: Tӯ năm 1980 ÿӃn 1986, công an HiӋp Hòa là ÿѫn vӏ
QuyӃt Thҳng, ÿѭӧc tһng năm huy hiӋu cӫa bӝ Nӝi vө: Các anh HuǤnh Ngӑc Phѭӟc và Bông là chiӃn sƭ thi ÿua cҩp tӍnh
bӕn năm liӅn (1982-1985). Anh Vi Minh TiӅn là chiӃn sƭ thi ÿua các năm 1981-1983, là chiӃn sƭ QuyӃt thҳng năm 1985.
Tuy nhiên công an xã chѭa nhҥy bén vӟi âm mѭu thӫ ÿoҥn ÿӏch gieo rҳc hoài nghi, tác ÿӝng tâm lý nhân dân, chѭa kӏp
thӡi ngăn chһn các hiӋn tѭӧng tiêu cӵc xã hӝi. ViӋc quҫn chúng tham gia bҧo vӋ an ninh trұt tӵ chѭa thành phong trào
thѭӡng xuyên. Công an xã chѭa chҩp hành nghiên lӋnh cӫa bӝ Nӝi vө.
Chi bӝ và chính quyӅn quan tâm xây dӵng lӵc lѭӧng dân quân tӵ vӋ, lұp mӝt tiӇu ÿoàn 250 dân quân, tә chӭc
mӝt ÿҥi ÿӝi cѫ ÿӝng cho thành phӕ, ÿѭӧc thành phӕ chӑn làm ÿiӇm tә chӭc lӉ ra mҳt tiӇu ÿoàn dân quân cѫ ÿӝng. Dân
quân và công an thѭӡng phӕi hӧp tuҫn tra bҧo vӋ sҧn xuҩt, bҧo vӋ trұt tӵ xóm làng. Các lӵc lѭӧng này tә chӭc huҩn
luyӋn quân sӵ theo chѭѫng trình cӫa thành ÿӝi, thӵc hiӋn diӉn tұp báo ÿӝng tӕt. Bӝ chӍ huy quân sӵ tӍnh công nhұn xã
HiӋp Hòa là ÿѫn vӏ tiên tiӃn nhiӅu năm liӅn. Suӕt 13 năm qua, có 372 thanh niên lên ÿѭӡng bҧo vӋ Tә quӕc
(có 6 nӳ tình nguyӋn). 2 liӋt sƭ và 3 thѭѫng binh tҥi chiӃn trѭӡng K. Xã ÿӝi tә chӭc làm 0,6 ha lúa và trӗng rau, chăn nuôi
heo, gà góp phҫn cҧi thiӋn ÿӡi sӕng anh em dân quân tұp trung.
Ngày 20 tháng 11 năm 1982 bӕn tұp ÿoàn nông nghiӋp chuyӇn thành hӧp tác xã nông nghiӋp qui mô toàn xã:
DiӋn tích ruӝng ÿҩt có 222 ha, sӕ xã viên 602 ngѭӡi thuӝc 383 hӝ, tài sҧn cӕ ÿӏnh giá 2.102.960 ÿӗng theo thӡi giá. Hӧp
tác xã nông nghiӋp mua sҳm thêm mӝt máy cày lӟn, bѫm nѭӟc lѭu ÿӝng, áp dөng khoa hӑc kӻ thuұt vào sҧn xuҩt…
thӵc hiӋn thí ÿiӇm khoán sҧn phҭm ӣ các tұp ÿoàn 1 và 2. Cҧ năm 1983, hӧp tác xã trӗng 412,96 ha lúa, ÿҥt sҧn lѭӧng
1331 tҩn. Hӧp tác xã thҧ 1036580 cá con, tăng 30 % so vӟi năm 1981. Ĉàn heo toàn xã giҧm do thӭc ăn gia súc thiӃu.
Xã ÿѭӧc Hӝi ÿӗng Nhà nѭӟc thѭӣng huân chѭѫng Lao ÿӝng hҥng 3 vӅ thành tích: lá cӡ ÿҫu trong sӱ dөng cѫ giӟi trong
sҧn xuҩt nông nghiӋp. Chӫ tӏch Hӝi ÿӗng Nhà nѭӟc Võ Chí Công và ӫy viên Bӝ chính trӏ Chu Huy Mân ÿã vӅ thăm. Xã
cNJng ÿón mӝt ÿoàn khách Campuchia vӅ thăm.
Vӟi sҧn lѭӧng bình quân khoҧng 1300 tҩn/năm, giá trӏ ngày công lao ÿӝng ÿҥt 3,5 ÿӃn 4,5 kg. Ĉӡi sӕng xã viên
әn ÿӏnh, kinh tӃ gia ÿình cNJng khá. HTXNN thӵc hiӋn chính sách xã hӝi: xã viên sinh con thӭ nhҩt ÿѭӧc trӧ cҩp 50 kg
lúa, ÿӭa thӭ hai ÿѭӧc 40 kg lúa; xã viên bӏ tai nҥn lao ÿӝng ÿѭӧc 22 kg lúa, xã viên ӕm ÿau có giҩy bӋnh viӋn ÿѭӧc 22
kg lúa ; cha mҽ xã viên qua ÿӡi ÿѭӧc hӛ trӧ 130 kg lúa và 2000 ÿӗng ÿӇ mai táng ; xã viên làm nghƭa vө quân sӵ ÿѭӧc
cҩp 22 kg lúa và 2600 ÿӗng (nӃu bӓ ngNJ gia ÿình phҧi bӗi hoàn)... Hàng năm HTX chi 16004 kg lúa trҧ hoa lӧi ruӝng ÿҩt
chѭa tұp thӇ hóa, bình quân 420 kg/ha, cao nhҩt thành phӕ Biên Hòa.
Tuy nhiên năng lӵc và trình ÿӝ cӫa cán bӝ quҧn lý thҩp nӋn hiӋu quҧ kinh tӃ thҩp. HTXNN chѭa xác ÿӏnh ÿѭӧc
cѫ cҩu cây trӗng và vұt nuôi có giá trӏ cao, chѭa tҥo ÿѭӧc tұp quán làm ăn mӟi. Nҵm giӳa thành phӕ, ÿҩt ÿai nhiӅu loҥi,
mһt nѭӟc rӝng, hѭӟng ÿi ÿúng là trӗng rau xanh kӃt hӧp chăn nuôi gia súc và thҧ cá, muӕn làm nhӳng ngành nghӅ này,
ban quҧn lý cҫn tә chӭc cho bà con ÿi hӑc, ÿi tham quan thӵc tӃ... VӅ qui mô, cҫn làm tӯ nhӓ tӟi ÿҥi trà. ChӍ quen trӗng
lúa, nay chuyӇn qua trӗng rau và chăn nuôi, ÿó là bѭӟc ngoһt trong cung cách làm ăn. NӃu bà con thҩy rõ hiӋu quҧ cӫa
viӋc chuyӇn hѭӟng sҧn xuҩt thì trѭӟc lҥ, sau quen, trѭӟc khó sau dӉ... HTXNN HiӋp Hòa chұm chuyӇn sang hҥch toán
kinh doanh, chұm áp dөng cѫ chӃ khoán ÿӃn tӯng lao ÿӝng... làm cho cuӝc sӕng chѭa có bѭӟc chuyӇn biӃn ÿáng kӇ.
Kinh tӃ vүn mang tính tӵ cҩp tӵ túc, trӗng trӑt chӍ ÿӝc canh, cái nghèo ÿói còn ÿeo bám mãi ÿӃn khi nào có sӵ ÿәi mӟi
thұt sӵ.
HiӋp Hòa có 1/3 sӕ dân phi nông nghiӋp. ĈӇ tҥo công ăn viӋc làm cho hӑ, tӯ năm 1975 xã ÿã lұp mӝt tә hӧp may
gia công có 43 máy vӟi 49 lao ÿӝng. Năm 1980 tә hӧp ÿan lát mây tre lá ra ÿӡi vӟi 124 lao ÿӝng. Tӯ năm 1981 các tә
hӧp thiӃu nguyên liӋu, duy trì sҧn xuҩt nhӡ sӵ giúp ÿӥ cӫa ӫy ban nhân dân. Năm 1984 giá trӏ sҧn lѭӧng ÿҥt 204234
ÿӗng (cNJ) bҵng 64% kӃ hoҥch, năm 1985 ÿҥt 346234 ÿӗng bҵng 153% kӃ hoҥch. Tә hӧp may mһc nâng lên thành hӧp
tác xã may mһc Hòa HiӋp. Sӕ lao ÿӝng tiӇu thӫ công toàn xã trên 200 ngѭӡi thu nhұp bình quân 600 ÿӗng cNJ/tháng.
Năm 1987 ba tә hӑp bao bì, xà bông, nilông ra ÿӡi, chӍ hoҥt ÿӝng mӝt thӡi gian thì ngѭng do thiӃu nguyên liӋu.
Trong xã có bӕn máy xay xát lúa tѭ nhân, công 1kg là10 xu cNJ. Năm 1980 tұp ÿoàn 1 mӣ mӝt ÿiӇm xay xát giá 4
xu cNJ ÿӇ phөc vө bà con. Năm 1981 tұp ÿoàn 3 mӣ thêm ÿiӇm nӳa. Hai máy xay xát cӫa các tұp ÿoàn ăn giá rҿ buӝc các
máy tѭ nhân phҧi dҽp. Cuӝc cҥnh tranh này là lành mҥnh, ÿáng khuyӃn khích.

3.3 Page 23

▲back to top


Trѭӟc giҧi phóng, HiӋp Hòa có hai trѭӡng tiӇu hӑc và mӝt trѭӡng trung hӑc tӍnh hҥt. Tӯ ngày giҧi phóng, các
trѭӡng ÿӅu phát triӇn. Hai trѭӡng phә thông cѫ sӣ có 34 lӟp vӟi 1020 hӑc sinh. Theo phѭѫng châm Nhà nѭӟc và nhân
dân cùng làm, năm 1976 ông Bùi Văn Vӏ cho mѭӧn nhà mӣ bӕn lӟp mүu giáo, ông Ĉào Văn Hѭӣng tһng mӝt miӃng ÿҩt
và nhân dân ÿóng góp xây dӵng trѭӡng lӟp nên ÿӃn nay hai trѭӡng PTCS có 37 lӟp, 1700 hӑc sinh. Trѭӡng mүu giáo
có 9 lӟp (hai lӟp bán trú) vӟi 230 cháu. Năm 1983 xã mӣ thêm nhà trҿ có 22 cháu. Các trѭӡng phә thông cѫ sӣ và
trѭӡng mүu giáo ÿѭӧc công nhұn là ÿѫn vӏ tiên tiӃn ngành giáo dөc thành phӕ Biên Hòa. Mӝt sӕ năm, hѫn ba chөc thҫy
cô giáo ÿҥt danh hiӋu tiên tiӃn. Năm hӑc 1981-1982 hӑc sinh phә thông cѫ sӣ tӕt nghiӋp 98% trong ÿó có 116 hӑc sinh
giӓi toàn diӋn, 90 cháu giӓi tӯng mһt. Phong trào xóa nҥn mù chӳ hoàn thành ngay sau ngày giҧi phóng, vѭӧt kӃ hoҥch.
HiӋn nay công tác bә túc văn hóa cho cán bӝ và nhân dân ÿang tiӃp tөc xóa mù chӳ, tiӃn tӟi phә cұp cҩp 1 toàn dân.
Nhân dân cù lao Phӕ quen dùng nѭӟc sông trong ÿӡi sӕng hàng ngày. Mӑi thӭ thҧi bӓ: phân, rác... ÿӅu trút
xuӕng sông rҥch. Các chҩt thҧi cӫa khu công nghiӋp cNJng trút xuӕng sông Ĉӗng Nai. Tình trҥng mҩt vӋ sinh này ÿã gây
nhiӅu bӋnh tұt cho nhân dân cù lao và các xã ven sông. Năm 1980, chi bӝ chӍ ÿҥo các ban ngành và ÿoàn thӇ vұn ÿӝng
nhân dân thӵc hiӋn phong trào năm dӭt ÿiӇm. Toàn xã ÿã làm 1020 hӕ xí hӧp vӋ sinh (có 180 hӕ xí hai ngăn) ÿҥt tӹ lӋ
82,5%, ÿào 640 giӃng nѭӟc ÿҥt tӹ lӋ 52 %, làm 245 nhà tҳm ÿҥt 51 %. Nhân dân trong xã tích cӵc hѭӣng ӭng phong
trào sinh ÿҿ có kӃ hoҥch. Trҥm y tӃ ÿã trӗng và vұn ÿӝng nhân dân trӗng và dùng thuӕc nam. Có gia ÿình ÿã trӗng hàng
sào xuyên tâm liên, hàng trăm loҥi cây thuӕc... cung cҩp cho trҥm bào chӃ tám loҥi thuӕc. Bѭӟc ÿҫu, trҥm y tӃ tiӃn hành
quҧn lý sӭc khӓe ban ÿҫu cӫa nhân dân. Cuӕi năm 1981 mӝt phái ÿoàn cán bӝ y tӃ và sӣ y tӃ Ĉӗng Nai vӅ kiӇm tra, ÿã
xác nhұn xã HiӋp Hòa làm tӕt phong trào năm dӭt ÿiӇm".
Tháng 2 năm 1983, thành ӫy Biên Hòa ÿiӅu ÿӝng bí thѭ Ba Sѫn vӅ công tác ӣ thành phӕ. Anh Tѭ Hoa thay thӃ
làm bí thѭ chi bӝ. Năm 1986 vì sӕ ÿҧng viên ÿông lên, thành ӫy quyӃt ÿӏnh nâng chi bӝ xã thành ÿҧng bӝ. Anh Năm Xe
ÿѭӧc cӱ làm bí thѭ ÿҧng bӝ. Chӏ NguyӉn Thӏ Nhҥn làm phó bí thѭ kiêm chӫ tӏch ӫy ban nhân dân xã.
Hӧp tác xã mua bán HiӋp Hòa ÿѭӧc thành lұp tӯ lâu (năm 1977). Vӕn ban ÿҫu do bà con góp là 12 ngàn ÿӗng
(tѭѫng ÿѭѫng giá 6 cây vàng). ông NguyӉn Văn Thҥnh ÿѭӧc cӱ làm chӫ nhiӋm ÿҫu tiên. HTX mua bán phát triӇn 4 cӱa
hàng bách hóa, tѭѫi sӕng, chҩt ÿӕt, ăn uӕng và 14 ÿiӇm bán lҿ rҧi rác các ҩp. HTX ra ÿӡi có lúc ÿã góp phҫn chӕng ÿói,
bán hàng nhu yӃu phҭm giá rҿ, ÿѭӧc nhân dân hoan nghênh. Nhѭng do thiӃu nghiӋp vө, cѫ chӃ quҧn lý thay ÿәi tӯ bao
cҩp sang cѫ chӃ thӏ trѭӡng, lҥi thêm mӝt sӕ cán bӝ nhân viên tѭ lӧi nһng, nên HTX mua bán cuӕi cùng bӏ thành phӕ
quyӃt ÿӏnh giҧi thӇ.
Tӯ tháng 2-1987, chӏ Nhҥn ÿѭӧc cӱ làm quyӅn bí thѭ, sau ÿó thành ӫy chӍ ÿӏnh làm bí thѭ, anh Lê Phѭӟc: phó
bí thѭ, cô Thu Hӗng : ӫy viên thѭӡng vө.
Ngày 4-11-1987 thành ӫy Biên Hòa ra quyӃt ÿӏnh : do sӕ lѭӧng ÿҧng viên giҧm, ÿҧng bӝ HiӋp Hòa chuyӇn lҥi
thành chi bӝ. Chi bӝ tiӃn hành ÿҥi hӝi. Hai lҫn bӓ phiӃu có sáu ngѭӡi trúng cӱ (4 nӳ, 2 nam) do anh Phҥm Văn Chӯng
làm bí thѭ. Trong ÿҥi hӝi chi bӝ năm 1992, ÿӗng chí Thu Hӗng ÿѭӧc bҫu làm bí thѭ, anh TiӅn làm chӫ tӏch.
Qua 18 năm, chi bӝ HiӋp Hòa tӯ 4 ÿҧng viên ÿã phát triӇn thêm 18 ÿӗng chí mӟi. Sӕ ÿҧng viên trҿ ÿѭѫng chӭc
là 12 trong tәng sӕ 40 cӫa chi bӝ. Ĉây là ÿӝi ngNJ kӃ thӯa ÿáng tin cұy. 28 ÿӗng chí là cán bӝ ÿҧng viên hѭu trí dày kinh
nghiӋm ÿã góp nhiӅu ý kiӃn xây dӵng ÿӏa phѭѫng (chѭa kӇ sӕ ÿҧng viên quê HiӋp Hòa ÿang cѭ ngө và công tác ӣ nhiӅu
nѫi khác). Ĉáp ӭng yêu cҫu nhiӋm vө trѭӟc mҳt, chi bӝ cӱ nhiӅu ÿӗng chí ÿi hӑc các lӟp lý luұn, quҧn lý chuyên môn
nghiӋp vө. Vӟi trình ÿӝ có hҥn, vӯa làm vӯa hӑc, chi bӝ phҩn ÿҩu lãnh ÿҥo hoàn thành nhiӋm vө chính trӏ ÿӏa phѭѫng.
KӇ tӯ khi có chính sách ÿәi mӟi, ÿһc biӋt là trong thӡi gian gҫn ÿây chi bӝ ÿã cùng chính quyӅn xã làm ÿѭӧc mӝt sӕ viӋc
nәi bұt:
- ĈiӋn khí hóa toàn xã, ÿѭӡng dây tҧi ÿiӋn ÿã vӅ tҩt
cҧ các ҩp ÿáp ӭng nguyӋn vӑng lâu ÿӡi cӫa nhân dân. NhiӅu cө già cho ÿây là mӝt hiӋn tѭӧng “tӯ tҥo thiên lұp ÿӏa” mӟi
có.
- Xây dӵng bia lѭu niӋm các liӋt sƭ hy sinh tháng 4-1969 ӣ Hòa Quӟi, Bình Quan, nâng cҩp và tôn tҥo nhà
truyӅn thӕng xã ÿӇ thӡ các liӋt sƭ toàn xã.
- Nâng cҩp, tu sӱa các trѭӡng hӑc, trҥm y tӃ ; bҧo ÿҧm phúc lӧi xã hӝi, tӯng bѭӟc nâng cao dân trí.
- Quҧn lý ÿѭӧc ruӝng ÿҩt theo ÿúng chính sách cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc.
- Ĉәi mӟi và cӫng cӕ hӋ thӕng các ÿoàn thӇ quҫn chúng hoҥt ÿӝng ÿӅu hoà ѭӟc, chú trӑng chҩt lѭӧng cӫa hoҥt
ÿӝng dân vұn.
- Ĉѭӡng trөc cӫa xã ÿѭӧc nâng cҩp, rҧi cҩp phӕi, phát triӇn mҥch máu giao thông ӣ tҩt cҧ các xóm ҩp ÿi lҥi dӉ
dàng.
- Hoàn thành tӕt chӍ tiêu nghƭa vө quân sӵ, xây dӵng lӵc lѭӧng dân quân tӵ vӋ, ÿҧm bҧo an ninh trұt tӵ xã hӝi
ÿӏa phѭѫng tӕt.
Tuy có cӕ gҳng nhҩt ÿӏnh, nhѭng viӋc lãnh ÿҥo xây dӵng ÿӏa phѭѫng là công viӋc mӟi mҿ, trong bӕi cҧnh chung
nhiӅu diӉn biӃn phӭc tҥp nên chi bӝ cNJng có mӝt sӕ khuyӃt ÿiӇm : có lúc chӫ quan nóng vӝi, hҥn chӃ quyӅn làm chӫ cӫa
nhân dân, có lúc ÿoàn kӃt nӝi bӝ chѭa tӕt, công tác chính trӏ chѭa gҳn vӟi công tác tә chӭc cán bӝ, tính chiӃn ÿҩu cӫa
mӝt sӕ ÿҧng viên có lúc giҧm sút, kӹ cѭѫng luұt pháp chѭa nghiêm...
Vӟi truyӅn thӕng cách mҥng tӯng ÿѭӧc thӱ thách rèn luyӋn qua hai cuӝc kháng chiӃn, vӟi ÿӝi ngNJ cán bӝ trҿ có
trình ÿӝ có nhiӋt tình, làn gió ÿәi mӟi sӁ giúp chi bӝ vѭѫn lên ÿҥt nhiӅu thành tích mӟi thoát cҧnh ÿói nghèo lâu ÿӡi.

3.4 Page 24

▲back to top


ChӍ cách nӝi ô Biên Hòa mӝt cây cҫu, cách khu công nghiӋp Biên Hòa vài nhӏp chèo, cách thành phӕ Hӗ Chí
Minh nӱa giӡ ô tô... trong ÿӏnh hѭӟng xây dӵng và phát triӇn cӫa thành phӕ Biên Hòa, cù lao Phӕ sӁ trӣ thành ÿiӇm du
lӏch văn hóa thi vӏ lý tѭӣng, giúp mӑi ngѭӡi trӣ vӅ nguӗn, trӣ vӅ vӟi thiên nhiên, trӣ vӅ vӟi quá khӭ hào hùng ÿáng trân
trӑng.
PHӨ LӨC
I - CÁC LIӊT SƬ CHӔNG PHÁP:
1- Lê văn Rӵa
2- NguyӉn Văn XӋ
3- NguyӉn Văn Thҳng 4- Phҥm Tҩn Lӧi
5- NguyӉn Văn Ký
6- Phҥm Văn NhӋ
7- NguyӉn Văn Ĉán
8- Nguyên Tҩn Tӓ
9- Dѭѫng Thӏ Cҩu
10- Trҫn Văn BiӅn
11- Bùi Quang Ba
12- Lê Văn Khá
13- Ĉӛ Văn Phú
14- NguyӉn Văn Quí
15- Trҫn Văn Chҫm
16- Lê Văn Mҥnh
17- NguyӉn Văn Thҥnh 18- NguyӉn Văn Bùi
19- NguyӉn Văn Hӟn 20- Trѭѫng Văn Thoҥi
21- Trѭѫng Văn Tòng 22- Trҫn Văn ThiӅn
23- Trҫn Văn Nӛi
24- Cao Văn Thiêu
25- Lê Văn Chѫi
26- Trҫn Văn Xích
27- NguyӉn Văn Xe
28- Võ Văn Danh
29- Ĉӛ Văn Thi
30 - NguyӉn Văn Liêu
31- Lê Quang TriӋu
32- NguyӉn Văn Giáp
33- Lê Văn Sâm
34- NguyӉn Văn Quӟi
35- Ĉһng Hoàng Tӹ
36- KiӅu Công ĈiӇn
37- Lâm Văn Quang
38- NguyӉn Văn Nam
39- HuǤnh Văn Tӕ
40- NguyӉn Thành Ĉӗng
41- BӍ Văn Sâm
42- NguyӉn Văn Cҭn
43- Trӏnh Văn HuӋ
44- Phan Ĉӭc Lăng
45- Phan Nhӭt DiӋn
46- NguyӉn Văn Tѭ
47- Võ Văn A
48- HuǤnh Văn Lòng
49- Lê Văn Hanh
50- Mai Văn Khoan
51- Bùi Văn Ӕm
52- Võ Văn Sia
53- NguyӉn Thӏ ThiӋn 54- Phҥm Tҩn Mүn
55- Trҫn Văn Phùng
56- Phҥm Văn Thùa
57- Lê Văn ChiӃp
58- Trҫn Văn Dҫn
59- Tô Văn Trұn
60- Võ DNJng TiӃn
61- Trҫn Văn Châu
62- HuǤnh Văn Lóc
63- Trҫn Văn Tӱng
64- Cao Văn Chà
65- Phҥm Văn Ĉӵc
66- NguyӉn Văn Tám
67- Cao Văn Tây
68- Lê Văn Sә
69- Tҥ Văn Trinh

3.5 Page 25

▲back to top


1- Châu Ngӑc Danh
3- NguyӉn Văn Dҫn
5- NguyӉn Văn HiӃu
7- Lê Văn Lên
9- Hӗ Văn Răng
11- Bùi Văn Lӝc
13- Ĉһng Văn Trѫn
15- NguyӉn Văn Kéo
17- NguyӉn Thành Trӏ
19- Phҥm Văn Giӳ
21- NguyӉn Văn Tiên
23- Ĉһng Thanh Sanh
25- NguyӉn Văn Rӗng
27- NguyӉn Văn HuӋ
29- NguyӉn Văn Tӓ
31- NguyӉn Văn Thành
33- Dѭѫng Văn Thái
35- Hӗ Văn Khai
37- Bҥch Ngӑc Ĉҥt
II - CÁC LIӊT SƬ CHӔNG MӺ:
2- NguyӉn Văn VӅ
4- NguyӉn Thanh Long
6- Phҥm Văn XiӅng
8- Lê Văn Méo
10- Bҥch Ngӑc Giao
12- Ĉһng Thanh Quang
14- NguyӉn Văn Khanh
16- Lê Hӗng ChiӃn
18- Trҫn Văn ChiӃu
20- Lӳ Văn Ĉӕ
22- Ĉһng Thanh Thiên
24- Cao Văn TiӅn
26- NguyӉn Văn Cao
28- Bùi Văn Lѫ
30- Tҥ Quang Lӝc
32- Võ Thanh Sѫn
34- Võ Thành Công
36- HuǤnh Quang Hұu
38- Lê Văn Lұp
1 - Ngô Thӏ Bҧy hҥng 1
2 - Phҥm Văn Châu hҥng 2
3 - Phҥm Văn KӅn hҥng 4
4 - Võ Ngӑc Minh hҥng 4
5 - NguyӉn Thanh Sѫn hҥng 4
6 - Ngô Văn Thu hҥng 4
III - CÁC THѬѪNG BINH :
3 - NguyӉn Xuân Ĉào
(Phong Vân)
5 - Ĉһng Văn Quá
7 - HuǤnh Văn Chà
9 - NguyӉn Thӏ Hoa
11 - NguyӉn Văn Quӟi
IV - CÁC ĈӖNG CHÍ ĈѬӦC TҺNG HUY HIӊU
40 NĂM TUӘI ĈҦNG
1 - HuǤnh Văn Tình
2 - Ĉinh Văn Do
4 - Phҥm Văn Kӏch
(Xuân Nhѭ)
6 - Trѭѫng Văn LӉ
8 - Ngô Thӏ Bê
10 - NguyӉn Sen
12 - NguyӉn Tҥo
(ViӋt Trai)
V - DANH SÁCH CÁC BÍ THѬ CHI BӜ :
a - Thӡi kháng chiӃn chӕng Pháp :
1 - NguyӉn Văn Chӣ (Thanh Long) 1947-1950
2 - HuǤnh Văn Bay (Năm Nai) 1950
3 - Lê Thành Ĉӭc (Sáu Ĉӭc) cuӕi năm 1950-1953
4 - Trѭѫng Văn LӉ (Ba LӉ) 7/1953 - ÿҫu 1955

3.6 Page 26

▲back to top


b - Thӡi chӕng Mӻ :
1 - Trѭѫng Văn LӉ ÿҫu 1955
2 - NguyӉn Văn Quӟi ÿҫu 1955-cuӕi 1959
3 - NguyӉn Thӏ Hoa ÿҫu 1966-cuӕi 1968
4 - Ĉһng Văn Trѫn cuӕi 1968-4/1969
5 - NguyӉn Văn Bình 1971-1975
1- Trѭѫng Thӏ Mѭӡi
3- Hӗ Thӏ Tӓ
5- Phҥm Thӏ Xi
7- NguyӉn Văn Bѭn
9- NguyӉn Thӏ Bә
11- Phҥm Thӏ Ĉұu
13- NguyӉn Thӏ Ĉӭc
15- Ĉào Văn Hѭӣng
17- Lê Thӏ NguyӋt
19- Lê Văn Mүn
21- Ĉӛ Thӏ Ngao
23- Phҥm Thӏ Hҥnh
25- Phҥm Thӏ Bé
27- HuǤnh Thӏ Giӑi
29- Tҥ Hӳu Hҥnh
31- NguyӉn Thӏ ThiӋu
33- NguyӉn Thӏ Mãi
35- Trҫn Thӏ Tình
37- Ĉһng Thӏ Ĉѭӧc
VI - DANH SÁCH NHӲNG NGѬӠI
CÓ CÔNG VӞI CÁCH MҤNG :
2- Lê Thӏ BiӃt
4- Lê Thӏ Sao
6- Ĉһng Thӏ Thѫi
8- HuǤnh Thӏ Ĉӕ
10- Lâm Thӏ Mҥnh
12- Mai Văn Thӡi
14- NguyӉn Thӏ TiӃu
16- NguyӉn Thӏ Bҧy
18- Phҥm Ngӑc Anh
20- NguyӉn Thӏ Dung
22- NguyӉn Văn Tҩn
24- NguyӉn Thӏ Ĉӏnh
26- NguyӉn Văn Viên
28- HuǤnh Thӏ KiӃt
30- Lê Thӏ Ba
32- NguyӉn Thӏ Bay
34- Ĉoàn Thӏ Chӯng
36- Lê Thӏ Tӫ
38- Võ Thӏ Mai
VII - ĈUӦC TҺNG THѬӢNG
HUÂN CHѬѪNG KHÁNG CHIӂN :
a - Hҥng nhҩt :
1 - Ngô Thӏ Bҧy
2 - NguyӉn Thӏ Hoa
3 - Ĉһng Văn Chӯng
4 - NguyӉn Văn Quӟi
5 - NguyӉn T. Thanh Hӗng 6 - Lê Thӏ BiӃt
7 - Mai Văn Thӡi
8 - Lê Thӏ Sao
9 - NguyӉn Thӏ Ngà
10 - Dѭѫng Thӏ Rôi
11 - Trѭѫng Thӏ Ba
12 - Dѭѫng Thӏ Chình
13 - Phҥm Thӏ Xi
b - Hҥng nhì :
1 - Ĉһng Thanh Quá
3 - NguyӉn Văn Hoa
5 - NguyӉn Thӏ Thөt
7 - Ĉһng Thӏ Thѫi
2 - Trӏnh Văn Nhѫn
4 - Phҥm Thӏ Ĉұu
6 - NguyӉn Thӏ Bay
8 - Lê Văn Mүm

3.7 Page 27

▲back to top


9 - NguyӉn Văn Tҩn
11 - Trѭѫng Thӏ Mѭӡi
13 - Ĉoàn Văn Nhuұn
15 - Hӗ Thӏ Tӓ
17 - Lê Thӏ Màng
19 - Phҥm Văn Nam
21 - NguyӉn Thӏ Mãi
23 - NguyӉn Thӏ Hóa
25 - NguyӉn Văn Ĉӡi
c - Hҥng ba :
1 - Lê Thӏ Hӗ
3 - NguyӉn Thӏ Quҳc
5 - Tôn Trӑng Kính
7 - NguyӉn Văn Ĉӡi
9 - Võ Văn Vӏ
11 - NguyӉn Thӏ Cҫn
13 - Hӗ Văn Tӡn
(2 huân chѭѫng)
15 - Trҫn Văn Năm
17 - Tҥ Quang Viên
19 - NguyӉn Văn Sѫn
21 - Lê Văn ĈӃn
23 - NguyӉn Văn Bӝ
25 - Lê Văn Ĉӝ
27 - Võ Thӏ Lҫu
29 - Ĉһng Thӏ Ĉѭӧc
31 - Lê Văn Ngӑc
33 - NguyӉn Thӏ Hҧi
35 - Trҫn Thӏ Tình
37 - Phҥm Thӏ Xinh
39 - Phҥm Thӏ Hҥnh
41 - NguyӉn Thӏ Dúi
43 - NguyӉn Thӏ Bay
45 - Võ Văn BiӋn
47 - NguyӉn Văn Bѭng
49 - Phҥm Ngӑc Anh
51 - Phҥm Văn Thanh
53 - NguyӉn Thӏ Ĉӏnh
55 - NguyӉn Thӏ TiӃu
57 - Phҥm Thӏ Bé
59 - NguyӉn Văn Hә
61 - Lê Văn Sáu
63 - Lê Văn Phѭӟc
65 - HuǤnh Văn Tình
67 - Tҥ Hӳu Hҥnh
10 - NguyӉn Thӏ Dung
12 - Lâm Thӏ Mҥnh
14 - Ĉinh Thӏ Hѫn
16 - HuǤnh Văn Chà
18 – Ĉӛ Thӏ Hai
20 - Lê Thӏ Xuân
22 - Lê Thӏ Tӫ
24 - Tăng Lөc
26 - Hӗ Văn Hòa
2 - Lê Thӏ Tài
4 - NguyӉn Văn Quӟi
6 - NguyӉn Văn Ca
8 - Ĉӛ Thӏ Ĉӓ
10 - Lê Văn Ĉӝ
12 - Ĉһng Thӏ Dӓn
14 - NguyӉn Thӏ Chít
16 - Phҥm Thӏ Cҫn
18 - Trҫn Thӏ Bҽn
20 - Ĉinh Thӏ Hѫn
22 - Ĉһng Văn Trӑng
24 - Ĉinh Văn Trӑng
26 - Tôn Trӑng Kính
28 - Tăng Kim Duyên
30 - NguyӉn Thӏ Tӫ
32 - Ngô Minh Tѭӟc
34 - Bùi Văn Vӏ
36 - Ĉinh Văn Châu
38 - HuǤnh Thӏ Giӑi
40 – Hӗ Thӏ HuӋ
42 - Ĉào Văn Hѭӣng
44 - Lê Thӏ NguyӋt
46 - NguyӉn Thӏ The
48 - HuǤnh Thӏ KiӃt
50 - Nguyên Văn Niên
52 - Ĉӛ Thӏ Ngao
54 - Ĉһng Văn Nút
56 - HuǤnh Thӏ Ĉӕ
58 - Ĉoàn Thӏ Chӯng
60 - Lê Thӏ Ba
62 - Ĉһng Thӏ Kim
64 - Trҫn Văn ChiӃu
66 - Võ Thӏ Mai
68 - Phҥm Văn Cân

3.8 Page 28

▲back to top


69 - Ĉinh Thӏ Hѫn
71 - HuǤnh Văn Chà
73 - Trҫn Thӏ Quan
70 - NguyӉn Văn Mít
72 - NguyӉn Thӏ ThiӋu
74 - Dѭѫng Thӏ Rӕi
VIII - ĈѬӦC TҺNG THѬӢNG
HUY CHѬѪNG KHÁNG CHIӂN :
a - Huy chѭѫng hҥng nhҩt :
1 - Lê Thӏ Minh Bҧy
2 - NguyӉn Thӏ Mung
(hai h/c)
3 - NguyӉn Văn Cӫ
4 - Lê Thӏ Tài
5 - Trҫn Văn Ĉһng
6 - NguyӉn Văn Thӯa
7 - Ngô Văn Hҧi
8 - NguyӉn Thӏ Thҥnh
(hai h/c)
9 - Phҥm Văn Bҧo
10 - Võ Thӏ Tӫ
11 - Võ Văn Tӫ
12 - Phҥm Thái
13 - NguyӉn Thӏ Bә
14 - Võ Thӏ Xe
15 - Trҫn Thӏ Trӏ
16 - Lê Văn ĈӃ
17 - NguyӉn Thӏ Bôn
18 - Lѭѫng Văn Ngӑc
19 – Ĉӛ Thӏ The
20 - Ĉһng Thӏ
21 – NguyӉn Thӏ Quăc 22 - NguyӉn Thӏ TiӃt
23 - Lâm Thӏ Thө
24 - Trҫn Thӏ Chi
25 - Trҫn Thӏ NguyӋt
26 - Bút Thӏ Quí
27 - NguyӉn Thӏ Cӭng 28 - NguyӉn Thӏ Bé
29 - HuǤnh Thӏ Mѭӡi
30 - Phan Thӏ Hai
31 - Phҥm Thӏ Trích
32 - NguyӉn Thӏ Thҧo
33 - Ĉһng Thӏ Chҳc
34 - Lê Văn Giúp
(hai h/c)
35 - Ĉông Thӏ Thѭӣng 36 - Lê Thӏ Tám
37 - Phҥm Thӏ Dұu
38 - HuǤnh Thӏ Ĉӕ
39 - HuǤnh Thӏ Sӱu
40 - Lê Thӏ NguyӋt
41 - Lê Thӏ Màng
42 - T ѭѫng Thӏ Mѭӡi
43 - Trҫn Thӏ KӅ
44 - Trҫn Thӏ Chi
45 - Lê Thӏ Hӗ
46 - NguyӉn Văn HiӇn
47 - NguyӉn Thӏ Ĉài
48 - Lê Thӏ Tái
49 - Ĉoàn Văn Nhuұn
50 - NguyӉn Thӏ Ĉӭc
51 - NguyӉn Thӏ Hoa
52 - Ngô Thӏ Bay
53 - Lê Văn Bên
54 - Phҥm Văn Nam
55 - NguyӉn Thӏ Bҧy
56 - Bùi Văn Vӏ
57 - NguyӉn Văn Ca
58 - NguyӉn Thӏ Xinh
59 - NguyӉn Văn Dҫn
60 - Võ Văn Vӏ
61 - Trҫn Thӏ Quan
62- NguyӉn ThiӋn Phҧi
63 - Ngô Minh Tѭӟc
b - Huy chѭѫg hҥng nhì :
1 - Phҥm Văn KӅn
2 - Trҫn Thӏ KӅ
3 - Võ Văn DiӋn
4 - NguyӉn Thӏ Trăm

3.9 Page 29

▲back to top


5 - HuǤnh Thӏ Bàn
6 - NguyӉn Văn Kìa
7 - NguyӉn Văn Út
8 - Trҫn Thӏ Tình
9 - Lê Thӏ Bҧy
10 - HuǤnh Văn Hҥp
11 - NguyӉn Thanh Sѫn 12 - NguyӉn Văn Thӯa
13 - NguyӉn Thӏ Bә
14 - Ĉһng Thӏ
15 - NguyӉn Văn Bѭng 16 - NguyӉn Thӏ Ngà
17 - HuǤnh Thӏ Ĉӕ
18 - HuǤnh Thӏ KiӃt
19 - NguyӉn Thӏ Quҳc 20 - Trҫn Thӏ Mít
21 - NguyӉn Thӏ TiӃt
22 - Ĉһng Văn Ngӑc
23 - Trҫn Mãi
24 - Lê Thӏ Tám
25 - Dѭѫng Duy KǤ
26 - Tăng Kim Phұn
c - Bҵng khen :
1 - NguyӉn Thӏ Bay
2 - Ngô Văn Thө
3 - Ĉào Văn Hѭӣng
4 - Hӗ Thӏ HuӋ
5 - Phan Thӏ Hai
6 - Phҥm Văn Nӑn
7 - NguyӉn Hӳu Quang 8 - Tăng Lӧi
9 - Phan Ĉӭc Thông
10 - Trӏnh Văn Nghƭa
11 - NguyӉn Thӏ Gái
12 - HuǤnh Thӏ Phúc
13 - Lý Văn Trung
14 - Ĉһng Văn Ngӑc
15 - Ĉӛ Thӏ Lai
16 - Lý Vƭnh Thӑ (Lê)
(hai b/k)
17 - NguyӉn Duy KǤ
18 - Trѭѫng Văn Thành
19 - NguyӉn Văn Xinh
20 - Trҫn Thӏ Cѭӡng
21 - HuǤnh Văn Hҥp
HiӋn nay xã chѭa nҳm ÿѭӧc danh sách cán bӝ và nhân dân HiӋp Hòa sӕng ӣ nhiӅu nѫi, tham gia vào công cuӝc
kháng chiӃn và ÿѭӧc khen thѭӣng ӣ các mӭc ÿӝ khác nhau. Ngoài ra còn mӝt sӕ cán bӝ cNJ và nhân dân chѭa làm bҧn
khai khen thѭӣng, chi bӝ và ӫy ban xã sӁ chӍ ÿҥo bӝ phұn làm chính sách thѭѫng binh xã hӝi tiӃn hành rà soát và làm
nӕt nhӳng trѭӡng hӧp sót lҥi. Rҩt mong các ÿӗng chí và ÿӗng bào giúp ÿӥ chúng tôi thӵc hiӋn chӫ trѭѫng này cӫa Ĉҧng
và Nhà nѭӟc.
Chùa Ĉҥi Giác – Xã HiӋp Hòa

3.10 Page 30

▲back to top


Ĉình NguyӉn Hӳu Cҧnh
Nhà truyӅn thӕng xã HiӋp Hòa