Lich su phong trao phu nu tinh Dong Nai 2-9 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Lich su phong trao phu nu tinh Dong Nai 2-9

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Lich su phong trao phu nu tinh Dong Nai 2-9

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

Trҥi huҩn luyӋn du kích ӣ căn cӭ Bình Ĉa, Vƭnh Cӱu do TӍnh ӫy

Biên Hòa thành lұp có sӵ ÿóng góp rҩt lӟn cӫa chӏ em. Buәi ban ÿҫu

thành lұp, trҥi thiӃu thӕn mӑi bӅ, nhҩt là lѭѫng thӵc. Phө nӳ các xã: Tân

Phong, HiӋp Hòa, Tam HiӋp, An Hòa, Long Hѭng... ÿã tham gia vұn

ÿӝng lúa gҥo vӅ lo hұu cҫn cho trѭӡng. Ban ÿêm, chӏ em thay nhau giã

gҥo, vá áo giúp ÿӥ cho hӑc viên. Sӵ giúp ÿӥ cӫa phong trào phө nӳ Biên

Hòa ÿã ÿóng góp mӝt phҫn lӟn cho trѭӡng hoҥt ÿӝng và mӣ ÿѭӧc hai

khóa huҩn luyӋn cán bӝ quân sӵ tăng cѭӡng cho các quұn.

Tҥi Dѭӥng trí ÿѭӡng Biên Hòa (nay là BӋnh viӋn Tâm thҫn Trung

Ѭѫng II), chӏ em y sƭ, nhân viên ÿã nêu gѭѫng tӕt vӅ lòng yêu nѭӟc, tinh

thҫn tұn tөy vӟi kháng chiӃn. Hàng tuҫn, chӏ em góp tiӅn bҥc, thuӕc men

cho cѫ sӣ chuyӇn ra ChiӃn khu Bình Ĉa. Nhӳng cán bӝ ViӋt Minh vӅ thӏ

xã Biên Hòa hoҥt ÿӝng bӏ ÿӏch truy lùng ÿã ÿѭӧc nhân viên Dѭӥng trí

ÿѭӡng che giҩu bҵng cách cҧi trang hӑ thành nhӳng bӋnh nhân ÿӇ qua

mҳt ÿӏch. Chӏ em ӣ các xã ChiӃn khu Ĉ (quұn Tân Uyên, lúc bҩy giӡ

thuӝc tӍnh Biên Hòa) ÿӅu ÿѭӧc tә chӭc vào các Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc,

hăng hái tham gia công tác giao liên, sҧn xuҩt trong ChiӃn khu, thӵc hiӋn

mӑi viӋc, bҩt kӇ ngày ÿêm khi cách mҥng cҫn. Vùng Long Thành, Xuân

Lӝc, các Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc ÿã tә chӭc nhiӅu chuyӃn luӗn rӯng, cҳt

suӕi ÿӇ tiӃp tӃ lѭѫng thӵc cho các căn cӭ kháng chiӃn ӣ Phѭӟc An, Rӯng

Sác, Rӯng Lá.

Cuӕi năm 1946, tình hình ӣ nѭӟc ta vô cùng căng thҷng. Thӵc dân

Pháp quyӃt tâm ÿҭy mҥnh chiӃn tranh nhҵm thӵc hiӋn âm mѭu thӕng trӏ

nѭӟc ta. Ban Thѭӡng vө Trung ѭѫng Ĉҧng ÿã tә chӭc Hӝi nghӏ (trong 2

ngày: 18 và 19-12-1946) quyӃt ÿӏnh phát ÿӝng toàn quӕc kháng chiӃn

chӕng thӵc dân Pháp xâm lѭӧc. Ngay trong ÿêm 19- 12- 1946, Chӫ tӏch

Hӗ Chí Minh ÿã ra lӡi kêu gӑi ÿӗng bào ÿӭng lên kháng chiӃn chӕng

Pháp. Ngày 20-12-1946, lӡi kêu gӑi cӫa Bác ÿѭӧc truyӅn ÿi khҳp nѭӟc:

Hͩi ÿ͛ng bào toàn qu͙c!

Chúng ta mu͙n hòa bình, chúng ta ph̫i nhân nh˱ͫng. Nh˱ng

chúng ta càng nhân nh˱ͫng, Th͹c dân Pháp càng ḽn tͣi, vì chúng quy͇t

tâm c˱ͣp n˱ͣc ta l̯n nͷa!

Không! Chúng ta thà hy sinh ṱt c̫, chͱ nh̭t ÿ͓nh không ch͓u m̭t

n˱ͣc, nh̭t ÿ͓nh không ch͓u làm nô l͏.

Hͩi ÿ͛ng bào!

1.2 Page 2

▲back to top

Chúng ta ph̫i ÿͱng lên!

B̭t kǤ ÿàn ông, ÿàn bà, b̭t kǤ ng˱ͥi già, ng˱ͥi tr̓, không chia tôn

giáo, ÿ̫ng phái, dân t͡c. H͍ là ng˱ͥi Vi͏t Nam thì ph̫i ÿͱng lên ÿánh

th͹c dân Pháp ÿ͋ cͱu T͝ qu͙c. Ai có súng dùng súng, ai có g˱˯m dùng

g˱˯m, không có g˱˯m thì dùng cu͙c, thu͝ng, g̵y g͡c. Ai cǊng ph̫i ra

sͱc ch͙ng th͹c dân Pháp cͱu n˱ͣc.

Hͩi anh em binh sƭ, t͹ v͏, dân quân!

Giͥ cͱu n˱ͣc ÿã ÿ͇n. Ta ph̫i hy sinh ÿ͇n gi͕t máu cu͙i cùng ÿ͋

giͷ gìn ÿ̭t n˱ͣc.

Dù ph̫i gian lao kháng chi͇n, nh˱ng vͣi m͡t lòng kiên quy͇t hy

sinh, th̷ng lͫi nh̭t ÿ͓nh v͉ dân t͡c ta!

Vi͏t Nam ÿ͡c l̵p và th͙ng nh̭t muôn năm!

Kháng chi͇n th̷ng lͫi muôn năm!

Ĉáp lӡi kêu gӑi cӫa Ĉҧng và Bác Hӗ, trѭӟc vұn mӋnh ''sѫn hà

nguy biӃn'', phө nӳ Biên Hòa ÿã tӓ rõ lòng yêu nѭӟc, quyӃt tâm kháng

chiӃn ÿӇ bҧo vӋ nӅn ÿӝc lұp dân tӝc.

***

Chѭa ÿҫy mӝt tháng sau ngày Tәng khӣi nghƭa Cách mҥng tháng

Tám thành công, phө nӳ Biên Hòa cùng Nam bӝ ÿã ÿi trѭӟc trong kháng

chiӃn chӕng thӵc dân Pháp khi chúng bҳt ÿҫu gây hҩn ӣ Sài Gòn vào

ngày 23-9-1945. Trên các mһt trұn, phө nӳ Biên Hòa ÿã thӵc hiӋn nhӳng

nhiӋm vө cao cҧ cӫa cách mҥng, tӵ nguyӋn và nhiӋt tình ӫng hӝ vào

“Quӻ ÿӝc lұp”, ''Tuҫn lӉ vàng''... giúp chính quyӅn cách mҥng әn ÿӏnh

trong buәi ÿҫu mӟi thành lұp. Khi non sông nguy biӃn, không chӍ ÿóng

góp tiӅn cӫa, phө nӳ Biên Hòa còn sӕt sҳng vұn ÿӝng chӗng, con, anh em

mình vào lӵc lѭӧng vǊ trang, VӋ quӕc ÿoàn, dân quân, du kích, tӵ vӋ...

chiӃn ÿҩu chӕng kҿ thù. Rӗi ÿӃn lѭӧt mình, phө nӳ Biên Hòa ÿã tұp hӧp

thành ÿӝi ngǊ vӟi vǊ khí trong tay, gián tiӃp hoһc trӵc tiӃp ÿánh ÿӏch trên

các mһt trұn. Cùng vӟi phө nӳ cҧ nѭӟc, phө nӳ Biên Hòa ÿã ÿi vào cuӝc

kháng chiӃn thҫn thánh cӫa dân tӝc vӟi tҩt cҧ sӭc mҥnh cӫa lòng yêu

nѭӟc, sӵ hy sinh, tinh thҫn ÿoàn kӃt và lòng căm thù giһc sâu sҳc. Mһc dù

cuӝc ÿҩu tranh ÿҫy khó khăn, gian nan và ác liӋt, nhѭng hӑ nhұn thӭc

ÿѭӧc rҵng, chӍ có cùng toàn dân chiӃn ÿҩu, tiêu diӋt thӵc dân Pháp xâm

1.3 Page 3

▲back to top

lѭӧc mӟi ÿҧm bҧo ÿѭӧc nӅn tӵ do cӫa dân tӝc và quyӅn công dân cӫa

mӝt nѭӟc ÿӝc lұp.

2. TӘ CHӬC PHӨ NӲ BIÊN HÒA TRONG THӠI Kǣ

KHÁNG CHIӂN CHӔNG THӴC DÂN PHÁP XÂM LѬӦC

Tháng 9-1945, TӍnh ӫy Biên Hòa chӫ trѭѫng tұp hӧp và cӫng cӕ

các ÿoàn thӇ cӭu quӕc cӫa tӍnh. Tҥi thӏ xã Biên Hòa, nhiӅu chӏ em ÿã

tӯng tham gia trong phong trào Cách mҥng tháng Tám ÿѭӧc tұp hӧp, do

chӏ Châu (vӧ ÿӗng chí Hoàng Minh Châu - Chӫ tӏch Ӫy ban cách mҥng

lâm thӡi tӍnh Biên Hòa) phө trách. NhiӅu thành viên cӫa ÿoàn nhѭ: chӏ

Hӟn (vӧ ÿӗng chí HuǤnh Văn Hӟn - Phó chӫ tӏch kiêm Trѭӣng ban tuyên

truyӅn TӍnh), chӏ Giàu (vӧ ÿӗng chí Hӗ Văn Giàu), chӏ NguyӉn Thӏ Minh

NguyӋt... ÿã ÿѭӧc phân công ÿӃn mӝt sӕ ÿӏa bàn trong tӍnh nhѭ: Châu

Thành, Xuân Lӝc ÿӇ tuyên truyӅn, tә chӭc thành lұp các cѫ sӣ phө nӳ ÿӏa

phѭѫng.

Tháng 2 - 1947, TӍnh ӫy Biên Hòa hӑp và ÿánh giá cao vai trò cӫa

phong trào phө nӳ toàn tӍnh vӟi tinh thҫn hăng hái tham gia các phong

trào kháng chiӃn, giúp cách mҥng ÿӏa phѭѫng trong buәi ÿҫu ÿҫy khó

khăn, thӱ thách. ĈӇ phát huy hѫn nӳa sӭc mҥnh cӫa lӵc lѭӧng phө nӳ,

TӍnh ӫy Biên Hòa ÿã chӍ ÿҥo thành lұp và kiӋn toàn các ÿoàn thӇ cӭu

quӕc trong hӋ thӕng Mһt trұn ViӋt Minh.

Thӵc hiӋn Nghӏ quyӃt cӫa Hӝi nghӏ, Ĉҥi hӝi cán bӝ phө nӳ cӭu

quӕc tӍnh Biên Hòa ÿã ÿѭӧc tә chӭc tҥi rӯng Tân Phong. Tham dӵ Ĉҥi

hӝi có nhiӅu ÿҥi biӇu ÿã tӯng tham gia phong trào tӯ sau Cách mҥng

tháng Tám ӣ Biên Hòa, trong tә chӭc Liên ÿoàn Phө nӳ 21 nhѭ các chӏ:

NguyӉn Thӏ Minh NguyӋt, HuǤnh Thӏ Bông, Lê Thӏ Kim Hoa, Lѭu Thӏ

Bҥch HuӋ, Thanh TuyӅn, NguyӉn Thӏ Hѭӡng... Ĉҥi hӝi ÿã bҫu Ban Chҩp

hành Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc tӍnh Biên Hòa, gӗm các ÿӗng chí:

- HuǤnh Thӏ Bông - Bí thѭ.

- NguyӉn Thӏ Minh NguyӋt - Phó Bí thѭ.

- Lѭu Thӏ Bҥch HuӋ - phө trách Tuyên huҩn.

- Lê Thӏ Kim Hoa - phө trách công tác tә chӭc.

21 Theo ÿӗng chí Tiêu Nhѭ Thӫy, nguyên cán bӝ Ban Tuyên truyӅn Biên Hòa thì cuӕi năm 1946, Mһt

trұn ViӋt Minh Biên Hòa ÿã chӫ trѭѫng thành lұp Liên ÿoàn Phө nӳ Biên Hòa (theo mô hình tә chӭc

Liên ÿoàn Thanh niên).

1.4 Page 4

▲back to top

- NguyӉn Thӏ Hѭӡng - phө trách Tài chánh.

- NguyӉn Thӏ Bҥch - ӫy viên.

Ban Chҩp hành ÿã nhanh chóng bҳt tay thӵc hiӋn nhӳng công viӋc

cҩp bách nhѭ: xúc tiӃn thành lұp Ban Chҩp hành Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc

tҥi các huyӋn; cӫng cӕ tә chӭc Hӝi và cѫ sӣ phө nӳ ӣ ÿӏa bàn các xã; xây

dӵng các tә chӭc nhѭ Hӝi mҽ chiӃn sƭ ÿӇ vұn ÿӝng nhân lӵc, vұt lӵc

trong quҫn chúng, phөc vө tӕt cho công cuӝc kháng chiӃn lâu dài.

Trên ÿӏa bàn tӍnh, ӣ hҫu hӃt các xã ÿӅu có cѫ sӣ là tә chӭc Phө nӳ

cӭu quӕc trѭӟc ÿây, nên viӋc thành lұp Ban Chҩp hành Phө nӳ các quұn

tiӃn hành tѭѫng ÿӕi thuұn lӧi. Trong năm 1947, lҫn lѭӧt Ĉoàn Phө nӳ

các quұn (sau năm 1948 gӑi là huyӋn): Châu Thành, Long Thành, Tân

Uyên, Xuân Lӝc ÿѭӧc thành lұp.

ĈӃn tháng 7-1947, Ban Chҩp hành Phө nӳ tӍnh ÿѭӧc bә sung thêm

hai ÿӗng chí: chӏ NguyӉn Thӏ Thanh (vӧ ÿӗng chí Hai Trí - Xӭ ӫy viên,

Chính ӫy khu 7) và chӏ Thanh TuyӅn. Ban Chҩp hành Phө nӳ tӍnh cǊng

ÿѭӧc cӫng cӕ, sҳp xӃp lҥi. Tә chӭc lãnh ÿҥo Phө nӳ tӍnh gӑi theo chӭc

danh Thѭ ký thay cho Bí thѭ trѭӟc ÿây. Các ӫy viên trong Ban thѭ ký

Phө nӳ tӍnh không thay ÿәi nhiӅu. Cѫ cҩu lãnh ÿҥo Ĉoàn Phө nӳ cӭu

quӕc tӍnh nhѭ sau:

- NguyӉn Thӏ Thanh - Chánh thѭ ký.

- HuǤnh Thӏ Bông - Phó thѭ ký.

- Trҫn Thӏ Thanh TuyӅn - phө trách công tác Tuyên huҩn.

ViӋc thành lұp Ban Chҩp hành Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc tӯ tӍnh

xuӕng các ÿӏa bàn huyӋn ӣ tӍnh Biên Hòa ÿã ÿánh dҩu mӝt bѭӟc trѭӣng

thành cӫa phong trào phө nӳ kháng chiӃn.

Trong năm 1948, tә chӭc Phө nӳ tӍnh Biên Hòa ÿѭӧc cӫng cӕ.

Ĉӗng chí NguyӉn Thӏ Thanh (Chánh thѭ ký), chuyӇn công tác khác. Tә

chӭc Phө nӳ tӍnh chuyӇn tên gӑi là Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc. Ĉӗng chí

Trҫn Thӏ Thanh Nguyên, Ĉoàn trѭӣng; ÿӗng chí NguyӉn Khánh Phѭѫng,

Ĉoàn phó. Trѭӟc tình hình khó khăn chung, Ĉoàn Phө nӳ tӍnh ÿã ÿӅ ra

nhӳng nhiӋm vө cҩp thiӃt nhѭ: tăng gia sҧn xuҩt lѭѫng thӵc ӣ vùng căn

cӭ ÿӇ cҧi thiӋn ÿӡi sӕng, ӫng hӝ kháng chiӃn mӝt cách hiӋu quҧ; tăng

cѭӡng công tác Ĉҧng; cӫng cӕ các cҩp Hӝi cѫ sӣ; phát triӇn Hӝi mҽ chiӃn

1.5 Page 5

▲back to top

sƭ làm cѫ sӣ cho viӋc thӵc hiӋn chính sách hұu phѭѫng quân ÿӝi, ÿӝng

viên phө nӳ tham gia phөc vө chiӃn trѭӡng và tham gia chiӃn ÿҩu.

Tháng 4-1949, Ĉҥi hӝi phө nӳ tӍnh Biên Hòa ÿѭӧc tә chӭc tҥi

ChiӃn khu Ĉ. Ban Chҩp hành Phө nӳ tӍnh ÿã ÿѭӧc bҫu, gӗm các ÿӗng

chí:

- NguyӉn Thӏ Thanh Tâm - Ĉoàn trѭӣng.

- NguyӉn Khánh Phѭѫng - Ĉoàn phó.

- NguyӉn Thӏ Minh NguyӋt, Trҫn Thӏ Thanh TuyӅn, Phan Mӻ KiӅu,

NguyӉn Thӏ Hѭӡng, HuǤnh Thӏ Bông, NguyӉn Thӏ Thanh Nguyên... - ӫy

viên.

Sau Ĉҥi hӝi, Ban Chҩp hành Phө nӳ tӍnh ÿã khҭn trѭѫng bӕ trí lӵc

lѭӧng vӅ các ÿӏa phѭѫng giúp các huyӋn, xã cӫng cӕ tә chӭc, phát triӇn

và nâng cao chҩt lѭӧng hӝi viên. ĈӃn cuӕi năm 1949, tә chӭc Phө nӳ các

huyӋn ÿã ÿѭӧc kiӋn toàn. Tә chӭc Phө nӳ huyӋn Long Thành do chӏ

NguyӉn Thӏ Luұn làm Ĉoàn trѭӣng, cùng các ÿӗng chí nhѭ: NguyӉn

Bҥch TuyӃt, Ĉào Mӝng Sѫn, Lê Thanh Phú, NguyӉn Thӏ Cҫu, Ĉһng

TuyӃt Lҫu, Trang Trí Thành, HuǤnh Túy Hoa, chӏ Sáng, chӏ Ngӑc, chӏ

Út, chӏ Kim Hoa. Tә chӭc Phө nӳ huyӋn Vƭnh Cӱu do chӏ Phҥm Thӏ Liên

Hoa làm Ĉoàn trѭӣng, chӏ Cao Bích Hӗng làm Ĉoàn phó và các ӫy viên:

Thu Ánh, Thanh Vân, Năm HiӅn, HuǤnh Thӏ Cҧnh, Thông, Liên, Sáng,

Mãnh, Thích, NguyӉn Thӏ Chuyên (Mѭӡi Hoa)... Tә chӭc Phө nӳ huyӋn

Tân Uyên do chӏ Hӗng Vân làm Ĉoàn trѭӣng. Tә chӭc Phө nӳ huyӋn

Xuân Lӝc do chӏ Phҥm Thӏ Thѭ (Trinh Anh) làm Ĉoàn trѭӣng. Tә chӭc

Phө nӳ thӏ xã Biên Hòa do chӏ Bҧo Hѭѫng phө trách. Tùy theo ÿһc ÿiӇm

tình hình cӫa ÿӏa bàn mà Ban Chҩp hành Phө nӳ các huyӋn ÿӅ ra nhӳng

chӫ trѭѫng, nhiӋm vө cҫn thiӃt ÿӇ phát triӇn phong trào.

Trong năm 1950, tә chӭc Phө nӳ tӍnh ÿѭӧc bә sung thêm ÿӗng chí

Dѭѫng Bҧo Hѭѫng, ÿѭӧc phân công phө trách hoҥt ÿӝng tài chánh. Ӣ

huyӋn Long Thành, chӏ NguyӉn Thӏ Luұn ÿѭӧc TӍnh Hӝi rút vӅ. Ban

Chҩp hành Phө nӳ huyӋn ÿã bҫu chӏ Trҫn Kim Bҥch làm Hӝi trѭӣng. Các

tә chӭc Phө nӳ huyӋn cǊng ÿѭӧc kiӋn toàn, mӝt sӕ nhân sӵ thay ÿәi do

chuyӇn vùng công tác hoһc tӯ huyӋn ÿѭӧc rút vӅ tӍnh hoҥt ÿӝng.

Tháng 2-1951, Ĉҥi hӝi Ĉҧng toàn quӕc lҫn thӭ II ÿѭӧc tә chӭc tҥi

ChiӃn khu ViӋt Bҳc. Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ra hoҥt ÿӝng công khai

vӟi tên gӑi Ĉҧng Lao ÿӝng ViӋt Nam và ra Nghӏ quyӃt ÿҭy mҥnh công

1.6 Page 6

▲back to top

cuӝc kháng chiӃn ÿi ÿӃn thҳng lӧi cuӕi cùng. Thӵc hiӋn Nghӏ quyӃt cӫa

Ĉҥi hӝi và căn cӭ vào thӵc tӃ chiӃn trѭӡng, Trung Ѭѫng Cөc miӅn Nam

bӕ trí lҥi chiӃn trѭӡng, sҳp xӃp lӵc lѭӧng và kiӋn toàn tә chӭc kháng

chiӃn tên toàn Nam bӝ. Nam bӝ ÿѭӧc chia thành hai phân liên khu: miӅn

Ĉông và miӅn Tây.

Tháng 5-1951, tӍnh Thӫ Biên ÿѭӧc thành lұp trên cѫ sӣ sáp nhұp hai

tӍnh: Thӫ Dҫu Mӝt và Biên Hòa, trӵc thuӝc phân liên khu miӅn Ĉông.

Ban Thѭӡng vө TӍnh ӫy Thӫ Biên gӗm các ÿӗng chí: NguyӉn Quang

ViӋt, Bí thѭ; VǊ Duy Hanh và Phҥm Văn Thuұn, Phó bí thѭ; HuǤnh Văn

NghӋ, TӍnh ÿӝi trѭӣng; Lê Thái, ӫy viên và nhiӅu ÿӗng chí khác trong

Ban Chҩp hành. Ӫy ban kháng chiӃn hành chánh tӍnh Thӫ Biên do ÿӗng

chí NguyӉn Minh Chѭѫng làm Chӫ tӏch, ÿӗng chí Lê Minh Thành (còn

có tên khác là Tô Văn Cӫa) làm Phó chӫ tӏch.

Hӝi Phө nӳ tӍnh Thӫ Dҫu Mӝt và Biên Hòa hӧp nhҩt và ÿѭӧc tăng

cѭӡng thêm nhiӅu cán bӝ. Ban Chҩp hành Hӝi Liên hiӋp Phө nӳ tӍnh Thӫ

Biên gӗm các ÿӗng chí: Lѭu Hӗng Thoҥi (Hӝi trѭӣng), NguyӉn Thӏ

Thanh Tâm (Hӝi phó), NguyӉn Thӏ Lӝc (Hӝi phó kiêm TӍnh Ĉoàn phó

Thanh niên cӭu quӕc), NguyӉn Thӏ Khánh Phѭѫng (ӫy viên Thѭӡng vө),

HuǤnh Thӏ Bông (ӫy viên Thѭӡng vө) và các ӫy viên: Cao Bích Hӗng,

Hoàng Mӻ, Thái Thӏ Anh, Vѭѫng Ngӑc Ánh, Hӗ Thӏ Chì, NguyӉn Thӏ

Minh NguyӋt, Trҫn Thӏ Thanh TuyӅn, NguyӉn Thӏ Lý. Các cán bӝ cӫa

Hӝi khá ÿông, gӗm: NguyӉn Thӏ Hѭӡng, VǊ Chi Lan, Lý Thӏ Phөng,

NguyӉn Thӏ Lan, Trang, Mҥnh, Hѭѫng, Bҥch... Ĉҧng ÿoàn phө nӳ ÿѭӧc

chӍ ÿӏnh gӗm: Lѭu Hӗng Thoҥi (Bí thѭ), NguyӉn Thӏ Thanh Tâm,

NguyӉn Thӏ Lӝc, NguyӉn Thӏ Khánh Phѭѫng, HuǤnh Thӏ Bông (ӫy

viên). Cán bӝ hai tӍnh sáp nhұp, lúc ban ÿҫu có nhiӅu khó khăn trong hoҥt

ÿӝng, nhѭng ÿã cӕ gҳng vѭӧt qua nhӳng khác biӋt cá tính ÿoàn kӃt, giúp

ÿӥ nhau trong công tác.

TӍnh ӫy Thӫ Biên thành lұp huyӋn Căn cӭ Ĉӗng Nai trên cѫ sӣ sáp

nhұp các xã: Thѭӡng Lang, Lҥc An, Tân Hòa, Tân Tӏch, Mӻ Lӝc cӫa

huyӋn Tân Uyên và mӝt phҫn cӫa huyӋn Hӟn Quҧn, thành lұp Ban Chҩp

hành Hӝi do chӏ HuǤnh Thӏ Bông, Trҫn Thӏ Minh NguyӋt, Ĉӛ Thӏ Thanh

Nguyên, NguyӉn Thӏ Bҥo phө trách. Tә chӭc các huyӋn Hӝi ÿѭӧc bҫu lҥi

và kiӋn toàn. Ĉӏa bàn huyӋn Long Thành do chӏ Trҫn Kim Bҥch, thӏ xã

Biên Hòa có chӏ NguyӉn Thӏ Hai, huyӋn Vƭnh Cӱu có chӏ Thu Ánh,

1.7 Page 7

▲back to top

huyӋn BӃn Cát có chӏ Chín, huyӋn Lái Thiêu có chӏ RӁ, huyӋn Thӫ Ĉӭc

có chӏ Huê... làm Hӝi trѭӣng.

Tháng 6-1951, TӍnh ӫy Thӫ Biên hӑp cҩp ӫy mӣ rӝng, ÿánh giá tình

hình chung và ÿӅ ra chӫ trѭѫng: Ph̫i ÿánh phá cho ÿ˱ͫc th͇ phong t͗a

bao vây kinh t͇ cͯa ÿ͓ch, ÿánh m̩nh giao thông, ÿ͛n bót bu͡c chúng

ph̫i quay v͉ vùng t̩m chi͇m; ra sͱc tăng c˱ͥng s̫n xṷt l˱˯ng th͹c ÿi

ÿôi vͣi b̫o v͏ căn cͱ, vǊ trang tuyên truy͉n xây d͹ng c˯ sͧ vùng t̩m

chi͇m; th͹c hi͏n gi̫m chính, gi̫m biên, tăng c˱ͥng cán b͡ cho c˯ sͧ,

lu͛n sâu vào ho̩t ÿ͡ng lâu dài trong dân... TiӃp ÿó, thi hành chӫ trѭѫng

cӫa Trung ѭѫng Cөc miӅn Nam vӅ viӋc sáp nhұp nhiӅu cѫ quan cҩp tӍnh

có quan hӋ mұt thiӃt thành cѫ quan lӟn hѫn, gӑi là nhóm, ÿӇ tinh giҧn bӝ

máy. Trong ÿó có bӕn nhóm, bao gӗm: nhóm 1 là Văn phòng TӍnh ӫy và

Văn phòng Ӫy ban kháng chiӃn hành chính tӍnh; nhóm 2 là khӕi Dân vұn

và khӕi Tài chánh (Văn phòng Ӫy ban Mһt trұn Liên ViӋt, Ban Chҩp

hành các ÿoàn thӇ, các Ty: Kinh tӃ, Tài chánh, Canh nông); nhóm 3 là

Ban Tuyên huҩn Ĉҧng, Ty Thông tin, Ty Giáo dөc và cán bӝ Tuyên huҩn

cӫa Mһt trұn, các ÿoàn thӇ; nhóm 4 là Ban Tә chӭc TӍnh ӫy. Hai ngành

quân sӵ và công an vүn hoҥt ÿӝng riêng, song cǊng triӋt ÿӇ giҧm biên

chӃ. Ty Giao thông liên lҥc chuyӇn nhұp vào ngành quân sӵ, quân bѭu.

Lúc bҩy giӡ, Văn phòng Hӝi Phө nӳ tӍnh Thӫ Biên giҧm khoҧng nӱa sӕ

cán bӝ, nhân viên và nҵm trong nhóm 2. Bӝ phұn Tuyên huҩn cӫa Hӝi

Phө nӳ chuyӇn qua nhóm 3. Vì vұy, trong hoҥt ÿӝng ÿѭӧc phân công ӣ

thӡi ÿiӇm này, cán bӝ phө nӳ không chӍ hoҥt ÿӝng trong ÿoàn thӇ cӫa

mình mà còn thӵc hiӋn nhiӅu công tác cӫa các bӝ phұn khác trong nhóm.

Hӝi Phө nӳ tӍnh Thӫ Biên ÿã ÿӅ ra nhӳng nhiӋm vө cҩp thiӃt trong

tình hình mӟi. Tҥi vùng căn cӭ, tә chӭc Hӝi chӫ trѭѫng ÿҭy mҥnh tăng

gia sҧn xuҩt và phөc vө chiӃn ÿҩu; ÿӗng thӡi cӱ 2/3 cán bӝ vӅ phө trách

các tә chӭc cѫ sӣ, hoҥt ÿӝng tҥi ÿӏa bàn trong căn cӭ, vùng du kích và

vùng bӏ tҥm chiӃm. Trong tӯng thӡi kǤ, thӵc hiӋn sӵ chӍ ÿҥo cӫa Ĉҧng,

căn cӭ trên tình hình thӵc tӃ, tә chӭc Phө nӳ tӍnh Thӫ Biên ÿã tӯng bѭӟc

kiӋn toàn bӝ máy, ÿӅ ra nhӳng biӋn pháp tích cӵc, hoҥt ÿӝng hiӋu quҧ

trên nhiӅu mһt, góp phҫn quan trӑng trong công cuӝc kháng chiӃn toàn

dân, toàn diӋn cӫa tӍnh.

3. PHӨ NӲ BIÊN HÒA TRONG CÔNG CUӜC KHÁNG

CHIӂN TOÀN DÂN, TOÀN DIӊN (1947 - 1950).

1.8 Page 8

▲back to top

Ngay tӯ nhӳng ngày ÿҫu toàn quӕc kháng chiӃn, tình hình Nam bӝ

nói chung và Biên Hòa nói riêng có nhiӅu biӃn ÿӝng lӟn. Thӵc dân Pháp

thӵc hiӋn kӃ hoҥch bình ÿӏnh nhҵm ÿánh nhanh thҳng nhanh toàn Nam

bӝ. Ӣ Biên Hòa, xét vӅ tѭѫng quan lӵc lѭӧng và mӭc ÿӝ kiӇm soát ÿӏa

bàn giӳa ta và ÿӏch ÿã hình thành rõ ba vùng: vùng căn cӭ, vùng du kích

và vùng tҥm chiӃm. Thӏ xã Biên Hòa là trӑng ÿiӇm kiӇm soát cӫa ÿӏch.

VӅ phía cách mҥng, tӯ ÿҫu năm 1947, ӣ Biên Hòa ÿã xây dӵng

nhiӅu căn cӭ ÿӏa cách mҥng và phong trào chiӃn tranh du kích phát triӇn

mҥnh. Phө nӳ Biên Hòa tiӃp tөc phát huy truyӅn thӕng kiên cѭӡng, tham

gia các tә chӭc cӭu quӕc, hăng hái phөc vө trên các mһt hoҥt ÿӝng kháng

chiӃn ÿӏa phѭѫng.

3.1 Phө nӳ Biên Hòa tham gia công tác giao liên, tiӃp tӃ, ÿӏch

ngөy vұn

Trong hai năm 1947 - 1948, phong trào phө nӳ tham gia kháng

chiên trên các mһt trұn ӣ Biên Hòa phát triӇn mҥnh. Ĉӏa bàn thӏ xã và

vùng ven quұn Châu Thành bӏ ÿӏch chiӃm ÿóng. Chúng tә chӭc nhiӅu

cuӝc càn quét ÿánh phá phong trào cách mҥng, nhѭng khӕng thӇ ngăn

ÿѭӧc tҩm lòng ngѭӡi dân ÿӕi vӟi chính quyӅn cách mҥng, vӟi công cuӝc

kháng chiӃn. Hӝi Phө nӳ xã HiӋp Hòa ÿѭӧc thành lұp, do ÿӗng chí

NguyӉn Thӏ Lài phө trách, ÿã vұn ÿӝng ÿѭӧc nhiӅu mҽ, nhiӅu chӏ em

tham gia công tác cách mҥng. ĈiӇn hình nhѭ các chӏ: Ngô Thӏ Bê,

NguyӉn Thӏ Hoa, Sáu Mùi... thѭӡng xuyên thӵc hiӋn viӋc vұn ÿӝng bà

con góp gҥo, thóc ÿӇ chuyӇn ra ChiӃn khu Bình Ĉa; rҧi truyӅn ÿѫn, dán

khҭu hiӋu kêu gӑi kháng chiӃn... Chӏ Ba KӅ nhiӅu lҫn mua cá khô, mҳm

muӕi và tӯng lít dҫu hӓa giúp ÿӥ bӝ ÿӝi, du kích. Thông qua bà giáo Chà,

bà Hai Sô… buôn bán hӧp pháp, cѫ sӣ ta mua ÿѭӧc mӝt lѭӧng hàng hóa

lӟn mà không bӏ ÿӏch nghi ngӡ, gây khó khăn, trong ÿó có các loҥi thuӕc

tây, bông băng... là nhӳng thӭ ÿӏch kiӇm soát gҳt gao. NhiӅu lúc ÿӏch

kiӇm soát gҳt gao, trên ÿѭӡng vұn chuyӇn hàng, các chӏ ÿã nhanh trí gӱi

lҥi các nhà dân quen biӃt chӡ lúc thuұn tiӋn chuyӇn ÿi. Bà Năm Hѫn lӧi

dөng tình cҧm xóm giӅng và ѫn nghƭa riêng, sӱ dөng bà Hai ViӋn (vӧ cӫa

tên ác ôn Hai Hә) chuyӇn và cҩt giҩu thuӕc tây cho cách mҥng. Nhӳng

chuyӃn hàng tiӃp tӃ cho căn cӭ ÿã thӇ hiӋn tҩm lòng cӫa phө nӳ xã HiӋp

Hòa hѭӟng vӅ kháng chiӃn, là mӝt trong nhӳng ÿѭӡng dây góp phҫn cho

căn cӭ du kích Bình Ĉa hoҥt ÿӝng suӕt mӝt thӡi gian dài.

1.9 Page 9

▲back to top

Trong công tác ÿӏch ngөy vұn, chi bӝ Ĉҧng xã HiӋp Hòa ÿã lãnh ÿҥo

phө nӳ thӵc hiӋn có hiӋu quҧ. NhiӅu chӏ ÿã chҩp nhұn hy sinh tình riêng

ÿӇ hoàn thành nhiӋm vө cách mҥng giao. Theo sӵ phân công cӫa tә chӭc,

chӏ Năm Cánh ӣ xã HiӋp Hòa ÿã gҥt tình riêng ÿӇ sӕng chung vӟi Ba

Chánh - nhân viên Ty Công an ÿӏch ӣ Biên Hòa ÿӇ nҳm tin tӭc cӫa ÿӏch.

Chӏ ÿã cҧm hóa và vұn ÿӝng Ba Chánh lҩy ÿҥn dѭӧc, thuӕc men và thông

báo nhiӅu tin tӭc quan trӑng cho cѫ sӣ cách mҥng, chuyӇn ra căn cӭ Bình

Ĉa.

Bà Năm Hѫn, thông qua ngѭӡi em rӇ là ÿӝi ĈiӇn ÿӇ nҳm tin tӭc lính

ÿi tuҫn, càn quét. Ĉѭӧc giáo dөc, cҧm hóa, mӛi khi dүn lính ÿi tuҫn ӣ Cù

Lao Phӕ, ÿӝi ĈiӇn ÿӅu ghé vào nhà ngѭӡi thân thông báo, sau ÿó bӓ lҥi

nhiӅu túi ÿҥn cho cách mҥng. Mӝt sӕ ngѭӡi dân Cù Lao Phӕ bӏ ÿӏch bҳt,

ÿӝi ĈiӇn viӋn cӟ là ngѭӡi thân ÿӇ thҧ, không bҳt giam. Chӏ Khôn là

ngѭӡi biӃt tiӃng Pháp, ÿã tuyên truyӅn cho mӝt lính Tây lai vӕn theo ÿuәi

chӏ. Theo gӧi ý cӫa chӏ, mӛi khi dүn lính ÿi càn hѭӟng nào thì tên Tây lai

bҳn súng vӅ hѭӟng ÿó. Nhӡ vұy, nhiӅu chӏ em ÿi mua hàng tiӃp tӃ cho

cách mҥng biӃt ÿѭӧc ÿӇ tránh hѭӟng giһc càn. Mӝt lҫn, lính cӫa tên Tây

lai bҳt gһp chӏ Ba KӅ gánh hàng tiӃp tӃ, nhѭng do tҥo ÿѭӧc mӕi quan hӋ

tӯ trѭӟc, bӑn lính chӍ hӓi qua loa rӗi bӓ ÿi.

Phө nӳ Bình Ĉa, Long Thành ÿã ÿóng góp nhiӅu công sӭc trong

viӋc tham gia vұn chuyӇn lѭѫng thӵc, thӵc phҭm tӯ ÿӏa phѭѫng ÿӃn

ChiӃn Khu Ĉ. Có nhӳng chuyӃn tҧi hàng kéo dài cҧ tháng, chӏ em phҧi

vѭӧt qua nhӳng ÿoҥn ÿѭӡng có ÿӏch phөc kích, vѭӧt bót ÿӏch kiӇm soát

và lính ÿӏch ÿi càn. Các chӏ ÿem hàng do Hӝi sҧn xuҩt (chӫ yӃu là ÿѭӡng

tán) tӯ ChiӃn khu Ĉ xuӕng các ÿӏa phѭѫng ÿӇ ÿәi lҩy các thӭ hàng thiӃt

yӃu nhѭ: cá khô, mҳm, muӕi, gҥo... chuyӇn vӅ căn cӭ.

Khi kháng chiӃn cҫn, chӏ em phө nӳ cùng quҫn chúng vүn nhanh

chóng huy ÿӝng sӭc ngѭӡi, sӭc cӫa cho các ÿӧt dân công, vұn tҧi hàng.

Mùa khô năm 1947, trong mӝt lҫn bӝ ÿӝi cҫn chuyӇn mӝt lѭӧng thóc lӟn

tӯ ҩp Phѭӟc Cang (xã Phѭӟc Tân) lên ChiӃn khu Ĉ, chӏ em Bình Ĉa ÿã

vұn ÿӝng hѫn 50 chiӃc xe bò chӣ hàng. Bӏ ÿӏch phát hiӋn, mӝt sӕ hàng bӏ

ÿӏch thu. Sӕ còn lҥi, chӏ em bҵng mӑi cách chuyӇn lên căn cӭ. Nhӳng ÿѫn

vӏ bӝ ÿӝi ÿóng trên ÿӏa bàn ÿӅu nhұn ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ tұn tình cӫa ngѭӡi

dân. Lѭѫng thӵc, thuӕc men, thӵc phҭm, ÿӗ dùng... chӏ em lùng mua ӣ

chӧ, bí mұt chuyӇn ra bӃn sông theo quy ѭӟc ÿiӇm hҽn cho bӝ ÿӝi ÿӃn

nhұn.

1.10 Page 10

▲back to top

Theo chӍ ÿҥo cӫa khu miӅn Ĉông, xã Bӱu Hòa ÿѭӧc chӑn là bàn ÿҥp

mua các loҥi hàng cho cách mҥng. Vì vұy, các cѫ quan tӯ khu, tӍnh và

các quұn, huyӋn ÿӅu tә chӭc cѫ sӣ ӣ Bӱu Hòa, biӃn nѫi ÿây thành trҥm

trung chuyӇn tiӃp tӃ có hiӋu quҧ cho cách mҥng. Ĉoàn Phө nӳ xã do chӏ

DiӋp Ngӑc Nӳ làm Ĉoàn trѭӣng, chӏ Trҫn Thӏ QuӃ làm Ĉoàn phó, ÿã

cùng cán bӝ, du kích ÿi tuyên truyӅn, vұn ÿӝng bà con ӫng hӝ gҥo, tiӅn

cho các vùng căn cӭ. Các bӃn, trҥm và cѫ sӣ tiӃp tӃ có các bà: Lê Thӏ

Lѭѫng, Trҫn Thӏ Nӳ, Lê Thӏ Khánh... chuyên thu mua, cҩt giҩu lѭѫng

thӵc, thӵc phҭm, ÿӗ dùng văn phòng, thuӕc ÿһc chӃ, dөng cө y tӃ (bӝ dao

giҧi phүu), ÿèn, pin, dây ÿiӋn... và chuyӇn cho giao liên ÿѭa lên ChiӃn

khu Bình Ĉa, ChiӃn khu Ĉ. Ngoài viӋc tiӃp tӃ, bà Lê Thӏ Khánh còn giúp

Quұn ÿӝi Châu Thành lұp cѫ sӣ mұt ӣ Sài Gòn, móc nӕi vӧ con, anh em

cán bӝ ra chiӃn khu thăm ngѭӡi thân. Bà Trҫn Thӏ Ba ÿã âm thҫm nuôi

giҩu, ӫng hӝ anh em du kích. Chӏ Ĉӛ Thӏ Bҧy, cán bӝ phө nӳ cѫ sӣ xã

Bình Long, dù nhà nghèo, ÿi cҳt cӓ mѭӟn, nhѭng vүn mӝt lòng hѭӟng vӅ

cách mҥng. Chӏ ÿã tham gia vào các ÿӧt dân công và mang chuyӇn tiӅn

thuӃ, tiӅn dân làng ÿóng góp cùng ÿҥn dѭӧc vұn ÿӝng, xin cӫa bӑn lính

gӣi lên căn cӭ.

Ӣ xã Tân Hҥnh, sau mӝt thӡi gian gián ÿoҥn, mӝt sӕ ÿӗng chí cách

mҥng trung kiên, trong ÿó có các chӏ: NguyӉn Thӏ Vƭnh, Dѭѫng Thӏ Bҧy

ÿã trӣ lҥi bám dân, bám ÿӏa bàn hoҥt ÿӝng, xây dӵng cѫ sӣ, cӫng cӕ tә

chӭc, phát triӇn phong trào cách mҥng. Ĉoàn Phө nӳ xã ÿã ÿѭӧc kiӋn

toàn, do ÿӗng chí NguyӉn Thӏ Vƭnh phө trách. Ĉoàn Phө nӳ xã Tân Hҥnh

ÿã cӱ chӏ Bҧy Mùng, cô Trang, cô Thӏnh, cô Hѭӡng, cô Ngӑc, cô Sѫn...

tham gia các lӟp hӑc chính trӏ. Các chӏ trѭӣng thành nhanh và sau này

tham gia Ban Chҩp hành Hӝi Phө nӳ huyӋn Vƭnh Cӱu. Phө nӳ xã Tân

Hҥnh ÿã hình thành ÿѭӧc mҥng lѭӟi ÿҧm bҧo công tác giao liên, hұu cҫn

cho kháng chiӃn; hăng hái vұn ÿӝng các mҽ, các chӏ tham gia công tác,

phөc vө kháng chiӃn; mua hàng hóa tӯ Biên Hòa bí mұt chuyӇn lên Tân

TriӅu, Bình Phѭӟc cung cҩp cho các cѫ quan, ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi. Tiêu biӇu

nhѭ các chӏ: Mai Thӏ Gia, Bҧy NghӉ, NguyӉn Thӏ Duyên, HuǤnh Thӏ Ba,

Ba Long; các bà: Tѭ Nhѭ, Hai Rành, Hiên, Tám Thoàn, Năm ThiӋp,

Phҥm Thӏ Tѭ, Mai Thӏ Lүy, Dѭѫng Thӏ LiӉng, Dѭѫng Thӏ Thông, HuǤnh

Thӏ Nói ӣ Tân Hҥnh ÿã trӣ thành chӛ dӵa cho cán bӝ phө nӳ xã hoҥt

ÿӝng hiӋu quҧ. Các mҽ, các chӏ ÿã tuyên truyӅn, cҧm hóa nhiӅu binh lính

Cao Ĉài là ngѭӡi ÿӏa phѭѫng trҧ súng, bӓ ngǊ trӣ vӅ vӟi gia ÿình làm ăn

sinh sӕng. Chӏ Mai Thӏ Gia ÿã xây dӵng ÿѭӧc cѫ sӣ nӝi tuyӃn trong ÿӗn

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Tân Hҥnh là anh KiӋt. Qua cѫ sӣ này, ta nҳm ÿѭӧc sѫ ÿӗ bӕ phòng cӫa

ÿӗn giһc, thông báo cho các ÿѫn vӏ vǊ trang. Sau này, ta ÿã vұn ÿӝng cѫ

sӣ nӝi tuyӃn lҩy súng, bӓ ÿӗn thoát ly ra căn cӭ kháng chiӃn...

Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc xã Tân Vҥn ÿѭӧc thành lұp năm 1947, gӗm

chӏ Ba Lía làm Ĉoàn trѭӣng và chӏ NguyӉn Thӏ Bҧy làm Ĉoàn phó, cô

NguyӉn Thӏ Mai làm thѭ ký. Ban Chҩp hành Ĉoàn Phө nӳ ÿã tích cӵc

vұn ÿӝng chӏ em gom nhһt tӯng quҧ chuông, ÿӗng xu ÿӓ... gӱi vӅ xѭӣng

quân giӟi ӣ chiӃn khu Ĉҩt Cuӕc chӃ tҥo vǊ khí. Dù sӕng trong vùng ÿӏch

kiӇm soát, các mҽ, các chӏ vүn âm thҫm góp tӯng nҳm gҥo, ÿӗng bҥc gӣi

ra căn cӭ. Vào nhӳng dӏp lӉ, tӃt, phө nӳ xã tә chӭc gói bánh tét, ÿem trái

cây và ÿѭa ÿӗng bào sang tұn căn cӭ Bình Ĉa ӫng hӝ cán bӝ, bӝ ÿӝi, du

kích.

Cung ÿѭӡng tiӃp tӃ tӯ Tân Vҥn tӟi Bình Ĉa phҧi ÿi qua nhiӅu bót

kiӇm soát cӫa ÿӏch. Phө nӳ xã Tân Vҥn ÿã ҏdùng xuӗng ÿi thành nhiӅu

nhóm lên tұn Xóm Cây ÿӇ tránh sӵ kiӇm soát cӫa lính Cao Ĉài. Ban

ngày, các thӏ giҩu xuӗng trong bөi rұm hoһc nhұn chìm xuӕng sông, ban

ÿêm kéo lên chuyӇn lѭѫng thӵc, thӵc phҭm, hàng hóa tiӃp tӃ NhiӅu

chuyӃn hàng ÿӃn ÿѭӧc căn cӭ Bình Ĉa ÿã thҩm ÿѭӧm mӗ hôi và sӵ chҩp

nhұn hy sinh, cùng vӟi lòng can ÿҧm cӫa các chӏ em.

Trong mӝt chuyӃn công tác nҳm tình hình, cán bӝ ta bӏ ÿӏch phөc

kích tҥi ngӑn Vàm rҥch Ông Dҫu, làm rӟt mӝt khҭu súng trung liên. Lúc

này, vǊ khí rҩt hiӃm và vô cùng cҫn thiӃt cho lӵc lѭӧng cách mҥng. Ĉѭӧc

thông báo, bà Ĉһng Thӏ Sành (Bҧy Cѭӥng) ngay trong ÿêm ÿã giҧ làm

ngѭӡi ÿi xúc cá ÿӃn ÿoҥn rҥch Ông Dҫu ÿӇ tìm lҥi súng. Sau khi vӟt ÿѭӧc

súng, bà Sành ÿã cùng hai bà: Năm Cҫn, Bҧy Vít thay nhau chôn giӳ ÿӇ

giao lҥi cho lӵc lѭӧng công an huyӋn.

Ӣ vùng Tân Mai, các nӳ cѫ sӣ cách mҥng ÿã hình thành các tә hoҥt

ÿӝng có hiӋu quҧ. Hàng ngày, chӏ em hóa trang, liên tөc bám sát các hoҥt

ÿӝng cӫa ÿӏch ÿӇ lҩy tin tӭc, báo vӅ căn cӭ Bình Ĉa và ChiӃn khu Ĉ. Văn

phòng Nhà máy cѭa BIF (Tân Mai) ÿã trӣ thành văn phòng cӫa Trung

ÿoàn bӝ binh thuӝc ÿӏa sӕ 22 cӫa Pháp. Phө nӳ Tân Mai ÿã tìm cách tiӃp

cұn các tua, bót Nhà máy ÿӇ dò la, nҳm tình hình ÿӏch. Bà HuǤnh Thӏ Tѫ

cùng con gái thѭӡng bán bánh tráng tҥi ÿây. Sau khi nҳm ÿѭӧc tin tӭc, bà

ÿã nhiӅu lҫn giҧ làm ngѭӡi ÿi tát cá, xúc tép ÿӇ ra ven sông chuyӇn tin

cho cách mҥng. Hàng tháng, bà NguyӉn Thӏ Châu (Hai Trang) ÿã ÿӃn

gһp các tә trѭӡng Công ÿoàn bí mұt Nhà máy cѭa BIF ÿӇ nhұn tiӅn cӫa

2.2 Page 12

▲back to top

công nhân ӫng hӝ kháng chiӃn dѭӟi hình thӭc thu tiӅn ''hөi'', tránh ÿѭӧc

sӵ theo dõi, dò xét cӫa bӑn ÿӏch. Chӗng bà Trang ÿã vұn ÿӝng mӝt ngѭӡi

quen là ông Bá Tính, nhân viên kӻ thuұt sân bay Biên Hòa ӫng hӝ thuӕc

men (ÿһc biӋt là thuӕc trӏ bӋnh sӕt rét, vҧi, tiӅn...) ÿӇ gӣi ra căn cӭ. Chӏ

Trҫn Thӏ Tám (Tám Lá) ÿã tuyên truyӅn vұn ÿӝng ÿѭӧc bҧy lính ngөy

ÿóng ӣ khu vӵc Thành Kèn, nҳm ÿѭӧc nhiӅu tin tӭc vӅ ÿӏch ÿӇ báo cho

cán bӝ cách mҥng qua trҥm giao liên tҥi ÿình Bình Trѭӟc. Sӕ ÿҥn dѭӧc

do bӑn lính cung cҩp hàng tuҫn, chӏ giҩu trong nhӳng ÿòn bánh tét

chuyӇn ra chiӃn khu theo ÿѭӡng dây giao liên. Ӣ ҩp Vƭnh Thӏ (xã Bình

Trѭӟc), hai bà: Sáu Phҧi và Bҧy Hóa ÿѭӧc giao nhiӋm vө vұn ÿӝng, thu

tiӅn ӫng hӝ kháng chiӃn ӣ chӧ cá Biên Hòa, ÿã mua nhiӅu loҥi hàng cҫn

thiӃt nhѭ: gҥo, thuӕc tây, giҩy, viӃt, máy ÿánh chӳ... chuyӇn ra căn cӭ.

Các mҽ, các chӏ ÿã rҩt sáng tҥo trong viӋc thông báo tin. Bà Mѭӡi

Còn và gia ÿình ÿҧm trách trҥm tín hiӋu bên ÿình Tân Mai trong ÿѭӡng

dây giao liên tӯ Bình Ĉa vӅ Tân Mai. Ĉây cǊng là ÿiӇm mà các cѫ sӣ

cách mҥng tiӃp nhұn, chuyӇn nhiӅu chuyӃn hàng ÿӃn căn cӭ Bình Ĉa.

Theo mұt ѭӟc, vào ban ngày, nӃu bà ÿӇ tҩm ván trҳng dӵa vào bàn thiên

quay ra mé sông là tín hiӋu an toàn. Ngѭӧc lҥi, nӃu không có tҩm ván là

có ÿӏch tuҫn tra hoһc phөc kích. Ban ÿêm, trên bàn thiên có ngӑn ÿèn hӝt

vӏt (tӭc loҥi ÿèn dҫu có kính che gió giӕng quҧ trӭng vӏt) là ám hiӋu ÿѭӧc

phép ghé trҥm hoһc ngѭӧc lai. Theo tín hiӋu ÿó, ÿѭӡng dây giao liên ÿã

góp phҫn ÿҧm bҧo an toàn cho nhiӅu cán bӝ, chiӃn sƭ trong hoҥt ÿӝng.

Ĉӏa bàn xã Tân Phong có vӏ trí chiӃn lѭӧc quan trӑng sát thӏ xã Biên

Hòa. VӅ hѭӟng bҳc có căn cӭ du kích Hӕ Cҥn cӫa cách mҥng nên thӵc

dân Pháp thѭӡng tә chӭc ÿánh phá, càn quét khӕc liӋt. Tҥi ÿây, chӏ em

mӝt lòng theo kháng chiӃn. Giһc càn ÿӃn, chӏ em cùng dân làng chҥy vô

rӯng, khi giһc rút ÿi thì lҥi trӣ vӅ sinh sӕng. Hӕ Cҥn là trҥm dӯng chân

chuyӇn tiӃp quan trӑng trѭӟc khi lên ChiӃn khu Ĉ, nên viӋc giӳ ÿѭӡng

dây giao liên và thông báo tin là rҩt quan trӑng.

Dân quân Tân Phong ÿã sáng tҥo ra các trҥm gác trên cây ÿӝc ÿáo

và thӵc hiӋn ÿҫy dǊng cҧm. Ngѭӡi gác trèo lên cành cây cao quan sát

ÿӏch. Tҥi ÿó, có ÿһt ''dӑi'' là cây tҫm vông buӝc mӝt bó lá trên ÿӍnh. HӉ

ÿӏch càn vào làng hѭӟng nào, ngѭӡi canh gác hҥ “dӑi” vӅ hѭӟng ÿó ÿӇ

báo tin cho ngѭӡi dân chҥy tránh theo hѭӟng thích hӧp. Chӏ NguyӉn Thӏ

Giҧ (vӧ ÿӗng chí thôn ÿӝi trѭӣng Lê Văn Hôn) là trѭӣng trҥm giao liên

gác ÿѭӡng dây cӫa Quұn ÿӝi Châu Thành. Nhà chӏ ӣ gҫn ngã ba lӝ 24

2.3 Page 13

▲back to top

nên hàng ngày chӏ theo dõi ÿӏch phөc kích ÿѭӡng vào nӝi ô Biên Hòa. Vì

vұy, mӛi lҫn muӕn ÿӝt kích vào Biên Hòa, du kích cҫn nҳm tín hiӋu tӯ

nhà chӏ. Chӏ dùng chiӃc nón lá ÿӇ thông báo tӯ xa. NӃu ÿѭӡng vào an

toàn thì chӏ ÿӇ chiӃc nón lá cǊ trên bӡ rào, nӃu có ÿӏch thì chӏ hҥ xuӕng.

Qua ÿó, du kích biӃt ÿѭӧc tình hình ÿӇ tә chӭc các hѭӟng ÿӝt nhұp,

phòng tránh bӏ ÿӏch phөc kích.

Tân Phong cǊng là mӝt cӱa khҭu tiӃp tӃ cho căn cӭ cách mҥng.

Bҵng nhiӅu ngҧ nhѭ tӯ Vѭӡn ĈiӅu, Bàu Hang, Quán Chín NӃp, Cây

Cám... phө nӳ Tân Phong tӓa vӅ Biên Hòa mua các hàng hóa cҫn thiӃt,

thoát khӓi sӵ tra xét cӫa lính ÿӏch.

HuyӋn Long Thành có phong trào phө nӳ hoҥt ÿӝng mҥnh. Tҥi xã

Tuy Long, chӏ HuǤnh Thӏ Ngӑc HuyӅn ÿã vұn ÿӝng nhiӅu chӏ em ÿӏa

phѭѫng nhѭ các chӏ: Võ Thӏ Huê, HuǤnh Thӏ Xên, NguyӉn Thӏ Mӝt...

tham gia tҧi ÿҥn cho bӝ ÿӝi huyӋn Vƭnh Cӱu. Các chӏ phҧi ÿi qua mӝt

cung ÿѭӡng khá dài tӯ Tuy Long qua Quӕc lӝ l, cánh ÿӗng Chó Ngáp ÿӇ

ÿӃn ChiӃn khu Ĉ. Mӛi lҫn tҧi ÿҥn, các chӏ mang trên mình 2 trái moóc-

chê, 3 trái lӵu ÿҥn, 1 ruӝt tѭӧng gҥo và 1 vҳt cѫm ÿӇ dùng. Chӏ NguyӉn

Thӏ Cҫu tham gia làm giao liên cho Ban chӍ ÿҥo chiӃn dӏch cӫa huyӋn.

Chӏ ÿã hăng hái và mѭu trí trong các công tác, ÿҧm bҧo chuyӇn tin tӭc tӯ

cѫ sӣ ÿӃn căn cӭ an toàn. Phө nӳ các xã: Phѭӟc Thái, Tұp Phѭӟc cùng

thanh niên, nông dân cҳt tranh, chһt cây làm lán trҥi cho bӝ ÿӝi vӅ trú. Ӣ

các xã căn cӭ, nӳ dân quân ÿã tham gia: giã gҥo, tұp kӃt, chuyӇn lѭѫng

thӵc, vót chông, làm hҫm chông, rào làng chiӃn ÿҩu, góp phҫn tích cӵc

trong công tác bҧo vӋ căn cӭ.

Bà Chín Nhұt ӣ Long Thành cùng nhiӅu hӝ dân khác ÿã ÿóng vai

ngѭӡi mua tro sҧn xuҩt ÿӇ mua hàng. Khi vұn chuyӇn các loҥi hàng nhѭ:

thuӕc, giҩy ÿánh máy, mӵc in... các bà, các chӏ ÿã khéo léo ngөy trang

hàng dѭӟi ÿáy ghe, ÿә tro lên trên, vѭӧt qua nhiӅu trҥm kiӇm soát ÿѭa vӅ

bӃn Trҧng (xã Long Tân). Tӯ ÿây, hàng ÿѭӧc chuyӇn ÿi bҵng nhiӅu

phѭѫng tiӋn, cung cҩp cho các cѫ quan, ÿѫn vӏ cӫa huyӋn.

Trong nӝi ô Biên Hòa, bác sƭ NguyӉn Văn Hoài, chӏ Dung, bà Năm

Khâm, cô Bҧy Anh, cô Lѭѫng... công tác ӣ Dѭӥng trí viӋn Biên Hòa là

cѫ sӣ tiӃp tӃ cho cách mҥng nhiӅu hàng hóa, ÿһc biӋt là thuӕc tây, dөng

cө y tӃ.

Trong phong trào ÿóng góp nguyên vұt liӋu cho binh công xѭӣng

sҧn xuҩt vǊ khí, phө nӳ xã Phú Hӝi (huyӋn Long Thành) ÿã chuyӇn cho

2.4 Page 14

▲back to top

binh công xѭӣng 15 tҩn ÿӗng. Riêng bà Lê Thӏ Gҩm ÿã góp năm bӝ lѭ và

hai mâm ÿӗng, tәng cӝng l50 kg. Các hӝ dân ӣ Tuy Long, Tұp Phѭӟc, An

Lӧi, Long Tân, Phѭӟc ThiӅn, Phѭӟc Khánh... ÿã ÿóng góp cho xѭӣng

quân giӟi Nam bӝ, công an Biên Hòa hàng chөc tҩn ÿӗng, gang, sҳt ÿӇ

sҧn xuҩt vǊ khí. NhiӅu hӝ gia ÿình ÿѭӧc chӏ em phө nӳ xã vұn ÿӝng,

tuyên truyӅn ÿã không tiӃc cӫa cҧi, dù ít hay nhiӅu ÿӅu thӇ hiӋn lòng yêu

nѭӟc, tham gia phөc vө kháng chiӃn mӝt cách nhiӋt tình.

3.2. Phө nӳ Biên Hòa tham gia xây dӵng làng kháng chiӃn, bҩt

hӧp tác vӟi giһc

Long Thành là ÿӏa bàn có phong trào phө nӳ phát triӇn mҥnh trong

nhӳng năm ÿҫu kháng chiӃn chӕng Pháp. Ban Chҩp hành Ĉoàn Phө nӳ

cӭu quӕc huyӋn Long Thành ÿѭӧc thành lұp năm 1947, gӗm các chӏ:

NguyӉn Kiêm Hѭѫng (Thѭ ký), HuǤnh Thӏ Vӏ (Phó thѭ ký), NguyӉn

Kim Liên (phө trách tài chánh) và các chӏ: Kha Hӗng Hҥnh, Lê Sinh Ĉҫy,

chӏ Phөng, chӏ Nghi và chӏ Ĉoàn Thӏ Ba - ӫy viên. Mӛi xã trong huyӋn

ÿӅu thành lұp Ĉoàn Phө nӳ cӭu quӕc xã và ÿã ÿóng vai trò nòng cӕt

trong phong trào cách mҥng ӣ ÿӏa phѭѫng.

Thӵc hiӋn chӫ trѭѫng cӫa cách mҥng là ''bҩt hӧp tác vӟi giһc'',

ngѭӡi dân Long Thành ÿã bӓ nhà cӱa vào vùng tӵ do xây dӵng xã, ҩp

chiӃn ÿҩu. Mӣ ÿҫu cho phong trào ÿӡi làng kháng chiӃn là ÿӗng bào Xóm

Trҫu (xã Long An). Hѫn 200 hӝ gia ÿình vӟi gҫn 100 già, trҿ, gái, trai ÿã

dӥ nhà vào cánh ÿӗng Bàu Lùng ӣ khu rӯng già phía ÿông Quӕc lӝ 15,

lұp làng mӟi, sҧn xuҩt, sinh sӕng và ÿóng góp cho kháng chiӃn. Tҥi xã

Tam Phѭӟc, gҫn 400 hӝ dân bӓ vào vùng bѭng ven sông Ĉӗng Nai lұp

ҩp. Hѫn 100 hӝ dân ӣ xã Tam An ÿã ÿi ra vùng ÿӗng ruӝng Long ĈiӅn,

An Ĉӏnh.

Ӣ xã Phѭӟc Long, Phѭӟc Thӑ (trӯ ҩp Chӧ do ÿӏch kiӇm soát), hҫu

hӃt quҫn chúng ÿӅu chuyӇn ÿӃn các khu vӵc nhѭ: ÿӗng Ông Trúc, Mu

Rùa, Gò Tranh... ÿӇ sӕng, không hӧp tác vӟi ÿӏch. Ӣ xã Long Tân, má Lý

Thӏ Lan có căn nhà lӟn nhҩt xã ÿã ÿӗng ý cho cách mҥng ÿӕt, không cho

quân Pháp sӱ dөng; ÿӗng thӡi ÿã ÿӝng viên mӑi ngѭӡi cùng lên rӯng

Giӗng sinh sӕng. Bà con giáo dân và lanh mөc Hұu cùng phá bӓ gác

chuông và dãy nhà tҥm cӫa nhà thӡ ÿӇ ÿӏch không có nѫi ÿóng bót. Ӣ xã

Phѭӟc Khánh, bà Ĉһng Thӏ QuyӅn ÿã vұn ÿӝng 200 hӝ gia ÿình chuyӇn

ra vùng Chà Là, Tҳc Kéo xây xóm, ҩp mӟi, vұn chuyӇn, thu mua lѭѫng

thӵc ӣ vùng Rҥch Bàng. Tҥi xã Phú Hӳu, má Phan Thӏ Nho cùng nhiӅu

2.5 Page 15

▲back to top

hӝ gia ÿình ÿã chuyӇn ÿӃn Bình Quӟi, Phѭӟc An. Tҥi xã Phú Hӝi, má

Ĉào Thӏ Phҩn ÿã vұn ÿӝng hѫn 100 hӝ gia ÿình vӅ rӯng Bàu Lòng, góp

phҫn lұp nên xã Bình Thҥnh, nҵm trong vùng Lòng chҧo ChiӃn khu

Phѭӟc An.

Phө nӳ ngѭӡi dân tӝc Châu Ro, Mҥ ӣ ҩp Thái ThiӋn (Phѭӟc Thái,

Long Thành) tuy ÿӡi sӕng khó khăn, nhѭng gҳn bó chһt chӁ và tin tѭӣng

vào kháng chiӃn, thѭӡng xuyên tham gia ÿi dân công và ӫng hӝ, giúp ÿӥ

cho bӝ ÿӝi, du kích. Ӣ xã căn cӭ Phѭӟc An, Hӝi Phө nӳ xã ÿã vұn ÿӝng

nhiӅu chӏ em, hӝ gia ÿình chuҭn bӏ hàng trăm cӑc gӛ ÿӇ cҳm ӣ sông ngăn

tàu giһc. Phong trào cҳm cӑc ngăn tàu giһc trên sông tӯ Phѭӟc An lan

sang các xã trên hai trөc lӝ 17 và 19 kӃ cұn. ChӍ sau mӝt thӡi gian ngҳn,

ӣ các vàm cӱa sông, trên các cánh ÿӗng ÿã hình thành nhiӅu bãi cӑc,

ngăn chһn tàu giһc theo ÿѭӡng sông, rҥch vào làng, xã, chiӃn khu. Thѫ

ca kháng chiӃn lúc bҩy giӡ ÿã thӇ hiӋn khí thӃ cӫa phong trào và tҩm lòng

ngѭӡi dân Long Thành vӟi cách mҥng:

Ĉ͙n cây, c̷m c͕c ngăn tàu.

Lòng sông VǊng G̭m, Bà Hào, Ph˱ͣc An.

Làm cho quân gi̿c hoang mang.

Không cho khͯng b͙ ru͛ng càn chi͇n khu…

Ĉҫu năm 1947, Trѭӡng TiӇu hӑc Kim Bӏ và chӧ ChiӃn khu Phѭӟc

An ÿѭӧc thành lұp. Trѭӡng có cô giáo Lѭѫng Thӏ Tâm tӯ Sài Gòn vӅ

dҥy. Ban ÿҫu, Trѭӡng có khoҧng 300 hӑc sinh, trong ÿó chiӃm hѫn phân

nӱa là các em gái. Khu vӵc chӧ trong ChiӃn khu là nѫi mua bán, giao lѭu

hàng hóa rҩt thuұn lӧi vӅ kinh tӃ cho vùng căn cӭ cách mҥng. Thông qua

các cѫ sӣ phө nӳ buôn bán, lѭӧng hàng hóa trao ÿәi tӯ vùng tҥm chiӃm

và vùng giҧi phóng rҩt phong phú, không chӍ cung cҩp cho nhu cҫu thiӃt

yӃu cӫa kháng chiӃn, mà quan trӑng hѫn, thông qua trao ÿәi hàng hóa, ta

còn tҥo ÿiӅu kiӋn thâm nhұp vào công tác thành, thӏ xã. Ĉây là nét mӟi,

thӇ hiӋn sӵ ÿóng góp quan trӑng cӫa lӵc lѭӧng phө nӳ Long Thành trong

nhӳng năm ÿҫu quê hѭѫng bѭӟc vào cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp.

Trong năm 1947, tә chӭc Phө nӳ huyӋn Xuân Lӝc ÿѭӧc thành lұp,

do ÿӗng chí Phҥm Thӏ Thѭ (Trӏnh Anh) làm Ĉoàn trѭӣng, ÿӗng chí Trҫn

Thӏ NguyӋt làm Ĉoàn phó, ÿӗng chí Trҫn Thӏ Hӗ làm Thѭ ký và các ӫy

viên: chӏ Bích Vân, chӏ Xѭӡng... Ĉoàn Phө nӳ ÿã tuyên truyӅn, vұn ÿӝng

ÿông ÿҧo chӏ em ÿӏa phѭѫng tham gia công tác phөc vө kháng chiӃn.

2.6 Page 16

▲back to top

Tҥi các ÿӗn ÿiӅn cao su: Dҫu Giây, Cây Gáo, Túc Trѭng, An Lӝc,

Bình Lӝc, Cҭm Mӻ, Hàng Gòn, Bҧo Ĉӏnh... nӳ công nhân cùng gia ÿình

ÿã ÿӕt nhà mӫ, bӓ vào vùng tӵ do sinh sӕng. Ban nghiӋp ÿoàn Ĉӗn ÿiӅn

cao su Cҭm Mӻ ÿã vұn ÿӝng nhiӅu công nhân tham gia kháng chiӃn.

NhiӅu chӏ ÿã trӣ thành cѫ sӣ cách mҥng trung kiên nhѭ chӏ NguyӉn Thӏ

Thoҥi, nҳm bҳt nhiӅu tin tӭc cӫa ÿӏch, thông báo cho lӵc lѭӧng cách

mҥng. Các mҽ, các chӏ nhѭ: má Phú, má Tám, má Giai, má ĈiӅu, chӏ

Tám Ký... luôn ÿi ÿҫu trong phong trào ''HǊ gҥo nuôi quân'', ÿӗng thӡi tә

chӭc ÿѭӧc các ''trҥm trung chuyӇn'' tiӃp nhұn và cung cҩp lѭѫng thӵc cho

các ÿѫn vӏ vǊ trang tham gia ÿánh giao thông trên ÿӏa bàn Xuân Lӝc. Phө

nӳ các ҩp: Bҧo Vinh, Bàu Trâm, Bình Lӝc, Cây Da, Ruӝng Tre vì kháng

chiӃn ÿã bӓ nhà cӱa, vѭӡn tѭӧc vào sӕng, làm rүy trong căn cӭ, vӯa nuôi

con, vӯa tiӃp tӃ cho chӗng tham gia bӝ ÿӝi, du kích. Ĉӗng bào Châu Ro

khu vӵc Võ Dõng, Lý Lӏch luôn mӝt lòng mӝt dҥ vӟi kháng chiӃn cho dù

có ÿói khә chӭ nhҩt quyӃt ''mѭt theo pha Lang sa'' (không theo giһc

Pháp), không ra vùng tӅ ngөy kiӇm soát mà theo ÿӝi du kích lui vào rӯng.

3.3 Phө nӳ Biên Hòa tham gia phong trào ÿánh phá giao thông

ÿӏch.

Bѭӟc sang năm 1948, sau thҩt bҥi ӣ chiӃn trѭӡng ViӋt Bҳc (Thu

Ĉông 1947), thӵc dân Pháp chuyӇn hѭӟng chiӃn lѭӧc chiӃn tranh: tӯ

chiӃn lѭӧc ÿánh nhanh thҳng nhanh chuyӇn sang chiӃn lѭӧc ÿánh lâu

dài; tұp trung bình ÿӏnh nhҵm biӃn Nam bӝ thành hұu phѭѫng dӵ trӳ

chiӃn lѭӧc, mӣ rӝng phҥm vi chiӃm ÿóng, cӫng cӕ các vùng tҥm chiӃm.

Ӣ Nam bӝ, Pháp cӱ tѭӟng De Latour (Ĉӡ La-tua) thay thӃ tѭӟng

Nyo (Ny-ô), chӍ huy quân viӉn chinh Pháp. Quân Pháp sӱ dөng chiӃn

thuұt càn quét ÿi ÿôi vӟi viӋc ÿóng ÿӗn bót, xây dӵng các ''cӭ ÿiӇm nhӓ

và ÿӝi ӭng chiӃn nhӓ'' phát triӇn thành hӋ thӕng tháp canh De Latour

nhҵm cҳt ÿӭt ÿѭӡng giao thông, phong tӓa kinh tӃ cӫa lӵc lѭӧng cách

mҥng, lҩn chiӃm vào các vùng căn cӭ kháng chiӃn theo kiӇu vӃt dҫu

loang. Bên cҥnh các hoҥt ÿӝng quân sӵ, quân Pháp thӵc hiӋn nhiӅu thӫ

ÿoҥn tình báo, cài gián ÿiӋp, dùng kinh tӃ, vұt chҩt thӵc hiӋn tâm lý chiӃn

nhҳm vào lӵc lѭӧng cách mҥng. Ӣ Biên Hòa, thӵc dân Pháp xây dӵng

hàng loҥt tháp canh, ÿӗn bót nhҵm chia cҳt, kiӇm soát giao thông, bao

vây căn cӭ cách mҥng, ÿi ÿôi vӟi viӋc liên tөc mӣ các cuӝc càn quét quy

mô lӟn nhҵm tiêu diӋt lӵc lѭӧng vǊ trang. Ĉӕi vӟi các làng xã, ÿӏch

không tӯ mӝt hành ÿӝng dã man nào khi ruӗng bӕ. Chúng thӵc hiӋn

2.7 Page 17

▲back to top

chính sách tam hoang: ''ÿӕt sҥch, giӃt sҥch, phá sҥch'', gây nên bao cҧnh

ÿau thѭѫng cho quҫn chúng nhân dân.

Âm mѭu bình ÿӏnh cӫa thӵc dân Pháp tӯ năm 1948 ÿã gây cho

phong trào cách mҥng nhiӅu khó khăn. Ĉҫu năm 1948, TӍnh ӫy Biên Hòa

tә chӭc Hӝi nghӏ tҥi ChiӃn khu Ĉ, cӫng cӕ lҥi Ban Chҩp hành và ÿӅ ra

nhӳng nhiӋm vө cѫ bҧn trong tình hình mӟi nhҵm: phát triӇn chiӃn tranh

du kích, tích cӵc xây dӵng lӵc lѭӧng vǊ trang bҧo vӋ căn cӭ, ÿánh giao

thông và phá hoҥi kinh tӃ ÿӏch, xây dӵng kinh tӃ kháng chiӃn...

Cùng vӟi hӋ thӕng tháp canh De Latour chiӃm giӳ nhӳng trөc lӝ

giao thông, quân Pháp ÿã tә chӭc nhiӅu trұn càn quét, tҩn công vào các

vùng ta ÿóng quân, ÿӭng chân hoҥt ÿӝng. Nhҵm ngăn chһn bѭӟc tiӃn cӫa

ÿӏch, TӍnh ӫy Biên Hòa ÿã phát ÿӝng phong trào ÿánh phá giao thông

ÿӏch trên ÿӏa bàn toàn tӍnh. Phong trào ÿѭӧc dҩy lên sôi nәi và thu hút

nhiӅu quҫn chúng tham gia. Vào mӛi ÿӧt phá ÿѭӡng, không khí ӣ các

huyӋn, xã diӉn ra sôi ÿӝng. Không có cuӝc ÿào phá giao thông nào mà

không có phө nӳ tham gia. Tӯ trҿ ÿӃn già, hӑ tham gia vào mӑi công viӋc

tӯ trӵc tiӃp ÿào phá ÿӃn phөc vө, lo hұu cҫn.

Quұn ӫy Châu Thành ÿã ÿӅ ra chӫ trѭѫng ÿҭy mҥnh phá hoҥi giao

thông quanh chiӃn khu. Phө nӳ các xã: Tân Phong, Bình Ý, Bình Hòa...

liên tөc nhiӅu ÿêm ÿi ÿҳp mô, phá lӝ 24. NhiӅu mҽ, nhiӅu chӏ là tҩm

gѭѫng cә vǊ, ÿӝng viên nhiӅu ngѭӡi tham gia phong trào phá hoҥi giao

thông ÿӏch. Bà Mѭӡi Qui, dù ÿã hѫn tám mѭѫi, nhѭng không quҧn ngҥi

tuәi tác, sӭc khӓe tham gia vӟi thanh niên ÿào ÿѭӡng, phá cӕng Bà Bành,

nêu cao tinh thҫn yêu nѭӟc.

Ӣ khu vӵc Bình Ĉa, mӛi ÿêm có hàng chөc chӏ em tay xҿng, cuӕc,

xà beng... phá bӭt nhiӅu ÿoҥn ÿѭӡng, phá các cҫu: Ông Tӱu, Suӕi Chùa,

Cҫu Quan. Tҥi khu vӵc Tân Mai, du kích ÿã hӛ trӧ cho phө nӳ, nông dân

phá hӫy các tuyӃn ÿѭӡng bӝ, ÿѭӡng sҳt, ÿánh sұp cҫu Mѭѫng Sao, làm

hҥn chӃ các cuӝc hành quân cӫa lính Pháp và bӑn lính Cao Ĉài.

Ӣ Vƭnh Cӱu, phө nӳ và các ÿoàn thӇ ÿã huy ÿӝng nhân dân liên tөc

ÿào ÿҩt, phá ÿѭӡng, ngăn cҧn ÿӏch tӯ thӏ xã càn quét các vùng ven. Trên

Quӕc lӝ l gҫn Dѭӥng trí viӋn Biên Hòa, quҫn chúng chҩt cӫi thành tӯng

ÿӕng ÿӕt cháy cҧ mӝt ÿoҥn ÿѭӡng dài. Tӯ tiӇu khu Biên Hòa, ÿӏch hӕt

hoҧng bҳn pháo ra vì lҫm tѭӣng du kích hoҥt ÿӝng. Chính pháo cӫa ÿӏch

ÿã phá hӫy nhiӅu ÿoҥn ÿѭӡng giao thông. Ĉây chính là mӝt sáng kiӃn cӫa

2.8 Page 18

▲back to top

quân dân huyӋn Vƭnh Cӱu, ÿѭӧc cҩp trên khen ngӧi và phә biӃn cho các

ÿӏa phѭѫng khác hӑc tұp.

Ӣ huyӋn Long Thành, phong trào phá hoҥi giao thông cӫa ÿӏch diӉn

ra sôi nәi. Các ÿѭӡng giao thông sӕ l5, 17 và 19 ÿӅu bӏ nhân dân ta ÿào

xҿ ngang, dӑc vӟi các ÿѭӡng hào rӝng và sâu hѫn mӝt mét. Hҫu hӃt các

cҫu, cӕng bӏ phá sҥch. Cҫu Phѭӟc ThiӅn dài hѫn 10 m bӏ nhân dân ӣ BӃn

Cam, BӃn Sҳn khiêng quҷng xuӕng sông. Ӣ xã Long Tân, nhân dân dùng

ÿөc chһt ÿӭt chiӃc cҫu sҳt tӯ phía Mӻ Hӝi bҳc sang. Hàng trăm quҫn

chúng, phө nӳ xã Tam Phѭӟc, Phѭӟc Tân chҩt cӫi ÿӕt rã các cҫu lӟn bҳc

qua sông Buông. Cҫu Mít bҳc qua sông rҩt kiên cӕ, có ÿӗn ÿӏch ÿóng giӳ,

bӏ nhân dân Long Thành dùng mìn phá sұp. Ba cây cҫu tӯ Phѭӟc Long

sang Long Phѭӟc gӗm: cҫu Nít, cҫu Kҽo, cҫu Hào bӏ ta phá nhiӅu lҫn.

Các xã: Phѭӟc Long, Phѭӟc Thӑ, Tuy Long, Tұp Phѭӟc... thѭӡng xuyên

tә chӭc lӵc lѭӧng tӯ tiӇu ÿӝi, trung ÿӝi, có phө nӳ lo công tác hұu cҫn,

tiӃp tӃ, thӵc hiӋn phá giao thông trên Quӕc lӝ 15 tӯ 5 ÿӃn 7 ngày.

Trên ÿӏa bàn huyӋn Xuân Lӝc, Ban chӍ huy Chi ÿӝi 10 hҥ quyӃt tâm

cҳt ÿӭt giao thông trên Quӕc lӝ l (ÿoҥn tӯ ngã ba Tân Phong ÿӃn cҫu

Song Ôi). Chӏ em các thôn, ҩp khu vӵc căn cӭ Rӯng Lá và Tân Phong,

Hàng Gòn, Bҧo Ĉӏnh, Bҧo Chánh cùng lӵc lѭӧng nӳ dân quân, Ban công

tác liên thôn ÿã tích cӵc tham gia phá hoҥi ÿѭӡng, làm sұp cҫu Suӕi Cát

l. Công tác phá hoҥi giao thông ÿѭӧc thӵc hiӋn vào ban ÿêm ÿӇ tránh bӏ

ÿӏch phát hiӋn ÿã kéo dài hàng tháng trӡi, khiӃn thӵc dân Pháp không

dám sӱ dөng ÿoҥn ÿѭӡng dài khoҧng 50 cây sӕ. Phá hoҥi giao thông là

cuӝc chiӃn ÿҩu thҫm lһng, dai dҷng. Trong ÿó, phө nӳ có ÿóng góp rҩt

lӟn.

Trong các chiӃn thҳng ÿánh giao thông ÿѭӡng sҳt trên ÿӏa bàn tӍnh

cӫa lӵc lѭӧng vǊ trang, nhѭ ӣ: Gia Huynh, Bҧo Chánh, Trang Táo, Bàu

Cá, có sӵ ÿóng góp không nhӓ cӫa lӵc lѭӧng phө nӳ. Ĉһc biӋt, trong

nhӳng tháng ÿҫu năm l948, phө nӳ Biên Hòa ÿã hăng hái tham gia công

tác chuҭn bӏ hұu cҫn cho trұn ÿánh giao thông trên Quӕc lӝ 20.

Vào tháng 2- 1948, TӍnh ӫy và Ban chӍ huy Chi ÿӝi 10 quyӃt ÿӏnh

mӣ trұn phөc kích ÿánh ÿoàn xe quân sӵ ÿӏch tҥi ÿӏa ÿiӇm La Ngà (Quӕc

lӝ 20). Vҩn ÿӅ giҧi quyӃt lѭѫng thӵc cho Chi ÿӝi 10 tұp trung gҫn 1000

quân là mӝt nan giҧi. ThӃ nhѭng, vӟi chӍ ÿҥo kӏp thӡi cӫa các HuyӋn ӫy,

phө nӳ Châu Thành và Xuân Lӝc ÿã ÿҧm bҧo công tác hұu cҫn mӝt cách

chu ÿáo. HuyӋn ӫy Xuân Lӝc và Liên ÿoàn Cao su tӍnh ÿã huy ÿӝng nam

2.9 Page 19

▲back to top

nӳ công nhân các sӣ cao su trên ÿӏa bàn và ÿӗng bào thiӇu sӕ ӣ vùng Bù

Cháp, Lý Lӏch ÿóng góp tӯng lon gҥo, tҥo thành mӝt khӕi lѭӧng lѭѫng

thӵc lӟn ÿӫ cho bӝ ÿӝi sӱ dөng trong mӝt tuҫn lӉ và bӕ trí các kho cѫ sӣ

tiӃp tӃ ÿӅu khҳp, thuұn lӧi.

Sau thӡi gian dài chuҭn bӏ, ngày 1-3-1948, lӵc lѭӧng vǊ trang tӍnh

tiӃn công vào ÿoàn xe quân sӵ Pháp vӟi tuyӃn phөc kích trҧi dài 9 cây sӕ

tӯ km 104 ÿӃn km 113 trên Quӕc lӝ 20. Ta phá hӫy 59 xe quân sӵ cӫa

ÿӏch, diӋt 150 tên lính, 25 sƭ quan Pháp 22, bҳt sӕng Trung úy Joeffrey -

chӍ huy ÿҥi ÿӝi hӝ tӕng và nhiӅu tù binh khác, thu ÿѭӧc nhiӅu chiӃn lӧi

phҭm. Trұn ÿánh ÿã gây ÿѭӧc tiӃng vang lӟn cҧ vӅ quân sӵ lүn chính trӏ.

Tháng 10-1950, Hӝi Phө nӳ huyӋn Vƭnh Cӱu ÿã huy ÿӝng chӏ em

phá ÿѭӡng. NhiӅu ÿoҥn ÿѭӡng tӯ ngã ba Tam HiӋp xuӕng xã Phѭӟc Tân

bӏ ÿӝi nӳ dân quân cùng vӟi các ban, ngành ÿào phá nhiӅu nѫi, ÿҳp mô,

gây khó khăn cho các cuӝc càn quét cӫa ÿӏch.

3.4. Phө nӳ Biên Hòa tham gia công tác xây dӵng căn cӭ hұu

cҫn kháng chiӃn.

VӅ xây dӵng phát triӇn kinh tӃ vùng căn cӭ, TӍnh ӫy chӫ trѭѫng vӯa

ÿánh ÿӏch vӯa phҧi tә chӭc sҧn xuҩt tӵ túc, tӵ cҩp và ÿӅ ra khҭu hiӋu:

''Giӳ ngѭӡi, giӳ cӫa, xây dӵng ngѭӡi, xây dӵng cӫa, lҩy cӫa ÿӏch bӗi

dѭӥng ta, không ÿӇ mӝt tҩc ÿҩt hoang''. Ӫy ban kháng chiӃn hành chánh

tӍnh ÿã chӫ trѭѫng tә chӭc thӵc hiӋn sҧn xuҩt tӵ túc trong tҩt cҧ các cѫ

quan ӣ vùng căn cӭ. Mӝt sӕ biӋn pháp kinh tӃ nhѭ: cán bӝ, chiӃn sƭ ÿѭӧc

phát rӯng làm rүy nhӳng khu vӵc ÿѭӧc chӍ ÿӏnh; lұp hӝi ÿӗng canh nông

ÿiӅu khiӇn sҧn xuҩt ӣ xã; lұp quӻ dӵ trӳ giӕng, nông cө; nâng cao giá

mua thóc cӫa dân; lұp các nông trѭӡng cho nhiӅu ÿѫn vӏ, cѫ quan tăng

gia sҧn xuҩt... ÿã thúc ÿҭy phong trào sҧn xuҩt vùng căn cӭ phát triӇn

mҥnh.

Trong ChiӃn khu Ĉ, Hӝi Phө nӳ tӍnh ÿã tә chӭc khu vӵc sҧn xuҩt tӵ

túc ӣ Hàng Dài, Cây Dâu, sau ÿó mӣ lên khu vӵc Bà Ĉã, vàm sông Bé. Ӣ

nhӳng vùng giҧi phóng: Tân Ĉӏnh, Ĉҥi An, An Hòa, Long Hѭng... ÿӅu có

khu vӵc sҧn xuҩt cӫa các Hӝi Phө nӳ ÿӏa phѭѫng. Ngoài thӡi gian công

tác, ÿi cѫ sӣ, tӯ lãnh ÿҥo Hӝi ÿӃn cán bӝ ÿӅu tham gia trӵc tiӃp sҧn xuҩt.

22 Trong ÿó có Ĉҥi tá De Sérigne, chӍ huy Bán lӳ ÿoàn lê dѭѫng 13 và Ĉҥi tá Patruit, Phó tham lѭu

trѭӣng thӭ nhҩt lӵc lѭӧng Liên hiӋp Pháp ӣ Nam Ĉông Dѭѫng.

2.10 Page 20

▲back to top

Tҥi ChiӃn khu Ĉ, kӃt quҧ cӫa vө mùa năm 1948 - 1949, sҧn lѭӧng

lúa, bҳp, ÿұu... thu hoҥch tăng gҩp hai lҫn năm 1947, trong ÿó có sӵ ÿóng

góp quan trӑng cӫa Hӝi Phө nӳ Biên Hòa nói chung và hӝi viên phө nӳ

trong vùng căn cӭ.

Ӣ huyӋn Châu Thành, gҫn vӟi khu vӵc ÿӏch kiӇm soát, lӵc lѭӧng

kháng chiӃn có hai khu căn cӭ du kích là Bình Ĉa và Hӕ Cҥn (Tân

Phong). Thӵc dân Pháp thѭӡng xuyên càn quét, nhѭng khi giһc rút, chӏ

em lҥi cùng nhau vӅ thi ÿua vӟi bӝ ÿӝi khai hoang, lұp rүy trӗng tӍa hoa

màu, cҧi thiӋn ÿӡi sӕng, gây quӻ kháng chiӃn. Khi ÿӏch ruӗng bӕ, bҳn

pháo thì dân chuyӇn sang làm ÿêm, có lӵc lѭӧng bӝ ÿӝi, du kích bҧo vӋ.

Tӯng cӫ khoai, hҥt lúa, tӯng rә rau... ӣ nѫi ÿây khi thu hoҥch, chuyӇn vӅ

căn cӭ không chӍ là công sӭc, mӗ hôi mà còn thҩm ÿѭӧm sӵ hy sinh

xѭѫng máu cӫa ÿӗng bào, chiӃn sƭ.

Ӣ huyӋn Xuân Lӝc, trѭӟc tình thӃ giһc Pháp xua quân càn phá hoa

màu, tә chӭc Phө nӳ huyӋn ÿã kӃt hӧp vӟi Liên hiӋp Công ÿoàn Cao su

vұn ÿӝng nhân dân, công nhân cùng tham gia phong trào ''gһt ÿұp tұp

ÿoàn'', thu hoҥch lúa vӅ các kho dӵ trӳ trong căn cӭ, không ÿӇ giһc ÿӃn

cѭӟp ÿi hoһc phá hӫy. ''Gһt ÿұp tұp ÿoàn'' là mӝt sáng kiӃn cӫa Xuân

Lӝc, phù hӧp vӟi thӵc tӃ chiӃn ÿҩu và sҧn xuҩt trên mӝt chiӃn trѭӡng ác

liӋt. Nhӳng ngày hӝi gһt ÿұp tұp ÿoàn thӇ hiӋn rõ tinh thҫn và quyӃt tâm

kháng chiӃn cӫa quân dân, phө nӳ huyӋn Xuân Lӝc.

Ӣ huyӋn Long Thành, phong trào tăng gia sҧn xuҩt sôi nәi vӟi cuӝi

vұn ÿӝng do Hӝi Phө nӳ làm nòng cӕt: ''con gà kháng chiӃn'', ''rүy mì

kháng chiӃn'', ''giӗng lang kháng chiӃn''. Con gà, rүy mì, giӗng lang cǊng

trӣ thành vǊ khí góp phҫn ÿánh giһc. Chính quyӅn cách mҥng ӣ Long

Thành ÿã thӵc hiӋn chính sách xóa nӧ cǊ cӫa nông dân vӟi ÿӏa chӫ, cҩp

ÿҩt cho nông dân nghèo ÿã thӵc sӵ khuyӃn khích phong trào sҧn xuҩt tӵ

túc trong huyӋn. Ӣ các xã ÿã hình thành Ban quҧn thӫ có nhiӋm vө giӳ

gìn tài sҧn cӫa ÿӗng bào khi ÿӏch càn quét, quҧn lý nhӳng ruӝng ÿҩt cӫa

các gia ÿình bӓ vào vùng tҥm chiӃm và ÿѭa vào sҧn xuҩt phөc vө kháng

chiӃn. Ĉһc biӋt, ÿҫu tháng 4-1948, Ӫy ban kháng chiӃn hành chánh

huyӋn Long Thành ÿã thành lұp Hӝi ÿӗng canh nông ӣ xã, có nhiӋm vө

trӵc tiӃp chӍ ÿҥo viӋc ÿҭy mҥnh sҧn xuҩt ӣ ÿӏa phѭѫng. Do ÿó, hàng năm,

huyӋn thu thêm ÿѭӧc vài ngàn giҥ lúa tӯ phong trào sҧn xuҩt, thu thuӃ do

các Ban quҧn thӫ xã ÿѭa vӅ.

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

Cuӕi năm 1948, tә chӭc Ban Chҩp hành Phө nӳ huyӋn Long Thành

ÿѭӧc kiӋn toàn. Sau ÿӧt công tác tӯ xã Long Tân trӣ vӅ, chӏ NguyӉn Thӏ

Luұn (Mѭӡi Tҩt) ÿѭӧc bҫu làm Ĉoàn trѭӣng; chӏ NguyӉn Thӏ Phi YӃn

làm Ĉoàn phó và các ӫy viên: HuǤnh Thӏ Vi, Lê Thanh Phú, Ĉһng TuyӃt

Lҫu, Kha Hӗng Hҥnh, chӏ Sáng, chӏ Phөng... Sau này, các chӏ: Hҥnh, Vi,

Phөng, YӃn ÿѭӧc tӍnh rút lên trên công tác.

Bѭӟc vào năm 1949, tình hình ӣ Xuân Lӝc và các ÿӗn ÿiӅn cao su

gһp nhiӅu khó khăn do thӵc dân Pháp và bӑn tay sai tә chӭc nhiӅu cuӝc

càn quy mô lӟn, ÿӝt phá nhà cӱa, vѭӡn tѭӧc, giӃt sҥch trâu bò, phá hӫy

các phѭѫng tiӋn sҧn xuҩt cӫa nhân dân. Lӵc lѭӧng vǊ trang huyӋn và du

kích liên tөc chӕng càn, thiӃu ÿҥn, thiӃu lѭѫng thӵc, sӭc khӓe giҧm sút.

Mӝt sӕ chi bӝ Ĉҧng cѫ sӣ ӣ Xuân Lӝc không còn hoҥt ÿӝng. Trong khi

ÿó, nҥn ÿói xҧy ra nghiêm trӑng và nhӳng chuyӇn biӃn không tӕt ÿã tác

ÿӝng ÿӃn tѭ tѭӣng cӫa quҫn chúng nhân dân.

Trѭӟc tình hình ÿó, ÿӇ tránh thiӋt hҥi cho dân, ÿӗng thӡi có nhân lӵc

xây dӵng căn cӭ, ''kiӃn thiӃt nӅn kinh tӃ kháng chiӃn'', TӍnh ӫy Biên Hòa

chӫ trѭѫng ÿѭa mӝt sӕ ÿӗng bào ӣ Xuân Lӝc vӅ sinh sӕng tҥi các căn cӭ.

Tә chӭc Phө nӳ tӍnh ÿã cӱ mӝt sӕ cán bӝ kӃt hӧp vӟi Mһt trұn ViӋt Minh,

Ĉoàn Thanh niên... hӛ trӧ ÿѭa nhân dân vӅ các vùng căn cӭ cӫa tӍnh. Hѫn

500 quҫn chúng ӣ Xuân Lӝc ÿã ÿѭӧc ÿѭa ÿӃn khu vӵc Hàng Dài trong

ChiӃn khu Ĉ, thành lұp xã Cӝng Hòa. Hѫn 2.000 công nhân ÿӗn ÿiӅn vӅ

sinh sӕng tҥi các xã: Phѭӟc An, Phѭӟc Thái (huyӋn Long Thành).

Khoҧng 800 ngѭӡi vӅ sinh sӕng ӣ vùng Cѫ Trҥch, Bàu Lâm (huyӋn

Xuyên Mӝc). Mӝt sӕ công nhân, quҫn chúng lao ÿӝng tӯ Bình Lӝc

chuyӇn ÿӃn Võ Ĉҳc (nay thuӝc huyӋn Tánh Linh, tӍnh Bình Thuұn). Tҥi

các vùng lұp nghiӋp mӟi, tә chӭc Phө nӳ ÿã vұn ÿӝng chӏ em trong căn

cӭ góp tӯng chiӃc áo, lon gҥo, giúp ÿӥ nhiӅu hӝ gia ÿình әn ÿӏnh chӛ ӣ,

cùng hӑ phá rүy trӗng hoa màu. Ngѭӡi ÿӃn trѭӟc giúp ngѭӡi ÿӃn sau tăng

gia sҧn xuҩt, góp phҫn xây dӵng và bҧo vӋ căn cӭ, xây dӵng ÿӡi sӕng

mӟi ӣ vùng giҧi phóng.

Ngoài nhiӋm vө sҧn xuҩt, phө nӳ Biên Hòa còn tham gia công tác

hұu cҫn kháng chiӃn mӝt cách tích cӵc. Trong tình hình ÿӏch phong tӓa

kinh tӃ kháng chiӃn, lұp vành ÿai trҳng giӳa vùng dân cѭ và căn cӭ cách

mҥng, nhѭng phө nӳ Biên Hòa ÿã vѭӧt qua mӑi khó khăn, nguy hiӇm ÿӇ

tiӃp tӃ lѭѫng thӵc, thӵc phҭm, thuӕc men, nhu yӃu phҭm... góp phҫn

ÿҧm bҧo ÿӡi sӕng cho hàng ngàn cán bӝ, chiӃn sƭ. Trong căn cӭ ChiӃn

3.2 Page 22

▲back to top

khu Ĉ, tә chӭc Phө nӳ tӍnh ÿã tә chӭc nhӳng lò chӃ biӃn lѭѫng thӵc ӣ

Hàng Dài, trҥi tѭѫng ӣ Ĉҩt Ĉҥo ÿӇ dӵ trӳ và làm lѭѫng khô cung cҩp cho

các cѫ quan, ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi trong căn cӭ. Nguyên vұt liӋu ÿѭӧc chӏ em

thay phiên nhau ÿi mua tӯ các ÿӏa phѭѫng (chӫ yӃu ӣ Bình Chánh). Mӛi

chuyӃn lҩy hàng vӅ căn cӭ có khi phҧi ÿәi bҵng cҧ xѭѫng máu và tính

mҥng. Các chӏ: NguyӉn Thӏ Sáu, NguyӉn Thӏ Tѭ ÿã ÿѭӧc Hӝi giao nhiӋm

vө xây dӵng nhӳng lò sҧn xuҩt thӵc phҭm ÿӇ lâu ÿѭӧc, phөc vө cho cán

bӝ, chiӃn sƭ. Dѭӟi bàn tay khéo léo cӫa các chӏ, ÿұu nành ÿѭӧc chӃ biӃn

thành tѭѫng, bҧo quҧn và dùng lâu dài vүn không hѭ; các loҥi bӝt nӃp,

bӝt gҥo... ÿѭӧc chӃ biӃn thành nhiӅu loҥi bánh cung cҩp cho các chiӃn sƭ

dùng khi hành quân.

NhiӅu tҩm gѭѫng hӝi viên phө nӳ tұn tөy phөc vө công tác hұu cҫn.

Chӏ Phan Mӻ KiӅu phө trách hai trҥm tiӃp tӃ ӣ xã Tân Dân, Mӻ Lӝc ÿӇ

chuyӇn lѭѫng thӵc mua ÿѭӧc tӯ Sài Gòn vӅ ChiӃn khu. Tә chӭc còn

phân công chӏ xuӕng xã Thái ThiӋn (Long Thành) ÿӇ quyên góp tài

chánh, ÿәi tiӅn gӱi mua lѭѫng thӵc. Chӏ HuǤnh Thӏ Bông ÿã tә chӭc

nhiӅu chuyӃn ÿi công tác thành (Sài Gòn, Biên Hòa) mua các loҥi giҩy,

vҧi, ӕng ÿӗng bҵng phѭѫng tiӋn xe ngӵa. NhiӅu lҫn, bҵng sӵ lanh trí, chӏ

ÿã thoát khӓi sӵ kiӇm soát cӫa bӑn lính gác, ÿѭa hàng vӅ căn cӭ.

Nӳ công nhân tҥi các ÿӗn ÿiӅn thuӝc Xuân Lӝc là lӵc lѭӧng chӫ lӵc

trong phong trào ''HǊ gҥo nuôi quân''. Các chӏ ÿã ÿóng góp tӯng ngày

lѭѫng, tӯng lon gҥo chuyӇn ra căn cӭ phөc vө bӝ ÿӝi, du kích ÿӭng chân

trên ÿӏa bàn. Nhӡ phong trào phát triӇn mҥnh, các lӵc lѭӧng vǊ trang vӅ

tác chiӃn trên ÿӏa bàn ÿӅu ÿѭӧc phө nӳ chuҭn bӏ sҹn hұu cҫn. Phө nӳ xã

Bình Hòa tuyên truyӅn, vұn ÿӝng công nhân, quҫn chúng ÿóng góp ÿѭӧc

ba tҩn gҥo, mӝt tҩn khoai, mӝt tҥ mҳm muӕi... ÿҧm bҧo nguӗn lѭѫng thӵc

cho bӝ ÿӝi, du kích trong thӡi gian ÿiӅu nghiên và tұp kích ÿӏch ӣ bót

Bình Lӝc.

Ӣ xã Phú Hӳu (Long Thành), mӛi vө mùa, xã ÿӅu chuyӇn lên huyӋn

mӛi ngày năm ÿӃn sáu ghe, mӛi ghe chӭa hàng tҩn lúa. Các xã: Tuy

Long, Tұp Phѭӟc, mӛi vө lúa thu ÿӃn 600 giҥ. Ĉӗng bào Phѭӟc ThiӅn khi

thu hoҥch mùa màng ÿã chӣ gҫn 10 tҩn lúa ra Gò Ĉá ÿóng góp cho cách

mҥng. Nhӳng nѫi gҫn ÿӗn ÿӏch, ÿӗng bào không ÿóng ÿѭӧc bҵng lúa thì

tӵ nguyӋn chuyӇn ÿóng bҵng tiӅn. Bӕn kho lúa ӣ Bàu Cӕi, Long Nguyên,

ta thu ÿѭӧc khoҧng 32 tҩn ӣ kho Phѭӟc Khánh, gҫn 100 tҩn lúa thѭӡng

xuyên ÿѭӧc nhұp, chuyӇn tӯ sӵ ÿóng góp cӫa ÿӗng bào. Ngoài ra, tҥi các

3.3 Page 23

▲back to top

ÿӏa ÿiӇm: Thái ThiӋn, Phѭӟc An, có nhiӅu kho dӵ trӳ lѭѫng thӵc cӫa ta.

Ӣ các xã ÿӅu thành lұp các ÿӝi dân công, trong ÿó có nhiӅu phө nӳ ÿӇ

phөc vө cho viӋc vұn chuyӇn lѭѫng thӵc.

Tҥi vùng căn cӭ, nhӳng trҥi sҧn xuҩt cӫa Hӝi Phө nӳ tӍnh trѭӟc ÿây

nay ÿѭӧc mӣ rӝng hѫn, trӗng tӍa lúa và các loҥi hoa màu: ÿұu, khoai, bҳp,

rau quҧ... Chӏ em ÿã ÿӝng viên nhau sҧn xuҩt, quyӃt tâm thӵc hiӋn cho

ÿѭӧc viӋc tӵ túc lѭѫng thӵc bӕn tháng trong năm ÿӇ khҳc phөc tình hình

khó khăn chung cӫa tӍnh. Lѭӧng lѭѫng thӵc thu ÿѭӧc qua tăng gia sҧn

xuҩt không chӍ cung cҩp cho Hӝi mà còn tăng cѭӡng cho các ÿѫn vӏ khác

ÿӇ cҧi thiӋn ÿӡi sӕng. Trҥi tѭѫng cӫa Hӝi Phө nӳ ÿã sҧn xuҩt nhӳng sҧn

phҭm ÿѫn giҧn nhѭng rҩt ngon: tѭѫng hành xào, sҧ ӟt kho cá... không ÿӫ

bán và là nguӗn cung cҩp thӵc phҭm chính cho nhiӅu cѫ quan, ÿѫn vӏ bӝ

ÿӝi trong căn cӭ. Vӯa tăng gia sҧn xuҩt vӯa bҧo vӋ căn cӭ, tҥi các xã

trong huyӋn Ĉӗng Nai ÿӅu hình thành ÿӝi nӳ dân quân, hàng ngày cùng

vӟi du kích, bӝ ÿӝi tuҫn tra, canh gác, xây làng chiӃn ÿҩu, bҧo vӋ căn cӭ.

Cán bӝ Hӝi Phө nӳ còn ÿҧm trách nhiӋm vө hѭӟng dүn nhân dân sѫ tán

khi cҫn thiӃt. Tҥi vùng du kích và vùng tҥm chiӃm, cán bӝ Hӝi Phө nӳ

tӍnh kӃt hӧp vӟi lӵc lѭӧng công an, quân báo ÿã mӣ nhiӅu lӟp tұp huҩn

vӅ an ninh, quân báo cho các cѫ sӣ ÿӇ chӏ em có ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi trong

hoҥt ÿӝng hӧp pháp.

Cuӕi năm 1951, ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ và giúp ÿӥ cӫa Ӫy ban kháng chiӃn

hành chánh tӍnh Thӫ Biên, Hӝi Phө nӳ tӍnh ÿã thành lұp nhà bҧo sanh ÿӇ

vӯa phөc vө nhân dân trong căn cӭ vӯa tҥo ÿiӅu kiӋn cho cán bӝ nӳ công

tác. Cѫ sӣ nhà bҧo sanh tӍnh ÿһt tҥi dӕc Bà Nghiêm (Tân Uyên), do ÿӗng

chí HuǤnh Thӏ Bông phө trách. Vӯa hoҥt ÿӝng, phөc vө, nhà bҧo sanh

còn ÿào tҥo nhiӅu lӟp y tá hӝ sinh cho tӍnh. Bӝ phұn cán bӝ làm viӋc tҥi

nhà bҧo sanh trong ÿiӅu kiӋn rҩt khó khăn, thiӃu thӕn vӅ vұt chҩt và y cө

(nhà bҧo sanh có bҧy giѭӡng nҵm). ĈӇ tránh bom pháo cӫa ÿӏch, chӏ em

phҧi ÿào hҫm trú ҭn xung quanh khu vӵc nhà bҧo sanh. Khi giһc càn, hӑ

phҧi thay nhau khiêng các sҧn phө ÿi sѫ tán, bҩt kӇ ngày ÿêm. Vӟi tinh

thҫn trách nhiӋm, các chӏ em làm viӋc tҥi ÿây luôn làm tӕt công tác, ÿҧm

bҧo an toàn các ca sanh, cùng vӟi quân y và dân y tӍnh thӵc hiӋn nӃp

sӕng vӋ sinh, y tӃ trong căn cӭ.

Tháng 10 năm 1952, tình hình ӣ ChiӃn khu Ĉ vô cùng khó khăn khi

bão lөt lӟn ұp ÿӃn. Trӡi mѭa nhѭ trút nѭӟc. Tӯ sông Ĉӗng Nai, sông La

Ngà, sông Bé... nѭӟc dâng cao, ngұp cҧ căn cӭ. Bão lӟn làm cây rӯng ÿә

3.4 Page 24

▲back to top

ngәn ngang. Cѫ quan và các vùng sҧn xuҩt cӫa Hӝi Phө nӳ tӍnh Thӫ Biên

nói riêng và ChiӃn khu Ĉ bӏ ngұp chìm trong bӇ nѭӟc. Các kho lѭѫng

thӵc dӵ trӳ và mùa màng cӫa Hӝi Phө nӳ chѭa kӏp thu hoҥch bӏ tàn phá.

Nҥn ÿói ÿe dӑa nghiêm trӑng ӣ ChiӃn khu Ĉ. Hӝi Phө nӳ tӍnh lâm vào

tình trҥng khó khăn, trong nӛi khó khăn chung cӫa cҧ miӅn Ĉông Nam

bӝ. Trong ÿó, tӍnh Thӫ Biên là tӍnh bӏ thiӋt hҥi nһng nhҩt. (Theo báo cáo

cӫa Nam bӝ gӣi Trung ѭѫng Ĉҧng và Chính phӫ, tӍnh Thӫ Biên là ÿӏa

phѭѫng thiӋt hҥi ÿӃn 80%). Trѭӟc nҥn ÿói nghiêm trӑng, rҩt nhiӅu ÿӗng

bào ӣ ChiӃn khu Ĉ, các vùng giҧi phóng ÿã ÿӃn gһp chính quyӅn ÿӏa

phѭѫng ÿӅ nghӏ ÿѭӧc tҥm thӡi ra vùng tҥm chiӃm tìm cách sӕng qua

ngày. Cҧ nhóm 2 (gӗm khӕi Dân vұn và khӕi Tài chính) nói chung, cѫ

quan phө nӳ nói riêng lâm vào cҧnh thiӃu ÿói. Tӯ tiêu chuҭn ÿѭӧc cҩp là

10 lít gҥo/ngѭӡi/tháng, nay chӍ còn 3 lít gҥo. Sӕ gҥo trên chӍ ÿӫ nҩu cháo

vӟi tӍ lӋ 5% gҥo, còn 95% là lá tàu bay hoһc các thӭ rau, cӫ tӵ kiӃm

ÿѭӧc.

Lӧi dөng tình hình này, thӵc dân Pháp ÿã tә chӭc nhiӅu cuӝc càn và

ÿҭy mҥnh chiӃn tranh tâm lý ÿӕi vӟi cán bӝ, chiӃn sƭ, nhân dân ӣ ChiӃn

khu Ĉ. Cái ÿói cӭ chӵc chӡ ÿe dӑa hҵng ngày, bӋnh tұt phát sinh trong

hoàn cҧnh thiӃu thӕn mӑi bӅ, lҥi thêm chӕng giһc càn... ThӃ nhѭng, chӏ

em vүn trung kiên, vѭӧt qua thӱ thách ÿӇ ÿѭa hoҥt ÿӝng cӫa Hӝi ÿӭng

vӳng. Các cѫ sӣ Hӝi tӯ huyӋn, xã, chӏ em phө nӳ tiӃp tөc vұn ÿӝng ӫng

hӝ, tiӃp tӃ lѭѫng thӵc cho kháng chiӃn, cho căn cӭ. Sau mӝt thӡi gian,

quân dân Thӫ Biên vӯa sҧn xuҩt vӯa chiӃn ÿҩu ÿã әn ÿӏnh ÿѭӧc tình hình

và ÿҭy mҥnh phong trào kháng chiӃn.

3.5. Phө nӳ Biên Hòa tham gia công tác phá hoҥi kinh tӃ cӫa

ÿӏch và ÿҩu tranh chính trӏ.

Trong công tác phá hoҥi kinh tӃ cӫa ÿӏch, thӵc hiӋn chӫ trѭѫng cӫa

Xӭ ӫy Nam bӝ, phө nӳ Biên Hòa ÿã có nhӳng ÿóng góp tích cӵc vӟi các

hoҥt ÿӝng hiӋu quҧ. Ĉһc biӋt, tӯ khi thӵc dân Pháp thӵc hiӋn kӃ hoҥch

''lҩy chiӃn tranh nuôi chiӃn tranh'', khҳp nѫi trên ÿӏa bàn tӍnh, lӵc lѭӧng

nӳ dân quân ÿã phӕi hӧp vӟi bӝ ÿӝi, du kích ÿҭy mҥnh ÿánh phá các

nguӗn lӧi kinh tӃ cӫa ÿӏch. Ĉһc biӋt, phong trào phát triӇn mҥnh ӣ vùng

ÿӗn ÿiӅn cao su các huyӋn: Long Thành, Xuân Lӝc. Lӵc lѭӧng nӳ công

nhân các sӣ ÿã tham gia vào mһt trұn ''cao su chiӃn'' vӟi các hình thӭc ÿa

dҥng: tӯ chһt phá, ÿә mӫ ÿѫn thuҫn ÿӃn thành lұp các ÿӝi ÿһc nhiӋm

chuyên phá hoҥi cây cao su, làm giҧm tӕc ÿӝ sҧn xuҩt, thu hoҥch thành

3.5 Page 25

▲back to top

phҭm và lӧi nhuұn cӫa giӟi chӫ. Vùng Long Thành, phө nӳ các xã: Tuy

Long, Phѭӟc Long... ÿã vұn ÿӝng nhiӅu chӏ em tham gia, phӕi hӧp vӟi

các lӵc lѭӧng thanh niên, du kích phá hoҥi các ÿӗn ÿiӅn cӫa tѭ bҧn Pháp

trên ÿӏa bàn. Nӳ công nhân các ÿӗn ÿiӅn ÿã phӕi hӧp vӟi các ÿӝi ÿһc

nhiӋm phá hoҥi kinh tӃ cӫa ÿӏch, gây cho ÿӏch nhiӅu tәn thҩt, góp phҫn

trong thành tích chung cӫa toàn tӍnh. Trong công tác phá hoҥi kinh tӃ cӫa

ÿӏch, trên mһt trұn ''cao su chiӃn'', trong năm 1948, tӍnh Biên Hòa ÿã phá

1.952 mүu vѭӡn cây, ÿӕt hoһc ÿә 252.797 kg mӫ, ÿұp 35.000 chén hӭng

mӫ, ÿӝt phá 150 nhà và nhiӅu máy móc. Năm 1949, ta chһt phá 503 mүu,

vҥt vӓ 557 mүu vѭӡn cao su, gây thiӋt hҥi cho ÿӏch 5.091.000 ÿӗng.

Trong 6 tháng ÿҫu năm 1950, công nhân các ÿӗn ÿiӅn: An Lӝc, Bình Lӝc

ÿã ÿӕt 2.100 tҩn mӫ, phá 6 xe cam nhông, gây thiӋt hҥi cho tѭ bҧn ÿӗn

ÿiӅn hѫn 2 triӋu ÿӗng. Tҥi sӣ cao su Trҧng Bom, vào ngày 19-5-1950,

công nhân ÿã ÿӕt nhà xông mӫ lӟn nhҩt trong hӋ thӕng chӃ biӃn cӫa

Công ty Cao su Ĉӗng Nai (LCD), ÿӕt 34.200 kg mӫ, 28 xe phѫi cӫi.

Công tác phá hoҥi cao su ngày càng phát triӇn và sau này ÿѭӧc ÿiӅu

chӍnh phѭѫng thӭc: thay vì chһt phá cây cao su sӁ ҧnh hѭӣng ÿӃn nguӗn

tài nguyên cӫa ÿҩt nѭӟc sau này, các ÿӝi ÿһc nhiӋm và công nhân chuyӇn

hѭӟng nhҵm làm giҧm tiӃn ÿӝ sҧn xuҩt, mӭc thu hoҥch thành phҭm và lӧi

nhuұn thu ÿѭӧc cӫa tѭ bҧn Pháp (phá thành phҭm cao su, thu chén ÿӵng

mӫ, tháo gӥ máy móc...) ÿӇ xây dӵng nӅn kinh tӃ phөc vө kháng chiӃn

lâu dài.

Ĉӗng thӡi, Hӝi Phө nӳ các ÿӏa phѭѫng ÿã kӃt hӧp chһt chӁ vӟi Liên

ÿoàn Cao su Biên Hòa, chӍ ÿҥo công nhân ÿҩu tranh bҧo vӋ quyӅn lӧi

chính ÿáng cho ÿӝi ngǊ cӫa mình. Tӯ năm 1948 - 1950, nhӳng cuӝc ÿҩu

tranh cӫa công nhân mà trong ÿó lӵc lѭӧng nӳ chiӃm sӕ lѭӧng ÿông ÿҧo

ÿã nә ra liên tөc. Ngày 1-5-1948, nӳ công nhân ӣ Suӕi Tre, An Lӝc ÿã

ÿӗng loҥt úp thùng, không ra lô cҥo mӫ. Năm 1949, nӳ công nhân ӣ Núi

Ĉӓ ÿã làm nòng cӕt cho cuӝc ÿҩu tranh ÿòi tăng lѭѫng; công nhân Ĉӗn

ÿiӅn Cҭm Mӻ ÿình công. Nhân ngày Quӕc tӃ Lao ÿӝng ( 1-5-1949), công

nhân các sӣ: Dҫu Giây, An Lӝc, Cҭm Mӻ ÿã phӕi hӧp, hӛ trӧ ÿҩu tranh

ÿѭa kiӃn nghӏ ÿòi cҧi thiӋn chӃ ÿӝ nhà ӣ, y tӃ. Mӝt sӕ yêu sách cӫa công

nhân ÿѭӧc chӫ sӣ giҧi quyӃt: cҩp thuӕc khi bӋnh tұt, tăng lѭѫng. Trong

năm 1950, vùng ÿӗn ÿiӅn cao su, nӳ công nhân ÿã sôi nәi tham gia vào

các cuӝc ÿҩu tranh chính trӏ, ÿòi dân sinh dân chӫ, do cán bӝ Liên ÿoàn

Cao su tӍnh phát ÿӝng. Ngày 3-4-1950, hѫn 2.500 công nhân tӯ các ÿӗn

ÿiӅn: Dҫu Giây, An Lӝc, Bình Lӝc ÿã ÿӗng loҥt kéo lên văn phòng chӫ

3.6 Page 26

▲back to top

sӣ ÿѭa kiӃn nghӏ ÿòi tăng lѭѫng, làm viӋc ÿúng giӡ qui ÿӏnh, ÿӗng thӡi

nêu khҭu hiӋu phҧn ÿӕi ÿӃ quӕc Mӻ viӋn trӧ cho thӵc dân Pháp, can thiӋp

vào ViӋt Nam. Nhân kӹ niӋm ngày Quӕc tӃ Lao ÿӝng (l-5-1950), 2.000

công nhân vùng Xuân Lӝc ÿã biӇu tình, tuҫn hành và ÿѭa ra hàng loҥt

yêu sách ÿòi giӟi chӫ và chính quyӅn ÿӏch giҧi quyӃt. Trѭӟc khí thӃ ÿҩu

tranh cӫa công nhân, giӟi chӫ ÿӗn ÿiӅn buӝc phҧi chҩp nhұn và cam kӃt

lҫn lѭӧt giҧi quyӃt nhӳng yêu sách công nhân ÿѭa ra. Qua ÿҩu tranh, ÿӝi

ngǊ công nhân nói chung, lӵc lѭӧng nӳ công nhân nói riêng ngày càng

trѭӣng thành, góp phҫn quan trӑng trong cuӝc kháng chiӃn chӕng kҿ thù

xâm lѭӧc.

Năm 1950, thӵc dân Pháp ÿҭy mҥnh tӕc ÿӝ bình ÿӏnh Nam bӝ. Trên

chiӃn trѭӡng Biên Hòa, ÿӏch tăng cѭӡng ÿánh vào các vùng căn cӭ du

kích, ÿӗng thӡi xây dӵng vành ÿai trҳng, gom dân ra vùng tҥm chiӃm và

vùng du kích nhҵm bao vây, cô lұp vùng căn cӭ cách mҥng. Các ÿӏa bàn

thӏ xã, thӏ trҩn, ÿӏch cӫng cӕ bӝ máy tay sai, gián ÿiӋp, kiӇm soát gҳt gao

ngѭӡi dân, tăng cѭӡng bҳt lính. ĈӇ tiӃp sӭc cho thӵc dân Pháp tiӃp tөc

xâm lѭӧc nѭӟc ta, ÿӃ quӕc Mӻ ÿѭa hai tàu chiӃn ÿӃn Sài Gòn. Trѭӟc

hành ÿӝng cӫa kҿ thù, TӍnh ӫy Biên Hòa ÿã chӍ ÿҥo ÿҭy mҥnh vǊ trang

tuyên truyӅn, ÿһc biӋt tiӃn hành vào thӏ xã Biên Hòa ÿӇ cùng phӕi hӧp

vӟi nhân dân toàn Nam bӝ lên án hành ÿӝng can thiӋp cӫa ÿӃ quӕc Mӻ.

Ĉêm 27-3-1950, cán bӝ Hӝi Phө nӳ huyӋn Vƭnh Cӱu kӃt hӧp vӟi Ĉҥi ÿӝi

Lam Sѫn ÿã ÿӝt nhұp vào thӏ xã Biên Hòa, mӣ cuӝc vǊ trang tuyên

truyӅn tҥi Dѭӥng trí viӋn Biên Hòa. Cán bӝ Hӝi ÿã phân phát hàng trăm

truyӅn ÿѫn mang nӝi dung: ''Ĉҧ ÿҧo thӵc dân Pháp xâm lѭӧc và bӑn tay

sai bù nhìn!'', ''Ĉҧ ÿҧo ÿӃ quӕc Mӻ can thiӋp vào nӝi bӝ ViӋt Nam!'' và

nêu rõ thiӋn chí hòa bình cӫa nhân dân ta.

Trong năm 1952, lӧi dөng lǊ lөt ÿã phá hoҥi mùa màng cӫa ta

trong căn cӭ, nhiӅu lҫn, ÿӏch tә chӭc cѭӟp lúa cӫa ÿӗng bào sau khi thu

hoҥch. Tҥi mӝt sӕ ÿӏa bàn, các mҽ, các chӏ ÿã cùng nhau bao vây cҧn xe,

ÿҩu tranh vӟi bӑn lính: ''Bão lөt làm mùa màng thҩt bát, dân chӏu ÿói chӏu

khә. Mҩy chú cǊng có gia ÿình, mҩy chú có muӕn gia ÿình mình chӃt ÿói

không? Bà con ӣ ÿây có khác gì gia ÿình mҩy chú''. Trѭӟc lý lӁ có tình,

có lý cӫa các mҽ, các chӏ, bӑn lính ÿã bӓ ÿi. NhiӅu cuӝc ÿҩu tranh cӫa

nhân dân ta ÿã thҳng lӧi, góp phҫn cho công tác tuyên truyӅn vӅ ÿѭӡng

lӕi cách mҥng, ÿӏch ngөy vұn có hiӋu quҧ cao.

3.6. Phө nӳ Biên Hòa tham gia công tác hұu phѭѫng quân ÿӝi.

3.7 Page 27

▲back to top

Ӣ Biên Hòa, tӯ vùng căn cӭ, vùng tӵ do ÿӃn vùng tҥm chiӃm, tә

chӭc Hӝi mҽ chiӃn sƭ ÿӅu có mһt, vӯa phөc vө vӯa ÿӝng viên tinh thҫn

kháng chiӃn cӫa bӝ ÿӝi; thӇ hiӋn sӵ gҳn bó, ÿoàn kӃt ''quân dân nhѭ cá

vӟi nѭӟc''. Các mҽ, các chӏ trong Hӝi ÿӅu có chӗng, con, anh em... tham

gia kháng chiӃn. Vì vұy, hӑ xem bӝ ÿӝi nhѭ ngѭӡi thân, ÿӝng viên, giúp

ÿӥ mӑi mһt. Tình yêu thѭѫng con cháu, yêu thѭѫng chiӃn sƭ ÿã hòa lүn

trong lòng yêu nѭӟc cӫa các mҽ, các chӏ. Lӵc lѭӧng vǊ trang cách mҥng

ÿóng quân, tác chiӃn ӣ bҩt kǤ nѫi ÿâu, Hӝi Phө nӳ xã ÿӅu tә chӭc các mҽ,

các chӏ ÿӃn giúp ÿӥ tұn tình. ViӋc kӃt nghƭa giӳa Hӝi vӟi các ÿѫn vӏ bӝ

ÿӝi thӇ hiӋn mӕi quan hӋ bӅn vӳng giӳa quân vӟi dân, góp phҫn ÿӝng

viên sӭc chiӃn ÿҩu cho bӝ ÿӝi. Bӝ ÿӝi trú quân, các mҽ, các chӏ vұn ÿӝng

bà con tiӃp tӃ lѭѫng thӵc, nhu yӃu phҭm... NhiӅu nѫi, Hӝi tә chӭc cho

các mҽ, các chӏ ÿӃn thăm, úy lҥo bӝ ÿӝi, giúp ÿӥ tұn tình bӳa ăn, vá tӯng

tҩm áo.

Hӝi mҽ chiӃn sƭ huyӋn Xuân Lӝc là cѫ sӣ vӳng chҳc cho hoҥt ÿӝng

cӫa chiӃn sƭ, bӝ ÿӝi khi vӅ công tác ӣ ÿӏa phѭѫng. Ӣ ҩp Cây Da (xã Bình

Lӝc) có má Mѭӡi Thӱ. Vùng Ruӝng Tre (xã Bҧo Chánh) có má Hai Lӵc.

Tҥi Hàng Gòn có chӏ NguyӉn Thӏ Hҥnh (KiӇu). Ӣ An Lӝc có chӏ Trҫn

Thӏ Nhҥn. Tҥi xã Bҧo Vinh có cô Út Hoa. Ngay trong nӝi ô thӏ trҩn Xuân

Lӝc có các má: NguyӉn Thӏ Mùi, NguyӉn Thӏ Mҫu, NguyӉn Thӏ Ba,

NguyӉn Thӏ Xuân, chӏ Bích Vân. Bҵng nhiӅu hình thӭc, má NguyӉn Thӏ

Vӻ ÿã khéo léo vұn ÿӝng ÿӇ ÿӗng bào tӵ nguyӋn ÿóng góp tiӅn bҥc, nhu

yӃu phҭm, lѭѫng thӵc gӣi ra căn cӭ hàng tháng. Trong công tác ÿӏch

ngөy vұn, má thu nhұn nhiӅu súng, ÿҥn ÿӫ loҥi cӫa tӅ ngөy, tә chӭc

ÿѭӡng dây liên lҥc xuyên suӕt tӯ nӝi ô ra mұt khu cӫa huyӋn.

Ӣ ҩp Bà Ký (Tuy Long, Long Thành), các má: Tѭ Lөa, Lê Thӏ

Ngѭu, Sáu Quí, Năm Ngôn... ÿã vұn ÿӝng ÿѭӧc nhiӅu chӏ em tình nguyӋn

giúp ÿӥ bӝ ÿӝi: may vá quҫn áo, quyên góp gҥo, nҩu cѫm, quyên tiӅn

mua thuӕc chӳa bӋnh trong suӕt thӡi gian dài. ChiӃn sƭ ÿѭӧc các má tұn

tөy chăm lo nhѭ con cháu trong gia ÿình. ChӍ trong thӡi gian ngҳn, Hӝi

mҽ chiӃn sƭ xã Tuy Long ÿã hình thành và có 96 bà mҽ tham gia. Má

NguyӉn Thӏ KiӇn là cѫ sӣ cách mҥng tҥi xã Phѭӟc Long. Má sҹn lòng

cho cán bӝ kháng chiӃn ÿӏa phѭѫng mѭӧn căn nhà cӫa mình làm nѫi làm

viӋc ÿӗng thӡi còn ÿi vұn ÿӝng tài chánh và lҩy tin tӭc ÿӇ phөc vө cho

lӵc lѭӧng du kích, quân báo vӅ hoҥt ÿӝng.

3.8 Page 28

▲back to top

Phong trào giúp ÿӥ, chăm sóc bӝ ÿӝi cӫa xã Tuy Long, Tұp Phѭӟc

nhanh chóng lan rӝng ra các xã khác. Nhѭ ӣ xã Phѭӟc Nguyên, Hӝi mҽ

chiӃn sƭ có 86 bà mҽ tham gia. Ӣ các xã: Thái ThiӋn, Phѭӟc Thӑ, Phѭӟc

An, Phú Hӝi... có hàng trăm bà mҽ tӵ nguyӋn gia nhұp Hӝi. Cҧ huyӋn

Long Thành có hàng ngàn bà mҽ là hӝi viên Hӝi mҽ chiӃn sƭ. Các dӏp lӉ,

tӃt, các mҽ, các chӏ ÿã quyên góp ÿѭӧc rҩt nhiӅu bánh trái, gҥo nӃp ӫng

hӝ bӝ ÿӝi. Ӣ vùng Phѭӟc Khánh, hàng tháng, các mҽ, các chӏ ÿã tә chӭc

mua gҥo, thuӕc men ÿi thăm thѭѫng binh và bӝ ÿӝi, mӛi lҫn tӯ 30 ÿӃn 50

ngѭӡi. Vҩt vҧ nhҩt là khi gһp lúc ÿӏch ÿi càn, các mҽ, các chӏ phҧi lӝi

sình, khiêng ghe ÿi mҩy cây sӕ mӟi ÿѭa hàng tӟi nѫi bӝ ÿӝi ÿóng quân.

Trong mӝt lҫn ÿӏch càn, có bҧy chiӃn sƭ bӏ thѭѫng không kӏp ÿѭa ra căn

cӭ, các mҽ, các chӏ ÿã ÿѭa các anh vào trong nhà thӡ, vұn ÿӝng linh mөc

cӫa xӭ ÿѭa ÿi chӳa trӏ. Sau khi ÿiӅu trӏ xong, các mҽ, các chӏ tә chӭc ÿѭa

các anh vӅ ÿѫn vӏ. Khi bӝ ÿӝi vӅ làng, phө nӳ cҧ xã hăng hái lo tӯng bӳa

ăn. Tҥi xã Phѭӟc ThiӅn, mӝt ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi vӅ ÿóng quân ÿӝt xuҩt ӣ rӯng

Giӗng, BӃn Cam, ÿã nhӡ Hӝi mҽ giúp ÿӥ lѭӧng thӵc. Má Mѭӡi Hoàng

nhanh chóng vұn ÿӝng nhân dân và trong vòng hai tiӃng ÿӗng hӗ ÿã lo

bӳa cѫm trѭa tѭѫm tҩt, kӏp thӡi cho 70 chiӃn sƭ. NhiӅu cán bӝ cӫa huyӋn

vӅ ÿӏa phѭѫng công tác, các mҽ ÿã cho mѭӧn nhà, mѭӧn ghe, mѭӧn xe

ngӵa ÿӇ hoҥt ÿӝng.

Hӝi mҽ chiӃn sƭ huyӋn Long Thành ÿã tuyên truyӅn, huy ÿӝng

nhiӅu ngѭӡi tham gia mua công trái kháng chiӃn trӏ giá hàng trăm nghìn

ÿӗng ÿӇ gây quӻ cho kháng chiӃn. Chính tӯ nhӳng tҩm lòng yêu nѭӟc ҩy

mà chính quyӅn cách mҥng Long Thành có tiӅn mua lѭӧng thӵc, thӵc

phҭm, thuӕc men, hóa chҩt, ÿҥn dѭӧc... cung cҩp cho lӵc lѭӧng vǊ trang

chiӃn ÿҩu, góp phҫn xây dӵng các xѭӣng quân giӟi trên ÿӏa bàn.

Không chӍ giúp ÿӥ vӅ mһt vұt chҩt, các mҽ còn cѭu mang các

chiӃn sƭ nhѭ con cӫa mình, làm ҩm lòng các ÿӗng chí bӝ ÿӝi tӯ miӅn Bҳc,

miӅn Trung tham gia chiӃn ÿҩu ӣ Nam bӝ. Hӝi Phө nӳ ÿã vұn ÿӝng mӛi

mҽ ÿӥ ÿҫu mӝt chiӃn sƭ. Ӣ xã Phú Hӝi (huyӋn Long Thành), các mҽ ÿã tә

chӭc nuôi giҩu, ÿӥ ÿҫu cho chiӃn sƭ Ĉҥi ÿӝi Lam Sѫn trong quá trình

ÿӭng chân tҥi ÿӏa phѭѫng. Hӝi Phө nӳ, Hӝi mҽ ÿã vұn ÿӝng ÿѭӧc nhiӅu

chӏ em hӝi viên lҩy chӗng chiӃn sƭ, thѭѫng binh. Các chӏ nhѭ: chӏ Giӳ,

chӏ Hѭӟng (Phú Hӝi), chӏ Lý (Phѭӟc Nguyên), chӏ NguyӉn Thӏ Ĉӗng

(Long Tân) ÿã xây dӵng gia ÿình vӟi nhӳng ÿӗng chí thѭѫng binh, tҥo

chӛ dӵa vӳng chҳc, ÿӝng viên bӝ ÿӝi chiӃn ÿҩu. ViӋc làm này ÿã góp

phҫn xóa bӓ nhӳng mһc cҧm cho cán bӝ, chiӃn sƭ bӏ thѭѫng tұt không còn

3.9 Page 29

▲back to top

tham gia chiӃn ÿҩu, ÿӗng thӡi thӇ hiӋn tình thѭѫng, nghƭa nһng giӳa quân

vӟi dân.

Ӣ nhiӅu vùng tranh chҩp giӳa ta và ÿӏch, trong các ÿӧt chӕng càn,

các mҽ, các chӏ ÿã tham gia công tác y tӃ, chăm sóc thѭѫng bӋnh binh

mӝt cách chu ÿáo. Bӝ ÿӝi bӏ thѭѫng chѭa kӏp rút vӅ cӭ ÿѭӧc các mҽ, các

chӏ ÿѭa vӅ ''an dѭӥng ÿiӅu trӏ'' tҥi nhà. Ӣ xã Phú Hӝi có má Sáu Tòng

luôn chăm sóc cán bӝ, bӝ ÿӝi mӛi khi bӏ thѭѫng và sau ÿó tìm cách liên

lҥc ÿѭa hӑ vӅ ÿѫn vӏ. Má Mѭӡi Thҽo luôn thӇ hiӋn nhӳng nghƭa cӱ cao

quý. Nhӳng cán bӝ, chiӃn sƭ cӫa ta bӏ ÿӏch phөc kích, sát hҥi vҩt xác thì

má tìm ÿӃn hay xin vӅ lo chôn cҩt chu ÿáo.

Hӝi Phө nӳ xã Tam HiӋp (huyӋn Châu Thành) do chӏ NguyӉn Thӏ

LiӅu (Bҥc) phө trách ÿã tә chӭc các mҽ, các chӏ vӯa tiӃp tӃ vӯa chăm sóc

cho bӝ ÿӝi TiӇu ÿoàn Quang Trung chiӃn ÿҩu trên ÿӏa bàn. Cán bӝ, chiӃn

sƭ TiӇu ÿoàn không bao giӡ quên ÿѭӧc hình ҧnh ÿôn hұu cӫa má Tѭӟc ÿã

bón tӯng muӛng cháo cho bӋnh binh; ÿun nѭӟc, lau rӱa, băng bó vӃt

thѭѫng cho chiӃn sƭ và dӏu dàng an ӫi; ÿêm ÿêm ngӗi canh gác, quҥt mát

cho anh em ngӫ yên. Má Tám Vân, chӏ Ba DiӋu... tuy nhà khó khăn vүn

dành dөm tiӅn cӫa ӫng hӝ kháng chiӃn, nuôi giҩu anh em bӝ ÿӝi, ÿӗng

thӡi còn vұn ÿӝng chӗng, con hăng hái công tác, chiӃn ÿҩu. NhiӅu mҽ,

nhiӅu chӏ ÿi ra chiӃn khu thăm bӝ ÿӝi ÿã mang theo kim, chӍ và dành

hàng buәi vá quҫn áo cho chiӃn sƭ. Ӣ xã Bӱu Hòa, HiӋp Hòa, nhӳng hҫm

bí mұt ӣ bӡ ao, mé sông, góc bӃp, dѭӟi bàn thӡ, chuӗng gia súc... ÿӅu

ÿѭӧc các mҽ ÿào và giӳ bí mұt, ÿón cán bӝ vӅ hoҥt ÿӝng. Hӑ ÿem cҧ tính

mҥng cӫa bҧn thân, gia ÿình ÿӇ ÿҧm bҧo an toàn cho cán bӝ, chiӃn sƭ an

tâm công tác. Xã Bӱu Hòa có má HuǤnh Thӏ Mè là mҽ hai chiӃn sƭ, bӏ

giһc ÿӕt nhà ba lҫn và thѭӡng xuyên bӏ ÿӏch hăm dӑa vүn không nao

núng tinh thҫn, mӝt lòng tin tѭӣng vào cách mҥng, vào kháng chiӃn thành

công.

Công tác quyên góp ӫng hӝ kháng chiӃn bҵng hình thӭc ''HǊ gҥo

nuôi quân'' ÿã trӣ thành phә biӃn trong nhân dân Biên Hòa nói chung và

phө nӳ nói riêng suӕt cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp. Tӯ trong căn cӭ

cách mҥng ÿӃn vùng du kích, vùng tҥm chiӃm, tә chӭc Phө nӳ ÿã phát

ÿӝng mӛi gia ÿình dành mӛi ngày mӝt nҳm gҥo ÿӇ giúp ÿӥ, ӫng hӝ cách

mҥng.

Ӣ các vùng căn cӭ, tinh thҫn tiӃt kiӋm ÿѭӧc chӏ em thӵc hiӋn tӕt,

góp phҫn tҥo thêm lѭӧng thӵc ÿӇ tѭѫng trӧ, giúp ÿӥ các cѫ quan, ÿѫn vӏ

3.10 Page 30

▲back to top

vǊ trang. Trong các vùng ÿӏch tҥm chiӃm, ӣ các ÿӗn ÿiӅn cao su, dù ÿӏch

kiӇm soát gҳt gao, khӫng bӕ dã man, nhѭng các mҽ, các chӏ vүn chҳt chiu

dành tӯng ÿӗng tiӅn, lon gҥo gӣi ra căn cӭ, tiӃp tӃ cho cán bӝ, bӝ ÿӝi.

Phú Mӻ, Mӻ Hӝi (Long Thành) là hai xã có nhiӅu ÿӗn bót, ÿӏch kiӇm

soát gҳt gao, nhѭng trong năm 1948 ÿã có ÿӃn 300 hӝ tham gia phong

trào ''HǊ gҥo nuôi quân''. Tҥi các ÿӏa bàn khác, phong trào này cǊng phát

triӇn rӝng khҳp nhѭ: 100% hӝ gia ÿình trong ChiӃn khu Phѭӟc An, 250

hӝ ӣ vùng tӵ do Tam Phѭӟc, 150 hӝ ӣ xã Tam An, 148 hӝ ӣ xã Phѭӟc

Khánh, 146 hӝ ӣ xã Phú Hӳu, 197 gia ÿình ӣ Phѭӟc Thành, 70% sӕ gia

ÿình ӣ Phѭӟc ThiӅn, 200 hӝ ӣ làng kháng chiӃn Long An... Suӕt trong

nhiӅu năm, mӛi tháng, Hӝi mҽ chiӃn sƭ ÿӃn tӯng hӝ gia ÿình thu gom ÿѭa

vӅ ''kho lѭѫng kháng chiӃn'' cӫa xã ÿӇ chuyӇn vӅ căn cӭ. Tinh thҫn tӵ

nguyӋn cӫa ÿӗng bào, trách nhiӋm cӫa tә chӭc Hӝi Phө nӳ, Hӝi mҽ chiӃn

sƭ rҩt cao. Chính nguӗn lѭӧng thӵc ÿѭӧc tiӃt kiӋm này ÿã góp phҫn quan

trӑng cho viӋc khҳc phөc nҥn ÿón, duy trì hoҥt ÿӝng cách mҥng trong

nhӳng năm tháng ÿҫy khó khăn khi thiên tai, ÿӏch hӑa. Nghƭa tình cӫa các

mҽ, các chӏ thұt cao ÿҽp, thұt ÿáng qúi và ÿã ÿi vào lӡi ca mӝc mҥc chân

tình:

M͟i l̯n xúc g̩o ra vo,

Nhͣ con ti͉n tuy͇n h͙t cho n̷m ÿ̯y.

Mong ngày ÿánh th̷ng gi̿c Tây,

Nam B̷c sum v̯y, con ḿ g̿p nhau.

Sͣm mai h͙t g̩o ra vo,

Nhͣ Ĉoàn V͏ qu͙c h͙t cho n̷m ÿ̯y.

M͡t tháng là ba m˱˯i ngày,

M͡t ngày m͡t n̷m, nhͣ rày V͏ qu͙c quân.

3.7. Phө nӳ Biên Hòa tham gia xây dӵng lӵc lѭӧng vǊ trang

và ÿҩu tranh vǊ trang chӕng thӵc dân Pháp xâm lѭӧc.

Trong suӕt cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp, phong trào vұn ÿӝng

tòng quân, phөc vө chiӃn ÿҩu và trӵc tiӃp tham gia chiӃn ÿҩu có sӵ ÿóng

góp lӟn cӫa phө nӳ Biên Hòa.

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

Phө nӳ Biên Hòa ÿã giӳ vai trò nòng cӕt trong viӋc vұn ÿӝng

chӗng, con, ngѭӡi thân lên ÿѭӡng kháng chiӃn. Các mҽ và chӏ em trong

Hӝi ÿã ÿӃn tӯng gia ÿình tuyên truyӅn, vұn ÿӝng, góp công góp cӫa giúp

các gia ÿình có thanh niên thoát ly ÿi kháng chiӃn. Vùng ÿӗn ÿiӅn cao su,

chӏ em công nhân ÿã thay chӗng lao ÿӝng, nuôi con ÿӇ chӗng yên tâm

chiӃn ÿҩu. Công viӋc ӣ nhà, dù có nhiӅu khó khăn gian khә, hӑ vүn chҩp

nhұn ÿӇ ngѭӡi thân tham gia chiӃn ÿҩu chӕng kҿ thù, mong ÿӃn ngày ÿӝc

lұp. Tinh thҫn ÿӝng viên tòng quân sôi nәi ҩy ÿã ÿѭӧc thӇ hiӋn trong mӝt

sӕ câu thѫ:

Thanh niên r˱ͥng c͡t n˱ͣc nhà.

Sao không ra tr̵n ÿ͋ mà di͏t Tây.

Anh ÿâm, anh b̷n cho hay.

Ĉ͋ rút ng̷n ngày Tây b̷n l̩i ta.

Ai ÿi ÿͫi vͣi em cùng,

ÿ͋ em ḽy áo cho ch͛ng em ÿi.

Ra khu ÿ͡c l̵p v̵y thì,

cùng nhau tranh ÿ̭u t͡i gì ͧ ÿây.

Con ÿ˱ͥng kháng chi͇n ÿ́p sao.

Tòng quân gi͇t gi̿c, xi͇t bao ân tình.

Khi quê hѭѫng bӏ ÿӏch chiӃm, nhiӅu phө nӳ Biên Hòa ÿã rӡi cuӝc

sӕng chӕn ÿô thӏ tҧn cѭ vӅ các vùng nông thôn, rӯng núi ÿӇ kháng chiӃn.

Chӏ em bám ÿҩt vӯa sҧn xuҩt vӯa tham gia vào lӵc lѭӧng dân quân du

kích, rào làng chiӃn ÿҩu, chӕng ÿӏch ruӗng càn, phá hoҥi kinh tӃ ÿӏch, bҧo

vӋ căn cӭ...

Tháng 12-1947, thӵc hiӋn sӵ chӍ ÿҥo cӫa Phòng dân quân Nam bӝ

(lúc bҩy giӡ do ÿӗng chí Lê Duҭn phө trách), ÿӇ xây dӵng lӵc lѭӧng vǊ

trang 3 thӭ quân, TӍnh ӫy Biên Hòa ÿã thành lұp TӍnh ÿӝi bӝ dân quân do

ÿӗng chí Cao Văn Bә làm TӍnh ÿӝi trѭӣng, ÿӗng chí NguyӉn Thӏ Minh

NguyӋt làm TӍnh ÿӝi phó. Các tә chӭc dân quân tӯ cҩp huyӋn xuӕng xã

4.2 Page 32

▲back to top

trên toàn tӍnh ÿӅu có các thành viên cӫa Ban Chҩp hành Hӝi Phө nӳ các

cҩp cӱ sang, phө trách công tác nӳ dân quân.

Ban Chҩp hành Hӝi Phө nӳ tӍnh ÿã cӱ ÿӗng chí NguyӉn Thӏ

Hѭӡng là cán bӝ cӫa Hӝi tham gia Ban chӍ huy Thӏ ÿӝi Biên Hòa, vӟi

nhiӋm vө là phӕi hӧp vӟi các xã ÿӝi, Hӝi Phө nӳ xã vұn ÿӝng chӏ em

tham gia lӵc lѭӧng quân dân và huҩn luyӋn các ÿӝi nӳ dân quân. Tҥi hai

xã: An Hòa và Long Hѭng, ÿӗng chí NguyӉn Thӏ Hѭӡng ÿã tә chӭc

nhiӅu lӟp huҩn luyӋn dân quân, thu hút nhiӅu chӏ em tham gia. Chӏ TriӋu

Thӏ Phi Khanh, nhân viên Dѭӥng trí viӋn Biên Hòa ÿã thoát ly kháng

chiӃn, tham gia vào lӵc lѭӧng vǊ trang du kích tұp trung huyӋn Tân

Uyên. Chӏ ÿѭӧc Ban chӍ huy TӍnh ÿӝi rút vӅ Ban huҩn luyӋn quân sӵ;

phө trách du kích chiӃn, mӣ lӟp huҩn luyӋn cho nӳ dân quân ӣ huyӋn

Long Thành.

Thӵc hiӋn sӵ chӍ ÿҥo cӫa TӍnh Hӝi, Hӝi Phө nӳ các xã ÿã vұn ÿӝng

thành lұp ÿѭӧc các ÿӝi nӳ dân quân làm nhiӋm vө canh gác bҧo vӋ xóm

làng và làm trinh sát cho bӝ ÿӝi. Khi có giһc càn, ÿӝi nӳ dân quân làm

nhiӋm vө bám sát ÿӏch và báo ÿӝng bҵng mõ tre cho nhân dân tránh,

ÿӗng thӡi báo tin cho bӝ ÿӝi, du kích tә chӭc lӵc lѭӧng ÿánh ÿӏch. Trong

công tác tuyên truyӅn, nhӡ biӃt vұn ÿӝng theo phѭѫng châm ''giһc ÿӃn

nhà, ÿàn bà cǊng ÿánh", Hӝi Phө nӳ ÿã xây dӵng ÿѭӧc phong trào tұp

luyӋn quân sӵ ӣ các ÿӏa phѭѫng khá sôi nәi. Các xã: Long Bình, Long

Hѭng, Phѭӟc Tân ӣ khu 2, huyӋn Vƭnh Cӱu ÿã thành lұp ÿѭӧc mӝt trung

ÿӝi nӳ dân quân (mӛi xã mӝt tiӇu ÿӝi) do chӏ Ba Phҧi làm ÿӝi trѭӣng và

chӏ Tám Ĉҫm làm ÿӝi phó. Không chӍ canh giӳ làng, xã, các ÿӝi nӳ dân

quân còn làm nhiӋm vө tiӃp tӃ lѭѫng thӵc, tә chӭc các tә vұn chuyӇn

xuӕng khu vӵc sông Buông (xã Phѭӟc Tân) tҧi lúa vӅ rӯng Phѭӟc Cang

cho bӝ ÿӝi. Ӣ xã Tân Phong, các chӏ em tham gia chuҭn bӏ cѫm ÿùm,

cѫm vҳt dӵ huҩn luyӋn ba tháng liӅn. Ba tiӇu ÿӝi nӳ dân quân vӟi quҫn

túm ӕng cǊng lăn lê, bò toài, bҳn súng, ném lӵu ÿҥn, gài chông, chôn

mìn...

Ӣ Long Thành, chӏ Võ Thu Lan (Võ Thӏ Muӕn) vӯa công tác ӣ

Hӝi Phө nӳ vӯa kiêm xã ÿӝi phó xã Phѭӟc Tân, luôn có mһt trong công

tác vұn ÿӝng quҫn chúng và cùng ÿӝi du kích bám sát chiӃn trѭӡng chӕng

ÿӏch càn quét. Xã Phѭӟc Long có chӏ NguyӉn Thӏ Cҫu; xã Phѭӟc Thӑ có

chӏ Mѭӡi Bi, chӏ Trѭӟc phө trách xã ÿӝi ÿã tә chӭc dân quân du kích

4.3 Page 33

▲back to top

thành nhӳng tiӇu ÿӝi, phân ÿӝi, phân công canh gác, vұn chuyӇn lѭѫng

thӵc, phá hoҥi giao thông ÿӏch.

Trong chiӃn dӏch Lê Hӗng Phong (năm 1950), trên ÿӏa bàn huyӋn

Long Thành, lӵc lѭӧng nӳ dân quân du kích ÿã tích cӵc tham gia trên các

mһt trұn: năm tình hình ÿ.ích, vұn chuyӇn, tiӃp tӃ lѭѫng thӵc và cùng bӝ

ÿӝi tiӃn công ÿӏch. Chӏ em xã Phѭӟc An ÿã xay hàng tҩn lúa thành gҥo,

gánh chuyӇn xuӕng Phѭӟc Thӑ qua Phѭӟc Thái cung cҩp cho bӝ ÿӝi

Quân khu.

Xã Bình Lӝc (huyӋn Xuân Lӝc) có Ĉӡn ÿiӅn cao su Bình Lӝc cӫa

tѭ bҧn thӵc dân. Ĉӗng thӡi trên ÿӏa bàn này, lӵc lѭӧng kháng chiӃn ÿӏa

phѭѫng ÿã xây dӵng căn cӭ Ĉӏnh Quang làm nѫi ÿӭng chân hoҥt ÿӝng

cӫa các tә chӭc, ÿoàn thӇ kháng chiӃn, cӫa ÿѫn vӏ lӵc lѭӧng vǊ trang nhѭ

Ĉҥi ÿӝi B cӫa Chi ÿӝi 10 (gӗm hai trung ÿӝi: 4 và 6 ). Ĉây và ÿӏa bàn

tranh chҩp quyӃt liӋt giӳa ta và ÿӏch. Quân Pháp thѭӡng tә chӭc các cuӝc

càn quét vào căn cӭ nhҵm tiêu diӋt lӵc lѭӧng cách mҥng, bҧo vӋ các ÿӗn

ÿiӅn cao su phө cұn và cҳt ÿӭt ÿѭӡng liên lҥc giӳa Xuân Lӝc vӟi ChiӃn

khu Ĉ. Công nhân Bình Lӝc vӟi truyӅn thӕng ÿҩu tranh chӕng tѭ bҧn

thӵc dân ÿã bҧo vӋ và tҥo ÿiӅu kiӋn cho nhiӅu cán bӝ bám trө hoҥt ÿӝng.

Ĉӗng chí NguyӉn Thӏ ĈiӅu ÿã xây dӵng ÿѭӧc lӵc lѭӧng tӵ vӋ tҥi Ĉӗn

ÿiӅn và vұn ÿӝng nhiӅu thanh niên công nhân tham gia vào Trung ÿӝi 4

do ÿӗng chí Ĉinh Quang Ân chӍ huy. Ĉây là ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi mà thành phҫn

chӫ yӃu là công nhân ӣ Xuân Lӝc và ÿã tә chӭc nhiӅu trұn ÿánh ÿӏch táo

bҥo.

Sau nhiӅu ngày ÿѭӧc lӵc lѭӧng công nhân giúp ÿӥ ÿiӅu nghiên,

nҳm quy luұt hoҥt ÿӝng cӫa ÿӏch trong ÿӗn, ÿӗng chí Ĉinh Quang Ân,

Trung ÿӝi trѭӣng Trung ÿӝi 4 - Ĉҥi ÿӝi B chӍ huy mӝt tә vǊ trang 7 chiӃn

sƭ gӗm 3 tӵ vӋ Ĉӗn ÿiӅn và 4 chiӃn sƭ Trung ÿӝi 4, phөc kích ӣ dӕc C -

ÿѭӡng dүn vào Ĉӗn ÿiӅn, ÿánh chiӃc xe Jeep chӣ 2 sӃp Tây Ĉӗn ÿiӅn, 2

sƭ quan và 2 lính lê dѭѫng. Ta diӋt tên sӃp Ben-lѫ và hai tên Pháp, phá

hӫy xe Jeep, thu 6 súng các loҥi và rút vӅ căn cӭ an toàn.

Sau ÿó mӝt thӡi gian, ÿӗng chí NguyӉn Thӏ ĈiӅu cùng các cѫ sӣ

mұt trong Ĉӗn ÿiӅn kӃt hӧp vӟi tә chӭc Công giáo yêu nѭӟc và linh mөc

NguyӉn Ĉình Khuê, phө trách giáo xӭ Bình Lӝc, ÿã giúp ÿӥ, tә chӭc cho

ÿӗng chí Ĉinh Quang Ân hóa trang thành tu sƭ ÿӇ vào Ĉӗn ÿiӅn ÿiӅu

nghiên tình hình ÿӏch.

4.4 Page 34

▲back to top

Ĉӗn Bình Lӝc có khoҧng 40 lính, phҫn lӟn là thanh niên ngѭӡi dân

tӝc Châu Ro bӏ ÿӏch mua chuӝc, bҳt ép vào lính. Ĉӗn ÿѭӧc trang bӏ mӝt

súng cӕi, 1 trung liên (FM), 3MTZ và súng trѭӡng. KӃ hoҥch tiӃn công

ÿӗn do ÿӗng chí Ĉinh Quang Ân ÿӅ ra, sau khi ÿã ÿiӅu nghiên thӵc ÿӏa.

ĈӇ gây bҩt ngӡ, ÿӗng chí chӍ ÿҥo lӵc lѭӧng tӵ vӋ Ĉӗn ÿiӅn tăng cѭӡng vǊ

khí tӵ tҥo bҵng cách lҩy khí ÿá nhӗi vào ӕng tre, bӏt kín hai ÿҫu ÿӇ khi ÿӕt

gây tiӃng nә lӟn, áp ÿҧo tinh thҫn bӑn lính trong ÿӗn. Công nhân Ĉӗn

ÿiӅn và các cѫ sӣ thuӝc tә chӭc Công giáo yêu nѭӟc, thông qua linh mөc

NguyӉn Ĉình Khuê cùng mӝt sӕ cai, xu, sӃp tiӃn bӝ ÿã quyên góp lѭѫng

thӵc, tұp kӃt vӅ ÿӏa ÿiӇm quy ÿӏnh.

Tӕi ngày 1-8-1947, dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí Ĉinh Quang Ân,

lӵc lѭӧng tӵ vӋ Ĉӗn ÿiӅn Bình Lӝc ÿã tiӃn công ÿӗn ÿӏch. Khoҧng 18

giӡ, lúc bӑn lính gҫn tàn cuӝc nhұu, ta cho nә hàng trăm ӕng khí ÿá áp

quanh ÿӗn làm bӑn lính bҩt ngӡ, hoang mang và bӓ chҥy tán loҥn. Ta

truy ÿuәi và bҳt gӑn bӑn lính, thu mӝt súng cӕi 60 ly và hѫn 30 súng các

loҥi. Ĉӗng thӡi, ta phát ÿӝng công nhân nәi dұy ÿӕt kho mӫ, tháo gӥ máy

móc, phá hӫy xe, thu nhiӅu chiӃn lӧi phҭm ÿѭa ra chiӃn khu và ÿã vұn

ÿӝng hàng chөc thanh niên thoát ly tham gia lӵc lѭӧng vǊ trang.

Ӣ huyӋn Vƭnh Cӱu, khi ÿӏch tә chӭc ruӗng bӕ nhân dân xã Tân

TriӅu, vây ÿánh bӝ ÿӝi Bҳc Sѫn, Hӝi Phө nӳ huyӋn ÿã liên lҥc, huy ÿӝng

hai tiӇu ÿӝi dân quân Tân Phong nә súng vào sân bay Biên Hòa ÿӇ chia

lӱa, thu hút ÿӏch ÿӇ lӵc lѭӧng cách mҥng rút vӅ căn cӭ an toàn. Tҥi xã

Tân Mai, ÿѭӧc cѫ sӣ ta vұn ÿӝng, chӏ Anh, chӏ Mѭӡi Lành ÿã dùng kӃ

chuӕc rѭӧu cho lính say ÿӇ du kích diӋt ÿӏch, thu vǊ khí trang bӏ cho anh

em cán bӝ. Tҥi xã Tuy Long (Long Thành), hai chӏ: Sáu Muӕng, Trҫn

Thӏ Lӧi ÿã dùng kӃ chuӕc rѭӧu tên NӍ ác ôn ӣ ÿӏa phѭѫng ÿӇ lӵc lѭӧng

công an cách mҥng vào tiêu diӋt.

Trên ÿӏa bàn Long Thành, tӯ năm 1948, trong âm mѭu bình ÿӏnh,

thӵc dân Pháp sӱ dөng mӝt sӕ ÿҧng phái phҧn ÿӝng, gián ÿiӋp chui vào

các tә chӭc cách mҥng ÿӇ phá hoҥi. Vӟi tinh thҫn cҧnh giác cao, giӳa

năm 1949, phө nӳ Long Thành ÿã phát hiӋn ÿѭӧc nhӳng cѫ sӣ cӫa ViӋt

Nam Quӕc dân ÿҧng cài vào mӝt sӕ ÿoàn thӇ và báo lên cҩp trên xӱ lý,

tránh cho huyӋn nhiӅu tәn thҩt.

Tháng 4-1949, ӣ vùng cao su, nӳ công nhân Ĉӗn ÿiӅn An Lӝc ÿã

phөc vө cho Ĉҥi ÿӝi La Nha cҧi trang thành lính Pháp tұp kích ÿӗn Tân

Lұp (huyӋn Xuân Lӝc), diӋt và bҳt nhiӅu lính ngөy, thu toàn bӝ vǊ khí.

4.5 Page 35

▲back to top

Năm 1950, du kích công nhân tҩn công nhà máy xông mӫ ӣ Tân Phong,

cҧnh cáo giӟi chӫ tѭ bҧn ngѭӡi ViӋt ÿã dӵa vào quân Pháp không ÿóng

góp cho kháng chiӃn.

Trong tháng 3-1950, tӯ ChiӃn khu Ĉ, lҫn ÿҫu tiên bӝ ÿӝi tӍnh Biên

Hòa ÿã tә chӭc tiӃn công ÿӗng loҥt vào hӋ thӕng tháp canh cӫa Pháp ӣ

dӑc Quӕc lӝ l và lӝ 16, mӣ ÿҫu cho viӋc ÿánh bҥi chiӃn thuұt De Latour

cӫa ÿӏch. Nhӳng trұn ÿánh cӫa lӵc lѭӧng vǊ trang, du kích tӍnh ÿã ÿӝng

viên tinh thҫn cӫa quân dân Biên Hòa. Ӣ xã HiӋp Hòa, má Sáu ÿã cùng

gia ÿình dùng ghe ÿѭa ÿón ÿӝi biӋt ÿӝng tӍnh tӯ ChiӃn khu Bình Ĉa vào

nghiên cӭu các mөc tiêu ÿӏch trong thӏ xã. Ĉêm 19-5-1950, ÿӝi biӋt ÿӝng

ÿѭӧc cѫ sӣ phө nӳ HiӋp Hòa phөc vө ÿã tұp kích vào kho nhiên liӋu Biên

Hòa, ÿӕt cháy hѫn 2 triӋu lít xăng, gây tәn thҩt nһng cho ÿӏch.

Tháng 4-1951, giһc Pháp ÿѭa mӝt trung ÿӝi lính ÿӃn ÿóng ӣ nhà

thӡ Long ĈiӅm (Long Bình Tân). Âm mѭu cӫa ÿӏch là xây dӵng lӵc

lѭӧng vǊ trang Công giáo phҧn ÿӝng ÿӇ ÿánh phá ChiӃn khu Bình Ĉa.

Nhân dân ÿã cung cҩp tình hình ÿӏch cho bӝ ÿӝi. Má Ĉӭc (ӣ xã Phѭӟc

Tân) ÿã thông báo quy luұt sinh hoҥt hҵng ngày cӫa bӑn lính. Dӵa trên

tin tӭc này, Ĉҥi ÿӝi Lam Sѫn kӃt hӧp vӟi TiӇu ÿoàn 303 và ÿӝi biӋt ÿӝng

ÿã tә chӭc tұp kích ÿӗn vào ngày 11-6-1951, diӋt nhiӅu tên ÿӏch, ÿұp tan

âm mѭu thâm hiӇm cӫa thӵc dân Pháp.

Tҥi thӏ trҩn Trҧng Bom, Hӝi Phө nӳ huyӋn ÿã bӕ trí cѫ sӣ là má

Năm XuyӃn, mӣ quán ăn gҫn yӃu khu quân sӵ ÿӏch. Dӵa vào tin tӭc cѫ

sӣ thông báo, ngày 20-7-1951, TiӇu ÿoàn 303 tӍnh Thӫ Biên, Ĉҥi ÿӝi

Lam Sѫn, Ĉҥi ÿӝi NguyӉn Văn Nghƭa, ÿӝi vǊ trang tuyên truyӅn Xuân

Lӝc ÿã tiӃn công cӭ ÿiӇm quân sӵ ÿӏch, diӋt 50 lính lê dѭѫng, phá hӫy và

thu giӳ nhiӅu phѭѫng tiӋn quân sӵ, vǊ khí, lѭӧng thӵc, chiӃn lӧi phҭm

ÿѭa vӅ ChiӃn khu Ĉ. Tháng 3-1952, má Ĉӛ Thӏ Phú (ҩp Lân Thӏ) ÿã nuôi

giҩu và nҳm tình hình ÿӇ chiӃn sƭ công an xung phong thӏ xã Biên Hòa

ÿӝt kích, ÿӕt cháy kho xăng cӫa ÿӏch.

Trên mһt trұn ÿҩu tranh vǊ trang, gián tiӃp hay trӵc tiӃp, lӵc lѭӧng

phө nӳ Biên Hòa ÿã gan dҥ, dǊng cҧm sát cánh vӟi các ÿѫn vӏ vǊ trang

tӍnh tiӃn công làm tәn thҩt sinh lӵc ÿӏch, bҧo vӋ căn cӭ, cѫ sӣ, làm suy

yӃu ÿӏch mӑi mһt, góp phҫn trong chiӃn thҳng cӫa cách mҥng trên ÿӏa

bàn tӍnh Biên Hòa nói riêng và miӅn Ĉông Nam bӝ nói chung.

4. VѬӦT QUA THӰ THÁCH, PHӨ NӲ BIÊN HÒA GÓP

PHҪN VÀO THҲNG LӦI CHUNG.

4.6 Page 36

▲back to top

Trong cuӝc kháng chiӃn ÿҫy khó khăn, thӱ thách, phө nӳ Biên Hòa

ÿã chҩp nhұn biӃt bao hy sinh, mҩt mát bӣi ÿӏch hӑa, thiên tai. BiӃt bao

mҽ, bao chӏ ÿã bӏ giӃt hҥi, bӏ làm nhөc bӣi bӑn thӵc dân tàn ác.

Ӣ khu vӵc Bình Ĉa (xã Tam HiӋp), ÿӏa ÿiӇm cҫu Bà Xanh ÿѭӧc

mӋnh danh là ''cӱa tӱ'', bӣi bӑn lính ÿӏch thѭӡng phөc kích, giӃt hҥi hàng

trăm ngѭӡi. Trong ÿó có nhiӅu chӏ em bӏ chúng hãm hiӃp, giӃt hҥi. Ӣ xã

Tân Phong, nhӳng tên tay sai thҷng tay ӭc hiӃp dân lành. Các chӏ: Ba

Thiêu, Mѭӡi Nӥ bӏ bӑn lính bót Cây Ĉào bҳt trong mӝt trұn càn, ÿem vӅ

ÿӗn thay nhau làm nhөc rӗi ÿѭa ÿi thӫ tiêu ӣ Võ Sa, Lӧi Hòa. Chӏ Khoái

mӟi sinh tròn tháng, bӏ ÿӏch ÿi càn bҳn chӃt, ÿӇ lҥi ÿӭa bé sѫ sinh ôm

ngѭӡi mҽ ÿã tҳt thӣ tӯ lâu. Trong mӝt chuyӃn mua ÿӗ tiӃp tӃ, chӏ Bҧy (vӧ

anh Ĉoàn Văn Mӟi) vӅ ÿӃn ҩp Ĉӗng Tràm thì nghe tin có giһc bӕ ráp

trong làng. Khi giһc rút, chӏ trӣ vӅ nhà và chӭng kiӃn cҧnh tѭӧng ÿau

lòng: các con nhӓ cӫa chӏ vì không biӃt ÿѭӡng chҥy trӕn ÿã bӏ ÿӏch bҳn

chӃt giӳa sân mӝt cách dã man. Chӏ NguyӉn Thӏ Giҧ là trѭӣng trҥm giao

liên, gác ÿѭӡng dây cӫa Quұn ÿӝi Châu Thành. Qua nhiӅu lҫn theo dõi,

ÿӏch phát hiӋn, ÿánh ÿұp chӏ tàn nhүn ÿӇ khai thác tin tӭc. Chӏ Giҧ kiên

quyӃt không khai báo nên ÿӏch ÿã giӃt chӏ ngay trѭӟc sân nhà. Tӝi ác dã

man cӫa thӵc dân Pháp càng làm cho ngѭӡi dân Tân Phong nung nҩu

thêm lòng căm thù giһc và mӝt dҥ hѭӟng vӅ cách mҥng.

Ӣ huyӋn Long Thành, nhӳng toán biӋt kích do tên ác ôn Suacot

cҫm ÿҫu thѭӡng tә chӭc càn quét, bҳn giӃt nhiӅu dân thѭӡng vô tӝi. Chӏ

Lê Thӏ Xҭm, cán bӝ phө nӳ xã Long Tân bӏ ÿӏch phөc kích sát hҥi. Tҥi xã

Phѭӟc ThiӅn, chúng bҳt hai cán bӝ phө nӳ ҩp là các chӏ: Lê Thӏ Mành và

Lê Thӏ Em, tra tҩn dã man. Sau mҩy ngày không khai thác ÿѭӧc tin tӭc

gì, chúng ÿem hai chӏ ra bҳn và vӭt xác xuӕng sông. Ban ÿêm, các ÿӗng

chí ӣ xã ÿã tә chӭc vӟt xác hai chӏ ÿem chôn. Trong mӝt trұn ÿӝt kích

vào khu Bàu Cây Gõ, bӑn biӋt kích bҳt ÿѭӧc cô Lan. Chúng ÿã hành hҥ

và sát hҥi cô mӝt cách dã man. Trong nhiӅu cuӝc càn quét, bӑn lính ÿӏch

ÿã giӃt hҥi nhiӅu ngѭӡi dân nhѭ chӏ Thҩy (Hӝi trѭӣng Hӝi Phө nӳ xã

Phѭӟc Long), chӏ Tҳn (Hӝi trѭӣng Hӝi Phө nӳ xã Phѭӟc Lai), bà Ba Xô,

chӏ Hai Cҭm, chӏ Năm Nhӓ, chӏ Ngӑ, chӏ Chuӝc, chӏ Mҥi... và sau ÿó vӭt

xác nhӳng ngѭӡi bӏ bҳn vào ÿӕt chung vӟi nhӳng ngôi nhà.

HӋ thӕng nhà tù cӫa ÿӏch ÿã giam giӳ hàng trăm chӏ em vì hӑ yêu

nѭӟc, tiӃp tӃ cho cách mҥng, có ngѭӡi thân ÿi kháng chiӃn. ThӃ nhѭng,

trong gian khә, tù ÿày, các mҽ, các chӏ vүn mӝt lòng trung kiên, hѭӟng vӅ

4.7 Page 37

▲back to top

cách mҥng. Ӣ ҩp Tân Mai (xã Bình Trѭӟc), trong lúc ÿi quyên góp tiӅn,

gҥo ӫng hӝ cho cách mҥng, bà Hai Chӗn bӏ ÿӏch bҳt ÿem vӅ phòng ÿiӅu

tra 23 tra tҩn gҫn chӃt. NhiӅu bà mҽ, các chӏ hoҥt ÿӝng ӣ vùng ÿӗn ÿiӅn

cao su bӏ ÿӏch bҳt giam, ÿánh ÿұp, nhѭng vүn không nao núng tinh thҫn.

Má Bӕi ӣ An Lӝc là cѫ sӣ che giҩu cán bӝ hoҥt ÿӝng. BiӃt bӑn lính sҳp

ruӗng bӕ, má bình tƭnh báo tin cho cán bӝ lánh ÿi rӗi tӵ tay giҩu tài liӋu

và mang súng vào ngѭӡi, giҧ bӋnh ÿӇ ÿánh lӯa bӑn ÿӏch. Chúng giҧi má

vӅ ÿӗn. Trên ÿѭӡng ÿi, má giҧ vӡ vҩp ngã ÿӇ nhanh tay giҩu khҭu súng

trong ngѭӡi xuӕng bөi cây ven ÿѭӡng. Ĉӏch tra khҧo nhѭng không có

chӭng cӟ phҧi thҧ má vӅ. Má NguyӉn Thӏ KiӇn ӣ xã Phѭӟc Long (Long

Thành) bӏ ÿӏch truy bҳt vì ӫng hӝ, tham gia cách mҥng. Nhà cӱa bӏ ÿӏch

ÿӕt cháy, nhѭng má và các con vүn mӝt lòng theo cách mҥng. Sau khi

ÿӏch ÿӕt nhà, má vӅ tìm lҥi tài liӋu, vǊ khí cҩt giҩu trong nhà rӗi tìm cách

chuyӇn vào căn cӭ cho cán bӝ. Rҩt nhiӅu tҩm gѭѫng gan dҥ, dǊng cҧm

cӫa phө nӳ Biên Hòa. Khi bӏ bҳt, các mҽ, các chӏ ÿã ÿҩu tranh cho ÿӃn

khi chúng thҧ ra thì vӅ tiӃp tөc hoҥt ÿӝng, mӝt lòng tin tѭӣng vào kháng

chiӃn. Trong lao tù khҳc nghiӋt cӫa bӑn thӵc dân và tay sai, nhӳng tҩm

gѭѫng nhѭ: chӏ Cao Bích Hӗng, chӏ NguyӉn Thӏ Bông, chӏ NguyӉn Thӏ

ĈiӅu (Năm Bình Minh), chӏ Sáu Nhҥn, chӏ Út, má Ba, má Năm, chӏ

Quyên, chӏ Hai Sâm, chӏ Chín Thanh cùng hàng trăm ngѭӡi khác vүn mӝt

lòng kiên trung vӟi cách mҥng. Má Võ Thӏ DiӋm ӣ Long Thành bӏ giһc

bҳt, ÿánh ÿұp và dө dӛ mua chuӝc vì chúng biӃt con má ÿi kháng chiӃn,

nhѭng má không khai báo. Lӧi dөng lúc ÿӏch cho ra ngoài lao ÿӝng, má

ÿã vѭӧt ngөc vӅ căn cӭ tiӃp tөc hoҥt ÿӝng cách mҥng. Tҥi nhà tù Thӫ

Ĉӭc, hàng chөc chӏ em nhѭ: chӏ NguyӉn Thӏ Cҫu, chӏ Tѭ KiӃm... ÿã ÿoàn

kӃt giúp ÿӥ nhau, cùng ÿҩu tranh chӕng áp bӭc, biӃn nhà tù thӵc dân

thành trѭӡng hӑc cách mҥng. Các chӏ ÿã thông báo tin tӭc, giúp ÿӥ, phӕi

hӧp vӟi các ÿӗng chí khác bӏ ÿӏch bҳt. Lӧi dөng nhӳng công viӋc làm

trong tù, các chӏ lҩy cѫm chuyӇn vào cho các ÿӗng chí bӏ ÿӏch biӋt giam

trong xà lim, ÿӝng viên hӑ giӳ vӳng tinh thҫn cách mҥng. NhiӅu chӏ ÿã

phҧi chӭng kiӃn ÿӏch hành hҥ ngѭӡi thân, ÿӗng chí cӫa mình, trong lòng

ÿau nhѭ cҳt. Nhѭng ÿӇ bҧo vӋ cho nhau, hӑ ÿã không khai báo có hҥi cho

phong trào cách mҥng.

Trong chiӃn ÿҩu vӟi kҿ thù, nhiӅu tҩm gѭѫng hy sinh cӫa phө nӳ

Biên Hòa ÿã trӣ thành biӇu tѭӧng cӫa tinh thҫn bҩt khuҩt, ý chí cách

mҥng kiên cѭӡng. Chӏ NguyӉn Thӏ Mѭӡi, Ĉoàn trѭӣng Ĉoàn Phө nӳ cӭu

23 Thӵc dân Pháp lҩy văn phòng Nhà máy cѭa BIF làm trө sӣ phòng nhì.

4.8 Page 38

▲back to top

quӕc xã Bình Hòa, trѭӟc giӡ bӏ ÿӏch xӱ bҳn, vүn hiên ngang hô to khҭu

hiӋu: ''Ĉҧ ÿҧo thӵc dân Pháp!'', ''Thà chӃt không ÿҫu hàng''. Ĉӏch dã man

cҳt ÿҫu chӏ cҳm vào cӑc, ÿӇ ӣ nhà hӝi ÿӇ trҩn áp phong trào. Chӏ Sen, mӝt

mұt hӝ viên cӫa Quӕc gia tӵ vӋ cuӝc (công an) bӏ giһc bҳt. Chúng tra tҩn

và treo chӏ lên, xҿo tӯng miӃng thӏt cho ÿӃn chӃt. Chӏ TuyӃt, Hӝi phó Hӝi

Phө nӳ huyӋn Long Thành khi bӏ ÿӏch bҳt ÿã chҩp nhұn hy sinh, không

ÿҫu hàng, khai báo. Chӏ Ĉào Thӏ Xuân (cán bӝ phө nӳ Vƭnh Cӱu), chӏ

Phҥm Thӏ Châu (ҩp Tân Mai) trên ÿѭӡng công tác ÿã sa vào tay giһc. Tra

tҩn, dө dӛ mua chuӝc không ÿѭӧc, bӑn lính giӣ trò bӍ әi ÿã bӏ hai chӏ

chӕng cӵ quyӃt liӋt, nên chúng bҳn chӃt hai chӏ mӝt cách dã man.

Ӣ huyӋn Xuân Lӝc có chӏ HiӋu, công nhân sӣ An Lӝc, là chiӃn sƭ

giao liên cӫa Ban tình báo huyӋn Xuân Lӝc. Trong mӝt chuyӃn công tác,

chӏ bӏ ÿӏch phөc kích bҳt. Chúng phát hiӋn mұt thѭ chӏ giҩu trong chiӃc

bánh ú, nên ÿã dùng mӑi cӵc hình khҧo tra. Chӏ cҳn răng không khai báo

mӝt lӡi. Ĉӏch bҳt ba ÿӭa con nhӓ cӫa chӏ ÿem ra dӑa giӃt ÿӇ tҥo áp lӵc,

nhѭng chӏ vүn không khai ra cѫ sӣ nӝi tuyӃn cӫa ta. Trѭӟc phút bӏ ÿӏch

bҳn, chӏ nhҳn lҥi vӟi quҫn chúng và con cái: ''Ĉӯng bao giӡ quên mӕi thù

này!''. Tinh thҫn bҩt khuҩt, chҩp nhұn hy sinh ÿӇ bҧo vӋ cách mҥng cӫa

chӏ ÿã ÿӝng viên công nhân An Lӝc thêm nghӏ lӵc ÿҩu tranh.

Trong thiên tai bão lөt, khó khăn chӗng chҩt, phө nӳ Biên Hòa vүn

vѭӧt qua, mһc dù ÿã phҧi gánh chӏu bao mҩt mát, hy sinh. Trong ChiӃn

khu Ĉ, chӏ Cao, phө trách cѫ sӣ sҧn xuҩt cӫa Ban Chҩp hành Hӝi Phө nӳ

tӍnh ӣ Cây Dâu ÿã bӏ cӑp ba móng vӗ mҩt xác. Ĉӗng chí NguyӋt, cán bӝ

phө nӳ tӍnh vӅ công tác ӣ Long Tân, bӏ sóng ÿánh chìm thuyӅn, làm chӃt

cҧ mҽ và ÿӭa con vӯa 5 tuәi. Ĉһc biӋt, trong năm 1952, lǊ lөt lӟn gây nên

nҥn ÿói. Trong vùng căn cӭ, tҥi ThiӅng LiӅng, có 11 chӏ sinh con tҥi dân

y xá, nhѭng do sӕt rét, ÿói và chҥy tránh giһc càn, chӍ còn hai cháu bé

sӕng ÿѭӧc. NhiӅu chӏ em bӏ bӋnh tұt, phù thӫng, cái chӃt ÿe dӑa... nӛi ÿau

chӗng chҩt nӛi ÿau, nhѭng hӑ vүn mӝt lòng bám trө căn cӭ, không dao

ÿӝng, sa sút ý chí chiӃn ÿҩu.

Trong khó khăn, gian khә, phө nӳ Biên Hòa vүn mӝt lòng hѭӟng

vӅ cách mҥng, tӯng bѭӟc cӫng cӕ tә chӭc Hӝi, thӇ hiӋn rõ lòng tin không

thӇ lay chuyӇn vào thҳng lӧi cuӕi cùng, góp phҫn ÿѭa sӵ nghiӋp kháng

chiӃn ÿӃn thành công.

Sau thҩt bҥi ӣ mһt trұn biên giӟi (Thu Ĉông 1950), ӣ miӅn Bҳc,

thӵc dân Pháp ngày càng sa lҫy vào cuӝc chiӃn tranh xâm lѭӧc ӣ ViӋt

4.9 Page 39

▲back to top

Nam. Tӯ cuӕi năm 1950 ÿӃn ÿҫu năm 1951, ÿѭӧc sӵ tăng cѭӡng viӋn trӧ

cӫa ÿӃ quӕc Mӻ, quân Pháp ÿҭy mҥnh công cuӝc bình ÿӏnh, ÿánh phá ác

liӋt trên chiӃn trѭӡng Nam bӝ.

Tháng 4-1953, TӍnh ӫy Thӫ Biên triӋu tұp Hӝi nghӏ tҥi ChiӃn khu

Ĉ nhҵm ÿúc kӃt kinh nghiӋm trong chӍ ÿҥo kháng chiӃn, ÿӅ ra chӫ trѭѫng

ÿҭy mҥnh công tác vǊ trang, tuyên truyӅn, diӋt tӅ trӯ gian, xây dӵng cѫ

sӣ, mӣ rӝng ÿӏa bàn, tăng cѭӡng công tác ÿӏch ngөy vұn... Nhӳng chӫ

trѭѫng kӏp thӡi cӫa TӍnh ӫy ÿã giúp cho phong trào ÿҩu tranh cách mҥng

ӣ Biên Hòa nhanh chóng khҳc phөc nhӳng thiӃu sót, tұp trung cho công

tác chӍ ÿҥo quҫn chúng kháng chiӃn có hiӋu quҧ hѫn.

Nhӳng tháng cuӕi năm 1953, phong trào kháng chiӃn toàn quӕc có

nhӳng bѭӟc chuyӇn quan trӑng. Trên chiӃn trѭӡng Bҳc bӝ, quân Pháp

ngày càng sa lҫy. Ӣ Nam bӝ, ÿӏch phҧi rút bӓ nhiӅu ÿӗn bót, tăng cѭӡng

bҳt lính ÿôn quân ÿӇ tұp trung cho chiӃn trѭӡng miӅn Bҳc. Ĉây là thӡi

ÿiӇm ÿӇ phong trào ÿҩu tranh cách mҥng ӣ Nam bӝ có cѫ hӝi phát triӇn

mҥnh mӁ hѫn.

Tháng 9-1953, trên cѫ sӣ thӵc tiӉn cӫa chiӃn trѭӡng, Bӝ Chính trӏ

Ban Chҩp hành Trung ѭѫng Ĉҧng xác ÿӏnh nhiӋm vө cӫa chiӃn trѭӡng

Nam bӝ là ÿҭy mҥnh chiӃn tranh du kích, tranh thӫ ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi

mӟi, tiêu hao, tiêu diӋt tӯng bӝ phұn sinh lӵc ÿӏch và ÿҭy mҥnh công tác

ÿӏch ngөy vұn. Tháng 10-1953, Trung ѭѫng Cөc miӅn Nam quyӃt ÿӏnh

phát ÿӝng phong trào ÿӏch ngөy vұn ÿӇ phӕi hӧp vӟi các hoҥt ÿӝng quân

sӵ Ĉông Xuân (1953-1954). Quán triӋt chӍ thӏ cӫa Trung ѭѫng Cөc và

Phân liên khu miӅn Ĉông, TӍnh ӫy Thӫ Biên ÿã chӍ ÿҥo cөc ÿӏa phѭѫng

tăng cѭӡng công tác vұn ÿӝng, lôi kéo giác ngӝ binh lính, hѭѫng chӭc hӝi

tӅ, tӯng bѭӟc làm tan rã ÿӗn bót và bӝ máy chính quyӅn ÿӏch.

Ngày 7-5-1954, ChiӃn dӏch ĈiӋn Biên Phӫ toàn thҳng. Sau chín

năm kháng chiӃn trѭӡng kǤ, quân dân ViӋt Nam ÿã ÿánh bҥi bӑn thӵc

dân Pháp xâm lѭӧc. Ngày 20-7-1954, HiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ vӅ chҩm dӭt

chiӃn tranh và lұp lҥi hòa bình ӣ Ĉông Dѭѫng ÿѭӧc ký kӃt, phө nӳ Biên

Hòa cùng toàn thӇ cán bӝ, ÿҧng viên, nhân dân tӍnh Thӫ Biên vui mӯng

ÿón chào thҳng lӧi vƭ ÿҥi cӫa dân tӝc.

***

Chín năm kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp là mӝt chһng ÿѭӡng

ÿҫy khó khăn, gian khә và hy sinh cӫa toàn dân ta nói chung và cӫa quân

4.10 Page 40

▲back to top

và dân Biên Hòa, Thӫ Biên nói riêng. Trong thҳng lӧi ÿó có sӵ ÿóng góp

vô cùng to lӟn cӫa phө nӳ Biên Hòa. Trѭӟc sӵ sӕng còn cӫa quê hѭѫng,

dân tӝc, vӟi lòng yêu nѭӟc nӗng nàn và tinh thҫn bҩt khuҩt, ÿѭӧc Ĉҧng

lãnh ÿҥo, phө nӳ Biên Hòa ÿã kiên quyӃt ÿӭng lên chӕng lҥi kҿ thù xâm

lѭӧc. Ngay tӯ buәi ÿҫu cӫa cuӝc kháng chiӃn, vӟi vǊ khí thô sѫ: gұy,

mác, tҫm vông... phө nӳ Biên Hòa cùng nhiӅu tҫng lӟp nhân dân ÿã vѭӧt

qua bao khó khăn ÿӇ ÿѭѫng ÿҫu vӟi quân Pháp hùng mҥnh, ÿѭӧc trang bӏ

vǊ khí hiӋn ÿҥi.

Trong suӕt 9 năm kháng chiӃn, Phө nӳ Biên Hòa có mһt trên các

mһt trұn: tӯ ÿҩu tranh dân sinh dân chӫ, ÿҩu tranh chính trӏ cho ÿӃn ÿҩu

tranh vǊ trang, bҩt chҩp nhӳng gian khә và hy sinh. NhiӅu cán bӝ phө nӳ

ÿã rӡi bӓ chӕn ÿô thӏ, cuӝc sӕng sung túc ÿӇ vào chiӃn khu tham gia cách

mҥng, dù trѭӟc mҳt biӃt bao gian khә chӡ ÿón. Tӯ hұu phѭѫng, phө nӳ

Biên Hòa không chӍ tiӃp tӃ lѭѫng thӵc, tăng gia sҧn xuҩt, ÿóng góp cӫa

cҧi vұt lӵc mà còn ÿӝng viên ngѭӡi thân thoát ly kháng chiӃn. Trong

vùng tҥm chiӃm, phө nӳ Biên Hòa ÿã trӣ thành cѫ sӣ vӳng chҳc cho

nhӳng hoҥt ÿӝng tuyên truyӅn, nҳm bҳt tin tӭc, che chӣ cho cán bӝ, chiӃn

sƭ, ÿҧng viên hoҥt ÿӝng mұt. Tҥi các vùng căn cӭ, phө nӳ Biên Hòa - ÿһc

biӋt là nhӳng cán bӝ trong tә chӭc Phө nӳ tӍnh là nhӳng chiӃn sƭ cách

mҥng kiên cѭӡng trên mӑi mһt trұn, gián tiӃp hay trӵc tiӃp ÿánh giһc. Bҩt

cӭ nhiӋm vө gì, công tác khó khăn ÿӃn mҩy, hӑ ÿӅu cӕ gҳng hӃt sӭc mình

ÿӇ hoàn thành.

Ĉӕi mһt vӟi bao khó khăn nhѭ: thiên tai, ÿӏch hӑa, bӏ tù ÿày nhӳng

phө nӳ Biên Hòa vүn mӝt lòng trung kiên vӟi ÿҧng, kiên trì kháng chiӃn

chӕng Pháp. Tӯ nhӳng phong trào ÿҩu tranh vӟi nhiӅu hình thӭc, phө nӳ

Biên Hòa ÿã tұp hӧp ÿѭӧc lӵc lѭӧng cӫa mình trong sӵ nghiӋp cách

mҥng. Hӑ ra ÿi kháng chiӃn, chҩp nhұn hy sinh cҧ bҧn thân vì mӝt lӁ ÿѫn

giҧn nhѭng thiêng liêng nhѭ lӡi mӝc mҥc, chân tình cӫa chӏ HuǤnh Thӏ

Ngӑc HuyӅn - mӝt cán bӝ phө nӳ Long Thành trong nhӳng năm tháng

khó khăn cӫa cuӝc chiӃn:

Non n˱ͣc phͯ mͥ l͵a chi͇n chinh

Ta không quy͉n nghƭ: vi͏c riêng mình.

Tình yêu ÿ̭t n˱ͣc, tình dân t͡c

Hăng hái lên ÿ˱ͥng, quy͇t hy sinh

Tiêu di͏t k̓ thù, ph˱ͥng c˱ͣp n˱ͣc