Lang Ben Ca xua va nay 2-10 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Lang Ben Ca xua va nay 2-10

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Lang Ben Ca xua va nay 2-10

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

Mӝt xã hӝi nhӓ vӟi sӵ hӝi nhұp cӫa 80 hӑ, cǊng cho

thҩy phҫn nào tҫm vóc cӫa mӝt xã mang hӝi hѭӟng ÿô thӏ

hóa. Sӵ hӝi nhұp này không thӇ nào hình thành ÿѭӧc nӃu

tính cách văn hóa cӫa nhӳng con ngѭӡi ӣ ÿây thiӃu tính cӣi

mӣ, tính năng ÿӝng. Ĉây cǊng là mӝt nét cӫa bҧn sҳc hòa

nhұp hӝi nhұp cӫa tӝc ViӋt, thoҥt nhìn, thoҥt nghe tѭӣng

lӝn xӝn, nhѭng là có tính chҩt quy luұt. Làng ít nhҩt có 3l

hӑ, làng nhiӅu nhҩt là 43 hӑ. NhiӅu hӑ mӟi ÿѭѫng nҧy sinh

lҥi chѭa có trong bҧng 7 mà chúng ta mӟi bҳt ÿҫu làm

quen.

V. CÁ BAY VÀ CÁ LINH

Cá bay là tên gӑi chung cӫa tҩt cҧ các loҥi cá thѭӡng

vѭӧt ngѭӧc nѭӟc theo mùa hoһc lúc mѭa lӟn. Vùng biӇn

Bình Ĉӏnh cǊng có loҥi cá hay vѭӧt ngѭӧc nѭӟc, nhѭng

ngѭӡi ta gӑi là cá chuӗn.

Ӣ BӃn Cá - Tân TriӅu khi sӱ dөng khái niӋm cá bay,

ngѭӡi ta hiӇu ÿó là cá mǊi dùi. Cá linh cǊng thuӝc loҥi cá

vѭӧt nѭӟc, cá bay, nhѭng ngѭӡi ta gӑi rõ ÿó là cá linh. Các

loҥi cá khác phҧi chӍ ÿӏnh cө thӇ. Cá bay tӭc là cá mǊi dùi,

ӣ trong ÿӗng, cá bay râu ӣ sông, màu trҳng có râu, bөng bӵ

nên ăn hѫi ÿҳng. Cá bay râu thѭӡng ăn vӟi loҥi ÿӑt rau :

vҥn thӑ, bҵng lăng, vӯng và các loҥi rau khác, nhѭ : diӃp

cá, cҫn ӕng. ChӃ biӃn cách gì ÿӇ nhұu cǊng rҩt ngon,

nhѭng không ÿѭӧc thiӃu món sҧ. Cá lòng tong lӟn con

ÿѭӧc gӑi là cá lòng tong ÿá. Cá lòng tong nhӓ con ÿѭӧc

gӑi là cá lòng tong bay. Cá lòng tong bay khó bҳt, khó câu

vì chúng biӃt rӍa mӗi, không hay bӏ mҳc câu. Loҥi này

ÿѭӧc chӃ biӃn theo cung cách : kho, nѭӟng, chiên.

Cá mǊi dùi hay cá bay, chӍ bҵng ÿҫu ÿǊa, dài chӯng

2 - 3 cm, màu nâu nhҥt. Khi lúa mùa trә ÿòng, chân ruӝng

còn xâm xҩp nѭӟc, cá ngѭӧc nѭӟc lên ÿӗng ăn bông lúa

rѫi vãi. Cá tӯ nhӳng chҩm nhӓ li ti biӃn dҫn thành nhӳng

1.2 Page 2

▲back to top

con cá béo ngұy. Vào khoҧng tháng 9-l0 AL, khi có mѭa

rѭӟc cá, tӭc là nhӳng cѫn mѭa kӃt thúc mùa mѭa, chúng di

chuyӇn thành tӯng ÿàn lӟn. Ĉoán biӃt ÿѭӧc thӡi cѫ cá bay,

ngѭӡi ta chӍ ÿem nhӳng dөng cө thô sѫ ra hӭng ӣ chân

ruӝng có ÿѭӡng nѭӟc chҧy là bҳt ÿѭӧc cѫ man nào là cá,

làng trên xóm dѭӟi reo hò náo nhiӋt. Cá ÿѭӧc hҩp vӟi sҧ

ӟt, gӯng băm nhӓ, cuӕn bánh tráng vӟi rau sӕng rӗi chҩm

mҳm nêm ÿӇ tҥo thành mӝt món ăn ÿұm ÿà. Ngѭӡi ta

thѭӡng hay ăn vӟi ÿұu rӗng :

Cá bay ăn vͣi ÿ̵u r͛ng

Dù có xa m̭y sông, m̭y r̩ch, m̭y ÿ͛ng em cǊng

theo.

Ai cǊng nhҳc tӟi câu ca dao này, chӭng tӓ hѭѫng vӏ

ÿӝc ÿáo ÿҵm thҳm cӫa món cá bay vӟi ÿұu rӗng. NӃu suy

nghƭ kӻ sӁ thҩy cách ăn, theo câu ca dao ÿã nêu, là mӝt

món mӟi sáng tҥo, mӟi ÿѭӧc phát huy. Ĉұu rӗng vӅ mһt

dân tӝc thӵc vұt hӑc là mӝt loài cây mӟi nhұp vào ÿӇ trӗng

ӣ nѭӟc ta, ÿӇ góp phҫn tăng dinh dѭӥng, giҧi quyӃt nҥn

ÿói. Ĉұu rӗng nӃu chӍ dùng riêng thì chӍ có ngѭӡi nghèo

mӟi dùng. Cá mǊi dùi hҩp ӟt, sҧ, gӯng chҩm mҳm nêm

mang phong cách truyӅn thӕng, ÿұm ÿà màu sҳc dân tӝc.

Cá mǊi dùi cuӕn bánh tráng, rau sӕng, ÿã quá ngon rӗi. Vì

cá quá nhӓ, lҥi ÿѭӧc hӭng theo ÿѭӡng nѭӟc chҧy cho nên

trong quá trình làm cá, ngѭӡi ta phҧi nhһt rác ra. Dù có

nhһt kӻ ÿӃn mҩy, chҳc cǊng không thӇ nhһt hӃt rác, cho

nên khi ăn phҧi tiӃp tөc nhһt rác. Ngѭӡi nào sƭ, theo lӕi vӋ

sinh phѭѫng Tây, chҳc là không dám ăn, bӓ phí cҧ món

trӡi cho, mӝt ÿӡi phҧi và nên thѭӣng thӭc mӝt lҫn. Thӭ hai

là cá quá nhӓ nên khi làm ruӝt chӍ có thӇ bóp qua, rӱa sҥch

không thӇ nào làm tӯng con mӝt nên khi ăn còn vӏ nhҫn

nhұn ÿăng ÿҳng. Chính cái vӏ này không thӇ nào thay thӃ

ÿѭӧc, nên khi chҩm vӟi mҳm nêm thì hѭѫng vӏ ngӑt ngào

1.3 Page 3

▲back to top

thұt khó tҧ, làm cho nhӳng ai ÿã ăn ÿѭӧc miӃng ÿҫu tiên

rӗi thì lҥi muӕn ăn cho kǤ no. Cá bay Tân TriӅu tuy dân dã

nhѭng lҥi rҩt nәi tiӃng vì thái ÿӝ thѭӣng thӭc món ăn này

ÿòi hӓi trѭӟc tiên ÿӕi vӟi nhӳng ai muӕn tham dӵ phҧi có

mӝt thái ÿӝ nhұp thӃ, nhұp cuӝc.

Món cá linh ÿã ÿѭӧc Lѭѫng Văn Lӵu mô tҧ [62] cho

nên ӣ ÿây cǊng không cҫn nhҳc lҥi. NhiӅu ngѭӡi hay

khҷng ÿӏnh là cá linh không còn ӣ BӃn Cá, Tân TriӅu,

nhѭng khi vӅ ÿiӅn dã ӣ ÿây, theo yêu cҫu cӫa tôi, nhân dân

ÿӏa phѭѫng cǊng ÿãi chúng tôi nhiӅu bӳa cá linh. Khi nói

chuyӋn vӟi các cө ӣ ÿây, nhҩt là qua hai buәi trò chuyӋn

vӟi các cө ӣ Long Phú, chúng tôi có thӇ khҷng ÿӏnh rҵng,

cá linh vүn còn, nhѭng ''bão cá linh”, thì không còn nӳa.

Gӑi là bão cá linh là vì khi cá ngѭӧc dòng tҥo nên tiӃng ӗn

ào nhѭ bão. Dòng sông nәi lên các ÿӧt tiӃng ào, rӅn, âm

vang. Cá tӯng ÿӧt vӅ không biӃt cѫ man nào kӇ xiӃt. Ngѭӡi

ta chӍ viӋc mang ghe lӟn căng buӗm ÿón, hoһc ÿӵng phên,

liӃp, bҧng ÿӇ ÿón, ÿӇ hӭng cá. Ĉi ÿón cá linh gӑi là ÿi trӉ.

Phên, liӃp, bҧng, buӗm... phҧi màu trҳng dӵng mӝt bên

mҥn sѭӡn cӫa ghe. Mҥn sѭӡn ÿӕi diӋn căng lѭӟi. Cá vѭӧt

nѭӟc thҩy tҩm ván trҳng, nhҧy tránh vѭӟng lѭӟi, rѫi vào

xuӗng ghe. Ai mà hѫi tham thì chҳc chҳn là chìm ghe, vì

cá chӍ ào mӝt loҥt là có thӇ nhҩn cҧ thuyӅn xuӕng sông.

Các cө ӣ ÿây hay than phiӅn, sau giҧi phóng, không còn có

hiӋn tѭӧng bão cá linh nӳa, vì nhân dân ÿánh trái, ÿánh

ÿiӋn vô tә chӭc. Sau giҧi phóng chҩt nә sҹn, nhiӅu, không

cҫn chӡ ÿӃn lúc cá ngѭӧc, mӝt lҫn ÿánh ÿѭӧc mӝt thuyӅn

ÿҫy ҳp, ngoài cá linh còn có nhiӅu loҥi cá khác. Thӭ hai là

nghӅ ÿánh ÿiӋn, tuy cҩm, nhѭng trong dân vүn sӱ dөng phә

biӃn, làm chӃt hӃt cá. Thӵc ra, ý kiӃn nêu ra ÿӅu rҩt ÿúng,

nhѭng chӍ là 2 trong nhiӅu nguyên nhân cҳt ÿӭt cѫn bão cá

linh ӣ vùng này. Khi rҥch BӃn Cá bӏ lҩp dҫn không còn

1.4 Page 4

▲back to top

hiӋn tѭӧng nѭӟc sông trong chҧy lӝn nѭӟc sông ngoài, thì

bão cá linh vүn còn tұp trung phía sông Ĉӗng Nai. Ĉұp Trӏ

An hoàn thành làm cho dòng chҧy әn ÿӏnh, cá linh ít nhѭng

cá cѫm nhiӅu lên. Nguyên nhân thӭ năm làm cho mҩt cѫn

bão cá linh có lӁ là do sӵ ô nhiӉm cӫa nѭӟc sông Ĉӗng

Nai. Lúc hè sang thu, vӟi nhӳng ÿӧt gió ÿông, nѭӟc nѭӟc

nѭӟc sau giao nhau, thӫy triӅu dâng cǊng dâng theo nhӳng

dòng nѭӟc ô nhiӉm góp phҫn cҳt ÿӭt cѫn bão cá linh.

Cá bay, cá linh là nhӳng món ÿһc sҧn làm cho BӃn

Cá, Tân TriӅu nәi tiӃng, nhѭng theo nhân dân ÿӏa phѭѫng

ӣ ÿây cho biӃt ÿó chѭa phҧi là nhӳng loҥi cá ngon. Có thӇ

là hai loҥi cá này nәi lên ÿúng mùa, ÿúng dӏp vào lúc mùa

mѭa chuyӇn sang mùa khô cho nên ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi quan

tâm chú ý ÿӃn. Mһt khác khi ÿӃn mùa hai loҥi cá này ăn

ÿӭt các loҥi cá khác theo tác ÿӝng cӫa quy luұt sӕ ÿông,

tiêu thө không nhanh thì chӍ có cách làm mҳm ÿӇ ăn dҫn.

NhiӅu loҥi cá khác ngon hѫn và cùng nhiӅu loҥi cá ngѭӡi ӣ

ÿây dùng khác vӟi nhӳng nѫi khác. Sau ÿây có thӇ phác

hӑa vài dòng ÿӇ làm rõ thêm vӅ mӝt vùng quê ÿa dҥng và

phong phú.

Cá bông thùng ӣ ÿây chӍ ӣ tҫng nѭӟc mһt. Cá thoi

loi ӣ bӡ hay nhҧy lên cây. Ngѭӡi Cà Mau hay dùng loҥi cá

này nhѭng ngѭӡi ӣ ÿây không ăn. Rùa hiӋn nay không còn

nhѭng ngѭӡi ta vүn chѭa hiӇu tҥi sao trong vùng này, tӯ

trѭӟc tӟi nay chѭa thҩy nói ÿӃn ba ba. Cá chҥch thì phҧi ÿi

ÿào vӅ xào vӟi sҧ và ӟt. Cá lӏch tѭѫng tӵ nhѭ cá chҥch, nhӓ

con hѫn, nhѭng khó bán vì ngѭӡi mua chê cá rҩt tanh.

Ngѭӡi ӣ ÿây hay ÿi ÿào lӏch, vӅ rӝng trong ao ÿӇ ăn dҫn.

Cá rô ÿѭӧc phân biӋt thành ba loҥi. Cá rô mè, phҧi ÿi câu.

Mӗi câu dùng trӭng kiӃn nhѭng ngѭӡi móc mӗi phҧi rҩt

thiӋn nghӋ. Cá rô biӇn cǊng gӑi là cá rô ÿiêu. Gӑi là biӇn

nhѭng loҥi cá rô này lҥi ӣ trong ÿӗng, nhӓ con, hѫi tròn.

1.5 Page 5

▲back to top

Cá rô xù, nhìn thì cӭng nhѭng chiên ăn rҩt ngon. Cá ÿem

vӅ phҧi cho ít muӕi ăn, chà hӃt nhӟt, ÿӧi chҧo dҫu sôi, ÿә

vào cá còn nhҧy, ÿұy vung lҥi, cá nә nhѭ bánh tiêu. Cá trê

trҳng ӣ ruӝng, cá trê ÿen ӣ sông. Cá trê trҳng, chҥng vҥng

ÿi ăn dӑc bӡ lách ta lách tách nhѭ mӝt ÿàn vӏt ÿang rӍa

mӗi. Ngѭӡi BӃn Cá không ăn cá trê vàng. Do nѭӟc sông bӏ

ô nhiӉm cho nên cá trê hay chӃt hàng loҥt làm tanh tѭӣi cҧ

mӝt khúc sông. Khi cá trê chӃt phҧi hӃt sӭc tránh tҳm rӱa

giһt giǊ ӣ dѭӟi sông. Cá lҥt trҳng ӣ sông chӍ có cách nѭӟng

cho mӥ chҧy ra, thѫm ngát, ÿem cuӕn bánh tráng. Cá ngon,

nhѭng muӕn ăn tiӃt kiӋm, ÿem kho, nҩu thì cӭ xem nhѭ

ÿem vàng ÿә ÿi. Cá dӯng, có vây là mӝt loҥi cá ÿѭӧc xem

nhѭ là ngon nhҩt, nhѭng ít gһp. Cá ét lӱa, màu hѫi hӗng, cá

ét quҥ màu ÿen. Ĉen thѭӡng ÿѭӧc gӑi là quҥ, nhѭng có cá

lăng màu ÿen, da nhám lҥi ÿѭӧc gӑi là cá lăng ÿӏa. Cá lăng

vàng ÿѭӧc gӑi là cá lăng nha. Cá sѫn ÿen ÿѭӧc gӑi là cá

sѫn ÿài (chӭ không gӑi là ÿҥi), cá trèn leo, có sӑc, không

có vҧy nhѭng cá trèn ÿen lҥi gӑi là cá trèn trâu. Cá này rҩt

lӟn, thѭӡng tӯ 7kg trӣ lên. Ngѭӡi ta thích dùng bӝ lòng cá

trèn trâu. Cá chình nӃu có bҳt ÿѭӧc thì cǊng ÿӇ dành bán

cho Ba Tàu, giá rҩt ÿҳt, ÿӇ ngѭӡi ta làm thuӕc toàn bӝ con

cá, kӇ cҧ nhӟt. Cá lóc trѭӟc ÿây rҩt nhiӅu nhѭng bây giӡ

rҩt ít gһp. Tӯ ngày có ÿұp Trӏ An hai loҥi cá này nhiӅu lên,

nhѭng các loҥi sò hӃn thì mҩt tiӋt.

Ngày xѭa ӣ BӃn Cá viӋc cân ÿo ÿong ÿӃm cá ÿѭӧc

gӑi là múc miӃng. Cá ÿѭӧc rӝng trong ghe cho nên muӕn

bán thì phҧi múc ra khi có ngѭӡi mua. MiӃng tӭc là mӝt

miӃng. Mӝt miӃng tӭc là ÿúng cho vӯa mӝt chiӃc cҫn xé

nhӓ, khoҧng 10kg. Dùng chiӃc cҫn xé này làm miӃng, vào

ghe múc ÿҫy, cҧ cá to cá nhӓ, ÿӫ loҥi.

Con rái cá ӣ vùng này rҩt nhiӅu. Năm l980 ӣ Cù lao

Vӏt bҳt ÿѭӧc l con, nһng l0kg, có lӁ là con rái cá cuӕi cùng

1.6 Page 6

▲back to top

trong vùng. KǤ ÿà trѭӟc cǊng nhiӅu. Tӯ 1980 trӣ vӅ trѭӟc,

nӃu bҳt ÿѭӧc kǤ ÿà, dân hay ÿӇ dành bán cho ngѭӡi Nùng.

Con càng tôm tѭѫng tӵ nhѭ con kǤ ÿà, cҳc ké, khi gһp

ngѭӡi hay nhҧy xuӕng nѭӟc trӕn, l5 năm trӣ lҥi ÿây không

còn gһp nӳa. Các loҥi chӗn cáo sau năm l975 hҫu nhѭ

không còn. Ngѭӡi ӣ ÿây còn tә chӭc ÿi săn chuӝt ÿӇ làm

các món nhұu lҥi rai. Hoҥt ÿӝng này ÿѭӧc xem nhѭ mӝt

thú vui, giҧi trí. Theo sӵ tính toán cӫa nhӳng ngѭӡi trong

cuӝc thì muӕn nhұu thӏt chuӝt, kiӃm mӝt viӋc gì ÿó làm

mӝt buәi hay mӝt ngày, ÿӫ tiӅn xuӕng BӃn Gӛ, lҩy vài xâu

vӅ nhұu cǊng ÿӫ nhѭng nhѭ thӃ ít vui. Ĉi săn chuӝt cǊng là

mӝt dӏp tө hӝi, vui chѫi vӟi nhau.

VI. ĂN HӂT Bӎ ĈÒN, ĂN CÒN MҨT VӦ

Nhân dân ӣ ÿây hay truyӅn tөng câu này nhѭ mӝt lӡi

thách ÿӕ ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi ÿi hӓi vӧ. Câu truyӅn miӋng

này cǊng có nhiӅu cách lý giҧi khác nhau, biӇu hiӋn sӵ

thông minh, sáng tҥo, nhanh nhҥy ÿӇ ӭng phó kӏp thӡi. Ăn

hӃt nhѭng phҧi còn, ăn còn nhѭng phҧi hӃt, nhӳng phҥm

trù ÿӕi lұp nhau, các nhà triӃt hӑc thѭӡng gӑi là phép biӋn

chӭng [2], nhѭng xӱ lý chѭa chҳc ÿã giӕng nhau.

Bѭӟc vào nhà ngѭӡi mình trӝm nhӟ thҫm mong, mӝt

mâm cѫm thӏnh soҥn ÿã ÿѭӧc ÿһt ra ÿӇ chiêu ÿãi khách.

Theo ''ÿӅ thi'' ÿã ÿһt ra nên giҧi quyӃt thӃ nào. Giҧi quyӃt

cҧ mâm thì rõ ràng là vӯa tham ăn, vӯa ngu ngӕc. Không

giҧi quyӃt cҧ mâm thì chӑn món nào? Cách giҧi thích hӧp

lý nhҩt là anh chàng chӑn vӧ chӍ chӑn cách xӱ lý ÿƭa cá.

Cá chӍ ăn phҫn trên còn ÿӇ lҥi. Phong tөc trong Nam khi ăn

cá hӃt phҫn trên, ngѭӡi ta không lӝn con cá lҥi ÿӇ dùng tiӃp

mà thѭӡng là bӓ xѭѫng ÿӇ ăn tiӃp. Cá ÿã ăn hӃt nӱa phҫn

trên, tӭc là còn, tránh ÿѭӧc khӓi bӏ ÿòn. Cá ăn hӃt phҫn

trên, xѭѫng không gӥ trông phát khiӃp, ai còn dám tiӃp tөc

1.7 Page 7

▲back to top

ăn hoһc gӥ xѭѫng ÿӇ ăn tiӃp cho ngѭӡi khác. Ĉƭa cá tanh

banh nhѭ thӃ chӍ có nѭӟc ÿә ÿi cho chó, cho mèo ăn.

Mӝt giai thoҥi thӱ thách sӵ thông minh, nhanh trí thì

vùng nào mà chҧ có, cӭ gì phҧi thuӝc ÿһc tính cӫa BӃn Cá,

Tân TriӅu.

BӃn Cá vӟi ÿiӇm nút cuӕi cùng cӫa thѭӧng ÿҥo,

trong hai cuӝc kháng chiӃn cǊng ÿã tӓ rõ tình hình có mà

không, không mà có. Vӟi vӏ trí là mӝt trong nhӳng ÿiӇm

cӫa hӋ thӕng liên lҥc giao thông cӫa quân khu 7, chúng ta

cǊng có thӇ khái quát rҵng thӡi này có 2 hӋ thӕng ÿӏa lý

hӑc : ÿӏa lý hӑc ban ÿêm và ÿӏa lý hӑc ban ngày.Theo ÿӏa

lý hӑc ban ÿêm thì có thӇ có mҩy cách ÿi nhѭ sau :

1. Ĉi vͣi vǊ khí c͛ng k͉nh, ÿông ng˱ͥi :

BӃn Cá - Khu 7 - Sông Ĉӗng Nai - Lҥc An - Ĉҥi An

- Ĉѭӡng Chó Ngáp - Bình Ĉa; ÿi xuӗng ra VǊng Bàu - dӑc

Ĉӗng Nai - Long Tân - Phѭӟc An - Long Thành - Thӏ Vҧi -

Thái ThiӋn - Phú Mӻ - giao cho Bà Rӏa VǊng Tàu.

2. Ĉ˱ͥng cͯa trung t˱ͣng Nguy͍n Bình - Ĉi ít

khách và khách ÿ̿c bi͏t :

Tân TriӅu - Sài Gòn - Ĉông Thành - Ĉӭc Hòa –

Vàm Cӓ Ĉông - Mӻ Thҥnh - An Nhѫn Tây - Sông Thӏ

Tính - ChiӃn khu Ĉ.

3. Ĉi ít ng˱ͥi :

Tân TriӅu băng qua sân bay Biên Hòa - Bình Ĉa – ÿi

xuӗng ra VǊng Bàu... tiӃp tөc theo cách ÿi l.

4. Ĉi lúc gay go :

Tân TriӅu - Thái Hòa - Mӻ Hҥnh - Láng Chà - Bình

Lý - Mӻ Bình - An Phú - Sông Ĉӗng Nai - Cù lao Long

Phѭӟc - băng qua Ĉӗng Nai - Long Tân - Ĉông Thành -

Hӝ l7 Chӧ Lӟn - Cҫu Xóm Rѭӧu - Long Ĉӭc Ĉông – băng

qua Xoài Rҥp - Bàn Thҥch - Phú Mӻ - giao cho Bà

RӏaVǊng Tàu.

1.8 Page 8

▲back to top

Nhӳng cuӝc trò chuyӋn vӟi Bà Tѭ ӣ BӃn Cá cung

cҩp cho chúng tôi nhiӅu nét vӅ nhӳng hoҥt ÿӝng công khai,

theo ÿӏa lý hӑc ban ngày. Bà Tѭ là ngѭӡi ÿҫu tiên kéo lá cӡ

cách mҥng ӣ trө sӣ ӫy ban Bình Phѭӟc và cǊng là ngѭӡi

làm bí thѭ chi bӝ Bình Phѭӟc nhiӅu năm. Trѭӟc năm l975,

lúc ÿҫu thì chӍ ÿi mѭӧn, ÿi gom tiӅn ÿӇ mua ÿѭӡng, quá

giang xe lam xuӕng Long Thành, ÿi Dҫu Giây, lên La Ngà

bán. TiӅn thu vӅ rҩt sòng phҷng, lҫn sau bao giӡ cǊng

nhiӅu hѫn lҫn trѭӟc gҩp bӝi. Theo nhӳng ÿiӅu ''ngѭӡi ta''

dһn dò ÿһt hàng, tiӅn ÿem vӅ mua hӃt các thӭ ÿã ÿѭӧc dһn

dò trѭӟc, mang ÿӃn ''bán''. Lҫn hӗi tӯ chӛ quá giang xe lam

ÿӃn chӛ thuê mѭӟn hҷn tӯng chuyӃn. Dҫn dà, cӭ tӵ nhiên

nhѭ ruӗi, sӱ dөng xe cӫa ngѭӡi ta cӭ nhѭ xe nhà cӫa mình.

Mang tiӃng là xe nhà nhѭng thұt ra chӍ ÿúng có mӝt phҫn

là không phҧi trҧ tiӅn thuê xe nӳa. Kҿ thù cǊng không phҧi

ngu ngӕc gì mà thҩy mình làm ăn cӭ phҩt lên nhѭ diӅu,

nhҩt bҧn vҥn lӧi. ThӃ là phҧi tìm cách móc nӕi theo kiӇu

em ông bác, anh ông chú. Rӗi phҧi lo lót ÿӫ thӭ chuyӋn.

VӅ mһt công khai cǊng có lý cӫa nó. Nhӳng vùng này toàn

là nhӳng vùng sâu, vùng xa, kҿ buôn ngѭӡi bán không dám

ÿӃn, vì sӧ nguy hiӇm ÿӃn tính mҥng, cho nên mình liӅu

chӃt mà ÿӃn, thu lҧi lӟn là ÿiӅu tҩt nhiên. Nói thӃ thôi,

nhѭng cái lý này chҷng qua cǊng là chuyӋn vҧi thѭa che

mҳt thánh. NhiӅu lúc cǊng bӏ tӏch thu tѭӣng nhѭ sҥt

nghiӋp, nhiӅu lúc cǊng bӏ tham quan xà lim, khám lӟn,

khám nhӓ, nhѭng rӗi mӑi viӋc ÿӅu qua ÿi, vì tӯ ngѭӡi lái

xe ÿӃn chӫ xe, ngѭӡi nhұn hàng ÿӅu là ngѭӡi không biӃt,

không nghe, không thҩy. Nhѭng ÿҥi lý ӣ khҳp nѫi có thӇ

ÿӏnh vӏ trên bҧn ÿӗ, không nhӳng rҩt rõ ràng mà lҥi còn rҩt

chính xác. Trong cái mҥng lѭӟi chính xác ÿó, cǊng chҷng

có ai giao nhiӋm vө, chӍ biӃt là mua hàng rӗi ÿem ÿӃn bán,

tiӅn thu vӅ cӫa mình, nhѭng vүn ý thӭc ÿѭӧc là không phҧi

1.9 Page 9

▲back to top

cӫa mình. Mӑi viӋc ÿӅu phҧi dùng xe, cӭ tѭӣng nhѭ xe

nhà, nhѭng cǊng không phҧi cӫa mình.

Trong mӝt lҫn nói chuyӋn vӟi Bà Tѭ, chúng tôi có

gһp bà chӫ xe lam, nay ÿang sӕng ӣ thành phӕ Hӗ Chí

Minh ghé thăm bà bҥn già. Tuy ÿã ÿѭӧc bà Tѭ giӟi thiӋu,

nhѭng bà này không muӕn kӇ lҥi nhӳng chuyӋn cǊ. Bà ta

cǊng có nhӳng vѭӟng mҳc trong thӡi kǤ cҧi tҥo công

thѭѫng nghiӋp cho nên bà chӍ muӕn cái gì ÿã qua thì khép

lҥi vƭnh viӉn. Cái còn vүn là nhӳng gì ÿӑng lҥi ÿã lҳng sâu

cӫa nhӳng tҩm lòng. Ĉѭӧc lòng dân thì có hӃt cǊng vүn

còn, còn mҩt lòng dân dù vүn còn nhѭng ÿã hӃt.

Cái nét ÿһc sҳc này không phҧi chӍ là ÿһc ÿiӇm riêng

cӫa nhӳng con ngѭӡi BӃn Cá. Ĉһc ÿiӇm này thӇ hiӋn rõ nét

và tұp trung ӣ nhӳng con ngѭӡi BӃn Cá, nhѭng vүn là tài

sҧn chung cӫa bҧn sҳc văn hóa ViӋt. Ra ÿѭӡng thì áo lѭӧt

quҫn là nhѭng vӅ nhà, nhiӅu khi chӍ ÿánh ÿӝc có chiӃc

quҫn xà lӓn. Ban ngày cӭ cѭӥi xe máy ÿi rông, trông tѭӣng

nhàn nhã lҳm, nhѭng vүn là cҧnh ÿҫu tҳt mһt tӕi. Tӯ nhӳng

nét nhӓ ÿѫn sѫ cho ÿӃn nhӳng vҩn ÿӅ trӑng ÿҥi, ÿӅu có mӝt

nét chung. VӅ chính trӏ ngoҥi giao ÿó là cách thҫn phөc giҧ

ÿӇ giӳ ÿӝc lұp thұt. Trong cuӝc sӕng văn hóa xã hӝi, thӡ

nhӳng thҫn có sҳc phong, theo ÿiӇn lӉ cӫa triӅu ÿình ÿӇ thӡ

nhӳng vӏ riêng cӫa mình.

Tӯ nhӳng chһng ÿѭӡng dài qua nhӳng khát vӑng

ÿӑng lҥi nhӳng ÿiӅu gӱi gҳm gҳn liӅn vӟi ÿӏa danh BӃn Cá,

nhӳng ѭӟc mѫ trѭӟc ngѭӥng cӱa cӫa mӝt thiên niên kӹ

mӟi, sӁ tҥo ÿiӅu kiӋn cho nhӳng dӵ ÿӏnh thông minh thành

hiӋn thӵc.

CHѬѪNG III

1.10 Page 10

▲back to top

I.CUӜC SӔNG ĈҪY TRIӂT LÝ. NHӲNG

ĈIӄU VÔ NGHƬA RҨT CÓ Ý NGHƬA

1.S͹ l˱u truy͉n nhͷng câu chuy͏n vô nghƭa:

VӅ BӃn Cá chúng tôi thѭӡng ÿѭӧc nghe nhân dân ӣ

ÿây kӇ lҥi vӟi mӝt giӑng ÿiӋu chân thành câu chuyӋn Ĉoàn

Văn Cӵ sái ÿұu thành binh ÿӇ chӕng Pháp, nhѭng cuӝc

khӣi nghƭa không thành, thӡi hҥn kӃt thúc quá sӟm, nên

ÿұu không thành ngѭӡi mà hóa thành châu chҩu phá hoҥi

mùa màng. Mô tұp “sái ÿұu thành binh” ÿҫy màu sҳc dӏ

ÿoan, chӏu ҧnh hѭӣng cӫa Ĉҥo giáo. Tuy vұy, mô tұp này

lҥi phә biӃn rҩt rӝng rãi trong nhiӅu chuyӋn kӇ dân gian.

Có áp bӭc có ÿҩu tranh, ÿӇ chӕng cѭӡng quyӅn, nhân dân

thѭӡng phҧi viӋn dүn ÿӃn nhӳng phép thuұt siêu phàm,

mong nhұn ÿѭӧc sӵ trӧ giúp cӫa thҫn linh. Qua hàng trăm

câu chuyӋn kӇ thuӝc ÿӅ tài này chúng ta ÿӅu thҩy thҩt bҥi

cҧ trăm, không mӝt lҫn thành công. Sӱ sách cӫa nѭӟc ta

cǊng thѭӡng hay ghi chép nhӳng tai hӑa do châu chҩu gây

nên. Các sӱ gia thѭӡng gӑi hiӋn tѭӧng này là giһc, giһc

châu chҩu, gây nên tai hӑa mҩt mùa, ÿói kém, cѭ dân phiêu

tán.

Theo lӡi kӇ cӫa dân ÿӏa phѭѫng thì hӑ lҥi cho rҵng

sau khi ÿұu không hóa thành ngѭӡi ÿӇ cҫm vǊ khí ÿánh

quân xâm lѭӧc, thì hóa thành châu chҩu phá hoҥi mùa

màng, làm cho quân xâm lѭӧc dù có chiӃm ÿѭӧc ÿҩt thì

cǊng không còn gì mà cѭӟp bóc, mà vѫ vét, không ai còn

hӧp tác vӟi giһc. Tѭ tѭӣng vѭӡn không nhà trӕng ÿӇ chӕng

quân xâm lѭӧc vӕn vүn là mӝt nét trong gia tài truyӅn

thӕng cӫa dân tӝc ta. Sӱ cǊ cǊng cho biӃt rҵng khi nhà

NguyӉn giao nӝp 3 tӍnh miӅn Ĉông cho Pháp, vùng Sài

Gòn có ÿӝ nӱa triӋu dân trên diӋn tích 2500 ha. Sau ÿó vӟi

phong trào tӏ ÿӏa, sӵ ra ÿi cӫa nhӳng ngѭӡi bҩt hӧp tác vӟi

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Pháp, sӕ dân còn lҥi chӍ khoҧng 200.000 ngѭӡi, trong ÿó

phҫn lӟn là ngѭӡi Hoa.

Khi hӓi bà con vӅ nhӳng chuyӋn ÿҩu tranh ÿӇ thӕng

nhҩt ÿҩt nѭӟc, nhiӅu ngѭӡi sau khi kӇ nhӳng chuyӋn hy

sinh anh dǊng, ÿҩu tranh kiên cѭӡng, nhӳng gѭѫng bҩt

khuҩt, thѭӡng cho rҵng sӣ dƭ BӃn Cá chѭa ÿѭӧc công nhұn

là ÿѫn vӏ anh hùng, vì cǊng còn có nhӳng chuyӋn nhӕ

nhăng. Thұt ra cái gӑi là nhӳng chuyӋn nhӕ nhăng, quanh

ÿi quҭn lҥi chӍ vүn là chuyӋn ông NguyӉn Văn Hinh, ngѭӡi

Tân TriӅu, ÿӭng ra thành lұp mӝt ÿҥo mӟi, rӗi ra ÿăng ký

xin ӭng cӱ tәng thӕng. Nhân dân thѭӡng cho rҵng mӝt

vùng mà có ngѭӡi ÿӏa phѭѫng dám ÿӭmg ra ӭng cӱ chӭc

tәng thӕng ngөy, chҳc là mӝt vùng phҧn ÿӝng. Vұy thӵc

chҩt cӫa chuyӋn này nhѭ thӃ nào?

Ông NguyӉn Văn Hinh, tӵ xѭng là thiӅn sƭ, tӵ là

NguyӉn Ĉӭc Di, bí danh là Thѫm, thӡi trѭӟc ÿã ÿӭng ra

thành lұp mӝt ÿҥo mӟi, tên là : Hòa Hӝi Cӭu ThӃ Nhân

Ĉҥo Hòa Bình. Xem lҥi nhӳng tѭ liӋu ҧnh và giҩy tӡ cӫa

ngѭӡi con lѭu trӳ, hiӋn nay vүn còn lѭu trú tҥi Tân Bình,

ông ta ÿã tұp hӧp ÿѭӧc nhiӅu nhà sѭ, mөc sѭ, thày dǊng,

bà sѫ. Thӡi bҩy giӡ nhӳng ngѭӡi này dám ÿӭng chөp ҧnh

chung vӟi ông Hinh, ÿӇ làm hӗ sѫ gӱi lên phӫ tәng thӕng

cӫa chính quyӅn cǊ, là mӝt hành ÿӝng dǊng cҧm, kiên

cѭӡng. Ông Hinh ÿӭng ra ӭng cӱ, vì năm ÿó NguyӉn Văn

ThiӋu chѫi trò ӭng cӱ ÿӝc diӉn. Ông ta ÿӋ ÿѫn xin ӭng cӱ,

vүn biӃt chҳc chҳn là sӁ thҩt bҥi, nhѭng ít ra cǊng vҥch

ÿѭӧc mһt trò hӅ bҫu cӱ ÿӝc tài cӫa NguyӉn Văn ThiӋu.

Nhân dân mӝt mһt công nhұn nhiӋt tình cӫa phong trào vұn

ÿӝng hòa bình dân tӝc cӫa ông ta, thӯa nhұn thái ÿӝ dǊng

cҧm cӫa ông ta, cho nên khi kӇ lҥi chuyӋn này hӑ không hӅ

tӓ thái ÿӝ ác cҧm. Hӑ chӍ nhұn xét rҵng ông ta còn quá

ngây thѫ vӅ chính trӏ. Hoҥt ÿӝng chính trӏ mà chҷng có

2.2 Page 12

▲back to top

phe, có phái. Không có thӃ lӵc nào ӫng hӝ kinh phí thì làm

ăn nӛi gì. Hѫn nӳa cái ÿҥo cӫa ông ta cǊng lăng nhăng,

hiӋn vүn là câu nói cӱa miӋng cӫa lӟp thanh niên tӵ trào

khi gһp phҧi nhӳng chuyӋn không may. Lӟp thanh niên

nam, sau khi kӇ lҥi nhӳng chuyӋn làm ăn thҩt bҥi cӫa mình

cho bҥn bè, thѭӡng mѭӧn lӡi trong các tích tuӗng hҥ câu

kӃt luұn: “M˱u s͹ t̩i Nhân, thành s͹ t̩i Thiên”. Lӟp

thanh niên nӳ, sau khi kӇ nhӳng chuyӋn bҩt trҳc mà mình

vҩp phҧi, thѭӡng kӃt luұn giҧn ÿѫn hѫn : cͯa ÿi thay

ng˱ͥi. ĈӇ chҩm dút nhӳng chuyӋn không may này, hӑ

thѭӡng làm dҩu thánh giá rӗi chҳp tay lҥi niӋm chú : “Nam

mô b͝n s˱ Thích Ca mâu ni Ph̵t. Nh˯n danh cha và con

và thánh th̯n. A men”. Sau lӡi niӋm chú này hӑ cѭӡi vang

ngһt nghӁo, xem nhѭ quên luôn. Lúc ÿҫu mӟi tiӃp xúc tôi

cӭ tѭӣng là câu niӋm chú hài hѭӟc cӫa dân ÿӏa phѭѫng

BӃn Cá, cuӕi cùng mӟi lҫn hӗi phanh ra ÿҫu mӕi chính là

sҧn phҭm cӫa NguyӉn Văn Hinh.

Hӓi chuyӋn ngѭӡi con ông Hinh, sau khi anh ÿã cho

xem hàng ÿӕng hӗ sѫ lѭu trӳ cӫa gia ÿình, anh ta chӍ cho

biӃt là cách làm cӫa ông bӕ xin ra ӭng cӱ tәng thӕng là

không hӧp thӡi. BiӃt là NguyӉn Văn ThiӋu làm trò ÿӝc

diӉn mà vүn cӭ làm ÿѫn xin ra ӭng cӱ tәng thӕng là cҫm

chҳc thҩt bҥi trong tay. HiӋn nay phҫn mӝ ӣ ÿӏa phѭѫng,

chӍ nhұn ÿѭӧc tӯ ÿӡi bӕ trӣ lên là 5 ÿӡi, ÿӃn ÿӡi ông cӕ,

còn trѭӟc ÿó thì không rõ. Anh này cǊng cho biӃt nhiӅu vӅ

trѭӡng hӧp hai ông chú và bà cô ÿi tұp kӃt ӣ ngoài Bҳc.

Anh cǊng rҩt tӵ hào vӅ nhӳng ngѭӡi này cho nên lúc ÿҫu

xin gһp ÿӇ hӓi chuyӋn ông NguyӉn Văn Hinh, xác minh

nhӳng chuyӋn ÿang lѭu truyӅn trong dân cǊng hѫi khó

khăn. Sau mӝt tháng thông cҧm, mӟi hiӇu rõ ÿѭӧc sӵ tình

vӅ câu chuyӋn dân cho là vӟ vҭn. Thӵc ra câu chuyӋn này

cǊng chӍ là mӝt trong nhӳng câu chuyӋn cӫa phong trào

2.3 Page 13

▲back to top

ÿҩu tranh ÿòi hòa bình thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc ÿѭѫng phә biӃn

ӣ các thành thӏ miӅn Nam lúc bҩy giӡ. Ĉúng là mӝt chuyӋn

thұt nhѭ ÿùa. NiӋm Phұt Amen là chuyӋn ÿùa, nhѭng nhiӋt

tình lo lҳng ÿӃn hòa bình cho dân tӝc là mӝt nguyӋn vӑng

có thӇ khҷng ÿӏnh. Tӗn tҥi dѭӟi hình thӭc mӝt câu chuyӋn

vui cѭӡi cǊng là cách lѭu giӳ dân gian.

2. S̷c phong cho thành hoàng Tân Vinh Ĉông hay

Tân Vinh Tây:

Khi ÿѭӧc phép xem sҳc phong thành hoàng Tân

TriӅu, chúng tôi thҩy ÿây là mӝt loҥi sҳc phong thӡi Tӵ

Ĉӭc mà chúng tôi ÿã có dӏp dӏch âm và dӏch nghƭa trong

quyӇn sách làng BӃn Gӛ [40]. Nӝi dung căn bҧn giӕng

nhau, chӍ khác mӝt sӕ chi tiӃt, có thӇ liӋt kê nhѭ sau:

B̫ng 8:

So sánh sӵ khác biӋt giӳa hai sҳc phong thӡi

Tӵ Ĉӭc cӫa ÿình An Hòa và ÿình Tân TriӅu

Ĉình An Hòa

Ĉình Tân TriӅu

Sҳc phong thành hoàng chi SҳcTân Vinh thành hoàng

thҫn

chi thҫn

Nhӳng chuҭn Long Thành Nãi Phúc Chính huyӋn Tân

huyӋn An Hòa thôn, y Vinh Tây thôn, y cӵu…

cӵu…

KǤ tѭѫng hӵu bҧo ngã lê

KǤ tѭѫng bҧo ngã lê dân dân

Nhӏ thұp cӱu nhұt Nhӏ thұp lөc nhұt

29/1/1852

26/1/1852

2.4 Page 14

▲back to top

Tân Vinh Ĉông và Tân Vinh Tây vӕn là hai thôn ӣ

thӃ kӹ XIX, sau nhұp thành làng xã Tân TriӅu, sau là xã

Tân TriӅu. Tình hình cө thӇ cӫa hai làng thôn này ӣ thӃ kӹ

XIX (xem bҧng 9).

Bҧng 9 :

So sánh ruӝng ÿҩt hai làng Tân Vinh Tây và Tân

Vinh Ĉông.

(Ngu͛n: Nguy͍n Ĉình Ĉ̯u)

Các mөc

Tân Vinh Ĉông Tân Vinh Tây

Thӵc canh ruӝng ÿҩt 72.8.9.4

39.2.10.0

ĈiӅn tô ÿiӅn

22.1.1.3

Vi công dөng thә

Ĉҩt trӗng dâu mía 50.7.8.1

Vi công dөng thә

Ĉҩt dân cѭ

3.0.0.0

4.0.0.0

Mӝ ÿӏa

1 khoҧnh

Vi công dөng thә, tӭc là chӫ nhӳng ruӝng ÿҩt cho cҧ

thôn làng canh tác, thành ÿҩt chung cӫa toàn thôn làng.

Làng Tân Vinh Tây xem nhѭ chӍ có ÿҩt công cӫa làng. Tân

Vinh Tây qua bҧng 9 nêu trên, cǊng nhӓ hѫn Tân Vinh

Ĉông, nhѭng thә cѭ nhiӅu hѫn l mүu, tӭc 4894 m2 40.16;

khoҧng nӱa ha. Trên thӵc tӃ ký tӵ tây trong sҳc phong Tân

Vinh Tây thôn. Phan Ĉình ĈǊng ÿã phát hiӋn, vѭӡn Ĉông

bӏ xóa ÿӇ viӃt ÿè chӳ Tây lên trên.

Làng này thӡ sҳc phong thành hoàng cӫa làng khác

thӵc ra chӍ là chuyӋn vô nghƭa. Hai làng ÿã nhұp làm mӝt,

ÿình làng Tân Vinh Ĉông bӏ phá trong thӡi kǤ chiӃn tranh,

nay cǊng không còn nӳa. Làng thôn nhӓ thӡ sҳc phong

2.5 Page 15

▲back to top

thành hoàng cӫa làng thôn lӟn cǊng là chuyӋn ÿѭѫng

nhiên. Hѫn nӳa làng thôn Tân Vinh Tây vӕn có truyӅn

thӕng vi công dөng thә, cho nên tính tình có thӇ cǊng do

truyӅn thӕng tҥo dӵng nhiӅu năm nên cӣi mӣ, phóng

khoáng. Nhӳng lý do này ÿӅu quan trӑng, nhѭng qua công

tác ÿiӅn dã, chúng tôi nghƭ rҵng ÿҩy chѭa phҧi là lý do

chính yӃu, nhѭng mӑi ngѭӡi không ai muӕn phát biӇu ra

thành lӡi. Vӏ trí cӫa ÿình làng Tân TriӅu hiӋn nay nҵm

ngay sau nhà thӡ giáo xӭ Tân TriӅu, hѭӟng mһt xây ngѭӧc

nhau, lѭng quay vào nhau. Có thӇ vӟi sӵ tӗn tҥi và cӕ gҳng

bҧo tӗn ÿình làng Tân TriӅu, nhѭng cѭ dân cѭ tө quanh các

ÿình muӕn chӭng mình rҵng nhà thӡ có sӵ thӯa nhұn cӫa

chính quyӅn thuӝc ÿӏa thì ÿình cǊng có sӵ thӯa nhұn cӫa

chính quyӅn “b̫n ÿ͓a”. Ĉình làng vүn thuӝc ÿҩt ÿai cӫa

vua. ĈӇ hiӇu thêm biӇu hiӋn cӫa lòng yêu nѭӟc thӇ hiӋn

qua sӵ níu kéo quan niӋm ÿҩt vua, chúng ta có thӇ tham

khҧo qua mӝt hiӋn tѭӧng vô nghƭa khác.

3. Thͥ bài v͓ vua ÿ˱˯ng tri͉u :

Trong quá trình vӅ ÿiӅu tra ӣ BӃn Cá, chúng tôi có

nhiӅu lҫn khҧo sát chùa Vƭnh Hѭng, nay thuӝc thôn Vƭnh

HiӋp. Sҳc phong cӫa thành hoàng làng Vƭnh HiӋp ÿѭӧc ÿһt

trong chùa. Sau ngôi chùa có tháp xá lӧi nhӓ, hai tҫng, xây

bҵng gҥch thҿ cӫa vӏ sѭ trө trì trѭӟc ӣ ÿây thuӝc phái Lâm

TӃ chính tông ÿӡi thӭ 39. Chùa này trѭӟc ÿây do thày Ĉám

cai quҧn. Năm 1969 dân làng ÿuәi thày Ĉám, vì ÿã làm

nhӳng chuyӋn không hay, nhѭ ăn thӏt chó chҷng hҥn, ÿӇ

mӡi mӝt ni cô tӯ HuӃ vào, do giáo hӝi Phұt giáo cҳt cӱ.

ĈiӅu quan tâm lӟn nhҩt cӫa ni cô là làm thӃ nào ÿӇ bӕ trí,

sӱa ÿәi cách sҳp ÿһt trong chùa cho ÿúng vӟi quy ÿӏnh cӫa

ÿiӇn lӉ Phұt giáo hay ít nhҩt cǊng là viӋc trҧ lҥi viӋc thӡ

sҳc phong thành hoàng cho ÿình. Song viӋc này gһp nhiӅu

2.6 Page 16

▲back to top

trӣ ngҥi cho nên trong vòng 30 năm vүn chѭa thӵc hiӋn

ÿѭӧc ÿiӅu gì. Mҩu chӕt cӫa vҩn ÿӅ nҵm ӣ chӛ quy ÿӏnh

giӳa dân làng vӟi ni cô. NӃu ni cô muӕn trө trì ӣ chùa này

thì không ÿѭӧc thay ÿәi cách bài trí vӕn ÿã tӗn tҥi trong

chùa, có thӇ là cuӕi thӃ kӹ XVIII cho ÿӃn nay. Tѭӧng Phұt

hình nhѭ phҧi giѫ tay trái mӟi ÿúng sách, nhѭng tѭӧng

Phұt ӣ ÿây lҥi giѫ tay phҧi. Phұt Tam ThӃ lҥi bӕ trí cùng

Ngӑc Hoàng và Nam Tào, Bҳc Ĉҭu... Nhӳng ÿiӅu này

chӭng tӓ Phұt giáo ӣ ViӋt Nam có 2 xu thӃ, 2 trѭӡng phái;

Phұt giáo ӣ ViӋt Nam và Phұt giáo cӫa ViӋt Nam. Phұt

giáo ӣ ViӋt Nam ÿã ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi ÿӅ cұp ÿӃn, có nhiӅu

sách ÿã xuҩt bҧn ÿӇ tham khҧo [30,89,l68]. NhiӅu ngѭӡi

nghiên cӭu cǊng hay thҳc mҳc vӅ nhӳng ÿiӅu vô nghƭa,

nhѭng ÿӕi vӟi công tác ÿiӅn dã, cái chính là phҧi xác nhұn

thӵc tiӉn ÿang tӗn tҥi, tӯ ÿó chiêm nghiӋm tính triӃt lý cӫa

chúng, hѫn là cӭ cao ÿҥo lӟn tiӃng phê phán rҵng xӃp thӃ

này là sai, thӃ kia là không ÿúng vӟi sách vӣ kinh ÿiӇn...

ChӍ riêng ÿiӇm này chùa Vành Hѭng xӭng ÿáng ÿѭӧc xӃp

hҥng, ÿѭӧc bҧo quҧn, bҧo tӗn.

Mӕi quan tâm cӫa ni cô là làm thӃ nào bӕ trí cho

ÿúng vӟi giáo lý Phұt giáo, cho nên có mһt bài vӏ mà mӟi

ngѭӡi hay bӓ qua (ҧnh 4).

ĈiӅu này cho thҩy tӯ cuӕi thӃ kӹ XIX, dân Nam Bӝ

tuy ÿã biӃn thành dân thuӝc ÿӏa cӫa xӭ Nam KǤ, nhѭng

vүn là thҫn dân cӫa nhà NguyӉn. Ĉây cǊng là hiӋn tѭӧng

ÿӝc ÿáo rҩt có ý nghƭa, có lӁ là lҫn ÿҫu tiên phát hiӋn ÿѭӧc

trong mӝt ngôi chùa ViӋt Nam. Trong chùa thѭӡng chӍ thӡ

nhӳng vӏ vua ÿã mҩt, khi sӕng có nhiӅu công lao ÿóng góp

cho chùa. Theo NguyӉn Văn Sѫn thì ӣ vùng Dѭѫng Kinh,

nay thuӝc thành phӕ Hҧi Phòng, ít nhҩt cǊng ÿã bҳt ÿҫu

phát hiӋn ra nhӳng tѭӧng vua (vѭѫng) nhѭ : tѭӧng Mҥc

2.7 Page 17

▲back to top

Ĉăng Dung, tѭӧng vѭѫng chùa Hoa Tҫn, tѭӧng vѭѫng

chùa Ĉҥi Linh, tѭӧng vѭѫng chùa Bҥch Ĉa, tѭѫng vѭѫng

chùa Hѭng Khánh, tѭӧng vѭѫng chùa Phúc Linh, tѭӧng

vѭѫng chùa Lã Tiên, tѭӧng vѭѫng chùa Chiêu Tѭӡng,

tѭӧng Mҥc Ĉôn Nhѭӧng...

Dѭѫng Kinh là kinh ÿô thӭ hai cӫa nhà Mҥc ÿѭӧc

hình thành và xây dӵng theo chiӃn lѭӧc chiӃm lƭnh biӇn

khѫi. ViӋc nhân dân thӡ phөng các vua nhà Mҥc cǊng

chӭng tӓ phҫn nào công lao nhà Mҥc trong viӋc phát triӇn

kinh tӃ xã hӝi ÿѭѫng thӡi. ViӋc thӡ vua ÿѭѫng thӡi ӣ chùa

Vƭnh Hѭng, trong tѭ thӃ ÿѭѫng là mӝt ngѭӡi dân mҩt

nѭӟc, phҧn ánh mӝt hoài niӋm mãnh liӋt vӅ nguӗn gӕc, cӝi

nguӗn. Mӝt hoài niӋm vӟi sӵ khҷng ÿӏnh ҭn.

ĈiӅu vô nghƭa này cǊng tѭѫng tӵ nhѭ viӋc xây lҥi

chùa Kim Cang ӣ Bình Phѭӟc, Tân Bình. Chùa Thanh

Long trѭӟc gӑi là chùa Ông do các chú lұp ra ÿӇ thӡ Quan

Công. Năm 1945 chùa này ÿã bӏ Pháp phá hӫy. Kim Cang

cǊng gӑi là chùa Kim Long, có liên quan tӟi Nguyên ThiӅu

cǊng bӏ Pháp phá hӫy năm 1945. Năm 1960 các Phұt tӱ tә

chӭc xây lҥi chùa trên nӅn chùa Thanh Long. Lý do ÿѭӧc

giҧi thích là vì nѫi tha lác cӫa chùa Thanh Long nҵm trong

phҥm vi dӗn dân cӫa ҩp chiӃn lѭӧc, còn nѫi tӑa lҥc cӫa

chùa Kim Cang lҥi là cѫ sӣ hұu cҫn cӫa quân cách mҥng,

cây cӕi rұm rì nhѭ rӯng nguyên sinh. Sӵ viӋc chҳc chҳn là

nhѭ thӃ, nhѭng cǊng chѭa hҷn là nhѭ thӃ. Ai muӕn luұn

giҧi nhѭ thӃ nào thì tùy theo nhұn thӭc cӫa mӛi ngѭӡi.

4. M͡t s̷c phong thͥi Kh̫i Ĉ͓nh :

Long Phú là mӝt làng thôn nhӓ. Trѭӟc ÿây là mӝt

trong 6 thôn cӫa xã Bình Phѭӟc. Khi Bình Phѭӟc nhұp vào

Tân Bình, trӣ thành mӝt thôn, thì Long Phú chӍ trӣ thành

mӝt xóm nhӓ nҵm ӣ ÿҫu xã Tân Bình. ThӃ kӹ XIX, làng

2.8 Page 18

▲back to top

Long Phú thuӝc xӭ Trӵc Ĉà, tӭc là Rҥch Tre, thӵc canh

ruӝng ÿҩt chӍ có 19.7.8.1 trong ÿó có 22 sӣ ÿҩt ruӝng

:l1.6.1.1 và 42 sӣ ÿҩt trӗng dâu, mía : 8.1.7.0. Thә cѭ có

05.0.0 và mӝt khoҧnh làm mӝ ÿӏa: Ĉình làng bӏ Pháp phá

năm l945, sau ÿó dân cѭ làm lҥi nhiӅu lҫn, sau nhiӅu lҫn bӏ

phá trong hai cuӝc chiӃn tranh lâu dài hӃt chӕng Pháp lҥi

chӕng Mӻ. Ĉình hiӋn nay mӟi ÿѭӧc dӵng lҥi năm l970 ÿӇ

có chӛ thӡ cúng, trên nӅn cӫa ÿình cǊ, nhӓ chӍ bҵng

khoҧng l/5 ÿình trѭӟc kia. Tuy vұy dân làng vүn gìn giӳ

cҭn thұn sҳc phong thành hoàng cӫa làng mình xem nhѭ là

báu vұt thiêng liêng ÿӇ truyӅn lҥi cho con cháu. Sҳc phong

cӫa thành hoàng ÿѭӧc dân làng cҳt cӱ ngѭӡi trông nom,

ÿem vӅ thӡ chung trên bàn thӡ tә tiên. Khi có chuyӋn,

nhiӋm vө cӫa ngѭӡi giӳ sҳc là phҧi bҧo quҧn, sѫ tán sҳc

phong trѭӟc tiên, hѫn cҧ bҧo vӋ gia sҧn hay tính mҥng cӫa

mình. Ngѭӡi ӣ Long Phú vүn còn nhӟ ÿѭӧc tên cӫa các

ngѭӡi ÿѭӧc nhân dân tín nhiӋm giao cho công viӋc trӑng

ÿҥi nhҩt cӫa làng xã. Ĉҫu tiên là Cҧ HuӅ, tӭc ông Hӗ Văn

HuӅ, sau ÿó là ông Hai Cӕng, tӭc Phҥm Văn Cӕng. Hai

Cӕng ÿѭӧc tín nhiӋm bҧo vӋ sҳc phong này trong khoҧng

30 lăm rӗi truyӅn ÿӃn ÿӡi Tѭ ThiӋt, tӭc Phҥm Văn ThiӋt.

ĈӃn ÿӡi Tѭ Hùng, tӭc Phҥm Văn Hùng ngѭӡi ta mӟi nhӟ

ÿӃn năm cө thӇ. Ĉӡi Tѭ ThiӋt giӳ sҳc phong bҳt ÿҫu tӯ

trѭӟc lúc ÿình bӏ phá ÿӃn khoҧng dӵng lҥi ÿình mӟi hiӋn

còn. Thӡi Tѭ Hùng giӳ sҳc phong tӯ nhӳng năm 1975-198l

.Tѭ Hùng sau ÿó chuyӇn giao tӟi Hai Trí, tӭc Mai Văn Trí

(l900 - 1982) rӗi chuyӇn giao cho Năm Chò, tӭc NguyӉn

Văn Huyên. Khi ban hӝi hѭѫng ÿӗng ý cho tôi xem sҳc

phong, Năm Chò ÿã hѭѫng ÿèn sӱa lӉ cҭn thұn ÿӇ rѭӟc sҳc

phong ra. Khi mang sҳc ra, hai ngѭӡi cҭn thұn căng ÿҥo

sҳc dӵng ÿӭng trѭӟc ban thӡ ÿӇ cho chúng tôi xem chӭ

không ÿѭӧc rӡ tay vào. Thái ÿӝ trân trӑng gìn giӳ ÿҥo sҳc

2.9 Page 19

▲back to top

phong cho thành hoàng làng rҩt ÿáng khâm phөc. Ban Hӝi

Hѭѫng gӗm 9 ngѭӡi hôm ÿó có mһt ÿông ÿӫ. Trong làng,

chӡ có mһt ÿông ÿӫ cҧ 9 ngѭӡi không phҧi chuyӋn giҧn

ÿѫn. Vì thӃ phҧi sau mҩy lҫn hҽn chúng tôi mӟi xem ÿѭӧc

sҳc phong. Hôm ÿӃn lҥi phҧi ÿӧi tӯ sáng ÿӃn trѭa, vì mӝt

ngѭӡi có viӋc ÿӝt xuҩt ӣ liên tӍnh, trѭa mӟi vӅ ÿѭӧc. Dù

sao thì cҧ buәi sáng nói chuyӋn vӟi nhau cǊng rҩt có ích,

nhҩt là ÿӕi vӟi vҩn ÿӅ bão cá linh. HӃt chuyӋn nѭӟc sҳt lҥi

ÿӃn chuyӋn nѭӟc chè ӣ Cҫu Mӟi. Nѭӟc sҳt tӭc là nѭӟc

mһn theo triӅu dâng lên. Nѭӟc chè tӭc là nѭӟc lӧ. Nѭӟc

sҳt, nѭӟc lӧ là nhӳng vҩn ÿӅ triӃt lý có liên quan ÿӃn bão

cá linh mà chúng ta ÿã bàn ӣ chѭѫng trѭӟc.

VӅ mһt hình thӭc, giҩy cӫa sҳc phong kém chҩt

lѭӧng hѫn giҩy cӫa sҳc phong thӡi Tӵ Ĉӭc, màu cǊng hѫi

khác. Con rӗng nҵm vào ÿҫu chӳ ҩn. 5 chӳ thӑ vүn tѭѫng

tӵ nhѭ ÿã thҩy trên sҳc phong thӡi Tӵ Ĉӭc. Sҳc phong thӡi

Khҧi Ĉӏnh tôi ÿã ÿѭӧc tiӃp xúc trên 100 ÿҥo, khҳp các ÿình

làng ӣ miӅn Bҳc, cho nên có thӇ khҷng ÿӏnh ÿây không

phҧi là mӝt ÿҥo sҳc giҧ. Nӝi dung có thӇ phiên âm nhѭ sau:

S̷c Biên Hòa t͑nh, Phúc Chính huy͏n, H̩ t͝ng,

Long Phú thôn phͭng s͹ Ĉ˱˯ng C̫nh thành hoàng tôn

th̯n, h͡ qu͙c, tý dân nh̳m tu͇ linh ͱng tͱ.

Kim Phi ˰ng.

C̫nh m͏nh mi͍n ni͏m th̯n h˱u tr˱ͣc phong v͓ Ĉôn

Ng˱ng, D͹c B̫o, Trung H˱ng chi th̯n, chu̱n kǤ phͭng s͹

cúng c˯ th̯n, kǤ h͹u b̫o ngã lê dân.

Khâm tai.

Kh̫i Ĉ͓nh nh͓ niên tam nguy͏t th̵p bát nh̵t.

Tҥm dӏch :

2.10 Page 20

▲back to top

S̷c cho thôn Long Phú, t͝ng (Ph˱ͣc Vƭnh) H̩,

huy͏n Phúc Chính, t͑nh Biên Hoà ÿ˱ͥng thͥ Ĉ˱˯ng C̫nh

thành hoàng, giͷ n˱ͣc gúip dân, linh ͱng tính ÿã lâu.

Ta nay ÿͱc ít, lãnh m͏nh chăn dân, luôn nghƭ ÿ͇n

th̯n, nên phong t̿ng cho th̯n v͓ Ĉôn Ng˱ng, D͹c B̫o,

Trung H˱ng cho phép cúng t͇ phͭng s͹ th̯n (nh˱ cǊ) ÿ͋

th̯n b̫o v͏ lê dân cͯa ta.

Kính v̵y thay.

Ngày 18/3 năm Kh̫i Ĉ͓nh thͱ 2 (8/5//1917)

Khҧi Ĉӏnh vӕn là vӏ vua bù nhìn, cǊng không hay ho

gì, cho nên không ai muӕn nhҳc ÿӃn. NguyӉn Ái Quӕc

cǊng ÿã có nhiӅu tiӇu phҭm và bài viӃt ÿӇ ÿҧ kích Khҧi

Ĉӏnh. Ĉӭng vӅ mһt pháp lý, năm l862 nhà NguyӉn ÿã ký

hiӋp ѭӟc giai nӝp ba tӍnh miӅn Ĉông cho Pháp. Năm 1917

Nam KǤ là thuӝc ÿӏa cӫa Pháp tӯ lâu. Khҧi Ĉӏnh không có

quyӅn hành gì trên ÿҩt này cho nên viӋc phong sҳc cho

thành hoàng làng ӣ Nam KǤ không khӓi là mӝt viӋc làm

vô nghƭa, mà lҥi còn rҩt vô duyên. Dù sao thì ÿӕi vӟi hành

ÿӝng phong sҳc cho thành hoàng cӫa mӝt làng không thuӝc

quyӅn quҧn lý cӫa mình cǊng chӭng tӓ phҫn nào cái ý

nghƭa tѭӧng trѭng sӵ quҧn lý vӅ mһt tinh thҫn. Trên thӵc tӃ

tuy không phҧi và cǊng không còn là thҫn dân cӫa nhà

NguyӉn, nhѭng “Các v͓ th̯n b̫o v͏ các ng˱˯i v̳n d˱ͣi

quy͉n cͯa ta, thu͡c ÿi͋n l͍ cͯa tri͉u Nguy͍n”.

Sҳc phong thӡi Khҧi Ĉӏnh ÿӕi vӟi các nhà nghiên

cӭu thѭӡng bӏ xem nhѭ thӭ vô nghƭa, vô vӏ. Tҥi ÿây trong

trѭӡng hӧp cӫa Long Phú, ÿó lҥi là biӇu hiӋn cӫa lòng yêu

nѭӟc, gҳn kӃt vӟi quê hѭѫng. Vì thӃ, trong thӡi kǤ kháng

chiӃn chín năm, giһc Pháp phҧi thӕt lên rҵng Long Phú là

ÿҩt viӋt Minh. Nhӳng cuӝc phөc kích, tұp kích cӫa dân

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

làng ÿӕi vӟi quân xâm lѭӧc, khiӃn cho chúng không lúc

nào ÿѭӧc yên tƭnh.

Thӡi chӕng Mӻ ÿây cǊng là vùng mà ÿӏch thѭӡng

hay chà ÿi xát lҥi. Nhân dân ӣ ÿây ÿã kӇ lҥi nhӳng câu

chuyӋn, bӑn ÿӏch muӕn tìm ra bà Sáu ĈiӇm, mӝt cѫ sӣ

nuôi dҩu cán bӝ cách mҥng trong cҧ hai thӡi kǤ kháng

chiӃn. Trong mӝt trұn phөc kích, hai chiӃn sƭ hy sinh. Mӝt

ngѭӡi hy sinh tҥi chӛ, còn mӝt ngѭӡi bӏ thѭѫng nһng, lӃt ÿi

ÿѭӧc mӝt ÿoҥn rӗi cǊng hy sinh. Ngѭӡi này ÿã ÿѭӧc nhân

dân chôn cҩt cҭn thұn. Ngѭӡi kia dân xin mang ÿi chôn cҩt,

nhѭng ÿӏch không cho, mà còn báo vӅ cho bà NguyӉn Thӏ

ThiӋt lên nhұn xác con ÿem vӅ chôn. NӃu bà ThiӋt mà

không lên thì chúng có lý do bҳt bà ĈiӇm.

Khi ÿѭӧc bӑn ÿӏch báo, bà ThiӋt ÿàng hoàng lên và

biӃt ngay là không phҧi con mình. Tuy vұy bà ThiӋt vүn

nhұn là con mình, chôn cҩt cҭn thұn, vì không phҧi là con

ruӝt nhѭng cǊng là con mình, cǊng là ngѭӡi ÿàng mình.

Chôn cҩt ÿàng hoàng xong xuôi, cǊng làm luôn lӉ mӣ cӱa

mҧ. Bӑn ÿӏch sѫ hӣ, nhѭng phía bà ThiӋt cǊng có sѫ hӣ.

NӃu ÿúng là con mình hoһc ÿã nhұn là con mình thì phҧi

mang thi hài vӅ nhà chôn cҩt. NӃu là con ruӝt cӫa mình mà

chôn cҩt ngay tҥi chӛ, sӁ không tránh ÿѭӧc sӵ quӣ trách

cӫa bà con, xóm giӅng.

Sau ÿó lҥi có sѫ hӣ khác. Ngôi mӝ này gia ÿình biӃt

ÿѭӧc nên ÿã có ngѭӡi ÿӃn xin nhұn hѭѫng khói. Sau ÿó vì

ÿã có ngѭӡi nhұn mӝ nên bà ThiӋt không làm cúng 49

ngày, mà ngѭӡi khác làm. Sӵ viӋc qua ÿi, có ngѭӡi nhҳc

mӟi biӃt rҵng sӵ phӕi hӧp không chu ÿáo. CǊng may mà

bӑn ÿӏch cǊng không lѭu ý ÿӃn phong tөc, cho nên cǊng

không phát hiӋn ra ngѭӡi ÿã hy sinh không phҧi là con cӫa

bà ThiӋt. Có hai anh em nhѭng cҧ hai ÿӅu ÿã hy sinh cho

3.2 Page 22

▲back to top

nên bӑn chúng cǊng bӟt theo dõi bà ThiӋt. Nhѭng sӵ viӋc,

“rҳc rӕi'” trong vùng có liên quan tӟi con bà ThiӋt, xem

nhѭ vӅ mһt hình thӭc ÿã giҧi quyӃt, còn nhӳng chuyӋn có

liên quan tӟi bà ĈiӇm thì vүn chѭa ÿѭӧc chúng làm cho

sáng tӓ.

5. Công vi͏c b̫o qu̫n nhͷng chi͇c ghe ÿua vô

dͭng:

Khi vӅ khҧo sát ÿình Tân Ĉӭc chúng tôi thҩy ÿây là

ngôi ÿình có sҳc phong thành hoàng làng thӡi Tӵ Ĉӭc, nhѭ

ÿã giӟi thiӋu ӣ trên vӅ làng An Hòa ӣ BӃn Gӛ và ÿình Tân

TriӅu, ngày ӣ ÿây cǊng nhѭ ngày ghi ӣ sҳc phong ÿình Tân

TriӅu : 26/11. Ĉình Tân Ĉӭc bên cҥnh còn có miӃu thӡ

Thuӹ Long. Trong nhà giҧi vǊ còn bҧo quҧn nhiӅu ghe

ÿua. Khi hӓi chuyӋn các cө ӣ ÿây mӟi rõ ngӑn ngành cө

thӇ.

Làng Tân Ĉӭc trѭӟc có 2 xóm : xóm Hàng tӭc dân

xóm Vҥn, sӕng trên mһt nѭӟc và xóm Tân Ĉӭc làm nghӅ

nông là chӫ yӃu, kiêm cҧ nghӅ ÿánh cá và giao thông vұn

tҧi trên mһt nѭӟc. Nhӳng ngѭӡi ÿi ghe làm nghӅ giao

thông vұn tҧi, ÿѭӡng sông không thông nên ÿã bán thuyӅn.

Nhѭ nhà ông Chúa, năm nay 62 tuәi, ÿӡi bӕ và ÿӡi ông

nӝi, có 2 chiӃc ghe lӟn chuyên môn ÿi chӣ ÿá ӣ Bӱu Long

ÿi các nѫi. Sau năm l945 ông bӕ bán thuyӅn lên bӡ ӣ.

Nhӳng ngѭӡi tiӃp chuyӋn cho biӃt xѭa ӣ vùng này

cá nhiӅu lҳm, cho nên có hҷn mӝt xóm Hàng, gӗm toàn

nhӳng ngѭӡi chuyên sӕng trên sông nѭӟc. Xѭa nhӳng

ngѭӡi làm nông, ban ngày thì nhһt cá lóc rѫi vãi cӫa cӗng

cӝc ban ÿêm thì nhһt cá lӟc cӫa chim Vҥc ÿӇ ăn. Giӡ thì

cӗng cӝc cǊng không thҩy mà vҥc cǊng không còn. Năm

1954, nhӳng ngѭӡi công giáo di cѭ vào, dùng lѭӟi quét,

gҥn sҥch cá, cho nên vҥn chài ÿã bӓ xuӕng Biên Hòa 20

3.3 Page 23

▲back to top

hӝ, vӅ Tân Vҥn, vӅ Chӧ Ĉӗn và các nѫi khác. Ngѭ dân

công giáo ÿánh bҳt cá rҩt dӳ, nhѭng sau ÿó không hӝi nhұp

ÿѭӧc vӟi giáo xӭ Tân TriӅu, cho nên sau ÿó hӑ cǊng bӓ ÿi,

tұp trung vӅ các nѫi khác. Vài ngѭӡi ӣ Tân Ĉӭc xoay ra

làm nghӅ ÿánh cá lúc nông nhàn.

Cѭ dân Vҥn Chài ӣ xóm Hàng khi di dân ÿi các nѫi

khác ÿã ÿem miӃu Thӫy Long và các ghe ÿua gӱi lҥi dân

xóm Tân Ĉӭc. Hàng năm thѭӡng là các ngày l1/2 và l2/2

ghe chài tӯ các nѫi tұp trung vӅ ÿây cúng tӃ, tә chӭc ÿua

ghe. Ĉӝi thuyӅn ÿua cӫa Tân Ĉӭc,năm l 832, ÿã ÿoҥt giҧi

nhì trong hӝi ÿua thuyӅn ӣ Biên Hòa [62]. Sau năm 1975

cǊng ÿã nhiӅu lҫn tham gia các hӝi ÿua thuyӅn do thành

phӕ Hӗ Chí Minh và Biên Hòa tә chӭc. Tӯ sau năm l993,

hӑ không thang dӵ nӳa. Nhӳng chiӃc ghe ÿua này là do bà

con gӱi lҥi, cǊng nhѭ miӃu Thӫy Long, cho nên bà con

Tân Ĉӭc vүn bҧo quҧn cҭn thұn. Hӑ quan niӋm rҵng bà con

anh em ÿã tin yêu mình, ÿem cӫa cҧi mӗ hôi nѭӟc mҳt gӱi

gҳm cho mình, thì mình phҧi làm cho hӃt bәn phұn. MiӃu

hӓng thì dân Tân Ĉӭc ÿӕn cây dҫu bán ÿӇ lҩy tiӅn chӳa

miӃu. Ngѭӡi ta còn cho biӃt, cây dҫu rҩt to, cӕt cây ÿӇ gӕc

lҥi, sau bán gӕc, tiӅn thu ÿѭӧc còn ÿӫ ÿӇ trang trҧi mӝt

chҫu hát bӝi cho làng. Ĉӕi xӱ vӟi nhau thѭ thӇ xem ra ÿã

hӃt tình hӃt nghƭa. Chăm sóc miӃu cӫa ngѭӡi khác chҷng

khác gì miӃu cӫa mình. Lӟp ngѭӡi hiӋn nay ӣ Tân Ĉӭc vүn

nhӟ rҩt rõ lӟp ngѭӡi thӫy cѫ ÿã ra ÿi. Năm 1989-1990, khi

công tác ÿiӅn dã ӣ Tân Vҥn, chúng tôi ÿã có dӏp tiӃp xúc

vӟi nhӳng ngѭӡi ӣ phѭӡng Vҥn, nhѭng nói chung thì hӑ

chӍ biӃt lѫ mѫ vӅ nguӗn gӕc cӫa mình ӣ mӝt nѫi nào ÿó

phía bên trên sông Ĉӗng Nai mà thôi. Các vùng khác chѭa

có dӏp ÿiӅu tra nên chѭa rõ. Lҥi nӳa, khái niӋm xóm Vҥn

tҥi sao lҥi gӑi là xóm Hàng thì cǊng chѭa có ai giҧi thích

3.4 Page 24

▲back to top

cho thҩu ÿáo, khiӃn cho khái niӋm xóm Hàng vүn còn lѭu

lҥi trong tình trҥng vô nghƭa.

6. S͹ mai m͡t cͯa m͡t truy͉n th͙ng hát s̷c bùa :

Khi ÿi ÿiӅn dã ӣ BӃn Gӛ, chúng tôi có dӏp chú ý tӟi

cây lá Giang (Ecdysanthera Rosea) trong thang thuӕc cӫa

thày Cúc. Thang thuӕc thày Cúc liên quan ÿӃn quan hӋ mұt

thiӃt giӳa hai vùng : BӃn Cá - BӃn Gӛ. Mӕi quan hӋ này

sau ÿây sӁ ÿѭӧc ÿӅ cұp rõ hѫn. Ĉây chӍ nói vӅ lá giang,

Aganonirion polymorphum Pierre. Lá giang là món ăn

ngày hè rҩt ѭa thích cӫa cѭ dân Ĉӗng Nai - Sài Gòn.

Ngѭӡi ta thѭӡng dùng nó ÿӇ nҩu canh vӟi thӏt gà, thӏt Ӄch.

Ngѭӡi nghèo ÿѫn giҧn hѫn, thì nҩu lá giang cho vào tí

mҳm nêm, trӣ thành món ÿѭa cѫn ngon lành, lҥi có tác

dөng giҧi nhiӋt. Cây lá giang ӣ BӃn Gӛ rҩt nhiӅu. Trong

quá trình tìm hiӇu nhӳng hàng bán lá giang ngoài chӧ Biên

Hòa chúng tôi ÿѭӧc các bà bán hàng cho biӃt lá giang ÿѭӧc

ÿѭa ÿӃn tӯ vùng BӃn Cá. Có bà còn ÿӏnh vӏ cө thӇ hѫn là ӣ

miӃu sҳc bùa BӃn Cá.

Chúng tôi có hӓi tӟi chuyӋn miӃu sҳc bùa, nhѭng ít

ai biӃt, nhiӅu ngѭӡi cho ÿó là chuyӋn vô nghƭa. Dҫn dҫn

cǊng có ngѭӡi biӃt ÿӃn hát sҳc bùa. Trong mӝt lҫn dùng

cѫm ӣ mӝt quán do ngѭӡi ӣ thành phӕ Biên Hòa lên mӣ

hiӋu, chúng tôi ÿѭӧc chӍ dүn rõ ràng vӅ ngôi miӃu sҳc bùa.

Ĉӗng chí bí thѭ Tân Bình sau ÿó ngay giӳa trѭa nҳng, ÿã

dүn chúng tôi ÿi tìm cây lá giang ӣ miӃu sҳc bùa. Hóa ra

ÿây lҥi là ngôi ÿình cӫa mӝt xã khác, ӣ ngay sau lѭng cӫa

ӫy ban nhân dân xã Tân Bình hiӋn nay (ҧnh 5).

Sҳc bùa là mӝt hình thӭc văn nghӋ dân gian có liên

quan tӟi tөc phӗn thӵc. Trѭӟc năm 1945, hát sҳc bùa vүn

còn tӗn tҥi rҧi rác ӣ mӝt vùng ngѭӡi ViӋt và ngѭӡi Mѭӡng.

Trên các vùng ven biӇn miӅn Trung, hát sҳc bùa tӗn tҥi rҩt

3.5 Page 25

▲back to top

phә biӃn ӣ Bình Ĉӏnh. Ĉӕi vӟi nhӳng cѭ dân ӣ Nam Bӝ,

nѫi nào tӗn tҥi hát sҳc bùa, có thӇ nhұn ÿӏnh rҵng cѭ dân ӣ

nhӳng nѫi ÿó có liên quan gӕc nguӗn vӟi nhӳng cѭ dân tӯ

Bình Ĉӏnh. HuǤnh Ngӑc Trҧng cǊng ÿã ÿӅ cұp tӟi hát sҳc

bùa ӣ BӃn Tre nhѭng chѭa lѭu ý tӟi tөc phӗn thӵc. Hát sҳc

bùa chӍ biӃn mҩt ÿi ӣ nhӳng nѫi không còn bóng dáng cӫa

phӗn thӵc. Nói chung tөc phӗn thӵc hay bӏ ÿào thҧi trong

quá trình ÿô thӏ hóa. Châu Âu sau quá trình ÿô thӏ hóa cӫa

cuӝc cách mҥng công nghiӋp, ngѭӡi ta lҥi quay vӅ vӟi sӵ

sáng tҥo truyӅn thӕng mӟi, trong ÿó cǊng có không ít lӉ hӝi

có liên quan tӟi tөc phӗn thӵc dѭӟi mӝt dҥng mӟi, ÿѭӧc

nâng cao hѫn, nhѭng vүn ÿѭӧc xem nhѭ là mӝt truyӅn

thӕng cǊ. Bao ÿiӅu vô nghƭa sӁ tҥo dӵng nên kӹ niӋm.

II. VÙNG ĈҨT CHӬA ĈҪY NHӲNG DI SҦN

VÔ GIÁ Vӄ TINH THҪN CHӔNG QUÂN XÂM

LѬӦC PHÁP CҪN ĈѬӦC XӂP HҤNG

1.Nhͷng dòng ch̫y liên tͭc và th͙ng nh̭t ch͙ng

quân xâm l˱ͫc :

Ngoài nhӳng huyӅn thoҥi chҥy nҥn cӫa NguyӉn

Ánh, nhӳng bài vӏ ÿһt hұu cӫa các phi tҫn thӡi Gia Long,

mà nhiӅu sách ÿã ÿӅ cұp ÿӃn, còn có nhӳng câu chuyӋn kӇ

vӅ chuyӋn nhân dân ӣ ÿây ÿã giúp quân Tây Sѫn bҳt

NguyӉn Ánh. Nhӳng ngѭӡi kӇ chuyӋn thѭӡng cho rҵng có

lӁ vì thӃ cho nên ÿӏa danh Tân TriӅu mӟi có ý nghƭa là

triӅu ÿҥi mӟi, nhѭng nhà NguyӉn ghét vùng này cho nên

quên luôn. Trong sӕ nhӳng vӏ tѭӟng, có thӇ là ngѭӡi thӡi

Tây Sѫn, có mӝt ngѭӡi có thӇ ÿѭӧc dân cӫa mӝt làng tôn

làm thành hoàng làng, nhѭng tên hiӋu chӍ xuҩt hiӋn trong

bài văn tӃ mà thôi. Thӵc thӵc, hѭ hѭ, chѭa thӇ xác minh

ÿѭӧc. Có mӝt vӏ hӑ Lê, giúp NguyӉn Ánh, sau thҩy

NguyӉn Ánh cõng rҳn cҳn gà nhà bèn theo Tây Sѫn. Khi

3.6 Page 26

▲back to top

Gia Long lên ngôi, ông ta bӏ trҧ thù, nhѭng ÿã ÿѭӧc hә

cӭu. Nhân vұt này có liên quan ÿӃn Minh Vұt Nhҩt Tri,

hòa thѭӧng trө trì chùa Kim Cang ӣ BӃn Cá lúc bҩy giӡ.

Thӡi Lê Văn Khôi khӣi nghƭa, năm 1836, ӣ Long Phú vүn

còn mӝt di tích thành, tѭѫng truyӅn là cӫa dân xây ÿӇ

chӕng lҥi sӵ ÿàn áp cӫa Minh MӋnh. Có lӁ vì tính chҩt

ngoan cѭӡng cӫa cѭ dân trong vùng cho nên Minh MӋnh

cǊng ra sҳc phong phӫ dө cѭ dân. Ĉình Bình Ý còn lѭu giӳ

nhiӅu tѭ liӋu thӡi Minh MӋnh, sӁ ÿӅ cұp ÿӃn sau. Ĉҫu thӃ

kӹ này, bӑn Pháp xâm lѭӧc có lӁ ÿӇ thay chính sách “bàn

tay sҳt” bҵng chính sách “bàn tay nhung” nên ÿã cӱ mӝt vӏ

ÿӕc hӑc làm chánh tәng. Ĉây cǊng là thӡi kǤ mà dân Bình

Ý xích mích vӟi dân Bình Mӻ vӅ vҩn ÿӅ chùa chiӅn, dân

làng trong mӝt ÿêm ÿã ÿi khiêng toàn bӝ ngôi chùa làng vӅ

ÿһt tҥi ÿӏa ÿiӇm hiӋn nay. Phҧi chăng ÿây cǊng là mӝt di

sҧn gӕc rӉ cӫa tính quұt cѭӡng mà sau này Bình Ý ÿѭӧc

bӑn Pháp gӑi là làng Cӝng sҧn.

VӅ Bình Ý chúng tôi thѭӡng ÿѭӧc mӝt cө dүn

ÿѭӡng. Bӳa trѭa mӡi cө dùng cѫm chung, thì chӍ có mӝt

lҫn cө ăn cѫm mӝt lҫn ăn mӝt tô hӫ tiӃu. Gҫn cҧ tháng ÿiӅn

dã, chӍ thҩy cө uӕng cà phê. Hӓi chuyӋn mӟi biӃt cө rҩt

nhiӅu con. Năm 1945 thì ÿi nhһt súng ÿҥn cӫa bӑn Nhұt vӅ

giao cho ngѭӡi ÿàng mình. Sau ÿó vào chiӃn khu, ÿѭӧc

phân công nuôi bê và trӗng sҳn (mǤ), tăng gia sҧn xuҩt

nuôi quân. Mӝt ngѭӡi ÿã dһn cө sau năm 1953 hãy vӅ dѭӟi

gӕc cây ÿiӋp . Dân trong Nam gӑi cây ÿiӋp là cây phѭӧng.

Mӝt ngѭӡi là quan chӭc ngөy quyӅn thҩy vұy mӟi cho cө

thuê mӝt căn nhà, nhѭng lҥi không lҩy tiӅn thuê. Nhà hӓng

ngѭӡi ÿó bӓ tiӅn ra sӱa chӳa lҥi. Khi hӓng nhiӅu quá, hӑ

xây thành nhà mӟi và vүn cho cө ӣ. Theo cө thì ÿây là mӝt

ngѭӡi quá tӕt. Mӝt gia ÿình cӭ tá túc mãi mӝt chӛ dѭӟi gӕc

cây phѭӧng, không rӗ thì cǊng si. NӃu không thӃ thì chҳc

3.7 Page 27

▲back to top

chҳn cǊng có vҩn ÿӅ gì rӗi. Ông này là công chӭc, nên chӍ

cҫn ÿem nhұn xét này nói vӟi mӝt ai ÿó, chҳc sӁ phҧi vào

nhà ÿá mà tá túc. Cө cǊng cho tôi xem tӡ giҩy, năm 1946,

nhà có ÿôi bò cày, cǊng cho quân cӫa ông HuǤnh Văn

NghӋ mѭӧn. Cҩp xã hiӋn nay cǊng không thӇ nào giҧi

quyӃt nәi, vì chҳc ngѭӡi ký trong tӡ giҩy ÿó ÿã hy sinh lâu

rӗi hoһc nӃu còn sӕng thì cǊng không có cách nào truy tìm

ÿѭӧc hӗ sѫ. HiӋn nay, hàng ngày cө thay mһt hӝi bҧo thӑ,

mua quà ÿi thăm viӃng nhӳng ngѭӡi ӕm ÿau, bênh tұt. NӃu

ai có phҫn không may thì cùng lo giúp viӋc lo liӋu tang ma.

Các con cө cǊng cӭ chèo kéo, hӃt ngѭӡi này ÿӃn ngѭӡi

khác mӡi cө vӅ ӣ chung, nhѭng cө không nhұn. Cө cho

biӃt chúng nó chҷng lo nәi thân mình chúng nó, còn lo nәi

cho ai nӳa. Cө ӣ nhà, cҥnh mӝt ngѭӡi cháu, có trái gió giӣ

trӡi, nó sӁ ÿi báo cho mӑi ngѭӡi cǊng ÿѭӧc rӗi. Các cө

trong hӝi bҧo thӑ, ngѭӡi thì bұn bӏu con cháu, lo viӋc làm

ăn, ngѭӡi thì ӕm yӃu, ÿi lҥi không vӳng, cho nên cө thay

mһt mӑi ngѭӡi, ÿi thăm các bҥn già lҩy ÿó làm nguӗn ÿӝng

viên an ӫi. Mӝt ngѭӡi hăng hái hoҥt ÿӝng xã hӝi, âm thҫm,

cҫn cù, cǊng không quan tâm mҩy có phҧi mình là ngѭӡi bӏ

mҩt liên lҥc hay không, nhѭng cӭ chӡ ÿӧi : chӡ ngѭӡi ÿã

mѭӧn ÿôi bò ÿem trҧ bò, chӡ ÿӧi gһp cái ngѭӡi bҧo mình

vӅ ӣ gӕc cây phѭӧng trѭӟc tòa sӭ cǊ, chӡ ÿӧi ÿӇ gһp lҥi

ngѭӡi cho nhà mà hiӋn nay cө ÿang ÿӇ lҥi cho con ӣ Biên

Hòa, cho con nó biӃt ÿӇ có lӡi cҧm ѫn và cǊng là chӡ ÿӧi

ÿӇ thanh thҧn ra ÿi mà không ÿòi hӓi mӝt ÿiӅu gì.

Có lӁ mӑi ÿiӅu ÿӕi vӟi ngѭӡi dân vùng BӃn Cá cǊng

chӍ giҧn dӏ nhѭ hҥt lúa cӫ khoai, thӃ thôi. NӃu ÿѭӧc công

nhұn là vùng ÿҩt anh hùng, hӑ cǊng rҩt tӵ hào, còn nӃu

chѭa ÿѭӧc công nhұn thì mӑi viӋc cǊng bình thѭӡng, mӝt

cuӝc sӕng bình yên, thӃ thôi!

3.8 Page 28

▲back to top

Cuӕi thӃ kӹ XIX, ÿây là nhӳng cuӝc ÿөng ÿӝ giӳa

mӝt nѭӟc Ĉҥi Nam có chӫ quyӅn và bӑn xâm lѭӧc. Ĉây là

cuӝc ÿөng ÿӝ giӳa 2 nӅn văn minh phѭѫng Tây và nӅn văn

minh phѭѫng Ĉông, nhѭng nӅn văn minh phѭѫng Tây ÿӃn

nѭӟc ta lҥi ÿi tӯ hѭӟng Ĉông ÿӃn, ÿӕi lұp vӟi thӃ chiӃn

lѭӧc có tӯ thӡi văn minh Ĉông Sѫn, là tӯ phía Tây tràn

xuӕng chiӃm lƭnh ÿӗng bҵng ӣ phía Ĉông. Các cuӝc kháng

chiӃn chӕng xâm lѭӧc ÿӅu hѭӟng tӯ hѭӟng Tây ÿӇ ÿҭy lùi

quân cѭӟp nѭӟc ra hѭӟng Ĉông. Năm 1859 giһc Pháp

chiӃm ÿѭӧc thành Gia Ĉӏnh, năm l862 ba tӍnh miӅn Ĉông

bӏ cҳt nhѭӧng cho Pháp. Nhӳng cuӝc ÿҩu tranh chӕng xâm

lѭӧc cӫa nhân dân tuy trên danh nghƭa là do nhà NguyӉn

lãnh ÿҥo, nhѭng trên thӵc tӃ vүn là tӵ phát, vì nhà NguyӉn

không tin dân.

Tӯ l862 cho ÿӃn năm 1930, cuӝc ÿҩu tranh chӕng

xâm lѭӧc thuӝc phҥm trù chiӃn tranh giҧi phóng, nhѭng

vүn mang tính tӵ phát. Nhӳng cuӝc chiӃn ÿҩu nhѭ Trҥi

Lâm Trung ӣ Bình Ý là mӝt ví dө.

Năm l930 vӟi sӵ xuҩt hiӋn cӫa Tѭ Chà ӣ BӃn Cá và

viӋc kӃt nҥp nhӳng ngѭӡi ӣ BӃn Cá vào tә chӭc nhѭ Chín

Văn, Tѭ Phan, nhӳng hoҥt ÿӝng cách mҥng ÿã chuyӇn vào

tay giai cҩp công nhân. Nhӳng cuӝc ÿҩu tranh ÿѭӧc tә

chӭc khoa hӑc dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo cӫa lý luұn khoa hӑc cách

mҥng. Ngày 23/10/1940 cuӝc khӣi nghƭa Nam KǤ nә ra,

nhѭng thҩt bҥi, nhiӅu ngѭӡi ÿã vӅ ҭn náu ӣ BӃn Cá. Năm

194l phát xít Nhұt vào Biên Hòa và 9/3/l945 tә chӭc ÿҧo

chính hҩt cҷng Pháp. Nhân dân cho biӃt khi Nhұt vào Biên

Hòa, mӣ rӝng sân bay ra tӟi Bình Ý, có lұp trҥi giam bҳt

hѫn 200 ngѭӡi nhӕt tҥi ÿây. Hoҥt ÿӝng cách mҥng tҥi ÿӏa

phѭѫng ÿã tә chӭc, tҩn công, phá lao ÿӇ giҧi thoát nhӳng

ngѭӡi bӏ giam giӳ. Nhân dân cho biӃt lúc này bӑn phát xít

3.9 Page 29

▲back to top

Nhұt rҩt tàn ác. Ngѭӡi bӏ hy sinh, chúng cho chôn ngѭӧc,

chân thòi lên khӓi mһt ÿҩt ÿӇ khӫng bӕ tinh thҫn nhӳng

ngѭӡi còn sӕng. Nhӳng ngѭӡi trong các gia ÿình bӏ chúng

sát hҥi, chúng phân cҳt ra cho hӃt vào chum, làm cho ngѭӡi

trӣ vӅ không dám tiӃp tөc sӕng. Nhӳng hành ÿӝng tàn bҥo

cӫa bӑn phát xít không thӇ nào kӇ hӃt. Ҩy vұy mà khi Nhұt

hoàng ÿҫu hàng, mӝt sӕ lҥi trӣ thành giһc Phұt, giһc ăn xin.

Bӏ ÿói chúng sà vào các hàng quán, xӃp vǊ khí vào mӝt

góc, ăn uӕng xong ÿӭng dұy ra vӅ không trҧ tiӅn. Chӫ quán

hiӇu ngҫm rҵng chúng thanh toán bҵng vǊ khí, cho nên sai

ngѭӡi ÿem nӝp cho ngѭӡi ÿàng mình ÿӇ lҩy tiӅn tiӃp tөc

kinh doanh. VǊ khí thӡi ÿó bán rҩt mҳc (ÿҳt tiӅn) nhѭng

không ai dám bán. Vùng Tân TriӅu có 3 ngѭӡi Nhұt vào

nhà Năm Trang nӝp súng; mӝt ngѭӡi nӝp súng ngҳn và

gѭѫm có lӁ là chӍ huy, hai ngѭӡi kia nӝp súng dài và lѭu

ÿҥn. Nhӳng ngѭӡi này sau ÿѭӧc ÿһt tên là NguyӉn Văn A,

NguyӉn Văn B, NguyӉn Văn C. Cho ÿӃn năm 1950 thӍnh

thoҧng vүn còn gһp hӑ vӅ Tân TriӅu xay lúa, giã gҥo vӟi

dân.

Tӯ tháng 8 năm 1945 ÿӃn năm 1954, ÿó là sӵ ÿөng

ÿӝ cӫa nѭӟc ViӋt Nam Dân Chӫ Cӝng Hòa và thӵc dân

Pháp. Tӯ năm 1960 vӅ hình thӭc ÿó là sӵ ÿөng ÿӝ cӫa hai

chính quyӅn ViӋt Nam Cӝng Hòa và Cӝng Hòa MiӅn Nam

ViӋt Nam, nhѭng trên thӵc chҩt là cuӝc chiӃn tranh giҧi

phóng chӕng sӵ xâm lѭӧc cӫa ÿӃ quӕc Mӻ. Cuӝc chiӃn

tranh này vӅ mһt bҧn chҩt vүn là cuӝc chiӃn tranh chӕng

xâm lѭӧc, giӳa mӝt bên là Nhà nѭӟc có chӫ quyӅn, mà

nhân dân thѭӡng gӑi là chính phӫ cө Hӗ, ÿӕi vӟi bӑn xâm

lѭӧc Mӻ. Khi Bác mҩt nhân dân BӃn Cá, ӣ nѫi xa xôi, hҿo

lánh nhѭ thӃ, vүn gӣi ra 4 cây bѭӣi Tân TriӅu ÿӇ trӗng

trong vѭӡn lăng cӫa Bác vào tháng l2/1974. Lòng dân BӃn

Cá lúc nào cǊng bên cҥnh Bác Hӗ.

3.10 Page 30

▲back to top

2. Thͥi kǤ nhͷng ho̩t ÿ͡ng cách m̩ng chuy͋n

sang s͹ lãnh ÿ̩o cͯa giai c̭p công nhân :

Tháng 2 năm l935 chi bӝ ÿҧng ӣ Bình Phѭӟc -

TânTriӅu ÿѭӧc thành lұp do ÿӗng chí Hoàng Minh Châu

làm bí thѭ. Ĉӗng chí Tѭ Phan làm phó bí thѭ và các ÿҧng

viên : Lѭu Văn Văn, Lѭu Văn ViӋt, Quách Tӹ, Quách

Sanh, Trҫn Minh TriӃt. Ĉây không nhӳng là chi bӝ ÿҫu

tiên ÿѭӧc thành lұp ӣ huyӋn Châu Thành tӍnh Biên Hòa mà

còn là hҥt nhân lãnh ÿҥo phong trào cách mҥng cӫa cҧ tӍnh

có tác dөng làm nòng cӕt ÿӇ xây dӵng tӍnh ӫy Biên Hòa

sau này.

Ĉây là thӡi kǤ ÿҩu tranh chính trӏ, tuyên truyӅn vӅ

Chӫ nghƭa Cӝng sҧn nhҵm tҥo dӵng cѫ sӣ ÿӇ xây dӵng

cách mҥng lâu dài. Nhân dân BӃn Cá ÿã hѭӣng ӭng và tә

chӭc nhiӅu hoҥt ÿӝng có tính cách giáo dөc lôi cuӕn.

NhiӅu tҫng lӟp con em thanh niên, hӑc sinh ӣ trѭӡng ÿã

tәchӭc hӑp mһt, mít tinh, rҧi truyӅn ÿѫn nhҵm tұp hӧp

thanh niên ca ngӧi tinh thҫn ÿҩu tranh cách mҥng cӫa giai

cҩp công nhân.

Tӯ năm l936 ÿӃn năm l939, BӃn Cá là mӝt trong

nhӳng trung tâm cӫa phong trào cách mҥng. Ӫy ban hành

ÿӝng ÿѭӧc thành lұp ÿӇ tұp hӧp nhân dân thӵc hiӋn nhӳng

yêu cҫu theo chӍ ÿҥo cӫa Ĉҧng ÿӇ chuҭn bӏ cho Quӕc Dân

Ĉҥi hӝi. Thѭ viӋn bình dân ÿѭӧc thành lұp tҥi Bình Ý. Ĉây

là trө sӣ cӫa ӫy ban, ÿӗng thӡi là nѫi tuyên truyӅn phát

hành báo chí cách mҥng.

Tháng l/1938, cuӝc mít tinh ÿҫu tiên cӫa ӫy ban

hành ÿӝng ÿѭӧc tә chӭc tҥi Gò Dê, Bình Ý, có trên 200

nhân dân trong khu vӵc ÿӃn dӵ. Lҫn ÿҫu tiên ÿӗng chí

NguyӉn Văn Nghƭa, ÿҥi diӋn ӫy ban hành ÿӝng cӫa tӍnh ÿã

diӉn thuyӃt, kêu gӑi nhân dân ӫng hӝ Ĉông Dѭѫng Ĉҥi

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

hӝi, ÿòi quyӅn dân chӫ dân sinh, ÿѭӧc tӵ do làm ăn hӝi

hӑp, tӵ do ÿi lҥi; sinh hoҥt báo chí, bӓ thuӃ thân, giҧm thuӃ

môn bài. Cuӝc mít tinh này tә chӭc công khai, có ÿѫn xin

phép vӟi chính quyӅn thuӝc ÿӏa. Lý do trong lá ÿѫn xin

phép cӫa ÿӗng chí NguyӉn Văn Nghƭa nêu ra rҩt ÿàng

hoàng, chính nghƭa: kӹ niӋm ngày ÿình chiӃn và chӕng

phát xít.

Bͱc th˱ ghi Bình Ý: 4/11/1938 vào h͛ s˯ t͑nh Biên

Hòa ngày 5/11/1938 s͙ 19006 và nay l̵p tͱc ngày

5/11/1938 chuy͋n giao cho Sài Gòn, h͛ s˯ 13960 v͉ m͡t

yêu c̯u b̭t th˱ͥng. Th˱ có dán tem thu͇ c̱n th̵n, ÿúng

nguyên t̷c ÿ˯n tͳ

Kính g͵u ông Th͙ng ÿ͙c Nam KǤ

Thông qua ông t͑nh tr˱ͧng t͑nh Biên Hòa

Kính g͵i ông Th͙ng ÿ͙c.

Tôi là Nguy͍n Văn Nghƭa, s͙ng ͧ Bình Ý, Biên Hòa,

ÿ̩i di͏n cho m͡t nhóm nhân dân trong t͑nh.

Vͣi lòng kính tr͕ng sâu s̷c, tôi xin phép ông cho t͝

chͱc m͡t cu͡c mít tinh và m͡t cu͡c bi͋u tình trong ÿ͓a

ph̵n t͑nh nhà nhân d͓p l͍ ÿình chi͇n, nh̹m mͭc ÿích

khu͇ch tr˱˯ng và nh̭n m̩nh s͹ phòng thͯ Ĉông D˱˯ng,

ch͙ng s͹ xâm l˱ͫc cͯa phát xít Nh̵t.

Trong khi chͥ ÿͫi s͹ ch̭p thu̵n lͥi th͑nh c̯u cͯa

tôi, xin phép ông cho tôi gͧi lͥi kính tr͕ng sâu s̷c và xin

ông hãy nh̵n lͥi thành th͹c tôn tr͕ng cͯa tôi.

Chính quyӅn thuӝc ÿӏa cǊng lұp tӭc phúc ÿáp ngay,

khҭn trѭѫng, kӏp thӡi. Các thѭ gӱi tӯ Biên Hòa vӅ Sài Gòn

4.2 Page 32

▲back to top

và ngѭӧc lҥi ÿӅu ÿóng dҩu mұt. Trong sӕ này chúng ta có

thӇ chú ý ÿӃn ba bӭc thѭ.

Bӭc thѭ gӱi tӯ Sài Gòn ngày 9/11/1938 cӫa thӕng

ÿӕc Nam KǤ gӱi tӍnh trѭӣng tӍnh Biên Hòa trҧ lӡi bӭc thѭ

sӕ : 13.960 ngày 5/1l/l938, ÿã nhҳc nhӣ ông tӍnh trѭӣng

Biên Hòa vӅ NguyӉn Văn Nghƭa hai ÿiӅu :

a. Yêu c̯u cͯa Nguy͍n Văn Nghƭa là b̭t bình

th˱ͥng, không phù hͫp vͣi nhͷng ÿi͉u lu̵t c˯ b̫n ngày

30/6/1881.

b. Không ÿ˱ͫc phép t͝ chͱc b̭t kǤ cu͡c mít tinh hay

bi͋u tình vào ngày ÿình chi͇n.

Ĉ͙i vͣi yêu c̯u này, ông có th͋ dùng ṱt c̫ m͕i bi͏n

pháp hͷu hi͏u ÿ͋ ngăn c̫n vi͏c t͝ chͱc mít tinh. Ông

ph̫i ra m͡t quy͇t ÿ͓nh ngăn c̭m ÿ͋ ÿ͉ phòng ÿ͙i ph˱˯ng

ÿ˱a ra m͡t ÿ͉ ngh͓ b̭t bình th˱ͥng.

Ngày l0/11/l938 tӍnh trѭӣng Biên Hòa gӱi thѭ mұt

cho thӕng ÿӕc Nam KǤ và ra quyӃt ÿӏnh cҩm hӝi hӑp. Bӭc

thѭ ngày 10/11/l938, mұt trҧ lӡi bӭc thѭ ngày 9/1l/l938 và

bӭc ÿiӋn sӕ 2l4-C ngày l0/11/l938, ÿѭӧc thҧo ra theo sҳc

lӋnh 4/5/188l (Chú ý ӣ trên ghi là 30/6/l881). Trong quyӃt

ÿӏnh này có 2 ngѭӡi là NguyӉn Văn Nghƭa và Phҥm Văn

Khoai. QuyӃt ÿӏnh này ÿã ÿѭӧc thӕng ÿӕc Nam KǤ chҩp

thuұn ngay ngày l0/11/1938. ĈiӅu này cho thҩy viӋc tә

chӭc mít tinh và biӇu tình ÿã ÿѭӧc hoҥch ÿӏnh trѭӟc. Chính

quyӅn thuӝc ÿӏa không dӉ gì mҳc mѭu nên ÿã ra lӋnh cҩm

là tҩt yӃu.

Hai bên công khai bày binh bӕ trұn, vì mӑi viӋc ÿã

biӃt trѭӟc. Ӫy ban hành ÿӝng vүn tә chӭc cuӝc mít tinh và

biӃn thành cuӝc biӇu tình lӟn. Trѭӟc sӵ phүn nӝ và khí thӃ

sөc sôi cӫa nhân dân, bӑn ÿӏch tuy tay gѭѫng tay súng sҹn

4.3 Page 33

▲back to top

sàng, chuҭn bӏ tӯ trѭӟc song vүn phҧi rút lui. Cuӝc biӇu

tình kӃt thúc thҳng lӧi. Bình Ý ÿѭӧc bӑn Pháp goi là làng

Cӝng sҧn.

Ĉây là cuӝc biӇu tình ÿҫu tiên cӫa huyӋn Châu

Thành tӍnh Biên Hòa ÿòi tӵ do dân chӫ chӕng áp bӭc bóc

lӝt. Rõ ràng khi nhân dân ÿѭӧc tұp hӧp có tә chӭc, kӃt hӧp

vӟi sӵ lãnh ÿҥo tài tình cӫa Ĉҧng thì sӁ phát huy ÿѭӧc sӭc

mҥnh vô ÿӏch. Cách mҥng tháng 8/1945 hoҥt ÿӝng cӫa

ÿӗng chí NguyӉn Văn Nghƭa ӣ Biên Hòa vүn tӓ ra xuҩt

sҳc[159]. Tên cӫa ÿӗng chí NguyӉn Văn Nghƭa ÿã ÿѭӧc

dùng ÿһt tên cho mӝt con ÿѭӡng ӣ thành phӕ Biên Hòa.

Ĉҫu năm 1937 tҥi nhà ÿӗng chí Năm Ông (Tân

TriӅu), tӍnh ӫy lâm thӡi Biên Hòa ÿѭӧc thành lұp, do ÿӗng

chí Trѭѫng Văn Bang làm bí thѭ. Sau ÿó chi bӝ ÿҧng ӣ 3

khu vӵc: Bình Ý, Bình Phѭӟc, Tân TriӅu cǊng ÿã ÿѭӧc

thành lұp ÿӇ lãnh ÿҥo nhân dân trong xã ÿҩu tranh chӕng

giһc.

3. Tr̩m giao liên ÿ̯u tiên cͯa khu 7 - Ĉ˱ͥng

trung t˱ͣng Nguy͍n Bình :

Ngay sau nhà thӡ Tân TriӅu có mӝt trҥm giao thông

liên lҥc khu 7. Trѭӣng trҥm là ông Lê Văn TrӅ, mӝt ngѭӡi

công giáo, ÿã dùng nhà cӫa mình ÿӇ làm trҥm liên lҥc. Khi

chúng tôi ÿӃn thăm thày giáo NguyӉn Tân TriӅu, ngѭӡi

hay viӃt nhiӅu bài ÿӇ ca ngӧi cái ÿҽp cӫa quê hѭѫng, nhҩt

là bѭӣi Tân TriӅu nәi tiӃng, anh Tân TriӅu cho biӃt khi xây

dӵng gia ÿình, có con muӕn sӱa lҥi nhà, bà mҽ vүn không

cho. Muӕn láng nӅn bҵng xi măng cho sҥch sӁ, ÿӇ con trҿ

có chӛ lê la, bà mҽ cǊng chӍ cho làm ӣ thӅm và phía nhà

làm thêm. Bà cө năm nay ÿã 84 tuәi, ÿau yӃu nhiӅu. Bà bҳt

tҩt cҧ mӑi thӭ trong nhà phҧi ÿӇ nguyên, không ÿѭӧc xê

dӏch hoһc sӱa sang mӝt thӭ gì. LiӋt sƭ Lê Văn TrӅ bӏ ÿӏch

4.4 Page 34

▲back to top

bҳt năm 1946. Bӑn chúng chӍ biӃt ÿó là giao liên ViӋt

Minh mà thôi. Bӑn chúng không biӃt là ngѭӡi ӣ ÿâu, ÿem

cҳt cә nhѭng Lê Văn TrӅ vүn giӳ ÿѭӧc ÿѭӡng dây liên lҥc

cӫa khu 7. Sau ÿó trҥm này vүn dùng nhà ông TrӅ làm ÿӏa

ÿiӇm liên lҥc, do Tám Lӑ rӗi ÿӃn Trҫn Văn Hòa phө trách.

Bà Hà Ngӑc Nga lúc ÿó là nhân viên cӫa ban liên lҥc quân

sӵ khu 7, ÿã ÿi ÿi vӅ vӅ trҥm này nhiӅu lҫn. Năm 1954,

Trҫn Văn Hòa và Hà Ngӑc Nga tұp kӃt ra Bҳc, ông Hòa

vào ÿҥi hӑc, tӕt nghiӋp trѭӡng ÿҥi hӑc Kinh tӃ quӕc dân.

Bà Nga cǊng vào ÿҥi hӑc, tӕt nghiӋp dѭӧc sƭ, sau năm

1975 vӅ cѭ trú ӣ quұn I, TP. Hӗ Chí Minh. Trong mӝt ngày

tình cӡ ÿi hӑp ngày truyӅn thӕng cӫa ban liên lҥc quân khu

7, ông Hòa và bà Nga mӟi lo liӋu ÿѭӧc viӋc xác nhұn liӋt sƭ

cho ngѭӡi bҥn chiӃn ÿҩu là ông Lê Văn TrӅ vào năm 1997.

Sӵ viӋc tuy bình thѭӡng nhѭng nӃu không có nhӳng ngѭӡi

trong cuӝc thì cǊng rҩt khó tin, vì chuyӋn huyӅn thoҥi.

Ngôi nhà này nên ÿѭӧc xӃp hҥng nhѭ mӝt ÿӏa chӍ ÿӓ cӫa

cách mҥng (ҧnh 6).

4. Vùng ViӋt Minh :

Trong thӡi kǤ kháng chiӃn vùng BӃn Cá nay là xã

Tân Bình, là mӝt trong nhӳng trung tâm cӫa phong trào

cách mҥng nѫi sҧn sinh và ÿào tҥo nhiӅu ÿҧng viên Cӝng

sҧn kiên cѭӡng, vӅ sau là các ÿӗng chí lãnh ÿҥo cӫa tӍnh

nhѭ ÿӗng chí Phҥm Văn Thuұn, quê ӣ Bình Ý là bí thѭ tӍnh

ӫy tӍnh Biên Hòa tӯ năm 1948 ÿӃn năm 1951. Ĉӗng chí

Phҥm Văn Trӏ, quê ӣ Bình Phѭӟc là khu ӫy viên MiӅn

Ĉông và bí thѭ tӍnh ӫy Biên Hòa. Ĉӗng chí Bùi ThiӋn

Ngӝ, HuǤnh Văn NghӋ, Hӗ Văn Ĉҥi, Phan Văn Ĉính, Lê

Thӏ Trӯ, Ngô Bá Cao, Trҫn Minh TriӃt. . . ÿã tӯng sӕng và

chiӃn ÿҩu ÿѭӧc nhân dân BӃn Cá che dҩu nuôi dѭӥng. BӃn

Cá là ÿӏa bàn có nhiӅu tә chӭc cѫ sӣ cách mҥng, nhiӅu căn

cӭ du kích tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi ÿӇ ta tiӃn công ÿӏch. Vӟi

4.5 Page 35

▲back to top

vӏ trí ÿӏa ÿiӇm nêu trên, vùng BӃn Cá ÿѭӧc bӑn giһc luôn

quan tâm bҵng cách thѭӡng càn quét, bҳt bӟ, giӃt hҥi nhân

dân, hòng dұp tҳt phong trào cách mҥng, nhҩt là trong thӡi

kǤ chӕng Mӻ cӭu nѭӟc. Vùng BӃn Cá xung yӃu bӏ giһc

chà ÿi xát lҥi nhiӅu lҫn. Nhѭng vӟi truyӅn thӕng yêu nѭӟc

và sӟm ÿѭӧc giác ngӝ cách mҥng, nhân dân ÿã vѭӧt qua

nhӳng thӱ thách gian khә ác liӋt nhҩt ÿӇ xây dӵng lӵc

lѭӧng cách mҥng, tә chӭc chӕng phá các âm mѭu cӫa quân

thù, quyӃt tâm ÿánh giһc cӭu nѭӟc.

Trong kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp, nhiӅu căn

cӭ và tә chӭc cách mҥng ÿѭӧc thành lұp nhѭ : Căn cӭ Bàu

Cҥn ӣBình ý, ÿӝi cҧm tӱ quân ӣ Bình Phѭӟc, Tân TriӅu ÿã

ÿѭӧc thành lұp và hoҥt ÿӝng tích cӵc ÿӇ lãnh ÿҥo nhân dân

ÿҩu tranh vӟi giһc. NhiӅu trұn ÿánh cӫa lӵc lѭӧng du kích

ÿӏa phѭѫng kӃt hӧp vӟi bӝ ÿӝi huyӋn ÿã làm cho giһc Pháp

kinh hoàng khiӃp sӧ, gӑi ÿây là vùng ViӋt Minh. Vì thӃ

chúng không tӯ thӫ ÿoҥn tàn ác dã man nào ÿӕi vӟi nhân

dân. Vӟi khí tiӃt kiên cѭӡng cӫa ngѭӡi Cӝng sҧn và do

ngѭӡi Cӝng sҧn lãnh ÿҥo, nhân dân vùng BӃn Cá, nay lҥi

xã Tân Bình, ÿã ÿұp tan mӑi âm mѭu cӫa giһc, góp phҫn

nhӓ bé cӫa mình vào tháng lӧi chung cӫa cuӝc kháng chiӃn

chӕng thӵc dân Pháp.

Cách mҥng tháng Tám thành công, nѭӟc nhà ÿѭӧc

ÿӝc lұp không ÿѭӧc bao lâu, thì cuӝc kháng chiӃn tiӃp tөc

bùng nә. Trong nhӳng tháng năm ÿҫu gian khә nhân dân

vùng BӃn Cá hѭӣng ӭng lӡi kêu gӑi cӫa quұn ӫy Châu

Thành phát ÿӝng tuҫn lӉ vàng, tuҫn lӉ bҥc, ӫng hӝ

chokháng chiӃn. NhiӅu gia ÿình ӣ Bình ý, Bình Phѭӟc, Tân

TriӅu ӫng hӝ cҧ bӝ lѭ ÿӗng, có bà má, ngѭӡi chӏ ӫng hӝ sӧi

dây chuyӅn, ÿôi bông tai cho chính phӫ mua vǊ khí chӕng

giһc.

4.6 Page 36

▲back to top

Thanh niên vùng BӃn Cá hѭӣng ӭng lӡi kêu gӑi cӫa

Ĉҧng tұp hӧp tә chӭc tham gia cѭӟp chính quyӅn, tә chӭc

nhiӅu phong trào ca hát cә vǊ cách mҥng. NhiӅu cuӝc mít

tinh biӇu tình rҫm rӝ cӫa hàng trăm nhân dân tham gia tҥo

khí thӃ cách mҥng ngày càng lӟn mҥnh. Trong thӡi kǤ này

tӝi ác cӫa Pháp không sao cho xiӃt ÿѭӧc. Chúng liên tөc

càn vào xóm làng, bҳn giӃt nhân dân và cán bӝ cách mҥng.

Tҥi Tân TriӅu, ÿӏch bҳt và giӃt cùng mӝt lúc 7 cán bӝ ViӋt

Minh. Tҥi Bình Phѭӟc chúng càn vào xóm bҳn giӃt cùng

lúc 18 gia ÿình tҥi ngã ba Bình Thҧo. Ĉӏch bҳt và giӃt anh

Lөc cán bӝ công an. Tҥi Bình Ý ÿӏch bҳt và giӃt nhiӅu cán

bӝ, ÿӗng bào ta. Chӏ Sen mӝt hӝi viên công an bӏ giһc Pháp

bҳt ÿánh ÿұp dã man, chúng treo chӏ lên xҿo tӯng miӃng

thӏt nhѭng không khuҩt phөc ÿѭӧc lòng trung thành vӟi

cách mҥng, không lҩy ÿѭӧc mӝt lӡi khai nào. Sӵ tàn ác ÿó

làm cho nhân dân trong toàn vùng hun ÿúc thêm lòng căm

thù, ÿӝng viên hàng trăm con em lên ÿѭӡng tham gia

kháng chiӃn. Trong sӕ ÿó ÿã có nhiӅu cán bӝ bӏ ÿӏch bҳt ÿi

Côn Ĉҧo và anh dǊng hy sinh tҥi ÿҩy [l05].

Nung nҩu lòng căm thù giһc, 5 giӡ sáng ngày

13/8/1948 du kích ÿã mai phөc tên Tây Sӭt ӣ bót Tân

Xuân. Ĉây là tên ác ôn khét tiӃng ÿã giӃt hҥi nhiӅu cán bӝ

cách mҥng cӫa ta. Trên ÿѭӡng bӑn chúng ÿi càn quét ruӗng

bӕ qua ÿҫu cҫu BӃn Cá, bӑn ÿӏch bӏ chһn ÿánh. Tên Tây

Sӭt ÿang hò hét thì bӏ bҳn hҥ tҥi chӛ, bӑn còn lҥi tháo chҥy

toán loҥn. Tên Tây Sút ÿӅn tӝi Nhân dân BӃn Cá vô cùng

hҧ dҥ. Bӑn tӅ tәng thì hoang mang lo sӧ co rúm lҥi. Liên

tiӃp suӕt 4 tháng sau ÿó nhân dân ÿi lҥi dӉ dàng, ÿã tӵ ÿӝng

gánh gҥo nӃp ÿұu vào căn cӭ tiӃp tӃ ӫng hӝ kháng chiӃn.

5. Tr̵n ÿánh ÿi͋n hình :

Tháng 3 năm 1953 huyӋn ÿӝi Vƭnh Cӱu chӫ trѭѫng

tұp kích ÿӏch ӣ bót Cҭm Vinh (Tân TriӅu). Ĉӗng chí TiӃp,

4.7 Page 37

▲back to top

trung ÿӝi trѭӣng bӝ ÿӝi huyӋn ÿѭӧc cӱ ÿi trinh sát ÿiӅu

nghiên bót giһc.

Bót Cҭm Vinh nҵm dӑc theo sông Ĉӗng Nai, gӗm 3

lô cӕt vӟi 2 trung ÿӝi lính Pác-ti-dăng ÿóng giӳ, có nhiӋm

vө cҳt ÿѭӡng giao liên cӫa ta tӯ chiӃn khu D vào thӏ xã

Biên Hòa. Mӝt trung ÿӝi biӋt ÿӝng cӫa tӍnh, 2 trung ÿӝi bӝ

ÿӝi huyӋn và lӵc lѭӧng du kích xã làm nhiӋm vө chһn ÿӏch

ӣ Lӧi Hòa, không cho chúng tӯ bót Cây Ĉào xuӕng, chһn

ÿӏch ӣ ngã ba Bình Ý không cho chúng tӯ sân bay Biên

Hòa tăng viӋn, diӋt gӑn bót Cҭm Vinh.

Trұn ÿánh diӉn ra vào mӝt ngày cӫa tháng giêng

năm 1953 Súng cӫa lӵc lѭӧng Vƭnh Cӱu nә tҩn công ӣ

hѭӟng Tây Bҳc ÿӗn ÿӏch. Chúng chӕng trҧ quyӃt liӋt, ÿӗng

chí TiӃp bӏ thѭѫng nhѭng gѭӧng ÿau ôm mìn FT xông

thҷng vào diӋt lo cӕtlӟn nhҩt cӫa ÿӏch. Hành ÿӝng anh

hùng ôm bom vào phá lo cӕt ÿӏch cӫa ÿӗng chí tҥo cӱa ÿӝt

phá cho ÿӗng ÿӝi tiӃn lên. Ĉӏch bӏ thu hút ӣ hѭӟng Tây

Bҳc ÿӝi biӋt ÿӝng nhanh chóng tiӃn công vào hѭӟng Nam

(sau bót).

23h55 phút trұn ÿánh kӃt thúc. Bót Cҭm Vinh bӏ

ÿánh thiӋt hҥi nһng, mӝt trung ÿӝi bӏ tiêu diӋt, ta thu toàn

bӝ vǊ khí và rút lui.

Trên ÿѭӡng rút quân, 5 giӡ sáng hôm sau, lӵc lѭӧng

ta vѭӧt sӣ cao su ông Phú (Bình Ý) ÿӇ vӅ Ĉҥi An. Vӯa ÿӃn

sӣ cao su cǊng là lúc trung ÿӝi biӋt kích tiӇu khu Biên Hòa

ruӗng kích, lӵc lѭӧng ta nhanh chóng chia làm 3 mǊi : ÿӝi

biӋt ÿӝng ÿánh vӛ mһt ÿӏch; bӝ ÿӝi huyӋn, du kích xã ÿánh

xuyên hông. Trұn tao ngӝ chiӃn diӉn ra bҩt ngӡ làm cho

ÿӏch trӣ tay không kӏp. Trung ÿӝi biӋt kích cӫa ÿӏch bӏ tiêu

diӋt.

Tҩn công thҳng lӧi bót Cҭm Vinh, ÿánh diӋt trung

ÿӝi biӋt kích ác ôn, gây tiӃng vang lӟn trong huyӋn và cҧ

4.8 Page 38

▲back to top

tӍnh. Nhân dân vùng tҥm chiӃm vô cùng phҩn khӣi, bӑn tӅ

ngөy vùng sâu co ÿҫu lҥi, thӃ kìm kҽp ÿѭӧc mӣ ra, Ĉҧng

có ÿiӅu kiӋn thӑc sâu xây dӵng cѫ sӣ Tân TriӅu, Bình ý,

Bình Phѭӟc, tҥo ÿѭӧc nhӳng lõm du kích ÿӇ cán bӝ vào

bám trө hoҥt ÿӝng.

Bên cҥnh hoҥt ÿӝng vǊ trang, chi bӝ Ĉҧng ӣ Tân

TriӅu, Bình Phѭӟc, Bình Ý còn tә chӭc nhiӅu cuӝc mít tinh

lӟn, rҧi truyӅn ÿѫn, tuyên truyӅn cho nhân dân hiӇu ÿѭӧc

ÿѭӡng lӕi và lý tѭӣng cӫa cách mҥng, phá nhӳng âm mѭu

nham hiӇm cӫa ÿӏch hòng thôn tính ÿҩt nѭӟc ta. NhiӅu cѫ

sӣ cách mҥng ÿѭӧc xây dӵng, nhiӅu cuӝc vұn ÿӝng cӫa cҧi

vұt chҩt, lѭѫng thӵc, thuӕc men ӫng hӝ cho kháng chiӃn

chi viӋn cho các mһt trұn khác ÿã góp phҫn công sӭc vào

cuӝc kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp ÿi ÿӃn thành công.

6. Tóm t̷t nhͷng thành tích trong thͥi kǤ ch͙ng

Pháp :

a. V͉ quân s͹ : Quân và dân xã Tân Bình ÿã phӕi

hӧp cùng bӝ ÿӝi huyӋn tә chӭc tәng cӝng có 12 trұn ÿánh

lӟn nhӓ gӗm : diӋt ÿӗn, ÿánh ÿӏch càn quét, diӋt ác tӅ gian,

tiêu diӋt ÿѭӧc 60 tên ÿӏch trong ÿó có 24 tên giһc Pháp,

diӋt tҩt cҧ 6 tên ác ôn có nӧ máu vӟi nhân dân, làm tan rã

hàng ngǊ trên 100 tên lính, thu ÿѭӧc nhiӅu vǊ khí nhѭ :

súng, lӵu ÿҥn, phá hӫy hoàn toàn ÿӗn giһc.

b. V͉ chính tr͓ : Tҥi ÿӏa bàn xã Tân Bình song song

vӟi ÿánh ÿӏch là nhӳng cuӝc ÿҩu tranh chính trӏ. Tҩt cҧ có

17 cuӝc biӇu tình, mít tinh lӟn nhӓ vӟi trên 800 lѭӧt nhân

dân trong khu vӵc tham gia nhҵm mөc ÿích tuyên truyӅn

cә vǊ cho phong trào cách mҥng, ÿòi dân sinh dân chӫ, bӓ

thuӃ thân, chӕng bҳt lính... Nhӳng cuӝc mít tinh ÿó ÿã

phҧn ánh tinh thҫn yêu nѭӟc cӫa nhân dân BӃn Cá, thu

ÿѭӧc nhiӅu thҳng lӧi quan trӑng, làm cho bӑn ÿӏch hoang

4.9 Page 39

▲back to top

mang lo sӧ, tҥo ÿiӅu kiӋn cho các tә chӭc cách mҥng trên

ÿӏa bàn ÿӇ dung hoҥt ÿӝng.

c.V͉ công tác ÿ͓ch v̵n: là ÿӏa bàn trung tâm cӫa

cách mҥng, nѫi hoҥt ÿӝng thѭӡng xuyên cӫa tӍnh ӫy Biên

Hòa, vì thӃ công tác ÿӏch vұn thӵc hiӋn hӃt sӭc sôi nәi và

có kӃt quҧ cao. Qua công tác giáo dөc tuyên truyӅn cӫa

Ĉҧng, hҫu hӃt nhân dân thҩm nhuҫn mөc tiêu lý tѭӣng cӫa

Ĉҧng, ÿã hѭӣng ӭng tӕt nhӳng cuӝc vұn ÿӝng cho cách

mҥng. Ĉã xây dӵng ÿѭӧc trên 15 cѫ sӣ nuôi dѭӥng, che

giҩu cách mҥng. Ngoài ra ta còn cҳm trong hàng ngǊ ÿӏch

nhiӅu cѫ sӣ hoҥt ÿӝng ÿӇ cung cҩp tin cho cách mҥng, các

trұn ÿánh ÿӏch ÿӅu ÿѭӧc báo trѭӟc tình hình, tҥo thuұn lѫi

lӟn cho bӝ ÿӝi ta ÿánh thҳng quân thù. . .

III. ĈҨU TRANH THӔNG NHҨT ĈҨT NѬӞC

1.T̵p k͇t 2 năm thành 20 năm:

Tháng 7/1954 HiӋp ÿӏnh Giѫ-ne-vѫ ÿѭӧc ký kӃt, ÿҩt

nѭӟc ta tҥm.. chia thành 2 miӅn Nam, Bҳc. ĈӃ quӕc Mӻ

thay chân thӵc dân Pháp, ÿѭa Ngô Ĉình DiӋm vào miӅn

Nam thành lұp chính quyӅn hòng chia cҳt ÿҩt nѭӟc ta

lâu dài.

Hòa cùng phong trào chung cҧ nѭӟc quân và dân

BӃn Cá tiӃp tөc xây dӵng lӵc lѭӧng cách mҥng trên ÿӏa

bàn, tә chӭc thêm nhiӅu cѫ sӣ che giҩu nuôi dѭӥng cán bӝ

cách mҥng ÿi vào hoҥt ÿӝng bí mұt, tә chӭc ÿҩu tranh vӟi

giһc bҵng nhiӅu hình thӭc, vӯa ÿҩu tranh vǊ trang vӯa ÿҩu

tranh chính trӏ làm tӕt công tác ÿӏch vұn, thӵc hiӋn 3 mǊi

giáp công, quyӃt tâm bám trө giӳ vӳng ÿӏa bàn, tiӃp tӃ

lѭѫng thӵc thuӕc men cho kháng chiӃn.

Là mӝt vùng xung yӃu và là cái nôi cӫa cách mҥng,

vùng BӃn Cá là mӝt trong nhӳng chiӃn trѭӡng hӃt sӭc ác

liӋt Ĉӏch tăng cѭӡng kiӃn soát hành quân càn quét, nhҵm

4.10 Page 40

▲back to top

tiêu diӋt lӵc lѭӧng cách mҥng, tҥo vành ÿai trҳng cho sân

bay Biên Hòa.

Năm 1955 ÿӃn năm 1959 nhiӅu cuӝc mít tinh lӟn do

ÿӗng chí Võ Châu Lang tә chӭc tҥi Tân TriӅu, Bình Phѭӟc

tұp hӧp trên 500 lѭӧt ngѭӡi tham gia nhҵm tuyên truyӅn

chӫ trѭѫng ÿѭӡng lӕi cӫa Ĉҧng và chӕng phá âm mѭu

nham hiӇm cӫa giһc, tҥo ra phong trào cách mҥng nhҵm

thҩm nhuҫn trong tѭ tѭѫng và hành ÿӝng cӫa nhân dân, ý

chí ÿҩu tranh cho thӕng nhҩt. NhiӅu phong trào ÿҩu tranh

cho chính trӏ, kӃt hӧp vӟi ÿҩu tranh vǊ trang ÿã liên tiӃp nә

ra. ViӋc tiêu diӋt các tên Xà Phә, Sáu Hoài ӣ Tân TriӅu,

tên Bҧy Xây ӣ Bình Ý ÿã làm cho giһc hoang mang khiӃp

sӧ.

Ĉҫu nhӳng năm 1960 lӵc lѭӧng cách mҥng ngày

càng kiӋn toàn, cѫ sӣ ÿѭӧc xây ÿӵng ÿӅu khҳp ӣ cҧ 3 khu

vӵc: Tân TriӅu, Bình Phѭӟc, Bình Ý. Hoҥt ÿӝng tә chӭc

vǊ trang ӣ BӃn Cá, Bình Ý tҥo ÿѭӧc thanh thӃ cho cách

mҥng. Các cuӝc ÿҩu tranh chính trӏ ÿã kӃt hӧp tә chӭc cѫ

sӣ mұtÿӇ che giҩu và nuôi dѭӥng cán bӝ cách mҥng.

Nhӳng gia ÿình bà út Chѫn bà út Lé, bà Mѭӡi Hҧo ӣ Tân

TriӅu, bà Xóm, bà Sҥch, bà ĈiӇm ӣ Bình Phѭӟc và nhiӅu

gia ÿìnhnhân dân ӣ Bình Ý là nhӳng ÿiӇm sáng rèn ÿúc

lòng tin tѭӣng tҩt thҳng vào cuӝc ÿҩu tranh lâu dài và vô

cùng ác liӋt

Tӯ năm 1969 ÿӃn năm 1971 là thӡi ÿiӇm khó khăn

ác liӋt nhҩt trên ÿӏa bàn. Ĉӏch càn quét dӳ dӝi, nhiӅu gia

ÿình là cѫ sӣ che dҩu và nuôi dѭӥng cách mҥng bӏ bҳt, bӏ

ÿánh ÿұp dã man, nhѭng vүn không ÿҫu hàng, không khai

báo cѫ sӣ, nhiӅu bà mҽ, nhiӅu cán bӝ hoҥt ÿӝng trên ÿӏa

bàn ÿã hy sinh anh dǊng ÿӇ làm tròn sӭ mҥng lӏch sӱ cӫa

mình, dù là ngѭӡi Cӝng sҧn hay chѭa phҧi là ngѭӡi Cӝng

sҧn.