Hao khi Dong Nai 1-3 :: Books 2010 :: My Greenstone Library

Expand document

Collapse document

Hao khi Dong Nai 1-3

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Hao khi Dong Nai 1-3

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

PHѬѪNG LÂM – MҺC CHÂU

HÀO KHÍ

ĈӖNG NAI

(NHӲNG DANH NHÂN CHӔNG PHÁP)

TҰP 1

NHÀ XUҨT BҦN THANH NIÊN

1.3 Page 3

▲back to top

LͤI NHÀ XU̬T B̪N

Nhà xṷt b̫n Thanh Niên ÿã cho xṷt b̫n 5 t̵p nhͷng vì sao ÿ̭t n˱ͣc

ÿ͋ giͣi thi͏u vͣi b̩n ÿ͕c tr̓, nhͷng danh nhân thu͡c thͥi kǤ l͓ch s͵ tͳ 1858 v͉

tr˱ͣc.

Tͳ 1858 v͉ sau, th͹c dân Pháp sang xâm l˱ͫc n˱ͣc ta l̯n thͱ nh̭t và

v̭p ph̫i sͱc ch͙ng tr̫ h͇t sͱc quy͇t li͏t cͯa nhân dân ta, nh̭t là nhân dân

mi͇n Nam, tiêu bi͋u là nhͷng nghƭa dân, nghƭa sƭ ÿ̭t Lͭc t͑nh, m̫nh ÿ̭t thân

yêu cͯa t͝ qu͙c ta mà gi̿c Pháp ÿã ÿ̿t bàn chân xâm l˱ͫc ÿ̯u tiên lên ÿ̭y r͛i

ḽn d̯n ra mi͉n B̷c và mi͉n Trung ÿ̭t n˱ͣc.

Ĉ͋ giͣi thi͏u vͣi b̩n ÿ͕c tr̓ nhͷng danh nhân ÿã dǊng c̫m ÿͱng lên

ch͙ng xâm l˱ͫc Pháp thu͡c thͥi kǤ l͓ch s͵ này, chúng tôi sͅ l̯n l˱ͫt cho xṷt

b̫n m͡t s͙ t̵p Nhͷng danh nhân ch͙ng Pháp vi͇t d˱ͣi d̩ng truy͏n ký

T̵p 1: Nhͷng danh nhân ch͙ng Pháp g͛m nhi͉u nhân v̵t chͯ y͇u sinh

ra, lͣn lên và chi͇n ÿ̭u giͷ n˱ͣc t̩i Ĉ͛ng Nai, n͇u ͧ n˯i khác ÿ͇n thì cǊng ÿã

g̷n bó s͹ nghi͏p ch͙ng gi̿c cͯa mình m͡t cách máu th͓t vͣi vùng ÿ̭t này, m͡t

vùng ÿ̭t tiêu bi͋u cho khí phách ch͙ng gi̿c cͱu n˱ͣc cͯa nhân dân Lͭc t͑nh.

Ĉ˱ͫc hun ÿúc và nuôi d˱ͩng b̹ng m͡t hào khí ch͙ng gi̿c vô cùng m̩nh

mͅ, Hào khí Ĉ͛ng Nai, nhi͉u nhân v̵t nh˱: Tr˱˯ng Ĉ͓nh, Nguy͍n Ĉình Chi͋u,

Nguy͍n Hͷu Huân,… ÿã ÿ͋ l̩i cho th͇ h͏ ngày nay nhͷng bài h͕c yêu n˱ͣc r̭t

quý giá.

Bͧi th͇, chúng tôi ḽy Hào khí Ĉ͛ng Nai làm tên ÿ̿t cho t̵p 1, mͧ ÿ̯u

b͡ sách Nhͷng danh nhân ch͙ng Pháp sͅ ÿ˱ͫc ti͇p tͭc xṷt b̫n sau này.

R̭t mong b̩n ÿ͕c góp cho nhi͉u ý ki͇n xây d͹ng b͝ ích, giúp chúng tôi

làm t͙t h˯n lo̩i sách này. Xin g͵i các b̩n lͥi chân thành c̫m ˯n tr˱ͣc.

Hà N͡i, tháng 9-1977

Nhà xṷt b̫n Thanh Niên

1.4 Page 4

▲back to top

TRѬѪNG ĈӎNH

Kính th˱a Ngài,

Ĉúng nhѭ cái tin ÿau ÿӟn con ÿã báo vӟi Ngài cách ÿây ba hôm, ngày 5

tháng 6 vӯa rӗi, Phan Thanh Giҧn và Lâm Duy HiӋp, ÿҥi diӋn toàn quyӅn cӫa

TriӅu ÿình ÿã ký vӟi bӑn Tây Dѭѫng mӝt thoҧ ѭӟc cҳt nhѭӡng ba tӍnh miӅn

Ĉông Nam KǤ cho chúng. Kèm theo ÿó còn có nhiӅu ÿiӅu khoҧn nһng nӅ, nhөc

nhã khác. Ĉһc biӋt, bӑn Tây Dѭѫng ÿã buӝc Phan Thanh Giҧn và Lâm Duy

HiӋp phҧi ÿӗng ý triӋt thoái toàn bӝ nhӳng quân ÿӝi cӫa TriӅu ÿình cǊng nhѭ

cӫa nghƭa dân khҳp nѫi trong ba tӍnh và ÿình chӍ ngay lұp tӭc nhӳng hoҥt ÿӝng

quân sӵ chӕng lҥi chúng... HiӋn nay, không biӃt do ÿâu, dân chúng ÿã biӃt cҧ và

mӑi ngѭӡi ÿӅu sôi sөc căm giұn. Ӣ làng Bình Dѭѫng, hôm qua có mӝt ông ÿӗ

ÿã tӵ sát. Bӑn ngѭӡi ViӋt phҧn hӝi thì dѭѫng dѭѫng tӵ ÿҳc nhѭng ÿã có mӝt vài

tên bӏ dân chúng giӃt chӃt. Tҩt cҧ tình hình là nhѭ vұy, kính báo ÿӇ ngài hay.

Kính báo

Không hoàn toàn ÿӝt ngӝt nhѭng khi ÿӑc xong bӭc thѭ cӫa mӝt ngѭӡi

lính do thám ӣ Gia Ĉӏnh gӱi tӟi. Trѭѫng Ĉӏnh vүn thҩy mình nhѭ bӏ quáng mҳt.

Dѭӟi ánh lӱa khét lҽt cӫa cây ÿèn ÿӕt bҵng mӥ, Trѭѫng Ĉӏnh bàng hoàng nhұn

ra tҩt cҧ sӵ thӵc ÿau ÿӟn cӫa mӝt tan vӥ không ngӡ…

Thұt là trӟ trêu cho ông, chính lúc này, tin ҩy lҥi ÿӃn vӟi ông! Ĉã hѫn mӝt

thҳng nay, ông ÿѭѫng ÿӕc hӃt tâm cѫ cho viӋc vҥch mӝt kӃ hoҥch tҩn công vào

nhѭng vӏ trí trӑng yӃu nhҩt cӫa bӑn bҥch quӹ suӕt trên mӝt vùng rӝng lӟn cӫa cҧ

hai tӍnh Gia Ĉӏnh và Mӻ Tho này, nѫi lӵc lѭӧng cӫa ông vӟi khoҧng hѫn bӕn

vҥn ngѭӡi ÿã trùm lên tҩt cҧ. Tӯ thҳng ba năm nay, sau viӋc bӭc ÿӏch rút ӣ mӝt

loҥt ÿӗn trҥi ӣ Gò Công, Chӧ Gҥo, Cái Bè, Phѭӟc lӝc, mӟi ÿây ông ÿã cho tҩn

công ngay cҧ Chӧ Lӟn vӟi ý ÿӏnh thăm dò phҧn ӭng cӫa ÿӏch. ĈiӅu không ngӡ

nhѭng ÿáng vui vì trong cuӝc tҩn công ÿó quân ta ÿã giӃt ÿѭӧc rҩt nhiӅu ÿӏch,

có cҧ mӝt tên ÿҥi úy ngѭӡi Tây. Phóng hӓa ÿӕt cháy hҫu hӃt các kho tàng và

ÿӗn trҥi cӫa ÿӏch ӣ ÿҩy rӗi rút lui an toàn mà quân ÿӏch không có mӝt phҧn ӭng

gì ÿáng kӇ. Thұm chí chúng cǊng không dám tә chӭc truy kích nhѭ trѭӟc. Chính

ÿiӅu ÿó giúp ông xác nhұn nhӳng tin tӭc cӫa nhӳng ngѭӡi lính do thám cho hay

rҵng, hiӋn bӑn lính Pháp ÿѭѫng gһp rҩt nhiӅu khó khăn, lúng túng ÿӃn mӭc

chúng phҧi gia thêm thӡi gian bӑn lính ÿã hӃt hҥn quân dӏch mà không cho

chúng hӗi hѭѫng ÿúng nhѭ ÿã quy ÿӏnh. Và mӝt tâm lý sӧ hҧi, chán nҧn ÿѭѫng

bao trùm lên toàn bӝ ÿám lính ҩy... Ĉó là tҩt cҧ nhѭng cѫ sӣ cho ông, thúc ÿҭy

ông vҥch kӃ hoҥch tiӃn công tích cӵc hѫn cho nghƭa quân cӫa ông trong thӡi

gian tӟi. Lòng ông ÿѭѫng hӗi hӝp, phҩp phӓng nhѭng hy vӑng ӣ mӝt chung cөc

tӕt ÿҽp không xa. ThӃ mà bây giӡ, thӓa ѭӟc này lҥi ÿѭӧc ký kӃt. Ĉó không phҧi

là thӝt thӓa ѭӟc! Không, ÿó là mӝt hàng ѭӟc nhөc nhã! Mӝt con ngѭӡi nhѭ

1.5 Page 5

▲back to top

Phan Thanh Giҧn mà cam tâm làm mӝt ÿiӅu hèn hҥ ÿӃn nhѭ vұy ѭ ?

Lá thѭ trên tay Trѭѫng Ĉӏnh rung lên rӗi tuӝt khói tay ông vì mӝt cѫn gió

ÿӝt ngӝt lùa vào. Ĉèn tҳt phөt, trong nhà tӕi nhѭ mӝt cái hҫm, nhѭng Trѭѫng

Ĉӏnh vүn ngӗi im. Bóng tӕi lúc này có cái gì dӏu dàng và hòa hӧp vӟi mӝt tâm

trҥng u uҩt, buӗn bã cӫa ông. Nhѭng lúc này, ông muӕn ÿѭӧc ӣ riêng mӝt mình,

không muӕn nhìn thҩy ai cǊng nhѭ không muӕn ai nhìn thҩy mình... Hi vӑng ӣ

mӝt chiӃn thҳng sӁ ÿӃn, bao nhiêu năm qua, lòng tӵ nhӫ lòng, ông ÿã vѭӧt qua

biӃt bao nhiêu cҥm bүy nguy hiӇm và ÿӝc ác cӫa quân thù, cӫa nhӳng kҿ phҧn

bӝi hèn hҥ dăng ra dày ÿһc trên suӕt con ÿѭӡng mà chúng truy ÿuәi ông. Hұn

thay, chính lúc sau bao nhiêu cӕ gҳng ÿã thҩt bҥi, lòng ông ÿѭѫng tràn ngұp

nhӳng hi vӑng mӟi thì cái hàng ѭӟc khӕn nҥn này phá sөp hӃt...

Có tiӃng chân ngѭӡi và ánh lӱa bùng lên. Trѭѫng Ĉӏnh ngҭng lên và nhìn

thҩy Ba So, mӝt thӫ túc thân tín cӫa ông bѭӟc vào. Chҳc là anh ta thҩv trong

nhà tӕi nên vào thҳp ÿèn. Ông xua tay và bҧo Ba So:

- Thôi, không phҧi thҳp ÿèn!

Nhìn mһt Trѭѫng Ĉӏnh hiӋn ra mӡ tӓ qua ánh lӱa và ÿang ngӗi trҫm mһc,

cái khoát tay chán nҧn và cáu kӍnh cӫa ông, Ba So không khӓi phàn nàn. Anh

lui ra nhѭng rӗi lҥi quay vào, ngұp ngӯng:

- Dҥ thѭa:.. có ngѭӡi muӕn tìm bác.

- Ai ? Hӑ muӕn hӓi viӋc gì ?

- Dҥ, các ông quҧn cѫ, suҩt ÿӝi ӣ các nѫi vӅ ÿҩy ҥ.

À, ra thӃ. Trѭѫng Ĉӏnh tӵ nghƭ. Chҳc là hӑ ÿã biӃt tin vӅ hàng ѭӟc này

nên tìm vӅ ÿây hӓi ý kiӃn cӫa ông. Nhѭng còn có ý kiӃn gì bây giӡ

nӳa?...Trѭѫng Ĉӏnh lѭӥng lӵ rӗi bҧo vӟi Ba So:

- ThӃ anh Ba thҳp ÿèn lên và bҧo vӟi anh em vào ÿây hӝ tôi.

Rӗi Trѭѫng Ĉӏnh ÿӭng dұy bѭӟc ra ngoài. Ông muӕn rӱa mӝt chút cho

mát mҿ và tӍnh táo. Âu cǊng là mӝt cái hay nӃu bây giӡ ÿѭӧc gһp hӑ, nhӳng con

ngѭӡi quҧ cҧm và cҫn mүn ҩy ? Hҫu hӃt hӑ là nhӳng ngѭӡi dân lѭu tán khҳp nѫi

ÿã vӅ tө tұp vӟi ông tӯ khi ông bӓ tiӅn cӫa khҭn hoang, lұp ÿӗn ÿiӅn ӣ Gia

Thuұn. Hӑ ÿã theo ông, sӕng chӃt trong suӕt mҩy năm qua và giӡ ÿây, hӑ ÿã trӣ

nên dày dҥn tӯng trҧi. Hӑ có thӇ giúp ông trong nhӳng lúc này chăng?.

Trѭѫng Ĉӏnh ra con kênh sau nhà. Gió thәi lӗng lӝng, mát rѭӧi. Ông

ngҭng lên nhìn bҫu trӡi dát ÿҫy sao. Xung quanh ông, xao ÿӝng tiӃng thәi dҥt

dào cӫa gió, tiӃng nѭӟc vӛ bӡ và tiӃng nhӳng ÿàn cá ăn ÿêm lӕc bӕc... Quê

hѭѫng thân yêu ÿҽp ÿӁ, trù phú và lӝng lүy dѭӡng này mà nó bӓ ÿi sao ÿành?

Ĉâu có ÿѭӧc! Tuy không phҧi là nѫi sinh trѭӣng nhѭng gҫn hai mѭѫi năm nay

tӯ khi theo cha vào ÿây, mҧnh ÿҩt này ÿã nuôi ông và gҳn bó vӟi ông bҵng

muôn vàn kӹ niӋm thân yêu, máu thӏt. Nhҩt là ba năm nay, ÿi ngang dӑc khҳp

nѫi, ông càng thҩy thêm bao nhiêu ÿiӅu thiӃt tha, lòng ông lѭu giӳ thêm biӃt bao

1.6 Page 6

▲back to top

nhiêu hình ҧnh không thӇ phai mӡ cӫa tình ngѭӡi, nghƭa ÿҩt. Nó ÿã dҥy ông

rҵng lòng yêu nѭӟc, yêu quê hѭѫng chính là phҧi ÿem cҧ máu xѭѫng mình ra

mà giӳ gìn lҩy tӯng tҩc ÿҩt, ngӑn rau... NӃu nhѭ mҧnh ÿҩt Quҧng Ngãi chôn rau

cҳt rӕn, lѭu luyӃn ông bҵng nhӳng kӹ niӋm trong sáng vô tѭ cӫa tuәi thiӃu thӡi

thì, ӣ ÿây nó gҳn bó vӟi ông bҵng tҩt cҧ, tӯ nhӳng vui buӗn nho nhӓ ÿӃn cҧ

nhӳng gì thiêng liêng nhҩt, to lӟn nhҩt cӫa cҧ mӝt ÿӡi ngѭӡi. Ông cúi xuӕng

vӵc nѭӟc, vӛ lên ÿҫu, lên mһt, lên cә và cҧm thҩy bình tƭnh trӣ lҥi. Ĉúng, có thӇ

hӑ ÿã ký mӝt hàng ѭӟc nhөc nhã nhѭng có lӁ nào mӑi viӋc ÿã kӃt thúc? Không,

nhӳng ngѭӡi bҥn ÿӗng ngǊ ÿӃn tìm ông và ÿѭѫng chӡ ông trong kia, chҳc

không chӏu kӃt thúc ngay mӑi viӋc mӝt cách dӉ dàng nhөc nhã ÿӃn thӃ. Và ông,

ông cǊng không thӇ chӏu buông xuôi mӝt cách dӉ dàng nhѭ vұy. Trѭӟc hӃt, ông

không thӇ ÿӇ cho nhѭng ngѭӡi ÿѭѫng chӡ ÿӧi ông và mong ӣ ông mӝt lӡi

khuyên ÿúng ÿҳn phҧi thҩt vӑng!... Ông thҩy yên tâm hѫn và quay vӅ.

Trong nhà, ÿèn ÿã sáng, nhѭng khác vӟi mӑi khi trong nhӳng cuӝc hӑp

do ông triӋu tұp, hôm nay, không có tiӃng cѭӡi nói hào hӭng, vui vҿ. Và khi

ông bѭӟc vào, Trѭѫng Ĉӏnh thҩy ngay vҿ u uҩt, căm phүn lӝ trên tӯng khuôn

mһt. Hӑ hѭӟng cҧ vào ông, chӡ ÿӧi, phân vân và có lӁ, - Trѭѫng Ĉӏnh tӵ nghƭ

có cҧ sӵ thӱ thách lүn niӅm hy vӑng. Ông gұt ÿҫu chào mӑi ngѭӡi và ngӗi

xuӕng chӛ ông vүn thѭӡng ngӗi. Sau mӝt phút im lһng, ông ÿҵng hҳng rӗi nói:

- Thѭa tҩt cҧ anh em, tôi không hiӇu tҥi sao không có lӋnh tôi, anh em lҥi

kéo nhau cҧ vӅ ÿây thӃ này?

- Câu hӓi nghiêm nghӏ cӫa Trѭѫng Ĉӏnh ÿӝt ngӝt vang lên trong gian

phòng làm mӑi ngѭӡi sӱng sӕt. Hӑ ÿѭa mҳt nhìn nhau, lúng túng thӵc sӵ. TiӃng

Trѭѫng Ĉӏnh lҥi vang lên, nghiêm khҳc hѫn.

- Tҥi sao các anh lҥi im lһng? - và ông chӍ mӝt ngѭӡi cao lӟn ngӗi tұn

phía ngoài - Bác Hai Ĉình, bác thӱ trҧ lӡi tôi: tҥi sao bác vӅ ÿây trong lúc này?

Hai Bình lung túng ÿӭng dұy, ҩp úng:

- Dҥ..., dҥ, thѭa anh Hai, thӃ anh chѭa nghe tin gì à?

Giӑng Trѭѫng Ĉӏnh gҳt lên:

- Tin gì?

- Dҥ, tin vӅ viӋc ký thӓa ѭӟc giӳa triӅu ÿình và bӑn Tây Dѭѫng? Và anh em

chúng tôi tѭӣng là anh Hai ÿã biӃt tin ÿó cho nên kéo vӅ ÿây ÿӇ hӓi ý kiӃn cӫa

anh.

Trѭѫng ÿӏnh ÿӭng dұy, giӑng ông càng vang to, giұn dӳ hѫn:

- À! ra thӃ... Tӓi cǊng có nghe tin ÿó. Không nhӳng nghe mà tôi còn biӃt

chính xác nӳa kia. ThӃ nhѭng nó có liên quan gì ÿӃn viӋc các anh vӅ ÿây? Giá

nhѭ lúc này, khi các anh kéo vӅ ÿây cҧ, bӑn Tây Dѭѫng nó tҩn công ӣ nhà thì

binh sƭ các anh sӁ thӃ nào? Ai sӁ chӍ huy hӑ? Và tình thӃ rút cөc sӁ ra sao? -

Trѭѫng Ĉӏnh im lһng nhìn lѭӟt qua khҳp lѭӧt. Trên khuôn mһt mӑi ngѭӡi, vҿ u

uҩt, căm phүn ÿã biӃn mҩt. ChӍ còn lҥi sӵ lúng túng... ông nói tiӃp, giӑng càng

1.7 Page 7

▲back to top

cӕ làm ra vҿ nghiêm khҳc hѫn - Và nӃu tҩt cҧ nhӳng sƭ tӕt dѭӟi quyӅn các anh,

khi nghe tin ÿó cǊng rӡi bӓ vӏ trí nhѭ các anh thì, thӱ hình dung xem, sӵ thӇ sӁ

ÿӃn mӭc nào. Quҧ thұt tôi thҩt vӑng thҩy các anh non yӃu ÿӃn nhѭ vұy!

Trѭѫng Ĉӏnh lҳc ÿҫu ngӗi xuӕng. Có tiӃng xì xào và tiӃng ho khe khӁ. Mӝt

chӕc sau, Trѭѫng Ĉӏnh nói tiӃp giӑng mӍa mai:

- Ĉúng ngày mӗng 5 tháng 6 vӯa rӗi, nghƭa là cách ÿây bӕn ngày, quan Ĉҥi

hӑc sƭ Phan Thanh Giҧn, ÿҥi diӋn cho TriӅu ÿình và nghƭa dân nghƭa sƭ chúng ta,

ÿã ký vӟi bӑn Tây Dѭѫng mӝt thӓa ѭӟc nhѭ bác Hai Ĉình ÿã nói, ÿӗng ý cҳt

nhѭӡng ba tӍnh chúng ta cho bӑn bҥch quӹ, và buӝc chúng ta phҧi triӋt thoái

ngay binh lính, thӫ tiêu mӑi hoҥt ÿӝng quân sӵ chӕng lҥi bӑn chúng. Ĉҩy, ÿó là

tin tӭc mà tôi biӃt ÿѭӧc. Còn các anh, chҳc các anh cǊng biӃt ÿѭӧc ÿiӅu ÿó và

các anh chҩp nhұn chӭ gì? NӃu vұy thì các anh cӭ tӵ ÿӝng giҧi tán ÿi, viӋc gì

phҧi vӅ ÿây hӓi ý kiӃn cӫa tôi?

Trѭѫng Ĉӏnh vӯa dӭt lӡi tҩt cҧ phòng xôn xao hҷn lên. Mӝt chӕc sau, Hai

Ĉình lҥi ÿӭng dұy. TiӃng bác sôi sөc, nông nҧy:

- Thѭa anh Hai, dân chúng và nghƭa binh chúng tôi nghe tin ÿó ÿӅu rҩt xôn

xao, căm phүn. Ĉúng là viӋc chúng tôi tӵ ÿӝng bӓ vӅ ÿây là sai nhѭng không

phҧi ý chúng tôi là chҩp nhұn thӓa ѭӟc ÿó. Chúng tôi chӍ muӕn biӃt chӫ kiӃn

cӫa anh Hai thӃ nào thôi?

- Chӫ kiӃn cӫa tôi ѭ? Chӫ kiӃn cӫa tôi là cho dù ÿã có thông báo chính thӭc

cӫa TriӅu ÿình ÿi nӳa, chúng ta cǊng không thӇ buông xuôi mӝt cách dӉ dàng

nhѭ vұy ÿѭӧc. Chính ngay bác Hai Ĉình cǊng ÿã nói là dân chúng và nghƭa binh

rҩt bҩt bình kia mà ? Và chҳc là không phҧi chӍ có dân chúng. bà con cô bác ӣ

chӛ anh Hai Ĉình còng phүn nhѭ vұy! Vұy thì chúng ta chѭa thӇ buông xuôi

ÿѭӧc. Ý dân là ý trӡi. Nói ÿӇ anh em biӃt, ngay trong thành Gia ÿӏnh, mҩy hôm

nay có nhӳng thҵng chó săn ngѭӡi ViӋt tӓ ra hí hӱng ÿã bӏ giӃt chӃt. Ĉҩy, cách

trҧ lӡi cӫa dân chúng là nhѭ vұy ÿҩy! Còn chúng ta thì sao ?

Trѭѫng Ĉӏnh lҥi im lһng nhìn khҳp mӑi ngѭӡi. Giӡ ÿây, trên nhӳng khuôn

mһt thân quen ҩy, ông lҥi nhìn thҩy vҿ tӵ tin, gan gӝc, tӯng trҧi vӕn có cӫa hӑ.

Ông hoàn toàn có thӇ yên tâm. Giӑng ông lҳng xuӕng, vҿ tâm sӵ.

- Quҧ thұt tôi rҩt không bҵng lòng sӵ nôn nông cӫa các anh em. Nhѭng tôi

cǊng thông cҧm bӣi lӁ chính tôi, khi nghe nhӳng ÿiӅu ÿó cǊng lһng ÿi bàng

hoàng cҧ ngѭӡi, và có ai trong chúng ta, khi nghe nhӳng ÿiӅu ÿó không thҩy ÿau

xót, tӫi cӵc? Có ai ngӡ ÿѭӧc rҵng, mӝt ngѭӡi nhѭ Phan Thanh Giҧn lҥi có thӇ

cҫm bút ký vào mӝt hàng ѭӟc nhөc nhã nhѭ vұy? Ӣ ÿӏa vӏ tôi, chҷng thà ÿi tìm

mӝt cái chӃt, chӭ ký thì tôi quyӃt không ! Bao nhiêu máu xѭѫng ÿã ÿә xuӕng ӣ

ÿây, và thӵc ra, tình thӃ ÿã có gì bi ÿát ÿӃn mӭc ҩy? ThӃ mà hӑ ÿã làm ÿiӅu ÿó

vì hèn nhát, vì tham sinh úy tӱ...; Nhѭng còn chúng ta thì sao? Chҧ nhӁ chúng ta

cǊng có thӇ làm ÿiӅu ÿó hay sao? Tôi chѭa dám ÿoán chҳc ngay cho bҧn thân

mình nhѭng tôi nghƭ khó mà chҩp nhұn mӝt hàng ѭӟc ÿӇ nhөc nhѭ vұy. Tôi ÿӅ

nghӏ anh em hãy trӣ vӅ nhӳng nѫi mà mӑi ngѭӡi vүn chiӃm cӭ, tiӃp tөc chӑn

giӳ nhӳng nѫi hiӇm yӃu và sҹn sàng ӭng chiӃn nӃu bӑn Tây Dѭѫng ÿӝng binh.

1.8 Page 8

▲back to top

Nhҩt là lúc này, khi tin tӭc còn lҳm nӛi phân vân, lòng ngѭӡi chѭa yên thì

chúng ta càng phҧi cҭn trӑng. NӃu anh em còn tin tôi thì ÿó là lӡi khuyên cӫa tôi

và cǊng là mӋnh lӋnh cӫa tôi!

Ông ÿӭng dұy và mӑi ngѭӡi cǊng lөc ÿөc ÿӭng dұy. Nhӳng vѭӟng mҳc

hoang mang trong lòng mӑi ngѭӡi ÿѭӧc giҧi quyӃt nên ngѭӡi nào cǊng thҩy nhҽ

nhõm. Bҧn thân trѭѫng Ĉӏnh cǊng vұy. Thұt ra, cho tӟi khi bѭӟc vào nhà, ông

mӟi tìm thҩy cho mình cách giҧi quyӃt nӛi lo lҳng, bӵc bӝi cho mӑi ngѭӡi và cҧ

cho ông. Giӡ ÿây, khi biӃt mӑi ngѭӡi ÿӅu ÿã hoàn toàn yên tâm, ông mӟi nói

thêm.

- Anh em nên vӅ ngay, càng nhanh càng tӕt. Rӗi ÿây tình thӃ có thӇ còn khó

khăn hѫn. Nhѭng chúng ta phҧi dӵa vào dân, tӵa vào nhau cùng bàn bҥc và

quyӃt ÿӏnh. Cho ÿӃn lúc nào có lӋnh mӟi thì thôi, còn tӯ nay, nhӳng kӃ sách ÿã

ÿѭӧc bàn soҥn, vүn cӭ thӃ mà làm.

Vӯa lúc ÿó, Ba So bê mӝt nӗi cháo cá to tѭӟng, bӕc hѫi thѫm phӭc, lһc lè ÿi

vào ÿӇ giӳa nhà. Mӑi ngѭӡi hoan hӍ vӯa ăn vӯa nói chuyӋn. Câu chuyӋn vүn

xoay quanh ÿiӅu nghiêm trӑng ÿã tӯng làm hӑ bàng hoàng ÿau ÿӟn. Nhѭng giӡ

ÿây, nó ÿѭӧc nói tӟi vӟi mӝt thái ÿӝ bình tƭnh, pha chút hài hѭӟc mӍa mai cӫa

nhӳng ngѭӡi ÿã ÿӏnh ÿѭӧc hѭӟng ÿi cho mình trong mӝt biӃn cӕ ÿҫy ÿau

thѭѫng, rӕi rҳm. Và dƭ nhiên, ngѭӡi ÿѭӧc nhҳc tӟi nhiӅu nhҩt là Phan Thanh

Giҧn mӝt ngѭӡi mà trѭӟc ÿây, hӑ ÿã có lúc yêu mӃn và kính trӑng. Còn Trѭѫng

Ĉӏnh, ông không góp chuyӋn vӟi anh em, ông ÿi ra mӝt lát rӗi trӣ vào, gӑi riêng

mҩy ngѭӡi ra dһn dò ÿiӅu gì ÿó. Mӑi ngѭӡi tҧn mát ra vӅ dҫn nhѭng mãi cho tӟi

khuya, khi nhӳng ngѭӡi lính gác vӟi mӝt ngӑn giáo và mӝt chiӃc mõ trên tay ÿi

qua ngôi nhà cӫa Trѭѫng Ĉӏnh. Hӑ vүn thҩy ông ngӗi bên cҥnh ngӑn ÿèn, bàn

bҥc rì rҫm vӟi hai ba ngѭӡi còn lѭu lҥi.

Cho ÿӃn bây giӡ, Trѭѫng Ĉӏnh mӟi hiӇu rҵng quҧ thұt sӵ ÿӡi không mӝt

chút ÿѫn giҧn. Cӭ nhѭ mӝt tҩu trò cӕ ý, nó luôn luôn bày ra nhӳng bҩt trҳc ÿӇ

rӗi cѭӡi vào mǊi ngѭӡi ra chính lúc ngѭӡi ÿó tѭӣng ÿã hiӇu ra tҩt cҧ, tѭӣng ÿã

có thӇ yên tâm vӅ nhӳng dӵ tính cӫa mình. Nó phá bӓ rҩt nhanh, hӃt sӭc tàn

nhүn nhӳng dӵ ÿӏnh tӕt ÿҽp nhҩt, ÿѭӧc sҳp xӃp khéo léo nhҩt... ChӍ ÿӃn lúc ÿó,

ngѭӡi ta mӟi ÿau ÿӟn nhұn ra cái lҫm lүn tai hҥi cӫa mình

Cách ÿây mѭӡi hôm, chính khi lòng ông cǊng ÿѭѫng bàng hoàng trѭӟc

nhӳng tin tӭc vӅ thӓa ѭӟc vӯa mӟi ký kӃt giӳa triӅu ÿình và bӑn Tây Dѭѫng thì

nhӳng ngѭӡi thӫ túc khҳp nѫi cӫa ông kéo vӅ. CǊng nhѭ ông, hӑ ÿau ÿӟn bàng

hoàng và kéo nhau vӅ ÿӇ hӓi ông phѭѫng kӃ hành ÿӝng. Và chính ông cǊng

không ngӡ khi ÿӭng trѭӟc hӑ, ông ÿã rҩt nhanh chóng chuyӇn tӯ mӝt tâm trҥng

chán nҧn, ÿau ÿӟn, sang sӵ tӵ tin và ông ÿã tuyên bӕ không thӇ chҩp nhұn cái

hàng ѭӟc nhөc nhã ҩy. Không nhӳng thӃ, ông còn bàn bҥc, ÿӏnh ra mӝt kӃ sách

hành ÿӝng cho ÿӝi quân cӫa ông trong nhӳng ngày sau ÿó. Quân ông ÿã biӇu lӝ

thái ÿӝ cӫa ông ÿӕi vӟi hàng ѭӟc ÿó - và cǊng là thái ÿӝ cӫa hӑ bҵng cách bҳn

vào tҩt cҧ nhӳng tên lính Tây Dѭѫng ÿѭѫng hoan hӍ ÿi báo tin hòa ѭӟc ÿã ÿѭӧc

ký kӃt và theo lӡi chúng, mӝt thӡi kǤ hòa hҧo thân thiӋn giӳa chúng vӟi ngѭӡi

1.9 Page 9

▲back to top

ViӋt bҳt ÿҫu ! Ông vui mӯng sung sѭӟng khi nghe tin ÿó thì ÿùng mӝt cái, ông

nhұn ÿѭӧc lӋnh chӍ nhà vua phҧi triӋt thoái ngay quân ÿӝi và bҧn thân ông phҧi

ÿi nhұn chӭc Lãnh Binh ӣ An Giang.

Không phҧi chӭc tѭӟc quҩy phiӅn ông. Bӣi vì trong nhӳng năm qua, cuӝc

sӕng ÿã dҥy ông thӃ nào là giá trӏ cӫa mӝt con ngѭӡi ! Ông ÿã chҷng tӯng tӓ ra

hӃt sӭc khinh bӍ mӝt Thӕng Tѭӟng quân vө Ĉҥi thҫn nhѭ Tôn Thҩt Cáp vì sӵ

hèn nhát cӫa ông ta; mһc dù lúc ÿó ông chӍ là mӝt quҧn cѫ ÿó sao? Không,

Trѭѫng Ĉӏnh tӵ xét lҥi mình và yên tâm vì ÿiӅu ÿó. Nhѭng ÿiӅu ông lo nghƭ

nhiӅu nhҩt chính là hành ÿӝng ra sao trong lúc này ÿӇ có lӧi nhiӅu nhҩt cho

nhӳng hoҥt ÿӝng tӟi.

Không thӇ nào bӓ mҧnh ÿҩt này ÿѭӧc cho giһc, ÿó là ÿiӅu ông ÿã có quyӃt

tâm. Nhѭng nӃu ÿi An Giang và nhұn chӭc Lãnh Binh thì có phѭѫng hҥi gì cho

viӋc thӵc hiӋn quyӃt tâm cӫa ông sau này ? Hѫn nӳa, nghƭa vua tôi là trӑng, ÿâu

có phҧi mӝt chӕc mà bӓ ÿi ÿѭӧc. Có mӝt Phan Thanh Giҧn, mӝt Lâm Duy HiӋp,

mӝt Tôn Thҩt Cáp... nhѭng cǊng có nhӳng NguyӉn Tri Phѭѫng, Ĉӛ Cѫ Quang,

nhӳng Phҥm Văn Nhӏ… NӃu giӡ ÿây không tính ÿӃn lӋnh chӍ cӫa vua, nông nӛi

gҥt nó ra mӝt bên thì sau này, khi nhà vua ÿã có phѭѫng lѭӧc kiên quyӃt và

công viӋc ÿánh giһc có hѭng khӣi, ông sӁ biӃt ăn nói ra sao ÿây ? Ít ra ÿó cǊng

là biӇu hiӋn cӫa mӝt sӵ nông nәi, non yӃu ! Vҧ chăng, có thӇ kéo cҧ nghƭa binh

cӫa ông sang An Giang ÿӇ rӗi sau này kéo trӣ vӅ thì sao ? Nhӳng lӡi di huҩn

long trӑng cӫa bӕ ông trѭӟc lúc mҩt vӅ sӵ trung hiӃu, nghƭa vua tôi còn văng

vҷng ÿâu ÿây. Hѫn nӳa, thӵc ra không phҧi trong nhӳng ngày qua, không có lúc

ông buông xuôi, chán nҧn. Nhӳng kҿ mǊ cao áo dài hѭӣng ѫn vua lӝc nѭӟc

nhiӅu biӃt bao còn chҩp nhұn, huӕng chi ông, mӝt ngѭӡi cho ÿӃn bây giӡ chӍ

toàn chӏu ÿӵng nhӳng khó khăn, chӃt hөt không biӃt bao nhiêu lҫn. Ĉҩt là ÿҩt

chung chӭ phҧi gì cӫa riêng ông. Còn cái ҩn Lãnh Binh ѭ ? Công sӭc bao năm

qua cho phép ông ÿѭӧc quyӅn nhұn cái ҩn Lãnh Binh lҳm chӭ !

ThӃ rӗi, trong cái tӕi và cái sáng ҩy cӫa lòng mình, Trѭѫng Ĉӏnh ÿã cho ÿѭa

vӧ con ông ÿi An Giang trѭӟc vào sáng nay, nghƭ rҵng thӃ là viӋc ÿã ÿѭӧc quyӃt

ÿӏnh, ông sӁ yên tâm thѭ thái hѫn. Ai ngӡ tӯ khi vӧ con ra ÿi, ông lҥi rѫi vào

mӝt tâm trҥng buӗn bã hѫn, dҵn vһt hѫn. Nó có mӝt cái gì không phҧi trong

quyӃt ÿӏnh ÿó. Nhìn theo chiӃc ghe nhòa dҫn trong sông nѭӟc cӫa mӝt ngày mӟi

rҥng, tӵ dѭng lòng Trѭѫng Ĉӏnh nhѭ có mӝt cái gì ÿә vӥ, chuӝi hҷn ÿi, mӋt mӓi

rã rӡi. Bӛng ông ngҥc nhiên ÿӭng dұy, ông trông thҩy Hai QuyӅn ÿѭѫng tӯ

ngoài cәng ÿi vào. Lҥ thұt, nó ÿi theo mҽ và các em nó mà sao lҥi trӣ vӅ, hay là

có tin dӳ ? Ông bѭӟc ra chһn hӓi:

- Sao mày lҥi vӅ ÿây ?

- Dҥ. Trѭѫng QuyӅn ҩp úng, mһt ÿӓ lên. Dҥ con không thӇ ÿi ÿѭӧc ҥ.

- Tҥi sao, thӃ má và các em mày ÿâu ?

- Dҥ, má và các em ÿi rӗi ҥ.

- ThӃ sao mày lҥi còn ӣ ÿây ?

1.10 Page 10

▲back to top

Trѭѫng Ĉӏnh dұm chân bӵc bӝi thӵc sӵ. Nӛi bӵc tӭc bӏ dӗn nén bây giӡ

ÿѭӧc dӏp bұt ra. Mһt ông tái lҥi và tiӃng nói cӫa ông tӵ dѭng nhӓ xuӕng, sin sít:

- Anh nói ÿi, lҥi sao anh trӣ vӅ ?

- Dҥ, con không thӇ ÿi ÿѭӧc ҥ !

- Nhѭng tҥi sao chӭ ? Và Trѭѫng Ĉӏnh bѭӟc lên mӝt bѭӟc, Hai QuyӅn vүn

ÿӭng im và chӕc sau cǊng cao giӑng lên:

- Tía ҥ, nӃu tía nghe bà con cô bác nói thӃ nào vӅ viӋc tía ÿi An Giang thì tía

sӁ hiӇu con. Con không thӇ ÿi ÿѭӧc !... Sӵ thӇ không biӃt sӁ ra sao nӃu lúc ҩy

ông chӫ nhà không chen vào giӳa hai bӕ con. Ông ta ÿҭy Trѭѫng QuyӅn ra rӗi

quay lҥi nói vӟi Trѭѫng Ĉӏnh.

- Thôi, ông nên nghƭ lҥi ÿi. Hai QuyӅn nó hӓi ÿúng ÿҩy !

Rӗi ông im lһng lui ra ÿӇ lҥi cho Trѭѫng Ĉӏnh ÿӭng mӝtmình vӟi nhӳng lo

lҳng, suy tѭ riêng trong lòng. Hai QuyӅn cǊng ÿã lùi lǊi ÿi ra cәng…

Thұt không thӇ nào chӏu ÿӵng ÿѭӧc khi chính ÿӭa con ông bҩy lâu ngoan

ngoãn là thӃ tӵ dѭng hôm nay lҥi trӣ chӭng. Trѭѫng Ĉӏnh tӵ nghƭ rӗi ông quay

vào nhà. Ӣ trong nhà, trên chiӃc phҧn ông vүn thѭӡng ngӗi, ÿã có mӝt ҩm trà và

mҩy chiӃc chén sҥch sӁ. Ông chӫ nhà, thân mұt nhѭng nghiêm trang kéo ông

ngӗi xuӕng.

- Ĉây ông ngӗi xuӕng uӕng nѭӟc ÿã. Nóng giұn giӃt khôn ngoan !... Ông

uӕng ÿi, ta nói chuyӋn. Im lһng mӝt chӕc, ông nói tiӃp:

- Ông Ĉӏnh ҥ, bây giӡ tôi mӟi hiӇu ông. Tôi chҳc rҵng ngoài nghƭa vua tôi;

ông còn nghƭ rҵng kéo quân ÿi An Giang ÿӇ sau này khi có ÿiӅu kiӋn thì lҥi kéo

quân vӅ chӭ gì ? Nhѭng ông lҫm ! NӃu bây giӡ mà ông kéo kӃt quân lính sang

An Giang thì cho dù ngѭӡi ta có theo ông ÿi nӳa, ngày trӣ vӅ cǊng sӁ khó khăn

hѫn. Vҧ chăng lòng ngѭӡi lúc này còn ÿѭӧc kích thích vì chí bҩt bình, ông bӓ ÿi

là bӓ lӥ mӝt dӏp thuұn lӧi. Còn nghƭa vua tôi, tôi biӃt là ÿáng trӑng lҳm. Nhѭng

nghƭa vua tôi ÿâu có phҧi nhѭ ông nghƭ ! Dân chúng ca thán, ÿau thѭѫng thӃ này

mà triӅu ÿình nӥ bӓ dân. Bҩy lâu nay, ông sӕng vӟi dân ÿã nhiӅu, chҧ nhӁ ông

không hiӇu ? Quan thì rӗi lҥi làm quan, lҥi có bәng lӝc. Còn dân thì ÿӇ cho giһc

giӃt, giһc bҳt làm tӕi tӟ à ? Chҧ nhӁ ông bӓ ÿi lúc này ?

Trên khuôn mһt gân guӕc, rám nҳng và khҳc khә cӫa Bác Tѭ, mӑi ÿѭӡng

nét rӗi sҫm lҥi, buӗn bã. Bác im lһng mӝt chӕc rӗi nói tiӃp:

- Ông nghƭ mà xem, nӃu bây giӡ mà ông không chӏu ӣ lҥi, khӣi binh ngay

thì liӋu rӗi ÿây khi gӕc chúng ÿã sâu, rӉ chúng ÿã bӅn ông liӋu còn làm gì ÿѭӧc

nӳa ? Hai QuyӅn nó nói ÿúng là vұy. ĈӃn nhѭ nó, nó cǊng không thӇ ÿi kia mà

?...

Trѭѫng Ĉӏnh im lһng ngӗi nghe. Quҧ thұt ông chѭa hiӇu ÿѭӧc nӛi ÿau xót

ghê gӟm mà nhӳng ngѭӡi dân hiӋn ÿѭѫng phҧi chӏu ÿӵng sau viӋc ký hàng ѭӟc

vӯa rӗi. Hy vӑng ÿѭӧc sӕng trong mӝt ÿҩt nѭӟc thanh bình, ÿӝc lұp, không bӏ

ÿè ÿҫu cѭӥi cә bӣi mӝt bӑn xâm lѭӧc, ÿã trӣ nên xa xôi. Không ÿúng, nӃu ông

cӭ ÿi.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Nhѭng nӃu thӃ thì phҧi chӕng lҥi mӋnh vua, liӋu rҵng hành ÿӝng ҩy sӁ dүn

ÿӃn nhӳng hұu quҧ gì ? Trѭӟc ÿây, ông còn có mӝt chӛ bҩu vai là sӁ có ngày trӣ

lҥi nhѭng ÿúng nhѭ Bác Tѭ nói, ÿi thì khó trӣ lҥi...

Bӛng bác và ông ÿӅu ÿӭng cҧ dұy, tӯ ngoài cәng, hàng chөc bó ÿuӕc tiӃn

vào. Và Ba So hӟt hҧi chҥy vào:

- Dҥ thѭa anh Hai, rҩt nhiӅu bô lão và cô bác ӣ Quy Sѫn này ÿӃn xin gһp

anh ҥ.

Trѭѫng Ĉӏnh hoang mang chҷng hiӇu ra sao cҧ cho nên ông cǊng chѭa biӃt

nói ra sao thì ÿám ngѭӡi ӗn ào ÿã vào tӟi sân. Trong mӝt tình thӃ hoàn toàn bҩt

ngӡ nhѭ vұy, Trѭѫng Ĉӏnh buӝc phҧi bѭӟc ra ÿón. Ông chào mӑi ngѭӡi rӗi mӡi

các cө vào nhà. Có ÿӃn hàng mҩy chөc ngѭӡi, phҫn lӟn là bô lão. Khi mӑi

ngѭӡi ÿã ngӗi xuӕng ÿâu ÿҩy, Trѭѫng Ĉӏnh mӟi ÿӭng dұy:

- Thѭa các cө, có viӋc gì mà các cө tӟi thăm tôi vào lúc khuya khoҳt thӃ

này.

Mӝt cө ÿӭng lên. Hình nhѭ hӑ ÿã bàn bҥc tӯ trѭӟc hay sao ÿó, ông cө quay

vӅ phía Trѭѫng Ĉӏnh lҥy ba lҥy rӗi nói:

- Chúng tôi sӧ chӡ ÿӃn mai thì Ngài ÿi mҩt nên phҧi ÿӃn tӯ bây giӡ. Chúng

tôi mong Ngài nên xem lҥi. Tҥi sao Ngài lҥi có thӇ nӥ bӓ chúng tôi... ?

Trѭѫng Ĉӏnh hoҧng sӧ khi thҩy ông cө lҥy mình. Ông ҩp úng:

- Không, nӃu ÿi, tôi cǊng chѭa ÿi ngay ÿѭӧc !

- Nhѭng tҥi sao Ngài lҥi ÿi ? Ngài không thҩy bà con mӃn trӑng Ngài ѭ ? Cҧ

Ngài mà cǊng bӓ mһt dân chúng vӟi bӑn Tây Dѭѫng thì còn ai ÿӇ trông mong.

- Nói ÿӃn ÿây ông cө khóc òa lên. Và rӗi mӑi ngѭӡi ÿӅu ÿӭng dұy, mӛi

ngѭӡi mӝt tiӃng, huyên náo cҧ lên, nhѭng ÿӅu nhҩt quyӃt ÿòi Trѭѫng Ĉӏnh phҧi

ӣ lҥi. Trong lúc không biӃt trҧ lӡi ra sao thì lҥi thҩy có mӝt ngѭӡi chen vào.

Nhìn kӻ thì ra Trѭѫng Tҩn Phát. Tҥi sao ông ta lҥi ӣ ÿây ? Trѭѫng ÿӏnh vӯa kӏp

nghƭ nhѭ vұy thì ông ta ÿã nói to, át cҧ giӑng mӑi ngѭӡi:

- Xin các cө im lһng. Tôi tӯ bên Ĉӏnh Tѭӡng sang ÿây mang thѭ cӫa các

nghƭa hào và dân chúng bên ҩy gӱi cho Lãnh Binh Trѭѫng Ĉӏnh. Tôi mҥn phép

xin ÿѭӧc tuyên ÿӑc vì ý cӫa các cө cǊng là ý cӫa chúng tôi.

Mӑi ngѭӡi im lһng, trұt tӵ trӣ lҥi. Có ngѭӡi mang ÿèn lҥi cho Trѭѫng Tҩn

Phát, ông vӯa cҫm ÿèn soi bӭc thѭ vӯa ÿӑc to lên.

Kính gӱi Ngài Quҧn Ĉӏnh.

Chúng tôi là nghƭa hào và con dân ÿҩt Ĉӏnh Tѭӡng xin bái gӱi lên Ngài tӡ

thѭ này, mong ÿѭӧc ngài ÿoái tӟi.

TriӅu ÿình ÿã khinh khi dân chúng ÿҩt Ĉӗng Nai, nӥ bӓ rѫi chúng tôi. Hӑ

lҥi phong Ngài làm Lãnh Binh và ÿiӅu ÿi An Giang là muӕn cho Ngài không

thӇ ӟ lҥi cùng chúng tôi. Nhѭng chúng tôi quyӃt bҩt cӝng ÿӟi thiên vӟi bӑn Tây

Dѭѫng, quyӃt khӕng chӏu ÿӇ cho triӅu ÿình cҳt ÿҩtt này cho giһc Phú. Ĉҩt là ÿҩt

ÿai cӫa tә tiên, tiӅn nhân ÿӇ lҥi, ngàn Vâng khôn ÿәi tҥi sao lҥi có thӇ muӕn cҳt

2.2 Page 12

▲back to top

cho ai thì cҳt. Hӑ có quyӅn gì? Chúng tôi nghƭ có dân thì mӟi có triӅu ÿình, có

nѭӟc mӟi có vua tôi, ÿó là cái nghƭa trӑng không thӇ mӝt chӕc mà có ÿѭӧc.

Bҩy lâu nay, chúng tôi ÿã rҩt kính trӑng Ngài, biӃt Ngài là ngѭӡi nghƭa khí,

thѭѫng dân lo nѭӟc. Chúng tôi nhҩt tâm tôn phò Ngài làm Bình Tây Ĉҥi nguyên

soái ÿӇ danh chính ngãi thuұn, minh ÿӏnh hiӋu lӋnh, cӕ kӃt lòng ngѭӡi. Nѭӟc là

nѭӟc dân, dân là dân nѭӟc, vì nghƭa trӑng nghìn non mà mong Ngài gҳng bѭӟc.

Kính thѭ

Ĉӑc xong bӭc thѭ rӗi mà mӑi cѭӡi vүn lһng ÿi, bҧn thân Trѭѫng Ĉӏnh cǊng

không biӃt nói gì hѫn. Mãi sau, Trѭѫng Tҩn Phát mӟi nói:

- Tôi vâng lӋnh bà con, cô bác, nghƭa hào, nghƭa sƭ ӣ bên tôi ÿѭa thѭ này

cho quan Lãnh Binh. Ai ngӡ sang ÿây lҥi gһp các cө và cô bác cǊng ÿѭѫng tӟi

gһp ngài Lãnh Binh ÿӇ bàn chuyӋn ӣ lҥi. ThӃ là chí chăng ta gһp nhau, lòng

mong muӕn cӫa con dân ba tӍnh ÿã rõ. Bây giӡ chi còn chӡ chӫ kiӃn cӫa quan

Lãnh Binh.

Sӵ viӋc diӉn ra quá nhanh và quá bҩt ngӡ, Trѭѫng Ĉӏnh không kӏp suy

nghƭ. Ông chӍ thҩy lòng mình xúc ÿӝng vô hҥn ÿѭӧc sӵ tin yêu cӫa bà con cô

bác, dân chúng. Giӡ ÿây, ông mӟi thҩy suӕt mҩy ngày qua, ông ÿã có phҫn nông

nәi, ông ÿâu ngӡ dân chúng, nghƭa sƭ lҥi tin tѭӣng, mӃn yêu ông là thӃ, thӃ mà

ông ÿã tӓ ra có lúc không xӭng ÿáng. Hèn chi Hai QuyӅn có nét mà tӫi nhөc ҩy,

và không biӃt, trong nhӳng giӑt nѭӟc mҳt cӫa vӧ ông sáng nay khi bѭӟc lên

chiӃc thuyӅn con chòng chành trên bӃn nѭӟc, có giӑt nào ÿã rѫi vì tӫi hә cho sӵ

cҥn nghƭ cӫa ông không? Ông nói gì ÿây ?

- Thѭa các cө, thѭa cô bác ! Thұt tôi cǊng chҷng biӃt nói ra sao vӟi các cө,

vӟi cô bác ! ChӍ có ÿiӅu tôi không nghƭ bà con cô bác lҥi có lòng tôn trӑng tôi

ÿӃn nhѭ vұy ! ThӃ mà, mҩy ngày qua, tôi ÿã có lúc ÿӏnh ÿi An Giang… Giӡ ÿây

tôi xin nhұn ӣ lҥi, ѫn nghƭa này chӍ có thӇ ÿѭӧc ÿӅn ÿáp bҵng viӋc quyӃt ÿuәi

cho ÿѭӧc bӑn Tây Dѭѫng hoһc là chӃt. ChӍ mong các cө, mong cô bác ÿã vұy

thì cùng gҳng sӭc giúp tôi. Tôi tin rҵng ÿҥi nghƭa sӁ thành.

Tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi có mһt ÿӅu hoan hӍ. Vӯa lúc ҩy mӝt ngѭӡi thanh niên

hét lên. Bà con Ĉӏnh Tѭӡng cӱ tôi dâng lá cӡ này lên tұn tay Ngài.

Lá cӡ ÿѭӧc mӣ ra. Trên nӅn nhiӉu ÿiӅu ÿӓ nhѭ pha máu, lҩp lánh mӝt dòng

Hҳn tӵ viӃt bҵng mӵc nho ÿen nhҳnh tím Trѭѫng Còng Binh Tây ÿҥi nguyên

Soái(1). Gҫn nhѭ vùng lúc, tҩt cҧ hô vang:

- Bình Tây Ĉҥi nguyên soái vҥn, vҥn tuӃ.

Trѭѫng Ĉӏnh nhìn lên lá cӡ, vӯa ÿѭӧc mӣ ra, trào nѭӟc mҳt. Và cho tӟi lúc

này, ông mӟi nhұn ra trӡi ÿã sáng. Trong ánh nҳng còn yӃu ӟt và dӏu dàng cӫa

mӝt buәi bình minh mӟi, trong gió sӟm thәi lӗng lӝng, ngӑn cӡ ÿó ÿѭӧc trao

cho Trѭѫng Ĉӏnh reo vui phҫn phұt, ÿѭӡng bӋ vѭѫn lên giӳa không trung lӝng

1 Công là tӯ lót có tính chҩt suy tôn

2.3 Page 13

▲back to top

lүy. Màu ÿӓ cӫa lá cӡ phҧn chiӃu, nhuӝm hӗng khuôn mһt Trѭѫng Ĉӏnh ÿѭѫng

nghiêm trang ÿӭng giӳ cho lá cӡ vӳng chãi.

Nhѭ vұy, là cho tӟi hôm nay, Trѭѫng Ĉӏnh ÿã hoàn toàn có thӇ yên tâm vӅ

mӝt phía: phía triӅu ÿình và Phan Thanh Giҧn...

KӇ tӯ sau khi ký hòa ѭӟc ngày 5 thҳng 6 và chӍ mҩy ngày sau, khi nhұn lãnh

sӵ tôn phò cӫa dân chúng, trong khí thӃ căm phүn sôi sөc cӫa nghƭa dân Lөc

tӍnh. Trѭѫng Ĉӏnh, mӝt mһt ÿã gӱi hӏch ÿi khҳp nѫi, kêu gӑi nghƭa dân nәi lên

quyӃt sӕng mái vӟi giһc, mһt khác ông chӍnh ÿӕn lҥi bӝ tham mѭu cӫa mình và

bӕ trí lҥi binh lӵc. Tӯ Gò Công, nѫi ông ÿóng ÿҥi bҧn doanh, mӋnh lӋnh ÿѭӧc

phát ra khҳp nѫi. Ĉã có thêm ÿҥi bác và các thӭ súng khác, nhѭng nhҩt là quân

sӕ cӫa ông ÿã tăng vөt lên. Hѭӣng ӭng lӡi kêu gӑi cӫa ông, Thiên Hӝ Dѭѫng ӣ

Ĉӗng tháp Mѭӡi, Ĉӕc Bình KiӅu trên sông Vàm Cӓ, Thӫ Khoa Huân ӣ vùng

Mӻ Quý; Tam Bình... ÿã tích cӵc hoҥt ÿӝng trӣ lҥi và gây cho ÿӏch nhӳng thҩt

bҥi ngày mӝt lӟn lao, kích ÿӝng sӵ tham gia hăng hái cӫa nghƭa dân khҳp nѫi.

Mӝt phong trào kháng chiӃn chӕng bӑn Tây Dѭѫng, sau mӝt cѫn bàng hoàng,

ÿã ÿѭӧc khѫi bùng lên, mҥnh mӁ hѫn. Chính bӑn Pháp ÿã phҧi thӯa nhұn tình

hình nguy ngұp ÿӃn mӭc ÿáng báo ÿӝng. Chúng ÿã phҧi phát súng cho cҧ

thѭӡng dân Pháp, cho cҧ thҫy thuӕc lүn thѭѫng binh…

Nhѭng Bô-na là mӝt tên cáo già. Trѭӟc tình hình nguy ngұp nhѭ vұy, hҳn

ÿã thúc ép triӅu ÿình HuӃ phҧi ra lӋnh cho ông bãi binh và Phan Thanh Giҧn,

con ngѭӡi ÿã cam tâm ký hӗng ѭӟc cҳt nhѭӡng ba tӍnh miӅn Ĉông Nam KǤ cho

Pháp, lúc này ÿѭӧc Tӵ Ĉӭc phái tӟi trҩn nhұm Vƭnh Long, lҥi tiӃp tөc công viӋc

nhөc nhã cӫa hҳn. Ĉã bӕn lҫn, hҳn gӱi thѭ cho Trѭѫng Ĉӏnh, khuyên Trѭѫng

Ĉӏnh nӝp khí giӟi cho Pháp và bãi binh. Nhұn ÿѭӧc nhӳng bӭc thѭ ÿó, ông ÿã

giӳ thái ÿӝ im lһng. Mãi sau, khi thҩy hҳn viӃt TriӅu ÿình ÿã ký hòa ѭӟc, ông

nên bãi binh ÿӯng trái lӋnh vua. Trung hiӃu là ÿiӅu tӕt, nhѭng không nên thái

quá. Thái quá thì bҩt cұp giӕng nhѭ rҳn thêm chân thì không còn là rҳn

nӳa…HiӋn nay, ÿҥi binh cӫa triӅu ÿình triӋt hӗi ÿã lâu, các quan Chѭӣng binh

lén lút ӣ nѫi rӯng núi ÿӅu ÿã tán giҧi. Còn mӝt mình ông, ÿem loҥn quân ҩy tiӃn

lên ÿánh thì có chҳc thҳng ÿѭӧc không, lui vӅ giӳ có chҳc vӳng ÿѭӧc không?

QuyӃt không thӇ ÿѭӧc(2) Trѭѫng Ĉӏnh mӟi thҩy cҫn thiӃt phҧi trҧ lӡi. Ông ÿã

viӃt mӝt bӭc thѭ trong nӛi bi phүn hӯng hӵc Nhân dân ba tӍnh không muӕn ÿҩt

nѭӟc bӏ chia cҳt, nên hӑ tôn phò tôi cҫm ÿҫu. Tôi không thӇ làm ÿiӅu khác hѫn

mà tôi ÿang làm. Cho nên, chúng tôi sҹn sàng chӕng cӵ, ӣ miӅn Ĉông cǊng nhѭ

ӣ miӅn Tây. Chúng tôi chӕng ÿӏch, ÿánh ÿӏch và nhҩt ÿӏnh sӁ thҳng ÿӏch. NӃu

nhѭ ông còn tiӃp tөc nói ÿӃn viӋc phҧi giӳ nhӳng ÿiӅu ÿã ký vӟi giһc thì chúng

tôi sӁ còn chӕng lҥi lӋnh cӫa ông, cӫa cҧ triӅu ÿình. Chҳc chҳn là không có ÿình

chiӃn, không có hòa nghӏ, kӇ cҧ vӟi chính ông, ông ÿӯng lҩy thӃ làm ngҥc

2 NguyӉn Thông, KǤ Xuyên Văn Sao (Tác giҧ lѭӧc ý)

2.4 Page 14

▲back to top

nhiên(3).

ViӃt bӭc thѭ trên, ông biӃt ÿó là sӵ ÿoҥn tuyӋt cӫa ông ÿӕi vӟi triӅu ÿình

HuӃ, cái triӅu ÿình mà nhӳng ngѭӡi nhѭ Phan Thanh Giҧn lҥi ÿѭӧc ÿҳc dөng.

Trѭӟc sӵ phҧn ӭng cӫa dân chúng là qua kinh nghiӋm cӫa mҩy năm hiӋp lӵc

vӟi hӑ ÿánh giһc, ông ÿã hiӇu ngày mӝt sâu sҳc hѫn sӵ bҥc nhѭӧc, rӋu rã cӫa

triӅu ÿình ÿó. Không phҧi không còn có ngѭӡi thӵc tâm yêu nѭӟc, có chí khí và

ÿҧm lѭӧc nhѭng hӑ lҥi bӏ bӑn hèn nhát, ích kӹ ngăn trӣ, chèn ép ÿӃn không thӇ

nào thi triӇn ÿѭӧc chút gì. Vì thӃ, ÿoҥn tuyӋt nó cǊng là ÿiӅu cҫn thiӃt, ít ra ÿӇ

cho không còn ai trong binh sƭ dѭӟi quyӅn ông còn có ҧo tѭӣng nӳa. Và cho ÿӃn

hôm nay thì cái ÿó ÿã trӣ thành sӵ thӵc... Cҫm chӍ lӋnh cӫa Tӵ Ĉӭc bãi chӭc

còng, ông mӍm cѭӡi chua xót. Không phҧi ông thҩt vӑng vì bãi chӭc. Chính

ông, kӇ tӯ khi theo lӡi hiӋu triӋu cӫa nghƭa dân ӣ lҥi chӕng Pháp ÿӃn cùng, ông

ÿã không còn là lãnh binh cӫa triӅu ÿình HuӃ nӳa. Nhѭng ông chua xót cho

nhӳng lҫm tѭӣng ngây thѫ cӫa mình và vì nhӳng lҫm tѭӣng ҩy, ông ÿã chӏu biӃt

bao thҩt lҥi. Ông lҥi nhӟ ÿӃn cha và lӡi dһn cӫa ngѭӡi lúc lâm chung vӅ ÿҥo

trung hiӃu cӫa kҿ làm trai. Cay ÿҳng thay cho vong linh cӫa cha ÿã suӕt ÿӡi lҫm

lҥc. Nhѭng chҳc rҵng nӃu cha còn sӕng, vӟi bҧn tính trung thӵc và lòng nhân

nghƭa cӫa mình, hҷn cha cǊng sӁ hành ÿӝng nhѭ ông, sӁ ÿӗng ý vӟi ông... Tӯ

nay ông ÿã có thӇ hoàn toàn yên tâm vӅ phía ҩy, không còn phҧi vѭӟng vҩt, dҵn

vһt gì nӳa! ông cҫm tӡ chӍ lӋnh xé toҥc, vò nát và vӭt ÿi rӗi bѭӟc ra ngoài. Trӡi

ÿѭѫng nҳng, cái nҳng ong ong rҩt khó chӏu cӫa mùa ÿông kèm vӟi nhӳng cѫn

gió chѭӟng thәi triӅn miên suӕt ÿêm ngày. Ông ÿѭѫng nóng lòng chӡ tin tӭc

trұn ÿánh ÿӗn Rҥch Tra mà ông ҩn ÿӏnh phҧi tҩn công vào tӕi hôm qua. KӇ cǊng

kǤ lҥ chính lúc ông ÿѭѫng chӡ tin thҳng lӧi cӫa trұn ÿánh ÿѭa vӅ thì tiӃp nhұn

ÿѭӧc lӋnh chӍ bãi chӭc cӫa Tӵ Ĉӭc… Hӑ làm nhѭ ông chӍ lo lҳng bұn bӏu vӟi

nhӳng thӭ hѭ danh hѭ vӏ ҩy cӫa hӑ…

Ĉӗn Rҥch Tra là mӝt ÿӗn lӟn ÿѭӧc bӑn Tây Dѭѫng xây dӵng ngay sau khi

chúng chiӃm Gia Ĉӏnh. Nҵm trên con ÿѭӡng tӯ Sài Gòn ÿi Tây Ninh và cách

Sài Gòn chӯng 15 cây sӕ, ÿӗn này có nhiӋm vө nhѭ mӝt vӏ trí tiӅn tiêu bҧo vӋ

Sài Gòn và nhӳng con ÿѭӡng giao thông trong vùng chúng kiӇm soát. Trong ý

ÿӗ sâu xa cӫa toàn bӝ cuӝc chiӃn, nó là mӝt bàn ÿҥp lӧi hҥi mӝt khi chiӃn tranh

ÿѭӧc mӣ rӝng nhҵm tӯ ÿó, ÿánh lên Tây Ninh. Tҥi ÿây, tin tӭc chính xác mà

ông biӃt ÿѭӧc có 74 tên lính thuӝc quyӅn chӍ huy cӫa tên ÿҥi úy Tu-rút-ÿѫ

(Thouroude). Tên này có nhiӅu nӧ máu vӟi nhân dân quanh vùng. Gҫn ÿây,

nhân mӝt tên lính cӫa y bӏ giӃt chӍ ӣ mӝt làng gҫn ÿây, y ÿã cho vây bҳt 15

ngѭӡi kӇ cҧ phө nӳ và trҿ em ÿem vӅ ÿӗn, ÿánh ÿұp tra tҩn tàn nhүn và sau ÿó,

hҳn ÿã cho lính bҳn 5 ngѭӡi mӝt lúc. Hành ÿӝng cuӗng bҥo cӫa hҳn phҧi ÿѭӧc

trҧ giá và Trѭѫng Ĉӏnh, sau khi cho nҳm thӵc lӵc và cách bӕ trí phòng thӫ cӫa

chúng, ÿã quyӃt ÿӏnh tҩn công tiêu diӋt cho kǤ ÿѭӧc.

Nãy giӡ phҧi suy nghƭ vӅ tӡ chӍ lӋnh cӫa Tӵ Bӭc bãi chӭc, ông quên ÿi nӛi

3 Paulin Vial – Les premìetes années de la Cochinchine, paris 1874 (Nhӳng năm ÿҫu ӣ Nam kǤ) Q.I. Chúng tôi

d͓ch l˱ͫc ý

2.5 Page 15

▲back to top

bӗn chӗn cӫa sӵ chӡ ÿӧi. Nhѭng bây giӡ, nhӟ lҥi, ông lҥi thҩy lo âu. Có sӵ gì

bҩt thѭӡng xҧy ra ngoài nhӳng ÿiӅu ÿã dӵ liӋu không ? LiӋu nghƭa quân có tәn

thҩt nhiӅu không ? Là mӝt ngѭӡi tӯng trҧi, Trѭѫng Ĉӏnh hiӇu rҵng sӵ thҳng lӧi

hay thҩt hҥi cӫa mӝt trұn ÿánh, nhiӅu khi phө thuӝc vào nhӳng ÿiӅu rҩt ngүu

nhiên, thұm chí nhӓ nhһt. Mӝt hành ÿӝng chұm trӉ, mӝt tiӃng ho không kìm giӳ

nәi, mӝt phút thiӃu bình tƭnh cӫa ngѭӡi chӍ huy... tҩt cҧ ÿӅu có thӇ gây nên

nhӳng hұu quҧ không ngӡ. Nhѭng trұn này thì không thӇ thӃ ÿѭӧc, nhҩt là lҥi do

Quҧn Bình ÿӕc chiӃn. Ông yên tâm hѫn khi nghƭ tӟi Quҧn Bình. Không, mӝt

ngѭӡi chӍ huy quҧ cҧm, tӯng trҧi và cҭn trӑng nhѭ Quҧn Bình thì hoàn toàn có

thӇ tin tѭӣng. Và ông mӍm cѭӡi thú vӏ nhӟ lҥi mӝt lҫn chính nhӡ Quҧn Bình mà

ông thoát chӃt…

Vӯa lúc ÿó, ông thҩy Ba So bѭӟc vào. Nhìn nét mһt và dáng ÿi cӫa anh ta,

ông hiӇu ngay rҵng ông sӁ nhұn ÿѭӧc tin vui. Nhѭng ông vүn nóng lòng muӕn

biӃt cө thӇ. Vӯa mӟi thҩy Ba So bѭӟc vào tӟi sân, ông ÿã hӓi vӑng ra:

- Có tin vӅ Rҥch Tra ÿҩy chӭ !

Mһt Ba So rҥng hҷn lên trong mӝt nө cѭӡi mӯng rӥ:

- Vâng, thѭa Chӫ Soái.

Và anh ta bѭӟc vào.

- Nào, ngӗi xuӕng ÿây, kӇ ta nghe...

- Dҥ, vào quãng cuӕi giӡ Sӱu hôm nay, lúc trӡi gҫn sáng thì chúng tôi ÿã ӣ

ngoài hào cӫa giһc. Anh em dùng thang tre vѭӧt hào rӗi trèo vào tѭӡng phía

trong. Khi chúng tôi vào hӃt phía trong tѭӡng thì thҵng lính gác mӟi phát hiӋn

ra. Nhѭng lұp tӭc ÿã bӏ bác quҧn Bình dùng võ quұt ngã không kӏp kêu mӝt

tiӃng. Nhӡ nҳm rõ ÿѭӡng ÿi lӕi lҥi cho nên anh em ÿã xông vào ÿúng mҩy gian

nhà chúng nҵm. Hҫu hӃt bӑn lính trong ÿӗn ÿã bӏ giӃt, kӇ cҧ tên quan ba cҫm

ÿҫu. Khi anh em xông vào nhà riêng cӫa tên này, nó vүn còn mê ngӫ. Hҳn ÿã bӏ

ÿâm hàng chөc mǊi mác và chӃt ngay trên giѭӡng. Sau ÿó chúng liӅn phóng hӓa

ÿӕt ÿӗn.

- ThӃ anh em ta có ai viӋc gì không ?

- Dҥ không, chi có mӝt ngѭӡi khi vѭӧt tѭӡng bӏ sái chân thôi ҥ.

- Lҩy ÿѭӧc bao nhiêu súng ÿҥn ?

- Con chѭa biӃt chҳc là bao nhiêu nhѭng hҷn là nhiӅu lҳm, cҧ ÿҥn ÿӗng cӫa

chúng nӳa ҥ !

- Anh em bây giӡ ӣ ÿâu ?

- Dҥ, ÿã rút hӃt và phân tán ÿi các nѫi. Trѭӟc khi ÿánh ÿӗn, nghe nói bác

quҧn Bình ÿã cho cҳt cҧ dây ÿiӋn thoҥi nӕi vӟi Sài Gòn.

- ThӃ hҧ - Ӗ, tӕt quá. Và trong óc Trѭѫng Ĉӏnh lҥi hiӇu thêm ra mӝt cách có

thӇ làm chұm sӵ liên lҥc cӫa ÿӏch. Quҧn Bình quҧ là mӝt ngѭӡi thông minh !.

- Chҳc là anh em và bà con cô bác mӯng lҳm hҧ. Trѭѫng Ĉӏnh nói thêm,

hào hӭng.

2.6 Page 16

▲back to top

- Dҥ vâng, mӯng hӃt chӛ nói. Nhҩt là mҩy gia ÿình vӯa rӗi có ngѭӡi bӏ lính

ÿӗn này tàn sát. Hӑ cӭ vӯa cѭӡi vӯa khóc bҳt chúng tôi vӅ nhà nhѭng bác quҧn

Bình không cho. Bác ҩy bҳt phҧi phân tán vӅ các nѫi ngay.

- Cҭn thұn nhѭ vұy là ÿúng. ĈӅ phòng chúng ÿuәi theo. ThӃ anh có biӃt

quҧn Bình khi nào quay lҥi ÿây không ?

- Dҥ, tӕi nay bác ҩy lҥi. Chính bác ҩy nhӡ tôi thѭa lҥi vӟi chӫ soái nhѭ vұy.

- Này, anh nhӟ tӕi nay kiӃm chút gì mӯng quҧn Bình và anh em nhé. ThӃ

nào anh cǊng không ÿѭӧc khiӃm diӋn ÿҩy !

- Vâng, xin có ngay thôi ҥ.

Rӗi anh ta xin phép lui ra. Trѭѫng Ĉӏnh theo Ba So bѭӟc ra ngoài. Phҧi lұp

tӭc tìm cách báo tin thҳng trұn Rҥch Tra cho khҳp nѫi biӃt tin. Không nhӳng

thӃ, chҳc chҳn chӍ nӝi tӯ giӡ tӟi tӕi, ông sӁ ÿѭӧc biӃt tin tӭc chính xác vӅ trұn

ÿánh ÿӗn Long thành ӣ biên Hòa mà ông cǊng ÿã trù liӋu sӁ giành phҫn thҳng,

rӗi viӋc ÿánh thuyӅn chӣ pháo ӣ Gò Công và nhҩt là trұn ÿánh ӣ Thuӝc Nhiêu ,

Mӻ Tho...

Lòng Trѭѫng Ĉӏnh phѫi phӟi, tràn trӅ niӅm vui. Chѭa có lúc nào trong gҫn

bӕn năm qua, cùng trong mӝt lúc, ông lҥi có thӇ cho tҩn công nhiӅu cӭ ÿiӇm

quan yӃu cӫa ÿӏch nhѭ vұy. Ĉã tӯ lâu. ông thҩy viӋc phӕi hӧp nhӳng trұn ÿánh

khác nhau trên nhӳng vӏ trí khác nhau vào cùng mӝt lúc là rҩt cҫn thiӃt. Nó có

tác dөng kìm giӳ chân bӑn chúng ӣ nhiӅu nѫi, không cho chúng tұp trung binh

lӵc lҥi và bӑn chӍ huy chúng cǊng không biӃt ӭng phó ӣ ÿâu là chính. Suy nghƭ

ÿó ÿã hình thành tӯ lâu nhѭng cho tӟi bây giӡ, ông mӟi có ÿiӅu kiӋn thӵc hiӋn.

Thұt là ÿáng vui khi ÿҫu sӣ nguyӋn trong hҵng bao năm nay ÿã trӣ thành sӵ

thӵc.

Vui chân, Trѭѫng Ĉӏnh ÿi vӅ phía khu lò rèn. Ĉã mҩy thҳng nay, bên cҥnh

viӋc tә chӭc nhӳng trұn ÿánh ÿӗng loҥt trên nhiӅu hѭӟng khác nhau, sӵ phát

triӇn cӫa quân sӕ cǊng buӝc ông phҧi chú ý ÿӃn viӋc tә chӭc viӋc làm thêm vǊ

khí, chӫ yӃu là giáo mác ÿӇ trang bӏ cho nghƭa quân. Hàng chөc lò rèn ÿã ÿѭӧc

tұp hӧp vӅ ÿây cǊng nhѭ ӣ Tân Hòa, Hҳc Khâu, Cҫn Ĉѭӟc. Công viӋc này hiӋn

còn gһp nhau khó khăn và chѭa ÿѭӧc nhѭ ý ông mong muӕn. Trong ѭӟc mѫ cӫa

ông, không nhӳng cҫn có các xѭӣng rèn ÿúc giáo mác mà còn phҧi tiӃn tӟi

nghiên cӭu ÿӇ ÿúc ÿѭӧc súng, kӇ cҧ súng bҳn ÿá. Giӡ ÿây, nhiӅu ÿӝi nghƭa binh

cӫa ông ÿã có ÿҥi bác và dҫn ÿҫn, công dөng to lӟn cӫa nó ÿã ÿѭӧc xác nhұn.

Trong khu lò rèn, gӗm sáu, bҧy ngôi nhà lӧp lá quây quҫn vӟi nhau, công

viӋc ÿѭѫng ÿѭӧc tiӃn hành rҩt khҭn trѭѫng. Khҳp nѫi tiӃng ÿe, tiӃng búa, tiӃng

thөt bӉ, cѭӡi nói tranh cҧi vang lên rӝn rã, hào hӭng. Và ÿiӅu ÿһc biӋt thú vӏ ÿӕi

vӟi Trѭѫng Ĉӏnh là ӣ khu này, ngѭӡi ӣ khҳp nѫi ÿã vӅ ÿây tө hӝi. Có Bҳc, có

Trung, có Nam, hӑ ӣ nhӳng miӅn ÿҩt nѭӟc khác nhau, ngүu nhiên nhѭng cǊng

tҩt nhiên, tө hӑp ӣ ÿây, tҥo nên mӝt hình ҧnh toàn vҽn vӅ sӵ hӧp quҫn cӫa lòng

yêu nѭӟc. Ông Nghƭa ӣ Bҳc vӕn là mӝt tӝi nhân cӫa triӅu ÿình vì tham gia vào

mӝt vө giӃt tên chҳnh tәng sӣ tҥi mà bӏ lѭu ÿày. Cuӝc ÿӡi nghèo khә, luân lҥc

2.7 Page 17

▲back to top

ÿҫy cay ÿҳng nhѭng có nghƭa khí cӫa ông ÿã tӯng làm Trѭѫng Ĉӏnh phҧi xúc

ÿӝng khi ông ÿѭӧc nghe chính ông Nghƭa kӇ lҥi. Hӗi ҩy Trѭѫng Ĉӏnh còn làm

ÿӗn ÿiӅn ӣ Gia Thuұn, ông Nghƭa tìm ÿӃn và ÿѭӧc ÿѭa vӅ làm ӣ khu lò rèn cӫa

ông lұp ra ÿӇ sӱa chӳa, sҧn xuҩt nông cө. Ĉã mѭӡi mҩy năm trӡi sӕng vӟi ông,

Trѭѫng Ĉӏnh hiӇu ông và yêu mӃn ông. HiӋn nay ông là ngѭӡi chӫ chӕt ÿӭng ra

lo lҳng công viӋc ӣ ÿây…. Ông Luân, ngѭӡi ÿâu ӣ xӭ Thanh Hóa. Vӕn là mӝt

dân chài, ông ÿã bӏ sóng ÿánh dҥt vào sau mӝt cѫn bão bҩt ngӡ làm úp thuyӅn

và vùi luôn toàn bӝ nhӳng ngѭӡi cùng ÿi. Sau khi ÿѭӧc cӭu sӕng, ông ӣ lҥi tìm

sinh kӃ và vӯa mӟi ÿi theo nghƭa quân vài ba năm... Còn nhiӅu ngѭӡi nӳa, mӛi

ngѭӡi mӝt cҧnh ngӝ, mӝt tuәi tác mà Trѭѫng Ĉӏnh hiӇu biӃt khá kӻ. Và hӑ ÿã

ÿѭӧc ông yêu mӃn chăm sóc, ÿòi hӓi, hy vӑng. Thҩy ông ÿӃn, mӑi ngѭӡi í ӟi

gӑi nhau, vui vҿ vây quanh ông, chuyӋn trò tíu tít. Khi nghe ông kӇ lҥi trұn

thҳng Rҥch Tra sáng hôm nay, tҩt cҧ ÿӅu sung sѭӟng reo hò, có ngѭӡi hét toáng

lên. Ông vui vҿ bҧo vӟi mӑi ngѭӡi:

- Ĉây, chính cái giáo cӫa các bác làm ӣ ÿây ÿã ÿâm thҵng quan ba Tây

Dѭѫng ÿҩy !

Ông ӣ lҥi vӟi hӑ mãi cho tӟi chiӅu, hӓi han tӯng ngѭӡi, khuyӃn khích, thúc

giөc hӑ. Mãi cho tӟi khi có ngѭӡi ÿӃn tìm ông báo tin thҳng trұn ӣ Long Thành,

Phѭӟc Tuy, Thuӝc Nhiêu… ông mӟi trӣ vӅ. NiӅm vui bӗng bӝt cӫa nhӳng

ngѭӡi thӧ rèn, cӫa binh lính và cӫa chính ông làm ông nhұn ra rҵng không có

hҥnh phúc nào bҵng hҥnh phúc cӫa nhӳng trұn thҳng dòn dã. Nó làm ngѭӡi ta

khӓe ra, tràn ÿҫy lòng tӵ tin vui sӕng.

- Anh Hai ҥ, có chú này muӕn ÿѭӧc gһp Anh !

Trѭѫng Tҩn Phát nói và chӍ ngѭӡi thanh niên ÿӭng trѭӟc mһt Trѭѫng Ĉӏnh.

Ĉó là mӝt ngѭӡi khoҧng 20 tuәi, mһt sáng sӫa và cѭѫng nghӏ, tuy ÿѭѫng có vҿ

bӕi rӕi. Vӯa lúc nãy, anh ta tìm gһp Phát và ÿòi Phát phҧi cho gһp Trѭѫng Ĉӏnh

ngay, nói rҵg có viӋc rҩt gҩp... Trѭѫng Ĉӏnh nhìn ngѭӡi thanh niên, hӓi giӑng

thân mұt:

- Chú gһp tôi có viӋc gì ?... Có gì chú cӭ nói !

Anh ta rút trong túi ra mӝt cái ӕng nhӓ, trao cho Trѭѫng Ĉӏnh:

- Ĉây là bӭc thѭ cӫa ông bá hӝ Huy gӱi cho ngѭӡi Tây Dѭѫng trên ÿӗn Cӗn

Dӯa. Tôi ÿѭӧc ông bá giao cho bӭc thѭ phҧi ÿem ÿi nhѭng nghƭ rҵng nên báo

cho bác Hai biӃt...

Nghe nói, cҧ Trѭѫng Ĉӏnh lүn Trѭѫng Tҩn Phát ÿӅu giұt mình. Trѭѫng

Ĉӏnh dӕc ӕng, mӣ thѭ ra và ÿӑc xong, ông à lên mӝt tiӃng ngҥc nhiên và ÿѭa

thѭ cho Trѭѫng Tҩn Phát. Ông nói vӟi ngѭӡi ÿua thѭ:

- Trӡi, may cho chúng tôi quá. Ĉây là mӝt bӭc thѭ quan trӑng vô cùng.

Nói rӗi, ông thân lҩy ghӃ mӡi ngѭӡi thanh niên ngӗi. Chӡ cho Tҩn Phát ÿӑc

xong, ông quay lҥi hӓi:

2.8 Page 18

▲back to top

- Ĉҩy bác thҩy có nguy không ? Chúng ta thұt lѫ ÿãng quá ÿӛi. Ông im

lһng, suy nghƭ rӗi bҧo ngѭӡi thanh niên ÿѭa thѭ: Chú cӭ ÿѭa lên cho tên quan

binh ngѭӡi Tây ӣ Cӗn Dӯa. Khi vӅ, nhӟ không ÿѭӧc ÿӇ hӣ ra cho thҫy bá biӃt là

chú ÿã ÿӃn chӛ chúng rӗi. Và tӕi mai, khoҧng giӡ Dұu, tôi sӁ cho ngѭӡi tìm gһp

chú à, nhѭng gһp chú ӣ ÿâu cho tiӋn nhӍ ?

Ông ÿӑc lҥi thѭ và vuӕt lҥi phҷng phiu, trѭa trҧ anh ta... Ngѭӡi ÿѭa thѭ suy

nghƭ rӗi nói:

- Vâng, cӭ giӡ Dұu tӕi mai, bác Hai cho ngѭӡi tìm em ӣ nhà thҫy Lang Cҫn

ÿҫu xóm. Thôi, bây giӡ cho phép em ÿi.

Trѭѫng Ĉӏnh ÿӭng dұy, ân cҫn dүn ngѭӡi ÿѭa thѭ ra và dһn:

- Không nói chú cǊng biӃt là bӭc thѭ cӫa chú ÿѭa ÿӃn có ích cho chúng tôi

ÿӃn thӃ nào ? Tôi thay mһt anh em cám ѫn chú... Còn tên bá hӝ Huy thì nhҩt

ÿӏnh phҧi chӏu trӯng phҥt. ChӍ có ÿiӅu là tӯ nay cho tӟi lúc ҩy, chú phҧi cӕ giӳ

gìn cҭn thұn, kín ÿáo. Nhӟ giӡ Dұu ngày nai nhé...

Ngѭӡi ÿѭa thѭ ÿi rӗi, Trѭѫng Ĉӏnh quay lҥi. Tӯ lúc nãy ÿӃn giӡ, Trѭѫng

Tҩn Phát vүn ngӗi lһng trên ghӃ...

Bӭc thѭ ÿó, do bá hӝ Huy - mӝt bá hӝ ÿѭӧc chính Trѭѫng Ĉӏnh phong chӭc

gӱi lên tên ÿӗn trѭӣng ÿӗn Cӗn Dӯa. Trong thѭ, y báo cho tên sƭ quan Pháp biӃt

nhӳng nѫi mà Trѭѫng Ĉӏnh hay qua lҥi, nhӳng nѫi mà nghƭa quân cҩt dҩu lѭѫng

thӵc, súng ÿҥn... Thұt là mӝt sӵ phҧn bӝi ÿӇ tiӋn và sâu ÿӝc. Trong thѭ, hҳn mӡi

tên ÿӗn trѭӣng ÿòn Cӗn Dӯa, cǊng chính là tên chӍ huy cao nhҩt ӣ vùng này ÿӃn

chѫi nhà hҳn vào sáng ngày 12 tӟi nghƭa là chӍ còn 4 ngày nӳa…ĈiӅu ÿó, có

nghƭa là nó ÿã còng khai trҳng trӧn ÿi theo bӑn xâm lѭӧc chӭ không còn lén lút

nhѭ xѭa nӳa. Ĉã mҩy thҳng nay, sau mӝt loҥt vө ÿӛ vӥ, chҳc hҳn nghƭ rҵng ÿã

ÿӃn lúc có thӇ còng khai xuҩt diӋn ÿӇ rӗi chҥy vӅ Gia Ĉӏnh ÿây. “Thôi phҧi

quyӃt chһt ÿҫu hҳn ÿi thôi, cái con rҳn ÿӝc ҩy”, Trѭѫng Tҩn Phát tӵ nghƭ và nói

vӟi Trѭѫng Ĉӏnh.

- Tôi nghƭ ÿêm nay, ÿêm mai thôi anh Hai ҥ, ta cho ngѭӡi ÿӃn thӏt nó ÿi chӟ

còn chӡ gì nӳa. Thұt là ÿӗ chó chӃt.

TiӃng hӓi cӫa Trѭѫng Tҩn Phát gҵn xuӕng, quҧ quyӃt nghe ÿӃn rӧn ngѭӡi.

Nhѭng Trѭѫng Ĉӏnh vүn im lһng. Và nhìn khuôn mһt Trѭѫng Ĉӏnh, Trѭѫng

Tҩn Phát không hiӇu rҵng ông ÿѭѫng nghƭ gì !... Mãi sau, Trѭѫng Ĉӏnh mӟi cҩt

tiӃng, giӑng vүn ÿiӅm tƭnh.

- Thôi, bây giӡ không phҧi là lúc ngӗi trách mình nӳa. Nhѭng quҧ thӵc,

ÿáng ra ta phҧi biӃt sӟm hѫn cái máu xҩu cӫa thҵng này. Mҩy tháng qua, nó

làm hҥi ta dӳ quá mà ta không hiӇu. Bây giӡ, tôi nghƭ thӃ này: KiӇu này, ngày

12 tӟi, thӃ nào bӑn Tây cǊng ÿӃn. Ta phҧi nhân ÿó bҳt luôn mҩy thҵng Tây. À,

nhѭng bác Hai có nhӟ tӯ ÿӗn Cӗn Dӯa tӟi nhà thҵng Huy bao xa không ?

Lҭm bҭm tính toán rӗi Trѭѫng Tҩn Phát bҧo: CǊng chӍ hѫn mӝt cây sӕ thôi.

- ThӃ thì tӕt quá - Trѭѫng Ĉӏnh vui vҿ nói. - Hôm ÿó, ta nhә luôn ÿӗn Cӗn

Dӯa bác Hai ҥ !

2.9 Page 19

▲back to top

Trѭѫng Tҩn Phát ngҥc nhiên:

- Nhѭng lҩy ÿâu ra quân lính ? Anh Hai vӯa ra lӋnh phҧi phân tán triӋt ÿӇ cѫ

mà ? Hѫn nӳa, ÿӗn Cӗn Dӯa là mӝt ÿӗn lӟn, có hѫn mӝt trăm quân cѫ mà !

Trѭѫng Ĉӏnh tӵ tin:

- Ĉúng, ta hiӋn nay còn ít quân và muӕn nhә ÿѭӧc ÿӗn Cӗn Dӯa thì phҧi

ÿiӅu quân ӣ nѫi khác vӅ…Mà nӃu thӃ thì sӁ lӝ mҩt. Tôi nghƭ là ÿӗn Cӗn Dӯa ӣ

gҫn nhà bá hӝ Huy nên khi ta nә súng ӣ nhà Huy thì nhҩt ÿӏnh bӑn lính ӣ Cӗn

Dӯa sӁ chia quân ÿi tiӃp cӭu. Lúc ÿó, ngoài sӕ anh em ÿánh nhau ӣ nhà thҵng

Huy ta phҧi ém hai ÿӝi quân nӳa, mӝt trên ÿѭӡng tӯ ÿӗn Cӗn Dӯa ÿӃn nhà

thҵng Huy và mӝt ӣ gҫn sát ngay ÿӗn. Khi chúng kéo quân ÿi tiӃp cӭu thì chӡ

ÿӃn lúc chúng bӏ ÿánh chһn ӣ quãng giӳa trên ÿѭӡng ÿi ÿӃn xóm Mai Sѫn và

nhà bá hӝ Huy, bӝ phұn ém sát ÿӗn sӁ khӣi chiӃn. Nhѭ vұy, tôi nghƭ chӍ cҫn vӟi

sӁ quân hiӋn còn ӣ ÿây nhѭng phҧi ÿѭӧc trang bӏ nhiӅu súng ÿҥn hѫn mӑi khi

cǊng có thӇ làm ÿѭӧc. Bác nghƭ thӃ nào ?

Trѭѫng Tҩn Phát, xѭa nay vӕn là mӝt ngѭӡi rҩt cҭn thұn và mѭu trí. Ông im

lһng suy nghƭ và tính toán. Chӕc sau, ngҭng lên, ông vui mӯng, nói vӟi Trѭѫng

Ĉӏnh:

- Ĉúng, ý anh Hai rҩt hay. Nhѭng ÿiӅu cӕt yӃu là phҧi cho thұt kín ÿáo. Tôi

nghƭ là ÿêm 11 rҥng ngày 12, chúng ta phҧi bí mұt cho ém quân cҧ ba nѫi và

ngөy trang thұt cҭn thұn. Vӟi lӵc lѭӧng lҫn này, nӃu bӏ phát hiӋn trѭӟc thì ngay

cҧ bá hӝ Huy cǊng khó bҳt chӭ ÿӯng nói ÿӃn mҩy thҵng Tây lүn ÿӗn Cӗn Dӯa.

Ĉúng, phҧi kín ÿáo ÿӃn phút cuӕi cùng ! Ý ÿӏnh cӫa tôi là nhân sau cuӝc càn

quét vӯa rӗi cӫa chúng vào Ĉông Sѫn, chúng ta phҧi kiên quyӃt thҳng mӝt trұn

dòn giã ÿӇ cǊng cӕ tinh thҫn cho bà con, cô hác. Tӵ tôi, tôi sӁ thân dүn quân ÿi

bҳt thҵng Huy.

- Vâng, anh Hai phҧi ÿi Mai Sѫn và chӍ huy chung. Cánh ÿánh Cӗn Dӯa, tôi

xin ÿҧm nhұn. Riêng cánh giӳa, bác nghƭ nên ÿӇ ai ÿӕc chiӃn?

Trѭѫng Ĉӏnh ngүm nghƭ rӗi trҧ lӡi:

- Thôi, viӋc ÿó tôi sӁ quyӃt ÿӏnh sau. Tӯ hôm nay ÿӃn ÿó, ta phҧi liên lҥc

chһt chӁ vӟi ngѭӡi ÿѭa thѭ lúc nãy. À, tӕi mai, khi ÿӃn giúp anh ta, bác Hai nhӟ

dһn anh ta chuҭn bӏ, sau khi ta ÿánh vào nhà bá hӝ Huy, anh ta nên ÿi theo ÿӇ

tránh sӵ trҧ thù sau này. Nhӟ bàn bҥc kӇ vӟi anh ta vӅ viӋc làm nӝi ӭng ӣ trong.

Hѫn nӳa, tôi và các bác phҧi thân ÿiӇm duyӋt lҥi mҩy cѫ ÿӝi tham chiӃn hôm ҩy.

Mӑi viӋc phҧi ÿѭӧc chuҭn bӏ chi tiӃt, cҭn thұn.

- Mӑi viӋc xin vâng lӡi anh Hai.

Trѭѫng Tҩn Phát ÿӭng dұy và niӅm tin vào chiӃn thҳng mӟi làm cho khuôn

mһt vӕn ÿăm chiêu cӫa ông rҥng rӥ hҷn lên.

Mһt trӡi ÿã lên cao, bá bӝ Huy mӟi dұy. Ĉêm hôm qua, trong lòng vӯa lo

2.10 Page 20

▲back to top

lҳng vӯa hӗi hӝp, mãi ÿӃn gҫn sang, hҳn mӟi chӧp mҳt. Nhѭng vӯa mӟi dұy và

thҩy trӡi ÿã muӝn, hҳn quát tháo ҫm ƭ trong nhà, thúc giөc mӑi ngѭӡi làm nhanh

công viӋc ÿѭӧc cҳt cӱ tӯ hôm qua. Cҧ nhà hҳn loҥn lên vì tiӃng lӧn kêu, chó

cҳn, tiӃng quát tháo cӫa hҳn.

Hôm nay nhà bá hӝ Huy có giӛ. Giӛ cha hҳn nhѭng ÿiӅu ÿó không quan

trӑng lҳm trong suy nghƭ cӫa hҳn. ĈiӅu quan trӑng là hôm nay, nhân kǤ giӛ này,

hҳn ÿѭӧc ÿón tiӃp quan lӟn ngѭӡi Tây bên ÿӗn Cӗn Dӯa xuӕng. Ngài ÿã trӏnh

trӑng hӭa vӟi hҳn là hôm nay thӃ nào cǊng có mһt ÿӇ thѭӣng công cho hҳn vӅ

nhӳng tin tӭc mà hҳn ÿã báo cho ngѭӡi Tây trong suӕt mҩy thҳng vӯa qua. Nhӡ

nhӳng tin báo ҩy, ngѭӡi Tây ÿã thu ÿѭӧc cӫa nghƭa quân rҩt nhiӅu thóc gҥo, vǊ

khí và có lҫn suýt bҳt ÿѭӧc cҧ Trѭѫng Ĉӏnh...

Nghƭ tӟi Trѭѫng Ĉӏnh, lòng hҳn lҥi thҩy mҩt cҧ vui vҿ, lҥi thҩy lo lҳng.

Rҵng cҧ cái tinh khôn cӫa mӝt kҿ lõi ÿӡi, trong mҩy thҳng qua, hҳn nghƭ rҵng

hҳn ÿã lӯa ÿѭӧc Trѭѫng Ĉӏnh. Nhѭng hҳn vүn biӃt rҵng không chóng thì chày,

nhӳng hành ÿӝng cӫa hҳn sӁ bӏ ông phát hiӋn và lúc ÿó thì ôi thôi, hҳn không

dám nghƭ tiӃp. Nhìn cҧ cái cѫ ngѫi ÿӗ sӝ cӫa mình, hҳn hiӇu rҵng hҳn sӁ mҩt

hӃt, kӇ cҧ tính mҥng khi viӋc làm ám muӝi cӫa hҳn bҥi lӝ. Vì thӃ, ÿã mҩy tháng

nay, hҳn sӕng trong nӛi sӧ hãi ghê gӟm. NhiӅu ÿêm, không sao ngӫ ÿѭӧc, nên

nhiӅu lҫn hҳn ÿã ÿӅ nghӏ vӟi quan Tây cho còng khai hóa viӋc hҳn giúp các

quan Tây và cho hҳn chҥy vӅ Gia ÿӏnh sӕng dѭӟi sӵ bҧo hӝ cӫa ngѭӡi Tây.

Nhѭng các quan Tây chѭa muӕn vұy. Hӑ nói rҵng vai trò mà hҳn giӳ hiӋn nay

rҩt quan trӑng và rҩt có ích… Mãi bây giӡ thì vӟi viӋc quan Tây hӭa xuӕng chѫi

nhân ngây giӛ bӕ hҳn, hҳn tin rҵng hӑ sӁ ÿӗng ý. ChӍ còn hôm nay nӳa thôi, hҳn

sӁ khӓi phҧi sӕng trong sӵ phҩp phӓng, lo âu... Hҳn vӯa suy nghƭ, vӯa ÿi ra

cәng, nhân tiӋn, hҳn ÿi ÿón quan Tây luôn. Nhѭng vӯa ra tӟi cәng, hҳn thҩy Ba

Minh, mӝt tên ngѭӡi nhà rҩt thân cұn cӫa hҳn, ngѭӡi ÿѭӧc hҳn giao cho ÿѭa

thѭ lên quan Tây ÿӗn Cӗn Dӯa cách ÿây ba hôm, ÿѭѫng ÿӭng thұm thөt vӟi mӝt

ngѭӡi lҥ mһt ӣ cây dӯa trѭӟc ngõ. Thҩy hҳn ra, ngѭӡi ÿó lӍnh ÿi ngay và viӋc

ÿó, làm cho hҳn thӕt nhiên thҩy lo ngҥi. Hҳn quát Ba Minh:

- Sao giӡ này chú Ba còn ÿӭng ÿây ? Tôi bҧo chú ÿi ÿón quan Tây cѫ mà !

Ai vӯa ÿӭng nói chuyӋn vӟi chú ÿҩy ?

Ba Minh trҧ lӡi:

- Dҥ, mӝt anh bҥn bên ngoҥi cháu ÿҩy. Cháu vӯa ӣ trên Cӗn Dӯa xuӕng và

quan thông ngôn bҧo chӍ chút nӳa là quan Tây xuӕng ÿҩy ҥ.

Nhѭ ÿӇ chӭng minh cho lӡi ba Minh, Vӯa lúc ҩy, bá hӝ Huy nghe tiӃng

ngӵa hí. Nhѭ vұy là quan Tây ÿã xuӕng. Hҳn sӱa sang lҥi quҫn áo và ÿi vӝi ra

ÿѭӡng, mһt mày hӟn hӣ. ĈiӅu hҳn lo thoáng qua ÿѭӧc tiӃng hí cӫa mҩy con

ngӵa xua tan ngay…Quan Tây hiӋn ra sau ngõ và vӯa thông thҩy hҳn, ngài ÿã

nӣ mӝt nө cѭӡi thân mұt. Ĉҵng sau, bҧy tám ngѭӡi lính vӯa Tây vӯa ta, chҥy bӝ

ÿi theo ÿӇ bҧo vӋ nhӉ nhҥi mӗ hôi, cǊng vӯa tӟi. Vӯa nhҧy xuӕng ngӵa và giao

lҥi cho mӝt tên lính, quan Tây tiӃn lên bҳt tay bá hӝ huy ÿang mӯng rӥ ÿӃn há

hӕc mӗm.

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

- Tôi cǊng rҩt vui mӯng vì hôm nay ÿѭӧc gһp ông ÿӇ ân thѭӣng cho ông...

Tên thông ngôn vӯa nói ÿѭӧc ÿӃn ÿó thì thӕt nhiên, có tiӃng súng rӝ lên và

lұp tӭc, ba con ngӵa rӕng lên. Mӝt con khөy ngay tҥi chӛ, bӕn chân chӟi vӟi

giӳa khoҧng không, còn hai con khác cǊng chӍ chҥy ÿѭӧc mӝt quãng rӗi gөc

xuӕng. Bá hӝ Huy cǊng chӍ kӏp nhìn có thӃ thì tiӃng thét ÿã ào lên:

- GiӃt, giӃt...!

Mӝt tên lính Pháp giӳ ngӵa cǊng chӟi vӟi rӗi ngã sҩp mһt xuӕng ÿѭӡng.

Nhѭ mӝt ngѭӡi ÿiên, bá hӝ Huy ôm ÿҫu chҥy thөt vào cәng. Nhѭng chұm rӗi,

hҳn vҩp ngav phҧi mӝt ngѭӡi ÿã chӡ sҹn. Nhұn mӝt cú ÿá nhѭ trӡi giáng, bá hӝ

Huv bұt lên và hҳn ú ӟ khi nhұn ra ngѭӡi ÿӭng trѭӟc mһt là Trѭѫng Ĉӏnh:

- Lҥy ngài, ngài tha cho con !

Không thӇm trҧ lӡi, Trѭѫng Ĉӏnh ra lӋnh cho mҩy ngѭӡi lính trói hҳn lҥi.

Ông dһn hӑ:

- Dүn nó ÿi ngay !

Nói rӗi, ông lao ra ngoài ÿѭӡng. Lúc ҩy, tên ÿӗn trѭӣng và mҩy tên lính còn

lҥi, sau mӝt phút bàng hoàng vì bҩt ngӡ, ÿѭѫng chӕng trҧ lҥi kӏch liӋt. Có lӁ

chúng ÿѭѫng hi vӑng quân cӫa chúng sӁ ÿӃn cӭu. Trѭѫng Ĉӏnh hô quân vây

chһt chúng lҥi và cӱ ngѭӡi ÿi liên lҥc vӟi hai cánh quân ÿánh diӋt viӋn và cѭӟp

ÿӗn. ông ÿѭѫng lo lҳng và chѭa thҩy phía ҩy có tiӃng súng...

Tӕi qua, khi ÿã ém quân kín ÿáo vào nhӳng nhà dân bên cҥnh nhà tên bá hӝ

Huy, Trѭѫng Ĉӏnh gһp lҥi Ba Minh mӝt lҫn nӳa. Qua câu chuyӋn và sau khi

trӵc tiӃp quan sát khu nhà có tѭӡng cao bao quanh cӫa tên bá hӝ, ông nҧy ra suy

nghƭ là phҧi chһn ÿánh chúng kӏp thӡi ÿúng khi tên Huy ra ÿón quan thҫy cӫa

chúng ӣ ngoài cәng. Ĉó sӁ là lúc chúng bҩt ngӡ nhҩt. Nhѭng nhѭ vұy, trұn ÿánh

có thӇ kӃt thúc quá nhanh chóng làm cho bӑn lính trên ÿӗn không kӏp phҧn ӭng.

Vì thӃ, trұn ÿánh do ông trӵc tiӃp chӍ huy phҧi nhanh gӑn nhѭng lҥi phҧi ÿҥt

ÿѭӧc mөc ÿích là kéo ÿӏch ra khӓi chӛ trú cӫa chúng, ông ÿã nghƭ ngay ra mӝt

kӃ sách là khi trұn ÿánh nә ra, Ba Minh lӧi dӵng sӵ ÿi lҥi mҩy lâu nay giӳa ÿӗn

Cӗn Dӯa và bá hӝ Huy và chҳc chҳn, nhӳng tên lính trên ÿó ÿã quen mһt, sӁ

chҥy lên, làm bӝ hӕt hoҧng truyӅn mӋnh lӋnh cӫa tên ÿӗn trѭӣng ÿang bӏ vây ӣ

nhà bá hӝ Huy. Ĉó là cách tӕt nhҩt ÿӇ kéo chúng ra khӓi ÿӗn. Vӯa rӗi, y lӋnh,

Ba Minh ÿã ÿi ngay. Không biӃt giӡ này, Ba Minh ÿã tӟi Cӗn Dӯa chѭa và cánh

quân Trѭѫng Tҩn Phát nҵm trên ҩy có sѫ suҩt gì không ? Vӯa lúc ҩy, mӝt nghƭa

quân chҥy tӟi.

- Thѭa anh Hai, Anh cho chúng tôi xông ra bҳt bӑn chúng ҥ !

Quan sát qua chӛ núp ӣ bên lӅ ÿѭӡng, Trѭѫng Ĉӏnh thҩy mҩy tên lính và tên

ÿӗn trѭӣng ÿã thӵc sӵ tuyӋt vӑng trong vòng vây. HӉ chúng vӯa nhô lên là mӝt

mǊi tên hay mӝt viên ÿҥn lҥi vөt ÿӃn, ÿè dí chúng xuӕng bùn. Chúng nҵm chӃt

dí mӝt chӛ, nhѭng vүn ngoan cӕ chӕng cӵ ÿӃn cùng “Chӡ mӝt chút nӳa, mӝt

chút nӳa xem sao” - ông tӵ nghƭ. Vӯa lúc ҩy, nhѭ trҧ lӡi sӵ chӡ ÿӧi cӫa ông,

tiӃng súng rӝ lên ӣ phía phҧi. Rõ ràng là chúng ÿã mҳc mѭu ông, tӵ dүn thân

3.2 Page 22

▲back to top

vào chӛ chӃt. Ông ÿӭng bұt dұy, lao lên, miӋng hét lӟn:

- Xông lên ! xông lên…!

Nghe tiӃng hô cӫa ông, nhӳng nghƭa binh chӗm dұy... ChӍ mӝt thoáng,

Trѭѫng Ĉӏnh ÿã thҩy trѭӟc mһt mình, tên ÿӗn trѭӣng ÿѭѫng vүy súng vӅ phía

ông. Nhѭ mӝt phҧn ӭng tӵ nhiên, ông hoa dao lên. Cái súng bұt ra xa và tên ÿӗn

trѭӣng cǊng nhѭ ÿám lính cӫa y, kӇ cҧ viên thông ngôn ngѭӡi ViӋt, ÿã bӏ trói

giұt cánh khӫy lҥi. Mһt mày tên nào tên ҩy tái mét, run cҫm cұp. Lúc ҩy, tiӃng

súng nә ӣ phía phҧi càng rӝ lên. Ĉӗn Cӗn Dӯa ÿѭѫng bӕc cháy, khói lên mù

mӏt. Ra lӋnh cho quân sƭ giҧi mҩy tên tù binh bӏ bҳt, ông thân dүn nhӳng ngѭӡi

còn lҥi ÿӃn tiӃp sӭc cho anh em ÿѭѫng ÿánh chһn bӑn viӋn binh.

Trong gian phòng làm viӋc cӫa mình, Bô-Na (Bonard) ÿi ÿi lҥi lҥi nhѭ mӝt

con thú dӳ, bӗn chӗn bӵc bӝi, cáu giұn. Tuy tҩt cҧ cái ÿó ÿѭӧc dҩu dѭӟi mӝt vҿ

ngoài trҫm tƭnh, ÿѭӡng bӋ ÿӃn huyênh hoang, nhѭng nhӳng ai ÿã tӯng quen biӃt

y, cǊng biӃt rҵng y ÿѭѫng nhѭ mӝt ngѭӡi ÿiên. Vҿ cѭӡi cӧt, nhӳng bѭӟc chân

dài.. chӭng tӓ y không còn tӵ chӫ ÿѭӧc nӳa. Hѫn hai năm trӡi, kӇ tӯ khi y ÿӃn

Sài Gòn thay Sác-ne, nӃu nhѭ kӇ sӵ thành còng, y chӍ mӟi có ký ÿѭӧc ÿiӅu ѭӟc

Nhâm Tuҩt vӟi Phan Thanh Giҧn. Nhѭng ÿiӅu ѭӟc ҩy lҥi không có giá trӏ thӵc

tӃ. Ngay trong vùng ÿҩt ba tӍnh miӅn Ĉông này, y chӍ mӟi nҳm ÿѭӧc mӝt sӕ

quұn huyӋn, còn lҥi phҫn lӟn ÿҩt ÿai ÿӅu nҵm trong tay Trѭѫng Ĉӏnh. Trѭѫng

Ĉӏnh thu thuӃ, ÿánh phá các tàu thuyӅn vұn tҧi, tiӃn công các ÿӗn trҥi, giӃt chӃt

binh lính cӫa y, ngay cҧ gҫn cӱa ngõ Sài Gòn. Tình hình mҩy tháng nay ÿã trӣ

nên nguy ngұp.

Bô-na ÿi ÿi lҥi lҥi, xҩu hә nhӟ lҥi lӡi tuyên bӕ cӫa y ngay khi y tӟi Sài

Gòn «chúng ta sӁ tiӃn công Biên Hòa, nӃu cҫn chúng ta sӁ tiӃn công HuӃ ». Thұt

là mӝt lӡi lӁ chӫ quan, huênh hoang ÿӃn ngu dӕt. Ngay ӣ ÿây, vӟi mӝt Trѭѫng

Ĉӏnh, y ÿã bӏ ÿҭy vào mӝt tình thӃ thұt nguy khӕn, nhҩt là trong vài ba tháng

nay.

Tӯ khoҧng cuӕi năm ngoái tӟi nay, kӇ tӯ ngày !8 tháng 12 cái ngày khӫng

khiӃp mà ӣ ÿâu cǊng ÿiӋn vӅ xin viӋn binh cho tӟi nay, tình thӃ ngày càng bi

ÿát, y cҧm thҩy thӵc sӵ ÿã sa tұn cә trong cái vùng bùn mà Trѭѫng Ĉӏnh ÿã ÿҭy

y vào... Có nhӳng ÿӗn nhѭ Rҥch Tra, tӯ quan ÿӃn lính bӏ giӃt gҫn hӃt, mà lҥi

giӃt bҵng giáo; ÿӃn Long Thành, rӗi pháo hҥm A-lác-mѫ, chiӃn thuyӅn Lo-sa,

rӗi Tlhuӝc Nhiêu, Rҥch Kiên... Y hoang mang ÿӃn mӭc, không biӃt gӱi viӋn

binh ÿi nѫi nào vì ӣ ÿâu Trѭѫng Ĉӏnh cǊng xuҩt hiӋn vӟi mӝt sӕ lѭӧng quân ÿӝi

rҩt ÿông, có nѫi hѫn mӝt nghìn ngѭӡi, có cҧ ÿҥi bác bҳn yӇm trӧ... Cùng lúc

nghƭa quân Trѭѫng Ĉӏnh phөc kích các ngҧ ÿѭӡng, các khúc sông, cҳt bӓ các

ÿѭӡng dây ÿiӋn thoҥi. Cho tӟi buәi trѭa ngày 18 hôm ҩy, Bô-na ÿã hoàn toàn

mҩt liên lҥc vӟi các nѫi. ĈiӅu ÿáng kinh hãi nhҩt vӟi Bô-na là sau ÿó mҩy ngày,

nhìn lҥi các trұn ÿánh, y thҩy tính chҩt nó ÿã khác hҷn. Nó chӭng tӓ rҵng

Trѭѫng Ĉӏnh ÿã tích lǊy ÿѭӧc rҩt nhiӅu kinh nghiӋm chiӃn ÿҩu và giӡ ÿây, y

3.3 Page 23

▲back to top

hiӇu rҵng ÿӕi chӑi vӟi y là mӝt ÿӝi quân không nhӳng ÿã lӟn mҥnh vӅ mһt sӕ

lѭӧng mà còn dày dҥn hѫn, có kinh nghiӋm hѫn hҷn trѭӟc kia. Nhӟ lҥi cái chӃt

cӫa tên ÿҥi úy Tu-rút-ÿѫ, chӃt ngay trên giѭӡng vӟi bӝ ÿӗ ngӫ, y thҩy bӏ sӍ nhөc

thұm tӋ.

Thӵc ra, sau ÿó y có tә chӭc mӝt cuӝc càn quét vào Gio Thҥnh nhѭng ÿã

không thu ÿѭӧc kӃt quҧ ÿáng kӇ nào ngoài viӋc phá ÿѭӧc mӝt xѭӣng ÿúc ÿҥn

chì... Cái ÿó càng chӭng tӓ hoài bão to lӟn cӫa Trѭѫng Ĉӏnh. Suӕt cҧ mӝt tháng

vӯa qua, chiӃn sӵ xҧy ra ngày mӝt dӳ dӝi, khӕc liӋt và sӵ thiӋt hҥi cӫa Bô-na

ngày càng lӟn. Mӝt tâm trҥng hoang mang bao trùm lên toàn bӝ nhӳng ngѭӡi

Pháp ӣ ÿây. Nhҩt là gҫn ÿây, trong mӝt tình thӃ quá ѭ bӭc bách ҩy ÿã tiӃp tөc

không cho hӗi hѭѫng nhѭng binh sƭ ÿã hӃt hҥn quân dӏch ӣ Nam KǤ, trang bӏ vǊ

khí cho ai còn có thӇ cҫm súng ÿѭӧc. Thұm chí, cách ÿây vài hôm, có ngѭӡi ÿã

lo lҳng mӍa mai, nói vӟi y «hình nhѭ ÿây là mӝt trong nhѭng ngày dãy dөa cuӕi

cùng cӫa chúng ta, phҧi không ông Bô-na ?».

Bô-na dӯng lҥi trѭӟc tҩm bҧn ÿӗ vӁ tình hình chiӃn sӵ gҫn ÿây mà ngѭӡi ta

mӟi gӱi cho y. Trên ÿó chi chít nhӳng dҩu hiӋu các vӏ trí cӫa quân ÿӝi Trѭѫng

Ĉӏnh. Nhӳng chҩm xanh ҩy dҫy ÿһc, chi chít khҳp nѫi trong lúc các vӏ trí mà

quân Pháp nҳm giӳ cӭ thu hҽp dҫn. Nhӳng chҩm xanh ҩy trên tҩm bҧn ÿӗ nhҩp

nhóa, lӟn dҫn lên và làm cho y quáng cҧ mҳt. Khi bình tƭnh lҥi, y cay ÿҳng nhұn

ra ÿӕi ÿӏch vӟi Trѭѫng Ĉӏnh khó khăn hѫn rҩt nhiӅu khi ÿánh nhau vӟi quân ÿӝi

chính quy cӫa vua An Nam. Gҫn ÿây, trong tình thӃ bӭc bách vô cùng, y ÿã gӱi

thѭ vӅ xin viӋn binh ӣ Pháp, ӣ Trung Quӕc... Trong mӝt bӭc thѭ gӱi vӅ cho Bӝ

trѭӣng Bӝ thuӝc ÿӏa, y ÿã nói thҷng ra: «NӃu ngài không tăng viӋn cӫa tôi thì tôi

không thӇ nào khôi phөc ÿѭӧc tình thӃ »...

Có tiӃng gõ cӱa chӡ ÿӧi. Y quay lҥi quát lên:

- Mӡi vào !

Tên thѫ ký hiӋn ra vӟi dáng ngѭӡi lòng khòng, bѭӟc ÿi hҩp tҩp, mҭn cán, vҿ

mҭn cán thѭӡng thҩy:

- Thѭa Ĉô Ĉӕc, có thѭ cӫa Phan Thanh Giҧn gӱi Ngài... Tôi ÿã cho dӏch

sang tiӃng Pháp.

Gҫn nhѭ giұt nhanh lҩy bӭc thѭ trên tay tên thѭ ký, y ÿi vӅ phía có cánh cӱa

sә mӣ ra khu vѭӡn phía sau ngôi nhà. Thoáng qua rҩt nhanh, y quay lҥi. Viên

thѭ ký vүn ÿӭng chӡ y.

- Thѭa ông trung tá, kӃ sách cӫa ông ÿã lҥi ÿә vӥ. Trong thѭ này, Phan

Thanh Giҧn báo cho tôi biӃt ông ta hoàn toàn bҩt lӵc trong viӋc thuyӃt phөc

Trѭѫng Ĉӏnh triӋt binh. Không hiӇu sao, y bӛng bұt lên tiӃng cѭӡi khô khan.

cӝc lӕc rӗi im lһng mӝt chӕc, y nói thêm.

- Bây giӡ ÿӕi vӟi Trѭѫng Ĉӏnh và quân ÿӝi cӫa ông, y muӕn triӋt thoái ÿѭӧc

hay không, chӍ có chúng ta ÿãm nhұn thôi. Phan Thanh Giҧn ÿã bҩt lӵc rӗi...

- ThӃ ѭ, ÿáng tiӃc quá, thѭa Ngài ?

- Không có gì ÿáng tiӃc cҧ. Theo lӡi khuyên cӫa ông, tôi làm, hѫn nӳa ÿó là

3.4 Page 24

▲back to top

mӝt khoҧn trong ÿiӅu ѭӟc ÿã ký kӃt thì cӱ phҧi ÿòi hӓi, thúc bách hӑ thôi chӭ

tôi biӃt làm sao lҥi có thӇ buӝc Trѭѫng Ĉӏnh bãi binh ÿѭӧc? Nhѭng thành còng

cӫa hҳn buӝc chúng ta phҧi thӯa nhұn rҵng ÿó là mӝt con ngѭӡi quҧ cҧm và

sáng suӕt. Hҳn không thӅ bãi binh, nhҩt là lúc này, khi hҳn ÿѭѫng thành còng và

chúng ta ÿѭѫng thҩt bҥi.

- Thѭa ngài, vұy phѭѫng hѭӟng tӟi nên nhѭ thӃ nào ?

- Tôi nghƭ ngay lұp tӭc phҧi gìn tӕi hұu thѭ buӝc triӅu ÿình An-nam phê

chuҭn ngay ÿiӅu ѭӟc ÿã ký. Tôi biӃt mөc tiêu chính cӫa chúng ta là Trѭѫng

Ĉӏnh, nhѭng nêu có sӵ phê chuҭn cӫa vua An-nam ÿӕi vӟi hiӋp ѭӟc ÿã ký giӳa

Phan Thanh Giҧn vӟi chúng ta, mà ÿiӅu này tôi tin là dӉ dàng. - Y cѭӡi và dӯng

lҥi - thì vүn là mӝt ngӑn ÿòn tâm lý có hiӋu quҧ. MiӉn rҵng phҧi tӓ ra là chúng

ta là mҥnh và sҹn sàng ÿi tӟi nӃu hӑ không chҩp nhұn. Ĉӗng thӡi, khi có viӋn

binh, phҧi lұp tӭc mӣ mӝt cuӝc tҩn công quy mô vào tұn sào huyӋt cӫa Trѭѫng

Ĉӏnh. Nhѭng tӯ nay tӟi ÿó, phҧi tiӃn hành ngay hàng loҥt cuӝc hành quân cөc

bӝ mà ÿӕi tѭӧng chӫ yӃu là gia ÿình binh lính cӫa Trѭѫng Ĉӏnh. Chúng ta phҧi

thҷng tay ÿàn áp nhѭng gia ÿình này vì hӑ là nѫi trӵc tiӃp cung cҩp lѭѫng thӵc,

khí giӟi và sӭc mҥnh tinh thҫn cho binh lính cӫa ông ta. Riêng ông, trѭӟc mҳt

ông cho tұp hӧp nhӳng nguӗn tin cӫa nhӳng ngѭӡi hiӇu biӃt vӅ Trѭѫng Ĉӏnh tӯ

tính tình, sӣ thích, quy luұt ÿi lҥi... Ĉӕi vӟi mӝt ngѭӡi có uy tín và có bҧn lƭnh

nhѭ Trѭѫng Ĉӏnh, có lӁ phҧi ám hҥi bҵng cách sӱ dөng nhѭng ngѭӡi ÿã hiӇu

biӃt ông ta. Cái chӃt cӫa ông ta nhҩt ÿӏnh sӁ có mӝt ҧnh hѭӣng sâu rӝng tӟi toàn

bӝ tình hình. Vì thӃ công viӋc mà ông ÿһc trách này phҧi tiӃn hành ngay... Ĉó

là toàn bӝ nhӳng phѭѫng sách ÿӕi phó cӫa chúng ta trong tình hình tӟi. Tҩt

nhiên, các phѭѫng sách ҩy có quan hӋ chһt chӁ vӟi nhau, nhѭng nhҩt là viӋc chӡ

viӋn binh ÿó chúng ta có ÿӫ lӵc lѭӧng tҩn công trӵc tiӃp vào ÿҥi bҧn doanh cӫa

Trѭѫng Ĉӏnh. Ông bҧo hӑ theo dõi cho tôi tình hình viӋn binh tӯ Trung Quӕc và

Phi-lip-pin vӅ nhѭ thӃ nào và bào cho ngay cho tôi. Thôi, công viӋc là nhѭ vұy...

Tên thѭ ký xin phép lui ra, còn lҥi mӝt mình, Bô-na ÿi ÿi lҥi lҥi bӗn chӗn

nhѭ lúc nãy. Y lo lҳng cho sӵ nghiӋp cӫa y bӏ tiêu tan. Và ÿây là nhѭng cӕ gҳng

cuӕi cùng cӫa y. ViӋc diӋt ÿѭӧc Trѭѫng Ĉӏnh hay không và kèm theo ÿó, әn

ÿӏnh ÿѭӧc nӅn cai trӏ cӫa pháp ӣ ba tӍnh này hay không là thӱ thách lӟn nhҩt

trên con ÿѭӡng ÿҥt ÿӃn vinh quang cӫa y. Thҩt bҥi, sӵ nghiӋp cӫa y sӁ tiêu ma

và ngѭӧc lҥi, nӃu thành công... Y phҩp phӓng hy vӑng nhѭng vүn thҩy nѫm

nӟp.

Lҥi có tiӃng gõ cӱa và ngѭӡi thѭ ký lҥi bѭӟc vào. Trѭӟc cái nhìn khó chӏu

cӫa Bô-na, y báo cáo.

- Thѭa Ngài, có tin nghƭa quân cӫa Trѭӡng Ĉӏnh tҩn công tiӇu ÿoàn cӫa ÿҥi

úy Cô-quê và ông ta ÿiӋn xin viên binh.

Bô-na giұt mình:

- Có phҧi Cô-quê ӣ Bà-Rӏa không ?

- Dҥ, ÿúng. Và ngài ÿҥi úy tӓ ra rҩt lo sӧ. Binh lính lҫn này chӫ yӃu là ngѭӡi

3.5 Page 25

▲back to top

mӑi. Ông ÿҥi úy ÿã có mӝt sӕ thiӋt hҥi ÿáng kӇ.

- Nhѭng lҩy ÿâu ra ngѭӡi ÿӇ tăng viӋn cho ông ta bây giӡ ?

- Dҥ, ÿúng là hiӋn chúng ta cǊng không còn quân sӕ ÿӇ tăng viӋn cho ông ta

Bô-na nhѭ ÿiên lên. Lҩy ÿâu ra quân bây giӡ? Trong lúc ÿó vùng Bà Rӏa -

Biên Hòa lҥi là mӝt vùng rҩt quan trӑng cho nhѭng dӵ tính tѭѫng lai. Mà lҥi

ÿánh nhau vӟi ngѭӡi Mӑi ?

- Ông bҧo là Cô-quê chӫ yӃu phҧi ÿánh nhau vӟi ngѭӡi Mӑi hҧ ?

- Thѭa Ngài Ĉô Ĉӕc, ÿúng nhѭ vұy ҥ !

Nguy hiӇm thұt. Quҧ Trѭѫng Ĉӏnh là mӝt con ngѭӡi ghê gӟm. Y biӃt trong

quân ÿӝi cӫa Trѭѫng Ĉӏnh có ngѭӡi Mӑi nhѭng ÿó chӍ là nhӳng ngѭӡi lҿ tҿ bӏ

chìm ÿi trong khu ngѭӡi kinh, không có màu sҳc riêng và vì thӃ, không có gì

ÿáng chú ý. Nhѭng nӃu nay ông ta ÿã thành lұp ÿѭӧc nhӳng ÿѫn vӏ ÿӝc lұp toàn

ngѭӡi Mӑi thì tӵ dѭng lҥi có mӝt ý nghƭa khác. Vӟi tҫm mҳt cӫa mӝt nhà binh

có hoҥt ÿӝng trong chính trѭӡng, y hiӇu ý nghƭa chính trӏ cӫa sӵ kiӋn này.

Không, phҧi làm bҩt cӭ cách nào ÿӇ cӭu Cô-quê và giӳ vӳng vùng ÿҩt quan

trӑng ÿang bӏ uy hiӃp này.

- Ông trung tá, ông lӋnh cho tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi ӣ dѭӟi các tàu thuyӅn phҧi

lên bӝ tұp hӧp ngay. - Y nhìn ÿӗng hӗ rӗi ÿi vӅ phía cӱa, vӯa ÿi vӯa nói tiӃp -

Nӱa giӡ nӳa, tҩt cҧ ÿӅu phҧi sҹn sàng.

Rӗi y bѭӟc ra, dáng ÿi vӝi vã, hҩp tҩp, mһt ÿҫy lo lҳng.

Thѭa Tѭӟng Quân, tôi nhiӋt liӋt chúc mӯng thҳng lӧi cӫa Ngài.

Bô-na ÿӭng dұy, bҳt tay và ôm hôn Sô-mông, tѭӣng tәng chӍ huy chiӃn dӏch

tҩn công vào căn cӭ ÿӏa Tân Hòa cӫa nghƭa quân Trѭѫng ÿӏnh.

- Cám ѫn ngài Ĉӕ Ĉӕc niӅm vinh quang ҩy thuӝc vӅ ngài ! Bô-na nhăn mһt.

Y cҧm thҩy khó chӏu vì giӑng nói ӓn thót, kiӇu cách cӫa Sô-mông. Nó có cái gì

nhѭ mӝt sӵ giҧ dӕi, mӍa mai. Tuy vұy, y vүn lӏch thiӋp:

- Mӡi ngài ngӗi, thѭa Tѭӟng Quân.

Cҧ hai cùng ngӗi xuӕng. Sau vài câu xã giao tiӃp tөc, Sô-mông nhìn lên tҩm

bҧn ÿӗ và nói:

- Xin phép ngài ÿô Ĉӕc, tôi muӕn ÿѭӧc báo cáo lҥi diӉn biӃn cӫa chiӃn dӏch.

- Vâng, xin mӡi tѭӟng quân.

Sô-mông ÿӭng dұy, y lҥi gҫn tҩm bҧn ÿӗ ÿѭѫng treo trên tѭӡng và bҳt ÿҫu

báo cáo:

- Thѭa Ngài ÿô ÿӕc, nhѭ ngài ÿã biӃt, ngày 22 tháng này (tháng 2 năm

1863) binh ÿoàn cӫa ÿҥi tá Pa-lăng-ca xuҩt phát tӯ Sài Gòn theo lӋnh ngài. ĈӇ

phӕi hӧp vӟi chiӃn dӏch này, Ngài ÿã cho quân ÿӝi cӫa chúng ta ӣ Mӻ Tho tҩn

3.6 Page 26

▲back to top

công vào Mѭӡng Ĉào, Rҥch Lá, hӛ trӧ cho cánh quân cӫa thiӃu tá Pi-ê-tri

ÿѭѫng ÿóng ӣ Ĉông Sѫn, Vƭnh Lӧi... Cánh quân ÿó ÿã tҥo ÿiӅu kiӋn cho chúng

tôi có thӇ chӫ ÿӝng hѫn trong kӃ hoҥch tҩn công vào Tân Hòa, sào huyӋt cӫa

Trѭѫng Ĉӏnh. Nhѭng cuӝc hành quân này, ngay mӟi mӣ ÿҫu ÿã gһp phҧi sӵ

chӕng trҧ quyӃt liӋt cӫa ÿӕi phѭѫng. Ngay ngày 23, tӭc là sau mӝt ngày xuҩt

phát, khi ÿӝi còng binh chúng ta theo lӋnh tôi, ÿѭѫng bҳc cҫu Nhiên Trung thì

ÿã bӏ tҩn công. Hàng chөc binh lính và sƭ quan ÿã hy sinh, trong ÿó có ÿҥi úy O-

ÿe Pe-lanh (Oder Pellin) - Y dӯng mӝt phút rӗi tiӃp tөc nói - Khҳp nѫi, quân ta

ÿӅu bӏ phөc kích, ÿánh trҧ quyӃt liӋt. Nhѭng nhӡ sӵ gan dҥ cӫa binh lính và các

sƭ quan, ngày 24 tháng 2, chúng ta ÿã hӝi quân trѭӟc Tân Hòa. Theo lӋnh Ngài,

tӕi 25 tháng 2, chúng ta phát lӋnh tҩn công và mӝt cuӝc chҥm trán ÿүm máu ÿã

diӉn ra... Y lҥi dӯng lҥi, nhìn Bô-na có vҿ thăm dò, rӗi lҥi tiӃp tөc nói...

Còn Bô-na, nghe Sô-mông nói vӟi mӝt thái ÿӝ chú ý hoàn toàn giҧ tҥo. Y

ÿã nҳm rҩt rõ diӉn biӃn cӫa trұn ÿánh và theo y, viӋc chiӃm Tân Hòa chӍ là mӝt

chiӃn thҳng hoàn toàn hình thӭc. Khi vҥch ra kӃ hoҥch tҩn công sào huyӋt cӫa

Trѭѫng Ĉӏnh. Mӝt yêu cҫu duy nhҩt mà Bô-na ÿӅ ra cho chiӃn dӏch này là phҧi

tiêu diӋt cho ÿѭӧc càng nhiӅu càng tӕt binh lӵc cӫa Trѭѫng Ĉӏnh chӭ không

phҧi là ÿӇ chiӃm cӭ mӝt vùng ÿҩt trӕng rӛng. ThӃ nhѭng, kӇ tӯ ngày 13 tháng 2

cho tӟi nay, sau hѫn ba tuҫn mà chiӃn dӏch diӉn ra và kӃt thúc, mөc tiêu ÿó ÿã

không ÿҥt ÿѭӧc. Không nhӳng thӃ, ÿӇ chuҭn bӏ cho chiӃn dӏch này, Bô-na ÿã

huy ÿӝng tҩt cҧ nhѭng gì có thӇ huy ÿӝng ÿѭӧc. Trong lúc ÿó quân lính cӫa

Trѭѫng Ĉӏnh hình nhѭ có mһt khҳp nѫi và lӧi dөng rҩt kӏp thӡi nhѭng sѫ hӣ cӫa

quân ÿӝi Pháp, bao vây, phөc kích dai ÿҷng suӕt trong cuӝc hành quân và gây

cho y ít nhiӅu tәn thҩt, nhҩt là quân sӕ. Ngay tӯ ngày ÿҫu tiên cӫa chiӃn dӏch

này, ngày 13 tháng 2, Trѭѫng Ĉӏnh ÿã khéo léo lùa mӝt toàn quân cӫa y có

nhiӋm vө tҩn công Quy Sѫn. Vào mӝt cánh ÿӗng lҫy và tiêu diӋt không cho

thoát mӝt mӕng. Và ÿӇ chӕng trҧ lҥi cuӝc hành quân cӫa y, mһt khác, ông ta ÿã

ra lӋnh cho binh lính cӫa ông ӣ Tân Long, Bình Dѭѫng, Bình Long cho ÿӃn

Biên Hòa, tҩn công vào Mai Sѫn, và rҩt nhiӅu nѫi khác... Bây giӡ tuy ÿã chiӃm

ÿѭӧc Tân Hòa nhѭng ông ta ÿã khéo léo tránh nhӳng mǊi nhӑn cӫa y, rút lui an

toàn... Vì thӃ, y thҩy có cái gì nhѭ mӍa mai khi Sô-mông trao cho y cái vinh

quang cӫa chiӃn thҳng này (!).

Sô-mông vүn tiӃp tөc: Cuӕi cùng, mөc ÿích cӫa cuӝc hành quân chiӃm căn

cӭ Tân Hòa cӫa Quҧn Ĉӏnh ÿã thành còng. HiӋn nay Quҧn Ĉӏnh buӝc phҧi rút ÿi

nѫi khác.

Giӑng Sô-mông có vҿ thӓa mãn, hҧ hê thӵc sӵ làm cho Bô-na tin rҵng ông

ta thành thұt. Mӝt nө cѭӡi nӱa miӋng, mӍa mai thoҧng qua rҩt nhanh trên môi y.

Y ÿӭng dұy, vӯa ÿӏnh nói mӝt lӡi chúc mӯng thì cӱa mӣ, tên ÿҥi tá Pa-lăng-ca

(tên này ngѭӡi Tây Ban Nha - Don Carlos palanca Guttierlz) bѭӟc vào cùng vӟi

ngѭӡi thѭ ký cӫa y. Sô-mông quay lҥi và reo lên:

- À, thѭa ngài Ĉô Ĉӕc, ÿây chính là ngѭӡi anh hùng thӵc sӵ cӫa chiӃn dӏch

huy hoàng này (!).

3.7 Page 27

▲back to top

Câu nói huyênh hoang cӫa Sô-mông, lұp tӭc ÿѭӧc hѭӣng ӭng. Theo lӋnh

Bô-na, ngѭӡi thѭ ký trӣ ra và khi vào, cùng ÿi vӟi mҩy ngѭӡi bӗi bàn. Rѭӧu

ÿѭӧc rót tràn lên và nhӳng lӡi chúc tөng cӭ thӃ ÿѭӧc tuôn ra cùng vӟi rѭӧu:

Nhӳng kín ÿáo liӃc nhìn tên thѭ ký cӫa mình, Bô-na hiӇu rҵng nó cǊng cҧm thҩy

ngѭӧng ngùng.

Chính lúc y ÿѭѫng muӕn kӃt thúc cái trò hӅ nhҥt nhӁo mà tình thӃ buӝc y

phҧi tham gia thì cӱa lҥi mӣ, mӝt ngѭӡi thông ngôn bҧn xӭ bѭӟc vào. Cҧ bӑn

im lһng nhìn ngѭӡi thông ngôn và không khí tӵ dѭng trӣ nên rҩt ngѭӧng ngұp.

Ngѭӡi thông ngôn trao cho tên thѭ ký mӑt tӡ giҩy gì ÿó và vӝi vã ra ÿi. Nhìn

theo tên thông ngôn mӝt cách bӵc bӝi, Bô-na quay vӅ phía ngѭӡi thѭ ký.

- Có giҩy tӡ gì ÿҩy, hӣ Ngài trung tá ?

MiӉn cѭӥng và chұm chұp, tên thѭ ký chuyӇn tӡ giҩy cho quan thҫy. Tuy

không biӃt chӳ nôm. Bô-na cǊng hiӇu ngay rҵng ÿó là cӫa Trѭѫng Ĉӏnh vì cái

dҩu ÿӓ ӣ phía dѭӟi gӕc phҧi tӡ giҩy vӕn rҩt quen thuӝc vӟi y. Ĉó là chӳ «Bình

Tây ÿҥi Nguyên Soái». Y quay lҥi viên thѭ ký.

- Ông cho gӑi ngѭӡi thông ngôn ҩy vào ÿây - và quay sang phía Sô-mông

và Pa-lăng-ca, y nói tiӃp - Thӱ xem sau chiӃn thҳng huy hoàng vӯa rӗi cӫa hai

Ngài, Quҧn Ĉӏnh ÿã trӣ nên nhát sӧ ÿӃn mӭc nào. Giӑng y kéo dài ra, không

biӃt có phҧi vì muӕn mӍa mai ngay cҧ y không ?

Ngѭӡi thѭ ký và tên thông ngôn bѭӟc vào. Bô-na hҩt hàm:

- Anh hay dӏch ra tiӃng Pháp xem Quҧn Ĉӏnh viӃt gì. Và tӡ giҩy này ai ÿѭa

cho anh ?

- Dҥ. Tӡ giҩy này sáng nay ÿѭӧc dán khҳp nѫi ngay trong thành này. Mӝt

ngѭӡi lính ÿѭa cho con nhӡ con chuyӇn cho ngài. Tӯ sáng ÿӃn nay, mӑi ngѭӡi

lân tҧn rҩt nhiӅu ác tӡ hӏch.

- Ĉѭӧc, anh ÿӑc ÿi !

- Thѭa vâng

Bӕ cáo cùng dân chúng ba tӍnh.

Phát lӡi kêu gӑi này, tôi ngӥ cùng tҩt cҧ các binh sƭ, tӯ tәng binh ÿӃn quҧn

xuҩt, không phân biӋt là ai, giàu hay nghèo, bҩt cӭ ai dâng ÿѭӧc kӃ hay ÿánh

diӋt quân cѭӟp nѭӟc Tây Dѭѫng bҵng thӫy chiӃn, lөc chiӃn, hoһc chӕng lҥi

bҵng xe, bҵng ngӵa, bҵng trâu bò, bҩt cӭ ai tìm ÿѭӧc cách ÿánh diӋt các ÿӗn

ÿӏch và bҧo tӗn ÿѭӧc binh sƭ cӫa chúng ta... tôi sӁ ban thѭӣng Vâng bҥc và tѭӟc

quyӅn trӑng hұu. Ai giӃt ÿѭӧc mӝt tên lính Tây Dѭѫng thì ÿѭӧc thѭӣng 20 lҥng

bҥc, nӃu là ÿҫu các cai, ÿӝi cӫa chúng thì tӯ 30 ÿӃn 100 lҥng; ÿӕt cháy kho

lѭѫng thӵc hoһc thuӕc súng: 1000 lҥng ; mӝt tàu chiӃn: 4.000 lҥng...

Chúng tôi sӁ lҩy lau làm cӡ, chһt gұy tҫm vông làm vǊ khí giӃt giһc ÿӃn

cùng. Nhҩt quyӃt không chӏu buông vǊ khí

Nay cùng thiên hҥ bӕ cáo !

Bình Tây ÿҥi Nguyên soái

3.8 Page 28

▲back to top

Tên thông ngôn ÿã ÿӑc xong. Cҧ phòng lһng im nhѭ tӡ ÿӃn nӛi nghe rõ

tiӃng tim ÿұp thình thӏch trong lòng ngӵc cӫa mình. Thұt là mӍa mai cho bӳa

tiӋc chiӃn thҳng và nhӳng lӡi lӁ huyênh hoang vӯa rӗi. Mãi sau khi tên thông

ngôn ÿã lui ra, Pa-lăng-ca mӟi hùng hә nói:

- Thҵng giһc cӓ này thұt là láo xѭӧc.

Tên thѭ kýcӫa Bô-na chêm vào:

- Tôi ÿӏnh không chuyӇn cho Ngài Ĉӗ Ĉӕc ngay nhѭng vì theo lӡi ngѭӡi

thông ngôn, hiӋn nay dân chúng ӣ ÿây rҩt xôn xao, bàn tán vӅ bài hӏch cӫa Quҧn

Ĉӏnh. Và ÿһc biӋt là cách ÿây hѫn mӝt giӡ, ông Thuҫn, mӝt ngѭӡi An-nam giúp

viӋc rҩt ÿҳc lӵc cho chúng ta vӯa bӏ giӃt chӃt ngay sau khi vӯa ra khӓi nhà mӝt

quãng. ông ta là mӝt ngѭӡi mà theo lӋnh Ngài ÿô ÿӕc, tôi ÿã cho gӑi tӟi ÿӇ hӓi

vӅ Trѭѫng Ĉӏnh và mҩy tháng nay, ông ta là ngѭӡi ÿã cung cҩp cho chúng ta

nhiӅu tin tӭc ÿáng tin cұy nhҩt vӅ Trѭѫng Ĉӏnh. Thұt là mӝt cái chӃt ÿáng tiӃc.

Tôi ÿӅ nghӏ ngài Ĉô Ĉӕc cho biӃt ý kiӃn cӫa Ngài vӅ biӋn pháp xӱ lý.

Bô-na ÿӭng dұy tӵ dѭng thҩy mӋt mӓi. Y nói:

- Cái gì mà phҧi ý kiӃn. Cӭ cho chôn cҩt ông ta tӱ tӃ và truy tìm hung thӫ.

NӃu không thҩy hung thӫ thì ông tìm mӝt ngѭӡi khác thӃ vào... Y trҫm ngâm

mӝt lát rӗi nói tiӃp: KӇ ra cuӝc chiӃn tranh lѭu huyӃt mà trѭӟc ÿây tôi tѭӣng sӁ

kӃt thúc nhanh chóng thì thұt ra, sӁ kéo dài lҳm ÿây. Nѭӟc Pháp chúng ta - y

quay sang phía Pa-lăng-ca - và cҧ nѭӟc Tây Ban Nha cӫa Ngài nӳa, ÿã gһp phҧi

mӝt ÿӕi thӫ lӧi hҥi và ÿáng gӡm. Trѭӟc mҳt tôi cǊng nhѭ các ông, chѭa giӃt

ÿѭӧc Trѭѫng Ĉӏnh thì chúng ta chѭa thӇ ăn ngӫ yên lành ÿѭӧc ÿâu. - Và y lҥi

quay vӅ phía Sô-mông - có phҧi vұy không, thѭa Tѭӟng Quân. Chúng ta hiӇu

ÿiӅu ÿó ÿӇ chuҭn bӏ tinh thҫn và nghӏ lӵc cho mӝt cuӝc chiӃn lâu dài và khó

khăn.

Y im lһng và cҧm thҩy nhӳng ÿiӅu ÿã nói cӫa mình ÿã thu hút ngѭӡi nghe.

Y ÿӏnh nói tiӃp thì Sô-mông chen vào:

- Thѭa Ĉô ÿӕc và các Ngài, dù sao, cuӕi cùng, chúng ta cǊng sӁ thҳng !

Bô-na nhìn Sô-mông «con ngѭӡi ҩy chҷng khác gì mình cách ÿây 2 năm,

khi mӟi tӟi Sài Gòn thay Sác-ne. Cuӝc sӕng sӁ dҥy cho ông ta dҫn nhѭ ÿã tӯng

dҥy cho mình» - Bô-na nghƭ và y nói tiӃp

- Tôi cǊng tin rҵng cuӕi cùng chúng ta sӁ thҳng nhѭng không phҧi dӉ dàng

nhѭ chúng ta vүn tѭӣng lúc ban ÿҫu. Cuӝc chiӃn tranh rӗi ÿây còn có thӇ bùng

lên ghê gӟm hѫn nӳa. Nhѭng mөc tiêu trѭӟc mҳt chúng ta phҧi nhҵm vào chính

là Trѭѫng Ĉӏnh. Tôi buӝc phҧi thӯa nhұn ông ta là mӝt ác ÿӏch nguy hiӇm ÿӕi

vӟi chúng ta. Là mӝt ngѭӡi kiên quyӃt, táo bҥo nhѭng rҩt trí lӵc, có hoài hão to

lӟn, nӃu ông ta còn sӕng thì chúng la sӁ còn gһp khó khăn. Ông ta lҥi có mӝt

ҧnh hѭӣng rҩt to lӟn trong dân chúng Nam KǤ. Gҫn ÿây nhӳng hoҥt ÿӝng quân

sӵ cӫa ông ta ngày mӝt táo bҥo, quyӃt liӋt và rӝng khҳp. Bên cҥnh ÿó, ông ta lҥi

còn ra sӭc xây dӵng chính quyӅn ӣ khҳp các nѫi. Phҥm vi kiӇm soát cӫa chúng

ta thӵc ra thu hҽp lҥi chӍ ӣ ÿây và mҩy thӏ trҩn. ThuӃ má ông ta thu, thuyӅn bè

3.9 Page 29

▲back to top

cӫa chúng ta, ông ta cѭӟp. Ĉҩy, ngay sau khi Tân Hòa bӏ chúng ta triӋt phá, lӵc

lѭӧng ông ta vүn gҫn nhѭ nguyên vҽn và tiӃp tөc hoҥt ÿӝng. Bài hӏch lҫn này rõ

ràng mang mӝt tinh thҫn mӟi. Ngѭӡi cӫa ông ta có mһt khҳp nѫi... Rӗi y quay

sang bҧo tiӃp vӟi viên thѭ ký - Ĉã ÿӃn lúc ông phҧi khҭn trѭѫng triӇn khai kӃ

hoҥch mà tôi ÿã bàn vӟi ông cách ÿây mҩy tháng. ChӍ có cách phҧi giӃt ông ta

bҵng ám sát mӟi mong làm cho cuӝc chiӃn dӏu lҥi. Mӝt ngѭӡi cҫm ÿҫu có ҧnh

hѭӣng nhѭ vұy nӃu chӃt, tҩt sӁ gây nên nhӳng tác ÿӝng tâm lý ghê gӟm cho

binh lính và dân chúng.

- Vâng, thѭa Ĉô Ĉӕc. Tôi ÿã tìm ÿѭӧc mӝt ngѭӡi an-nam trѭӟc kia ÿã tӯng

ÿi theo ông Ĉӏnh. Ĉó là mӝt ngѭӡi có thӇ tin cұy.

- ThӃ thì rҩt tӕt - Và có lӁ ÿӇ cho không khí cӫa bӳa tiӋc mӯng chiӃn thҳng

không quá trҫm lҳng, y mӍm cѭӡi nói thêm:

- KӇ ra ông ta rao giá ÿҫu chúng ta cǊng ÿҳt ÿҩy chӭ, nhӳng 30 ÿӃn l00 lҥng

bҥc kia ÿҩy...

7-77

PHѬѪNG LÂM

------ooOoo-------

HӖ HUҨN NGHIӊP

3.10 Page 30

▲back to top

Có lӁ mãi gҫn hӃt giӡ Hӧi, cuӝc hӑp mӟi tan. Mӑi ngѭӡi ÿӭng dұy, lҥy

chào nhau tҧn mác ra vӅ. ChӍ thoáng mӝt chӕc sau, ngôi nhà nҩp sau mӝt lùm

cây kín ÿáo này vӯa mӟi ӗn ào, vui vҿ, vang vang tiӃng cѭӡi tiӃng nói, ÿã yên

ҳng trӣ lҥi. Trong nhà ÿèn vүn sáng. ChӍ còn lҥi Trѭѫng Ĉӏnh và Hӗ Huҩn

NghiӋp ÿѭѫng rì rҫm bàn bҥc. Hai ngѭӡi ngӗi trên mӝt chiӃc sұp ghép bҵng

nhӳng thanh gӛ tròn. Mӝt lúc sau Hӗ Huҩn NghiӋp ÿӭng dұy nói:

- Thѭa Tѭӟng Quân, viӋc ngài giao phó, xin ÿӇ tôi suy tính thêm. Tôi còn

mҽ già phҧi nuôi dѭӥng, sӟm hôm chăn dҳt. Mӛi khi viӋc ÿã nhұn không thӇ

không hӃt lòng. ĈӃn lúc ÿó, không ÿѭӧc nӇ tình riêng mà sao nhãng viӋc chung.

- Vâng, bác cӭ suy nghƭ mà tӵ ÿӏnh liӋu. Nhѭng có ÿiӅu là quân không thӇ

không có lѭѫng; ÿánh giһc không thӇ thiӃu vǊ khí, trong tӯng phӫ, tӯng huyӋn,

tӯng làng không thӇ không có mӋnh lӋnh ÿӇ chính lòng ngѭӡi, yên dân thӭ. Ta

lҥi chӍ có thӇ lҩy nhân nghƭa buӝc ngѭӡi, tranh hѫn thua vӟi giһc. NӃu không có

ngѭӡi ÿѭӧc dân trӑng nӇ, không thӇ làm viӋc ÿѭӧc. Tôi mong bác cӕ gҳng là vì

lӁ ÿó !...Im lһng mӝt chӕc, Trѭѫng Ĉӏnh trҫm ngâm nói thêm. - Ngay trong ÿҩt

giһc, cái ÿó lҥi càng cҫn lҳm.

- Vâng tôi sӁ xin cӕ gҳng xem sao. - Rӗi ông mӍm cѭӡi nói thêm. - Nhұn

chӭc tri phӫ cӫa tѭѫng Quân là nhұn lҩy quyӅn rѫm vҥ ÿá ÿó thôi ҥ !

- Ĉúng, bác nói ÿúng. Nhұn lҩy chӭc tri phӫ này không phҧi là nhұn lҩy cái

vinh dӵ lên ngӵa xuӕng xe, thê phong tӱ ҩm gì, mà là gánh lҩy cái nghƭa vө phù

nguy, ngӵ hoҥn, cӭu khә, an dân... Chính vì lӁ ÿó tôi mӟi tiӃn cӱ bác, nhӡ bác

giúp cho. Thôi, bây giӡ bác vӅ... Nói rӗi ông bѭӟc ra trѭӟc, Hӗ Huҩn NghiӋp

bѭӟc theo. Cҧ hai cùng ra khӓi nhà.

Ngoài trӡi sѭѫng xuӕng dày ÿһc và hѫi lành lҥnh, cái lҥnh gai gai, rҩt gӧi

nhӟ cӫa nhӳng cѫn gió heo may chӍ có vào nhӳng ngày cuӕi thu. Phía ÿông,

mӝt mҧnh trăng hҥ tuҫn ÿa vѭӧt lên. Trong sѭѫng buông dày ÿһc, và ánh sáng

nhӡ nhӡ cӫa vҫng trăng càng làm cho trӡi ÿҩt thêm bao la. Sóng bѭӟc bên

nhau, Trѭѫng Ĉӏnh nói vӟi Hӗ Huҩn NghiӋp.

- Bác biӃt không, ÿiӅu này tôi ÿã tӯng suy nghƭ và bàn bҥc vӟi Ĉӗ ChiӇu tӯ

cách ÿây hai năm mà mãi bây giӣ mӟi ÿem ra thӇ nghiӋm, thӱ thách ÿѭӧc. Chҳc

lҫn này nӃu chѭa ÿi xa, hҷn ông Ĉӗ sӁ có mһt trong cuӝc hӑp hôm nay và hҷn

ông cǊng sӁ vui mӯng. Này, mҩy lâu nay các bác có nhұn ÿѭӧc tin tӭc gì cӫa

ông Ĉӗ không?

- Không, thѭa Tѭӟng Quân. ThӃ nhѭng tôi biӃt hiӋn ông Ĉӗ vүn khӓe và ÿã

dӡi vӅ mӝt nѫi cách tӍnh thành BӃn Tre cǊng gҫn thôi.

- Nhӳng lúc này, công viӋc ÿòi hӓi cҫn có sӵ giúp sӭc, giúp trí cӫa nhiӅu

ngѭӡi, tôi càng thiӃt tha nhӟ ÿӃn ông Ĉӗ và nhӳng bҥn bҫu cǊ. Có hӑ, tôi bӟt ÿi

ÿѭӧc bao nhiêu khó khăn !

- Vâng tôi biӃt, thѭa Tѭӟng Quân.

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

- Chính vì lӁ ÿó, nhѭng ngѭӡi còn lҥi càng phҧi cӕ gҳng. Tôi còn nhӟ lҫn

ÿҫu tiên tiӃp kiӃn Ĉӗ ChiӇu cách ÿây hai năm sau trұn Cái Giuӝc, Ĉӗ ChiӇu ÿã

nói vӟi tôi rҵng: Chӕng Tây Dѭѫng lúc này là mӝt viӋc làm quá sӭc cӫa mӛi

ngѭӡi, nhѭng không thӇ không làm. Tӯ ÿó ÿӃn nay, chính lӡi khuyên nhӫ ân cҫn

ҩy ÿã giúp tôi không nҧn chí mà bӓ cuӝc nӱa chӯng trong nhӳng lúc quá khó

khăn...

Giӑng cӫa Trѭѫng Ĉӏnh trҫm xuӕng, tâm sӵ. TiӃp xúc vӟi Trѭѫng Ĉӏnh

nhiӅu lҫn, Hӗ Huҩn NghiӋp càng ngày càng thҩy Trѭѫng Ĉӏnh có mӝt cách nói

thҩm vào lòng ngѭӡi rҩt nhanh, rҩt sâu sҳc. Nhӳng ý nghƭ sâu xa, ý chí mҥnh

mӁ... ÿã giúp ông có ÿѭӧc mӝt cách nói thuyӃt phөc... Và bây giӡ cǊng vұy.

Nhӳng lӡi nói nhѭ tâm sӵ cӫa Trѭѫng Ĉӏnh có mӝt cái gì ÿó lay ÿӝng ông.

Trѭѫng Ĉӏnh vүn tiӃp tөc:

- Khi ÿӅ cӱ bác giӳ chӭc tri phӫ Tân Bình. Tôi cǊng ÿã nghƭ kӻ. Hӑc trò cӫa

bác ÿông, có tӟi hàng trăm ngѭӡi. Bác lҥi ÿѭӧc mӑi ngѭӡi yӃu mӃn tin theo.

Bác thҩy ÿҩy, tҩt cҧ nhѭng ngѭӡi dӵ hӑp hôm nay ÿӅu nhҩt tӅ tiӃn cӱ bác... Thôi

bây giӡ bác vӅ, có gì vài ba hôm nӳa, bác cho biӃt tin ÿӇ tôi liӋu mà khu xӱ.

- Vâng, xin chào Tѭӟng Quân, tôi sӁ trҧ lӡi ngay sau khi hӓi mҽ tôi.

Trѭѫng Ĉӏnh quay trӣ lҥi. Nhìn dáng ÿi trҫm lһng ÿҫy suy nghƭ cӫa ngѭӡi

chӫ tѭӟng, Hӗ Huҩn NghiӋp tӵ thҩy giұn mình: «ChӍ có ít viӋc nhѭ vұy mà làm

cho ông ta phҧi khuyên giҧi mãi». Nhѭng cǊng không thӇ khác, nhҩt ÿӏnh phҧi

hӓi ý kiӃn cӫa mҽ. Tӯ xѭa ÿӃn nay, là mӝt ngѭӡi con có hiӃu, ông chѭa bao giӡ

làm gì mà không hӓi ý kiӃn mҽ, vì ông sӧ mҽ buӗn, mҽ lo lҳng băn khoăn.

Hôm nay ông ÿӃn dӵ cuӝc hӑp do chính Trѭѫng Ĉӏnh khӣi xѭӟng và chӫ

trì. Nhӳng thҳng lӧi liên tiӃp gҫn ÿây cӫa nghƭa quân ӣ Rҥch Tra, Phѭӟc Nhiêu,

Chӧ Lӟn... ÿã nâng cao niӅm tin tѭӣng cho mӑi ngѭӡi. Hѫn lúc nào hӃt, theo

Trѭѫng Ĉӏnh, cuӝc kháng chiӃn ÿã có nhӳng dҩu hiӋu ÿáng mӯng nhѭ vұy, cҫn

phҧi có mӝt sӵ nӛ lӵc mҥnh mӁ hѫn. Cuӝc hӑp ÿã ÿһt ra và bàn bҥc nhiӅu vҩn

ÿӅ trong niӅm vui và tin tѭӣng mãnh liӋt.

ThӃ nhѭng, khi Trѭѫng Ĉӏnh nêu lên vҩn ÿӅ thành lұp chính quyӅn thì lúc

ÿҫu, ai cǊng thҩy khó khăn, nhҩt là lҥi thành lұp cҧ trong nhӳng vùng ÿã bӏ ÿӏch

chiӃm... nghe lý lӁ sҳc bén cӫa Trѭѫng Ĉӏnh, nói vӅ nhӳng cái lӧi cho cuӝc

kháng chiӃn nӃu làm tӕt viӋc lұp chính quyӅn, mӑi ngѭӡi ÿӅu ÿӗng ý. Nhѭng

thӵc ra, không khӓi băn khoăn. Làm sao mà có thӇ lұp ÿѭӧc chính quyӅn ngay

trong mӝt vùng mà ÿӏch ÿã sҳp xӃp trong bӝ máy cai trӏ chһt chӁ cho ÿӃn tұn

làng xã. Chính quyӅn ÿó sӁ hoҥt ÿӝng ra sao ÿӇ ÿҥt mөc ÿích cӫa nó ? Làm sao

có thӇ ÿiӅu ÿӝng binh lѭѫng, thu góp tiӅn bҥc ngay trong vùng dày ÿһc tai mҳt

cӫa ÿӏch nhѭ vұy ?... Nhѭng rӗi, cuӝc hӑp cuӕi cùng, cǊng ÿã thӕng nhҩt vӟi

chӫ trѭѫng cӫa Trѭѫng Ĉӏnh. Thұt không ngӡ ÿӕi vӟi Hӗ Huҩn NghiӋp, khi

Trѭѫng Ĉӏnh nêu ý kiӃn muӕn ông nhұn cho chӭc tri phӫ Tân Bình thì cҧ cuӝc

hӑp ÿã nhҩt tӅ hѭӣng ӭng. Ông cҧm kích trѭӟc sӵ tin cұy cӫa Trѭѫng Ĉӏnh và

mӑi ngѭӡi. Nhѭng ông biӃt ÿó là mӝt viӋc khó khăn và nguy hiӇm. Vì thӃ, ông

thҩy băn khoăn. Không phҧi ông ngҥi khó khăn và nguy hiӇm cho mình ! Cái ÿó

4.2 Page 32

▲back to top

nӃu có thì chӍ thiên vӅ phía, nӃu vҥn nhҩt có ÿiӅu gì thì mҽ ông sӁ khә, sӁ không

có ngѭӡi chăm sóc, bҧo dѭӥng... ĈiӅu làm cho ông lo ngҥi là sӧ không thӇ ÿҥt

ÿѭӧc mөc ÿích cuӕi cùng cӫa nó, sӁ không giúp ÿѭӧc gì cho nghƭa quân, cho

Trѭѫng Ĉӏnh trong lúc mӑi ngѭӡi tin tѭӣng và ân cҫn ӫy thác nhѭ vұy. Bҧn tính

ông xѭa nay bao giӡ cǊng vұy, khi ÿã nhұn viӋc gì, phҧi làm tӕt, thұt tӕt, ÿӃn

mӭc hoàn hҧo ông mӟi yên tâm...

Tӯ sau mӝt lùm cây, hiӋn ra mӝt ÿám lӱa. Hӗ Huҩn thìӋp ÿӏnh hѭӟng và

nhұn ra ÿám lӱa ҩy phҧi ra tӯ trong nhà NguyӉn Hài. Có lӁ ÿã quҧ nӱa ÿêm rӗi,

vì tiӃng gà ÿã theo nhau cҩt lên eo óc khҳp nѫi: «Vào nhà Hài và mѭӧn chiӃc

xuӗng rӗi ÿi vӅ có lӁ nhanh hѫn» ông nghƭ. Giӡ này chҳc mҽ ÿang thӭc chӡ...

Ĉúng là Hài vүn thӭc. Khi nghe tiӃng ông hӓi, NguyӉn Hài rҩt ngҥc nhiên.

Anh ta chҥy ra hӓi rӕi rít:

- Ӗ, sao giӡ này mà bác vүn còn tìm ÿӃn ÿây ? Tôi cǊng vӯa mӟi vӅ xong.

- Bác ÿi ÿâu vӅ ?

- À, tôi vӯa ÿi Vƭnh Long vӅ, ӣ chӛ anh tôi. Theo ý cӫa hҫu hӃt sƭ phu và

anh tôi. chúng tôi bӕc mӝ Võ Phu Tӱ vӅ bên ҩy (4)

- Ӗ thӃ à, thӃ thì quí hóa quá ! Bҩy lâu nay tôi vүn băn khoăn khi thҩy mӝ

cӫa Võ Phu Tӱ còn ÿӇ ӣ ÿҩy trong ÿҩt giһc. ThӃ công viӋc ÿã xong chѭa và

quan Ĉӕc có khӓe không ?

- Dҥ, viӋc xong rӗi và anh tôi cǊng khӓe. Anh tôi có lӡi hӓi thăm bác.

- Quan Ĉӕc có nói gì thêm?

- Dҥ có, ông ҩy bҧo là, vӯa rӗi tin thҳng trұn liên tiӃp cӫa Trѭѫng Tѭӟng

Quân làm cho bên ҩy, dân chúng hӑc trò, sƭ tӕt, ai cǊng vui mӯng. Nhѭng ông

nhӡ nói vӟi các bác bên này thӇ tҩt cho ông. - ông ҩy còn hӓi thăm cҧ cө nhà.

Nghe nói ÿӃn viӋc NguyӉn Thông hӓi thăm mҽ và nhҳn gӱn bҥn bҫu thӇ

tính cho viӋc ông phҧi ÿi An Giang nhұn chӭc Ĉӕc hӑc theo lӋnh triӅu ÿình, Hӗ

Huҩn NghiӋp thҩy suy nghƭ: «Ĉi cǊng có ba bҧy loҥi chӭ. Mӝt ngѭӡi nhѭ

NguyӉn Thông mà ÿi thì ít ra cǊng không phҧi ÿӇ chҥy trӕn, ôm lҩy an vui cho

riêng mình. Và còn nhѭ mình ӣ lҥi thì cho ÿӃn nay, cǊng ÿã làm ÿѭӧc gì ÿâu...».

- ThӃ quan Ĉӕc có nhҳn gì nӳa không ?

- Dҥ, anh tôi chӍ bҧo mong các bác ӣ lҥi cùng ÿӗng lòng mà giúp Trѭѫng

Tѭӟng Quân. Có nhѭ vұy anh tôi mӟi hy vӑng ÿѭӧc trӣ vӅ cӕ hѭѫng thăm phҫn

mӝ tә tiên...

«ThӃ mà mình vүn băn khoăn, thҩy khó khi ÿѭӧc Trѭѫng Ĉӏnh ӫy thác»...

Hӗ Huҩn NghiӋp tӵ trách mình, nói:

- Bác ҩy cӭ nói thӃ chӭ chúng ta ӣ bên này cǊng ÿã làm ÿѭӧc gì ÿâu?

- À thӃ bác ÿi ÿâu vӅ mà khuya thӃ, bác chѭa trҧ lӡi tôi ?

- Trѭѫng Tѭӟng Quân gӑi chúng tôi ÿӃn hӝi ӣ làng bên ÿӇ bàn bҥc mӝt sӕ

4 Mӝ Võ Trѭӡng Toҧn, mӝt nhà giáo dөc lӟn cӫa Nam Bӝ, ngѭӡi ÿã ÿào tҥo nên mӝt sӕ ÿông nhӳng hӑc trò có

danh vӑng.

4.3 Page 33

▲back to top

công viӋc. Hӑp xong còn có chút chuyӋn riêng nên bây giӡ tôi mӟi vӅ.

Im lһng mӝt chút, dáng suy nghƭ rӗi Hài trҫm ngâm hӓi:

- Hӓi thұt bác, bác có tin rҵng Trѭѫng Tѭӟng quân sӁ dҽp ÿѭӧc bӑn Tây

Dѭѫng không ?.

Mӝt câu hӓi không phҧi dӉ trҧ lӡi ! Và có ai trong nhӳng con dân nѭӟc ViӋt

lúc này lҥi không hӓi câu ÿó ? Hӗ Huҩn NghiӋp nghƭ. Hài nói tiӃp:

- Ngѭӡi tө vӅ vӟi Trѭѫng Tѭӟng Quân ÿông ÿúc nhѭ vұy nhѭng chung cөc

không biӃt ra sao ? ThӃ cӫa quân Tây Dѭѫng ÿѭѫng lҩn lѭӟt nhѭ vұy. Gҫn ÿây,

ta thҳng lӟn nhѭng không biӃt cuӕi cùng mӑi viӋc có thuұn gió xuôi chèo

không ?

Sӵ băn khoăn ҩy kӇ ra cǊng ÿúng. Và có lӁ, không có ai không băn khoăn

nhѭ vұy. Nhѭng tҥi sao nghƭa dân, nghƭa sƭ khҳp nѫi lҥi tө vӅ ÿông nhѭ vұy ? Và

mӝt ngѭӡi trí tuӋ nhѭ Trѭѫng Ĉӏnh, lӁ nào lҥi không có lúc băn khoăn vӅ nhѭng

ÿiӅu ÿó ? Tҥi sao ông ta tӯ chӕi cái vinh hoa phú quý mà triӅu ÿình ÿã trao cho

ông ta, ÿӇ mà ÿӭng ra chӕng giһc ÿӃn cùng ? Phҧi chăng vì nnӳng nghƭa dân

nghƭa sƭ ҩy cǊng nhѭ Trѭѫng Ĉӏnh biӃt rҵng viӋc ÿó không thӇ không làm ? Có

lӁ ÿúng vұy ! Có nhӳng viӋc bӭc bách phҧi làm kӇ cҧ khi ngѭӡi ta chѭa dám

chҳc cuӕi cùng sӁ thҳng ! Vұy thì tҥi sao ta lҥi băn khoăn khi thҩy rҵng viӋc

ÿѭӧc ӫy thác là khó khăn, chѭa dӉ thành công. Câu hӓi ÿһt ra mӝt cách quyӃt

liӋt không ngӡ trong trí óc Hӗ Huҩn NghiӋp...

- Ĉã là viӋc nghƭa, tôi nghƭ thӃ, không thӇ không làm, thành cǊng làm mà

bҥi cǊng phҧi làm ! Ta chѭa thành thì có ngѭӡi khác thành...

Hӗ Huҩn NghiӋp trҧ lӡi Hài nhѭng cǊng là trҧ lӡi cho chính mình. Gҫn nhѭ

tӵ nhiên, ông thҩy nhӳng băn khoăn cӫa mình ÿѭӧc giҧi quyӃt. ChӍ còn lҥi mӝt

viӋc là hӓi ý mҽ... Nhѭng nӃu mҽ khuyên không nên thì sao ? Ĉѭӧc, cӭ phҧi hӓi

rӗi lӵa lӡi bàn vӟi mҽ dҫn. Nhҩt ÿӏnh phҧi làm thôi. Bây giӡ thì phҧi vӅ ÿã.

- Này, bác cho tôi mѭӧn chiӃc xuӗng, mai tôi sӁ trҧ lҥi ?

- Vâng, bác cӭ lҩy !... Nhѭng trӡi gҫn sáng rӗi, bác ӣ ÿây ăn cѫm rӗi sáng ra

tôi ÿѭa bác vӅ có hѫn không ?

- Không, tôi phҧi ÿi ngay. Thӡi buәi loҥn lҥc này không vӅ, mҽ tôi lҥi lo

lҳng suӕt ÿêm.

Hài ÿӭng dұy:

- ThӃ thì tôi ÿѭa bác ra bӃn.

Hai ngѭӡi ra ÿӃn bӃn nѭӟc phía sau nhà cӫa Hài, dѭӟi mӝt lùm cây tӕi sҫm,

chiӃc xuӗng găm giӳ ӣ ÿҩy ÿѭѫng bӗng bӅnh theo cѫn nѭӟc xuӕng. Ĉàn vҥc ÿi

ăn khuya, cҩt tiӃng kêu giӳa khoҧng không gian im lһng mênh mông. Hài nói

vӟi Hӗ Huҩn NghiӋp.

- Vâng, bác nói ÿúng. Có nhӳng viӋc không thӇ tính ÿӃn sӵ mҩt còn, ÿѭӧc

thua mӟi làm hay không. Anh tôi cǊng khuyên tôi phҧi nhұn mӝt công viӋc gì

vӅ làm, hӧp sӭc vӟi các bác ÿӇ sau này khӓi hә thҽn... ChӍ ngҥi riêng tôi vài

4.4 Page 34

▲back to top

năm nay lâm bӋnh, yӃu ÿau luôn, thành ra cӭ lҫn lӳa mãi, không ÿѭӧc nhѭ tâm

nguyӋn.

- Mӛi ngѭӡi mӛi hoàn cҧnh, mӝt tình thӃ. ChӍ có ÿiӅu nói vӟi bác cǊng là

nói vӟi tôi: Trong hoàn cҧnh cӫa mình, chúng ta cǊng phҧi cӕ - ông neo dây

buӝc xuӗng rӗi bҧo vӟi Hài - Thôi xin chào bác, mai tôi sӁ tӟi trҧ xuӗng.

- Vâng, mai mӡi bác sang chѫi, ta nói chuyӋn thêm.

Vѭӧt khӓi mӝt khúc quanh chiӃc xuӗng lao vào mӝt vùng nѭӟc ngұp mênh

mông. Vӯa chèo xuӗng, Hӗ Huҩn NghiӋp vӯa nghƭ tӟi NguyӉn Thông, ngѭӡi

bҥn cӕ giao thân thiӃt cӫa ông. Nhӟ lҥi mӝt bài thѫ cӫa NguyӉn Thông viӃt cho

ông năm Kӹ Hӧi,trong ÿó có câu: «Ngày nay giһc ÿã tràn ngұp ÿҩt ÿai phѭѫng

Nam, không biӃt bác ӣ ÿâu ÿӇ tҧ nӛi lòng cӫa bác». Tӯ lúc ҩy ÿӃn nay, bҥn ông,

lúc xa, lúc gҫn bao giӡ cǊng mong ông phҧi cùng cӕ gҳng.

Nghƭ ÿӃn lӡi nhҳn gӣi tӝi nghiӋp cӫa bҥn, ông cǊng thҩy mình có mӝt cҧm

giác tӵ thҽn. Bao nhiêu năm qua, ông chѭa làm ÿѭӧc gì ÿáng kӇ.

Hӗ Huҩn nghiӋp vӅ tӟi nhà thì trӡi ÿã gҫn sáng và quҧ nhѭ ông nghƭ, mҽ

vүn ÿӧi ông mһc dù bà ÿã ÿi nҵm tӯ tӕi. Khi nghe tiӃng bѭӟc chân cӫa ông, bà

cҩt tiӃng hӓi ngay:

- Thҵng Hai vӅ ÿҩy phҧi không ? Ĉi ÿâu mà lâu dӳ vұy con ?

- Dҥ, con ÿi hӝi vӟi ông Ĉӏnh mӟi khuya mӟi xong. Sao mҽ không ngӫ ÿi ?

Ông bѭӟc vào nhà, gian nhà nhӓ vӯa ҩm cúng vӯa lҥnh lӁo cӫa ông. Nghƭ

tӟi nhӳng lúc mҽ giөc ông lҩy vӧ Hӗ Huҩn NghiӋp mӟi thҩy thình quҧ thұt chѭa

chú ý ÿӃn mҽ nhiӅu. Trong nhӳng ÿêm cô quҥnh ngӗi chӡ ông ÿi vҳng trӣ vӅ

nhѭ ÿêm nay, ÿêm sӁ trӣ nên dài và cô quҥnh biӃt bao. Rӗi ÿây mình sӁ lo ngay

viӋc ÿó ÿӇ an ӫi mҽ, nhҩt là sҳp tӟi nӃu nhұn viӋc cӫa Trѭѫng Ĉӏnh giao cho.

- Thôi bây giӡ ÿi ngӫ ÿi con, trӡi sҳp sáng rӗi.

- Vâng, nhѭng mҽ này, con muӕn nói chuyӋn vӟi mҽ mӝt chút có ÿѭӧc

không ? Con phҧi biӃt ý mҽ ngay ÿӇ còn trҧ lӡi cho ông Ĉӏnh biӃt mà ÿӏnh liӋu.

Ông ngӗi xuӕng bên mҽ và chӡ ÿӧi.

- ViӋc gì mà phҧi có ý tao ?

Ông nói lҥi cho mҽ nghe nhӳng công viӋc mà Trѭѫng Ĉӏnh ÿã bàn vӟi ông,

nhҩt là viӋc Ĉӏnh muӕn cӱ ông giӳ chӭc tri phӫ Tân Bình nhѭng sӁ gһp khó

khăn nguy hiӇm nên nhұn công viӋc ÿó; nӃu nhұn thì ông buӝc phҧi sӕng bí mұt,

nay làng này, mai làng kia ÿӇ tránh sӵ truy nã cӫa bӑn Tây Dѭѫng, cǊng nhѭ

mӟi có thӇ cә lӋ ÿѭӧc dân chúng ӫng hӝ tiӅn, bҥc, lѭѫng thӵc, khí giӟi cho

nghƭa quân... Suӕt cҧ lúc ông nói, bà mҽ chӍ im lһng ngӗi nghe, miӋng bӓm bҿm

nhai trҫu, ÿôi mҳt ngó vӑng vӅ phía cánh ÿӗng trѭӟc mһt giӡ ÿây chӍ hiӋn lên

trong ánh ÿêm mӡ ҧo. Trong dáng ngӗi cӫa bà, trong cái nhìn thҷm sâu ҩy có cái

gì rҩt ÿӛi trang nghiêm... Nghe ông nói song, mӝt chӕc sau, bà mҽ mӟi hӓi:

- ThӃ con trҧ lӡi ông Ĉӏnh ra sao rӗi ?

- Dҥ, con chѭa trҧ lӡi vì còn chӡ ý mҽ.

4.5 Page 35

▲back to top

- ThӃ ý con thì sao? Bà vӯa hӓi vӯa ÿӭng dұy ÿi lҩy hӝp trҫu.

- Dҥ, con nghƭ: nӃu không nhұn thì cǊng không ÿành. Nhѭng nӃu nhұn thì

rҩt khó khăn, nhҩt là cho mҽ!

- Con bҧo là tҩt cҧ nghƭa hào trong hҥt ÿӅu ÿӗng ý vӟi ông Ĉӏnh cӱ con

hҧ?...

- Vâng, tҩt cҧ mӑi ngѭӡi, mҽ ҥ. À vӯa rӗi con có qua nhà anh Ba Hài. Bác

Hai Thông ӣ Vƭnh Long có nhҳn vӅ hӓi thăm mҽ, mҽ ҥ...

- Ba Hài ÿi Vƭnh Long vӅ hҧ ? Nó ÿi làm sao mà thoát ÿѭӧc nhӍ?

- Vâng bác ҩy vӯa ÿi Vƭnh Long ÿӇ chuyӇn mӝ cӫa Võ Phu Tӱ sang bên ÿó.

- ThӃ hҧ. ThӃ ông Hai có nhҳn gì con không?

- Dҥ có, ông ҩy nhҳn là phҧi giúp cùng vӟi Trѭѫng Ĉӏnh mà làm viӋc.

Tӵ dѭng Hӗ Huҩn NghiӋp thҩy mҽ cѭӡi. TiӃng cѭӡi khe khӁ vүn không

thành tiӃng cӫa bà:

- Ĉҩy mӑi ngѭӡi ÿӅu thҩy con nhұn là phҧi !. Nhѭng mҽ hӓi thұt con, ngoài

vì mҽ ra, con có băn khoăn gì nӳa không?

- Dҥ, có. Con băn khoăn là nӃu nhұn, không biӃt làm có ÿѭӧc viӋc không ?

Lҥi im lһng. Mӝt chӕc sau bà mҽ mӟi bҧo ông:

- Con nhұn là ÿúng. Và con nên nhұn. Nhѭng có ÿiӅu tao muӕn mày lҩy vӧ

ngay ÿi.

Hӗ Huҩn NghiӋp biӃt là cuӕi cùng bà sӁ nói nhѭ vұy. Bao nhiêu năm nay,

nó là niӅm mong ѭӟc cӫa bà.

- Con ÿã hѫn ba mѭѫi tuәi rӗi. Ӣ tuәi ҩy ngѭӡi ta ÿã có con bӗng, con dҳt.

Hѫn nӳa mҽ ÿã già. Mày nhұn viӋc rӗi mày ÿi biӅn biӋt, tao ӣ nhà mӝt mình thì

chӏu sao thҩu ?. Con cӕ lo ÿi cho yên phұn, rӗi ÿi. ViӋc nó thӃ, không làm không

ÿѭӧc.

- Vâng. con cǊng nghƭ thӃ.

Hình nhѭ bà mҽ ngұp ngӯng còn ÿӏnh nói thêm ÿiӅu gì nӳa vӟi ông, nhѭng

mӝt lúc sau, bà ÿӯng dұy vӯa ÿi vӯa nói:

- Thôi bây giӡ ÿi ngӫ ÿi, tao cǊng thҩy mӓi lѭng lҳm.

Trong nhà ÿã yên ҳng trӣ lҥi nhѭng Hӗ Huҩn NghiӋp cǊng không ngӫ ÿѭӧc.

Ӣ giѭӡng bên mҽ ông cǊng trҵn trӑc ra chiӅu khó ngӫ. Quҧ thұt Hӗ Huҩn

NghiӋp không thӇ ngӡ rҵng mҽ ông lҥi có thӇ bҵng lòng cho ông nhұn cái công

viӋc nguy hiӇm ҩy mӝt cách dӉ dàng ÿӃn thӃ. Cái gì ÿã xҧy ra trong long bà và

giúp cho bà có ÿѭӧc mӝt quyӃt ÿӏnh nhҽ nhõm nhѭ vұy. Bà chӍ sinh ÿѭӧc có

mình ông. Vì thӃ, ông là tҩt cҧ nhӳng gì còn lҥi cӫa cuӝc ÿӡi bà... Thôi, dүu sao

cǊng yên tâm và ngày mai có thӇ báo tin cho Trѭѫng Ĉӏnh khӓi mong. Nhѭng

còn vӧ con ? Nhҩt ÿӏnh phҧi cӕ lo cho xong ÿӇ mҽ yên tâm…Băn khoăn trong

nhӳng suy nghƭ ÿó mãi gҫn sáng Hӗ Huҩn NghiӋp mӟi thiӃp ÿi.

4.6 Page 36

▲back to top

Ĉã hѫn mӝt năm nay kӇ tӯ ngày nhұn chӭc tri phӫ Tân Bình, Hӗ Huҩn

NghiӋp ÿi lҥi hҫu khҳp các làng trong phӫ. Cӭ mӝt làng vài hôm, ông ÿӃn lҥi ÿi.

Suӕt trong hѫn mӝt năm ÿó, Hӗ Huҩn NghiӋp không biӃt bao nhiêu lҫn suýt bӏ

bӑn Tây Dѭѫng bҳt. Dai dҷng và quyӃt liӋt, chúng theo ông và săn ÿuәi ông

khҳp nѫi. NhiӅu lúc ông vӯa mӟi ÿi khӓi thì chúng ұp tӟi. Chúng treo giҧi cho

ai bҳt ÿѭӧc ông sӁ ÿѭӧc thѭӣng tiӅn và chӭc tѭӟc. Có khi ông ÿã thoát chӃt mӝt

cách rҩt ngүu nhiên:.. Nhӡ vào sӵ ÿùm bӑc cӫa dân chúng khҳp nѫi trong phӫ,

cho ÿӃn nay, ông vүn an toàn. Nhӳng viӋc ông làm ÿã giúp cho Trѭѫng Ĉӏnh

nhiӅu ÿiӅu hӳu ích.

Tӯ ÿҫu năm nay khi căn cӭ Tân Hòa bӏ vӥ, Trѭѫng Ĉӏnh buӝc phҧi rút lui

và ÿѭѫng cӕ thoát sӵ theo ÿuәi rҧo riӃt cӫa kҿ thù, công viӋc cӫa ông lҥi càng

gҩp gáp. Lúc này, hiӋn ÿѭѫng là nhӳng ngày giáp hҥt, dân chúng chҥy loҥn

khҳp nѫi, ӣ ÿâu cǊng ÿói... Gҫn ÿây, trong mӝt lҫn gһp ông, Trѭѫng Ĉӏnh ÿã

nói:

- HiӋn nay, chúng ta buӝc phҧi phân tán thӫ túc ra nhiӅu nѫi khác nhau, ÿӅ

tránh nhӳng mǊi nhӑn ÿánh cѭӟp cӫa ÿӏch. Bác cӕ gҳng giúp cho, ÿӯng ÿӇ sƭ tӕt

bӏ ÿói… Suy nghƭ ÿiӅu gì, mӝt chӕc sau Trѭѫng Ĉӏnh nói thêm. Hѫn nӳa, vӯa

rӗi viӋc ta thҩt thӫ Tân Hòa là do ta thiӃu vǊ khí, nhҩt là loҥi sung thҫn cӥ lӟn.

Tôi hy vӑng sҳp tӟi, các xѭӣng quân cө cӫa ta sӁ ÿúc ÿѭӧc cҧ súng ҩy. Bác phҧi

vұn ÿӝng dân chúng cho thêm ÿӗng hoһc gang, ngoài tiӅn bҥc và thóc gҥo.

Lҫn ҩy, Trѭѫng Ĉӏnh ÿã ngӫ lҥi vӟi ông mӝt ÿêm. Hai ngѭӡi trò chuyӋn rҩt

khuya. Khi biӃt tin vӧ ông ÿã có thai, Trѭѫng Ĉӏnh rҩt mӯng. Ông hӓi thăm sӭc

khӓe mҽ ông và nói rҵng nӃu tiӋn, nhҩt ÿӏnh ông sӁ tӟi nhà thăm bà cө…

Ĉêm ҩy, Trѭѫng Ĉӏnh ÿã phác ra mӝt kӃ hoҥch quy mô ÿӇ phөc hӗi lӵc

lѭӧng nghƭa quân và tiӃp tөc chiӃn ÿҩu. Mãi khi chia tay, Trѭѫng Ĉӏnh còn nói

vӟi ông:

- Ĉҩy, trѭoӟc mҳt còn nhiӅu viӋc phҧi làm. Bҩy lâu nay, bác ÿã giúp cho

anh em ÿѭӧc rҩt nhiӅu viӋc. HiӋn nay ta ÿѭѫng gһp nhiӅu khó khăn, nhѭng nӃu

nhӳng công viӋc ÿã dӵ liӋu mà làm ÿѭӧc tӕt, chҷng mҩy chӕc ta sӁ hӗi phөc.

Lӵc lѭӧng sƭ tӕt cӫa ta cǊng còn tӟi hàng mҩy nghìn ngѭӡi kia mà. Trong nhӳng

công viӋc dӵ liӋu ҩy, phҫn bác là nһng nӅ nhҩt. Thôi, tôi ÿi.

Tӯ hôm ҩy cho tӟi nay, Hӗ Huҩn NghiӋp phҧi chҥy vҥy khҳp nay ÿӇ lo lҳng

bao nhiêu chuyӋn, nhҩt là tìm cách ÿӇ tiӃp tӃ ÿӫ lѭѫng thӵc cho nhӳng nhóm

gnhƭa quân ÿang phân tán khҳp nѫi trong phӫ và cҧ ӣ nѫi khác. Không nhӳng lo

ÿӫ quân lѭѫng mà còn lo làm sao tә chӭc giao nhұn thұt nhanh chóng gӑn gang,

ÿӇ tránh tai mҳt bӑn chó săn cӫa ÿӏch ӣ khҳp nѫi. NhiӅu lúc lҥi không phҧi giao

thóc, gҥo là ÿӫ mà phҧi giao cҧ cѫm, thӭc ăn. ViӋc nhiӅu nhѭ vұy mà dѭӟi tay

ông chӍ có mѭѫi lăm ngѭӡi, chӫ yӃu là hӑc trò, ÿӇ sai phái: Hӗ Huҩn nghiӋp

phҧi ÿӇ mҳt tӟi khҳp nѫi, vӟi ÿӫ thӭ viӋc tӯ lӟn tӟi bé. Có ÿiӅu may mҳn cho

ông là vài tháng nay, kӇ tӯ khi Trѭѫng Ĉӏnh có chӫ trѭѫng diӋt mӝt sӕ tên tai

sai nguy hiӇm ӣ các nѫi, thì ông cǊng ÿӥ phҧi trӕn tránh quá nhiӅu. Ĉã lâu lҳm

4.7 Page 37

▲back to top

rӗi, ông không có dӏp tҥt qua nhà thăm mҽ, thăm vӧ.

Hôm nay, ông vӅ làng bình này ÿӇ trӵc tiӃp thu nҥp mӝt sӕ nghƭa quân bә

sung và ÿѭa ÿӃn nѫi tiӃp nhұn. Sӣ dƭ ông phҧi thân dүn ÿi là vì hҫu hӃt sӕ nghƭa

dân này làm nghӅ rèn. Theo lӋnh cӫa Trѭѫng Ĉӏnh, nhӳng ngѭӡi này phҧi ÿѭӧc

tұp trung ӣ ÿây rӗi do ông và mӝt vài ngѭӡi nӳa dân ÿӃn mӝt nѫi mà Trѭѫng

Ĉӏnh dӵ tính xây dӵng căn cӭ mӟi. Vì thӃ phҧi tuyӃt ÿӕi giӳ kín ÿӏa ÿiӇm này.

Nhѭng ngѭӡi làm nghӅ rèn sӁ ÿѭӧc ÿѭa ÿӃn ÿó ÿӇ xây dӵng mӝt khu sҧn xuҩt

vǊ khí lӟn. NӃu không cҭn thұn, ÿӇ cho bӑn gian tӃ biӃt ÿѭӧc thì vô cùng nguy

hiӇm… Tӯ tӕi tӟi giӡ, ông ÿѭѫng sӕt ruӝt chӡ ngѭӡi hӑc trò ÿѭӧc ông cӱ ÿi ÿón

nhӳng ngѭӡi nghƭa binh ҩy trӣ vӅ. Ngӗi trong ngôi nhà vҳng lһng vì nhӳng

ngѭӡi chӫ ÿã ÿi ngӫ cҧ, Hӗ Huҩn nhgiӋp chong ÿèn ÿӑc sách. ThӍnh thoҧng ông

lҥi buông sách lҳng nghe… Có tiӃng chân ngѭӡi bѭӟc vӝi. Hӗ Huҩn NghiӋp

choàng dұy:

- Tѭ ÿҩy phҧi không con ?

- Dҥ, con ÿây, thѭa thҫy !

Ngѭӡi hӑc trò bѭӟc vào. Nhìn nét mһt hӗ hӣi cӫa anh ta, Hӗ Huҩn NghiӋp

hiӇu rҵng anh ta ÿã ÿón gһp ÿѭӧc nhӳng ngѭӡi cҫn gһp.

- Ĉѭӧc bao nhiêu ngѭӡi hҧ Tѭ ?

- Dҥ, thѭa thҫy, ÿѭӧc mѭӡi lăm ngѭӡi. Nhѭ vұy là so vӟi lӡi hҽn, tăng ba

ngѭӡi, thѭa thҫy !

- Càng tӕt. ThӃ bây giӡ con ÿӇ hӑ ӣ ÿâu ?

- Dҥ, hӑ ÿѭѫng ăn cѫm ӣ nhà Bác Bҧy Cҫm, mӡi thҫy lҥi ta ÿi luôn.

- Ӯ, thôi ta ÿi.

Hӗ Huҩn nghiӋp ÿӭng dұy vӟi lҩy cái ӕng bѭѫng ÿӇ ngay bên cҥnh. Ĉã tӯ

lâu, quen vӟi nӃp sӕng luôn luôn phҧi ÿӕi phó vӟi ÿӏch vì bӏ truy ÿuәi ráo riӃt,

ông ÿã có ÿѭӧc thói quen là thѭӡng không mang theo ÿӗ ÿҥc, sә sách gì cӗng

kӅnh. Vài ba thӭ giҩy tӡ gì ÿó ông ÿӅu cho vào cái ӕng bѭѫng này.

Nghe tiӃng thҫy trò cӫa ông nói chuyӋn, bác chӫ nhà trò chuyӋn, bác chӫ

nhà trӣ dұy. BiӃt ông chuҭn bӏ ÿi, bác ta ÿӃn bên và bҧo.

- Thҫy Hai, uӕng chén nѭӟc cho ҩm bөng ÿã. Xong viӋc ÿó trӣ lҥi ÿây

không thҫy ?

- Dҥ, có. Vâng, bác cho xin chén nѭӟc.

Ĉem nѭӟc ra, ông chӫ nhà ân cҫn nói vӟi Hӗ Huҩn NghiӋp:

- Thҫy uӕng rӗi ÿi. Khoҧng bao giӡ thì thҫy trӣ lҥi?

- Có lӁ cǊng phҧi gҫn sáng.

- Ӯ, lúc nào vӅ, tôi nҩu cho nӗi cháo mà ăn. Tri phӫ nhѭ thҫy thì còn vҩt vҧ

hѫn cҧ dân ÿen chúng tôi ÿҩy !

- Tri phӫ gì ÿâu ! Có viӋc thì phҧi lo thôi. Chӭ tri phӫ thì tôi lҥi không làm.

Hӗ Huҩn NghiӋp vӯa nói vӯa cѭӡi vui vҿ.

4.8 Page 38

▲back to top

- Ĉúng thӃ, không có thҫy lo lҳng cho, thì bӑn thaҵng Hai nhà tôi có mà

chӃt ÿói. Chui lӫi, trӕn tránh khҳp nѫi mà không có ngѭӡi nhѭ thҫy lo cho thì

chӏu sao thҩu !

- Không có lúa gҥo cӫa các bác, thì tôi lҩy gì mà lo ?

- Vâng, cǊng biӃt thӃ. Nhѭng cǊng phҧi có ngѭӡi tính toán dùm chӭ.

Ông ta nói xong liӅn ÿi vào nhà trong, mӝt lúc sau ông ta bê ra cҧ mӝt ÿòn

bánh to tѭӟng.

- Thҫy cҫm lҩy mà ăn. Vào, nӃu gһp thҵng Hai nhà tôi, thì thҫy bҧo nó yên

tâm, gҳng theo kӏp anh, kӏp em.

Bác chӫ nhà này có ngѭӡi con cҧ mӟi ÿi theo nghƭa quân ÿѭoӧc bӕn tháng

nay, trѭӟc ngày bӑn Tây ÿánh vào Tân Hòa.

- Vâng, bác cho thì chúng tôi mang ÿi cho anh em ăn ÿi ÿѭӡng. Ông ÿӭng

dұy bҧo ngѭӡi hӑc trò:

-Thôi, ta ÿi con.

Khi tӟi nhà Bҧy Cҫm. mӑi ngѭӡi ÿã cѫm nѭӟc xong. Hӑ ÿang tҩp nұp

chuҭn bӏ lên ÿѭӡng.

Hôm ҩy mãi quá nӱa ÿêm, Hӗ Huҩn nghiӋp mӟi trӣ vӅ. Không kӏp ăn uӕng

gì, ông vӝi vàng rӱa ráy qua loa rӗi lên giѭӡng nҵm, ngӫ thiӃp ÿi ngay.

Ĉѭѫng ngӫ, ông bӛng thaҩy có ngѭӡi cҩu vào chân mình ÿau ÿiӃng. Hӗ

Huҩn nghiӋp ngӗi choàng dұy. Có biӃn ! Ĉúng thӃ, ngѭӡi cҩu vào chân ông

chính là bác chӫ nhà.

- Thҫy ÿi theo tôi.

- Có lính hҧ ?

- Vâng. Chúng nó ÿã bӑ cҧ ba phía xóm rӗi. Tôi nghe chó sӫa sӕt ruӝt

quá…

- Thҵng Tѭ biӃt chѭa ?

- Anh Tѭ ngӫ ÿҫu nhà Bҧy Cҫm, tôi ÿã cho thҵng bé chҥy ÿi báo rӗi. Thôi,

thҫy ÿi theo tôi ngay !

Ông vӝi vàng ÿi theo bác chӫ nhà ra phía sau vѭӡn. Ӣ ÿó, trên con lҥch, núp

kín dѭӟi mӝt lùm cây, mӝt chiӃc xuӗng con ÿã chӡ sҹn. Bác chӫ nhà nói vӟi

ông;

- May mà tôi dӵ phòng. Thҫy phҧi ÿi ngay, mӑi viӋc ÿã có chúng tôi tӵ liӋu.

Ông ta quay trӣ lҥi. Vӯa lúc ҩy, trên nhà ÿã nghe tiӃng quát hӓi cӫa bӑn

lính. Bây giӡ mà lên thì cǊng không giúp ÿѭӧc gì cҧ. Không biӃt thҵng Tѭ có

kӏp thu xӃp giҩy tӡ, triӋn, sә không ? NӃu kӏp thì, thì có thӇ không viӋc gì...

Trong tâm trҥng nóng nhѭ lӱa ÿӕt, Hӗ Huҩn nghiӋp buӝc phҧi chèo xuӗng ÿi...

Lҥi mӝt lҫn nӳa ông thoát chӃt nhӡ vào lòng yêu mӃn cӫa dân chúng. Ĉi ÿѭӧc

mӝt quãng, ông ÿau ÿӟn nhìn thҩy mӝt ngӑn lӱa bӕc lên, sáng rӵc cҧ mӝt vùng.

Nhӳng tiӃng nә lӕp bӕp cӫa tre nӭa tӯ phía ngôi nhà ông vӯa mӟi ÿi thoát.

4.9 Page 39

▲back to top

«Không biӃt có ai bӏ gì không ?» Tӵ dѭng ông thҩy mӋt mӓi lҥ lùng. Ông thүn

thӡ buông chèo ngӗi lһng ÿi giӳa giòng lҥch...

Hӗ Huҩn NghiӋp mӣ mҳt và thҩy ÿau buӕt ÿӃn tұn tim óc. Trong cѫn ÿau

kéo dài nhѭ xé, ông lҥi rѫi vào mӝt trҥng thái nӱa tӍnh nӱa mê. Muӕn trӣ mình,

nhѭng sao không trӣ mình ÿѭӧc. Ông mӣ choàng mҳt dұy, hoҧng hӕt nhұn ra

mӝt ÿám lӱa hӯng hӵc bên cҥnh. Ông kêu xé lên mӝt tiӃng rӗi lҥi ngҩt ÿi...

Có lӁ sau ÿó lâu lҳm Hӗ Huҩn NghiӋp mӟi tӍnh dұy. Ông mӋt mӓi trӣ mình

trên sàn nhà nhҫy nhөa, tanh tѭӣi ÿӃn tӣm lӧm. Không biӃt bây giӡ là trѭa hay

tӕi ?... Ông mӋt mӓi tӵ nghƭ và bӗi hӗi nhұn ra, cái mà lúc nãy ông tѭӣng là mӝt

ÿám cháy hӯng hӵc thì thұt ra là mӝt ÿӕm nҳng chiӃu qua lӛ thӫng trên vách. A,

thì ra trӡi ÿã vӅ chiӅu... Ông ÿã ngҩt ÿi ÿúng mӝt ngày mӝt ÿêm và bây giӡ sӕng

lҥi... Ông tӵ nghƭ, không hiӇu sao ý nghƭ ҩy làm ông thҩy vui vui và cѫn ÿau dӏu

xuӕng.

Ĉã hѫn mӝt tuҫn nay, sau khi hiӇu ra không thӇ dùng bәng lӝc và nhӳng lӡi

hoa mӻ ÿӇ ÿәi lҩy linh hӗn ông, bӑn Tây bҳt ÿҫu dùng ÿӃn biӋn pháp tra khҧo

ÿӝc ác nhҩt. Ông ÿã chӃt ÿi, sӕng lҥi biӃt bao nhiêu lҫn vӟi mӝt thân thӇ ÿҫy

thѭѫng tích và nhӳng cѫn ÿau dày vò dӳ dӝi. Tӕi qua, chúng ÿã tҭm nhӵa thông

vào mҩy ÿҫu ngón tay bên bàn tay phҧi cӫa ông mà ÿӕt. Nhìn ngӑn lӱa bùng

lên, khói ÿen bӕc lên tӯ bàn tay mình, ông cҳn răng chӏu ÿӵng cѫn ÿau ghê gӟm

cho ÿӃn lúc gөc xuӕng, ngҩt ÿi. Có lӁ sau ÿó chúng ÿã quҷng ông vào ÿây cho

ÿӃn bây giӡ mӟi tӍnh. Lúc nãy trong trҥng thái nӱa mê, nӱa tӍnh, ông ÿã hoҧng

loҥn liên tѭӣng rҵng, ÿӕm nҳng kia, chính là ÿӕm lӱa hôm qua... Giӡ ÿây, khi ÿã

hoàn toàn tӍnh táo, ông mӟi nhұn ra cѫn ÿau kéo dài gҫn nhѭ không dӭt, tӯ bàn

tay ҩy dӝi lên tӯng ÿӧt ÿӃn buӕt óc. Nhìn xuӕng bàn tay, ông kinh hãi thҩy ngón

cái và ngón trӓ bӏ ÿӕt cháy ÿen, teo quҳt lҥi... Mӝt nӛi giұn dӳ bҩt lӵc ÿӝt nhiên

trào lên làm ông nghҽn thӣ, ӭa nѭӟc mҳt.

Cӕ gҳng ÿӭng dұy, ông lҧo ÿҧo ÿi ra, áp mҳt vào lӛ hәng hình vuông mӛi

chiӅu bҵng gҫn mӝt gang tay, nhìn ra mҧnh vѭӡn hoang ngoài phӕ. Mӝt mҧnh

vѭӡn vuông vҳn, nhӓ hҽp, xanh ngҳt nhӳng cӓ, loài cӓ gҩu thѫm, mӅm mҥi.

Dѭӟi ánh nҳng chiӅu, cҧ mҧnh vѭӡn sáng rӵc lên. Mӛi khi có cѫn gió lùa qua,

nó nhѭ sӕng lҥai, sinh ÿӝng hҷn lên trong nhӳng gӧn sóng nhҽ. Trong góc vѭӡn,

tұn phía ngoài ÿѭӡng, mӝt cây vú sӳa xum xuê ÿang mùa tròn quҧ. Phía bên kia

mҧnh vѭӡn hoang ÿó là mӝt ngôi nhà có cánh cӱa sә ngoҧnh ra phía trҥi giam.

Tӯ cái cӱa sә ҩy mӟi bӏ bҳt vào ÿây, ông thҩy hai ÿӭa bé, mӝt trai, mӝt gái trèo

lên cӱa sә nhìn ra vѭӡn tranh cҧi nhau ÿiӅu gì ÿó mà ӣ ÿây ông không nghe rõ.

Mӝt hôm ông vѭѫn tay ra ngoài, vҭy chúng, chúng ÿã vүy trӣ lҥi, trong tiӃng

cѭӡi dân dã, vô tѭ. Sau lҫn ÿó, thӍnh thoҧng ông lҥi trông thҩy chúng và giӳa hai

bên vô tình hình thành mӝt quy ѭӟc, nói chuyӋn vӟi nhau bҵng cách vүy tay...

Suӕt tӯ hôm bӏ bҳt vào ÿӃn ÿây, mҧnh vѭӡn hoang có ÿám cӓ mѭӧt mà và

cây vú sӳa trƭu quҧ này, cái cӱa sә bên kia và hai ÿӭa trҿ, tiӃng cѭӡi và bàn tay

4.10 Page 40

▲back to top

vүy cӫa chúng... tӵ dѭng trӣ nên thân thiӃt ÿӕi vӟi ông. Nhӳng hôm không buәi

lên ÿánh ÿұp tra khҧo, ông ÿã ÿӭng lһng hàng giӡ liӅn ngҳm chúng. Nó là cái gì

thân thiӃt còn lҥi vӟi ông, an ӫi ông, chia sҿ vӟi ông nhӳng nӛi niӅm. Bӣi vì

xung quanh ông giӡ ÿây chӍ còn lҥi toàn nhӳng thӭ thù ÿӏch, nghiӋt ngã và

chúng trӣ nên ÿáng khinh ghét. Ông quay lҥi nhìn gian phòng nhӓ hҽp, bҭn thӍu,

tăm tӕi nѫi ông buӝc phҧi sӕng tӯ hôm bӏ bҳt ÿӃn nay mà thҩy tӣm lӧm vô cùng.

Dѭӟi ánh sáng nhӡ nhӡ cӫa ÿӕm nҳng chiӃu vào tӯ lӛ hәng này, gian phòng

hiӋn lên vӟi tҩt cҧ vҿ nhҫy nhөa, bҭn thӍu cӫa nó...

Cho ÿӃn hôm nay, Hӗ Huҩn NghiӋp bӏ bҳt ÿã 15 ngày. Hôm ҩy sau khi ông

giao xong gҥo cho mӝt nhóm nghƭa quân và trӣ vӅ ÿӏnh ngӫ ÿêm tҥi nhà mӝt

ngѭӡi hӑc trò ӣ làng Kiên Phѭӟc, nѫi ông vүn thѭӡng hay lui tӟi, thì bӑn ÿӏch

ұp ÿӃn. Hoàn toàn bҩt ngӡ; ông ÿã bҳt còng vӟi ngѭӡi hӑc trò chӫ nhà. Khi giҧi

ông vӅ ÿӃn phӫ là Tân Bình, chúng lұp tӭc nhӕt riêng ông vào ÿây và ÿѭa ngѭӡi

hӑc trò ÿi bҳn ngay. Sáng hôm sau, trѭӟc khi ÿѭa ông lên gһp tên quan ba chӍ

huy mҩy ÿӗn lính ӣ vùng này, bӑn chúng ÿã ÿѭa ông ra chӛ xác ngѭӡi hӑc trò bӏ

bҳn. Trên mӝt ÿám có nhàu nát, gãy gұp và hoen máu, xác ngѭӡi hӑc trò thân

yêu cӫa ông ÿã xҥm lҥi. Nhìn ÿám cӓ bӏ xéo nát, nét mӝt co rúm lҥi mӝt cách

khӫng khiӃp cӫa ngѭӡi hӑc trò, trong tay không hiӇu vì sao vүn nҳm chһt hai

nҥm cӓ, ông biӃt rҵng trong cѫn dүy chӃt, ngѭӡi hӑc trò ông ÿã ÿau ÿӟn vô cùng

! Mҩy vӃt thѭѫng vào ngӵc ÿã phá mӝt quãng rӝng sau lѭng... Trong mӝt tâm

trҥng nһng nӅ, u uҩt, ÿau ÿӟn ÿӃn tê dҥi, ông bӏ bӑn lính dүn vӅ gһp tên quan ba

khát máu, chính kҿ ÿã hҥ lӋnh bҳn ngѭӡi hӑc trò cӫa ông. Không tӵ kiӅm chӃ

ÿѭӧc mình, ông quay lҥi mҩy lҫn, thҫm so sánh giӳa cái xác chӃt vӯa rӗi và con

ngѭӡi sӕng tràn ÿҫy sinh lӵc, vӟi tiӃng cѭӡi vang to, mҥnh mҿ cӫa ngѭӡi hӑc trò

ÿã ÿón ông vӅ chӍ cách ÿây mҩy tiӃng. Trên suӕt quãng ÿѭӡng ÿi tӯ nѫi ngѭӡi

hӑc trò bӏ hành quyӃt vӅ tӟi phӫ, bӑn lính phҧi mҩy lҫn thúc bҵng súng ÿҭy ông

ÿi, mà ông vүn nhѭ ngѭӡi mê ngӫ. Mãi tӟi khi bѭӟc chân vào ngôi nhà to ông

mӟi nhѭ sӵc tӍnh ra. Ӣ ÿó có mӝt thҵng Tây cao lӟn ÿѭѫng chӡ ông. Vӯa mӟi

thông thҩy ông, hҳn nhѭ reo lên.

- A, mày là Hӗ Huҩn NghiӋp ÿҩy hҧ ?... Rӗi cuӕi cùng mày cǊng không

chҥy trӕn ÿѭӧc mãi chӭ ! Hôm nay ÿã rѫi vào tay tao thì phҧi tӓ ra biӃt ÿiӅu

ngay, nӃu không thì mày biӃt ÿҩy. Mһt hҳn vênh lên, ÿҳc chí - Ngài Tri phӫ ÿã

thông thҩy sӕ phұn cӫa ngѭӡi hӑc trò thân yêu rӗi chӭ ? Ĉҩy nѭӟc Pháp là thӃ

ÿҩy !...

Nói xong hҳn ngã ngѭӡi ra ghӃ và cѭӡi rӝ lên mӝt cách khoái trá. Ĉây là lҫn

ÿҫu tiên Hӗ HuҩnNghiӋp gһp tên quan ba này, tuy ÿã nghe tiӃng nó tӯ lâu. Tên

hҳn là Rây-na, ngѭӡi chӍ huy cao nhҩt cӫa quân ÿӝi Pháp ӣ Tân Bình. Trong

mҩy năm qua, trong nhӳng cuӝc: «hành quân trҩn áp», bàn tay khát máu cӫa

hҳn ÿã giӃt không biӃt hao nhiêu nghƭa dân, nghƭa sƭ, nhӳng ngѭӡi vô tӝi. Sӵ tàn

bҥo ÿӝc ác ÿӃn man dҥi cӫa hҳn, ÿã gây không biӃt bao nhiêu tang tóc lên cҧ

mӝt vùng rӝng. Không biӃt thұt hay giҧ, ngѭӡi ta kӇ rҵng chính hҳn tuyên bӕ:

«Trong mӝt ngày, tôi không giӃt ÿѭӧc mӝt ngѭӡi bҧn xӭ là tôi ngӫ không yên».