Lich su Dang bo huyen Tan Phu :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Lich su Dang bo huyen Tan Phu

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

Lich su Dang bo huyen Tan Phu

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

1.3 Page 3

▲back to top

/ӎCH SӰ ĈҦNG BӜ

HUYӊN TÂN 3+Ò

&KӍ ÿҥo nӝi dung:

BAN CHҨP +¬NH HUYӊN ĈҦNG BӜ

TÂN 3+Ò (7ӌNH ĈӖNG NAI)

1.4 Page 4

▲back to top

TRҪN QUANG 72ҤI (&Kӫ biên)

HӖ SѪN Ĉ¬I – TRҪN 72ҦN – NGUYӈN QUANG HӲU

/ӎCH SӰ

ĈҦNG BӜ

HUYӊN TÂN 3+Ò

1+¬ XUҨT %ҦN KHOA +ӐC ; HӜI

1+¬ XUҨT %ҦN ĈӖNG NAI

+¬ NӜI – 1991

1.5 Page 5

▲back to top

LӠI 1+¬ XUҨT %ҦN

Cùng vӟi viӋc xuҩt bҧn các công trình nghiên cӭu, biên soҥn, dӏch thuұt cӫa

các cán bӝ chuyên ngành ӣ Trung ѭѫng, Nhà xuҩt bҧn khoa hӑc xã hӝi, trong nhiӅu

năm qua còn xuҩt bҧn mӝt sӕ ÿҫu sách gҳn vӟi các ÿӏa phѭѫng. Tác giҧ cӫa nhӳng

công trình ÿó có khi là ngѭӡi sӣ tҥi, có khi là sӵ tham gia chung cӫa cic nhà nghiên

cӭu, biên soҥn Trung ѭѫng và ÿӏa phѭѫng.

Nhӳng cuӕn sách nhѭ Kh̫o sát văn hóa Li͍u Ĉôi (Hà Nam Ninh) Kh̫o sát

văn hóa truy͉n th͙ng Ĉông S˯n (Thanh Hóa), Nam Ĉjn, quê th˱˯ng Chͯ t͓ch H͛ Chí

Minh (NghӋ 7ƭnh) Văn h͕c dân gian Thii Bình, Ĉ͓a Chí Long An, Ĉ͓a Chí B͇n Tre...

lҫn lѭӧt ra mҳt bҥn ÿӑc, ÿánh dҩu kӃt quҧ tӕt ÿҽp cӫa sӵ hӧp tác liên kӃt trong lƭnh

vӵc nghiên cӭu khoa hӑc và xuҩt bҧn.

Cuӕn L͓ch s͵ Ĉ̫ng b͡ huy͏n Tân Phú (Ĉӗng Nai) lҫn này cǊng ÿѭӧc xây dӵng

trên phѭѫng hѭӟng ÿã ÿѭӧc khҷng ÿӏnh cӫa Nhà Xuҩt bҧn.

Xin trân trӑng giӟi thiӋu cùng ÿông ÿҧo bҥn ÿӑc.

1+¬ XUҨT %ҦN KHOA +ӐC ; HӜI

1.6 Page 6

▲back to top

LͤI GI͢I THI͎U

Tân 3K~ – m͡t huy͏n thu͡c W͑nh Ĉ͛ng Nai, Oj c̯u n͙i giͷa Yng Nam Tây

nguyên Yj mi͉n Ĉông Nam B͡.

Trong hai cu͡c NKing chi͇n ch͙ng th͹c dân 3Kip Yj ÿ͇ qu͙c 0Ϳ xâm l˱ͫc,

n˯i ÿây Oj căn cͱ ÿ͓a Fͯa Fich P̩ng, Oj m͡t b͡ ph̵n Fͯa chi͇n khu Ĉ kiên c˱ͥng Yj

anh GǊng.

Vͣi nhͷng khu rͳng E̩t QJjn, trong su͙t 30 năm chi͇n tranh kh͙c li͏t, rͳng

Q~i Tân 3K~ ÿm trͧ WKjnh “Pii QKj” Fͯa NKing chi͇n “Rͳng che b͡ ÿ͡i, rͳng vây

quân WK” (T͙ Hͷu).

Nhân dân Tân 3K~, ÿ̿c bi͏t ÿ͛ng Ejo Fic dân t͡c Châu Ro, Stiêng, Châu 0̩

tͳ QJjy Fy Ĉ̫ng gieo m̯m Fich P̩ng ÿm m͡t Ozng m͡t G̩ ÿi theo Ĉ̫ng ÿ͇n Fng.

+͕ ÿm tͳng c̷t Piu ăn th͉: “Không ăn c˯m hai n͛i, không ͧ hai Ozng, Pmi Pmi Oj

con FKiu Fͭ H͛”. Ngay tͳ năm 1941 ÿ͛ng Ejo dân t͡c ͧ ÿây ÿm t̵n Wunh JL~p ÿͩ Fic

chi͇n Vƭ c͡ng V̫n v˱ͫt QJͭc 7j /ji trͧ v͉ 6ji *zn khôi SKͭc phong WUjo Fich P̩ng

Omnh ÿ̩o nhân dân n͝i d̵y khͧi QJKƭa gijnh FKtnh quy͉n trong Fich P̩ng WKing 8-

1945.

&ng vͣi ÿ͛ng Ejo Fic dân t͡c thi͋u s͙, công nhân cao su ͧ Tân 3K~ FǊng Oj

m͡t l͹c l˱ͫng FKt c͙t Fͯa Fich P̩ng. Trong hai cu͡c NKing chi͇n, Fic ÿ͛n ÿi͉n 7~c

Tr˱ng, Cây *io, Oj m͡t trong nhͷng “chi͇c nôi” Fͯa phong WUjo Fich P̩ng ͧ ÿ͓a

ph˱˯ng.

&Ǌng nh˱ nhi͉u n˯i NKic ͧ mi͉n Ĉông Nam B͡, P̫nh ÿ̭t Tân 3K~ ÿm tͳng in

ÿ̵m nhͷng chi͇n công. Chi͇n th̷ng La 1Jj trên l͡ 20 (03-1948) ÿm ÿi Yjo O͓ch s͵

NKing chi͇n nh˱ m͡t E̫n Kng ca b̭t di͏t.

9j trong cu͡c chi͇n ÿ̭u ch͙ng N̓ WK xâm l˱ͫc bi͇t bao ng˱ͥi con thân yêu

Fͯa Tân 3K~ ÿm anh GǊng n̹m xu͙ng, lͣp tr˱ͣc QJm lͣp sau ti͇p b˱ͣc quy͇t khing

chi͇n ÿ͇n Fng. Tiêu bi͋u Oj ng˱ͥi anh Kng li͏t Vƭ Ĉi͋u &̫i Pj tên tu͝i Fͯa anh g̷n

li͉n vͣi nhi͉u chi͇n công trong nhͷng năm WKing ÿinh 0Ϳ ÿ̯y gian kh͝ hy sinh.

1.7 Page 7

▲back to top

Truy͉n th͙ng ÿ̭u tranh Fich P̩ng kiên c˱ͥng Yj anh GǊng Fͯa Ĉ̫ng b͡ Yj

nhân dân Tân 3K~ Oj m͡t Wji V̫n vô Fng TXt JLi ÿ˱ͫc hun ÿ~c nên b̹ng x˱˯ng Piu,

m͛ hôi, n˱ͣc m̷t Fͯa Kjng QJjn Kjng Y̩n ÿ͛ng FKt ÿm tͳng s͙ng Yj chi͇n ÿ̭u trên

P̫nh ÿ̭t Qjy.

Ghi O̩i TXi WUunh ÿ̭u tranh Fich P̩ng Y̓ vang, U~t ra nhͷng Eji K͕c kinh

nghi͏m trong NKing chi͇n Oj vi͏c Ojm vô Fng c̯n thi͇t ÿ͋ b͛i d˱ͩng JLio Gͭc

truy͉n th͙ng yêu n˱ͣc, tinh th̯n ê FKt Fich P̩ng cho Fin b͡ ÿ̫ng viên Yj nhân dân

hi͏n nay FǊng nh˱ th͇ h͏ mai sau.

Th͹c hi͏n FK͑ ÿ̩o Fͯa Th˱ͥng Yͭ 7͑nh ͯy Ĉ͛ng Nai v͉ vi͏c vi͇t O͓ch s͵ ÿ͓a

ph˱˯ng, vͣi s͹ JL~p ÿͩ Fͯa b͡ ph̵n nghiên cͱu O͓ch s͵ Ĉ̫ng thu͡c Ban Tuyên JLio

7͑nh ͯy Ĉ͛ng Nai, 3Kzng O͓ch s͵ quân s͹ Quân khu 7 Yj Kjng trăm Fin b͡ ÿ̫ng

viên, chi͇n Vƭ, ÿ͛ng Ejo trong FǊng nh˱ QJRji huy͏n cung c̭p t˱ li͏u, Ban ch̭p

Kjnh huy͏n ͯy Tân 3K~ ÿm t̵p trung FK͑ ÿ̩o ti͇n Kjnh s˱u t̯m Yj biên VR̩n t̵p

Vich “/͓ch s͵ Ĉ̫ng b͡ huy͏n Tân 3K~”, b˱ͣc ÿ̯u ÿm KRjn WKjnh.

Ĉ͋ ÿip ͱng nguy͏n Y͕ng Fͯa ÿông ÿ̫o Fin b͡, ÿ̫ng viên Yj nhân dân trong

tRjn huy͏n, thi͇t th͹c FKjo mͳng Ĉ̩i h͡i l̯n thͱ E̫y Fͯa Huy͏n ÿ̫ng b͡, Ban ch̭p

Kjnh huy͏n ͯy quy͇t ÿ͓nh cho xṷt E̫n t̵p Vich “/͓ch s͵ Ĉ̫ng b͡ huy͏n Tân 3K~”.

Vi͏c s˱u t̯m Yj biên VR̩n O͓ch s͵ ÿ͓a ph˱˯ng Oj m͡t công Wic khoa K͕c Fy

nhi͉u NKy khăn Yj phͱc W̩p nh̭t Oj v̭n ÿ͉ s˱u t̯m Yj x͵ Oê t˱ li͏u. M̿t NKic năng

l͹c Yj WUunh ÿ͡ Fͯa Fin b͡ nghiên cͱu FǊng Fzn Fy nhͷng K̩n ch͇ nh̭t ÿ͓nh. Do ÿy

quy͋n Vich ch̷c ch̷n Vͅ Fzn nhi͉u thi͇u Vyt, K̩n ch͇... &K~ng tôi mong ÿ˱ͫc s͹ Jyp

ê Fͭ th͋ Fͯa ÿ͛ng FKt, ÿ͛ng Ejo Yj ÿông ÿ̫o E̩n ÿ͕c ÿ͋ KRjn FK͑nh, b͝ sung, s͵a

chͷa cho in l̯n sau.

Nhân G͓p Qjy thay m̿t ban ch̭p Kjnh huy͏n ͯy Tân 3K~, FK~ng tôi xin chân

WKjnh Fim ˯n Fic ÿ˯n Y͓, c˯ quan, Fic ÿ͛ng FKt, ÿ͛ng Ejo ÿm JL~p ÿͩ FK~ng tôi

trong TXi WUunh s˱u t̯m, nghiên cͱu, biên VR̩n Yj xṷt E̫n quy͋n Vich TXt Qjy.

Xin trân WU͕ng giͣi thi͏u Fng E̩n ÿ͕c.

Tân 3K~, QJjy 19 WKing 05 năm 1991.

1.8 Page 8

▲back to top

TM/ BAN CHҨP +¬NH HUYӊN ӪY TÂN 3+Ò

%t th˱

9ǉ HӲU TINH

TÂN 3+Ò

ĈҨT NѬӞC CON NGѬӠI

Tӯ QJm ba Dҫu Giây theo quӕc lӝ 20 ÿi Lâm Ĉӗng, ÿӃn cây sӕ 86 ta bѭӟc vào

ÿӏa phұn huyӋn Tân Phú. Ĉó là mӝt huyӋn có ÿӏa Kunh bán cao nguyên, cách thành

phӕ Biên Hòa 85 km, cich thành phӕ Hô Chí Minh 115 km vӅ phía ÿông. Tân Phú

nҵm trҧi dài hai bên quӕc lӝ 20, diӋn Wtch 202.511 ha (202,511 km). Phía bҳc, Tân

Phú giáp huyӋn Ĉa Oai tӍnh Lâm Ĉӗng pKta nam giáp xã Gia Tân huyӋn Thӕng

Nhҩt; phía ÿông ÿông bҳc giáp huyӋn Xuân Lӝc (WӍnh Ĉӗng Nai) và huyӋn Ĉӭc Linh

(WӍnh Thuұn +ҧi); pKta tây tây bҳc giáp thӏ xm Vƭnh An (WӍnh Ĉӗng Nai) và huyӋn

Ĉӗng Phú (tӍnh Sông Bé).

So vӟi cic huyӋn, thӏ xm, thành phӕ cӫa tӍnh Ĉӗng Nai. Tân Phú là mӝt huyӋn

trҿ. Ĉӏa lý hành chính cӫa huyӋn có nhiӅu thay ÿәi theo biӃn thiên cӫa Oӏch sӱ. Sau

khi thӵc dân Pháp ÿánh chiӃm Biên Hza (tháng 12-1861), chúng tә chӭc 1ҥi bӝ máy

hành chtnh ÿӇ phөc vө cho công cuӝc khai thác tài nguyên thiên nhiên ӣ thuӝc ÿӏa.

ĈӃn năm 1878, ÿӏa bàn huyӋn Tân Phú ngày nay là tәng Bình Tuy thuӝc huyӋn Xuân

Lӝc tӍnh Biên Hza(1).

1Jjy 1-11-1899, 3Kip cҳt SKta Bҳc huyӋn Tân 3K~ (nay Oj ÿӏa Ejn 3 [m 3K~

%unh, 3K~ Lâm, 3K~ Thanh) nhұp Fng SKta nam WӍnh WӍnh Lâm Ĉӗng WKjnh lұp sӣ

Tham biӋn Ĉӗng Nai Thѭӧng; ÿӃn năm 1920 ÿәi WKjnh WӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng. Phҫn

ÿҩt Fzn Oҥi ӣ SKta nam huyӋn Tân 3K~ thuӝc vӅ huyӋn Xuân Lӝc.

1 Xuân Lӝc gӗm bӕn tәng: An ViӉn, Phѭӟc 7Kjnh, %unh Tuy, tұp Phѭӟc. Tәng %unh Tuy gӗm 7 Ojng: cao Cang (Sarai),

Ĉӏnh 4Xin (Boxu), Gia Canh (%janh 6it), /ê /ӏch, Thuұn 7ng (Bu Ĉӕp), 7~c Trѭng (Brao), 9ƭnh An (Chiral) (Theo

Lѭѫng Văn Lӵu – Biên +za sӱ lѭӧc).

1.9 Page 9

▲back to top

Năm 1957, ÿӇ chia cҳt ÿӏa Ejn, ÿinh SKi Yjo Fic căn cӭ NKing chiӃn, FKtnh

quyӅn Ngô Ĉunh DiӋm tә chӭc thêm quân Ĉӏnh 4Xin.(2) ĈӃn năm 1967, ÿӇ ÿӕi SKy

vӟi sӵ SKit triӇn Fӫa phong WUjo Fich Pҥng, ngăn chһn ÿinh SKi Fic cӱa khҭu hұu

cҫn SKta nam chiӃn khu Ĉ Yj trên tuyӃn quӕc lӝ 20, ÿӏch WKjnh lұp thêm quұn KiӋm

Tân Yj chi khu KiӋm Tân (bao gӗm Fҧ [m 3K~ 7~c QJjy nay).

Ĉӕi vӟi Fich Pҥng, trong NKing chiӃn chӕng 3Kip Yj thӡi NǤ ÿҫu chӕng 0ӻ,

Tân 3K~ Oj mӝt ÿӏa Ejn thuӝc huyӋn Xuân Lӝc(3). Năm 1964, ÿӇ mӣ rӝng Kjnh lang,

căn cӭ, Wҥo ÿӏa Ejn ÿӭng chân KRҥt ÿӝng cho lӵc lѭӧng WӍnh Yj ÿRjn hұu cҫn MiӅn 84

(năm 1966 trӣ WKjnh ÿRjn 814), Ban Fin sӵ WӍnh Long NKinh WKjnh lұp Fic H – tiӅn

thân Fӫa huyӋn Ĉӏnh 4Xin sau Qjy(4).

Sau hiӋp ÿӏnh PaRis (27 – 1 – 1973), WKing 10-1973, Trung ѭѫng &өc miӅn

Nam WKjnh lұp WӍnh căn cӭ Tân 3K~ mӣ ra mӝt ÿӏa Ejn chiӃn lѭӧc nӕi liӅn vӟi chiӃn

khu Ĉ (khu A), Nam Tây Nguyên Yj khu 6. 7Ӎnh căn cӭ Tân 3K~ bҩy giӡ gӗm Fy Fic

huyӋn: bҳc Tân Uyên (chiӃn khu Ĉ), huyӋn 3K~ *Lio Yj huyӋn Ĉӝc Lұp (gӗm 3 [m

Fӫa huyӋn % Ĉăng SKta Nam lӝ 14). ĈӃn WKing 11 - 1974 chuҭn Eӏ cho chiӃn Gӏch

Pa khô 1974 – 1975, Wҥo Ejn ÿҥp cho Fic binh ÿRjn FKӫ lӵc tiӃn công SKi vӥ Fic

tuyӃn SKzng WKӫ Fӫa ÿӏch ӣ SKta ÿông 6ji *zn, Trung ѭѫng &өc ÿiӅu FKӍnh Oҥi ÿӏa

Ejn WӍnh Tân 3K~, FKӍ Fzn Oҥi hai huyӋn Oj Ĉӏnh 4Xin Yj Ĉӝc Lұp.

Sau khi ÿҩt nѭӟc thӕng nhҩt, WKing 1-1976 WӍnh Tân 3K~ trӣ WKjnh huyӋn Tân

3K~ thuӝc WӍnh Ĉӗng Nai. ĈӃn năm 1988, WӍnh JLҧi thӇ Liên hiӋp ;t nghiӋp 600,

WKjnh lұp thêm 4 [m mӟi. HiӋn nay huyӋn Tân 3K~ gӗm Fy 16 [m, 1 WKӏ trҩn.(5)

Tân 3K~ Oj ÿӏa Ejn ÿӗi Q~i chuyӇn tiӃp giӳa cao nguyên Trung Bӝ Yj ÿӗng

bҵng Nam Bӝ, Fy ÿӝ cao trung Eunh tӯ 150 ÿӃn 200 Ppt so mһt biӇn, nҵm trong khu

vӵc JLy Pa; mӛi năm chia Ojm hai Pa: Pa nҳng tӯ WKing 10 ÿӃn WKing 4, Pa

2 Quân Ĉӏnh 4Xin gӗm hai tәng %unh Tuy Yj 7j Oji vӟi 21 Ojng. ĈӃn năm 1960, quұn Ĉӏnh 4Xin Fy 3 [m: Ĉӏnh 4Xin.

Ĉӗng HiӋp, Phѭѫng 7Kӑ.

3 Trong NKing chiӃn chӕng 3Kip, năm 1951, WӍnh 7Kӫ Biên WKjnh lұp huyӋn căn cӭ Ĉӗng Nai, trong ÿy bao gӗm Fic [m

Vƭnh An, % &Kip, /ê /ӏch.

4 7King 5-1971, Fy sӵ thay ÿәi vӅ tә chӭc chiӃn trѭӡng, huyӋn Ĉӏnh 4Xin Vit nhұp Fng huyӋn Xuân Lӝc thuӝc phân

khu %j 5ӏa.

1.10 Page 10

▲back to top

mѭa nӕi tiӃp tӯ WKing 5 ÿӃn WKing 10; nhiӋt ÿӝ trung Eunh 25,40 C (6); giӡ nҳng Eunh

quân trong năm 2155 giӡ; lѭӧng mѭa Eunh quân 3.148mm, JLy hѭӟng nam – tây bҳc

tӕc ÿӝ 12 Ppt/giây. Tân 3K~ Oj ÿӏa Ejn chuyӇn tiӃp, nҵm trong Yng KRҥt ÿӝng Fӫa

mӝt hӋ thӕng Q~i lӱa(7) ÿm ngѭng KRҥt ÿӝng Fich ÿây Kjng triӋu năm nên ÿҩt NKi ÿa

Gҥng, Fy thӇ chia Ojm 3 QKym FKtnh:

+ Ĉ̭t ph sa mͣi: Ĉѭӧc bӗi Wө bӣi hai con sông Ĉӗng Nai Yj La 1Jj (nay

không Fzn ÿѭӧc bӗi Wө nӳa do Wic Gөng Fӫa thiên nhiên Yj con ngѭӡi), chiӃm diӋn

Wtch NKRҧng 13% diӋn Wtch tӵ nnhiên Fӫa huyӋn. Ĉҩt phân bӕ trên hai ÿӏa hunh: Gӑc

sông Ĉӗng Nai, La 1Jj Yj Fic suӕi nhѭ 3K~ Lұp (7j /ji), 9ƭnh 3K~, %ju Sao, 3K~

Lâm; ÿӏa Kunh WUǊng thҩp SK sa sông Eӏ ngұp nѭӟc nhѭ Nam &it Tiên, 3K~ Lâm,

3K~ ĈiӅn, 3K~ %unh, 3K~ Hoa, ÿҩt Fy Pju nâu [im, nâu QKҥt, tѫi xӕp, JLju ÿҥm,

phân JLҧi hӳu cѫ khi mҥnh. Ĉây là nhóm ÿҩt WUҿ còn nhiӅu khҧ năng dinh dѭӥng (chӍ

nghèo lân) phù hӧp vӟi cây lúa nѭӟc và có nhiӅu khҧ năng tăng Yө.

+ Ĉ̭t ba dan: ChiӃm hѫn 60% ÿҩt tӵ nhiên cӫa huyӋn. Ĉây là loҥi ÿҩt do ph~n

xuҩt thҥch cӫa n~i lӱa tҥo nên vào kӹ ÿӋ tӭ, chӭa nhiӅu thành phҫn cy màu ÿӓ, chӫ

yӃu là oxít sҳt (F20), oxít nhôm (ALO). Do ÿó sӵ khác nhau vӅ tinh khRing (ÿông

nguӝi ӣ thӡi gian khác nhau), ÿӏa hình khác nhau..., ÿҩt ba dan có màu khҳc nhau

nhѭ nâu ttm, nâu ÿӓ, nâu vàng. Nhóm ÿҩt ba dan phân bӕ ӣ lâm trѭӡng Tân Ph~, Ph~

Lâm, Phú Thanh, Ph~ Lӝc, Ph~ Hoa, Ĉӏnh 4Xin, Phú Ngӑc, Ph~ Túc, Ph~ Cѭӡng,

Ph~ Lұp, 3K~ +za, ÿây là loҥi ÿҩt tӕt thích hӧp vӟi viӋc phát triӇn và quy hoҥch vng

chuyên canh các loҥi cây công nghiӋp dài nJjy, ngҳn ngày nhѭ cao su, cà phê, Pta,

hӗ tiêu, thuӕc li, ÿұu nành...

+ Ĉ̭t ÿen: Là nhóm ÿҩt ÿһc biӋt ӣ vng nhiӋt ÿӟi do ҧnh hѭӣng cӫa ÿi mҽ ba

dan, ÿá bӑt ba dan, có ÿӏa hình thҩp, phân bӕ ӣ Phú Hoa, Ph~ Hza, Lâm trѭӡng La

ngà rӯng Nam Cit Tiên. Ĉây là loҥi ÿҩt nhiӅu tiӅm năng dinh dѭӥng, giàu mn, rҩt

nhiӅu lân, thtch hӧp vӟi các loҥi cây hӑ ÿұu, cây lҩy hҥt, quҧ. Ĉҩt có khҧ năng quy

5 7King 4-1988, Ӫy ban nhân dân WӍnh Ĉӗng Nai cҳt [m 3K~ /ê giao vӅ cho WKӏ [m 9ƭnh An. HuyӋn Tân 3K~ gӗm Fic [m:

3K~ Lâm. 3K~ Thanh, 3K~ %unh, 3K~ Lӝc, 3K~ /ê, 3K~ Hoa, 3K~ Hoa, 3K~ 1Jӑc, 3K~ Cѭӡng, 3K~ ĈiӅn, 3K~ 7~c, Suӕi

Nho, 3K~ +za, WKӏ trҩn Ĉӏnh 4Xin, 4 [m mӟi lұp Oj: 3K~ An, 1~i Tѭӧng, Nam &it Tiên, Ĉak-Lua.

6 NhiӋt ÿӝ Eunh quân ÿo ÿѭӧc ӣ 7j /ji: Pa khô (WKing 4) Oj 27,30C, WKing nhiӋt ÿӝ thҩp (thang1) Oj 23,90C.

7 Nhѭ Q~i &~i, Q~i 9} '}ng, ÿӗi KiӋm Tân, Q~i 6yc Lu, ÿӗi 1Jӑc, ÿӗi /ҥc Sѫn, Q~i Gia Nhang...

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

hoҥch thành vng chuyên canh cho năng suҩt cao các loҥi cây công nghiӋp ngҳn

nJjy nhѭ ÿұu nành, hӗ tiêu, thuӕc lá...

Tân Phú có diӋn tích rӯng khá lӟn (115.038 hecta), nhѭng do hұu quҧ chiӃn

tranh và sӵ khai thác thiӃu quy hoҥch (tӯ sau năm 1975), hiӋn nay diӋn diӋn Wtch

rӯng còn lҥi 112.736 hecta.(8) chҥy dӑc theo sông Ĉӗng Nai, sông La Ngà giáp ÿӃn

huyӋn Ĉa Oai (tӍnh Lâm Ĉӗng) ra Ĉӗng Phú (tӍnh Sông Bé). Ĉҩt rӯng chӫ yӃu là

phêralit nâu ÿӓ, vàng xám phát triӇn trên ÿi ba dan, ÿҩt phù sa cә.

Rӯng Nam Cát Tiên nҵm ӣ phía bҳc huyӋn Tân Phú giáp cao nguyên tӍnh Lâm

Ĉӗng ӣ phía thѭӧng nguӗn cic suӕi lӟn nhѭ Samách, Satapok. Dagnh (ÿә ra sông

Ĉӗng Nai). Ĉây là mӝt khu rӯng nguyên sinh nhiӋt ÿӟi thѭӡng ҭm, cy tác dөng rҩt

lӟn trong viӋc bҧo vӋ môi trѭӡng sinh thái. Tháng 7-1978, Hӝi ÿӗng Bӝ trѭӣng ÿã ra

quyӃt ÿӏnh công nhұn Nam Cát Tiên là khu rӯng cҩm quӕc gia. Nhѭ vұy Nam Cát

Tiên là mӝt trong 17 khu rӯng cҩm trong hӋ sinh thái rӯng cӫa cҧ nѭӟc.(9)

Rӯng Nam Cát Tiên là mӝt tài sҧn vô giá cӫa quӕc gia. Theo sӕ liӋu ÿiӅu tra

năm 1977 cӫa Bӝ Lâm nghiӋp, rӯng Nam Cit Tiên có 186 loҥi thӵc vұt gӛ và cây

thuӕc. Gӛ quý có gõ ÿӓ, gõ mұt, cҭm lai, trҳc, căm xe... trong rӯng còn có khu bҵng

lăng thuҫn chӫng rӝng hàng trăm hecta vӟi hai loҥi bҵng lăng trҳng, băng lăng cѭӡm,

có cây to tӯ 5 ÿӃn 10 ngѭӡi ôm không khép gӕc. VӅ ÿӝng vұt, rӯng Nam Cát Tiên rҩt

phong ph~ vӟi 29 bӝ, 78 hӑ, 204 loài khác nhau. Nhӳng loҥi thú lӟn quý hiӃm Fy voi,

hә, báo, gҩu, bò rӯng, tê ngѭ, heo rӯng, nai, nhiӅu loҥi chim quý nhѭ công, trƭ bҥc và

hàng chөc loài bz sát khác.

Rӯng Nam Cát Tiên nҵm trên nhiӅu dҥng ÿӏa hình (bұc thӅm sông, ÿӗi thҩp,

ngұp lҫy...) do ÿó tҥo nên nhiêu cҧnh quan ÿһc sҳc nhѭ thác Trӡi, rӯng bҵng lăng

thuҫn chӫng, nhӳng bàu Sâu, bàu Thái Dѭѫng, sân Chim...

Tân Phú còn có ÿá chӗng ӣ Ĉӏnh Quán cy tuәi tӯ 110 ÿӃn 134 triӋu năm nҵm

dӑc hai bên quӕc lӝ 20. Ĉã chӗng Tân Phú có quy mô tҥo dáng hѫn hҷn so vӟi núi

8 Trong ÿy rӯng JLju NKRҧng 12.500 hecta, rӯng hӛn giao NKRҧng 28.189 hecta, rӯng lô ô thuҫn ORji thân to tӯ 7 ÿӃn 10

cm Oj 16.374 hecta.

9 Nam &it Tiên hiӋn nay Oj mӝt trong 287 khu Eҧo tӗn sinh quyӇn trên thӃ giӟi. Theo sӕ liӋu ÿiӅu tra Fӫa Bӝ lâm

nghiӋp, diӋn Wtch rӯng Nam &it Tiên 38.600 hecta, diӋn Wtch cҫn Eҧo vӋ 36.000 hecta.

2.2 Page 12

▲back to top

Tô Thӏ, hzn Trӕng Mái, hòn Vӑng Phu...

Trên ÿӏa bàn huyӋn có hai con sông lӟn chҧy qua. Sông Ĉӗng Nai bҳt nguӗn tӯ

cao nguyên Lâm Viên (Di Linh tӍnh Lâm Ĉӗng), ÿoҥn chҧy qua Tân Phú dài 58 km,

lѭu lѭӧng bình quân 484 mét khӕi/giây. Sông La Ngà bҳt nguӗn tӯ núi Chӭa Chan

(huyӋn Xuân Lӝc) ÿә vào sông Ĉӗng Nai; ÿoҥn chҧy qua huyӋn dài 65 km, lѭu

lѭӧng bình quân 144 mét khӕi/giây. Ngoài ra huyӋn còn nhiӅu suӕi lӟn, nhӓ nhѭ suӕi

Son, suӕi Rҥc, Tam Bung, SaPich, Ĉa Tôn... Nhӳng sông suӕi này tҥo nên nguӗn

nѭӟc lӟn phөc vө cho ÿӡi sӕng và tѭӟi tiêu trong nông nghiӋp, trong ÿó suӕi Ĉa Tôn

ÿm ÿѭӧc cҧi tҥo thành hӗ chӭa nѭӟc và ÿã ÿѭa vào phөc vө sҧn xuҩt.(10)

VӅ khoáng sҧn, Tân Phú có ÿҩt Vpt ӣ các xã Phú Túc, Phú Cѭӡng, Ph~ Lұp,

Phú ĈiӅn trӳ lѭӧng khá lӟn, có ÿӫ khҧ năng xây dӵng nhà máy sҧn xuҩt vұt liӋu xây

dӵng.(11) Tân Phú còn có ÿá vôi kӃt tӫa ӣ xã Phú Lâm (cây sӕ 136) cách quӕc lӝ 20

khoҧng 6 km vӅ hѭӟng ÿông bic, trӳ lѭӧng 500 ngjn tҩn, hàm lѭӧng vôi khá cao

(chiӃm 49%), có thӇ khai thác làm vôi Eyn trong nông nghiӋp và sҧn xuҩt xi măng

trong công nghiӋp. Than bùn ӣ xã Phú Bình vӟi trӳ lѭӧng 500 ngàn tҩn ÿang ÿѭӧc

khai thác làm chҩt ÿӕt.

Qua công tác khҧo cә ӣ mӝt sӕ khu vӵc thuӝc huyӋn Tân Phú (ҩp Thanh Bình,

BӃn Nôm xã Phú Cѭӡng, chùa Quang HiӅn xã Phú Ngӑc), các nhà khҧo cә và nhân

dân ÿӏa phѭѫng ÿã phát hiӋn vұt bҵng ÿá, gӕm nhѭ lѭӥi cuӕc ÿá, nhӳng lѭӥi ruu ÿá,

bàn mài ÿá, nhӳng mҧnh gӕm cә, vòng ÿeo tay...(12) Nhӳng hiӋn vұt này mang ÿҫy ÿӫ

ÿһc ÿiӇm nhӳng di vұt thuӝc văn hya tiӅn sӱ Ĉӗng Nai. ĈiӅu này chӭng tӓ rҵng cách

ÿây tӯ 4.000 năm ÿӃn 2.000 năm, Tân Phú ÿã là ÿӏa bàn cѭ trú hoҥt ÿӝng cӫa ngѭӡi

xѭa, chӫ nhân ÿã sáng tҥo nên nӅn văn hoá cә Ĉӗng Nai. ĈiӇm cҫn ghi nhұn là nhӳng

10 Hӗ Ĉa Tôn Fy sӭc chӭa 18 triӋu Ppt khӕi, Fy NKҧ năng tiêu tѭӟi cho 1.500 hecta ÿҩt.

11 Ĉҩt Vpt 3K~ 7~c phân bӕ trên 400 hecta vӟi ÿӝ Gji 2 km NKi әn ÿӏnh. 7Kjnh phҫn FKӫ yӃu ÿҩt Vpt trҳng [im Fy lүn

nhӳng vӋt Vpt ÿӓ pha lүn tt Fit Pӏn, trӳ lѭӧng 13.500.000 Ppt khӕi.

12 Khu vӵc ҩp I Cây *io II Wum thҩy mӝt lѭӥi cuӕc ÿi, 4 Uuu ÿi Fy vai Gji.

- Khu vӵc ҩp Thanh %unh, %pn N6m [m 3K~ Cѭӡng Wum thҩy 3 lѭӥi Uuu ÿi.

- Khu vӵc ÿӗi III (ranh 2 ҩp Thanh Giang I Yj Thanh %unh) Wum thҩy mӝt sӕ Pҧnh gӕm cә Yj Ejn Pji ÿi.

- Khu vӵc FKa Quang HiӅn ([m 3K~ 1Jӑc) Wum thҩy 2 lѭӥi Uuu tӭ JLic Yj Yji Pҧnh gӕm, 2 SKic vұt Ojm bҵng ÿi Wtm

Pju ÿen (trong ÿy Fy mӝt chiӃc Fzn nguyên). 9zng Fzn nguyên Fy ÿѭӡng Ntnh trung Eunh 10 cm, ÿѭӡng Ntnh lӛ Yzng

2.3 Page 13

▲back to top

di chӍ thuӝc thӡi tiӅn sӱ tìm thҩy tҥi Tân Phú không có quy mô lӟn nhѭ ӣ Xuân Lӝc

hoһc ӣ hҥ nguӗn sông Ĉӗng Nai. Nhӳng di chӍ này thuӝc dҥng cѭ trú ngҳn hҥn vӟi

tҫng văn hóa tích tө ít. Phҧi chăng ÿһc ÿiӇm này có liên quan ÿӃn môi trѭӡng sinh thái

cә: Thӡi tiӅn sӱ, Tân Phú chѭa hӝi ÿӫ ÿiӅu kiӋn cҫn thiӃt cho cuӝc sӕng dài ngày cӫa

con ngѭӡi.

Tҥi Ĉӗng Bѫ (Ph~ Lê), mӝt kiӃn trúc bҵng Jҥch mӛi chiӅu hѫn 4 mét ÿã ÿѭӧc

phát hiӋn (gҥch xây cӥ 32 cm x 7,5 cm x 16 cm). Vách hӕ cӫa kiӃn trúc ÿѭӧc xây

bҵng 6 lӟp gҥch, ÿӝ sâu 0,8 mpt, gҫn trung tâm hӕ ÿѭӧc lát bҵng ÿá thҥch anh. Khi

ÿào kiӃn trúc này, ngѭӡi ta tìm thҩy mӝt cánh tay cҫm con ӕc ÿѭӧc tҥo bҵng ÿá, mӝt

cә bunh bҵng gӕm, mӝt trө ÿá mài nhҹn và hai tҩm ÿi.(13)

Ĉӗng Bѫ là di tích kiӃn trúc ÿҫu tiên Wum thҩy ӣ Ĉӗng Nai, có khҧ năng nҵm

trong hӋ thӕng Fic di Wtch kiӃn trúc gҥch ÿѭӧc xây dӵng vào nӱa năm sau thiên niên

kӹ I sau Công nguyên, có quan hӋ ÿӃn nӅn văn hóa Óc Eo ӣ Nam Bӝ và văn hóa

Chămpa ӣ Trung Bӝ.

Vào tháng 5-1987, nhӳng nhà NKҧo cә lҥi phát hiӋn gҫn WUө sӣ Ӫy ban nhân dân

xã Phú Lý cách 7 km hѭӟng tây bҳc di tích “MiӉu Con Chӗn”, mӝt kiӃn trúc có niên

ÿҥi tѭѫng ÿѭѫng di tích kiӃn trúc gҥch ӣ Ĉӗng Bѫ. “MiӉu Con Chӗn” là nѫi thiêng

liêng cӫa ngѭӡi dân tӝc Châu Ro.

Tӯ nhӳng phát hiӋn khҧo cә trên ta thҩy Tân Ph~ là ÿӏa bàn có ngѭӡi sinh sӕng

tӯ lâu ÿӡi và là ÿӏa bàn cѭ trú cӫa ngѭӡi dân bҧn ÿӏa là Châu Ro.

Dân sӕ huyӋn Tân Phú NKRҧng 204.554 ngѭӡi, mұt ÿӝ dân sӕ phân bӕ không

ÿӅu khoҧng 110 ngѭӡi/km2 ,(14) ÿa sӕ sӕng tұp trung hai bên quӕc lӝ 20. Trên ÿӏa bàn

3,9 cm Fy nhiӅu vӃt ÿөc; SKҥm vi Fic vӃt ÿөc Fy ÿѭӡng Ntnh rӝng 5 cm. Hai mһt SKic vұt ÿѭӧc Pji Oing sѫ Vji, Fy Kunh

Yzng WUzn, Fic Uua Fzn nhiӅu vӃt JKq ÿӁo. ChiӅu Gjy SKic vұt NKRҧng 1,3 cm.

13 Di Wtch Ĉӗng Bѫ Fich sông Ĉӗng Nai 9 km, 11016 Yƭ ÿӝ Eic, 1070,6 kinh ÿӝ ÿông. Khu ÿҩt ÿѭӧc ÿjo cao hѫn xung

quanh mӝt Ppt Kunh gҫn vuông. 3Kta Eic bên Jyc Fӫa Jz ÿҩt Oj kiӃn WU~c xây Jҥch.

Ĉҫu năm 1985, mӝt nông dân ÿm cҩt QKj trên Jz Qjy Yj lҩy Jҥch Oyt sân phѫi.

- Hai tҩm ÿi mô65t tҩm Kunh vuông 60 cm x 60 cm, mӝt mһt Pji nhҹn, mӝt mһt Fzn nhiӅu vӃt ÿөc Wҥo WKjnh mһt phҷng

Gjy NKRҧng 12 cm.

- Tҩm ÿi thӭ hai Ntch thѭӟc 1,5 m x 0,34 cm, Gjy 9 cm ÿөc Yj Pji nhҹn Fҧ hai mһt.

14 Năm 1979, d6an sӕ Tân 3K~ 153.380 ngѭӡi, mұt ÿӝ 61 ngѭӡi/km2 Năm 1984, dân sӕ Tân 3K~ 185.420 ngѭӡi, mұt ÿӝ

71 ngѭӡi/km2.

2.4 Page 14

▲back to top

huyӋn có 13 dân tӝc sinh sӕng, trong ÿó ngѭӡi dân tӝc kinh chiӃm ÿa sӕ (15) Ĉҥi hӝ

phұn nhân dân là nông dân trӗng lúa nѭӟc, canh tác các loҥi cây hoa màu, cây công

nghiӋp nhѭ mía, ÿұu các loҥi, thuӕc lá, cà phê, bҳp ..., ngoài ra czn mӝt bӝ phұn là

công nhân ӣ nông trѭӡng cao su Túc Trѭng. VӅ Wtn ngѭӥng, huyӋn có 3 tôn giáo lӟn

vӟi hàng chөc nhà nguyӋn, nhà thӡ, chùa, tӏnh xá, tӏnh thҩt: thiên chúa giáo chiӃm

51% dân sӕ, Phұt giáo chiӃm 40%, và tin lành. Sӕ dân còn lҥi mang tín ngѭӥng

truyӅn thӕng dân tӝc, thӡ cúng ông bà, tә tiên, trӑng vӑng nhӳng ngѭӡi tiӃt QJKƭa.

Trѭӟc cách mҥng tháng Tám 1945, trong kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp, Tân Phú

czn là vng rӯng rұm, hoang vu, rӯng ra giáp quӕc lӝ 20. Dân cѭ chӫ yӃu là dân tӝc

Châu Ro, Mҥ, Stiêng(16) sӕng theo lӕi du canh, du cѭ, săn bҳn, hái lѭӧm, trӗng tӍa,

cuӝc sӕng vҩt vҧ không әn ÿӏnh. Tӯ ÿҫu thӃ kӹ 20, nhiӅu ÿӗng bào dân tӝc làm thuê

cho cic tay chӫ be tӯ Sài Gzn vӅ khai thác cây rӯng, hoһc làm công nhân khai thác

rӯng cho công ty lâm nghiӋp kӻ nghӋ Biên Hòa (BIF), hoһc phu làm ÿѭӡng cho

3Kip.

15 Ngѭӡi Hoa, 1ng 24.203, Choro 2630, 0ҥ 2475, Stiêng 352, Chăm 1, Khmer 203, 7jy 9125, K’ho 13, Sa ray 18,

Mѭӡng 1432, Thә 250.

16 Dân tӝc Châu Ro, 0ҥ, Stiêng ÿӅu Gng ngӳ hӋ Mon Khmer nhѭng không FKӏu ҧnh hѭӣng Fӫa Ҩn Ĉӝ.

Tên tӵ Jӑi Fӫa dân tӝc Châu Ro Oj Charau Jro, trong ÿy Chrau Fy QJKƭa Oj ngѭӡi hay QKym ngѭӡi, Jro Oj danh tӯ FKӍ

cӝng ÿӗng Fӫa Kӑ tӝc danh Oj Chrau. Jro Fzn gҳn liӅn vӟi tên Jӑi mӝt giӕng O~a nӃp cә truyӅn Pj ÿӗng Ejo WKtch gieo

trӗng Oj n’hpal chrau-Jro (nӃp Fii hay nӃp Pҽ). &ic dân tӝc Qjy mang Wtn ngѭӥng ÿa thҫn Yj Fy văn Kya mang ÿһc trѭng

riêng. HiӋn nay, ÿѭӧc chtnh quyӅn Yj Fic ÿRjn thӇ JL~p ÿӥ, hҫu hӃt Fic dân tӝc trong huyӋn ÿӅu ÿm ÿӏnh cѭ, ÿӏnh canh,

nhiӅu Kӫ Wөc ÿm Eӏ ORҥi Eӓ. NhiӅu ÿӗng Ejo dân tӝc ÿm trӣ WKjnh Wtn ÿӗ Thiên &K~a *Lio, Tin /jnh.

2.5 Page 15

▲back to top

Năm 1908, thӵc dân Pháp thành lұp công ty cao su Ĉӗng Nai (Les Caouchoues

du Donai - gӑi tҳt là (LCD) gӗm có 3 ÿӗn ÿiӅn cao su, trong ÿó có Túc Trѭng (trӗng

cao su tӯ 1907). Công nhân hҫu hӃt là dân mӝ (contra) tӯ miӅn Trung, miӅn Bҳc vào.

Cuӝc sӕng cӫa hӑ vô cùng vҩt vҧ, cӵc nhӑc, bӣi bӏ thӵc dân tѭ bҧn bóc lӝt nһng nӅ.

Tӯ năm 1954, dân sӕ cӫa huyӋn không ngӯng tăng lên theo cѫ hӑc. Hàng ngàn

ÿӗng bào di cѭ tӯ miӅn Bҳc vào ÿѭӧc chính quyӅn Sài Gòn ÿӏnh cѭ theo dӑc quӕc lӝ

20 (tұp trung ӣ 3 xã Phú Lâm, Phú Thanh, Ph~ Bình). Ngѭӡi dân tӝc Hoa Nng tӯ

Móng Cái, Quҧng Ninh vào tӯ năm 1954, 1955 sӕng chӫ yӃu ӣ vùng Trҧng Bom,

Bàu Hàm (Thӕng Nhҩt). Do yêu cҫu cӫa cuӝc sӕng, hӑ phát triӇn vӅ hѭӟng Ĉӏnh

Quán, lao ÿӝng cҫn cù, khai hoang, phá rӯng ÿӇ canh tác nông nghiӋp, sӕng quҫn cѭ

tҥi Phú Hoa, Phú Lӝc.

2.6 Page 16

▲back to top

Sau Ĉӗng Khӣi 1960, do bӏ ÿӏch ÿàn áp, khӫng bӕ, nhiӅu ÿӗng bào tӯ miӅn

Tây Nam Bӝ, miӅn Trung ÿã bӓ vào sinh sӕng ӣ Ĉӏnh Quán, có ngѭӡi trӣ thành công

nhân cao su, nhѭng ÿa sӕ sӕng vӟi nghӅ nông, làm rүy bái. Trong thành phҫn cҩu tҥo

dân cѭ cӫa huyӋn còn phҧi kӇ ÿӃn ÿӗng bào Khmer tӯ Kam-pu-chia vӅ tӯ năm 1970;

ÿӗng bào tӯ các vùng căn cӭ, giҧi phóng ӣ Bà Rӏa - Long Khánh bӏ ÿӏch xúc tát ÿѭa

vӅ Ĉӏnh Quán ÿӇ cách ly vӟi cách mҥng.

Tӯ sau ngày miӅn Nam hoàn toàn ÿѭӧc giҧi phóng, huyӋn Tân Phú hình thành.

Theo lӡi kêu gӑi cӫa Ĉҧng và nhà nѭӟc ÿi xây dӵng vùng kinh tӃ mӟi, ÿông ÿҧo

ÿӗng bào tӯ miӅn Bҳc, miӅn Trung, thành phӕ Hӗ Chí Minh, Biên Hòa... và các tӍnh

bҥn ÿã vӅ ÿây lұp nghiӋp làm cho dân sӕ cӫa huyӋn tăng nhanh.

Vӟi nhӳng thành phҫn cҩu tҥo dân cѭ phӭc tҥp và rӝng, Tân Ph~ là hình ҧnh

mӝt nѭӟc ViӋt Nam thu nhӓ vӟi nhiӅu dân tӝc, nhiӅu tӍnh thành khҳp miӅn ÿҩt nѭӟc

vӅ chung tay góp sӭc xây dӵng ÿӏa phѭѫng.

Trong nhӳng năm trѭӟc 30-4-75, chính sách ÿӏnh cѭ ÿӗng bào tӯ miӅn Bҳc

vào, chtnh sách cho tѭ sҧn, sƭ quan quân ÿӝi, viên chӭc ngөy quyӅn khai thác rӯng,

khҭn hoang ӣ Ĉӏnh Quán ÿã có tác ÿӝng nhiӅu mһt vӅ ÿӡi sӕng kinh tӃ, văn hóa, xã

hӝi ӣ ÿӏa phѭѫng. Tҫng lӟp trung nông, phú nông xuҩt hiӋn, sҧn xuҩt nông nghiӋp

trên ÿӏa bàn huyӋn phát triӇn mang Wtnh chҩt sҧn xuҩt hàng hóa. ViӋc tăng dân sӕ ÿӝt

ngӝt nhiӅu ÿӧt, nhiӅu nguӗn làm cho công tác xây dӵng cѫ sӣ cách mҥng ӣ huyӋn

gһp nhiӅu khó khăn. Ngѭӧc lҥi, nhiӅu quҫn chúng tӕt là cѫ sӣ cách mҥng, có cҧm

Wunh vӟi cách mҥng tӯ các nѫi tө vӅ ÿӏa phѭѫng cǊng bә sung thêm lӵc lѭӧng cӫa

huyӋn.

Tân Phú là ÿӏa bàn rӯng núi, tiӃp giáp vӟi Tây nguyên, cӵc nam Trung bӝ, gҳn

liӅn vӟi căn cӭ chiӃn khu Ĉ (khu A trong chӕng Mӻ), lҥi có ÿѭӡng 20 nӕi liӅn Sài

Gzn - Biên Hza lên Tây nguyên nên có vӏ trí chiӃn lѭӧc quan WUӑng. Trong kháng

chiӃn chӕng Mӻ, lӵc lѭӧng ÿӏch ngoài chӫ lӵc ngөy, bҧo an... czn có quân viӉn chinh

Mӻ thѭӡng xuyên càn quét hành quân Wum diӋt lӵc lѭӧng cách mҥng. Chúng tә chӭc

trên ÿӏa bàn này hai quұn, hai chi khu quân sӵ Ĉӏnh Quán, KiӋm Tân và mӝt yӃu khu

2.7 Page 17

▲back to top

Túc Trѭng ÿӇ kӅm kҽp ÿánh phá phong trào cách mҥng, giӳ ÿѭӡng giao thông chiӃn

lѭӧc (quӕc lӝ 20), ÿánh phá vào căn cӭ chiӃn khu Ĉ, phá kho tàng, cӱa khҭu hұu cҫn,

hành lang vұn chuyӇn chiӃn lѭӧc cӫa ta tӯ chiӃn khu Ĉ vӅ hѭӟng ÿông nam ra biӇn

ÿông.

Trѭӟc cách mҥng tháng Tám 1945, thӵc dân tѭ bҧn Phip không chӍ quan tâm

ÿӃn viӋc khai thác rӯng và cao su ӣ Tân Phú. Sau Nam KǤ khӣi nghƭa (23-11-1940),

thӵc dân Phip ÿã xây dӵng khu rӯng núi Tà Lài thành mӝt nhà tù lӟn (căng Tà Lài)

ÿӇ giam cҫm nhӳng ÿҧng viên cӝng sҧn, ngѭӡi yêu nѭӟc.

Tháng 3-1941, ÿӗng bào dân tӝc Châu Ro ӣ Tà Lài ÿã giúp ÿӥ tҥo ÿiӅu kiӋn

phѭѫng tiӋn giúp các ÿӗng chí Trҫn Văn Giàu, Tô Ký... vѭӧt QJөc Tà Lài trӣ vӅ Sài

Gzn hoҥt ÿӝng, xây dӵng cѫ sӣ, khôi phөc phong trào cách mҥng chuҭn bӏ cho cách

mҥng WKing Tim thành công.

Trong kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp xâm lѭӧc, công nhân cao su Túc

Trѭng, ÿӗng bào dân tӝc ӣ Võ Dõng, Lý /ӏch, B Chip ÿӅu bҩt hӧp tác vӟi giһc.

Ĉӗng bào tham gia phong trào “phá hoҥi ÿӇ kháng chiӃn”, thoát ly tham gia bӝ ÿӝi,

du kích, vӅ vùng căn cӭ xây dӵng làng xã chiӃn ÿҩu, tiӃp tӃ ӫng hӝ nuôi quân. Ĉһc

biӋt, trong ÿӗng bào dân tӝc Châu Ro ӣ Võ Dõng, Lý Lӏch, ÿӗng bào Stiêng, B

Chip ÿã xây dӵng ÿѭӧc chi bӝ Ĉҧng Cӝng Sҧn ViӋt Nam ÿӇ lãnh ÿҥo ÿӗng bào

kháng chiӃn.(17)

NhiӅu ÿӗng bào dân tӝc Châu Ro, Stiêng ÿã trӣ thành chiӃn Vƭ trinh sit dǊng

cҧm cӫa tiӇu ÿoàn vұn tҧi chiӃn lѭӧc 320 (cӫa Phân liên khu miӅn Ĉông). Công nhân

cao su ÿӗn ÿiӅn Túc Trѭng, ÿӗng bào dân tӝc ӣ Võ Dõng, Lý Lӏch... ÿã góp nhiӅu

lѭѫng thӵc, tҥo ÿiӅu kiӋn ÿӇ chi bӝ 10 Biên Hza chuyӇn quân bí mұt tӯ chiӃn khu Ĉ

vӅ quӕc lӝ 20 làm nên chiӃn thҳng La NJj vang dӝi (ngày l-3-1948).

“ChiӃn khu Ĉ còn, Sài Gzn mҩt”. Ĉy Oj nӛi ám ҧnh lo sӧ Fӫa ngөy quyӅn Sài

Gòn. Chính Yu thӃ, ngay thӡi kǤ ÿҫu chӕng Mӻ, ÿӏch ÿã tә chӭc nhiӅu chiӃn dӏch,

nhiӅu cuӝc hành quân càn quét vào Mã Ĉà, vùng ÿӗng bào dân tӝc Bù Chip, Lý Lӏch

17 Chi bӝ 9} '}ng WKjnh lұp năm 1947.

Chi bӝ /ê /ӏch WKjnh lұp năm 1949.

2.8 Page 18

▲back to top

ÿӇ truy Wum lӵc lѭӧng cách mҥng, phá sҧn xuҩt Fӫa ta.

CǊng ngay thӡi kǤ ÿҫu kháng chiӃn chӕng Mӻ, “Mã Ĉà sѫn cѭӟc anh hng tө”

ÿã trӣ thành mӝt trung tâm căn cӭ ÿӏa ӣ miӅn Ĉông Nam Bӝ, nѫi hình thành lӵc

lѭӧng vǊ trang ÿҫu tiên cӫa MiӅn. Ĉӗng Ejo dân tӝc ӣ B Chip, Lý Lӏch, Tà Lài

trong suӕt 30 năm chiӃn tranh giҧi phóng luôn luôn bám rӯng, bim Fich mҥng, ÿói no

cùng cán bӝ, chiӃn sƭ, vӯa chiӃn ÿҩu, vӯa phөc vө chiӃn ÿҩu(18).

ChiӃn tranh càng ác liӋt, ÿӏa bàn Tân Phú càng cy vӏ trt quan trӑng hѫn. Tӯ

năm 1965, Tân Phú là nѫi ÿӭng chân hoҥt ÿӝng thѭӡng xuyên liên tөc cӫa ÿoàn hұu

cҫn MiӅn 84 (tӯ 1966 là ÿoàn 814); là hành lang vұn chuyӇn chiӃn lѭӧc tӯ ChiӃn khu

Ĉ vӅ Bà Rӏa - Long Khánh; nѫi tҥo nên nhӳng trұn chiӃn thҳng giao thông lӟn cӫa

quân giҧi phóng trên quӕc lӝ 20.

Trong chiӃn dӏch mùa khô 1974 – 1975, Mà Ĉà, Vƭnh An... là nѫi ÿӭng chân

chӍ ÿҥo cӫa Khu ӫy miӅn Ĉông Nam Bӝ, nѫi cung cҩp hұu cҫn, ÿӏa bàn tұp kӃt,

chuyӇn quân cӫa chӫ lӵc tӯ ChiӃn khu Ĉ vѭӧt sông Ĉӗng Nai phát triӇn tiӃn công vӅ

phía ÿông Sài Gzn. VӅ cuӕi cuӝc chiӃn tranh, Tân Phú là trұn ÿӏa tiêu diӋt gӑn chiӃn

ÿoàn 52 sѭ 18 ngөy góp phҫn to lӟn trong thҳng lӧi cӫa ChiӃn dӏch Xuân Lӝc (tӯ 9-4

ÿӃn 21-4-1975). Ĉây cǊng là huyӋn ÿҫu tiên cӫa tӍnh Ĉӗng Nai ÿѭӧc giҧi phóng hoàn

toàn.

Phong trào cách mҥng huyӋn Tân Phú do ÿһc ÿiӇm riêng, tuy phát triӇn chұm

hѫn so vӟi các ÿӏa phѭѫng khác trong tӍnh nhѭng ÿӅu và liên tөc. Nhӳng ÿӏa danh La

Ngà, ҩp Cây Xăng, Thái Hòa (Ph~ Túc), xã 110, 116, 125, Tam Bung, Thuұn Tùng,

Cao Cang, Gia Canh, Tà Lài, Bù Chip, Lý Lӏch... ÿã ÿi vào lӏch sӱ cách mҥng Ĉӗng

Nai. Tân Phú là nѫi sҧn sinh ra ÿӝi du kích dân tӝc Châu Ro xã Phú Túc làm kҿ ÿӏch

khiӃp sӧ; là quê hѭѫng cӫa ÿӗng chí ĈiӇu XiӇn ÿҥi biӇu Quӕc hӝi nѭӟc ViӋt Nam

Dân Chӫ Cӝng Hòa khóa ÿҫu tiên cӫa tӍnh Biên Hza (cǊ), quê hѭѫng ÿӗng chí ĈiӇu

Cҧi - anh hùng lӵc lѭӧng vǊ trang nhân dân ViӋt Nam.

Chi bӝ % &Kip WKjnh lұp năm 1951.

18 Trong 30 năm NKing chiӃn, trong ÿӗng Ejo Châu Ro Fy 40 ÿҧng viên,4 liӋt Vƭ. &y 3 ÿӗng FKt phân khu ӫy viên, WӍnh

ӫy viên, 2 SKy FKӫ Wӏch Ӫy ban NKing chiӃn Kjnh FKinh huyӋn, 2 ÿҥi ~y quân ÿӝi, 2 liӋt Vƭ, trong ÿy 1 anh Kng lӵc

lѭӧng YǊ trang.

Trong ÿӗng Ejo Stiêng Fy 16 ÿҧng viên, 2 huyӋn ӫy viên, 4 liӋt Vƭ, 2 GǊng Vƭ diӋt 0ӻ, 1 GǊng Vƭ diӋt Piy bay.

2.9 Page 19

▲back to top

Chѭѫng mӝt

&+ËN NĂM .+ÈNG CHIӂN CHӔNG 3+ÈP

Nhͷng năm ÿ̯u kháng chi͇n (1945- 1947).

Cuӝc sӕng mӟi bҳt ÿҫu tӯ cuӝc cách mҥng tháng Tám vƭ ÿҥi lan tӓa khҳp cic

xóm, ҩp, buôn sóc. Tӯ nhӳng phӕ chӧ rҧi rác dӑc quӕc lӝ 20 ÿӃn tӯng làng công nhân

cao su, ÿӃn nhӳng sóc ÿӗng bào Thѭӧng ҭn trong thung sâu tҩt thҧy ÿӅu bӯng khӣi

mӝt bҫu không khí mӟi: Ĉӝc lұp và tӵ do. Ӫy ban nhân dân cách mҥng xm, ӫy ban

công nhân ÿӗn ÿiӅn, cic tә chӭc mһt trұn ÿoàn thӇ vӯa ÿѭӧc thành lұp hӕi hҧ hҳt tay

vào xây dӵng xã hӝi mӟi. Tә chӭc thanh niên TiӅn phong biӃn thành tә chӭc vǊ trang

cách mҥng. Các ÿӝi viên tӵ vӋ chiӃn ÿҩu ngày ÿêm ra sӭc luyӋn tұp quân sӵ, tuҫn tra

canh gác, giӳ gìn thành quҧ cách mҥng vӯa giành ÿѭӧc.

Nhӳng ngày cuӕi tháng tám, ÿҫu tháng chín năm 1945 trôi ÿi nhanh chóng.

Nguy cѫ mӝt cuӝc chiӃn tranh mӟi ÿang kpo ÿӃn gҫn. Và, tiӃng súng gây hҩn mӣ ÿҫu

cuӝc chiӃn tranh xâm lѭӧc lҫn thӭ hai cӫa thӵc dân Pháp nә ra ӣ Sài Gòn cùng vӟi

lӡi kêu gӑi cӫa Ӫy ban kháng chiӃn Nam Bӝ nhѭ mӝt cѫn gió mҥnh thәi lan vӅ Tân

Phú.

Sau khi chiӃm thӏ xã Biên Hòa, ngày 30-10-1945, quân Pháp kéo lên chiӃm

ÿóng ngã ba Dҫu Giây và tӯ ÿҩy chúng tiӃp tөc chiӃm ÿánh thӏ trҩn Xuân Lӝc. TiӃng

súng kháng chiӃn cӫa quân và dân Biên Hòa, Xuân Lӝc ngày mӝt dӝi vӅ gҩp Jip.

TKӏ trҩn Xuân Lӝc rѫi vào tay quân xâm lѭӧc. Mӝt sӕ cin bӝ ÿҧng, chính

quyӅn, mһt trұn huyӋn Xuân Lӝc U~t vӅ Thӑ Vӵc, sông La NJj xây dӵng căn cӭ. Cic

ÿӗng chí Ngô Ngӑc Liên, Lê Văn Vұn, Ngô TiӃn... cùng nhiӅu cin bӝ khác tӓa vӅ các

xã ҩp tuyên truyӅn, xây dӵng lӵc lѭӧng vǊ trang. Ĉӗng chí Ba Săng, Bҧy Hng, Bҧy

Hà len lӓi sâu vào các sóc Lý Lӏch, Bù Chip ÿӇ vұn ÿӝng ÿӗng bào dân tӝc Châu Ro,

STiêng ÿӭng lên NKing pháp.

Năm 1976, hai [m /ê /ӏch, % &Kip ÿѭӧc Quӕc hӝi tһng thѭӣng Huân chѭѫng JLҧi SKyng Kҥng II.

2.10 Page 20

▲back to top

Thӵc hiӋn lӡi kêu gӑi kháng chiӃn cӫa Hӗ Chӫ tӏch và ӫy ban kháng chiӃn

Nam Bӝ, nông dân, công nhân, ÿӗng bào dân tӝc thiӇu sӕ ӣ cic làng xã Bình Hza, Tӭ

HiӋp, Hѭng Lӝc, ÿӗn ÿiӅn cao su Túc Trѭng, Bù Chip, Lý Lӏch, náo nӭc chuҭn Eӏ

kháng chiӃn.

Tҥi xã Bình Hòa, Ӫy ban nhân dân cách mҥng ÿәi thành Ӫy ban kháng chiӃn

xã do NguyӉn Văn Thùy làm chӫ tӏch. Ӫy ban chӍ thӏ cho các xóm ҩp xây dӵng lӵc

lѭӧng tӵ vӋ chiӃn ÿҩu tӵ trang bӏ vǊ khí sҹn sàng ÿánh ÿӏch, ÿӗng thӡi chuҭn bӏ tҧn

cѭ tiêu thә kháng chiӃn.

Ҩp Túc Trѭng chӍ gӗm chѭa tӟi năm chөc nóc nhà (bám dӑc lӝ 20, sӕng chӫ

yӃu bҵng nghӅ rүy và buôn bán cho khách bӝ hành và ngѭӡi làm be) nhѭng không

khí náo nhiӋt lҥ thѭӡng. Ӫy ban kháng chiӃn ҩp ÿѭӧc thành lұp do Ba Trung làm chӫ

tӏch, NguyӉn Ngӑc KiӇn làm phó chӫ tӏch, NguyӉn Thӏ Xѭa phө trách phө nӳ kiêm

chӫ tӏch mһt trұn ViӋt Minh. Trên cѫ sӣ tә chӭc thanh niên TiӅn phong, ҩp ÿã nhanh

chóng xây dӵng ÿѭӧc mӝt tә chӭc vǊ trang tӵ vӋ khoҧng 1 trung ÿӝi do Ba Trung và

NguyӉn Ngӑc KiӇn chӍ huy. Hҫu hӃt thanh niên trong ҩp và ÿӗn ÿiӅn cao su Túc

Trѭng ÿӅu tham gia ÿӝi tӵ vӋ nhѭ Giang Văn Ĉây, Lê Văn Cѫ, NguyӉn Văn KǤ,

NguyӉn Văn Ngӑc, NguyӉn Văn Phѭѫng, NguyӉn Văn Cҧ, Tѭ Vѫ, Ba Vҥn, Ba Thái,

Năm Chính, Xoong, Toҧn, Xoa, Hӳu, Cai Ty, Cai Kinh...

Mӝt chiӅu cuӕi năm, dѭӟi bҫu trӡi âm u cӫa nhӳng cѫn mѭa muӝn, tҥi nhà ông

Toҧn, ÿӝi tӵ vӋ ÿã giӃt mӝt trâu, mӝt bz và mӝt con dê ÿӇ làm lӉ tӃ cӡ. Toàn ÿӝi ÿѭӧc

trang bӏ 2 khҭu súng trѭӡng Nhұt, czn lҥi là tҫm vông, giáo mác, cung ná... dѭӟi sӵ

chӍ huy cӫa Ba Trung mӑi ngѭӡi ÿӭng nghiêm trang ÿѭa nҳm tay tuyên thӋ dѭӟi lá cӡ

Tә quӕc quyӃt tâm ÿi theo Ĉҧng, theo Bác Hӗ ÿánh ÿuәi giһc Pháp. Ĉó là mӝt buәi lӉ

lӏch sӱ ÿѭӧc ghi khҳc mãi mãi trong tâm can ÿӗng bào Túc Trѭng nói chung và các

chiӃn sƭ tӵ vӋ nói riêng trong suӕt cuӝc kháng chiӃn gian khә sau ÿó. Sau lӉ tӃ cӡ, các

ÿӝi viên tӵ vӋ lùng bҳt 5 tên ViӋt gian có nӧ máu trong vùng. LӉ hành quyӃt 5 tên

ViӋt gian này ÿѭӧc tә chӭc ngay trong ÿêm tҥi trҧng bҵng lăng. Bà con ÿӕt ÿuӕc kpo

ÿӃn xem rҩt ÿông. Bӑn tay sai cӫa ÿӏch lo sӧ co ҭn trong ÿӗn ÿiӅn và các xóm ҩp

không dám ngo ngoe. Ӣ Võ Dõng, Ӫy ban kháng chiӃn cǊng ÿѭӧc nhanh chóng

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

thành lұp do ĈiӇu BiӇn làm chӫ tӏch, ĈiӇu Nhông làm phó chӫ tӏch, ĈiӇu Thi Thiên

phө trách phө nӳ, ĈiӇu Hùng phө trách thanh niên. Ĉӗng bào dân tӝc Châu Ro thành

lұp ÿѭӧc mӝt ÿӝi vǊ trang gӗm 30 ngѭӡi do ĈiӇu Xuân, ĈiӇu Trѭng và ĈiӇu Nhân

phө trách. Các ÿӝi viên hҫu hӃt là trai làng khӓe mҥnh, giӓi lӝi rӯng bҳn ná nhѭ ĈiӇu

ĈӋ, ĈiӇu Chà, ĈiӇu NghӋ, ĈiӇu Hùng, ĈiӇu Bào... VǊ khí, chӫ yӃu là giáo mác và ná

có tên tҭm ÿӝc.

Ӣ B Chip, chӫ tӏch Ӫy ban kháng chiӃn là Prai, ĈiӇu Khuynh làm phó chӫ

tӏch. K’Tiêng, K’Lѭ, K’Nang, K’Rét, K’Liêng, K’Coong, K’Lѭӟt, K’Loa, K’Tang...

là nhӳng ÿӝi viên cӕt cin trong 2 ÿӝi tӵ vӋ mang tên Ĉáklҳc và Kakba.

ChӍ trong mӝt thӡi gian ngҳn, ÿӃn ÿҫu năm 1946 trên khҳp ÿã bàn Tân Phú; cic

tә chӭc chính quyӅn, mұt trұn và ÿoàn thӇ cӭu quӕc ҩp xã ÿã ÿѭӧc xây dӵng. Quҫn

chúng ÿѭӧc chuҭn bӏ mӝt bѭӟc quan trӑng vӅ quyӃt tâm khing chiӃn. Ĉӝi ngǊ tӵ vӋ

chiӃn ÿҩu ra ÿӡi, mһc dù còn non yӃu nhѭng ÿã nhanh chóng trӣ thjnh mӝt lӵc lѭӧng

vǊ trang ÿáng kӇ. Vӯa làm nhiӋm vө tuҫn tra canh Jic giӳ gìn an ninh trұt tӵ và trҩn

áp bӑn phҧn ÿӝng, cic ÿӝi viên vӯa khҭn trѭѫng luyӋn tұp quân sӵ, tӵ Wum và trang bӏ

vǊ khí, chuҭn bӏ mӑi mһt cho cuӝc chiӃn ÿҩu sҳp tӟi.

Sau khi hoàn tҩt viӋc chiӃm ÿóng Sài Gzn và các khu vӵc phө cұn quan trӑng

nhѭ Biên Hòa, Thӫ Dҫu Mӝt... thӵc dân Pháp chuyӇn sang mӣ rӝng chiӃn tranh ra

toàn Nam Bӝ, Campuchia và miӅn Trung Nam Bӝ, chuҭn bӏ kӃ hoҥch chiӃm toàn

Ĉông Dѭѫng. Quӕc lӝ 20, con ÿѭӡng chiӃn lѭӧc nӕi liӅn Sài *zn vӟi Ĉà Lҥt trӣ

thành mӝt trong nhӳng ÿѭӡng tiӃn quân quan trӑng cӫa chúng.

Sing nJjy 24-l-l946 (tӭc ngày ông táo vӅ trӡi TӃt Bính Tuҩt) quân Pháp bҳt

ÿҫu tiӃn ÿánh nhӳng vӏ trí nҵm trên ÿѭӡng 20. Mӝt trung ÿoàn xe thiӃt giáp vӯa ÿi

vӯa hung hăng bҳn pháo sang hai bên làm nhiӋm Yө mӣ thông ÿѭӡng lên Ĉà Lҥt.

Dѭӟi sӵ chӍ ÿҥo trӵc tiӃp cӫa Ӫy ban kháng chiӃn ÿӏa phѭѫng, nhân dân, tӵ vӋ

các xã, ÿӗn ÿiӅn hăng hái chһn ÿѭӡng tiӃn quân cӫa giһc Pháp. Mӝt sӕ tӵ vӋ cӫa xã

Bình Hòa do NguyӉn Văn Thy chӍ huy phөc Ntch chһn ÿӏch tҥi ngã ba Bình Lӝc.

Các ÿӝi viên tӵ trang bӏ móc, chai xăng, bùi nhùi ÿӇ ÿánh xe thiӃt giáp. Nhѭng trѭӟc

sӭc tiӃn quân ӗ ҥt cӫa ÿӏch, tә buӝc phҧi rút lui. Tӵ vӋ và nhân dân ӣ Võ Dõng tích

3.2 Page 22

▲back to top

cӵc ÿҳp mӝ cҧn ÿѭӡng, hҥ cây ӣ suӕi Gia Tân, lăn cây be ra ÿѭӡng ӣ cua tròn ÿӇ

ngăn chһn ÿӏch. Lӵc lѭӧng tӵ vӋ Túc Trѭng dùng ét xăng, bҭy ÿá, tên ná lӧi dөng

rӯng rұm hai bên ÿѭӡng liên tөc phөc ÿánh quҩy nhiӉu ÿӏch. Tӯ ngã ba Dҫu Giây lên

ÿӃn sông La Ngà, cây rӯng bӏ chһt ÿә ngәn ngang trên mһt ÿѭӡng. Khí thӃ ÿánh giһc

cӫa ta rҩt hăng hái. NhiӅu tên ÿӏch ngӗi trên xe trúng tên ÿӝc bӏ chӃt. Nhѭng do quá

trình chênh lӋch vӅ so sánh lӵc lѭӧng, trang bӏ vǊ kht và thiӃu kinh nghiӋm chiӃn

ÿҩu, anh em tӵ vӋ buӝc phҧi rút vào rӯng bҧo toàn lӵc lѭӧng. Cuӝc chiӃn ÿҩu ngăn

chһn trung ÿoàn thiӃt giáp cӫa ÿӏch nJjy 24-1 là bҧn anh hùng ca nói lên tinh thҫn

dám ÿánh và quyӃt ÿánh ÿӏch lӟn mҥnh hѫn mình gҩp bӝi cӫa nhân dân Tân Phú

trong buәi ÿҫu kháng chiӃn.

Hai tuҫn sau cuӝc hành quân mӣ thông ÿѭӡng, giһc Pháp ÿѭa lӵc lѭӧng trӣ lҥi

chiӃm ÿóng nhӳng vӏ trí quan yӃu nhѭ QJm ba Dҫu Giây, Cây Gáo, Túc Trѭng, cҫu La

Ngà. Riêng ÿӗn Túc Trѭng, chúng ÿóng 1 tiӇu ÿoàn lính Âu Phi có trang Eӏ 2 khҭu

pháo l05 ly làm nhiӋm vө bҧo vӋ ÿӗn ÿiӅn cao su và ÿѭӡng giao thông. Tӯ các ÿӗn,

quân ÿӏch tӓa ra lùng sөc bҳt bӟ, bҳn giӃt nhân dân quanh vùng, hӛ trӧ ÿҳc lӵc cho

viӋc lұp lҥi bӝ máy cai tri ӣ các xã ҩp. Nhӳng tên tay sai cǊ nay thӯa cѫ ngóc ÿҫu dұy

cҩu kӃt vӟi ÿӏch ra sӭc tác oai tác quái ip bӭc nhân dân.

Dӵa vào tiӇu ÿoàn thiӃt giáp do chính con trai mình là ÿҥi úy Cô-cô chӍ huy,

tên chӫ ÿӗn ÿiӅn Túc Trѭng Sa-nhê trӣ lҥi ÿӗn ÿiӅn. Vӕn thông thҥo vùng Túc Trѭng

tӯ trѭӟc, Cô-cô cùng vӟi em trai cӫa hҳn là trung úy Ĉê-ÿê tұp hӧp công nhân và

nhân dân trong vùng lҥi ÿӇ khӫng bӕ. Chúng cho tên ViӋt gian ngѭӡi thѭӧng trùm

bao bӕ ÿi vòng quanh nhұn mһt ViӋt minh. NguyӉn Ngӑc Kiên cùng 4 cán bӝ, chiӃn

sƭ khác bӏ chúng bҳt trói vào xích xe tăng. Cô-cô sai Otnh chұt ÿҫu 1 ngѭӡi, 4 ngѭӡi

czn lҥi chúng chҩt lá cao su ÿӕt cháy.

Trѭӟc Wunh hình ÿó, nhân dân và lӵc lѭӧng tӵ vӋ xã vӯa khôn khéo ÿánh ÿӏch

vӯa cӫng cӕ xây dӵng lӵc lѭӧng chuҭn bӏ mӑi mһt cho cuӝc kháng chiӃn chҳc chҳn

sӁ diӉn ra lâu dài sau ÿó. Ngay trong buәi chiӅu ngày Cô-cô trӣ lҥi ÿӗn ÿiӅn, ÿӗng

bào ҩp Túc Trѭng ÿã thӵc hiӋn tiêu thә triӋt ÿӇ. Anh em tӵ vӋ chҩt mӫ cao su ÿӕt

cháy nhà tên chӫ và phó chӫ sӣ ÿӗn ÿiӅn, nhà Lý Bóng. Bà con tӵ tay ÿӕt cháy nhà

3.3 Page 23

▲back to top

cӱa, hàng quán cӫa mình rӗi rút vӅ rӯng trҧng bҵng lăng, Bàu Ĉӗn, Ĉӗng Chóp lұp

rүy sinh sӕng. Sӕ ÿông anh em tӵ vӋ bӓ vào rӯng tìm gia nhұp lӵc lѭӧng vǊ trang.

NhiӅu chӏ em phө nӳ cǊng thoát ly ÿi kháng chiӃn nhѭ NguyӉn Thӏ Xѭa, HuǤnh Thӏ

Lөc. Cҧ tҫng lӟp cai ÿӝi cǊng bӓ ÿӗn ÿiӅn ÿi kháng chiӃn nhѭ cai Tҥo, cai Ty. Sӕ cán

bӝ, chiӃn sƭ tӵ vӋ ӣ lҥi cùng cô bác bám trө xây dӵng cѫ sӣ, vӯa theo dõi nҳm ÿӏch,

vӯa làm chӛ dӵa cho lӵc lѭӧng cӫa trên vӅ hoҥt ÿӝng. ThӃ giһc ÿang mҥnh. Sӵ lãnh

ÿҥo tӯ trên xuӕng ҩp nhiӅu khó khăn do huyӋn ӫy, Ӫy ban kháng chiӃn huyӋn Xuân

Lӝc ÿang trong giai ÿoҥn xây dӵng cӫng cӕ. Cán bӝ chiӃn sƭ nzng cӕt phҫn hy sinh,

phҫn thoát ly, tҧn mát khҳp nѫi. Anh em tӵ vӋ buӝc phҧi rút vào rӯng bҧo giӳ lӵc

lѭӧng. Phong trào cách mҥng ӣ các xã ÿӭng trѭӟc khó khăn cҫn nhӳng nӛ lӵc lӟn cҧ

vӅ chӫ quan và khách quan ÿӇ vѭӧt qua.

HiӋp ÿӏnh sѫ bӝ 6-3 cӗ ҧnh hѭӣng quan trӑng ÿӃn Wunh hình chung trên chiӃn

trѭӡng Nam Bӝ. Tranh thӫ thӡi cѫ hoà hoãn ta cӫng cӕ lҥi lӵc lѭӧng, ÿҭy mҥnh cuӝc

kháng chiӃn ÿi lên trên tҩt cҧ mӑi mһt. Cic ÿӗng chí Lê Văn Huҩn, Lê Ngӑc LiӋu,

Ngô TiӃn, Tôn Quang Hҧo, NguyӉn Văn Tҥo vӅ Rӯng Li xây dӵng lҥi tә chӭc ÿҧng,

chính quyӅn mһt trұn, công an TӍnh ӫy cӱ các ÿӗng Lê Thái, Tѭ Lai, Lê Văn Vұn vӅ

bә sung cho huyӋn Xuân Lӝc. Các ÿӗng chí cán bӝ huyӋn tӓa vӅ xã ҩp, ÿӗn ÿiӅn xây

dӵng lӵc lѭӧng, xây dӵng cѫ sӣ trӵc tiӃp chӍ ÿҥo phong trào ÿӏa phѭѫng. Quұn quân

sӵ 9 ÿѭӧc thành lұp phӕi hӧp vӟi chính quyӅn ÿӏa phѭѫng lo viӋc kháng chiӃn nhѭ

giúp ÿӥ phát triӇn dân quân du kích thu thuӃ, quyên góp, tiӃp tӃ nuôi quân. Giӳa năm

1946, chi ÿӝi 10 thành lұp ÿã ÿánh dҩu mӝt bѭӟc phát triӇn quan trӑng vӅ chҩt cӫa

lӵc lѭӧng VӋ quӕc ÿoàn Biên Hòa. Trung ÿӝi 4 và trung ÿӝi 6 thuӝc ÿҥi ÿӝi %ҧn

sҳc(19) vӅ ÿӭng chân hoҥt ÿӝng thѭӡng xuyên trên khҳp ÿӏa bàn huyӋn Xuân Lӝc. Tҩt

cҧ nhӳng sӵ kiӋn nêu trên ÿã góp phҫn tҥo chuyӇn mӝt Wunh hình mӟi cӫa cuӝc khing

chiӃn, trӵc tiӃp góp phҫn thúc ÿҭy phong trào ӣ Tân Phú ÿi lên.

Khҳp các xã Hòa Bình, Tӭ HiӋp, Hѭng Lӝc, ÿӗn ÿiӅn, phong trào tӯng bѭӟc

phát triӇn. Bӝ ÿӝi, cán bӝ vӅ ÿӭng chân hoҥt ÿӝng thѭӡng xuyên. Hàng loҥt gia ÿình

3.4 Page 24

▲back to top

ÿѭӧc xây dӵng thành cѫ sӣ cách mҥng, trӣ thành nѫi nuôi dѭӥng, che chӣ, làm liên

lҥc cho các cѫ quan kháng chiӃn và ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi.

Nәi bұt nhҩt là phong trào vұn ÿӝng quyên góp tiӅn, tҥo thuӕc men ӫng hӝ

kháng chiӃn. Các ÿӗng chí cán bӝ quұn quân sӵ nhѭ Ĉӭc, Trung. Xoong, cán bӝ

huyӋn nhѭ Sáu Tҥo, NguyӉn Tri Tân, Tҧ, Lan (tӵ Tѭ Cao), HuǤnh Thӏ Lөc, rӗi cán

bӝ quân lѭѫng cӫa bӝ ÿӝi Ĉinh Quang Ân, Phҥm Văn Lөc thѭӡng xuyên vӅ Túc

Trѭng và các xã khác liên hӋ lҩy lѭѫng thӵc, thӵc phҭm. Nhà các chӏ NguyӉn Thӏ

Xѭa, NguyӉn Thӏ Sáu, NguyӉn Thӏ Ngӓ, Hai Tӟi, Ba Hұu ӣ Túc Trѭng, NguyӉn Văn

Ngӝ, ĈiӅu XiӇn, Lӏch ӣ Lý /ӏch, K’Lѭ, K’Ba ӣ Bù Chip, ĈiӇu Thӏ Thiên, ĈiӇu

Hѭѫn ӣ Võ Dõng... trӣ thành ÿiӇm tұp trung lѭѫng thӵc thӵc phҭm ÿӇ lӵc lѭӧng trên

vӅ lҩy.

Tҥi Ĉӏnh Quán, ta vұn ÿӝng ÿѭӧc hai ngѭӡi làm công trong quán cѫm bà

Nhung là Thҳng và Sƭ làm cѫ sӣ tiӃp tӃ cho ta. Ĉây là mӝt quán cѫm lӟn phөc vө

khách lӝ hành, ngѭӡi ÿi săn, ngѭӡi làm be, bӑn Tây ӣ bót cҫu La Ngà và buôn bán

trao ÿәi muӕi gҥo vӟi ÿông bào Châu Mҥ quanh vùng. Quán cѫm trӣ thành nѫi theo

dõi nҳm Wunh hình ÿӏch và ÿiӇm tiӃp tӃ cho ÿѫn vӏ bӝ ÿӝi hoҥt ÿӝng ӣ khu vӵc Ĉӏnh

Quán. NhiӅu cán bӝ chiӃn sƭ cӫa ta nhѭ Chín Sang, Tѭ ThiӋt, Hѭng... thѭӡng xuyên

ÿӃn ÿây liên hӋ. NhiӅu khi anh em bӝ ÿӝi kpo ra quán cѫm giӳa buәi chiӅu.

Tҥi ÿӗn ÿiӅn cao su Túc Trѭng, công nhân gӥ máy móc lҩy thùng ÿӵng mӫ,

dao, chén nhôm gӱi vào căn cӭ xây dӵng binh công xѭӣng. Các anh chӏ Hza, Bӕn,

Lùng lҩy mӫ cao su gӱi vào căn cӭ ÿӇ bӝ ÿӝi ÿóng giày, làm xҳc cӕt, dây nӏt, chiӃt

lҩy dҫu mӫ cho bӝ ÿӝi làm nhiên liӋu thҳp sing. Chӏ HiӇu thѭ ký sӣ lӧi dөng cѫ sӣ

cӫa chӫ Tây, hàng tháng rút trong kho ra 6 bao gҥo, 50 lít nѭӟc mҳm, 100 hӝp sӳa,

100 ÿôi giày cao su, 50m vҧi cho cѫ sӣ cӫa ta ӣ ҩp chӧ dùng xe bò chӣ vào căn cӭ.

Bӑn ÿӏch kiӇm soát gҳt gao. NhiӅu gia ÿình cѫ sӣ bӏ chúng phát hiӋn ÿánh ÿұp

bҳn giӃt rҩt dã man. Trong ÿӗn Túc Trѭng, ÿӏch tә chӭc hҷn mӝt ban chuyên làm

nhiӋm vө theo dõi ÿánh phá các cѫ sӣ ta. Ban này có Ký TuyӃt và cai Nhѫn ÿһc biӋt

19 Ĉҥi ÿӝi B do Lê Văn 1Jӑc Ojm ÿҥi ÿӝi trѭӣng, Ĉinh Quang Ân Ojm ÿҥi ÿӝi SKy, 3Kҥm Văn Khoa Ojm FKtnh WUӏ viên.

Biên chӃ ÿҥi ÿӝi tѭѫng ÿѭѫng mӝt tiӇu ÿRjn QJjy nay.

3.5 Page 25

▲back to top

nguy hiӇm. Ch~ng chӍ ÿiӇm, bҳt bӟ vj giӃt ngѭӡ không ghê tay. Bà cai Khôi chuyӇn

2 kg Jҥo cho bӝ ÿӝi bӏ TuyӃt phát hiӋn bҳn chӃt tҥi chӛ. NguyӉn Văn Quý thѭ ký sӣ

bӏ chúng chһt ÿҫu ÿem vӅ nhà quҷng lên bàn thӡ vu phát hiӋn là cѫ sӣ cách mҥng cӫa

ta. Mһc dù vұy, phong trào ÿóng góp tiӅn cӫa cho kháng chiӃn vүn không ngӯng

ÿѭӧc giӳ vӳng. Trong nhӳng năm 1946 - 1947, Túc Trѭng là mӝt trong nhӳng ÿiӇm

quan trӑng vӅ cung cҩp hұu cҫn cho các cѫ quan và bӝ ÿӝi huyӋn.

CǊng tӯ giӳa năm 1946 trӣ ÿi, hoҥt ÿӝng quân sӵ cӫa ta trӣ nên sôi nәi khҳp

các ҩp xã. Thanh niên tiӃp tөc bӓ vào căn cӭ gia nhұp lӵc lѭӧng vǊ trang. Hai Giӓi,

Ĉào Nhѭ Nam, NguyӉn Văn Xuân, NguyӉn Văn Trӧ, Ĉӛ Văn Thái (Phѭӟc Lai), Cai

Ty, ĈiӇn XiӇn, ĈiӇu Trѭng, Thҥch Văn Khӓe... trӣ thành nhӳng chiӃn sƭ vӋ quӕc

ÿoàn lұp nhiӅu thành tích trong ÿҥi ÿӝi B thuӝc chi ÿӝi 10. NhiӅu lính QJөy quay

súng trӣ vӅ vӟi hàng ngǊ NKing chiӃn. Các anh ThӃ, ChӃ, Lѭӧc là ltnh Pҥt-ti-dăng

trong ÿӗn Túc Trѭng ÿã mang 3 súng trѭӡng ra tham gia ÿӝi du kích liên thôn.

Ĉѭӧc sӵ giúp ÿӥ cӫa bӝ ÿӝi trung ÿӝi 4, trung ÿӝi 6, các ÿӝi du kích ҩp xã

trѭӣng thành U} rӋt. Du kích Bù Chip, Lý Lӏch, Võ Dõng nhiӅu lҫn ÿӝc lұp tác chiӃn

thu kӃt quҧ tӕt. TiӇu ÿӝi Ĉaklҳc Bù Chip chһn ÿánh mӝt cuӝc càn cӫa ÿӏch tӯ Tà Lài

xuӕng diӋt 1 tên Pháp, 1 lính ngөy thu 2 súng. Trong mӝt trұn chӕng càn kéo dài tӯ 7

giӡ sáng ÿӃn 11 giӡ trѭa mӝt nJjy cuӕi năm 1946, du Ntch Châu Ro ӣ Võ Dõng ÿã

ÿҭy lùi ÿѭӧc cuӝc càn cӫa 1 trung ÿӝi ÿӏch tӯ ÿӗn Túc Trѭng kpo xuӕng do tên quan

hai Pháp chӍ huy, diӋt mӝt tên, làm bӏ thѭѫng 2 tên khác.

Cuӕi mùa mѭa năm 1946, lҫn ÿҫu tiên, ta tә chӭc ÿánh ÿӗn Túc Trѭng. Mӝt

tiӇu ÿӝi vǊ trang cӫa ban công tác Liên thôn do Xoong, Tùng chӍ huy bí mұt bao vây

xung quanh ÿӗn. Bên trong, các anh Giӓi, Sào, Ĉây vӕn ÿѭӧc cài vào ljm lính bҧo vӋ

ÿӗ ÿiӅn tӯ trѭӟc ÿã vұn ÿӝng toàn bӝ anh em Pҥt-ti-dăng trong ÿӗn nhѭ Du, Cѫ,

Ngӑc, Phong phӕi hӧp làm nӝi ӭng. 11 giӡ ÿêm, lӵc lѭӧng bên ngoài nә súng, tên

xӃp Tây Sa-lu chҥy vào ÿӗn kêu Otnh dұy chӕng trҧ bӏ ta bҳn văng mҩt khҭu súng lөc,

thoát chӃt, KRҧng sӧ lӫi trӕn. Toàn bӝ anh em Pҥt-ti-dăng trong ÿӗn ÿem theo tҩt cҧ

11 khҭu súng trѭӡng theo ta vӅ căn cӭ ban công tác Liên thôn ӣ Bình Lӝc.

Bѭӟc sang năm 1947, cuӝc kháng chiӃn ÿã lan rӝng ra toàn quӕc. Quân Pháp

3.6 Page 26

▲back to top

buӝc phҧi dàn lӵc lѭӧng ÿӕi phó vӟi ta trên các chiӃn trѭӡng. Phong trào kháng chiӃn

cӫa tӍnh Biên Hòa ÿang trên ÿà phát triӇn thuұn lӧi. Tҥi Xuân Lӝc, tháng 3-1947 hӝi

nghӏ dân quân chính hӑp quyӃt nghӏ tiӃp tөc xây dӵng lӵc lѭӧng, ÿһc biӋt chú trӑng

trong các ÿӗn ÿiӅn cao su và ÿӗng bào dân tӝc thiӇu sӕ, bҫu ÿӗng chí NguyӉn Văn

Tҥo và Trѭѫng Văn Lӏch làm chӫ tӏch và phó chӫ tӏch Ӫy ban kháng chiӃn huyӋn. KӃ

ÿó, HuyӋn ӫy Xuân Lӝc thành lұp do ÿӗng chí Ngô TiӃn làm bt thѭ các ÿӗng chí

Hoàng Ĉình Thѭѫng, Hoàng Minh Ĉӭc làm phó bí thѭ. Tә chӭc Ĉҧng ÿѭӧc xây

dӵng có hӋ thӕng tӯ huyӋn tӟi cic xm và ÿѫn vӏ vǊ trang.

NhiӅu cán bӝ ÿҧng, chính quân, cán bӝ công ÿoàn cao su và thiӇu sӕ vұn

(nghiӋp ÿoàn cao su Biên Hòa và phòng quӕc dân thiӇu sӕ Khu 7 vӯa ÿѭӧc thành lұp)

ÿi vӅ các xã vùng dӑc ÿѭӡng 20 ÿӇ xây dӵng phát triӇn phong trào. Mӝt sӕ cӕt cán ӣ

ÿӏa phѭѫng ÿѭӧc kӃt nҥp vào hàng ngǊ cӫa ÿҧng. Xã Bình Hòa thành lұp 1 chi bӝ

ÿҧng. Công tác công vұn và thiӇu sӕ vұn ÿѭӧc chú trӑng thӵc hiӋn mӝt cách có hӋ

thӕng. Công nhân ÿӗn ÿiӅn Túc Trѭng ÿѭӧc tә chӭc chһt chӁ trong các cuӝc ÿҩu

tranh chӕng ÿánh ÿұp cúp phҥt, ÿòi chӫ sӣ trҧ lѭѫng cho công nhân trong nhӳng ngày

nghӍ bӋnh, ngày lӉ và trong cic buәi ÿi phá hoҥi vѭӡn cây nhѭ vҥt vӓ cây, ÿұp bӇ

chén ÿӵng mӫ.

Du kích các xã ÿѭӧc trang bӏ thêm vǊ khí ÿҥn dѭӧc. Ngoài mӝt sӕ súng trѭӡng,

lӵu ÿҥn thu ÿѭӧc cӫa ÿӏch, du kích Bình Hòa, Tӭ HiӋp lҩy bom ÿҥn lép cӫa ÿӏch sҧn

xuҩt ÿѭӧc lӵu ÿҥn gài. NhiӅu trұn ÿánh nhӓ lӁ chӕng càn quét, phөc kích tiêu hao

ÿӏch do du kích ÿҧm nhiӋm thu ÿѭӧc kӃt quҧ tӕt.

Tháng 10-1947, trung ÿӝi 6 và trung ÿӝi 4 phӕi hӧp vӟi du Ntch tҥi chӛ tә chӭc

ÿánh Eyt cҫu La 1Jj. Bót này do 1 trung ÿӝi lính ngөy ÿóng giӳ, có sƭ quan Pháp chӍ

huy, làm 1 nhiӋm vө giӳ cҫu, cѫ ÿӝng bҧo vӋ ÿѭӡng giao thông và khӕng chӃ hoҥt

ÿӝng cӫa ta khu vӵc dӑc quӕc lӝ. Ĉӗng chí Hai Giӓi dùng thuyӅn cӫa dân ÿӏa phѭѫng

ÿѭa ÿӗng chí Sáu Ngӑc và Tѭ Lҥc theo sông La Ngà lên quan sát cҫu. Hӝi phө nӳ

Túc Trѭng (do NguyӉn Thӏ Xѭa làm trѭӣng ban, NguyӉn Thӏ Ngӓ phó ban. NguyӉn

Thi Sáu thѭ ký, Hai Tӟi kiӇm soát, Ba Hұu liên lҥc) dùng xe bò chӣ 2 bao gҥo lên

phөc Yө bӝ ÿӝi ÿánh bót. Quân ta, dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí Tѭ Lҥc, bҩt ngӡ tұp

3.7 Page 27

▲back to top

Ntch vào bót, diӋt và bҳt sӕng toàn bӝ trung ÿӝi ÿӏch. Sau khi thu toàn bӝ vǊ khí và ÿӗ

dùng quân sӵ, ta tә chӭc phá cҫu. Bӝc phá phá cҫu bӏ lép. Hàng trăm dân cǊng ӣ Bình

Lӝc, Võ Ĉӏnh, Võ Quang và ÿӗn ÿiӅn Túc Trѭng ÿѭӧc huy ÿӝng mang cӫi ra ÿӕt cҫu.

Anh em lҩy búa ÿұp bӇ xi măng, sau ÿó dùng cѭa cѭa các thanh sҳt. Cҫu ÿúc không

bӏ sұp nhѭng khөy xuӕng, giao thông Sài Gòn - Ĉà Lҥt bӏ tҳc nghӁn mӝt thӡi gian.

Cuӕi năm 1947 ta lҥi tә chӭc ÿánh bót cҫu La NJj lҫn thӭ hai. Lҫn này, bӑn

ÿӏch trong bót chӍ có 1 tiӇu ÿӝi Pҥt-ti-dăng di tên Tây ÿen chӍ huy. Trung ÿӝi 6 bí mұt

tiӃp cұn dùng ét xăng và ném lӵu ÿҥn ném vô bót giӃt chӃt toàn bӝ lính ngөy. Tên

Tây ÿen thoát chӃt nhҧy xuӕng sông trӕn vӅ Ĉӏnh Quán.

Thҳng lӧi cӫa 2 trұn ÿánh bót cҫu La Ngà cuӕi năm 1947 ÿã ghi khҳc mӝt dҩu

son sáng chói trong truyӅn thӕng ÿánh giһc cӫa quân và dân Tân Phú trong nhӳng

năm ÿҫu kháng chiӃn. Nó là nhӳng trұn diӉn tұp quan trӑng cho mӝt trұn thҳng vang

dӝi vào ÿҫu năm tiӃp sau.

II Chi͇n th̷ng La Ngà (1-3-1948).

Sau thҩt bҥi ӣ chiӃn trѭӡng ViӋt Bҳc thu ÿông 1947, ÿҫu năm 1948, thӵc dân

Phip buӝc phҧi chuyӇn hѭӟng chiӃn lѭӧc chiӃn tranh tӯ ÿánh nhanh giҧi quyӃt nhanh

sang ÿánh kéo dài, quay trӣ lҥi bình ÿӏnh vùng ÿã chiӃm ÿyng ӣ Nam Bӝ, nhҵm biӃn

Nam Bӝ thành nѫi dӵ trӳ chiӃn lѭӧc cho cuӝc chiӃn tranh xâm lѭӧc cӫa chúng ӣ ViӋt

Nam và Ĉông Dѭѫng. Bҧo vӋ các ÿѭӡng giao thông và hoҥt ÿӝng giao thông trong ÿó

có quӕc lӝ 20 trӣ thành mӝt chính sách lӟn cӫa dӏch. Trѭӟc tình hình ÿó, Khu ӫy và

Bӝ chӍ huy khu 7 chӫ trѭѫng tiӃn công vào hұu phѭѫng quân ÿӏch, cҳt ÿӭt nhӳng giao

thông cӫa chúng nhҵm ÿánh mҥnh vào chiӃn lѭӧc xây dӵng dӵ trӳ cӫa chúng ӣ Nam

Bӝ. Thӵc hiӋn chӫ trѭѫng trên, bӝ chӍ huy chi ÿӝi 10 quyӃt ÿӏnh ÿánh mӝt trұn giao

thông lӟn trên quӕc lӝ 20, ÿoҥn tӯ La Ngà ÿӃn Ĉӏnh Quán.

Tӯ tháng 11 năm 1947, cán bӝ du kích ÿӏa phѭѫng ÿѭӧc lӋnh cùng vӟi các

chiӃn sƭ trinh sát Xuân Lӝc và chi ÿӝi 10 lên ÿѭӡng ÿi La Ngà. Ĉӝi trinh sát ÿã luӗn

rӯng cҳt ÿѭӡng ÿӃn vùng ngã ba sông Ĉӗng Nai - La Ngà. Tӯ ÿây, ÿӝi bí mұt tìm vӏ

trí quan sát hoҥt ÿӝng cӫa ÿӏch trên ÿѭӡng 20 và các bót Ĉӏnh Quán, bót cҫu La Ngà,

ÿông thӡi dӵa vào các cѫ sӣ trong ÿӗn ÿiӅn cao su và ÿӗng bào dân tӝc thiӇu sӕ trong

3.8 Page 28

▲back to top

vùng gom dân ÿӇ tìm hiӇu quy luұt hoҥt ÿӝng cӫa ÿӏch.

Ĉҫu năm 1948, quұn Xuân Lӝc ÿѭӧc phân công chuҭn bӏ lѭѫng thӵc cho bӝ

ÿӝi. Cán bӝ huyӋn phӕi hӧp vӟi cán bӝ cѫ sӣ [m Bình Hòa, Bình Lӝc, ÿӗn ÿiӅn Túc

Trѭng ÿi vұn ÿӝng bà con ÿóng góp gҥo, thӵc phҭm. Nhân dân ӣ phân tán khҳp nѫi,

bӝ phұn sӕng trong vùng gom dân và công nhân ÿӗn ÿiӅn bӏ ÿӏch kiӇm soát rҩt gҳt

gao. Mang 1 lon gҥo ra rүy ÿӅu bӏ chúng xét hӓi, ÿánh ÿұp, tù ÿày. Dù vұy, nhân dân

cic xã ҩp tӯ ÿӗn ÿiӅn cao su, vùng ÿӏch gom dân ÿӃn các buôn sóc dân tӝc thiӇu sӕ

nѫi hҿo lánh liӅu vét tӯng lon gҥo, nhúm muӕi góp gӱi bӝ ÿӝi. Ĉӗng bào Châu Mҥ

xung quanh khu vӵc Ĉӏnh Quán, ÿӗng bào Stiêng, Châu Ro ӣ Võ Dõng, Bù Chip, Lý

Lӏch ÿã ăn cӫ, dành tӯng lon bҳp cho cán bӝ. Công nhân ӣ ÿӗn ÿiӅn Túc Trѭng mӛi

lҫn ÿi làm ÿӅu mang theo gҥo trong ngѭӡi ra dҩu ngoài lӝ cho cѫ sӣ ÿӃn lҩy. Hӝi phө

nӳ Bình Hòa mua khăn mùi xoa cho bӝ ÿӝi vҳt cѫm, làm sҧ ӟt, thӭc ăn khô ÿӇ anh

Tҥo vӅ lҩy chuҭn bӏ cho trұn ÿánh.

ĈӃn giӳa tháng 2, ta ÿã huy ÿӝng ÿӫ sӕ Jҥo cho 1.000 ngѭӡi ăn trong hѫn nӱa

tháng. Ngoài ra, du kích Võ Dõng cùng vӟi bӝ ÿӝi trung ÿӝi 4 còn xây dӵng mӝt kho

dӵ trӳ tҥi Suӕi Nôm có gҫn mӝt tҩn lúa.

KӃ hoҥch chuҭn bӏ cho trұn ÿánh ÿã hoàn tҩt. Hҥ tuҫn tháng 2, mұt báo viên

cӫa ta tӯ Sài Gòn báo cáo vӅ sӁ có mӝt 1 ÿoàn xe quân sӵ chӣ sӕ cán bӝ quân sӵ cao

cҩp cӫa ÿӏch tӯ Sài Gòn lên Ĉà Lҥt dӵ hӝi nghӏ quân chính vào ÿҫu tháng 3. Ngay

ÿêm 25 rҥng 26-2, toàn bӝ lӵc lѭӧng chi ÿӝi 10 và Liên quân 17 rӡi chiӃn khu Ĉ,

hành quân vӅ La Ngà. Các ÿѫn vӏ vǊ trang thuӝc ÿҥi ÿӝi B và công an du kích Xuân

Lӝc cǊng hành quân chiӃm lƭnh trұn ÿӏa.

Trұn ÿӏa phөc kích trҧi dài trên quãng La Ngà - Ĉӏnh Quán tӯ cây sӕ 104 ÿӃn

cây sӕ 113. Ĉây là ÿoҥn ÿѭӡng rҧi nhӵa bҵng phҷng nhѭng uӕn lѭӧn quanh co khúc

khuӹu, có nhiӅu ÿoҥn dӕc kéo dài. Hai bên ÿѭӡng là rӯng già, có chӛ mӝt bên là vӵc

sâu, mӝt bên là vách ta tuy có ÿӝ dӕc cao. Quân ta bӕ trí thành 3 mһt trұn A, B, C.

Mһt trұn C phөc kích ÿoҥn phía cҫu La Ngà làm nhiӋm vө NKya ÿuôi, ÿánh ÿoҥn cuӕi

ÿoàn xe và chһn viӋn; ÿҥi ÿӝi A dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿҥi ÿӝi trѭӣng NguyӉn Văn

Quang phө trách mһt trұn này. Mһt trұn B bӕ trí ӣ qumng giӳa ÿӝi hình phөc kích do

3.9 Page 29

▲back to top

liên quân 17 phө trách dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí Hoàng Minh Chánh.

Lӵc lѭӧng vǊ trang ÿӏa phѭѫng ÿѭӧc tham giá ÿánh ÿӏch ӣ mһt trұn A. Ĉҥi ÿӝi

B do ÿҥi ÿӝi trѭӣng Lê Văn Ngӑc và ÿҥi ÿӝi phó Ĉinh Quang Ân chӍ huy phӕi hӧp

vӟi dân quân du kích ÿӏa phѭѫng làm nhiӋm vө chһn ÿҫu ÿoàn xe cӫa ÿӏch và cùng

toàn mһt trұn dùng hӓa lӵc tiêu diӋt chúng.

Trên quӕc lӝ 1 ÿoҥn tӯ Hӕ Nai ÿӃn ngã ba Dҫu Giây trung ÿӝi 5 thuӝc ÿҥi ÿӝi

B cùng dân quân du kích quұn Châu Thành bt mұt ҭn nҩp hai bên ÿѭӡng sҹn sàng ÿӕn

cây chһn ÿѭӡng, bҳn tӍa làm giҧm tӕc ÿӝ hành quân cӫa ÿӏch ÿiӅu chӍnh tiӃn trình ÿi

cӫa ch~ng sao cho kӏp ÿoàn xe ÿӃn trұn ÿӏa phөc kích vào khoҧng 3 giӡ chiӅu, là thӡi

ÿiӇm trӡi nhiӅu sѭѫng mù, không quân Pháp không thӇ hoҥt ÿӝng và quân tiӃp viӋn

tӯ Sài Gòn không dám lên vì sӧ trӡi tӕi.

Ngày 1-3-1948, ÿúng nhѭ kӃ hoҥch dӵ ÿӏnh cӫa ta, tӯ sáng sӟm, ÿoàn xe ÿӏch

gӗm 70 chiӃc bҳt ÿҫu khӣi hành tӯ Sài Gòn. ĈӃn ÿoҥn ÿѭӡng tӯ Hӕ Nai trӣ ÿi, ch~ng

phҧi thѭӡng xuyên dӯng lҥi dӑn ÿѭӡng và bҳn thӏ uy chӕng sӵ trҧ quҩy phá lҿ tҿ cӫa

du kích ÿӏa phѭѫng. Du kích Võ Dõng, Túc Trѭng tә chӭc thành tӯng nhóm nhӓ chӕt

dӑc ÿѭӡng tӯ Dҫu Giây lên La Ngà. Anh em lăn cây be ra ÿѭӡng và phөc kích bҳn tӍa

mҩy phát súng rӗi rút vào rӯng.

ĈӃn 15 giӡ 20 phút, chiӃc thiӃt giáp dүn ÿҫu ÿoàn xe mӟi vào tӟi trұn ÿӏa phөc

kích cӫa ta ӣ mһt trұn C. 12 phút sau, nó tiӃn ÿӃn dӕc Ĉӏnh Quán, ÿiӇm cuӕi cùng cӫa

trұn ÿӏa phөc kích. Ba trái ÿӏa lôi và viên ÿҥn chӕng tăng tӯ khҭu Piat cӫa ÿӗng chí

Bùi Cát VǊ gҫn nhѭ nә cùng mӝt lúc tҥo nên mӝt cӝt lӱa khói bao trùm mөc tiêu.

ChiӃc thiӃt giáp bӏ ÿҭy hҩt lên nҵm chҳn ngang ÿѭӡng rӗi bӕc cháy. Tên chӍ huy ÿoàn

xe cng bӝ phұn thông tin chӃt tҥi chӛ. Hai chiӃc xe chӣ lính hӝ tӕng ÿi tiӃp sau ÿâm

sҫm vào xác chiӃc xe trѭӟc, bҳt lӱa FKiy luôn. Quân ta dng hӓa lӵc tiêu diӋt ÿám

lính sӕng sót và ào jo xung phong ra mһt ÿѭӡng.

Sӕ xe ÿӏch ÿi sau lӑt hҷn vào trұn ÿӏa và tiӃp tөc tiӃn lên, không hay biӃt vӅ bӝ

phұn ÿi ÿҫu ÿã bӏ tiêu diӋt. Khҳp cҧ hai mһt trұn B và C, quân ta tұp trung hӓa lӵc vào

nhӳng xe quân sӵ chiӃn ÿҩu quyӃt liӋt vӟi ÿӏch và sau ÿó nhanh chóng làm chӫ trұn

ÿӏa.

3.10 Page 30

▲back to top

16 giӡ, trұn ÿánh kӃt WK~c, 59 xe ÿӏch bӏ tiêu Kӫy hoàn toàn, 150 tên lính lê

dѭѫng ÿi hӝ tӕng, 25 Vƭ quan 3Kip, trong ÿy có ÿҥi tá Ĉӡ-xê-ri-nhê (Deseringp) chӍ

huy lӳ ÿRjn lê dѭѫng thӭ 13 và ÿҥi tá Pa-UXêt (Parust) phy tham mѭu trѭӣng thӭ nhҩt

quân viӉn chinh 3Kip ӣ Nam Ĉông Dѭѫng bӏ thiӋt mҥng, trung ~y Dép-fây (joefrey)

Eӏ bҳt sӕng.

Cùng vӟi bӝ ÿӝi chi ÿӝi 10 và Liên quân 17, lӵc lѭӧng vǊ trang ÿӏa phѭѫng

tham gia trұn ÿinh U~t vӅ căn cӭ an WRjn.7Rjn bӝ sӕ Kjnh NKich Yj W Kjng binh ÿѭӧc

bӝ ÿӝi ta SKөc Yө cѫm nѭӟc chu ÿio và ÿѭa ra lӝ 20 ÿӇ ÿѭa ra lӝ 20 ÿӇ vӅ 6ji *zn

Yjo Ving hôm sau.

Cay cú phөc th, quân 3Kip ÿiên cuӗng mӣ cuӝc SKҧn Ntch Yjo chiӃn khu Ĉ Yj

Fic khu vӵc FK~ng SKin ÿRin Fzn lӵc lѭӧng Fӫa ta ÿang ҭn nҩp. 6ing QJjy 5-3, ÿӗng

thӡi vӟi viӋc bao vây tiӃn côngchiӃn khu Ĉ, Ujo chһn sông Ĉӗng Nai-Sông Bé và truy