Phong trao cong nhan cao su Ong Que :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Phong trao cong nhan cao su Ong Que

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

Phong trao cong nhan cao su Ong Que

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

CÔNG TY CAO SU ĈӖNG NAI

BAN TUYÊN GIÁO CÔNG TY

PHONG TRÀO

CÔNG NHÂN CAO SU

ÔNG QUӂ

NHÀ XUҨT BҦN TӘNG HӦP ĈӖNG NAI

2001

ChӍ ÿҥo nӝi dung

- NGUYӈN THÀNH CHÂU

Bí thѭ Ĉҧng ӫy - Giám ÿӕc Công ty Cao su Ĉӗng Nai

- LÝ VĂN THӎNH

Thѭӡng vө Ĉҧng ӫy - Trѭӣng ban Tuyên huҩn Công ty Cao su Ĉӗng Nai

- NGUYӈN TҨN HѬNG

Bí thѭ Ĉҧng ӫy - Giám ÿӕc Nông trѭӡng Cao su Ông QuӃ

Biên soҥn và chӍnh lý:

- TRÂN QUANG TOҤI

- TRҪN VĂN THӎNH

- NGUYӈN TҨN QUӔC

1.3 Page 3

▲back to top

LӠI GIӞI THIӊU

Ĉ͛n ÿi͉n cao su Ông Qu͇ nay là Nông tr˱ͥng cao su Ông Qu͇ thu͡c Công ty

Cao su Ĉ͛ng Nai, ÿ˱ͫc Nhà n˱ͣc tuyên d˱˯ng danh hi͏u cao quý Anh hùng l͹c

l˱ͫng vǊ trang ngày 28-4-2000.

Công nhân ͧ ÿâu xṷt thân tͳ giai c̭p nông dân nghèo kh͝ tͳ mi͉n Trung,

mi͉n B̷c vào tͳ nhͷng năm ÿ̯u th͇ kͽ 20, mang trong ng˱ͥi truy͉n th͙ng ÿ̭u tranh

b̭t khṷt cͯa dân t͡c Vi͏t Nam. Tr˱ͣc khi Ĉ̫ng C͡ng s̫n Vi͏t Nam ra ÿͥi, cùng vͣi

Phú Ri͉ng, Ông Qu͇, b̭y giͥ là Cam Tiêm, là n˯i sͣm có phong trào ÿ̭u tranh cͯa

công nhân. Năm 1926, cu͡c ÿ̭u tranh qui mô lͣn cͯa công nhân ÿ͛n ÿi͉n Cam Tiêm

gây ti͇ng vang lͣn, ÿ˱ͫc T͝ng Công ÿoàn Pháp lên ti͇ng ͯng h͡.

Khi Cách m̩ng tháng Tám 1945 thành công, công nhân cao su Ông Qu͇ th͹c

hi͏n tiêu th͝ kháng chi͇n, ÿa ph̯n thoát ly ra căn cͱ mang theo nhi͉u nguyên v̵t

li͏u ÿ͋ xây d͹ng binh công x˱ͧng cho cách m̩ng. Du kích, công nhân Ông Qu͇ liên

tͭc th͹c hi͏n phá giao thông, phá cao su gây nhi͉u khó khăn thi͏t h̩i cho t˱ b̫n

th͹c dân Pháp, k͇t hͫp b͡ ÿ͡i t͑nh, huy͏n giành nhi͉u th̷ng lͫi trong ṱn công giao

thông, ÿ͛n bót ÿ͓ch trên liên t͑nh l͡ s͙ 2. Trong kháng chi͇n ch͙ng MͿ, chi b͡, công

nhân, ÿ͡i du kích Ông Qu͇ ÿã kiên c˱ͥng bám trͭ, k͇t hͫp ÿ̭u tranh ba mǊi t˱

trang, chính tr͓, binh v̵n, ÿánh phá bình ÿ͓nh, giͷ vͷng ÿ͓a bàn căn cͱ d͕c l͡ s͙ 2,

t͝ chͱc m̩ng l˱ͣi giao liên h̵u c̯n, t̩o bàn ÿ̩p cho các l͹c l˱ͫng vǊ trang ṱn

công các c˯ quan ÿ̯u não cͯa ÿ͓ch trong th͓ xã Long Khánh.

Ĉ̿c bi͏t trong chi͇n d͓ch mùa khô 1974-1975, Ông Qu͇ là m͡t trong nhͷng

ÿi͋n hình ͧ mi͉n Ĉông Nam b͡ v̵n dͭng thành công vi͏c k͇t hͫp ba mǊi bao lây bͱc

rút, bͱc hàng ÿ͛n bót ÿ͓ch t͹ gi̫i phóng xã ̭p, ÿ͛n ÿi͉n, góp ph̯n to lͣn trong vi͏c

gi̫i qu͇t h̵u c̯n cho Quân ÿoàn 4 và l͹c l˱ͫng vǊ trang t͑nh Bà R͓a-Long Khánh

th͹c hi͏n th̷ng lͫi chi͇n d͓ch Xuân L͡c gi̫i phóng hoàn toàn th͓ xã Long Khánh.

Phong trào công nhân cao su Ông Qu͇ nh̹m th͋ hi͏n truy͉n th͙ng ÿ̭u tranh

cách m̩ng kiên c˱ͥng cͯa công nhân, giáo dͭc chͯ nghƭa anh hùng cách m̩ng cho

các th͇ h͏ công nhân trong s͹ nghi͏p xây d͹ng và b̫o v͏ ÿ̭t n˱ͣc .

Thay m̿t Ĉ̫ng ͯy, Ban Giám ÿ͙c Công ty Cao su Ĉ͛ng Nai, tôi xin trân tr͕ng

giͣi thi͏u Phong trào công nhân cao su Ông Qu͇ và mong nh̵n ÿ˱ͫc ý ki͇n b͝ sung

cͯa ÿông ÿ̫o b̩n ÿ͕c.

NGUYӈN THÀNH CHÂU

Bí thѭ Ĉҧng ӫy - Giám ÿӕc

Công ty Cao su Ĉӗng Nai

LӠI NÓI ĈҪU

Nông tr˱ͥng cao su Ông Qu͇, khi ra ÿͥi (năm 1926) mang tên ÿ͛n ÿi͉n Cam

Tiêm, h͛i ÿó dân phu g͕i thêm cái tên là Cà R̩1. Dân c˱ chͯ y͇u là nhͷng công nhân

1 Năm 1926: Ĉӗn ÿiӅn Cam Tiêm (còn gӑi là ÿӗn ÿiӅn Cà Rҥ). Năm 1938 ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ – (theo tѭ liӋu nӝi bӝ cӫa

ngành cao su)

1.4 Page 4

▲back to top

công tra m͡ vào tͳ nhͷng năm 1926 ÿ͇n năm 1938 , là lͣp công nhân cùng kh͝ b͓

áp bͱc bóc l͡t n̿ng n͉ nh̭t thͥi b̭y giͥ nh˱ng cǊng là l͹c l˱ͫng tiên phong là nòng

c͙t trong các phong trào cách m̩ng qua các thͥi kì ͧ ÿ͓a ph˱˯ng. Nên nông tr˱ͥng

Ông Qu͇ ÿ˱ͫc coi là m͡t trong nhͷng chi͇c nôi cͯa cách m̩ng.

Công nhân cao su Nông tr˱ͥng Ông Qu͇ là m͡t b͡ ph̵n cͯa công nhân cao su

Ĉ͛ng Nai. B̫y th̵p niên ÿ̭u tranh dǊng c̫m, kiên c˱ͥng, b͉n b͑ ch͙ng chͯ t˱ s̫n

ÿ͛n ÿi͉n, ch͙ng th͹c dân Pháp, phát xít Nh̵t, ÿ͇ qu͙c Mà xâm l˱ͫc xây d͹ng và b̫o

v͏ Chͯ nghƭa Xã h͡i. D˱ͣi s͹ lãnh ÿ̩o cͯa Ĉ̫ng C͡ng s̫n Vi͏t Nam quang vinh,

công nhân cao su Ông Qu͇ luôn luôn ÿͱng hàng ÿ̯u các cu͡c ÿ̭u tranh cách m̩ng.

Năm 1930 sau chi b͡ c͡ng s̫n ͧ ÿ͛n ÿi͉n cao su Phú Ri͉ng ÿ˱ͫc thành l̵p, chi b͡

Cam Tiêm cǊng ra ÿͥi năm 1937 là h̩t gi͙ng ÿ͗ ÿ̯u tiên ÿ˱ͫc gieo m̯m phát tri͋n

và cǊng tͳ công nhân ÿ͛n ÿi͉n Ông Qu͇ liên tͭc ti͇n công nh̷m th̻ng vào k̓ thù

giai c̭p và dân t͡c mà chi͇n ÿ̭u. Cùng vͣi giai c̭p công nhân và nông dân c̫ n˱ͣc

vi͇t nên nhͷng trang s͵ v̓ vang nh̭t trong l͓ch s͵ ch͙ng ngo̩i xâm cͯa dân t͡c.

Qua nhͷng ch̿ng ÿ˱ͥng ÿ̭u tranh cách m̩ng, anh dǊng kiên c˱ͥng ÿ̯y gian

kh͝ hy sinh, ÿ͡i ngǊ công nhân cao su Ông Qu͇ ngày m͡t tr˱ͧng thành và lͣn m̩nh,

luôn xͱng ÿáng là l͹c l˱ͫng tiên phong, là ÿ͡i quân chͯ l͹c cͯa cách m̩ng ͧ ÿ͓a

bàn “Mi͉n Ĉông gian lao mà anh dǊng.”

Nhͷng trang s͵ v̓ vang ÿ̭u tranh 75 năm qua cͯa công nhân cao su Ông

Qu͇, là x˱˯ng máu, là s͹ gian kh͝ hy sinh cͯa bi͇t bao cán b͡ ÿ̫ng viên và công

nhân ÿã xây d͹ng nên.

Ĉi theo ti͇ng g͕i cͯa ÿ̫ng, công nhân cao su Ông Qu͇ ÿã m͡t lòng không

qu̫n ng̩i gian kh͝ hy sinh, ÿem h͇t sͱc mình làm cách m̩ng dân t͡c dân chͯ ÿ͋ góp

ph̯n cùng toàn dân dành l̩i ÿ͡c l̵p th͙ng nh̭t t͹ do cho T͝ qu͙c và ti͇n lên chͯ

nghƭa xã h͡i.

B̹ng sͱc cͯa Ĉ̫ng b͡ và công nhân cao su nông tr˱ͥng Ông Qu͇ 2 trong 25

năm qua ÿã xây d͹ng l̩i m͡t nông tr˱ͥng tͳ nghèo nàn ÿ͝ nát trong chi͇n tranh ác

li͏t, thành m͡t nông tr˱ͥng Xã h͡i chͯ nghƭa khang trang nh˱ ngày nay. Ĉó là m͡t

tài s̫n vô cùng quý báu.

Ghi l̩i truy͉n th͙ng cách m̩ng và rút ra nhͷng bài h͕c thi͇t th͹c trong quá

trình ÿ̭u tranh là m͡t vi͏c làm hͷu ích và là trách nhi͏m cͯa Ĉ̫ng b͡, cͯa cán b͡

công nhân viên chͱc trong nông tr˱ͥng. Thông qua truy͉n th͙ng cách m̩ng nh̹m

nâng cao lòng yêu n˱ͣc, lòng t͹ hào tin t˱ͧng vào s͹ nghi͏p ÿ͝i mͣi ÿ̭t n˱ͣc cho

cán b͡, Ĉ̫ng viên và công nhân viên chͱc. Ĉó là tài li͏u quý giá ÿ͋ giáo dͭc cho các

th͇ h͏ mai sau. Ĉ̫ng uͽ Công ty Cao su Ĉ͛ng Nai chͯ tr˱˯ng cho nông tr˱ͥng vi͇t

l̩i l͓ch s͵ ÿ̭u tranh cách m̩ng cͯa mình: ÿ˱ͫc s͹ giúp ÿͩ cͯa h͡i khoa h͕c l͓ch s͵

t͑nh Ĉ͛ng Nai; s͹ giúp ÿͩ cͯa Ĉ̫ng uͽ và ban giám ÿ͙c nông tr˱ͥng Ông Qu͇,

chúng tôi biên so̩n cu͙n “Phong trào cách m̩ng cͯa công nhân cao su nông tr˱ͥng

Ông Qu͇”

Quá trình ÿ̭u tranh cách m̩ng cͯa công nhân cao su Ông Qu͇ vô cùng gian

kh͝, ác li͏t nh˱ng r̭t anh dǊng và v̓ vang. Vi͏c làm s͙ng l̩i quá trình l͓ch s͵ là m͡t

vi͏c làm ÿòi h͗i ph̫i có nhi͉u thͥi gian và nhi͉u công phu cͯa t̵p th͋. Cho nên vi͏c

2 Tӯ năm 1926 ÿӃn năm 1975 gӑi là ÿӗn ÿiӅn. Tӯ năm 1975 ÿӃn nay gӑi là nông trѭӡng (Theo tѭ liӋu nӝi bӝ cӫa ngành

cao su)

1.5 Page 5

▲back to top

biên so̩n trong m͡t thͥi gian nh̭t ÿ͓nh ch̷c ch̷n sͅ ch˱a ph̫n ánh ÿ˱ͫc ÿ̯y ÿͯ

nhͷng s͹ ki͏n l͓ch s͵ ÿã di͍n ra và có th͋ còn có nhͷng thi͇u sót.

Ĉ͋ ti͇p tͭc b͝ sung ch͑nh lý sau này, chúng tôi mong nh̵n ÿ˱ͫc nhi͉u ý ki͇n

ÿóng góp qúi báu cͯa các ÿ͛ng chí và b̩n ÿ͕c.

Nhân d͓p này chúng tôi xin bày t͗ lòng bi͇t ˯n chân thành tͣi th˱ͥng vͭ Ĉ̫ng

uͽ, Ban giám ÿ͙c Công ty Cao su Ĉ͛ng Nai; ban th˱ͥng vͭ h͡i khoa h͕c l͓ch s͵ t͑nh

Ĉ͛ng Nai, Ĉ̫ng uͽ và Ban giám ÿ͙c Nông tr˱ͥng Ông Qu͇ cùng các v͓ lão thành

cách m̩ng, các nhân chͱng l͓ch s͵, các anh ch͓ em c͡ng tác viên ÿã t̵n tình giúp ÿͩ

chúng tôi hoàn thành cu͙n sách này.

Ĉӗng Nai, ngày 10-11-2001

Các tác giҧ

CHѬѪNG MӜT

PHONG TRÀO CÔNG NHÂN CAO SU NÔNG TRѬӠNG ÔNG QUӂ TӮ

NGÀY THÀNH LҰP ĈӂN CÁCH MҤNG THÁNG 8 NĂM 1945

*Nông trѭӡng cao su Ông QuӃ

Nông trѭӡng cao su Ông QuӃ là mӝt trong 13 nông trѭӡng thuӝc Công ty Cao

su quӕc doanh tӍnh Ĉӗng Nai ngày nay.

Vào nhӳng năm ÿҫu thӃ kӹ 20, chӫ tѭ bҧn Pháp ÿã ÿӃn khai thác vùng ÿҩt này.

Lúc ÿҫu tѭ bҧn Pháp ÿӃn cѭӟp ÿҩt bҳt ÿҫu khai hoang trӗng mía cung cҩp nguyên liӋu

cho các nhà máy ÿѭӡng nѫi khác, vӟi cái tên là: Ĉӗn ÿiӅn Cam Tiêm tӯ 1926. Bên

cҥnh tên “ÿӗn ÿiӅn Cam Tiêm” ngѭӡi ta còn gӑi ÿӗn ÿiӅn này mӝt cái tên khác, ÿó là

ÿӗn ÿiӅn Cà Rҥ. ĈӇ khӓi dӏ nghӏ vӅ mҧnh ÿҩt chӃt ngѭӡi này gây trҳc trӣ, khó khăn

cho viӋc mӝ phu, tӯ năm 1937 trӣ ÿi bӑn chӫ Tây buӝc mӑi ngѭӡi không nói ÿӃn cái

tên Cà Rҥ nӳa, mà chӍ dùng tên “ÿӗn ÿiӅn Cam Tiêm". Cuӕi năm 1938 ÿӗn ÿiӅn Cam

Tiêm ÿәi tên thành ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ, cho ÿӃn tұn ngày nay.

Tӯ năm 1935 vӅ trѭӟc, ÿӗn ÿiӅn cao su Ông QuӃ là mӝt ÿӗn ÿiӅn tѭ nhân riêng

biӋt loҥi nhӓ. Do lӧi nhuұn béo bӣ cӫa cây cao su thu hút, cho nên tӯ năm 1935 trӣ ÿi,

ÿӗn ÿiӅn cao su Ông QuӃ sáp nhұp nhiӅu ÿӗn ÿiӅn khác ÿӇ hình thành Công ty Cao su

Ĉông Dѭѫng (SLPH). Trө sӣ cӫa Công ty cao su Ĉông Dѭѫng ÿһt tҥi Suӕi Tre thuӝc

huyӋn Xuân Lӝc (cǊ).

Ĉӗn ÿiӅn cao su Ông QuӃ cách lӝ chӯng 7km, cách thӏ trҩn Xuân Lӝc chӯng

15cm và cách Công ty Cao su khoҧng 20km. Phía bҳc ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ giáp nông

trѭӡng cao su Dҫu Giây. phía Nam giáp nông trѭӡng cao su Cҭm Ĉѭӡng, phía Ĉông

giáp nông trѭӡng cao su Hàng Gòn, phía Tây giáp nông trѭӡng cao su An ViӉn -

Bình Sѫn.

DiӋn tích tӵ nhiên cӫa (ÿӗn ÿiӅn) Ông QuӃ ÿang quҧn lý là 5.490 ha, sӕ lѭӧng

công nhân trên 1.466 ngѭӡi, cӝng vӟi gia ÿình trên 4350 ngѭӡi. Nông trѭӡng cao su

Ông QuӃ không lӟn lҳm song các dân tӝc chung sӕng ӣ ÿây khá ÿa dҥng phҫn lӟn là

1.6 Page 6

▲back to top

ngѭӡi Kinh, sau ÿó là Châu Ro, Kѫho, Tày, Nùng, Hoa... Các tôn giáo gӗm: Thiên

chúa giáo, Phұt giáo, Cao Ĉài…

Ông QuӃ thuӝc vùng trung du, ÿӝ cao trung bình tӯ 50 - 60 mét so vӟi mһt

biӇn. Khí hұu thuӝc khu vui gió mùa nhiӋt ÿӟi, nhiӋt ÿӝ bình quân tӯ 250c ÿӃn 300c.

Khí hұu thӡi tiӃt ôn hòa cӝng vӟi chҩt ÿҩt Badan mҫu mӥ, tҥo cho Ông QuӃ ÿiӅu kiӋn

thuұn lӧi phát triӇn các loҥi cây nông nghiӋp, cây công nghiӋp mà ÿһc biӋt là cây cao

su có giá trӏ kinh tӃ lӟn.

Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ có hӋ thӕng giao thông khá thuұn lӧi, tҥo ÿiӅu kiӋn cho sӵ

ÿi lҥi giao lѭu ÿӃn các ÿӏa phѭѫng khác trong vùng và các tӍnh khác trong cҧ nѭӟc.

Ông QuӃ cǊng là ÿӏa bàn chiӃn lѭӧc khá quan trӑng cho nên trong hai cuӝc kháng

chiӃn chӕng Pháp và chӕng Mӻ nѫi ÿây ÿã trӣ thành trӑng ÿiӇm ÿánh phá hӃt sӭc dã

man cӫa ÿӃ quӕc và tay sai. Ĉһc biӋt trong công cuӝc chӕng Mӻ cӭu nѭӟc giҧi phóng

dân tӝc. Ông QuӃ là căn cӭ quan trӑng cӫa các lӵc lѭӧng cách mҥng trong vùng vào

nhӳng năm cuӕi cӫa cuӝc Kháng chiӃn.

Trӣ vӅ trѭӟc không xa, vào ÿҫu thӃ kӹ 20 này. Ông QuӃ còn là rӯng rұm rҥp

hoang sѫ vӟi nhiӅu loҥi cây rӯng cho gӛ quý nhѭ: cҭm, sao, gõ, bҵng lăng, dҫu... Có

nhiӅu loҥi thú rӯng sinh sӕng nhѭ: mang, nai, heo rӯng, khӍ, nhím cùng vӟi nhiӅu loҥi

chim muông quý hiӃm khác.

Qua khai thác cӫa bӑn tѭ bҧn Pháp, ÿһc biӋt qua sӵ tàn phá cӫa hai cuӝc chiӃn

tranh chӕng Pháp và Mӻ, rӯng Ông QuӃ ÿã gҫn nhѭ cҥn kiӋt.

Ӣ vùng ÿҩt ÿӓ Xuân Lӝc có nhiӅu ÿӗn ÿiӅn cao su thuӝc nhiӅu Công ty tѭ bҧn

và tѭ nhân cҧ Pháp. ViӋt và Hoa, nhѭng có thӇ nói rҵng Ông QuӃ là mӝt ÿӗn ÿiӅn

trung tâm vӟi tҫm vóc riêng cӫa nó: nѫi ÿây có phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân

cao su khá sӟm. Cuӝc ÿҩu tranh ÿҫu tiên diӉn ra tӯ năm 1926. Sau ÿӗn ÿiӅn Phú

RiӅng là ÿӗn ÿiӅn cao su Cam Tiêm (tӭc là Ông QuӃ) phong trào ÿҩu tranh cӫa công

nhân ÿã làm cho tѭ bҧn Pháp hoҧng sӧ. Ĉһc ÿiӇm này có tác ÿӝng rҩt lӟn ÿӃn quá

trình phát triӇn cӫa ÿӝi ngǊ công nhân cao su và phong trào công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông

QuӃ trong hѫn bҧy mѭѫi năm qua.

Cu͡c s͙ng kh͙n cùng cͯa công nhân ÿ͛n ÿi͉n Ông Qu͇ d˱ͣi ch͇ ÿ͡ t˱ b̫n Pháp

Trѭӟc khi tѭ bҧn Pháp ÿһt bàn chân xâm lѭӧc ÿӃn mҧnh ÿҩt này, nѫi ÿây còn là

mӝt vùng ÿҩt hoang vu rұm rҥp, dân cѭ thѭa thӟt (phҫn lӟn dân tӝc thiӇu sӕ) hӑ sӕng

rҧi rác ven khe, ven suӕi. Cuӝc sӕng cӫa cѭ dân vùng này chӫ yӃu bҵng nghӅ nѭѫng

rүy, ÿánh bҳt chim muông, tôm cá… Mһc dù thiӃu thӕn ÿói nghèo nhѭng ÿѭӧc phân

tӵ do mѭu cҫu cuӝc sӕng.

1.7 Page 7

▲back to top

1.8 Page 8

▲back to top

Khi thӵc dân tѭ bҧn Pháp ÿӃn, chúng cҩu kӃt vӟi bӑn ÿӏa chӫ phong kiӃn ÿӏa

phѭѫng, thҷng tay ÿàn áp bóc lӝt xua ÿuәi ngѭӡi dân ӣ ÿây ra khӓi nѭѫng rүy ÿã

nghìn ÿӡi gҳn chһt vӟi cuӝc sӕng cӫa hӑ ÿӇ chiӃm ÿҩt xây dӵng ÿӗn ÿiӅn. Lúc mӟi

thành lұp, tѭ bҧn Pháp chӍ thu gom dài tҥi chӛ vào làm viӋc ӣ ÿӗn ÿiӅn. Hӑ phҫn lӟn

là dân tӝc ít ngѭӡi, bӏ cѭӟp mҩt nѭѫng rүy. Cuӝc sӕng tӕi tăm khә cӵc ÿau thѭѫng ÿã

ÿӃn vӟi cuӝc ÿӡi cӫa hӑ. Ӣ chӕn rӯng thiêng nѭӟc ÿӝc này lҥi cӝng thêm thiӃu ăn,

thiӃu mһc, bӋnh không có thuӕc uӕng cho nên ӣ ÿӗn ÿiӅn này thѭӡng xuyên có ngѭӡi

chӃt. ChӃt trong nhà, chӃt ngoài ÿѭӡng, chӃt trong khi làm viӋc... Có nhӳng trұn dӏch

chӃt ÿӃn hàng trăm ngѭӡi, năm 1935 có ngày 10 công nhân bӏ chӃt.

Năm 1929, cây cao su là nguӗn lӧi lӟn cӫa tѭ bҧn pháp mӟi chính thӭc ÿѭa vӅ

trӗng tҥi ÿây. Lúc này quy mô còn hҥn chӃ, chӫ Tây mӟi gҥn xѭѫng róc tӫy ngѭӡi

1.9 Page 9

▲back to top

dân tҥi chӛ và nhӳng vùng lân cұn ÿӃn làm thuê. VӅ sau do nhu cҫu phát triӇn mӣ

rӝng diӋn tích cao su, bӑn tѭ bҧn Pháp ÿã tә chӭc mӝ phu tӯ miӅn Bҳc miӅn Trung

vào. Dân phu - hӑ là nhӳng ngѭӡi nông dân nghèo khә ӣ các vùng thôn quê hҿo lánh,

hӑ ÿang bӏ ÿӃ quӕc phong kiӃn dӗn ÿӃn bѭӟc ÿѭӡng cùng. Hӑ muӕn ÿӃn mӝt miӅn

ÿҩt lҥ ÿӇ mong sao có cuӝc sӕng ÿӥ hѫn. Khi nghe bӑn mӝ phu lu loa rҵng: "Vào

Nam kǤ làm cao su s͙ng r̭t sung s˱ͣng, cͱ 7 ngày c̭p phát l˱˯ng th͹c m͡t l̯n, 15

ngày phát l˱˯ng 1 l̯n, l̩i có cá khô, th͓t t˱˯i, n˱ͣc m̷m; chͯ sͅ làm nhà c͵a cho cu

ly ͧ t͵ t͇. Cu ly ͙m ÿau thì có thu͙c thang, m͟i ngày ch͑ làm 10 giͥ thôi. Khí h̵u ͧ

cao su r̭t t͙t, vͣi nhͷng v˱ͥn cây xanh mát tr͛ng ngay hàng th̻ng l͙i. ͦ ÿây kh͝

vào ÿó s˱ͣng có d˱ ti͉n gͧi v͉ quê, có nhi͉u ng˱ͥi vào trong ÿó r͛i không mu͙n v͉

nͷa” 3 Nghe nhѭ vұy ai mà không muӕn ÿӃn xӭ cao su Nam kǤ ?

Cӭ thӃ, hàng ngày tӯ tӍnh này sang tӍnh khác, tӯ làng nӑ ÿӃn làng kia, ÿi ÿӃn

ÿâu bӑn cai mӝ phu luôn mӗm uӕn lѭӥi ca ngӧi vӅ cái "Thiên ÿѭӡng cao su Nam kǤ".

Khát vӑng cӫa nhӳng nông dân nghèo khә muӕn kiӃm nѫi gӣi gҳm thân phұn ÿӇ gӥ

cѫ hàn hѫn. Nghe ÿҩt Nam kǤ nhѭ vұy, hӑ rӡi bӓ quê hѭѫng lên ÿѭӡng ÿi theo bӑn

cai mӝ phu vào Nam.

Ĉoàn phu công tra ÿҫu tiên tӯ miӅn Bҳc vào, ÿӃn tòa Tân Ĉҧo, Sài Gòn (Tân

Ĉҧo là cѫ sӣ mӝ phu làm nhiӋm vө phân phӕi dân phu cho các ÿӗn ÿiӅn) ÿѭӧc phân

phӕi vӅ ÿӗn ÿiӅn cao su Ông QuӃ, gӗm có 75 ngѭӡi. Trong ÿó có 6 phө nӳ còn lҥi

toàn là nam giӟi. Quê hѭѫng nhӳng dân phu này là Hҧi Phòng, Hҧi Dѭѫng, nѫi ÿӗng

chua nѭӟc mһn, lam lǊ suӕt ngày mà chҷng ÿӫ ăn, tiӃp sau ÿó là nhӳng ÿoàn phu

khác cǊng tiӃp tөc ÿӃn Ông QuӃ trong hoàn cҧnh khӕ rách áo ôm, ӣ các vùng quê

miӅn Bҳc miӅn Trung.

Nhѭng thӵc tӃ quá phǊ phàng vӟi hӑ, ngѭӡi phu công tra tìm ÿâu thҩy viӉn

cҧnh huy hoàng nhѭ bӑn mӝ phu ÿã tuyên truyӅn. Mӝt ÿoҥn trong bӭc thѭ cӫa 1 công

nhân công tra hӗi ÿó: "... Hӑ phát trѭӟc cho chúng tôi mà; ngѭӡi 5 ÿӗng, chúng tôi

lên xe ngӗi, xe chҥy thì hӑ trӣ mһt ngay, ÿӝng mӝt chút là hӑ chӱi, hӑ ÿánh, gҫn ÿӃn

Phan ThiӃt thì 2 cu ly ÿánh liӅu nhҧy xuӕng không biӃt sӕng chӃt ra sao, ÿӃn nѫi

chúng tôi còn nhiӅu ÿiӅu thҩt vӑng..." 4

Rӯng cây trùng ÿiӋp cӫa Ông QuӃ lúc bҩy giӡ ÿã làm tiêu tan ÿi cái ҧo tѭӣng

vӅ mӝt "Thiên ÿѭӡng cao su Nam kǤ" trong mӛi dân phu khӕn cùng ÿó. Cҧnh tѭӧng

buӗn thҧm thê lѭѫng, ê chӅ hiu quҥnh trҧi ra trѭӟc mҳt hӑ. Ngѭӡi phu công tra biӃt

mình ÿã bӏ mҳc lӯa bӣi nhӳng lӡi hoa mӻ cӫa bӑn mӝ phu. Cҧnh tѭӧng hoang vu khí

hұu khҳc nghiӋt, chӃ ÿӝ ăn ӣ thiӃu thӕn, ÿã làm nҭy sinh biӃt bao loҥi bӋnh tұt nguy

hiӇm chӃt ngѭӡi ÿӃn vӟi hӑ nhѭ bӋnh sӕt rét phù thǊng, thѭѫng hàn... Nӳ ký giҧ Violi

(VIOLLIS) trong mӝt chuyӃn ÿi thăm và kiӇm tra chӃ ÿӝ cao su ÿã viӃt: “Tôi trông

th̭y nhͷng nông dân kh͙n n̩n B̷c kǤ kh͗e m̩nh ÿ͇n ÿây nh˱ng ch͑ sau ba b͙n năm

thì ch͑ còn là thân tàn ma d̩i... " 5 ChӃ ÿӝ làm viӋc cӫa dân phu ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ

hӃt sӭc khҳc nghiӋt: Hӑ phҧi dұy tӯ lúc 4 giӡ sáng khi kҿng ÿӗn ÿiӅn vang lên, hӑ hҩp

tҩp chuҭn bӏ ăn sáng, tìm kiӃm dөng cө ÿӇ chҥy ra sân ÿiӇm danh cho ÿúng giӡ, dân

3 Báo tѭ sҧn Echo annamite ngày 10/09/1928 (Tѭ liӋu ngành cao su)

4 Báo tѭ sҧn Echo annamite ngày 10/09/1928 (Tѭ liӋu ngành cao su)

5 Giai cҩp công nhân ViӋt Nam nhӳng năm trѭӟc khi có Ĉҧng. Nhà xuҩt bҧn KHXH, 1978, tr 216 (Tѭ liӋu ngành cao

su)

1.10 Page 10

▲back to top

phu nào chұm mӝt chút thì cai ÿánh: ký ghi tên vào sә ÿӇ trӯ lѭѫng... Ĉӗn ÿiӅn cao su

Ông QuӃ nhѭ mӝt lãnh ÿӏa riêng cӫa bӑn tѭ bҧn Pháp. Ӣ ÿây bӑn chӫ tӵ ÿӅ ra các luұt

lӋ ÿӇ ràng buӝc công nhân thӵc hiӋn. Chӫ và tay sai cӫa chӫ có toàn quyӅn ÿánh ÿұp

công nhân cho ÿӃn chӃt mà không bӏ tӝi gì. Công nhân chҷng biӃt kêu vào ÿâu, hӑ có

khiӃu nҥi thѭa kiӋn cǊng chҷng ÿi ÿӃn ÿâu, tiӅn ÿâu mà thѭa kiӋn! Hѫn nӳa làm sao

mà thҳng ÿѭӧc kiӋn khi chính quyӅn sӣ tҥi cǊng chӍ là công cө cӫa bӑn Pháp mà thôi.

Dã man hѫn, bӑn chӫ Tây ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ thҩy chӏ em phө nӳ có chút

nhan sҳc thì bҩt kӇ ngѭӡi ÿó có chӗng

(1) Giai cҩp công nhân ViӋt Nam nhӳng năm trѭӟc khi có Ĉҧng. Nhà xuҩt bҧn

KHXH: 1978. tr 216 (Tѭ liӋu ngành cao su)

hay chѭa, bӑn nó tìm mӑi cách hãm hiӃp cho bҵng ÿѭӧc. Thұm chí có còn cѭӟp

không vӧ cӫa công nhân khi nó muӕn (nhѭ trѭӡng hӧp vӧ bác Thêm công nhân cҥo

mӫ cӫa ÿӗn ÿiӅn).

Lao ÿӝng cӫa dân phu ӣ sӣ Ông QuӃ luôn luôn ÿi liӅn vӟi ÿòn roi tàn bҥo: ra

sân ÿiӇm không ÿúng giӡ, ngӗi không ÿúng chӛ bӏ ÿánh, dao cҥo, thùng ÿӵng mӫ rӱa

không sҥch ÿánh, ӗn ào trong sân ÿiӇm cǊng ÿánh. Bҩt kǤ lúc nào ӣ ÿâu ngѭӡi công

nhân cao su cǊng có thӇ bӏ ÿánh mà chҷng biӃt kêu ai! Cѭӡng ÿӝ làm viӋc lҥi rҩt căng

thҷng, mӛi công nhân cҥo mӫ phҧi cҥo tӯ 1 ha ÿӃn 1,5 ha cho nên công nhân cҥo gҫn

nhѭ chҥy mӟi xong phҫn chӫ ÿã giao; nghӍ mӝt chút là ÿòn roi cai ký nӋn vào lѭng,

chѭa nói ÿӃn sai phҥm lӛi cҥo thì hӑ có thӇ bӏ ÿánh bҫm dұp cҧ ngѭӡi có khi ÿӃn chӃt

tҥi chӛ. Chӫ Tây ӣ ÿây xem lӧi nhuұn cao hѫn tính mҥng con ngѭӡi.

Bӝ máy kìm kҽp cӫa ÿӗn ÿiӅn hӃt sӭc tàn bҥo nhҵm o ép ÿӁo xѭѫng róc tӫy

ngѭӡi công nhân. Bӝ máy ÿó gӗm: Chӫ, xu, xӃp, cai, ký và lính tuҫn gӑi bҵng “Gҥc

sâm bӃt”. Ĉó là nhӳng nanh vuӕt tѭ bҧn Pháp dùng ÿӇ ÿàn áp bóc lӝt công nhân.

Ngѭӡi trӵc tiӃp làm viӋc ӣ ÿӗn ÿiӅn, bӑn chӫ chia làm bӕn hҥng, mӛi hҥng có

mӭc hѭӣng thө và ÿӕi xӱ khác nhau : cao nhҩt là chӫ, rӗi thҫy, ÿӃn thӧ và cuӕi cùng

là phu. Phu là hҥng ngѭӡi cuӕi cùng làm viӋc nһng nhӑc nhҩt, vҩt vҧ nhҩt, nhѭng mӭc

ÿӝ hѭӣng thө và ÿӕi xӱ tӋ hҥi nhҩt.

ChӃ ÿӝ lao ÿӝng khә sai nhѭng ÿӗng lѭѫng quá ѭ rҿ mҥt, chӫ tay ӣ ÿӗn ÿiӅn

cao su Ông QuӃ vào nhӳng năm 1928 – 1930 chӍ trҧ cho công nhân cҥo mӫ mӛi ngày

30 xu sau ÿó mӟi lên ÿѭӧc 35 xu, công nhân ÿi ve (tӭc loҥi công nhân làm nhӳng

viӋc linh tinh khác) thì mӛi ngày chӍ ÿѭӧc hѭӣng 20 xu. Ĉӗng lѭѫng ÿã ít mà còn

phҧi bӏ cúp phҥt ÿӫ thӭ. KǤ nhұn lѭѫng hàng tháng nhiӅu công nhân không ÿѭӧc

nhұn mà còn phҧi chӏu nӧ bӑn chӫ, mӟi là ÿiӅu ÿҳng cay chua xót. Chҷng nhӳng thӃ

mà ngày nhұn lѭѫng là ngày nhөc nhã nhҩt cӫa ngѭӡi công nhân cao su ÿӗn ÿiӅn bӣi

vӧ cӫa cai, ký, xu xӃp ÿӃn trӵc tiӃp xiӃt nӧ, chӱi mҳng om sòm.

Bҵng sӵ bóc lӝt hӃt sӭc dã man tàn bҥo sӭc lao ÿӝng cӫa ngѭӡi công nhân, tѭ

bҧn Pháp ÿã rút ra tӯ trong xѭѫng máu hӑ nhӳng món lӧi nhuұn kӃch sù: Công ty

SIPH trong ÿó có ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ vӕn bӓ ra ban ÿҫu: 29.600.000 Fr

Năm 1937 lãi : 4.945.000 Fr

Năm 1951 lãi : 1.300.000.000 Fr

Ĉӡi “Ngѭӡi phu cao su” ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ vӯa phҧi vұt lӝn vӟi công viӋc

nһng nhӑc ngoài lô ngoài rүy, vӅ ÿӃn nhà hӑ phҧi vұt lӝn vӟi cái ăn, cái ӣ, cái mһc.

Dân phu ÿâu có nhà, hӑ chӍ ӣ vào các lán trҥi tұp trung, làm bҵng tranh tre nӭa lá sѫ

sài, nҵm ӣ nhӳng nӳ ÿҩt thҩp không trӗng ÿѭӧc cây cao su.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Mӛi trҥi không lӟn lҳm ÿѭӧc xӃp ÿһt hai dãy giѭӡng bҵng tre cho ÿӝ 15 ÿӃn 20

ngѭӡi ӣ. Chính giӳa có 1 bàn bҵng tre ÿӇ vұt dөng tѭ trang. Mӛi lán có bӕn cӱa ra

vào, hai cӱa trѭӟc và hai cӱa hai ÿҫu lán. BӃp núc nҩu nѭӟng ÿӅu ӣ trong ÿó cҧ... Tӕi

tăm chұt chӝi bҭn thӍu, tҥo ÿiӅu kiӋn cho chuӝt, muӛi, rұn rӋp phát triӇn nhanh nhiӅu

vô kӇ. Báo Echo annmite ngày 19/09/1928 vi͇t: “chͯ tây không có làm nhà, ch͑ d͹ng

cho m̭y dãy l͉u tranh, trͥi m˱a thì n˱ͣc xu͙ng tͱ b͉, nhi͉u khi cu li ph̫i ng͛i su͙t

ÿêm, ÿèn l͵a không có, l̩nh run c̯m c̵p…”

Khi ӣ quê hѭѫng nhӳng ngѭӡi nông dân nghèo khә này ÿã phҧi mһc “quҫn ÿөp

áo manh”. Vào ÿӗn ÿiӅn cao su Ông QuӃ, hӑ vүn là ngѭӡi "áo nӕi vai quҫn chҳp

ӕng". TiӅn không ÿӫ ăn lҩy ÿâu ra ÿӇ may sҳm mһc lành. Có ngѭӡi quanh năm, suӕt

tháng chӍ có 1 bӝ trong ngѭӡi, không có cái ÿӇ thay.

ChӃ ÿӝ làm viӋc khә sai, ÿӡi sӕng ăn ӣ tӗi tàn: áo quҫn rách nát không ÿӫ che

thân lҥi bӏ ÿánh ÿұp hành hҥ thѭӡng xuyên, làm sao ngѭӡi công nhân cao su không bӏ

ӕm ÿau bӋnh tұt triӅn miên ÿѭӧc. Cái chӃt vì bӋnh ÿӃn vӟi ngѭӡi công nhân ÿӗn ÿiӅn

Ông QuӃ dӉ dàng nhѭ sӵ nghèo ÿói dai dҷng theo ÿuәi hӑ. Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ là mӝt

trong nhӳng ÿӗn ÿiӅn cao su có công nhân chӃt nhiӅu nhҩt. Có trұn dӏch công nhân

chӃt hàng trăm ngѭӡi: chӃt ngoài lô: ngoài rүy, chӃt trang trҥi, chӃt trên ÿѭӡng... ÿâu

ÿâu cǊng thҩy ngѭӡi chӃt. Ngѭӡi chӃt nhѭ rҥ, cho nên ÿӗn ÿiӅn này trѭӟc kia còn có

tên "Ĉӗn ÿiӅn Cà Rҥ" là nhѭ vұy.

Máu xѭѫng, mӗ hôi nѭӟc mҳt cӫa nhiӅu công nhân ÿӗn ÿiӅn ÿә xuӕng ÿӇ bón

cho nhӳng lô cao su bҥt ngàn xanh tӕt cӫa chӫ tѭ bҧn Pháp. Ĉúng nhѭ nhà thѫ Tӕ

Hӳu ÿã viӃt:

Bán thân ÿ͝i m̭y ÿ͛ng xu

Th͓t x˱˯ng vùi g͙c cao su m̭y tͳng

Ĉau thѭѫng tӫi nhөc, căm giұn ÿang nén chһt trong trái tim khӕi óc cӫa mӛi

dân phu Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ. Mӕi thù giai cҩp, mӕi thù dân tӝc ÿang quyӋn chһt vào

nhau và ÿang ÿòi hӓi phҧi ÿѭӧc giҧi quyӃt. Ngѭӡi dân phu ӣ Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ biӃt

rҵng muӕn thoát khӓi cuӝc ÿӡi nô lӋ khӕn cùng này không có con ÿѭӡng nào khác là

phҧi vùng dұy ÿҩu tranh ÿӇ bҿ gãy gông xiӅng nô lӋ cӫa bӑn ÿӃ quӕc và tay sai.

Vùng lên ÿ̵p nát xích xi͉ng nô l͏

Trong cuӝc sӕng ÿen tӕi khӕn cùng cӫa kiӃp ÿӡi nô lӋ ngѭӡi công nhân Ĉӗn

ÿiӅn Ông QuӃ không chӏu cúi ÿҫu, nhiӅu cuӝc ÿҩu tranh cӫa công nhân liên tiӃp nә ra

vӟi nhiӅu hình thӭc khác nhau. Lúc ÿҫu hӑ chӍ biӃt bӓ trӕn khӓi ÿӗn ÿiӅn tìm ÿѭӡng

trӣ vӅ quê cǊ làm ăn hoһc ÿi nѫi khác tìm kӃ sinh sӕng nhѭng vӅ làm sao ÿѭӧc khi

rӯng núi còn trùng ÿiӋp bao quanh rӗi biӃt bao thú rӯng hung dӳ ÿang chӡ sҹn; ÿһc

biӋt hӑ lҩy gì ăn ÿӇ sӕng, cӝng vào ÿó bӑn chӫ Tây và tay sai dӕc sӭc săn ÿuәi. Mһt

Khác bӑn chӫ treo giá ai bҳt ÿѭӧc phu trӕn ÿem vӅ nӝp cho chӫ ÿӗn ÿiӅn thì ÿѭӧc

thѭӣng tiӅn hoһc gҥo, muӕi. Mӝt hình thӭc ÿҩu tranh khác là công nhân bí mұt phá

kiӅng, ÿұp chén, làm hѭ hӓng máy móc... cao hѫn, công nhân ÿã tә chӭc ÿҩu tranh

tұp thӇ ÿòi chӫ thӵc hiӋn ÿҫy ÿӫ nhӳng ÿiӅu kiӋn ÿã ghi trong giao kèo công tra.

Có thӇ nói tӯ khi mӟi hình thành Ĉӗn ÿiӅn cao su Cam Tiêm (Ông QuӃ) nhӳng

ngѭӡi công nhân làm viӋc ӣ ÿây liên tөc ÿӭng lên chӕng lҥi chӃ ÿӝ lao ÿӝng hà khҳc,

chӕng lҥi sӵ dã man tàn bҥo cӫa bӑn chӫ tѭ bҧn ÿӗn ÿiӅn. Các cuӝc ÿҩu tranh diӉn ra

dѭӟi nhiӅu hình thӭc và mӭc ÿӝ khác nhau có lúc gay gҳt, căng thҷng. Song ÿây mӟi

2.2 Page 12

▲back to top

chӍ là màn dҥo ÿҫu, còn mang tính chҩt tӵ phát, lҿ tҿ, rӡi rҥc, ÿѫn ÿӝc chѭa kӃt thành

làn sóng mҥnh mӁ nhҵm trúng vào ÿҫu kҿ thù chӫ yӃu cӫa giai cҩp, cӫa dân tӝc.

Năm 1925 tә chӭ ViӋt Nam Thanh niên Cách mҥng Ĉӗng chí Hӝi ÿѭӧc thành

lұp trong ÿó có hҥt nhân là Cӝng sҧn ÿoàn làm nòng cӕt. Tә chӭc Cách mҥng này

gӗm nhӳng thanh niên yêu nѭӟc ViӋt Nam ÿѭӧc ÿӗng chí NguyӉn Ái Quӕc truyӅn

thө chӫ nghƭa Mác-Lênin khoa hӑc và cách mҥng. Thanh niên Cách mҥng ÿӗng chí

Hӝi có ҧnh hѭӣng rҩt lӟn ÿӃn phong trào cách mҥng trong nѭӟc ÿһc biӋt là phong trào

ÿҩu tranh trong các nhà máy hҫm, mӓ và ÿӗn ÿiӅn.

Tháng 12/926 hѫn 500 công nhân Ĉӗn ÿiӅn Cam Tiêm tӭc Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ

nәi dұy ÿҩu tranh: Vì hӑ quá uҩt ӭc vӅ sӵ lӯa gҥt cӫa bӑn mӝ phu, nhiӅu khoҧn trong

bҧn giao Kèo có ghi: nhѭng hӑ không ÿѭӧc hѭӣng, ÿã thӃ còn bӏ bӑn chӫ ÿӕi xӱ thұm

tӋ. Cuӝc ÿҩu tranh cӫa công nhân ÿӗn ÿiӅn Cam Tiêm bӏ bӑn ÿӃ quӕc và tay sai ÿàn

áp dã man.

KǤ bӝ Nam kǤ cӫa ViӋt Nam thanh niên Cách mҥng Ĉӗng chí Hӝi ra ÿӡi 1927.

Năm 1928 ViӋc Nam Thanh niên Cách mҥng Ĉӗng chí Hӝi chӫ trѭѫng ÿѭa hӝi viên

ÿi "vô sҧn hóa" vào các nhà máy, hҫm mӓ, ÿӗn ÿiӅn. Ĉӗng chí NGUYӈN XUÂN CӮ

ÿӃn trӵc tiӃp tә chӭc và tuyên truyӅn cách mҥng. Cuӝc bãi công, biӇu tình ÿó có ҧnh

hѭӣng lan rӝng ra các ÿӗn ÿiӅn khác.

Ngày 20/09/1928 Ĉӗn ÿiӅn Cam Tiêm (tӭc Ông QuӃ) ÿã nә ra mӝt cuӝc ÿҩu

tranh lӟn cӫa 400 công nhân: hӑ ÿӗng loҥt nghӍ viӋc, kéo nhau ra sân ÿiӇm biӇu tình,

phҧn ÿӕi chӫ sӣ, ÿѭa yêu sách ÿòi thӵc hiӋn ÿúng nhӳng ÿiӅu khoҧn trong bҧn "công

tra" mà hӑ ÿã ký khi bѭӟc chân ÿӃn ÿӗn ÿiӅn. Cuӝc bãi công này kéo dài tӯ sáng sӟm

cho ÿӃn chiӅu tӕi khiӃn cho bӑn chӫ Tây hoҧng sӧ. Tên chӫ ÿӗn ÿiӅn phҧi cҩp tӕc cӱ

tên phө tá chҥy vӅ Sӣ hiӃn binh Xuân ÿӝc vào lúc 4 giӡ ngày 20 tháng 09 năm 1928

ÿӇ xin hiӃn binh và lính tuҫn có trang bӏ ÿҫy ÿӫ ÿӃn ÿàn áp. TӍnh trѭӣng Biên Hòa ÿã

cҩp tӕc cӱ 20 lính và 3 hiӃn binh ÿi bҵng ô tô ÿӃn tiӃp sӭc ÿàn áp làm nhiӅu ngѭӡi

chӃt và bӏ thѭѫng, nhiӅu ngѭӡi khác phҧi tҥm lánh vào rӯng. Tên chӫ sӣ và bӑn xӃp,

cai hoҧng sӧ, phҧi chҥy qua ÿӗn ÿiӅn Dҫu Giây trӕn. ĈӃn hôm sau, lính hiӃn binh tӯ

ÿӗn ÿiӅn Cam Tiêm ra hӝ tӕng mӟi vӅ ÿѭӧc.

Trong bҧn ÿiӅu tra cӫa văn phòng tên tӍnh trѭӣng Biên Hòa ngày 20 tháng 09

năm 1928, sau khi mô tҧ lҥi cuӝc bãi công, bҧn ÿiӅu tra viӃt : "S͹ vi͏c nêu trên cho

th̭y hi͇n binh Xuân L͡c khi͇p vía nên ph̫i ÿánh ÿi͏n cho Toà b͙ Biên Hoà yêu c̯u

g͵i g̭p l͹c l˱ͫng hi͇n binh và ÿi͉u tra viên ÿ͋ l̵p l̩i tr̵t t͹ ͧ ÿ͛n ÿi͉n"

Cuӝc ÿҩu tranh ÿã gây xôn xao dѭ luұn trong giӟi báo chí trong và ngoài nѭӟc.

Dѭӟi ÿҫu ÿӅ: "Ai và cái gì mà các cung nhân gây ra cuӝc nәi loҥn". Báo Echo

Anamite ngày 20 tháng 09 năm 1928 ÿã viӃt: " 400 công nhân g͙c B̷c kǤ ͧ ÿ͛n ÿi͉n

Cam Tiêm vͳa n͝i lo̩n, tr̵t t͹ trͧ l̩i mau chóng sau ÿó, khi có s͹ can thi͏p quy͇t

li͏t. Ĉây là cu͡c n͝i lo̩n l̯n thͱ hai x̫y ra trên ÿ͛n ÿi͉n này..."

Chҷng nhӳng thӃ, cuӝc ÿҩu tranh cӫa công nhân ÿӗn ÿiӅn Cam Tiêm và sӵ ÿàn

áp dã man cӫa thӵc dân Pháp ÿã làm xôn xao và gây xúc ÿӝng trong quҫn chúng

nѭӟc Pháp. Tәng Liên ÿoàn Lao ÿӝng Pháp ÿã lên tiӃng phҧn ÿӕi sӵ ÿàn áp cӫa bӑn

thӵc dân Pháp ÿӕi vӟi công nhân ӣ ÿӗn ÿiӅn này. Ĉӗng thӡi bày tӓ sӵ ÿӗng tình, ӫng

hӝ cuӝc ÿҩu tranh cӫa giai cҩp công nhân nói chung và công nhân ÿӗn ÿiӅn Cam

Tiêm nói riêng.

2.3 Page 13

▲back to top

Ngày 26 tháng 10 năm 1929. Chi bӝ Ĉông Dѭѫng Cӝng sҧn Ĉҧng ÿѭӧc thành

lұp ӣ ÿӗn ÿiӅn cao su Phú RiӅng. Chi bӝ cӝng sҧn ÿã tә chӭc lãnh ÿҥo ngay cuӝc ÿҩu

tranh ÿúng vào ngày thành lұp Ĉҧng mӗng 3 tháng 02 năm 1930 có 500 công nhân

tham gia ÿѭӧc trang bӏ vǊ khí ÿӇ chiӃm sӣ ÿã gây tiӃng vang lӟn trong và ngoài nuӟc.

Ngày 3 tháng 2 năm 1930 Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ra ÿӡi, ÿây là mӝt chính ÿҧng

cӫa giai cҩp công nhân ViӋt Nam, tӯ ÿây phong trào công nhân bѭӟc qua mӝt giai

ÿoҥn mӟi, cách mҥng ViӋt Nam ÿã chҩm dӭt thӡi kǤ khӫng hoҧng vӅ ÿѭӡng lӕi. Ĉҩu

tranh cӫa giai cҩp công nhân và nhân dân ViӋt Nam chuyӇn hҷn tӯ tӵ phát sang tӵ

giác.

Ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ lúc này chѭa có tә chӭc cӝng sҧn nhѭng ҧnh hѭӣng cӫa

tѭ tѭӣng cӝng sҧn ÿã ÿӃn vӟi công nhân ÿӗn ÿiӅn, cӝng vӟi nhӳng kinh nghiӋm các

cuӝc ÿҩu tranh cӫa các ÿӗn ÿiӅn khác dӝi vӅ, công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ trong ÿҩu

tranh vӟi bӑn chӫ có thêm nhӳng nhұn thӭc mӟi, ÿã thҩy rõ ÿѭӧc kҿ thù cӫa giai cҩp

và cӫa dân tӝc ÿó là thӵc dân Pháp xâm lѭӧc và bӑn tay sai bán nѭӟc.

Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam ra ÿӡi ÿã tҥo ra cao trào 1930-1931 làm rӝ lên tinh

thҫn cách mҥng trong các ÿӗn ÿiӅn. Trong công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ, hӑ bí mұt

bàn nhau vӅ tinh thҫn cách mҥng cӫa nhӳng ngѭӡi cӝng sҧn trong các cuӝc ÿҩu tranh

chӕng lҥi sӵ ÿàn áp dã man cӫa bӑn ÿӃ quӕc, vӅ tѭѫng lai, tiӅn ÿӗ cách mҥng ViӋt

Nam...

Sau cao trào Cách mҥng 30-31 thӵc dân Pháp và tay sai ÿàn áp hӃt sӭc khӕc

liӋt. Nhӳng ngѭӡi cӝng sҧn hoһc bӏ bҳt, hoһc bӏ giӃt, Mһc dҫu vұy, ӣ ÿӗn ÿiӅn cao su

các phong trào ÿҩu tranh vүn tiӃp tөc phát triӇn. Năm 1934 chi bӝ Ĉҧng Cӝng sҧn

Ĉông Dѭѫng ÿҫu tiên ÿѭӧc thành lұp ӣ Phѭӟc Hҧi. Các Ĉҧng viên Cӝng sҧn ÿã bí

mұt mӣ rӝng ÿӏa bàn hoҥt ÿӝng, tuyên truyӅn xây dӵng cѫ sӣ mà hѭӟng chӫ yӃu là

các ÿӗn ÿiӅn cao su. Thông qua phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân, các ÿӗng chí

ÿҧng viên Cӝng sҧn ÿã lӵa chӑn ÿѭӧc hӝi viên ѭu tú ÿӇ kӃt nҥp vào Ĉҧng. Trong sӕ

này ӣ ÿӗn ÿiӅn Cam Tiêm có ÿӗng chí NGUYӈN VĂN LҲM (tӭc là Ba NghӋ) mӝt

công nhân thӧ máy, cǊng ÿѭӧc kӃt nҥp vào Ĉҧng Cӝng sҧn Ĉông Dѭѫng trong giai

ÿoҥn này. Ĉây là ngѭӡi Cӝng sҧn ÿҫu tiên cӫa công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su Ông QuӃ.

Ĉӗng chí Ba NghӋ ÿã ÿi sát vӟi công nhân, tuyên truyӅn vӅ Ĉҧng, vӅ cách mҥng, vӅ

chӫ nghƭa Mác-lênin. Ĉӗng chí ÿã tuyên truyӅn, phát triӇn thêm mӝt sӕ Ĉҧng viên

mӟi. Năm 1937, ӣ Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿã thành lұp ÿѭӧc chi bӝ Ĉҧng Cӝng sҧn Ĉông

Dѭѫng gӗm 3 ÿӗng chí ÿҧng viên hoҥt ÿӝng trong phong trào công nhân ÿӗn ÿiӅn.

CǊng thӡi gian này, lӧi dөng tình hình thӃ giӟi phát triӇn có lӧi cho phong trào

cách mҥng: ӣ nѭӟc Pháp Mһt trұn Nhân dân thҳng thӃ. Chính phӫ ÿҥi biӇu Nhân dân

ra ÿӡi, chính phӫ này tiӃn bӝ hѫn, có mӝt sӕ ÿҥo luұt nӟi rӝng quyӅn cho các thuӝc

ÿӏa trong ÿó có ViӋt Nam. Ĉҧng ta ra công khai hoҥt ÿӝng ÿӗng thӡi công khai tә

chӭc các hӝi quҫn chúng nhҵm mӣ rӝng và tұp hӧp lӵc lѭӧng cách mҥng. Ӣ Ĉӗn ÿiӅn

Ông QuӃ lúc bҩy giӡ có nhiӅu hӝi ra ÿӡi nhѭ hӝi ÿá banh, hӝi ái hӳu, hӝi tѭѫng tӃ

nhҵm tұp hӧp giáo dөc công nhân.

Ngày 01 tháng 01 năm 1939 toàn thӇ công nhân các ÿӗn ÿiӅn cao su Biên Hòa

trong ÿó có ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿã ÿӗng loҥt bãi công ÿòi tăng lѭѫng giҧm giӡ làm,

ÿòi cҧi thiӋn ÿӡi sӕng, ÿòi trҧ nhӳng công nhân bӏ bҳt, ÿòi không ÿѭӧc ÿuәi thӧ mӝt

cách vô cӟ...

2.4 Page 14

▲back to top

Tháng 9 năm 1940 phát xít Nhұt nhҧy vào Ĉông Dѭѫng, tӯ ÿây nhân dân ta

phҧi chӏu mӝt cә hai tròng, cuӝc sӕng ÿã khә lҥi càng thêm khә. Phong trào cách

mҥng dҩy lên khҳp nѫi. Ngày 23/11 năm 1940 cuӝc khӣi nghƭa Nam kǤ nә ra làm

cho bӑn thӵc dân hӃt sӭc hoҧng sӵ. Song do thӡi cѫ chѭa ÿѭӧc chín muӗi, nên cuӝc

khӣi nghƭa bӏ kҿ thù dìm trong bӇ máu. Thӵc dân Pháp khӫng bӕ rҩt khӕc liӋt, phong

trào cách mҥng tҥm lҳng xuӕng, cán bӝ Ĉҧng viên phҫn lӟn bӏ bҳt, bӏ giӃt sӕ còn lҥi

phҧi chuyӇn vùng công tác. Trong lúc ÿó, phong trào cách mҥng ӣ các ÿӗn ÿiӅn cao

su vүn còn phát triӇn. Ĉѭӧc sӵ ÿùm bӑc cӫa bà con công nhân, mӝt sӕ cán bӝ Ĉҧng

viên vӅ các ÿӗn ÿiӅn hoҥt ÿӝng. Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ cǊng ÿѭӧc các ÿӗng chí cán bӝ

cách mҥng vӅ tuyên truyӅn vұn ÿӝng xây dӵng cѫ sӣ trong quҫn chúng nhân dân.

Ĉѭӧc tiӃp xúc vӟi cán bӝ cách mҥng; ÿѭӧc hiӇu thêm vӅ cách mҥng, công nhân Ĉӗn

ÿiӅn Ông QuӃ càng thêm tin tѭӣng và phҩn khӣi.

Ngày 29/12/1940 hѫn 2000 công nhân ӣ hai Sӣ Cuӕctѫnay và Cam Tiêm ÿình

công ÿҩu tranh ÿòi ngày làm 8 giӡ, ÿòi ÿѭӧc nghӍ ngày chӫ nhұt, ÿòi hӫy bӓ chӃ ÿӝ

làm (cӓ ve) chiӅu thӭ bҧy hàng tuҫn... Hoҧng sӧ trѭӟc khí thӃ cӫa cuӝc ÿҩu tranh, chӫ

ÿӗn ÿiӅn phҧi tӭc tӕc gӑi mӝt trung ÿӝi lính tӯ Công ty Ĉҩt Ĉӓ do tên thanh tra dүn

ÿҫu vӅ phӕi hӧp ÿàn áp. Bӑn chúng chƭa súng bҳn xӕi xҧ vào ÿám công nhân ÿình

công mà công nhân tay không tҩc sҳt làm cho nhiӅu ngѭӡi chӃt, bӏ thѭѫng và bҳt ÿi

trên 100 ngѭӡi. Chӫ sӣ Cam Tiêm ngoan cӕ không giҧi quyӃt yêu sách, công nhân

tiӃp tөc kéo vӅ An Lӝc nѫi trung tâm cӫa Công ty SIPH ÿҩu tranh ÿòi chӫ Công ty

giҧi quyӃt, trѭӟc khí thӃ ÿҩu tranh quyӃt liӋt ÿoàn kӃt chһt chӁ, không lùi bѭӟc cӫa

công nhân, bӑn chӫ Tây phҧi nhѭӧng bӝ chҩp nhұn thӵc hiӋn mӝt sӕ yêu sách cӫa

công nhân ÿѭa ra cuӝc ÿҩu tranh giành ÿѭӧc thҳng lӧi.

Tháng 8/1941 tҥi ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ lҥi diӉn ra mӝt cuӝc bãi công tҥi Xécxông

A. Tên LUPI chӫ ÿӗn ÿiӅn ÿã ra lӋnh ÿánh ÿұp, ÿàn áp tàn nhүn nhӳng ngѭӡi tham

gia cuӝc bãi công. Quá căm tӭc trѭӟc sӵ tàn bҥo cӫa kҿ thù, ngày 23/12/1941 vào lúc

6 giӡ sáng, tên LUPI ÿi xe xuӕng sân ÿiӇm, tay cҫm ba toong, miӋng ngұm tҭu thuӕc

vӯa bѭӟc xuӕng xe chѭa kӏp hӕng hách ÿiӅu gì thì bӏ anh công nhân cҥo mӫ LÊ

ĈÌNH CÚC dùng dao bҫu ÿâm chӃt tҥi chӛ. Ĉѭӧc cҩp báo, tên tӍnh trѭӣng Biên Hòa

ÿích thân ÿem lính vӅ ÿàn áp bҳt bӟ, chúng bҳt ÿi hàng trăm ngѭӡi bӏ bӑn chúng vu

cho là "du ÿãng" vì chúng cho rҵng sӵ kiӋn này mang tính chҩt chính trӏ.

Sau vө giӃt LUPI, chӫ ÿӗn ÿiӅn Hàng Gòn BAGIÊ cҩm không cho công nhân

ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿi chӧ Xuân Lӝc ngang qua Hàng Gòn, vì chúng sӧ bӏ ÿӅn tӝi nhѭ

LUPI ӣ Ông QuӃ. Bà con công nhân Ông QuӃ phҧi ÿi chӧ xuӕng tұn ngã ba Dҫu

Giây. Nhӳng công nhân gӕc Bҳc kǤ ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ chúng ghép cho là "Bӑn du

côn" và phân tán ÿѭa vӅ làng Núi Tung, Núi Ĉӓ thuӝc sӣ An Lӝc.

Sau khi ghiӃt chӃ LUPI. Anh LÊ ĈÌNH CÚC phҧi trӕn vào rӯng, giһc Pháp ÿһt

giá ai bҳt ÿѭӧc anh thì nhұn thѭӣng 500.000 tiӅn Pháp. Sӕng mãi trong rӯng không

ÿѭӧc, khi ÿó bӑn Tây thҷng tay ÿàn áp bҳt bӟ ÿánh ÿұp anh em. Anh LÊ ĈÌNH CÚC

nghƭ ra mӝt kӃ : quyӃt ÿӏnh ra ÿҫu thú. Trѭӟc khi ra, anh bí mұt gһp hai ngѭӡi bҥn

thân bàn kӃ hoҥch, anh bҧo hai bҥn cӭ ÿѭa mình ra và bҧo rҵng bҳt ÿѭӧc ÿӇ nhұn lҩy

tiӅn thѭӣng giúp ÿӥ gia ÿình ÿang lúc túng ÿói. Theo kӃ hoҥch ÿó Lê Ĉình Cúc ra ÿҫu

thú, bӑn Pháp kӃt án tӱ hình anh và ÿѭa anh vӅ làng xӱ ÿӇ làm gѭѫng ÿe doҥ phong

trào. Trên ÿѭӡng ÿi thì bӏ bӑn Nhұt cѭӟp mҩt tù nhân, tӯ ÿó anh Lê Ĉình Cúc không

2.5 Page 15

▲back to top

biӃt sӕng chӃt ra sao, song tinh thҫn cách mҥng, tinh thҫn dǊng cҧm hy sinh vì quyӅn

lӧi giai cҩp cӫa anh vүn còn sӕng mãi vӟi bà con công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ.

CǊng trong thӡi gian này ÿӗng chí Ba nghӋ tә chӭc ra nhóm truyӅn bá chӳ

quӕc ngӳ, anh vӯa dҥy hӑc, vӯa tuyên truyӅn cách mҥng trong quҫn chúng công nhân

ÿӗn ÿiӅn. Vӟi hình thӭc hӧp pháp ÿó, nhiӅu thanh niên công nhân ÿѭӧc ÿӗng chí Ba

NghӋ giáo dөc tuyên truyӅn giác ngӝ cách mҥng.

Năm 1943 xӭ uӹ Nam kǤ phân công ÿӗng chí TRӎNH XUÂN DӨC vӅ các ÿӗn

ÿiӅn xây dӵng cѫ sӣ. Ĉӗng chí lân la ÿây ÿó khҳp ÿӗn ÿiӅn vӟi cái vӓ bên ngoài bán

thuӕc lào, bà con công nhân quen gӑi anh bҵng cái tên thân mұt "Thҫy Ba thuӕc lào".

Ĉѭӧc sӵ tiӃp sӭc cӫa trên phong trào cách mҥng trong các ÿӗn ÿiӅn nói chung và Ông

QuӃ nói riêng, ÿã có mӝt bѭӟc phát triӇn mӟi.

Năm 1944 chiӃn tranh thӃ giӟi lҫn thӭ 2 gҫn ÿӃn giai ÿoҥn kӃt thúc, phát xít

Nhұt ӣ Ĉông Dѭѫng hoang mang dao ÿӝng, cách mҥng khҭn trѭѫng chuҭn bӏ cho

công cuӝc giҧi phóng. Ngày 09/03/1945 Nhұt ÿҧo chính pháp ÿӇ trӯ hұu hoҥ. Hҥ thӫ

xong Pháp, Nhұt ÿѭa quân ÿӃn chiӃm ÿóng các ÿӗn ÿiӅn cao su. Ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ,

bӑn Nhұt ÿã bҳt công nhân ÿi ÿào hҫm hào xây dӵng tuyӃn phòng thӫ ӣ núi Hang Dѫi

(xã Tân Lұp) Tân Phong rӗi ÿѭa bà con lên tұn làng Sáu, Lӝc Ninh ÿào ÿҳp tiӃp. Bӑn

phát xít Nhұt bҳt công nhân lao ÿӝng hӃt sӭc khҳc nghiӋt : ăn chҷng ÿӫ no, làm viӋc

nһng nhӑc, bҩt cӭ lúc nào ÿòn roi cǊng có thӇ nӋn vào ÿҫu vào lѭng... NhiӅu ngѭӡi

chӃt vì chӃ ÿӝ sai dӏch hà khҳc ÿó cӫa bӑn phát xít.

Hàng ngǊ tay sai cho Pháp trѭӟc ÿây nay lҥi tiӃp tөc làm tay sai cho chӫ mӟi là

Nhұt, tiêu biӇu cho bӑn chó săn ÿó là LÊ THANH TѬӠNG quұn trѭӣng quұn Xuân

Lӝc. Ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ, bӑn Nhұt vүn sӱ dөng lҥi hàng ngǊ : cai, ký, xu, xӃp cӫa

Pháp trѭӟc ÿây ÿӇ ÿàn áp ӭc hiӃp công nhân. Bӑn chӫ Tây ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ khi

Nhұt ÿҧo chính ÿã chҥy trӕn vӅ Sài Gòn thoát thân.

ĈӃn chiӃm giӳ ÿӗn ÿiӅn thay chӫ Pháp, bӑn Nhұt chҷng nhӳng bҳt công nhân

ÿi lao ÿӝng khә sai không lѭѫng, không gҥo mà bӑn chúng còn trѭng dөng toàn bӝ

phѭѫng tiӋn cӫa công nhân nhѭ : xe bò, xe kéo... ÿӇ phөc vө cho viӋc chuyên chӣ ÿào

ÿҳp công sӵ cho chúng.

Sҧn xuҩt ӣ ÿӗn ÿiӅn ngѭng trӋ, công nhân thҩt nghiӋp, nҥn ÿói hoành hành,

cuӝc sӕng cӫa công nhân ӣ giai ÿoҥn này vô cùng cӵc khә. Mӝt sӕ phҧi bӓ ÿӗn ÿiӅn

ÿi nѫi khác tính kӃ sinh nhai, mӝt sӕ khác phҧi ÿi tìm ÿҩt hoang khai phá trӗng tӍa ÿӇ

sӕng qua ngày.

Thӯa lúc chính quyӅn tay sai cӫa phát xít Nhұt tә chӭc chѭa xuӕng ÿѭӧc tұn cѫ

sӣ cán bӝ tăng cѭӡng hoҥt ÿӝng ÿӇ tuyên truyӅn tә chӭc cách mҥng. Ĉһc biӋt là

nhӳng chính sách cӫa mһt trұn ViӋt Minh ÿѭӧc bí mұt phә biӃn cho công nhân, qua

tuyên truyӅn giáo dөc giác ngӝ mà các ÿӗng chí cán bӝ ÿã tұp hӧp ÿѭӧc mӝt sӕ thanh

niên trai tráng khӓe mҥnh lұp ra ÿӝi tӵ vӋ cӫa công nhân. Ĉӝi tӵ vӋ ÿӗn ÿiӅn ÿã quy

tө ÿѭӧc 25 ngѭӡi do anh Hai LuyӃn chӍ huy: ÿӝi có 2 cây súng cѭӟp ÿѭӧc cӫa Tây,

còn lҥi ÿѭӧc trang bӏ bҵng gұy gӝc, giáo mác. Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ cǊng tә chӭc ÿѭӧc

ӫy ban ViӋt Minh do ÿӗng chí Ba NghӋ phө trách.

Ĉӝi thanh niên TiӅn phong ÿӗn ÿiӅn có ÿӝi tӵ vӋ công nhân làm nòng cӕt ÿã

thu hút hҫu hӃt công nhân nam, nӳ vào tә chӭc này dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí Hai

LuyӃn. Ĉӝi ÿã tұp luyӋn ÿêm ngày vӟi các khoa mөc: ÿӝi ngǊ, hӑc võ, hӑc ÿâm, chһt,

chém... lúc nào cǊng bӯng bӯng khí thӃ vӟi bài hát Ti͇n Quân Ca... NhiӋm vө cӫa ÿӝi

2.6 Page 16

▲back to top

Thanh niên tӵ vӋ lúc này là canh giӳ ÿӗn ÿiӅn không ÿӇ quân Nhұt tӵ do hoành hành

nhѭ trѭӟc. Trên thӵc tӃ chính quyӅn tay sai ӣ ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ không còn nӳa.

Trѭӟc khí thӃ phong trào cách mҥng cӫa công nhân, bӑn tay sai ÿã chҥy vӅ quұn lӷ

lӫi trӕn. Khí thӃ cách mҥng sôi sөc ӣ ÿӗn ÿiӅn ÿã thu hút lôi cuӕn mӝt sӕ xu, xӃp, cai

ký tiӃn bӝ tham gia vào lӵc lѭӧng cӫa công nhân. Ngӑn lӱa cách mҥng bӕc cao ÿã

làm áp ÿҧo, tê liӋt chính quyӅn ÿӏch.

Ngày 15/8/1945 Nhұt ÿҫu hàng quân Ĉӗng Minh và Hӗng quân Liên Xô, tin ÿó

truyӅn nhanh trong cҧ nѭӟc ÿã thәi bùng lên cao trào cách mҥng vӕn có trong các ÿӗn

ÿiӅn. Nhӳng nѫi có lính Nhұt ÿóng ÿang hoang mang hoҧng loҥn, nhân cѫ hӝi ÿó ÿӝi

tӵ vӋ cӫa thanh niên ÿӭng dұy cѭӟp vǊ khí cӫa Nhұt trang bӏ cho mình.

2.7 Page 17

▲back to top

Ngày 25/8/1945, công nhân Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ dѭӟi dӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí

Hai LuyӃn có Thanh niên tӵ vӋ làm nòng cӕt xӃp thành ÿӝi ngǊ chӍnh tӅ ÿem theo

băng cӡ khҭu hiӋu kéo vӅ ga Xuân Lӝc ÿi xe lӱa xuӕng cѭӟp chính quyӅn ӣ Sài Gòn.

Tӕi 27/8/45 toàn bӝ công nhân ÿӗn ÿiӅn kéo ra thӏ trҩn Xuân Lӝc nghe cán bӝ phә

biӃn kӃ hoҥch giành chính quyӅn trong huyӋn. Theo kӃ hoҥch ÿó, sáng ngày 28/8/45

dѭӟi sӵ hѭӟng dүn chӍ huy cӫa tӵ vӋ công nhân và Thanh niên TiӅn phong, trҿ già

trai gái công nhân ÿӗn ÿiӅn xӃp thành hàng ngǊ vӟi vǊ khí tӵ tҥo cҫm tay tiӃn vӅ thӏ

trҩn Xuân Lӝc cùng vӟi các ÿѫn vӏ bҥn cѭӟp chính quyӅn ӣ huyӋn lӷ. Tên quұn

trѭӣng Xuân Lӝc là Lê Thanh Tѭӡng khiӃp sӧ trѭӟc khí thӃ cӫa quân Khӣi nghƭa

phҧi ngoan ngoãn mang con dҩu và toàn bӝ tài liӋu giҩy tӡ nӝp cho cán bӝ cách

mҥng. ĈӃn 14 giӡ ngày 28/8/45 mӝt cuӝc mít tinh lӟn ÿѭӧc tә chӭc ngay tҥi thӏ trҩn

Xuân Lӝc ÿӇ chào mӯng sӵ thành công cӫa Cách mҥng trong toàn huyӋn, ӫy Ban

2.8 Page 18

▲back to top

Nhân Dân huyӋn (lâm thӡi) ra mҳt ÿӗng bào. Ĉӗng chí HUǣNH VĂN HUҨN ÿѭӧc

bҫu làm chӫ tӏch. TiӃp ÿó chính quyӅn cách mҥng ӣ các ÿӗn ÿiӅn cǊng ÿѭӧc thành lұp

ÿӇ ÿiӅu hành công viӋc ӫy ban cách mҥng ӣ Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ do ÿӗng chí

NGUYӈN VĂN LҲM phө trách. Ӫy ban ÿã căn cӭ vào mѭӡi chính sách cӫa Mһt

trұn ViӋt Minh ÿӇ lãnh ÿҥo công nhân ÿӗn ÿiӅn: xóa bӓ tҩt cҧ nhӳng hӫ tөc tӋ nҥn cǊ,

thӵc hiӋn nӃp sӕng mӟi, nam nӳ bình quyӅn, dân tӝc bình ÿҷng... tài sҧn ÿӗn ÿiӅn là

cӫa chung? mӑi ngѭӡi có trách nhiӋm gìn giӳ và bҧo vӋ xây dӵng cӫng cӕ lӵc lѭӧng

tӵ vӋ trҩn áp bӑn tay sai phҧn ÿӝng, phát ÿӝng tăng gia sҧn xuҩt tiӃt kiӋm...

Công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿã thӵc sӵ làm chӫ cuӝc ÿӡi cӫa mình. Gông

xiӅng nô lӋ ÿã bӏ ÿұp tan.

CHѬѪNG HAI

CÔNG NHÂN ĈӖN ĈIӄN ÔNG QUӂ TRONG CHÍN NĂM KHÁNG CHIӂN

CHӔNG PHÁP

Cuӝc sӕng mӟi, chӃ ÿӝ mӟi công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿѭӧc hѭӣng chѭa

tròn 1 tháng thì ngày 23/09/1945 thӵc dân Pháp nә súng chiӃm mӝt sӕ cѫ sӣ cӫa ta ӣ

Sài Gòn mӣ ÿҫu cuӝc xâm lѭӧc lҫn thӭ hai cӫa chúng. Công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông QuӃ

cùng toàn dân Nam bӝ bѭӟc vào trұn chiӃn ÿҩu mӟi. Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng, cӫa

Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh nhân dân cҧ nѭӟc mӝt lòng tҩt cҧ cho Nam bӝ kháng chiӃn

chӕng Pháp xâm lѭӧc. Tӯ miӅn Trung trӣ ra tҩt cҧ các tӍnh ÿӅu có phòng Nam b͡ ÿӇ

thu nhұn nhân lӵc, vұt lӵc chuyӇn vào Nam ÿánh Pháp vӟi tinh thҫn "S˯n hà nguy

bi͇n".

Nhӳng ÿoàn quân tӯ Bҳc, tӯ Trung tiӃn vào Nam bӝ ÿӅu ÿһt chӛ ÿӭng chân và

chӍ huy sӣ tҥi các ÿӗn ÿiӅn trong ÿó có ÿӗn ÿiӅn cao su Ông QuӃ. Mһc dҫu bà con

công nhân còn thiӃu thӕn, ÿói kém và khó khăn nhiӅu mһt nhѭng công nhân Ông QuӃ

vүn tích trӳ giành dөm lѭѫng thӵc thӵc phҭm cung cҩp cho tӵ vӋ ÿӗn ÿiӅn và bӝ ÿӝi

Nam tiӃn tӯ các tӍnh vào. Ban tiӃp tӃ cӫa ÿӗn ÿiӅn ÿѭӧc thành lұp có 10 ngѭӡi dѭӟi

sӵ chӍ ÿҥo cӫa ӫy ban ÿӗn ÿiӅn. Ban tiӃp tӃ lo cho lӵc lѭӧng vǊ trang ÿӗn ÿiӅn và bӝ

ÿӝi Nam tiӃn tӯ trái bҫu, trái bí, cân rau, cân gҥo, có nhӳng gia ÿình công nhân nhӏn

cҧ khҭu phҫn cӫa mình tiӃp tӃ cho bӝ ÿӝi. Vӟi tinh thҫn ÿó, công nhân ÿӗn ÿiӅn Ông

QuӃ ÿã góp phҫn nhӓ bé cӫa mình và cùng giҧi quyӃt khó khăn ban ÿҫu cӫa cuӝc

kháng chiӃn.

Tháng 10 năm 1945 vӟi mӝt lӵc lѭӧng lӟn xe tăng ÿҥi bác dӑn ÿѭӡng, mӝt tiӇu

ÿoàn lính Pháp tiӃn ra ÿánh chiӃm Xuân Lӝc. Lӵc lѭӧng tӵ vӋ công nhân Ĉӗn ÿiӅn

Ông QuӃ cùng các Ĉӗn ÿiӅn khác trong vùng chһn ÿánh quyӃt liӋt gây nhiӅu thѭѫng

vong tәn thҩt, hҥn chӃ bѭӟc tiӃn cӫa ÿӏch, buӝc chúng phҧi rút lui vӅ Trҧng Bom

ÿóng giӳ, chiӃn công ÿҫu tiên làm nӭc lòng anh em chiӃn sƭ và bà con công nhân cao

su trong vùng. Sau nhiӅu lҫn chúng ra thăm dò lӵc lѭӧng cӫa ta, ÿӃn tháng 01/1946,

Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ và các Ĉӗn ÿiӅn khác bӏ thӵc dân Pháp ÿã tái chiӃm trӣ lҥi. ĈiӅu

sӁ ÿӃn ÿã ÿӃn, không nao núng trѭӟc sӭc mҥnh tàu bay, ÿҥi bác, xe tăng cӫa giһc,

công nhân Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ cùng vӟi các Ĉӗn ÿiӅn khác nhҩt tӅ ÿӭng dұy ÿoàn kӃt

mӝt lòng ÿánh Pháp giӳ nѭӟc bҧo vӋ quê hѭѫng.

2.9 Page 19

▲back to top

Thӵc hiӋn lӋnh tiêu thә kháng chiӃn cӫa Mһt trұn ViӋt Minh, Ӫy ban ViӋt

Minh Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ chӫ trѭѫng: cái gì phөc vө ÿѭӧc kháng chiӃn thì bí mұt tháo

gӥ ÿѭa ra căn cӭ, cái gì không ÿѭa ÿi ÿѭӧc thì phá bӓ... ÿӇ quân Pháp ÿӃn không có

cái dùng, không nѫi ÿӇ ӣ, không có lѭѫng thӵc ÿӇ ăn, tiêu thә kháng chiӃn thӵc hiӋn

“v˱ͥn không nhà tr͙ng”.

Bà con công nhân ÿӝng viên con em thoát ly ÿi kháng chiӃn, sung vào lӵc

lѭӧng vǊ trang và các bӝ phұn phөc vө kháng chiӃn. Nhӳng ngѭӡi già yӃu, trҿ con và

phө nӳ tҧn cѭ vӅ Xà Bang, Bàu Lâm, Bѭng RiӅng... Trѭӟc tình hình khó khăn cӫa bà

con công nhân, bà con nông dân trong vùng ÿӗng bào dân tӝc Châu Ro ÿã giúp ÿӥ tұn

tình, hӑ san sҿ cho nhau tӯng cӫ khoai, lon gҥo ÿұm tình công nông kháng chiӃn.

Theo chân lính Pháp, chӫ Tây trӣ lҥi ÿӗn ÿiӅn. Trѭӟc cҧnh tiêu ÿiӅu hoang

vҳng cӫa sӣ, chӫ Ĉӗn ÿiӅn mӝt mһt thҷng tay khӫng bӕ ÿàn áp, mӝt mһt ra sӭc mua

chuӝc dө dӛ công nhân trӣ lҥi Ĉӗn ÿiӅn làm thuê cho chúng. Nhӳng tên xu, xӃp ác ôn

trong cách mҥng tháng 8/45 chҥy trӕn nay cǊng trӣ lҥi làm tay sai cho chӫ. Không khí

ÿàn áp bҳn giӃt bҳt bӟ lan tràn khҳp nѫi. Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ có hàng chөc công nhân

và cán bӝ bӏ bҳt và bӏ giӃt trong thӡi gian này! Có thӇ nói rҵng nhӳng tháng ÿҫu năm

1946 phong trào cách mҥng ӣ Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ trҧi qua mӝt cѫn sóng gió nghiêm

trӑng, bà con công nhân sӕng trong tâm trҥng băn khoăn lo lҳng, bӑn tay sai ác ôn

nhân cѫ hӝi ngóc ÿҫu dұy tiӃp tay cùng chӫ Tây ÿàn áp khӫng bӕ công nhân...

Tuy vұy, nhӳng Ĉҧng viên Cӝng sҧn còn lҥi cùng nhau len lӓi hoҥt ÿӝng gây

dӵng phong trào. Ĉӗng chí NguyӉn Văn Lҳm (Ba NghӋ) ngѭӡi con ѭu tú cӫa ÿӗn

ÿiӅn, trong khó khăn nguy hiӇm vүn ÿѭӧc bà con công nhân ÿùm bӑc che chӣ gҫy nӕi

phong trào. Cuӕi năm 1946 ÿѭӧc sӵ chӍ ÿҥo cӫa TӍnh ӫy Biên Hòa cӱ cán bӝ vӅ móc

nӕi liên lҥc vӟi cán bӝ Ĉҧng viên còn lҥi. Ĉӗng thӡi các chi ÿӝi 10, chi ÿӝi 18 lӵc

lѭӧng vǊ trang mà phҫn lӟn là con em cӫa các Ĉӗn ÿiӅn cao su tích cӵc hoҥt ÿӝng

làm nòng cӕt ÿѭa phong trào các Ĉӗn ÿiӅn phát triӇn. Ĉҫu năm 1947, liên ÿoàn Cao

su tӍnh Biên Hòa ÿѭӧc thành lұp ÿó là tә chӭc Công ÿoҥn Cao su MiӅn Ĉông Nam

bӝ. Sӵ ra ÿӡi cӫa Công ÿoàn góp phҫn làm chuyӇn biӃn phong trào cách mҥng ӣ các

ÿӗn ÿiӅn, phong trào phá hoҥi kinh tӃ ÿӏch, công nhân Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿã ÿә mӫ

nѭӟc, vӭt mӫ bèo, ÿұp chén, phá kiӅng, ÿӕt mӫ thành phҭm... Bӑn chӫ ÿau ÿӟn vì

thiӋt hҥi vӅ kinh tӃ chúng thҷng tay ÿàn áp bҳt bӟ, bҳn giӃt nhiӅu công nhân. Mһt

khác, ÿӇ bҧo vӋ cây cao su nguӗn lӧi béo bӣ cӫa tѭ bҧn Pháp, Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ

ÿѭӧc tăng cѭӡng 1 trung ÿӝi Pactidăng và ÿѭӧc bao vây bҵng dây kӁm gai dày ÿһc,

ÿӅ phòng quân cách mҥng tiӃn công.

VӅ phía ta, tә chӭc cách mҥng cӫa Ĉӗn ÿiӅn ÿѭӧc kiӋn toàn cӫng cӕ, khí thӃ

cách mҥng trong công nhân ngày mӝt phát triӇn mҥnh mӁ gây cho ÿӏch hoang mang

lo sӧ. NhiӅu trұn diӋt ác phá kӅm diӉn ra ÿӅu khҳp các ÿӗn ÿiӅn. Ngày 01/10/1947,

sau mӝt thӡi gian thâm nhұp nghiên cӭu, du kích cao su ÿѭӧc sӵ ӫng hӝ che chӣ cӫa

bà con công nhân ÿã tә chӭc tұp kích vào bót lính ӣ Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ. Sau mӝt thӡi

gian chiӃn ÿҩu dǊng cҧm quân ta ÿã làm chӃt, bӏ thѭѫng nhiӅu tên ÿӏch, bӑn còn lҥi

hoang mang hoҧng sӧ. Trұn tiӃn công vào bót giһc ӣ Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿã có tiӃng

vang lӟn trong vùng. Sau trұn tiӃn công này, tên chӫ Ĉӗn ÿiӅn ÿѭӧc bҧo vӋ hӃt sӭc

chu ÿáo, ÿi ÿâu cǊng có lính hӝ tӕng, ÿӃn ÿâu phҧi có lính thăm dò ÿѭӧc. ThӃ nhѭng

ngày 01/12/1947 tên chӫ Tây gian ác cӫa Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ ÿã bӏ du kích ÿӗn ÿiӅn

phөc kích tiêu diӋt. Tӯ ÿó nhӳng tên chӫ các Ĉӗn ÿiӅn khác hӃt sӭc hoang mang,

2.10 Page 20

▲back to top

không dám tӵ tung, tӵ tác nhѭ trѭӟc nӳa. Cuӝc kháng chiӃn toàn dân, toàn diӋn ngày

mӝt phát triӇn có lӧi cho ta. Ngày 01/03/1948 ta ÿã chiӃn thҳng lӟn trong trұn phөc

kích ÿoàn xe tӯ Sài Gòn ÿi Ĉà Lҥt. Ĉây là kӃt quҧ cӫa tinh thҫn dǊng cҧm mѭu trí

linh hoҥt cӫa lӵc lѭӧng vǊ trang cӝng vӟi sӵ ÿùm bӑc che chӣ cѭu mang cӫa công

nhân cao su các Ĉӗn ÿiӅn trong ÿó có Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ. ChiӃn thҳng La Ngà ngày

01/03/1948 ÿã có tiӃng vang lӟn trong nѭӟc và trên thӃ giӟi.

Nhӳng chiӃn thҳng khҳp nѫi trên các chiӃn trѭӡng tӯ Bҳc vào Nam cӝng vӟi

phong trào chiӃn tranh du kích ӣ các Ĉӗn ÿiӅn phát triӇn mҥnh khiӃn cho bӑn chӫ

Tây và tay sai không dám lӝng hành nhѭ trѭӟc. Nhӳng chiӃn thҳng ÿó cǊng góp phҫn

ÿánh bҥi kӃ hoҥch "Lҩy chiӃn tranh nuôi chiӃn tranh, dùng ngѭӡi ViӋt ÿánh ngѭӡi

ViӋt" cӫa thӵc dân Pháp.

Bӑn xâm lѭӧc Pháp trӣ lҥi âm mѭu bình ÿӏnh Nam bӝ, tăng cѭӡng ÿánh phá

phong trào chiӃn tranh du kích ӣ các Ĉӗn ÿiӅn cao su. Vӟi chiӃn thuұt “Ĉѫ la tua”

mөc ÿích giăng trҧi ÿӗn bót khҳp nѫi, tháp canh mӑc lên nhѭ nҩm ÿӇ chӕng lҥi cuӝc

kháng chiӃn cӫa ta.

Ӣ Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ, chúng xây dӵng lҥi kiên cӕ hѫn vӟi hӋ thӕng hàng rào

kӁm gai dày ÿһc, biӃn Ĉӗn ÿiӅn thành ÿӗn lính, biӃn trҥi công nhân thành trҥi tұp

trung. Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ chúng dӵng lên 3 tháp canh liên hoàn hӛ trӧ bҧo vӋ lүn

nhau, hàng ngày ÿѭӧc canh gác cҭn mұt. Thӵc dân Pháp vӯa cӫng cӕ bӝ máy kìm kҽp

bên trong Ĉӗn ÿiӅn vӯa tăng cѭӡng càn quét bên ngoài hòng cách ly ngăn chһn mӑi

hoҥt ÿӝng kháng chiӃn vӟi công nhân. Chúng cҳt bӟt khҭu phҫn gҥo cӫa công nhân,

tә chӭc phát gҥo tӯng ngày mӝt, ngăn chһn bà con công nhân dӵ trӳ, ÿӇ giành tiӃp tӃ

cho cách mҥng. Nhѭng kҿ ÿӏch có dùng mӑi mѭu ma chѭӟc quӹ khӫng bӕ bҳn giӃt

thӃ nào ÿi nӳa cǊng không ngăn ÿѭӧc ý chí ÿҩu tranh, tinh thҫn cách mҥng cӫa công

nhân.

Cӭ mӛi lҫn ÿҩu tranh, bӑn Pháp lҥi bҳt tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi cҫm ÿҫu ÿѭa ÿѫn

mang bҳn ngay tҥi chӛ ÿӇ trҩn áp tinh thҫn công nhân "Trong cái khó ló cái khôn"

công nhân Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ có sáng kiӃn: lҩy chén ÿӵng mӫ úp vào tӡ giҩy gҥch

thành vòng tròn rӗi ký tên xung quanh, ÿѫn chuyӇn cho chӫ sӣ ÿòi giҧi quyӃt yêu

sách. Bӑn chӫ Tây không biӃt ai là ngѭӡi ký ÿҫu, ai là ngѭӡi ký cuӕi ÿӇ bҳt.

Càng khó khăn bao nhiêu tinh thҫn cách mҥng cӫa công nhân cao su càng rӵc

sáng bҩy nhiêu. Trong chӃt chóc tù ÿày trong gian khә hy sinh, ngѭӡi công nhân cao

su vүn mӝt lòng sҳt son vӟi cách mҥng, thӫy chung vӟi kháng chiӃn.

Sau nhӳng thҩt bҥi nһng nӅ trên chiӃn trѭӡng Bҳc bӝ và các nѫi khác trong cҧ

nѭӟc, thӵc dân Pháp quay sang ÿánh phá bình ÿӏnh Nam bӝ, ӣ các Ĉӗn ÿiӅn cao su,

ÿӏch khӕng chӃ ngày càng quyӃt liӋt và man rӧ hѫn. Tình hình hoҥt ÿӝng kháng chiӃn

ӣ vùng cao su lҥi gһp khó khăn mӟi. Trѭӟc tình hình ÿó, giӳa năm 1951 TӍnh ӫy

quyӃt ÿӏnh tә chӭc lҥi hӋ thӕng cѫ quan lãnh ÿҥo kháng chiӃn cӫa xuân Lӝc. Ban cán

sӵ ÿѭӧc thành lұp, thӕng nhҩt lãnh ÿҥo cҧ quân sӵ và chính trӏ. Ĉӝi vǊ trang tuyên

truyӅn cӫa huyӋn Xuân Lӝc chia thành 11 ÿӝi công tác bám vào các cѫ sӣ cao su ÿӇ

hoҥt ÿӝng. Ĉӗn ÿiӅn Ông QuӃ cǊng ÿѭӧc kӏp nhұn ÿӝi công tác vӅ bám trө thúc ÿҭy

phong trào. Mһc dҫu gһp muôn vàn khó khăn thiӃu thӕn, ăn bөi ngӫ bӡ nhѭng tình

cҧm cán bӝ kháng chiӃn vӟi công nhân nhѭ cá vӟi nѭӟc, ÿùm bӑc giúp ÿӥ lүn nhau

ÿѭa phong trào cách mҥng tiӃn tӟi. Các ÿӝi vǊ trang tăng cѭӡng hoҥt ÿӝng diӋt ác phá

kӅm ÿӇ hӛ trӧ phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân phát triӇn.