Ban sac dan toc va van hoa Dong Nai 1-4 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Ban sac dan toc va van hoa Dong Nai 1-4

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Ban sac dan toc va van hoa Dong Nai 1-4

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

CHI HӜI VĂN NGHӊ DÂN GIAN ĈӖNG NAI

PTS. HUǣNH VĂN TӞI

BҦN SҲC DÂN TӜC

VÀ

VĂN HÓA ĈӖNG NAI

NHÀ XUҨT BҦN ĈӖNG NAI – 1998

“N͉n văn hóa mà chúng ta ÿang xây d͹ng là n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân

t͡c…

… B̫n s̷c dân t͡c bao g͛m nhͷng giá tr͓ b͉n vͷng, nhͷng tinh hoa cͯa c͡ng ÿ͛ng các

dân t͡c Vi͏t Nam ÿ˱ͫc vun ÿ̷p nên qua l͓ch s͵ hàng ngàn năm ÿ̭u tranh d͹ng n˱ͣc và giͷ

n˱ͣc. Ĉó là lòng yêu n˱ͣc n͛ng nàn, ý chí t͹ c˱ͥng dân t͡c, tinh th̯n ÿoàn k͇t, ý thͱc c͡ng

ÿ͛ng g̷n k͇t cá nhân – gia ÿình – làng xã - T͝ qu͙c; lòng nhân ái, khoan dung, tr͕ng nghƭa

tình, ÿ̩o lý, ÿͱc tính c̯n cù, sáng t̩o trong lao ÿ͡ng, s͹ tinh t͇ trong ͱng x͵, tính gi̫n d͓ trong

1.3 Page 3

▲back to top

l͙i s͙ng…B̫n s̷c văn hóa dân t͡c còn ÿ̵m nét c̫ trong các hình thͱc bi͋u hi͏n mang tính dân

t͡c ÿ͡c ÿáo”

(Trích NGHӎ QUYӂT HӜI NGHӎ LҪN THӬ 5 BAN CHҨP HÀNH TRUNG ѬѪNG

ĈҦNG (KHÓA VIII) vӅ Xây dӵng và phát triӇn nӅn văn hóa ViӋt Nam tiên tiӃn, ÿұm ÿà

bҧn sҳc dân tӝc.)

“Bên c̩nh nhͷng chu̱n m͹c chung v͉ giác ng͡ chính tr͓, v͉ ki͇n thͱc văn hóa, v͉ ÿ̩o

ÿͱc l͙i s͙ng t͙t ÿ́p, v͉ s͹ phát tri͋n hài hòa m͕i m̿t, c̯n chú tr͕ng giͷ gìn và phát huy hào

khí, tâm h͛n, b̫n lãnh cͯa con ng˱ͥi Ĉ͛ng Nai, ÿ͛ng thͥi tích c͹c xây d͹ng nhͷng giá tr͓ mͣi,

vͣi tính cách, tác phong năng ÿ͡ng, quy͇t ÿoán, nhanh nh́n, chu̱n xác cͯa ÿͥi s͙ng công

nghi͏p trong quá trình lao ÿ͡ng xây d͹ng Ĉ͛ng Nai thành m͡t t͑nh công nghi͏p phát tri͋n.”

(Trích NGHӎ QUYӂT Vӄ CHѬѪNG TRÌNH HÀNH ĈӜNG CӪA BAN CHҨP HÀNH

ĈҦNG BӜ TӌNH ĈӖNG NAI THӴC HIӊN NGHӎ QUYӂT TW 5 (KHÓA VIII) “Xây dӵng

và phát triӇn nӅn văn hóa ViӋt Nam tiên tiӃn, ÿұm ÿà bҧn sҳc dân tӝc”)

1.4 Page 4

▲back to top

PHҪN MӜT

Tӯ lý lӁ…

1.5 Page 5

▲back to top

MӢ ĈҪU

1.Vͣi thành t͹u khoa h͕c công ngh͏ hi͏n ÿ̩i, th͇ giͣi ÿang phát tri͋n theo xu h˱ͣng “th͇

giͣi hóa” “ÿ͛ng d̩ng hóa” v͉ kͿ thu̵t và công ngh͏; nh˱ng ai cǊng rõ n͇u văn hóa cͯa các

dân t͡c ÿ͉u gi͙ng nhau thì th̵t là bu͛n cho nhân lo̩i. Cho nên UNESCO ÿang khuy͇n ngh͓:

Giͷ gìn, b̫o v͏ b̫n s̷c dân t͡c cͯa các n͉n văn hóa. Khuy͇n ngh͓ ̭y ÿ˱ͫc nhi͉u qu͙c gia ͯng

h͡. Nh˱ng ÿó ch͑ mͣi là mͭc ÿích làm ÿa d̩ng, nhi͉u màu s̷c cho v˱ͥn hoa văn hóa cͯa nhân

lo̩i.

Ĉ͙i vͣi Vi͏t Nam, vi͏c giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c còn có ý nghƭa sâu s̷c

h˯n, liên quan ÿ͇n v̵n m͏nh và sͱc s͙ng cͯa dân t͡c mình. Vi͏t Nam ÿang còn nghèo, ÿang

mͧ r͡ng giao l˱u qu͙c t͇ ÿ͋ xây d͹ng và phát tri͋n theo ÿ͓nh h˱ͣng ÿi lên chͯ nghƭa xã h͡i.

Các nguy c˯: tͭt h̵u xa h˯n v͉ kinh t͇, âm m˱u “di͍n bi͇n hòa bình”, ch͏ch h˱ͣng chͯ nghƭa

xã h͡i… ÿang treo tr˱ͣc m̷t. Ch͑ có “gien n͡i sinh” m̩nh lên mͣi ÿͯ sͱc ti͇p nh̵n các “y͇u

t͙ ngo̩i sinh” trong giao l˱u vͣi th͇ giͣi ÿ͋ t̩o cho ch̭t l˱ͫng cu͡c s͙ng cao h˯n mà không

t͹ ÿánh m̭t mình, không xa rͥi mͭc tiêu ÿã ch͕n. B̫n s̷c văn hóa dân t͡c nh˱ là m͡t thͱ

“gien n͡i sinh” trong quá trình ÿ͝i mͣi.

NӅn văn hóa mà Ĉҧng ta ÿang chӫ trѭѫng xây dӵng là nӅn “văn hóa tiên tiӃn, ÿұm ÿà bҧn

sҳc dân tӝc”. ViӋc giӳ gìn, phát huy bҧn sҳc văn hóa dân tӝc ÿѭӧc xác ÿӏnh là nhiӋm vө vӯa cҩp

bách, vӯa lâu dài; vӯa là ÿӝng lӵc bên trong, vӯa là mөc ÿích hѭӟng ÿӃn quá trình xây dӵng và

phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi ӣ nѭӟc ta hiӋn nay.

2. Tӯ ÿѭӡng lӕi “xây dӵng nӅn văn hóa tiên tiӃn ÿұm ÿà bҧn sҳc dân tӝc” cӫa Ĉҧng, ÿã có

nhiӅu cách tiӃp cұn tìm hiӇu viӋc giӳ gìn và phát huy bҧn sҳc dân tӝc ӣ nѭӟc ta.

ͦ lƭnh v͹c lãnh ÿ̩o; nhͷng quan ÿi͋m c˯ b̫n cͯa Ĉ̫ng ÿã ÿ˱ͫc quán tri͏t trong các văn

ki͏n chính tr͓ cͯa các c̭p ͯy Ĉ̫ng, t̵p trung nh̭t ͧ Ngh͓ quy͇t 04 cͯa BCH Trung ˱˯ng Ĉ̫ng

khóa VII, ÿ˱ͫc Nhà n˱ͣc cͭ th͋ hóa trong quy͇t ÿ͓nh s͙ 25/TTg cͯa Thͯ t˱ͣng Chính phͯ và

trong k͇ ho̩ch kinh t͇ - xã h͡i ÿ˱ͫc Qu͙c h͡i thông qua hàng năm. Ĉ͇n Ngh͓ quy͇t 09/BCT

cͯa B͡ chính tr͓, n͡i dung giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c dân t͡c ÿ˱ͫc nh̭n m̩nh là m͡t trong 6

ÿ͓nh h˱ͣng lͣn trong công tác t˱ t˱ͧng tr˱ͣc m̷t và lâu dài. Trong Ngh͓ quy͇t ÿ̩i h͡i VIII,

vi͏c xây d͹ng n͉n văn hóa tiên ti͇n ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c càng ÿ˱ͫc kh̻ng ÿ͓nh là m͡t n͡i

dung quan tr͕ng trong 10 lƭnh v͹c chͯ y͇u cͯa Ĉ̫ng và nhân dân ta ÿang t̵p trung th͹c hi͏n

(1). Tháng 7 năm 1998, H͡i ngh͓ Ban ch̭p hành TW Ĉ̫ng l̯n thͱ năm ÿã thông qua Ngh͓

quy͇t v͉ “Xây d͹ng và phát tri͋n n͉n văn hóa Vi͏t Nam tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c”.

1 Văn kiӋn Ĉҥi hӝi ÿҥi biӇu toàn quӕc lҫn thӭ VIII, NXB Chính trӏ quӕc gia, Hà Nӝi, 1996, trang 110-115

1.6 Page 6

▲back to top

Ĉây là văn ki͏n quan tr͕ng th͋ hi͏n rõ nh̭t ÿ˱ͥng l͙i văn hóa cͯa Ĉ̫ng. Quan ÿi͋m cͯa Ĉ̫ng

v͉ giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c luôn nh̭t quán, th͋ hi͏n t˱ t˱ͧng và ý ki͇n ch͑

ÿ̩o chung nh̭t, trên c˯ sͧ ÿó các c̭p ͯy Ĉ̫ng, chính quy͉n ÿ͓a ph˱˯ng và c˯ quan ban,

ngành ph̫i có trách nhi͏m nghiên cͱu, cͭ th͋ hóa, v̵n dͭng phù hͫp vͣi ÿi͉u ki͏n, ÿ̿c ÿi͋m

ÿ˯n v͓ mình, trách b͏nh máy móc và hình thͱc.

ͦ Ĉ͛ng Nai, vi͏c cͭ th͋ hóa, nghiên cͱu, v̵n dͭng quan ÿi͋m c˯ b̫n cͯa Ĉ̫ng v͉ b̫n

s̷c văn hóa dân t͡c ÿã “hé mͧ” trên Ngh͓ quy͇t cͯa các Ĉ̫ng b͡. Vi͏c t͝ chͱc, xây d͹ng k͇

ho̩ch, ch˱˯ng trình cͭ th͋ ÿ͋ ÿ˱a các quan ÿi͋m nêu trên vào cu͡c s͙ng hãy còn rͥi r̩c, ch˱a

thành h͏ th͙ng.

ͦ lƭnh v͹c công tác t˱ t˱ͧng, n͡i dung b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ÿ˱ͫc nh̭n m̩nh trong

giáo trình gi̫ng d̩y cho các lͣp ÿào t̩o, b͛i d˱ͩng cán b͡ ͧ trung ˱˯ng và trong các bài nói

chuy͏n tuyên truy͉n t̩i các ÿͫt sinh ho̩t chính tr͓.

“Văn hóa xã h͡i chͯ nghƭa” là m͡t trong nhͷng t̵p giáo trình khá sͣm cͯa Khoa văn

hóa – xã h͡i (H͕c vi͏n Chính tr͓ qu͙c gia H͛ Chí Minh) nêu rõ các lu̵n ÿi͋m lý lu̵n v͉ b̫n

s̷c văn hóa dân t͡c vͣi n͡i dung xây d͹ng n͉n văn hóa ngh͏ thu̵t xã h͡i chͯ nghƭa (2). Trong

“Ĉ˱ͥng l͙i văn hóa văn ngh͏ cͯa Ĉ̫ng C͡ng s̫n Vi͏t Nam”, bài 3: Xây d͹ng n͉n văn hóa

tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c (3) n͡i dung và bi͏n pháp xây d͹ng n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m

ÿà b̫n s̷c dân t͡c ÿ˱ͫc khái quát, h͏ th͙ng hóa khá toàn di͏n và bao quát. Ĉ͇n “M͡t s͙ v̭n

ÿ͉ lý lu̵n văn hóa thͥi kǤ ÿ͝i mͣi” do PGS, PTS Hoàng Vinh chͯ biên, v̭n ÿ͉ b̫n s̷c văn

hóa dân t͡c l̩i ÿ˱ͫc trình bày vͣi n͡i dung sát hͫp vͣi ÿi͉u ki͏n cͯa thͥi kǤ ÿ͝i mͣi (4). Nhͷng

t̵p giáo trình nêu trên là c˯ sͧ lý lu̵n ÿ͋ làm sáng t͗, truy͉n ÿ̩t quan ÿi͋m lãnh ÿ̩o cͯa Ĉ̫ng

ÿ͇n vͣi ÿ͡i ngǊ cán b͡ lãnh ÿ̩o c͙t cán ͧ các c̭p; g̯n ÿây, n͡i dung “b̫n s̷c văn hóa dân

t͡c” cǊng ÿ˱ͫc tô ÿ̵m trong h͕c ph̯n văn hóa h͕c ͧ ch˱˯ng trình ÿ̩i h͕c ÿ̩i c˱˯ng. Các

giáo trình gi̫ng d̩y và các bi͏n pháp tuyên truy͉n, giáo dͭc cho th̭y quan ÿi͋m lãnh ÿ̩o cͯa

Ĉ̫ng và cha ÿ̩o c͵a Nhà n˱ͣc v͉ xây d͹ng n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c là

th͙ng nh̭t, lu̵n ÿi͋m lý lu̵n rõ ràng, n͡i dung ÿ̯y ÿͯ, t˱ t˱ͧng thông su͙t trong cán b͡;

nh˱ng ṱt c̫ nhͷng n͡i dung ̭y v̳n thu͡c c̭p ÿi͉u hành vƭ mô; m̿c dù nó ÿã ÿ˱ͫc khái quát

tͳ th͹c ti͍n v̳n ph̫i nghiên cͱu, xem xét nó ͧ tr̩ng thái v̵n hành trong cu͡c s͙ng, ki͋m

nghi͏m sͱc s͙ng cͯa nó ngay trong cu͡c s͙ng.

2 Văn hóa XHCN, NXB Chính trӏ quӕc gia, tái bҧn, Hà Nӝi, 1995, trang 198-214

3 Ĉѭӡng lӕi văn hóa văn nghӋ cӫa Ĉҧng cӝng sҧn ViӋt Nam, NXB Văn hóa – thông tin, Hà Nӝi, 1995, trang 108-143

4 Mӝt sӕ vҩn ÿӅ lý luұn văn hóa thӡi kǤ ÿәi mӟi, NXB Chính trӏ quӕc gia, Hà Nӝi, 1996, trang 211-218

1.7 Page 7

▲back to top

Trong lƭnh v͹c công tác chuyên môn, các nhà nghiên cͱu, nhà khoa h͕c, văn ngh͏ sƭ... ÿã

có b˱ͣc v̵n dͭng quan ÿi͋m cͯa Ĉ̫ng, tìm hi͋u b̫n s̷c văn hóa dân t͡c trong ph̩m vi chuyên

môn cͯa mình. Nhi͉u cu͡c th̫o lu̵n, hàng trăm bài báo, bài tham lu̵n c͵a nhi͉u nhà nghiên

cͱu ÿã phân tích, trình bày ý li͇n cͯa mình v͉ vi͏c giͷ gìn và phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c.

50 bài trong s͙ ÿó ÿ˱ͫc T̩p chí Văn hóa ngh͏ thu̵t tuy͋n ch͕n trong t̵p sách “Tìm v͉ b̫n

s̷c văn hóa dân t͡c” t̵p trung ͧ 3 n͡i dung chͯ y͇u: B̫n s̷c dân t͡c cͯa văn hóa, văn hóa –

dân t͡c và qu͙c t͇, văn hóa – dân t͡c và hi͏n ÿ̩i (5) trong ÿó v̭n ÿ͉ b̫n s̷c văn hóa dân t͡c

ÿ˱ͫc soi xét ͧ nhi͉u góc ÿ͡: âm nh̩c, sân kh̭u, lý lu̵n văn hóa, văn hóa dân gian, phim ̫nh,

ki͇n trúc, phong tͭc - t̵p quán, ͱng x͵ xã h͡i, quan h͏ xã h͡i, giao l˱u văn hóa… M͟i bài ÿ͉u

có phát ki͇n hay, b͝ ích cho thao tác nghiên cͱu chuyên sâu ͧ m͟i ngành. CǊng ÿã có nhi͉u

chuyên lu̵n dày trang trình bày khá h͏ th͙ng v͉ ph˱˯ng pháp ti͇p c̵n v̭n ÿ͉ b̫n s̷c văn hóa

dân t͡c. Huy C̵n luôn trăn trͧ vͣi v̭n ÿ͉ này trong sang tác cǊng nh˱ trong công tác, ÿã t̵p

hͫp nhͷng bàiVi͏t cͯa mình thành “Suy nghƭ v͉ b̫n s̷c văn hóa dân t͡c” (6) nêu rõ nhͷng ý

t˱ͧng tâm huy͇t v͉ vi͏c giͷ gìn b̫n s̷c văn hóa dân t͡c trong ÿ͙i n͡i cǊng nh˱ ÿ͙i ngo̩i. C͙

v̭n Ph̩m Văn Ĉ͛ng nêu nhͷng ki͇n gi̫i sâu s̷c v͉ văn hóa và s͹ nghi͏p ÿ͝i mͣi (7) trên c˯ sͧ

giͷ gìn và phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c. Phan Ng͕c ͧ góc ÿ͡ thao tác lu̵n tìm cách ti͇p

c̵n mͣi ÿ͙i vͣi văn hóa Vi͏t Nam nói chung và b̫n s̷c dân t͡c cͯa văn hóa nói riêng (8). Tr̯n

Ng͕c Thêm vͣi “Tìm v͉ b̫n s̷c văn hoá Vi͏t Nam” lý gi̫i b̫n s̷c văn hoá Vi͏t Nam trên c˯

sͧ văn hóa h͕c ÿ̵m màu s̷c tri͇t lu̵n (9). Hoàng Vinh góp ý s̷c nét v͉ chính sách b̫o t͛n và

phát tri͋n di s̫n văn hóa dân t͡c (10) trong ÿó ÿ͉ ngh͓ nhi͉u gi̫i pháp kh̫ thi v͉ chính sách

cͯa Nhà n˱ͣc nh̹m khuy͇n khích, ÿ͡ng viên và t̩o hành lang pháp lu̵t cho vi͏c b̫o t͛n, phát

tri͋n b̫n s̷c văn hóa dân t͡c. Ĉáng l˱u ý, vͣi “B̫n s̷c văn hóa Vi͏t Nam” (11), Phan Ng͕c

ÿã lý gi̫i v͉ c͡i ngu͛n, di͏n m̩o cͯa b̫n s̷c văn hóa Vi͏t Nam trên ph̩m vi c̫ n˱ͣc, t̩o c˯

sͧ tham kh̫o t͙t cho vi͏c nghiên cͱu, tìm hi͋u s͹ v̵n hành cͯa b̫n s̷c văn hóa dân t͡c trong

dòng m̩ch văn hóa ͧ các vùng, khu v͹c. Còn nhi͉u chuyên lu̵n khác nͷa ÿ͉u trên c˯ sͧ khoa

h͕c bàn v͉ khái ni͏m, mͭc tiêu, bi͏n pháp, vai trò, ý nghƭa cͯa b̫n s̷c văn hóa dân t͡c trong

ph̩m vi chuyên ngành và bao quát trên toàn qu͙c gia. Tuy nhiên, v̳n có m͡t góc nhìn còn th˱a

v̷ng bàiVi͏t; ÿó là bi͋u hi͏n cͯa vi͏c gìn giͷ, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c trong ÿͥi s͙ng

xã h͡i ͧ m͡t ch͑nh th͋, m͡t ÿ˯n v͓ hành chính nh̭t ÿ͓nh, nh˱ m͡t t͑nh, m͡t vùng ch̻ng h̩n,

5 Tìm vӅ bҧn sҳc văn hóa dân tӝc (Tҥp chí VHNT, Hà Nӝi, 1992)

6 Huy Cұn – Suy nghƭ vӅ bҧn sҳc văn hóa dân tӝc, NXB Chính trӏ quӕc gia, Hà Nӝi

7 Phҥm Văn Ĉӗng – Văn hóa và ÿәi mӟi, NXB Chính trӏ quӕc gia, Hà Nӝi, 1994.

8 Phan Ngӑc – Văn hóa ViӋt Nam va cách tiӃp cұn mӟi, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nӝi, 1994.

9 Trҫn Ngӑc Thêm – Tìm vӅ bҧn sҳc văn hóa ViӋt Nam, NXB Thành phӕ Hӗ Chí Minh, 1996.

10 Hoàng Vinh - VӅ chính sách bҧo tӗn và phát triӇn văn hóa dân tӝc (Tҥp chí VHNT, sӕ 3/1996).

1.8 Page 8

▲back to top

nh̹m xem sͱc s͙ng cͯa nó bám r͍ vào nhân dân nh˱ th͇ nào? S̷c thái riêng - chung ra sao?

Còn nhͷng v̭n ÿ͉ gì th͹c t͇ ÿ̿t ra c̯n ph̫i nghiên cͱu, b͝ sung cho lý lu̵n ?

3. Ĉ͛ng Nai là m͡t t͑nh có vai trò quan tr͕ng trong vùng kinh t͇ tr͕ng ÿi͋m ͧ phía Nam,

nh͓p ÿ͡ phát tri͋n công nghi͏p hóa, hi͏n ÿ̩i hóa r̭t nhanh, ÿͥi s͙ng xã h͡i c͕ xát, ti͇p bi͇n

vͣi nhi͉u nhân t͙ văn hóa ngo̩i nh̵p. Di͏n m̩o xã h͡i thay ÿ͝i tͳng ngày tͳng giͥ. Tìm hi͋u

vi͏c giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ͧ ÿây còn có ý nghƭa th͹c ti͍n, góp ph̯n gi̫i

ÿáp hàng lo̩t câu h͗i cu͡c s͙ng ÿang ÿ̿t ra: B̫n s̷c văn hóa dân t͡c ÿ˱ͫc bi͋u hi͏n nh˱ th͇

nào trong m͡t ÿ͓a bàn hành chính cͭ th͋? Có giͷ gìn phát huy ÿ˱ͫc b̫n s̷c văn hóa dân t͡c

hay không khi xã h͡i v̵n ÿ͡ng th́o c˯ ch͇ th͓ tr˱ͥng h˱ͣng ÿ͇n ki͋u s͙ng ÿô th͓ hóa, công

nghi͏p hóa, hi͏n ÿ̩i hóa? Trong ÿi͉u ki͏n công nghi͏p hóa, hi͏n ÿ̩i hóa và kinh t͇ th͓ tr˱ͥng,

c̯n ph̫i làm gì ÿ͋ gi̫i quy͇t hài hòa giͷa các nhi͏m vͭ: phát tri͋n kinh t͇ - xã h͡i, ÿa ph˱˯ng

hóa quan h͏ qu͙c t͇, ti͇p thu tinh hoa văn hóa nhân lo̩i, xây d͹ng n͇p s͙ng văn minh hi͏n ÿ̩i

mà c̯n giͷ gìn, phát huy ÿ˱ͫc b̫n s̷c văn hóa dân t͡c?

4. Trong ÿi͉u ki͏n thͥi gian và khuôn kh͝ có h̩n, quy͋n sách m͗ng này v̵n dͭng t˱ t˱͗ng

H͛ Chí Minh và Ĉ˱ͥng l͙i văn hóa cͯa Ĉ̫ng ta k͇t hͫp vͣi tài li͏u ÿi͉n dã t̩i ÿ͓a ph˱˯ng

m̩nh d̩n nêu suy nghƭ cͯa mình v͉ “B̫n s̷c dân t͡c và văn hóa ͧ Ĉ͛ng Nai” nh̹m góp ph̯n

nh͗ bé vào s͹ nghi͏p xây d͹ng và phát tri͋n văn hóa - xã h͡i ͧ ÿ͓a ph˱˯ng.

Quy͋n sách t̩m chia làm hai ph̯n:

Ph̯n I : “Tͳ lý lͅ...”, nêu t͝ng quát nhͷng v̭n ÿ͉ chung v͉ b̫n s̷c dân t͡c và s͹ v̵n

hành cͯa nó trong dòng m̩ch ÿͥi s͙ng văn hóa ͧ Ĉ͛ng Nai trong quá trình xây d͹ng và phát

tri͋n.

Ph̯n II. “...ÿ͇n th͹c t͇” , bao g͛m nhͷng bàiVi͏t v͉ các v̭n ÿ͉ văn hóa n̫y sinh trong

hi͏n th͹c sinh ÿ͡ng; có bài ÿã công b͙ riêng l̓ trên các sách, báo, t̩p chí TW và ÿ͓a ph˱˯ng,

có bài trong d̩ng phác th̫o, ÿáp ͱng yêu c̯u tr˱ͣc m̷t nay t̵p hͫp thành h͏ th͙ng nhͷng n͡i

dung liên quan ÿ͇n vi͏c giͷ gìn và phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ͧ Ĉ͛ng Nai mà xã h͡i

ÿang quan tâm. Ph̯n I là “lý”, ph̯n II là “s͹”; hai m̿t g̷n vͣi nhau cùng bi͋u hi͏n mͭc ÿích

cͯa quy͋n sách.

“B̫n s̷c dân t͡c và văn hóa ͧ Ĉ͛ng Nai” xin ÿ˱ͫc phép s͵ dͭng tài li͏u tͳ giáo trình,

sách, báo cͯa các cá nhân và t̵p th͋ tác gi̫ ÿã “ÿi tr˱ͣc” v͉ v̭n ÿ͉ này ÿ͋ d̳n gi̫i, ÿ͙i

chͱng, làm sáng t͗ v̭n ÿ͉ c̯n trình bày.

11 Phan Ngӑc - Bҧn sҳc văn hóa ViӋt Nam, NXB Văn hóa – thông tin, Hà Nӝi, 1998.

1.9 Page 9

▲back to top

Dù ÿã nhi͉u c͙ g̷ng nh˱ng ̷t không tránh kh͗i nhͷng s˯ sót do bao quát tài li͏u ch˱a

ÿ̯y ÿͯ ho̿c do sͧ h͕c thi͋n c̵n nên hi͋u bi͇t ch˱a th̭u ÿáo. Tha thi͇t mong ÿ˱ͫc s͹ ÿóng góp

xây d͹ng cͯa b̩n ÿ͕c g̯n xa.

NHӲNG QUAN ĈIӆM CѪ BҦN CӪA CHӪ NGHƬA MÁC – LÊNIN, TѬ TѬӢNG HӖ CHÍ

MINH VÀ ĈѬӠNG LӔI CӪA ĈҦNG CӜNG SҦN VIӊT NAM

I. Quan ÿiӇm cѫ bҧn và nhӳng ÿӏnh hѭӟng lӟn cӫa Ĉҧng vӅ văn hóa ÿòi hӓi phҧi giͷ gìn

và phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c:

l. Nguyên lý Mác - Lênin:

Mác khҷng ÿӏnh: Con ng˱ͥi là t͝ng hòa các m͙i quan h͏ xã h͡i trong tính hiên thӵc cӫa

nó, tӭc là sӵ tәng hòa các quan hӋ xã hӝi không phҧi chung chung theo khuôn mүu nhҩt ÿӏnh

mà chӏu sӵ chi phӕi bӣi tính hiӋn thӵc cӫa các quan hӋ xã hӝi. Suy cho cùng, tính hiӋn thӵc ҩy

chính là sҳc thái, là ÿѭӡng nét cө thӇ gҳn vӟi ÿһc trѭng hình thành, phát triӇn, sinh hoҥt cӫa các

cӝng ÿӗng xã hӝi. Tuy chѭa dùng ÿӃn thuұt ngӳ b̫n s̷c văn hóa dân t͡c nhѭng Mác ÿã ngҫm ý

cho thҩy con ng˱ͥi là t͝ng hòa các m͙i quan h͏ xã h͡i th̭m ÿ˱ͫm s̷c thái riêng cͯa c͡ng

ÿ͛ng trong ÿͥi s͙ng hi͏n th͹c cͯa nó. Khi xác ÿӏnh tӗn tҥi xã hӝi quyӃt ÿӏnh ý thӭc xã hӝi và

ÿӃn lѭӧt mình ý thӭc xã hӝi tác ÿӝng thúc ÿҭy hoһc kiӅm hãm sӵ phát triӇn cӫa xã hӝi thì chӫ

nghƭa Mác - Lê nin cǊng cho thҩy, ý thͱc xã h͡i không ph̫i là hình m̳u thô cͱng, chung chung

mà nó bi͋u hi͏n mang màu s̷c khác nhau do ͧ các c͡ng ÿ͛ng dân t͡c có l͓ch s͵ hình thành,

ÿi͉u ki͏n phát tri͋n và cung cách t͝ chͱc cu͡c s͙ng khác nhau. Vì tұp trung cho lý luұn ÿҩu

tranh giai cҩp và nghiên cӭu chӫ nghƭa tѭ bҧn, vҩn ÿӅ bҧn sҳc văn hóa dân tӝc chѭa ÿѭӧc Mác -

Ănghen nêu cө thӇ nhѭng hӋ thӕng lý luұn cӫa chӫ nghƭa Mác - Lênin cho phép hiӇu rҵng l͓ch

s͵ phát tri͋n cͯa nhân lo̩i g̷n li͉n vͣi l͓ch s͵ phát tri͋n văn hóa cͯa các dân t͡c. Ĉӡi sӕng

văn hóa cӫa mӛi dân tӝc có ÿѭӡng nét và sҳc thái riêng ÿѭӧc bҧo tӗn và phát huy trong quá

trình giao lѭu, phát triӇn. ĈiӅu ÿó hӧp quy luұt khách quan, và ÿúng quan ÿiӇm cӫa ngѭӡi cӝng

sҧn, không phҧi là “phép cӝng ÿѫn giҧn” hoһc sӵ chung sӕng hӛn ÿӝn nhѭ nhiӅu luұn ÿiӋu phi

khoa hӑc ÿã xuyên tҥc.

Trong bài “Tә chӭc Ĉҧng và văn hӑc mang tính Ĉҧng” (12), Lênin nhҩn mҥnh nӅn văn

hӑc công khai gҳn vӟi giai cҩp vô sҧn “nh̹m phͭc vͭ hàng tri͏u, hàng chͭc tri͏u nhân dân lao

12 Trích theo Văn hóa XHCN, (sách ÿã dүn, trang 24).

1.10 Page 10

▲back to top

ÿ͡ng”, tӭc là bӝ phұn ѭu tú, lӵc lѭӧng tѭѫng lai cӫa ÿҩt nѭӟc. Vӟi tình huӕng giѭѫng cao ngӑn

cӡ ÿҩu tranh giai cҩp, Lênin ÿã lѭu ý văn hӑc phҧi gҳn chһt vӟi cách mҥng, mang hѫi thӣ cӫa

cách mҥng, cӫa giai cҩp công nhân. Lênin chѭa có ÿiӅu kiӋn ÿi sâu vào b̫n s̷c văn hóa dân t͡c

nhѭng vӟi cách lý luұn ҩy, ta có thӇ hiӇu, văn hóa phөc vө ÿӡi sӕng, phөc vө nhiӋm vө giҧi

phóng dân tӝc phҧi gҳn liӅn vӟi ÿӡi sӕng cӫa nhân dân, mang “hѫi thӣ” cӫa dân tӝc và không

thӇ không mang b̫n s̷c dân t͡c. Do vұy, vұn dөng nguyên lý Mác - Lênin vào viӋc xây dӵng

và phát triӇn xã hӝi, không thӇ không tính ÿӃn viӋc giͷ gìn và phát huy b̫n s̷c văn hóa dân

t͡c.

2. Tѭ tѭӣng nә Chí Minh:

Vӟi nhiӋt tâm yêu nѭӟc và tѭ duy khoa hӑc trong quá trình tìm ÿѭӡng cӭu nѭӟc, Chӫ tӏch

Hӗ Chí Minh tiӃp thu chӫ nghƭa Mác - Lênin khoa hӑc, vұn dөng vào thӵc tiӉn cách mҥng ViӋt

Nam hình thành tѭ tѭӣng ÿӝc lұp tӓa sáng trong lý luұn cách mҥng và hoҥt ÿӝng thӵc tiӉn. Tѭ

tѭӣng vӅ văn hóa dân tӝc cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ÿѭӧc hình thành ngay tӯ khi Ngѭӡi nung

nҩu con ÿѭӡng giҧi phóng dân tӝc. Theo hӗi ӭc cӫa hӑa sƭ Erich Giôhanxѫn, NguyӉn Ái Quӕc

xem triӇn lãm nghӋ thuұt Ĉӭc ӣ Mát-xcѫ-va năm 1924, “sau khi ÿã nghiên cͱu ÿ̯y ÿͯ, chính

xác, th̵n tr͕ng, Ng˱ͥi nh̭n m̩nh r̹ng: M͟i dân t͡c c̯n ph̫i chăm lo ÿ̿c tính dân t͡c cͯa

mình trong ngh͏ thu̵t” (13) NguyӉn ái Quӕc nói vӅ nghӋ thuұt Ĉӭc nhѭng ta hiӇu ӣ ÿó hé mӣ tѭ

tѭӣng cӫa Ngѭӡi vӅ ÿһc tính nghӋ thuұt dân tӝc cҫn ÿѭӧc chăm lo cӫa nѭӟc nhà. Năm 1962,

xem triӇn lãm nghӋ thuұt toàn quӕc, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh biӇu lӝ ý tѭӣng cӫa mình rõ hѫn khi

căn dһn các hӑa sƭ tác giҧ: Nên chú ý phát huy c͙t cách dân t͡c. Tѭ tѭӣng lӟn qua lӡi mӝc mҥc

ҩy ÿѭӧc Chӫ tӏch Hӗ Minh nuôi dѭӥng, vұn dөng và theo ÿuәi nhҩt quán trong suӕt cuӝc ÿӡi

cách mҥng cӫa mình. Mһc dù phҧi tұp trung tâm sӭc cho kháng chiӃn chӕng ngoҥi xâm và kiӃn

quӕc, nhѭng Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn quan tâm ÿӃn viӋc giͷ gìn, phát huy “c͙t cách” dân

t͡c. Trong sinh hoҥt, giáo dөc, ÿào tҥo cán bӝ và tuyên truyӅn vұn ÿӝng nhân dân, tѭ tѭӣng lӟn

cӫa Ngѭӡi ÿѭӧc “gieo cҩy” vào lòng dân cǊng bҵng “cӕt cách” rҩt dân tӝc Ngѭӡi luôn gҳn liӅn

văn hóa vӟi vұn mӋnh cӫa dân tӝc, văn hóa mang hѫi thӣ cӫa dân tӝc; văn hóa nghӋ thuұt cǊng

là mһt trұn, ngѭӡi nghӋ sƭ phҧi là chiӃn sƭ trên mһt trұn ҩy. Ngay sau khi tuyên bӕ ÿӝc lұp, ngày

23/1l /1945, Hӗ Chӫ tӏch ÿã ký Sҳc lӋnh sӕ 65 vӅ viӋc bҧo tàng cә tích: “…C̭m phá hͯy ÿ͉n

chùa, ÿ͉n mi͇u ho̿c n˯i thͥ t͹ khác nh˱ cung ÿi͏n, thành quách cùng lăng m͡ ch˱a ÿ˱ͫc b̫o

t͛n...” (14). Mӝt trong l2 ÿiӅu răn Hӗ Chӫ tӏch luôn nhҳc nhӣ cán bӝ, chiӃn sƭ là: Không nên xúc

ph̩m ÿ͇n tín ng˱ͩng, phong tͭc cͯa dân (nhѭ nҵm trѭӟc bàn thӡ, giѫ chân lên bӃp, ÿánh ÿàn

13 Hӗ Chí Minh – Văn hóa nghӋ thuұt cǊng là mӝt mһt trұn, NXB Văn hӑc, Hà Nӝi, 1981, trang 480.

14 Hӗ Chí Minh – Văn hóa nghӋ thұt cǊng là mӝt mһt trұn (Sách ÿã dүn, trang 387).

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

trong nhà). Ngѭӡi luôn khuyên nhӫ, ÿӝng viên mӑi ngѭӡi xây d͹ng ÿͥi s͙ng vui t˱˯i, no ̭m

g̷n li͉n vͣi mͿ tͭc thu̯n phong”. Trong thѭ gӣi Hӝi nghӏ cán bӝ văn hóa ngày 28/12/1957, Hӗ

Chӫ tӏch phê bình nhӳng thiӃu sót trong công tác văn hóa và biӇu lӝ sӵ mong muӕn: vi͏c phát

hny v͙n cǊ quý báu cͯa dân t͡c ph̫i g̷n li͉n vͣi vi͏c h͕c t̵p văn hóa tiên ti͇n cͯa các n˱ͣc

b̩n. Theo Bác, viӋc phát huy vӕn cǊ quý báu cӫa dân tӝc không phҧi là viӋc phөc cә máy móc;

“...nói là khôi phͭc v͙n cǊ thì nên khôi phͭc cái gì t͙t, còn cái gì không t͙t thì ph̫i lo̩i d̯n

ra”. Cách ÿӇ khôi phөc, phát triӇn vãn hóa dân tӝc tӕt nhҩt là hӑc tұp quҫn chúng, bӣi quҫn

chúng là ngѭӡi sáng tҥo ra nhӳng sáng tác “r̭t hay mà l̩i ng̷n chͱ không tràng giang ÿ̩i h̫i

dây cà ra dây mu͙ng. Nhͷng sáng tác ̭y là nhǊng hòn ng͕c quý”. Nhѭng hӑc tұp quҫn chúng

không phҧi là sao chép nguyên bҧn nhӳng hòn ngӑc quý ҩy mà phҧi biӃt mài giǊa nó “thành t͙t,

khéo và ÿ́p”.

Rõ ràng tѭ tѭӣng cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh vӅ b̫n s̷c văn hóa dân t͡c thҩm nhuҫn chӫ

nghƭa Mác - Lênin, ÿұm tinh thҫn dân tӝc, luôn thѭӡng trӵc ӣ ý tѭӣng và hành ÿӝng cӫa Ngѭӡi,

luôn tӓa sáng và khҳc sâu trong ÿӡi sӕng hiӋn thӵc. Tѭ tѭӣng ҩy ÿã kӃt tinh thành sӭc mҥnh

ViӋt Nam và luôn ÿòi hӓi ngѭӡi ViӋt Nam phҧi biӃt giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c

cӫa dân tӝc mình.

3. Quan ÿiӇm cѫ bҧn cӫa Ĉҧng ta:

Quán triӋt chӫ nghƭa Mác - Lê nin và tѭ tѭӣng Hӗ Chí Minh, Ĉҧng ta có quan ÿiӇm nhҩt

quán vӅ b̫n s̷c dân t͡c cͯa văn hóa, rõ dҫn qua các giai ÿoҥn cách mҥng và phát triӇn luұn

ÿiӇm ngày càng ÿҫy ÿӫ, sát hӧp vӟi thӵc tӃ.

Thӵc ra, ý thӭc vӅ và b̫o t͛n b̫n s̷c dân t͡c ÿã hình thành tӯ sӟm, gҳn liӅn vӟi quá trình

ÿҩu tranh dӵng nѭӟc cӫa nhân dân ta. Trong viӋc ÿӝng viên nhân dân ÿánh giһc Tӕng, Lý

Thѭӡng KiӋt ÿã mѭӧn lӡi thҫn linh khҷng ÿӏnh tính chҩt riêng cӫa “Nam qu͙c – Nam ÿ͇”.

NguyӉn Trãi ÿánh giһc Minh, b̫n s̷c dân t͡c ÿѭӧc phân ÿӏnh rõ hѫn tӯ n͉n văn hi͇n, c˱˯ng

v͹c ÿ͇n phong tͭc t̵p quán. Và Quang Trung kêu gӑi ÿánh giһc Thanh ÿӇ “ÿen răng, dài tóc”

cǊng là ÿӇ bҧo vӋ b̫n s̷c dân t͡c mình.

TruyӅn thӕng ҩy ÿѭӧc kӃt tinh trong sӭc sӕng cӫa dân tӝc ÿѭӧc Ĉҧng ta kӃ thӯa, phát triӇn

lên tҫm cao mӟi. Khi cách mҥng còn trong trӭng nѭӟc, ĈӅ cѭѫng văn hóa năm 1943 ÿã khҷng

ÿӏnh văn hóa ḽy khoa h͕c, dân t͡c, ÿ̩i chúng làm c͙t lõi - tӭc là văn hóa gҳn vӟi dân tӝc mình,

vì dân tӝc mình. Ĉó là b̫n s̷c văn hóa. Sau Cách mҥng Tháng Tám, viӋc xây dӵng nӅn văn

hóa mӟi có phҫn máy móc nѭѫng theo công thӭc XôViӋt: Xây dӵng nӅn văn hóa mӟi vӟi nӝi

dung xã hӝi chӫ nghƭa và hình thӭc dân tӝc. Chӳ dùng này sӟm bӝc lӝ sӵ bҩt әn bӣi trong quan

2.2 Page 12

▲back to top

niӋm cӫa Ĉҧng ta, ÿһc tính dân tӝc không chӍ ӣ hình thӭc. ĈӃn Ĉҥi hӝi văn nghӋ năm l957, giӟi

văn nghӋ sƭ ÿӅ nghӏ: Xây d͹ng n͉n văn hóa mͣi vͣi n͡i dung xã h͡i chͯ nghƭa là tính ch̭t dân

t͡c. Tҥi Ĉҥi hӝi Ĉҧng lҫn VI, tәng hӧp tӯ nhiӅu tham luұn cӫa ÿҥi biӇu, Ĉҧng ta ÿã chính thӭc

ÿѭa vào Nghӏ quyӃt “xây d͹ng mӝt nӅn văn hóa văn ngh͏ xã h͡i chͯ nghƭa ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân

t͡c” (15). Chӳ dùng n͉n văn hóa ÿ̵m ÿà bán s̷c dân t͡c xuҩt hiӋn có muӝn màng nhѭng ý

tѭӣng vӅ nó luôn ÿѭӧc tô ÿұm trong ÿѭӡng lӕi văn hóa văn nghӋ cӫa Ĉҧng. Nghӏ quyӃt 05 cӫa

Bӝ Chính trӏ - Nghӏ quyӃt chuyên ÿӅ vӅ văn hóa văn nghӋ cӫa Ĉҧng, ÿã vұn dөng lý luұn Mác -

Lênin phân tích tình hình, nêu ÿӏnh hѭӟng và chӍ ÿҥo các biӋn pháp quan trӑng nhҵm làm rõ

hѫn quan ÿiӇm cӫa Ĉҧng: Xây d͹ng n͉n văn hóa xã h͡i chͯ nghƭa ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c trên

cѫ sӣ chӫ nghƭa Mác - Lênin.

Ӣ cѭѫng lƭnh xây dӵng ÿҩt nѭӟc trong thӡi kǤ quá ÿӝ lên chӫ nghƭa xã hӝi, mөc tiêu

hѭӟng ÿӃn n͉n văn hóa ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c ÿѭӧc làm rõ, ÿó là mӝt nӅn văn hóa nhҵm “xây

d͹ng m͡t ÿͥi s͙ng tinh th̯n cao ÿ́p, phong phú và ÿa d̩ng, có n͡i dung nhân ÿ̩o, dân chͯ,

ti͇n b͡”. NӅn văn hóa ҩy biӃt “k͇ thͳa và phát huy nhͷng truy͉n th͙ng văn hóa t͙t ÿ́p cͯa các

dân t͡c trong n˱ͣc, ti͇p thu tinh hoa văn hóa nhân lo̩i, xây d͹ng m͡t xã h͡i dân chú, văn minh

vì lͫi ích chân chính và pẖm giá cͯa con ng˱ͥi” (16).

Tӯ Cѭѫng lƭnh rõ ràng vӅ mөc tiêu và ÿӏnh hѭӟng, chi͇n l˱ͫc ͝n ÿ͓nh và phát tri͋n kinh t͇

xã h͡i ÿã ho̩ch ÿ͓nh nhͷng n͡i dung c˯ b̫n h˱ͣng ÿ͇n năm 2000 nh̹m ch͕n l͕c, giͷ gìn và

nâng cao tinh hoa văn hóa cͯa c͡ng ÿ͛ng các dân t͡c Vi͏t Nam và cͯa tͳng dân t͡c; b̫o t͛n

và phát tri͋n ngôn ngͷ chͷVi͏t cͯa các dân t͡c, ti͇p thu nhͷng giá tr͓ văn hóa, khoa h͕c cͯa

nhân lo̩i” (17)

TiӃp tөc phát huy thành quҧ cӫa Ĉҥi hӝi Ĉҧng lҫn VI, Ĉҥi hӝi Ĉҧng lҫn VII và Hӝi nghӏ

giӳa nhiӋm kǤ khóa VII vүn kiên trì vӟi quan ÿiӇm xây d͹ng n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n

s̷c dân t͡c gҳn vӟi viӋc ÿҭy mҥnh nhӏp ÿӝ công nghi͏p hóa - hi͏n ÿ̩i hóa ÿ̭t n˱ͣc. Nghӏ

quyӃt 04 cӫa BCH Trung ѭѫng Ĉҧng khóa VII còn nêu rõ n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n

s̷c dân t͡c mà Ĉҧng ta ÿang chӫ trѭѫng xây dӵng là “n͉n t̫ng tinh th̯n cͯa xã h͡i, là ÿ͡ng

l͹c thúc ÿ̱y s͹ phát tri͋n kinh t͇ xã h͡i, ÿ͛ng thͥi là mͭc tiêu cͯa chͯ nghƭa xã h͡i”(18). ĈӃn

Nghӏ quyӃt 09 cӫa Bӝ Chính trӏ, viӋc giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c k͇t hͫp vͣi ti͇p

thu tinh hoa văn hóa cͯa nhân lo̩i ÿѭӧc xác ÿӏnh là mӝt trong 6 ÿӏnh hѭӟng lӟn có ý nghƭa cҩp

bách và lâu dài trong công tác tѭ tѭӣng hiӋn nay.

15 Văn kiӋn ÿҥi hӝi ÿҥi biӇu toàn quӕc lҫn thӭ VI, NXB Sӵ thұt, Hà Nӝi, 1987, trang 222

16 Cѭѫng lƭnh xây dӵng ÿҩt nѭӟc trong thӡi kǤ quá ÿӝ lên chӫ nghƭa xã hӝi, NXB Sӵ thұt, Hà Nӝi, 1991, trang 10-14.

17 ChiӃn lѭӧc әn ÿӏnh và phát triӇn KT – XH ÿӃn năm 2000, NXB Sӵ thұt, Hà Nӝi, 1991, trang 36

18 Văn kiӋn hӝi nghӏ BCH Trung ѭѫng Ĉҧng khóa VII lҫn thӭ 4, NXB Sӵ thұt, Hà Nӝi, 1993, trang 5

2.3 Page 13

▲back to top

Ĉҥi hӝi Ĉҥi biӇu Ĉҧng lҫn thӭ VIII kӃ thӯa và phát huy thành tӵu cӫa các Ĉҥi hӝi trѭӟc,

tiӃp tөc quan ÿiӇm xây d͹ng n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c, xác ÿӏnh ÿó là mӝt

trong 10 nӝi dung chӫ yӃu mà Ĉҧng và nhân dân ta ÿang tұp trung xây dӵng. Nghӏ quyӃt VIII

nêu rõ: “M͕i ho̩t ÿ͡ng văn hóa văn ngh͏ ph̫i nh̹m xây d͹ng và phát tri͋n nên văn hóa tiên

ti͇n, ÿ̵m và b̫n s̷c dân t͡c, xây d͹ng con ng˱ͥi Vi͏t Nam v͉ t˱ t˱ͧng, ÿ̩o ÿͱc, tâm h͛n, tình

c̫m, l͙i s͙ng, xây d͹ng môi tr˱ͥng văn hóa lành m̩nh cho s͹ phát tri͋n xã h͡i” (19).

ĈӇ làm rõ hѫn ÿѭӡng lӕt văn hóa cӫa Ĉҧng, tháng 7 năm 1998, Hӝi nghӏ lҫn thӭ 5 cӫa

BCH TW Ĉҧng thông qua Ngh͓ quy͇t chuyên ÿ͉ v͉ xây d͹ng và phát tri͋n n͉n văn hóa Vi͏t

Nam tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c vӟi phѭѫng hѭӟng chung ÿѭӧc xác ÿӏnh rõ: “Phát huy

chͯ nghƭa yêu n˱ͣc và truy͉n th͙ng ÿ̩i ÿoàn k͇t dân t͡c, ý thͱc ÿ͡c l̵p t͹ chͯ, t͹ c˱ͥng xây

d͹ng và b̫o v͏ T͝ qu͙c xã h͡i chͯ nghƭa, xây d͹ng và phát tri͋n n͉n văn hóa Vi͏t Nam tiên

ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c, ti͇p thu tinh hoa văn hóa nhân lo̩i, làm cho văn, hóa th̭m sâu

vào toàn b͡ ÿͥi s͙ng và ho̩t ÿ͡ng xã h͡i, vào tͳng ng˱ͥi, tͳng gia ÿình, tͳng t̵p th͋ và c͡ng

ÿ͛ng, tͳng ÿ͓a bàn dân c˱, vào m͕i lƭnh v͹c sinh ho̩t và quan h͏ con ng˱ͥi, t̩o ra trên ÿ̭t

n˱ͣc ta ÿͥi s͙ng tinh th̯n cao ÿ́p, trình ÿ͡ dân trí cao, khoa h͕c phát tri͋n, phͭc vͭ ÿ̷c l͹c

s͹ nghi͏p công nghi͏p hóa, hi͏n ÿ̩i hóa vì mͭc tiêu dân giàu, n˱ͣc m̩nh, xã h͡i công b̹ng,

văn minh ti͇n b˱ͣc vͷng ch̷c lên chͯ nghƭa xã h͡i”. Nhҵm ÿҥt phѭѫng hѭӟng chung ҩy, Nghӏ

quyӃt TW5 ÿã nêu 5 quan ÿiӇm chӍ ÿҥo cѫ bҧn, 10 nhiӋm vө cө thӇ và 4 giҧi pháp lӟn ÿӇ các

cҩp, các ngành vұn dөng thӵc hiӋn ÿúng và phù hӧp vӟi thӵc tӃ.

Nhѭ vұy, tӯ khi mӟi thành lұp ÿӃn nay, nhҩt là tӯ Ĉҥi hӝi Vl, quan ÿiӇm và ÿӏnh hѭӟng lӟn

cӫa Ĉҧng ta vӅ xây d͹ng văn hóa ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c luôn thӕng nhҩt, thông suӕt trong

lãnh ÿҥo và chӍ ÿҥo, có cѫ sӣ lý luұn khoa hӑc, luôn ÿѭӧc bә sung, phát triӇn cho phù hӧp vӟi

thӵc tiӉn cách mҥng ViӋt Nam. Nguyên lý chӫ nghƭa Mác - Lênin, tѭ tѭӣng Hӗ Chí Minh và

quan ÿiӇm cѫ bҧn cӫa Ĉҧng ta vӅ b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ÿã rõ ràng, sáng tӓ, tҥo nӅn tҧng tinh

thҫn cho nhұn thӭc vӅ bҧn chҩt cӫa n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c.

Vҩn ÿӅ ÿһt ra, muӕn xây d͹ng n͉n văn hóa tiên ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c, không thӇ

không xác ÿӏnh viӋc giͷ gìn và phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c là nhiӋm vө quan trӑng hàng

ÿҫu. B̫n s̷c văn hóa dân t͡c là mөc tiêu, là ÿӏnh hѭӟng thì viӋc giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn

hóa dân t͡c phҧi là con ÿѭӡng, là biӋn pháp, là hoҥt ÿӝng thӵc tiӉn cӫa cách mҥng. Bӣi vұy,

nhӳng quan ÿiӇm, ÿӏnh hѭӟng cӫa Ĉҧng vӅ b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ÿòi hӓi mӑi ÿӏa phѭѫng,

19 Văn kiӋn Ĉҥi hӝi Ĉҥi biӇu toàn quӕc lҫn thӭ VIII, NXB Chính trӏ Quӕc gia, Hà Nӝi, 1996, trang 110-111

2.4 Page 14

▲back to top

mӑi ngành ÿӅu phҧi có giҧi pháp giͷ gìn và phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c phù hӧp vӟi thӵc

tӃ ӣ ÿѫn vӏ mình nhҵm ÿѭa nhӳng quan ÿiӇm ҩy, nhӳng ÿӏnh hѭӟng ҩy ÿi vào cuӝc sӕng.

II. Chӑn lӵa cách hiӇu vӅ giӳ gìn, phát huy bҧn sҳc văn hóa dân tӝc:

1. Tӯ nhӳng lұp luұn khác nhau vӅ bҧn sҳc văn hóa dân tӝc:

Nói giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c, trѭӟc hӃt cҫn phҧi rõ: “b̫n s̷c văn hóa

dân t͡c” là gì, tӯ ÿó mӟi xác ÿӏnh ÿѭӧc mөc tiêu và biӋn pháp bҧo vӋ.

Có lӁ ÿӃn nay, vүn chѭa có ÿӏnh nghƭa nào vӅ “b̫n s̷c văn hóa dân t͡c”, ÿѭӧc giӟi

nghiên cӭu chҩp nhұn hoàn toàn. Vҩn ÿӅ không phҧi là giҧi nghƭa câu chӳ, mà là viӋc ÿӏnh danh

nó, nhұn dҥng nó, xác ÿӏnh nӝi dung và ÿһc ÿiӇm cӫa nó. Ĉây là thuұt ngӳ “khó nuӕt” nên

ngѭӡi ta thѭӡng tránh ÿӏnh nghƭa, mà dùng lý lӁ ÿӇ nêu cách hiӇu cӫa mình. Thӵc ra, b̫n s̷c

văn hóa dân t͡c mà quy vào mà cái gì ÿó thì rҩt khó. Có ngѭӡi cho rҵng: “Nó là m͡t cái gì ÿó,

hay là nhͷng cái gì ÿó” (20), là mӝt nhѭng lҥi là nhiӅu gӗm ba mһt hay ba ÿһc ÿiӇm chӫ yӃu:

tinh th̯n yêu n˱ͣc, kiên c˱ͥng, anh hùng, sâu s̷c trong ý chí; tính cách bình d͓ trong tâm h͛n;

quan h͏ giͷa ng˱ͥi và ng˱ͥi là tình nghƭa. Quang Ĉҥm thì cho rҵng: “B̫n s̷c dân t͡c là s̷c

thái bao quát m͡t cách uy͋n chuy͋n linh ho̩t nhͷng ÿ̿c ÿi͋m cͯa m͡t dân t͡c t̩o nên di͏n

m̩o và d̩ng hình riêng cͯa dân t͡c ̭y. Không th͋ ÿ͛ng nh̭t vͣi các dân t͡c khác trong m͡t

c͡ng ÿ͛ng khu v͹c hay c͡ng ÿ͛ng loài ng˱ͥi” (21). NhiӅu ngѭӡi khác khuôn gӑn b̫n s̷c văn

hóa trong mӝt tӯ Idéntité, xem ÿó nhѭ là “căn cѭӟc” cӫa dân tӝc tӭc nhӳng ÿ̿c ÿi͋m di͏n m̩o

khi͇n các dân t͡c không th͋ nh̯m l̳n vͣi nhau ÿ˱ͫc. Huy Cұn quan niӋm: “Bán s̷c văn hóa là

m͡t sͱc m̩nh, là sͱc m̩nh n͡i t̩i cͯa dân t͡c. B̫n s̷c văn hóa là h̩t nhân năng ÿ͡ng nh̭t

trong toàn b͡ tinh th̯n sáng t̩o truy͉n tͳ ÿͥi này sang ÿͥi khác” (22) và ông ÿã lҩy văn hӑc

dân gian làm dүn chӭng. Vӟi phѭѫng pháp tiӃp cұn mӟi, Phan Ngӑc xem xét b̫n s̷c văn hóa

không ph̫i ͧ s̫n pẖm mà là ͧ tính ch̭t, ÿó là t̵p hͫp cͯa nhͷng cách ͱng x͵ (compartment),

là linh h͛n cͯa văn hóa, nói cách khác là cái ph̯n ͝n ÿ͓nh trong khi bi͋u hi͏n cͯa văn hóa là

vô cùng ÿa d̩ng, thay ÿ͝i theo thͥi gian, kinh t͇, ch͇ ÿ͡ chính tr͓ (23). Quan ÿiӇm này thӕng

nhҩt vӟi ý kiӃn cӫa Hoàng Vinh trong bài giҧng vӅ văn hóa cho nghiên cӭu sinh ViӋn văn hóa -

nghӋ thuұt. Hoàng Vinh cho rҵng b̫n s̷c văn hóa th͋ hi͏n trong nhͷng chùm ÿ̿c ÿi͋m mang

s̷c thái, tính ch̭t, ki͇u t͙ chͱc cͯa riêng m͟i dân t͡c chͱ không ph̫i là nhͷng m̿t cͭ th͋:

lòng yêu n˱ͣc, tâm h͛n bình d͓, quan h͏ tình nghƭa... mà nhi͉u dân t͡c khác trên th͇ giͣi cǊng

có. Tӯ lұp luұn này, có thӇ phân tích, ÿӕi chiӃu nhiӅu hӋ b̫n s̷c văn hóa dân t͡c khác nhau

20 Tìm vӅ bҧn sҳc dân tӝc cӫa văn hóa (Sách ÿã dүn, trang 26-27).

21 Quang Ĉҥm – Tìm vӅ bҧn sҳc dân tӝc cӫa văn hóa (sách ÿã dүn, trang 15)

22 Huy Cұn – Tìm vӅ bҧn sҳc dân tӝc cӫa văn hóa (sách ÿã dүn, trang 48)

2.5 Page 15

▲back to top

trên thӃ giӟi tӯ cҩp ÿӝ khu vӵc ÿӃn cҩp ÿӝ quӕc gia dân tӝc. Ví dө, Phan Ngӑc phân tích văn

nóa cӫa phѭѫng Tây là văn hóa khái niӋm dӵa trên cѫ chӃ thѭѫng nghiӋp, hóa phѭѫng Ĉӗng là

văn hóa cӫa nhӳng cách ӭng xӱ dӵa trên tinh thҫn Nho giáo.

Nhӳng lұp luұn nêu trên tuy còn khác nhau trong cách diӉn ÿҥt nhѭng ÿӅu hѭӟng ÿӃn ý

tѭӣng chung vӅ vai trò, ý nghƭa và tҫm quan trӑng cӫa b̫n s̷c văn hóa dân t͡c trong ÿӡi sӕng

kinh tӃ - xã hӝi.

2. Cách hiӇu vӅ giӳ gìn và phát huy bҧn sҳc văn hóa dân tӝc:

Tӯ nhӳng lұp luұn nêu trên, có thӇ chӑn mӝt cách hiӇu rҵng: b̫n s̷c văn hóa dân t͡c là

s̷c thái cͯa cái b̫n ch̭t, cái g͙c, cái h͛n b͉n vͷng trong quá trình hình thành và phát tri͋n

cͯa dân t͡c; nó k͇t tinh, t͝ng hòa các giá tr͓, bi͋u hi͏n t̵p trung ͧ văn hóa (tͱc ͧ ngôn ngͷ,

ngh͏ thu̵t, ki͇n trúc, ÿ̩o ÿͱc, l͙i s͙ng, cách ͱng x͵...). Nó không ph̫i là phép c͡ng cͯa nhͷng

giá tr͓ truy͉n th͙ng, mà có m̿t ͧ ṱt c̫ các lƭnh v͹c, c̫ ͧ quá khͱ, hi͏n t̩i và t˱˯ng lai; ÿ͓nh

tính nh˱ng khó ÿ͓nh l˱ͫng, vô hình nh˱ng r̭t có hi͏u l͹c. B̫n s̷c văn hóa dân t͡c Vi͏t Nam

th͋ hi͏n rõ nét trong c͙t cách, tâm h͛n cͯa ng˱ͥi Vi͏t Nam, trong m͙i quan h͏ hi͏n th͹c vͣi

quê h˱˯ng ÿ̭t n˱ͣc gia ÿình và c͡ng ÿ͛ng xã h͡i. V͉ m̿t bi͋u hi͏n, b̫n sác văn hóa dân t͡c

ÿ˱ͫc bi͋u hi͏n g̷n vͣi tͳng c͡ng ÿ͛ng xã h͡i, có b̫n s̷c văn hóa chung cͯa c͡ng ÿ͛ng dân

t͡c có b̫n s̷c riêng cͯa tͳng dân t͡c, tͳng vùng trong m͙i quan h͏ th͙ng nh̭t vͣi b̫n s̷c

c͡ng ÿ͛ng qu͙c gia. Theo cách hiӇu ҩy, ӣ Ĉӗng Nai cǊng có b̫n s̷c văn hóa mang màu s̷c

cͯa ÿ͓a ph˱˯ng mình trên cѫ sӣ biӇu thӏ cái chung cӫa b̫n s̷c văn hóa dân t͡c Vi͏t Nam. DӉ

thҩy, truyӅn thӕng 300 năm hình thành và phát triӇn Biên Hòa - Ĉӗng Nai ÿѭӧc hun ÿúc và

không tách rӡi cái nôi văn hóa nhiӅu nhiӅu nghìn năm cӫa ÿҩt nѭӟc.

Trong tình hình hiӋn nay, viӋc giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ÿѭӧc xem trӑng

bӣi nó góp phҫn tҥo ra ÿӝng lӵc cӫa phát triӇn, hѭӟng ÿӃn mөc tiêu cao cҧ cӫa chӫ nghƭa xã hӝi:

“n͉n văn hóa ti͇n ti͇n, ÿ̵m ÿà b̫n s̷c dân t͡c”. NӅn kinh tӃ thӏ trѭӡng ӣ nѭӟc ta ÿang khӣi

sҳc tҥo ra ÿӡi sӕng kinh tӃ - xã hӝi sinh ÿӝng, nhѭng cǊng chính nó sҧn sinh nhiӅu khuyӃt tұt,

làm tha hóa con ngѭӡi. Âm mѭu “diӉn biӃn hòa bình” cӫa ÿӃ quӕc chӫ yӃu tҩn công ta ӣ mһt

trұn tѭ tѭӣng văn hóa, dùng kinh tӃ làm mӗi ÿӇ chuyӇn hóa nhân tâm khiӃn ngѭӡi Cӝng sҧn

thành bù nhìn “ÿ͗ v͗ xanh lòng”; xu hѭӟng quӕc tӃ hóa các hoҥt ÿӝng kinh tӃ - xã hӝi và kӻ

thuұt công nghӋ tin hӑc hiӋn ÿҥi cǊng ÿang có ý uӕn nҳn ViӋt Nam thành “cái bóng” cӫa quӕc

gia khác, dân tӝc khác. Quan hӋ quӕc tӃ mӣ rӝng, văn hóa Âu Châu, lӕi sӕng Âu Châu tràn ngұp

quyӃn rǊ thanh thiӃu niên ViӋt Nam vào con ÿѭӡng hѭӣng thө, tuyӋt ÿӕi hóa cá tính, xa lҥ vӟi

23 Phan Ngӑc – Văn hóa ViӋt Nam và cách tiӃp cұn mӟi (sách ÿã dүn, trang 30-31).

2.6 Page 16

▲back to top

truyӅn thӕng cӫa cha ông. Mһt khác, tѭ duy nһng tính nông nghiӋp sҧn xuҩt nhӓ còn có chӛ

ÿӭng nhiӅu khi nhân danh quyӅn làm chӫ trì kéo, chìm ÿҳm trong ÿӡi sӕng lҥc hұu, mê tín và

ngҥi ÿәi mӟi. ChӍ có giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c, chúng ta mӟi tҥo ÿѭӧc sӭc

mҥnh “n͡i sinh” khѫi ÿӝng truyӅn thӕng yêu nѭӟc trong kiӃn thiӃt quӕc gia, vѭӧt lên ÿói

nghèo, lҥc hұu, ÿӫ bҧn lƭnh và trình ÿӝ ÿӇ tiӃp thu tinh hoa cӫa nhân loҥi mà không chӋch

hѭӟng; hӝi nhұp vӟi thӃ giӟi nhѭng không hòa tan; giàu mҥnh lên nhѭng giӳ gìn và nâng ÿѭӧc

nӃp sӕng công bҵng, bác ái; tranh thӫ giúp ÿӥ cӫa nѭӟc ngoài ÿӇ tiӃn hành công nghi͏p hóa -

hi͏n ÿ̩i hóa ÿ̭t n˱ͣc nhѭng không trӣ thành bҧn sao nguyên mүu cӫa dân tӝc khác, quӕc gia

khác.

Giӳ gìn có nghƭa là nghiên cӭu, khai thác cái vӕn có nhѭng không phҧi phөc cә, máy móc;

không phҧi chӍ bҧo vӋ nhҵm ngăn chһn sӵ xâm hҥi tӯ nhiӅu phía, còn phҧi bҧo tӗn ÿӇ nuôi

dѭӥng, vun ÿҳp cho nó mãi mãi còn. Giӳ gìn luôn gҳn vӟi phát huy, tӭc là cái tӕt, cái ÿҽp ÿѭӧc

chӑn lӑc, trau chuӕt, nâng cao, nhân rӝng, cҧi tiӃn, “mài giǊa nó thành t͙t, khéo và ÿ́p” (chӳ

dùng cӫa Hӗ Chӫ tӏch) hѫn. Quá trình phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c luôn gҳn liӅn vӟi viӋc

kӃ thӯa truyӅn thӕng, tiӃp thu có chӑn lӑc cái ÿҽp, cái hay cӫa nѫi khác, dân tӝc khác, cҧi cách

vӅ nӝi dung

và cách thӭc cho phù hӧp vӟi ÿӏa phѭѫng và ÿiӅu kiӋn mӟi. Nhѭ vұy, giͷ gìn, phát huy

b̫n s̷c văn hóa dân t͡c là quá trình liên tөc, không cӭng nhҳc ÿóng khung trong mӝt công thӭc

nào, không phҧi lѫ lӱng giӳa trӡi mà bám rӉ và hòa nhұp cùng thӵc tӃ sinh ÿӝng.

Theo cách hiӇu này, viӋc giͷ gìn, phát huy b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ӣ Ĉӗng Nai không thӇ

tách rӡi nhӳng ÿһc ÿiӇm hình thành phát triӇn, và cѫ cҩu xã hӝi cӫa ÿӏa bàn Ĉӗng Nai.

THӴC TRҤNG VIӊC GIӲ GÌN, PHÁT HUY BҦN SҲC VĂN HÓA DÂN TӜC Ӣ ĈӖNG

NAI

I. Nhӳng ÿһc ÿiӇm vӅ văn hóa dân tӝc ӣ Ĉӗng Nai trong quá trình hình thành và phát

triӇn:

l. Ĉһc ÿiӇm vӅ tӵ nhiên:

Ĉѫn vӏ hành chính tӍnh Ĉӗng Nai ÿѭӧc hình thành năm 1976; sau nhiӅu lҫn thay ÿәi ÿӏa

giӟi hành chính, ÿӃn năm 1998 có 2.071.964 ngѭӡi vӟi 39 sҳc tӝc chung sӕng, phân bә trên ÿӏa

bàn 5.866,4 km2 ӣ 8 huyӋn và 1 thành phӕ.

2.7 Page 17

▲back to top

Ĉӗng Nai là mӝt tӍnh có vӏ trí quan trӑng ӣ khu vӵc Ĉӗng Nam bӝ, có ÿӏa giӟi chung và

thuұn ÿѭӡng giao thông vӟi 6 tӍnh (thành phӕ): thành phӕ Hӗ Chí Minh, Bình Thuұn, Lâm

Ĉӗng, Bình Dѭѫng, Bình Phѭӟc và Bà Rӏa - VǊng Tàu. Vӟi hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai là hӧp lѭu

cӫa nhӳng nhánh sông La Ngà, sông Bé, sông Sài Gòn thuұn ÿѭӡng lên ngѭӧc, ra khѫi, nӕi liӅn

nhӳng cánh ÿӗng phù sa màu mӥ vӟi biӇn - rӯng giàu lâm - hҧi sҧn; Ĉӗng Nai nhѭ là trҥm

dӯng, là cӱa ngõ cӫa di dân khai hoang và cӫa thѭѫng nhân ÿi khai thác hàng hóa. Vӟi ÿӏa hình

ÿӗi núi thҩp và bình nguyên là chӫ yӃu liӅn mҥch tӯ Ĉӗng Bҳc xuӕng Tây Nam cùng hӋ thӕng

ÿѭӡng bӝ huyӃt mҥch nӕi liӅn Tây Nguyên - Nam Trung bӝ - VǊng Tàu; tӯ xa xѭa, Ĉӗng Nai là

nhӏp cҫu nӕi mҥch giao lѭu kinh tӃ - văn hóa giӳa các hӋ Nam Trѭӡng Sѫn, Trung bӝ và “khách

bi͋n ÿông”. Cách Gia Ĉӏnh - Sài Gòn chӍ mӝt mái chèo hoһc mӝt buәi bӝ hành; Ĉӗng Nai cǊng

là nhân mӕi trong quan hӋ tѭѫng tác giӳa các vùng dân cѭ nông nghiӋp phía Ĉӗng Nam vӟi

trung tâm chính trӏ - kinh tӃ - khoa hӑc - văn hóa bұc nhҩt ӣ Nam bӝ, Ĉӗng Nai lҥi ÿѭӧc tұn

hѭӣng ѭu ÿãi cӫa thiên nhiên miӅn nhiӋt ÿӟi: Cѫ cҩu quӻ ÿҩt phong phú thích hӧp vӟi các 1oҥi

cây trӗng có giá trӏ kinh tӃ cao, khí hұu ôn hòa, rõ rӋt hai mùa mѭa nҳng, ít có lӕc và bão; tài

nguyên giàu tiӅm năng cho phát triӇn công nghiӋp; hӋ thӕng rӯng tӵ nhiên dӗi dào giá trӏ sinh

thái; hӋ thӕng sông nѭӟc giàu tiӅm lӵc thӫy năng rҩt tiӋn lӧi cho giao thông cǊng nhѭ tѭӟi tiêu

nông nghiӋp; các loҥi hình kinh tӃ công nông - lâm - ngѭ nghiӋp ÿӅu phát triӇn thuұn lӧi; sҧn

vұt ÿӏa phѭѫng dӗi dào, phong phú. Chính vì vұy mà Ĉӗng Nai là ÿӏa bàn hҩp dүn cӫa lѭu dân

tӭ xӭ, luôn là vùng kinh tӃ trӑng ÿiӇm cӫa các thӇ chӃ và là nѫi giao lѭu, dung hӧp, tiӃp biӃn

cӫa nhiӅu dòng văn hóa.

2 Ĉһc ÿiӇm vӅ kinh tӃ- xã hӝi:

Trong chiӃn lѭӧc xây dӵng và phát triӇn kinh tӃ hiӋn nay, Ĉӗng Nai là mӝt trong nhӳng

tӍnh thuӝc vùng kinh tӃ trӑng ÿiӇm phía Nam; nhӏp sӕng công nghiӋp hóa, hiӋn ÿҥi hóa vӟi tӕc

ÿӝ phát triӇn rҩt cao ÿang tӯng ngày tӯng giӡ tӓa bóng lên cuӝc sӕng còn nһng duyên nӧ vӟi

nӅn văn hóa nông nghiӋp cӫa ÿӏa phѭѫng. Cѫ cҩu kinh tӃ ӣ ÿӏa phѭѫng ÿang chuyӇn dӏch theo

hѭӟng công nghiӋp - dӏch vө - nông nghiӋp, trong ÿó tӕc ÿӝ tăng trѭӣng công nghiӋp nhanh ÿӃn

“chóng m̿t” (giai ÿoҥn 199l - 1995 tăng bình quân trên ÿӏa bàn mӛi năm 32,3%); năm 1998,

sҧn xuҩt công nghiӋp tăng 15,8% so vӟi năm l997. Cùng vӟi Khu công nghiӋp Biên Hòa l ÿã

nâng cҩp, thêm 9 khu công nghiӋp mӟi ÿѭӧc qui hoҥch, thu hút 240 dӵ án ÿѭӧc cҩp phép vӟi

vӕn ÿҫu tѭ 4,3 tӍ USD giҧi quyӃt viӋc làm cho 60.000 lao ÿӝng (24). Ĉӡi sӕng xã hӝi ÿѭӧc cҧi

thiӋn rõ nét, mӭc thu nhұp bình quân ÿҫu ngѭӡi nâng tӯ 283 USD năm 1990 lên 446 USD năm

1995, ÿҥt 582 USD năm 1997, và năm 1998 tăng thêm 9,2%; 100% xã, phѭӡng trong tӍnh ÿã có

2.8 Page 18

▲back to top

ÿѭӡng giao thông và kéo ÿiӋn hҥ thӃ ÿӃn khu trung tâm, 100% phѭӡng, xã hoàn thành kӃ hoҥch

xóa mù chӳ và phә cұp tiӇu hӑc. Cuӝc sӕng vұt chҩt ÿѭӧc nâng lên mӝt bѭӟc quan trӑng nhѭng

ÿӡi sӕng tinh thҫn vүn còn nhiӅu biӃn ÿӝng. Kinh tӃ - xã hӝi có giàu lên, nhiӅu phѭѫng tiӋn kӻ

thuұt hiӋn ÿҥi hѫn nhѭng nӅn tҧng tinh thҫn vүn chѭa vӳng chҳc, xã hӝi bӏ phân hóa sâu sҳc

giӳa: giàu - nghèo, thành thӏ - nông thôn, vӑng ngoҥi - hѭӟng nӝi, lӟp già - thӃ hӋ trҿ, tân thӡi -

cә truyӅn… Nhӳng ÿһc ÿiӇm này tác ÿӝng sâu sҳc ÿӃn ÿӡi sӕng văn hóa - xã hӝi cӫa cѭ dân

Ĉӗng Nai. Kinh tӃ phát triӇn trong ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi khiӃn xã hӝi Ĉӗng Nai ÿѭӧc tә chӭc, cѫ

cҩu theo hѭӟng thoáng mӣ, kӃt tinh và hӝi nhұp nhiӅu nhân tӕ mӟi, nhҥy bén vӟi khoa hӑc, tiӃp

thu kӻ thuұt nhanh và cǊng nhanh biӃn ÿәi làm cho viӋc giӳ gìn nhӳng giá trӏ tinh thҫn truyӅn

thӕng và viӋc cách tân ÿӡi sӕng xã hӝi luôn trong trҥng thái xung ÿӝng ÿòi hӓi phҧi ÿѭӧc nghiên

cӭu và có giҧi pháp thích ӭng.

3 Quá trình hình thành và phát triӇn:

Cӝt mӕc ÿánh dҩu lӏch sӱ hành chính cӫa Ĉӗng Nai thѭӡng ÿѭӧc nhҳc ÿӃn là năm 1698,

khi chúa NguyӉn Phѭӟc Châu sai chѭӣng cѫ NguyӉn Hӳu Cҧnh vào kinh lý, әn ÿӏnh xã hӝi ӣ

phѭѫng Nam, lұp sә bӝ, ÿһt ÿҩt Ĉӗng Nai - Gia Ĉӏnh thuӝc phӫ Gia Ĉӏnh, gӗm 2 huyӋn: Tân

Bình (lұp dinh Phiên Trҩn) và Phѭӟc Long (lұp dinh Biên Trҩn). Lúc ҩy, huyӋn Phѭӟc Long là

vùng ÿҩt phía Ĉӗng sông Sài Gòn bao gӗm tӍnh Ĉӗng Nai, Bình Dѭѫng, Bình Phѭӟc, Bà Rӏa -

VǊng Tàu và mӝt phҫn Bình Thuұn hiӋn nay. Theo Gia Ĉӏnh Thành thông chí cӫa Trӏnh Hoài

Ĉӭc, ÿҫu thӃ kӹ XIX, trҩn Biên Hòa gӗm l phӫ, 4 huyӋn, 8 tәng, 310 xã (thôn, phѭӡng); biên

giӟi nӕi dài ÿӃn Cҫn Giӡ, VǊng Tàu, bao gӗm phҫn ÿҩt phía bӡ Bҳc sông Sài Gòn, phía Ĉӗng

giáp biӇn, phía Tây giáp sѫn man.

Sau hòa ѭӟc Nhâm Tuҩt (l862), Biên Hòa cùng vӟi Gia Ĉӏnh, Ĉӏnh Tѭӡng trӣ thành

nhѭӧng ÿӏa thuӝc Pháp; thӵc dân Pháp nhiӅu lҫn thay ÿәi ÿѫn vӏ hành chính vì mөc tiêu quân sӵ

và khai thác thuӝc ÿӏa, ÿӃn cuӕi năm l899 mӟi tҥm әn ÿӏnh vӟi các tӍnh Biên Hòa, Bà Rӏa, Thӫ

Dҫu Mӝt, Ĉӗng Nai Thѭӧng ÿѭӧc thành lұp tӯ ÿӏa bàn tӍnh Biên Hòa cǊ. Trong hai cuӝc kháng

chiӃn chӕng Pháp, chӕng Mӻ, ÿӏa giӟi hành chính Ĉӗng Nai còn bӏ thay ÿәi nhiӅu lҫn theo ý ÿӗ

quân sӵ cӫa cҧ hai bên. ĈӃn năm 1976, ÿҩt nѭӟc thӕng nhҩt, Chính phӫ cách mҥng quyӃt ÿӏnh

thành lұp tӍnh Ĉӗng Nai trên cѫ sӣ hӧp nhҩt 3 tӍnh Biên Hòa, Long Khánh, Phѭӟc Tuy. Tӯ

năm 1978 ÿӃn nay, thêm nhiӅu lҫn ÿiӅu chӍnh ÿѫn vӏ hành chính nӳa, ÿӃn năm 1995 tӍnh Ĉӗng

Nai mӟi ÿѭӧc әn ÿӏnh nhѭ hiӋn nay

24 Sӕ liӋu theo Ĉһc san Báo Ĉӗng Nai tháng 12/1998.

2.9 Page 19

▲back to top

ViӋc thay ÿәi ÿӏa giӟi hành chính nhiӅu lҫn nhѭ thӃ chӭng tӓ mҧnh ÿҩt Ĉӗng Nai luôn

ÿѭӧc các nhà cҫm quyӅn chú trӑng ÿiӅu chӍnh bӝ máy hoҥt ÿӝng ӣ ÿây theo mөc ÿích chính trӏ

cӫa mình; ÿiӅu ҩy gây phӭc tҥp, tác ÿӝng sâu sҳc vào sinh hoҥt xã hӝi cӫa ngѭӡi dân ÿӏa

phѭѫng. Tuy nhiên, ÿѫn vӏ hành chính nhiӅu lҫn thay ÿәi nhѭng chӍ thay ÿәi ӣ bӝ máy cҫm

quyӅn; cѫ sӣ kinh tӃ, văn hóa ӣ xã thôn vүn không bӏ xáo trӝn; ÿӡi sӕng tinh thҫn nói chung,

sinh hoҥt văn hóa dân tӝc cӫa nhân dân vùng ÿҩt Ĉӗng Nai nói riêng không bӏ chia cҳt hoһc lӋ

thuӝc vào ÿӏa giӟi hành chính.

Mһt khác, lӏch sӱ hình thành Ĉӗng Nai in ÿұm ÿһc ÿiӇm: Khai phá gian khә và chiӃn tranh

tang tóc liên tөc. Theo Lê Quí Ĉôn miêu tҧ trong Phӫ biên tҥp lөc (1776), ÿҩt Ĉӗng Nai thӡi

ҩy còn là rӯng rұm hoang vu, ngòi lҥch nhѭ mҳc cӱi, không tiӋn ÿi bӝ. Tâm trҥng cӫa nhӳng

ngѭӡi ÿi khai phá, buôn bán tӯ buәi ÿҫu ÿӃn ÿây còn in dҩu trong ca dao:

Ĉ͇n ÿây xͱ sͧ l̩ lùng

Con chim kêu ph̫i sͫ, con cá vùng ph̫i kinh

Ĉi ra sͫ ÿ͑a c̷n ch˱n

Xu͙ng sông s̭u ních, lên rͳng c͕p tha

Ĉҩt mӟi trù phú; phì nhiêu nhѭng không phҧi dӉ dàng cho ngѭӡi sinh sӕng. Các truyӋn kӇ

vӅ cӑp, sҩu, rҳn…phә biӃn khҳp Nam bӝ cho thҩy quá trình khai phá cӫa con ngѭӡi ӣ ÿây cӵc

kǤ gian khә vӟi xӭ lҥ, thú dӳ, chѭӟng khí, rӯng thiêng. Lҫn nӳa, gҫn nhѭ khi khai phá bҩt cӭ

vùng nào trên ÿӏa bàn, ÿӅu thҩy có dҩu vӃt cӫa ngѭӡi bҧn ÿӏa xѭa. Bí ҭn cӫa dҩu vӃt ngѭӡi xѭa

cӝng vӟi uy thӃ cӫa thiên nhiên tҥo thành thӃ lӵc siêu nhiên áp ÿҧo tinh thҫn ngѭӡi khai phá

khiӃn hӑ vӯa phҧi nӛ lӵc lao ÿӝng vӯa phҧi ӭng xӱ bҵng cách nҥp vào tâm linh nhӳng niӅm tin

thҫn thánh gҳn vӟi vùng ÿҩt mӟi.

Trong khi quá trình khai phá dүn dҳt con ngѭӡi ÿӃn cuӝc sӕng quҫn tө thì chiӃn sӵ ÿѭa ÿӃn

tình trҥng ly tán. Tӯ khi ÿѭӧc “khai sinh” vӅ hành chính, gҫn nhѭ không có thӃ kӹ nào không

có chiӃn sӵ. Gҫn 100 năm thӕng trӏ, thӵc dân Pháp ÿã tҥo sӵ phân hóa sâu sҳc ÿӡi sӕng văn hóa

tinh thҫn cӫa nhân dân ViӋt Nam nói chung và ngѭӡi Ĉӗng Nai nói riêng. Khi thӵc hiӋn tiêu thә

kháng chiӃn, ÿӃn lѭӧt ngѭӡi Ĉӗng Nai bóp bөng tӵ hӫy nhà cӱa, cѫ sӣ văn hóa, tín ngѭӥng cӫa

mình ÿӇ phөc vө ÿҥi sӵ.

LiӅn theo là 20 năm kháng chiӃn chӕng Mӻ. Kӻ thuұt hiӋn ÿҥi và chiӃn luӧc Mӻ hóa cӫa

Mӻ cùng vӟi “di sҧn” cӫa thӵc dân Pháp trѭӟc ÿó ÿã gieo cҩy văn hóa Âu Tây ÿӃn tұn thôn xã,

mӝt mһt nó có tác dөng cҧi biӃn ÿӡi sӕng nông dân theo hѭӟng văn minh hóa, mһt khác lҥi làm

2.10 Page 20

▲back to top

tha hóa dӳ dӝi nhӳng giá trӏ truyӅn thӕng gҳn vӟi cha ông ta tӯ bao ÿӡi nay. VӅ phía cách mҥng,

cuӝc sӕng kháng chiӃn ÿòi hӓi phҧi tұp trung hӃt vào nhiӋm vө giҧi phóng dân tӝc cho nên thӡi

kǤ này không có ÿiӅu kiӋn chăm sóc, vun ÿҳp cho ÿӡi sӕng văn hóa cӫa dân tӝc; nhѭng chính

văn hóa dân tӝc là chӛ dӵa tinh thҫn vӳng chҳc cho sӵ nghiӋp kháng chiӃn.

Sau khi MiӅn Nam ÿѭӧc giҧi phóng, ÿҩt nѭӟc thӕng nhҩt, ngѭӡi Ĉӗng Nai ÿѭӧc bҳt ÿҫu

lҥi cuӝc sӕng yên bình vӟi niӅm tin và sinh hoҥt truyӅn thӕng. Nhѭng, ӣ nhӳng năm ÿҫu cӫa

thӡi kǤ ÿӝc lұp, tӵ do, mӑi ngѭӡi phҧi dӗn tâm sӭc cho viӋc khҳc phөc hұu quҧ chiӃn tranh,

chӕng ÿói nghèo nên ÿӡi sӕng văn hóa dân tӝc phҧi nhѭӡng bѭӟc cho ÿӡi sӕng cѫm áo. Vҧ lҥi,

cѫ chӃ quan liêu và kiӇu tѭ duy máy móc ÿã gҥt sinh hoҥt văn hóa cә truyӅn ra khӓi hӋ văn hóa

chính thӕng trong mӝt thӡi gian khá lâu khiӃn cho ÿӡi sӕng tinh thҫn cӫa mӝt sӕ Ĉӗng lѭѫng

dân có khoҧng trӕng không có gì bù ÿҳp. ĈӃn thӡi kǤ ÿәi mӟi tӯ năm l986 ÿӃn nay, ÿӡi sӕng

vұt chҩt cӫa nhân dân ÿѭӧc cҧi thiӋn, b̫n s̷c văn hóa dân t͡c ÿѭӧc Nhà nѭӟc bҧo hӝ có cѫ hӝi

nӣ hoa. Tín ngѭӥng dân gian cә truyӅn còn trong lòng nhѭng tri thӭc vӅ nó ÿã bӏ rѫi rөng hoһc

tha hóa khiӃn cho sinh hoҥt văn hóa cә truyӅn ÿѭӧc phөc hӗi mӝt cách bӅ bӝn, vàng thau lүn

lӝn qua ÿó kҿ buôn thҫn bán thánh có cѫ hӝi gieo rҳc mê tín, dӏ ÿoan ÿӇ mѭu lӧi riêng tѭ.

Trong 39 dân tӝc chung sӕng ӣ Ĉӗng Nai, ngѭӡi ViӋt chiӃm ÿa sӕ vӟi tӍ lӋ hѫn 90% dân

sӕ, tiӃp ÿó là ngѭӡi Hoa, Nùng, Châu Ro, Tày, Mѭӡng, Khmer, Chăm, Dao, Mҥ, Xtiêng…vӟi

sӕ dân tӯ l.000 ÿӃn 10.000 ngѭӡi (các dân tӝc khác dѭӟi l.000 dân); ngѭӡi Châu Ro, Mҥ, Xtiêng

ÿѭӧc xem là cѭ dân bҧn ÿӏa; các dân tӝc khác kӇ cҧ ngѭӡi ViӋt xuҩt hiӋn sau do các ÿӧt chuyӇn

cѭ khác nhau. Quá trình hình thành cӝng ÿӗng dân tӝc ӣ Ĉӗng Nai thӵc chҩt là quá trình hӧp

cѭ bӣi các ÿӧt di dân qua các thӡi kǤ. Lӟp ngѭӡi ViӋt ÿáng kӇ có mһt sӟm nhҩt ӣ Ĉӗng Nai có

lӁ là lӟp ngѭӡi di cѭ khai hoang thӡi các Chúa NguyӉn. Theo Lӏch triӅu hiӃn chѭѫng loҥi chí

cӫa Phan Huy Chú, Chúa NguyӉn Phѭӟc Châu (l675-1725) sai tѭӟng mӣ ÿҩt phѭѫng Nam, lҩy

ÿҩt Ĉӗng Nai là chӛ ÿҩt tӕt ÿһt làm phӫ, lұp ra hai dinh Trҩn Biên và Phiên Trҩn; mӣ ÿҩt nghìn

dһm, thu ÿѭӧc hѫn 4 vҥn hӝ. Chúa mӟi cho “chiêu m͡ nhͷng ng˱ͥi có v̵t l͹c ͧ Ĉi͏n Bàn,

Qu̫ng Nghƭa, Quy Nh˯n thu͡c Qu̫ng nam di c˱ vào ÿ̭y. H͕ ch̿t cây, vͩ ÿ̭t hoang thành ra

b̹ng ph̻ng, ÿ̭t t͙t n˱ͣc nhi͉u, tùy sͱc dân ai làm bao nhiêu thì làm”.

Năm 1679, tұp ÿoàn Trҫn Thѭӧng Xuyên lánh nҥn Mãn Thanh ÿѭӧc Chúa NguyӉn cho cѭ

trú ӣ Bàng Lân (Biên Hòa) làm xuҩt hiӋn cӝng ÿӗng ngѭӡi Hoa giӓi buôn bán và nghӅ thӫ

công, nhanh chóng hòa nhұp vӟi lӟp ngѭӡi ÿӃn trѭӟc, khuӃch trѭѫng thѭѫng mҥi, tҥo nên Nông

N̩i Ĉ̩i Ph͙ sҫm uҩt, giao dӏch rӝng vӟi thuyӅn nhân trong và ngoài nѭӟc.

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

Ĉҫu thӃ kӹ XX, thӵc dân Pháp mӝ phu ÿѭa hàng chөc ngàn lao ÿӝng vào các ÿӗn ÿiӅn ӣ

Ĉӗng Nam bӝ; Ĉӗng Nai lҥi tiӃp nhұn lӟp ngѭӡi ViӋt di cѭ thuӝc dҥng nghèo khó gӕc ÿӗng

bҵng Bҳc bӝ vào sinh sӕng chӫ yӃu ӣ các ÿӗn ÿiӅn cao su thuӝc Xuân Lӝc, Long Thành, Ĉӏnh

Quán hiӋn nay. Lӟp ngѭӡi này thҩt vӑng vì cuӝc sӕng không nhѭ hӭa hҽn ban ÿҫu, khә thân vì

chӃ ÿӝ hà khҳc, bóc lӝt cӫa chӫ sӣ cho nên dӉ dàng ÿӃn vӟi cách mҥng, thѭӡng trӣ thành nòng

cӕt trong các phong trào cách mҥng.

Năm 1954 - l955, mӝt ÿӧt di dân quan trӑng khác do Mӻ - DiӋm tә chӭc ÿѭa nhiӅu vҥn

giáo dân Thiên chúa giáo vào Ĉӗng Nai, phân bӕ tҥo thành vành ÿai phía Ĉӗng - Nam Sài Gòn

hình thành các giáo xӭ dӑc theo quӕc lӝ 1, quӕc lӝ 51, lӝ 20 thuӝc ÿӏa bàn các huyӋn Xuân Lӝc,

Long Khánh, Thӕng Nhҩt, Lòng Thành…Nhóm dân này chӫ yӃu gӕc ÿӗng bҵng Bҳc bӝ, sӕng

quҫn cѭ theo giáo ÿoàn, giӓi nghӅ nông và nhiӅu nghӅ thӫ công, rҩt sùng ÿҥo nhѭng cǊng rҩt có

ý thӭc giӳ gìn tұp tөc cӫa quê cha ÿҩt tә.

Ĉӗng Nai là nhӏp cҫu nӕi mҥch giao lѭu kinh tӃ - văn hóa giӳa các hӋ Nam Trѭӡng Sѫn,

Trung bӝ và “khách bi͋n Ĉông”. Cách Gia Ĉӏnh - Sài Gòn chӍ mӝt mái chèo hoһc mӝt buәi bӝ

hành; Ĉӗng Nai cǊng là nhân mӕi trong quan hӋ tѭѫng tác giӳa các vùng dân cѭ nông nghiӋp

phía Ĉӗng Nam vӟi trung tâm chính trӏ - kinh tӃ - khoa hӑc - văn hóa bұc nhҩt ӣ Nam bӝ, Ĉӗng

Nai lҥi ÿѭӧc tұn hѭӣng ѭu ÿãi cӫa thiên nhiên miӅn nhiӋt ÿӟi: Cѫ cҩu quӻ ÿҩt phong phú thích

hӧp vӟi các 1oҥi cây trӗng có giá trӏ kinh tӃ cao, khí hұu ôn hòa, rõ rӋt hai mùa mѭa nҳng, ít có

lӕc và bão; tài nguyên giàu tiӅm năng cho phát triӇn công nghiӋp; hӋ thӕng rӯng tӵ nhiên dӗi

dào giá trӏ sinh thái; hӋ thӕng sông nѭӟc giàu tiӅm lӵc thӫy năng rҩt tiӋn lӧi cho giao thông

cǊng nhѭ tѭӟi tiêu nông nghiӋp; các loҥi hình kinh tӃ công nông - lâm - ngѭ nghiӋp ÿӅu phát

triӇn thuұn lӧi; sҧn vұt ÿӏa phѭѫng dӗi dào, phong phú. Chính vì vұy mà Ĉӗng Nai là ÿӏa bàn

hҩp dүn cӫa lѭu dân tӭ xӭ, luôn là vùng kinh tӃ trӑng ÿiӇm cӫa các thӇ chӃ và là nѫi giao lѭu,

dung hӧp, tiӃp biӃn cӫa nhiӅu dòng văn hóa.

2 Ĉһc ÿiӇm vӅ kinh tӃ- xã hӝi:

Trong chiӃn lѭӧc xây dӵng và phát triӇn kinh tӃ hiӋn nay, Ĉӗng Nai là mӝt trong nhӳng

tӍnh thuӝc vùng kinh tӃ trӑng ÿiӇm phía Nam; nhӏp sӕng công nghiӋp hóa, hiӋn ÿҥi hóa vӟi tӕc

ÿӝ phát triӇn rҩt cao ÿang tӯng ngày tӯng giӡ tӓa bóng lên cuӝc sӕng còn nһng duyên nӧ vӟi

nӅn văn hóa nông nghiӋp cӫa ÿӏa phѭѫng. Cѫ cҩu kinh tӃ ӣ ÿӏa phѭѫng ÿang chuyӇn dӏch theo

hѭӟng công nghiӋp - dӏch vө - nông nghiӋp, trong ÿó tӕc ÿӝ tăng trѭӣng công nghiӋp nhanh ÿӃn

“chóng m̿t” (giai ÿoҥn 199l - 1995 tăng bình quân trên ÿӏa bàn mӛi năm 32,3%); năm 1998,

sҧn xuҩt công nghiӋp tăng 15,8% so vӟi năm l997. Cùng vӟi Khu công nghiӋp Biên Hòa l ÿã

3.2 Page 22

▲back to top

nâng cҩp, thêm 9 khu công nghiӋp mӟi ÿѭӧc qui hoҥch, thu hút 240 dӵ án ÿѭӧc cҩp phép vӟi

vӕn ÿҫu tѭ 4,3 tӍ USD giҧi quyӃt viӋc làm cho 60.000 lao ÿӝng (25). Ĉӡi sӕng xã hӝi ÿѭӧc cҧi