290 nam Van mieu Tran Bien 1-3 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

290 nam Van mieu Tran Bien 1-3

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

290 nam Van mieu Tran Bien 1-3

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

7+¬NH ӪY - UBND 7+¬NH PHӔ BIÊN +ÑA

Biên soҥn

Chӫ biên:

+8ǣNH VĂN TӞI - %ÔI QUANG HUY

Vӟi sӵ cӝng tác:

LÂM HIӂU 'ǉNG, DUѪNG TҨN BӰU

Thҭm ÿӏnh:

DѬѪNG THANH TÂN, UVTV,

Trѭӣng ban Tuyên giáo TӍnh ӫy

LÂM HIӂU TRUNG,

Chӫ tӏch các hӝi Khoa hӑc - kӻ thuұt tӍnh

Trình bày:

Hӑa sƭ: HӖ VĂN *,ÈO

Ҧnh:

Phan Dүu, Quӕc Ĉӏnh, NguyӉn Thѫi, Quang Huy, Ĉӭc Trí, Lѭu Thuұn Thӡi, Phҥm Ngӑc Thành, NguyӉn ViӃt Thҧo, Văn Cón

1.3 Page 3

▲back to top

1.4 Page 4

▲back to top

VĂN MIӂU TRҨN BIÊN

BIӆU TѬӦNG &ӪA TÂM HӖN

& .+Ë 3+ÈCH ĈӖNG NAI

TRҪN ĈÎNH 7+¬NH

(%t thѭ 7Ӎnh ӫy, &Kӫ Wӏch HĈND WӍnh Ĉӗng Nai)

Mӝt sӵ trùng hӧp ngүu nhiên nhѭng mang nhiӅu ý nghƭa. Năm 2005 là năm có nhӳng ngày lӉ lӟn cӫa toàn dân tӝc: 75

năm ngày thành lұp Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam; 30 năm giҧi phóng miӅn Nam, thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc ; 115 năm ngày sinh Chӫ tӏch

Hӗ Chí Minh; 60 năm Cách mҥng tháng Tám và Quӕc khánh nѭӟc CHXHCN ViӋt Nam. ĈӃn mùa xuân này, ӣ tӍnh Ĉӗng Nai

cӫa chúng ta, Văn miӃu Trҩn Biên tròn 290 tuәi (1715 - 2005).

Ngày nay, nhӳng tѭ liӋu lӏch sӱ ÿáng tin cұy ÿã xác ÿӏnh rõ, Văn miӃu Trҩn Biên là Văn miӃu ÿѭӧc hình thành sӟm nhҩt ӣ

Nam bӝ. Dƭ nhiên, ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi chӫ trѭѫng xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên ngày ҩy, trѭӟc hӃt ÿây là mӝt viӋc làm mang

tính chính trӏ ÿӇ khҷng ÿӏnh sӵ "có mһt" cӫa mình trên vùng ÿҩt mӟi.Văn miӃu bao giӡ cǊng ÿѭӧc xây dӵng ӣ nѫi giӳ trung tâm

vӅ chính trӏ, văn hóa và cҧ kinh tӃ cӫa cҧ mӝt vùng ÿҩt. Mһt khác, ӣ ÿâu và lúc nào, Văn miӃu cǊng có nhӳng giá trӏ truyӅn thӕng.

Ĉó là sӵ tôn vinh ÿҥo hӑc, nhӳng tinh hoa cao quý cҫn phҧi chiӃm lƭnh và gìn giӳ cho muôn ÿӡi sau Pj ngѭӡi xѭa tӯng nhҳc

nhӣ: Hӑc nhѭ bҩt cұp; Du khӫng thҩt chi (Phҧi ráng sӭc mà hӑc, dѭӡng nhѭ mình chҷng theo kӏp ngѭӡi, chӍ sӧ mình mҩt ÿi

nhӳng thӭ ÿã có).

CǊng cҫn nhӟ rҵng, bên cҥnh viӋc xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên, khi xѭa, cha ông ta xѭa ÿã cho xây dӵng bên cҥnh

Trѭӡng hӑc tӍnh (thôn Tân Lҥi, huyӋn Phѭӟc Long). ĈiӅu ÿó có nghƭa, ÿây không chӍ là nѫi thӡ phөng bұc khai sáng cӫa Nho

hӑc, nhӳng tiӅn hiӅn, danh nhân cӫa ÿҩt nѭӟc mà còn là nѫi hӑc tұp, ÿào luyӋn không ít trí thӭc cho mӝt vùng ÿҩt mӟi. Vì thӃ, chӍ

trong mӝt thӡi gian không dài, tӯ kǤ thi Hѭѫng ÿҫu tiên năm Quý Dұu (1813) ÿӃn kǤ thi Hѭѫng cuӕi cùng năm Giáp Tý(1864), ӣ

Biên Hòa - Ĉӗng Nai ÿã có 22 ngѭӡi ÿӛ Cӱ nhân, trong ÿó có nhӳng con ngѭӡi rҩt ÿӛi tài hoa và tràn ÿҫy khí phách nhѭ: Ĉào Trí

Phú, Bùi Hӳu Nghƭa. . .Sӵ phát triӇn nhanh chóng vӅ giáo dөc ӣ Biên Hòa xѭa ÿã khiӃn nhà bác hӑc Lê Quý Ĉôn, mӝt sӱ quan

cӫa Ĉàng Ngoài, không tiӃc lӡi khen: Văn mҥch mӝt phѭѫng, dҵng dһc không dӭt (Lê Quý Ĉôn, Phӫ biên tҥp lөc, Nxb. Khoa hӑc

Xã hӝi, 1997, tr..243).

Giá trӏ mang tính biӇu trѭng vӅ văn hóa cӫa Văn miӃu Trҩn Biên không chӍ ÿѭӧc tҫng lӟp quan lҥi và sƭ phu phong kiӃn

tôn vinh. Nhân dân Biên Hòa xѭa ÿã rҩt ngѭӥng vӑng và gӑi Văn miӃu Trҩn Biên bҵng cái tên gҫn gǊi và thiêng liêng hѫn: Văn

Thánh. Trong hai cuӝc kháng chiӃn vӯa qua, Ĉҧng bӝ và nhân dân Ĉӗng Nai vүn luôn ѭӟc ao ÿӃn ngày hòa bình, ÿҩt nѭӟc thӕng

nhҩt sӁ tái tҥo Văn miӃu Trҩn Biên ÿӇ ÿӗng bào trong và ngoài tӍnh, nhҩt là thӃ hӋ trҿ, có dӏp tìm hiӇu và hӑc tұp nhӳng giá trӏ

văn hóa, giáo dөc truyӅn thӕng cӫa tә tiên. Tҩt cҧ ÿiӅu ҩy hoàn toàn phù hӧp vӟi tѭ tѭӣng Hӗ Chí Minh và quan ÿiӇm cӫa Ĉҧng

ta khi xem giáo dөc - ÿào tҥo là quӕc sách hàng ÿҫu và văn hóa là nӅn tҧng tinh thҫn cӫa xã hӝi, vӯa là mөc tiêu, vӯa là ÿӝng lӵc

thúc ÿҭy sӵ phát triӅn kinh tӃ - xã hӝi.

Vì thӃ, trong dӏp kӹ niӋm 300 hình thành và phát triӇn vùng ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai, TӍnh ӫy Ĉӗng Nai ÿã chӫ trѭѫng

giao cho thành phӕ Biên Hòa tái tҥo lҥi Văn miӃu Trҩn Biên, xem ÿây là mӝt trong nhӳng công trình văn hóa lӟn, nhҵm tôn vinh

nhӳng giá trӏ nhân văn - giáo dөc truyӅn thӕng.Tҩt cҧ các hҥng mөc chính cӫa công trình phөc dӵng Văn miӃu Trҩn Biên ÿã ÿѭӧc

hoàn thành vào ÿҫu năm 2002. Mһc dù mӝt sӕ hҥng mөc công trình hiӋn vүn ÿang tiӃp tөc hoàn thiӋn, nhѭng tӯ khi khánh thành

giai ÿoҥn mӝt cӫa công trình ÿӃn nay, Văn miӃu Trҩn Biên ÿã trӣ thành mӝt ÿӏa chӍ quen thuӝc cӫa ÿông ÿҧo ÿӗng bào, cán bӝ,

chiӃn sƭ trong và ngoài tӍnh. Công trình Văn miӃu Trҩn Biên không chӍ có ý nghƭa thiêng liêng trong viӋc tôn vinh nhӳng giá trӏ

văn hiӃn cӫa dân tӝc và vùng ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai mà còn là nѫi trѭng bày, sinh hoҥt văn hóa, giáo dөc cӫa thành phӕ Biên

Hòa và cҧ tӍnh.

ThiӃt thӵc chào ÿón nhӳng ngày lӉ lӟn cӫa dân tӝc trong năm 2005 và 290 năm Văn miӃu Trҩn Biên, tӍnh Ĉӗng Nai ÿã và

ÿang tích cӵc xây dӵng nhiӅu công trình kinh tӃ, văn hóa, giáo dөc thiӃt thӵc ÿӇ quê hѭѫng càng thêm giàu ÿҽp. Tұp sách 290

năm Văn miӃu Trҩn Biên (1715 - 2005) là mӝt trong nhӳng công trình bә ích ÿó, nhҵm giӟi thiӋu rõ nét hѫn vӅ giá trӏ cӫa Văn

miӃu Trҩn Biên xѭa, vӅ ý nghƭa cӫa viӋc phөc dӵng, vӅ kiӃn trúc và tác dөng cӫa các hҥng mөc công trình Văn miӃu Trҩn Biên

ngày nay

Tôi hӃt sӭc hoan nghênh sáng kiӃn cӫa Thành uӹ, UBND thành phӕ Biên Hòa trong viӋc tә chӭc thӵc hiӋn công trình mӝt

cách công phu, vӟi nhiӅu hình ҧnh, tѭ liӋu phong phú.

1.5 Page 5

▲back to top

Nhӳng thành tӵu to lӟn trong sӵ nghiӋp xây dӵng quê hѭѫng Biên Hòa - Ĉӗng Nai, nhҩt là sӵ nghiӋp giáo dөc - ÿào tҥo và

phát triӇn văn hóa sӁ là sӵ phát huy tích cӵc nhҩt các giá trӏ văn hóa, giáo dөc truyӅn thӕng cӫa cha ông. Ĉó cǊng sӁ là nguӗn bә

sung hӳu ích cho viӋc tái bҧn công trình ӣ nhӳng lҫn sau.

1. Vӄ THӠI GIAN RA ĈӠI VĂN MIӂU TRҨN BIÊN

Cho ÿӃn hôm nay, vүn có hai ý kiӃn vӅ thӡi gian ra ÿӡi cӫa Văn miӃu Trҩn Biên. Mӝt cho rҵng, Văn miӃu Trҩn Biên

(VMTB) ÿѭӧc xây dӵng tӯ khá sӟm, năm 1715. Mӝt lҥi cho rҵng, mãi 60 năm sau, tӭc năm 1775, VMTB mӟi ÿѭӧc ra ÿӡi.

Vì sao có sӵ chênh lӋch khá lӟn vӅ thӡi gian xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên cӫa các ý kiӃn trên? Sách Biên Hòa sѫ lѭӧc

cӫa Lѭѫng Văn Lӵu, QuyӇn thӭ I, Trҩn Biên cә kính, Tác giҧ xb, 1972, có viӃt: ӣ Biên Trҩn, "Văn miӃu" ÿѭӧc xây cҩt tҥi thôn

Tân lҥi (Tân Thành) huyӋn Phѭӟc Chính (Ĉӭc Tu) cách trҩn thành 2 dһm (ngàn thѭӟc) vӅ phía Tây Bҳc. Ĉӏa ÿiӇm này do quan

Trҩn thӫ NguyӉn Phan song và Ký lөc Phҥm Khánh Ĉӭc lӵa ÿҩt, năm Ҩt Mùi (1775) ÿӡi DuӋ Tông Hoàng ÿӃ Phúc Thuҫn

(tr..65). Có lӁ ÿây là ÿiӇm xuҩt phát cӫa nhӳng ý kiӃn cho rҵng VMTB xuҩt hiӋn năm 1775, vì trѭӟc ông Lѭѫng Văn Lӵu, không

thҩy ai xác ÿӏnh VMTB ra ÿӡi năm 1775 cҧ. ĈiӅu ÿáng lѭu ý là các sách xѭa (Gia Ĉӏnh thành thông chí cӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc và

Ĉҥi Nam nhҩt thӕng FKt Fӫa Quӕc sӱ quán triӅu NguyӉn) khi ghi chép các sӵ kiӋn ÿã dùng âm lӏch. Vì thӃ, các sách trên khi nói

vӅ thӡi ÿiӇm ra ÿӡi cӫa VMTB chӍ ghi là "năm Ҩt Mùi". Các năm 1715 và 1775, theo âm lӏch, ÿӅu là Ҩt Mùi". Song, bên cҥnh

ÿó, cҧ Trӏnh Hoài Ĉӭc lүn Quӕc sӱ quán triӅu NguyӉn ÿӅu ghi rõ: Ĉӡi vua HiӇn Tông năm Ҩt Vӏ ( tӭc Ҩt Mùi) thӭ 25 hoһc :

Năm Ҩt Mùi, HiӇn Tông thӭ 25. Ӣ ÿây hoàn toàn không phҧi là ÿӡi “ DuӋ Tông Hoàng ÿӃ Phúc Thuҫn" nhѭ Lѭѫng Văn Lӵu ÿã

chép trong cuӕn biên khҧo cӫa ông. Vҩn ÿӅ còn lҥi, "Vua HiӇn Tông" là ai? Vào thӃ kӹ XVIII, có vua Lê HiӇn Tông (l740 -

l786), niên hiӋu là Cҧnh Hѭng. NӃu cho rҵng, VMTB ra ÿӡi vào năm 1775 thì "ÿӡi vua HiӇn Tông" phҧi ÿѭӧc hiӇu là vua Lê

HiӇn Tông. Vӏ vua này ӣ ngôi 47 năm; năm thӭ 25 chính là Giáp Thân (l764), không phҧi là Ҩt Mùi (l775). ĈiӅu này rҩt mâu

thuүn.

Ngѭӧc lҥi, hiӇu "HiӇn Tông" theo thӃ thӭ cӫa triӅu NguyӉn chính là HiӇn Tông HiӃu Minh Hoàng ÿӃ NguyӉn Phúc Chu

(l691- l725), ÿѭѫng thӡi gӑi là Quӕc chúa. Chính vӏ chúa này ÿã phái LӉ Thành hҫu NguyӉn Hӳu Cҧnh kinh lѭӧc xӭ Ĉӗng Nai,

kӃ vӏ cha là chúa NguyӉn Phúc Trăn ÿѭӧc 34 năm. Năm thӭ 25, ÿӡi HiӇn Tông NguyӉn Phúc Chu là Ҩt Mùi (l715). Vҧ lҥi, các

ông NguyӉn Phan Long và Phҥm Khánh Ĉӭc ÿӅu là quan cӫa chúa NguyӉn, lӁ nào nhà Lê lҥi sai phái ngѭӡi Ĉàng Trong? CǊng

cҫn nói thêm là sau khi thiӃt lұp triӅu ÿҥi mӟi, nhà NguyӉn ÿã truy dâng các chúa NguyӉn là nhӳng "hoàng ÿӃ" và tӯ ÿó, trong sӱ

sách cӫa hӑ, ÿã dùng niên hiӋu triӅu NguyӉn (trѭӟc và sau 1802) làm niên hiӋu chính thӭc chӭ không phҧi là triӅu Lê. Vì thӃ,

VMTB ÿã ra ÿӡi tӯ năm Ҩt Mùi - 1715, (tӭc ÿӡi chúa NguyӉn Phúc Chu) chӭ không phҧi là Ҩt Mùi - 1775.

2. 48È 75ÎNH +ÎNH 7+¬NH 9¬ TӖN 7ҤI &ӪA VĂN MIӂU TRҨN BIÊN

Văn miӃu Trҩn biên hình thành sӟm nhҩt ӣ Nam bӝ. ĈӃn năm Minh Mҥng thӭ 5 (tӭc Giáp Thân, l824), triӅu NguyӉn mӟi

cho xây dӵng Văn miӃu Gia Ĉӏnh ӣ thôn Phú Mӻ, huyӋn Bình Dѭѫng. Tҥi tӍnh Vƭnh Long, ÿӃn năm Tӵ Ĉӭc thӭ 17 (l864), văn

thân trong tӍnh mӟi hӑp nhau dӵng nên ӣ thôn Long Hӗ, huyӋn Vƭnh Bình. Ĉҩy là 3 Văn miӃu ӣ 6 tӍnh Nam bӝ lúc bҩy giӡ,

nhѭng cách thӭc xây dӵng hoàn toàn khác nhau.

Lý do ÿã khiӃn chúa NguyӉn Phúc Chu sai Trҩn thӫ dinh Trҩn Biên và Ký lөc Phҥm Khánh Ĉӭc lӵa thôn Tân Lҥi, tәng

Phѭӟc Vƭnh (nay là phѭӡng Bӱu Long, Biên Hòa) ÿӇ xây dӵng VMTB có thӇ hiӇu là vì khi ÿó Biên Hòa ÿã là nѫi dân cѭ әn

ÿӏnh, phát triӇn hѫn nhiӅu vùng khác, kӇ cҧ Gia Ĉӏnh (ÿӃn năm 1732, chúa NguyӉn Phúc Chu mӟi lұp dinh Long Hӗ và châu

Ĉӏnh ViӉn). ViӋc hình thành VMTB ÿӕi vӟi chúa NguyӉn có ý nghƭa nhѭ là sӵ khҷng ÿӏnh nhӳng giá trӏ văn hóa và cҧ chính trӏ

ӣ mӝt vùng ÿҩt mӟi.

Theo thuұt phong thӫy cӫa ngѭӡi xѭa, nѫi dӵng VMTB là chӛ ÿҩt tӕt. Sách Gia Ĉӏnh thành thông chí chép: Phía nam

hѭӟng ÿӃn sông Phѭӟc, phía bҳc dӵa theo núi rӯng, núi sông thanh tú, cӓ cây tѭѫi tӕt 1. Còn Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí ghi rõ hѫn:

Phía nam trông ra sông Phѭӟc Giang, phía bҳc dӵa vào núi Long Sѫn, là mӝt cҧnh ÿҽp nhҩt ӣ Trҩn Biên( 2). Ban ÿҫu, có thӇ

VMTB còn sѫ sài, hoһc sau ÿó bӏ các cuӝc chiӃn tranh (Tây Sѫn - NguyӉn Ènh) làm tәn hҥi. Tӯ ÿó, VMTB trҧi qua hai lҫn trùng

tu lӟn.

Năm Giáp Dҫn (l794), NguyӉn Phúc Ènh ÿã sai LӉ bӝ NguyӉn Hӗng Ĉô trùng tu, giӳa làm Ĉҥi Thành ÿiӋn và Ĉҥi Thành

môn, phía ÿông làm Thҫn miӃu, phía tây Ojm Dөc Thánh tӯ, trѭӟc xây tѭӡng ngang, phía Wҧ có cӱa Kim Thanh, phía hӳu có cӱa

Ngӑc Chҩn, chính giӳa sân trѭӟc dӵng Khuê Văn các treo trӕng chuông trên ÿҩy, phía Wҧ Fy 6ng Văn ÿѭӡng, phía hӳu có Duy lӉ

ÿѭӡng. Chu vi bӕn mһt ngoài xây thành vuông, mһt tiӅn làm cӱa Văn miӃu phía tҧ phía hӳu có cӱa Nghi môn, rѭӡng cӝt chҥm trә

quy chӃ tinh [ҧo, ÿӗ thӡ có nhӳng thҫn bái, khám vàng, ve chén và ÿӗ phӫ quӻ biên ÿұu ÿӅu chӍnh nhã tinh khiӃt (3) Lҫn trùng tu

này diӉn ra ngay trѭӟc khi NguyӉn Ènh ÿѭa quân ra ÿánh chiӃm Quy Nhѫn. Bҧn thân nó cǊng ÿӫ nói lên tҫm quan trӑng ÿӕi vӟi

tұp ÿoàn phong kiӃn ÿѭѫng thӡi, chí ít VMTB cǊng nhѭ mӝt tҩm bình phong ÿӇ NguyӉn Ènh ÿӅ cao Nho gia…

Lҫn trùng tu thӭ hai vào năm Tӵ Ĉӭc thӭ 5 (Nhâm Tý, 1852). /~c Qjy, quy mô cӫa VMTB lӟn hѫn trѭӟc: Văn miӃu

chính ÿѭӡng và tiӅn ÿѭӡng 5 gian, lҥi dӵng thêm 2 dãy tҧ vu và hӳu vu, mӛi dãy 5 gian, ÿӅn .Kҧi Thánh chính ÿѭӡng và tiӅn

ÿѭӡng ÿӅu 3 gian , mӝt Wza cӱa giӳa 3 gian, mӝt Wza cӱa giӳa 3 gian, mӝt Wza cӱa trѭӟc 1 gian, mӝt WRj kho ÿӗ thӡ 3 gian, mӝ WRj

Khuê Văn các 2 tҫng, ba gian hai chái; SKta trѭӟc, biӇn "Ĉҥi Thành ÿiӋn " ÿәi làm “Văn miӃu ÿiӋn” và “Khҧi Thánh ÿiӋn ” ÿәi

làm “Khҧi Thánh tӯ”.

Nhѭ vұy, ÿӃn thӡi Tӵ Ĉӭc, VMTB ÿã ÿѭӧc xây dӵng hoàn chӍnh và to ÿҽp nhҩt. Trong bӝ Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí cӫa

Quӕc sӱ quán triӅu NguyӉn, VMTB ÿѭӧc ghi chép ÿҫy ÿӫ và chi tiӃt nhҩt so vӟi 27 Văn miӃu ӣ các tӍnh, ÿҥo, phӫ khác, kӇ cҧ

Văn miӃu ӣ kinh sѭ. Nhӳng lҫn xây dӵng và trùng tu VMTB ÿӅu ÿѭӧc ÿích thân các quan lҥi phөng mӋnh ngѭӡi ÿӭng ÿҫu chính

quyӅn trung ѭѫng thӡi bҩy giӡ (NguyӉn Phúc Chu, NguyӉn Ènh, Tӵ Ĉӭc) thӵc hiӋn.

( 1) 7Uӏnh +Rji Ĉӭc; Sÿd; tұp Kҥ; tr. 108

(2) Quӕc sӱ TXin triӅu NguyӉn; Ĉҥi Nam nhҩt thӕng FKt; Nxb. Thuұn +ya; 1992; tұp 5; tr. 74

((3) 7Uӏnh +Rji Ĉӭc; Sÿd; tұp Kҥ; tr. 108

1.6 Page 6

▲back to top

Giӕng nhѭ nhӳng Văn miӃu khác, VMTB thӡ Không Tӱ, vӏ "khai sáng" cӫa Nho giáo và Nho hӑc. Vì thӃ, ngay tӯ buәi

ÿҫu, VMTB trѭӟc hӃt là nѫi tôn vinh nhӳng giá trӏ cӫa nӅn giáo dөc Nho hӑc. Ĉҫu ÿӡi Trung hѭng (trѭӟc năm l802), ÿích thân

chúa NguyӉn ÿӃn VMTB ÿӇ hành lӉ hàng năm vào ngày ÿinh mùa xuân và mùa thu. Tӯ ÿó vӅ sau (khi nhà NguyӉn ÿã ÿѭӧc thiӃt

lұp), khâm mҥng vua, quan Tәng trҩn thành Gia Ĉӏnh ÿӃn hành lӉ, cùng vӟi Trҩn quan Biên Hòa và quan Ĉӕc hӑc (vӏ quan xem

viӋc hӑc ӣ trҩn Biên Hòa). LӋ ÿһt mӛi kǤ là 50 lӉ sinh và 50 miӃu phu.

Bên cҥnh là nѫi thӡ cúng, Văn miӃu ӣ kinh sѭ (thӫ ÿô) còn có Quӕc tӱ giám ÿӇ giҧng dҥy hӑc trò. Ӣ Biên Hòa, bên cҥnh

Văn miӃu là TӍnh hӑc (trѭӡng hӑc tӍnh Biên Hòa). Trѭӡng hӑc lӟn cӫa cҧ tӍnh này mãi ÿӃn ÿӡi vua Minh Mҥng mӟi dӡi vӅ thôn

Tân Lҥi (phѭӡng Hòa Bình, Biên Hòa). CǊng vào thӡi Minh Mҥng, Trѭӡng phӫ Phѭӟc Long ÿã ÿѭӧc thành lұp ӣ thôn Bình Lӧi,

tәng Phѭӟc Vƭnh (nay là huyӋn Vƭnh Cӱu). Nhѭ vұy VMTB ÿã ÿóng vai trò nhѭ mӝt trung tâm văn hóa, giáo dөc cӫa tӍnh Biên

Hòa xѭa. Bӣi vұy, khi ÿio nhұm (trӣ lҥi làm nhiӋm vө cǊ), năm 1840, quan Bӕ chánh tӍnh Biên Hòa Ngô Văn Ĉӏch ÿã hӃt lӡi ca

ngӧi VMTB qua ÿôi liӉn:

Giang hán dƭ trҥc, thu dѭѫng dƭ bӝc, Kҥo hӗ bҩt khҧ thѭӧng;

Tôn miӃu chi mӻ, bá quan chi phú, du giҧ vi ngôn

(Lý ViӋt DǊng dӏch nghƭa: Chӕn tôn miӃu cӫa nhà vua mӻ miӅu, bá quan trong triӅu sang cҧ, sӵ ÿҽp ÿӁ không thӇ nói hӃt ÿѭӧc).

Giá trӏ mang tính biӇu trѭng vӅ văn hóa cӫa VMTB không chӍ ÿѭӧc tҫng lӟp quan lҥi và sƭ phu phong kiӃn tôn vinh. Nhân

dân Biên Hòa rҩt ngѭӥng vӑng và gӑi bҵng cái tên gҫn gǊi hѫn: "Văn Thánh". CǊng chính vì nhӳng lý do ÿó, năm 1861, ngay

sau khi chiӃm ÿѭӧc tӍnh Biên Hòa, mӝt trong nhӳng viӋc ÿҫu tiên thӵc dân Pháp ÿã làm là ÿӕt phá VMTB. Trong hoàn cҧnh ҩy,

nhân dân Biên Hòa ÿã lén cҩt giҩu ÿôi liӉn cӫa quan Bӕ chánh Ngô Văn Ĉӏch thuӣ trѭӟc, ÿӇ rӗi sau ÿó ÿѭa vӅ treo tҥi ÿình HiӋp

Hѭng, huyӋn Tân Uyên (4) .

Trong dӏp kӹ niӋm 300 năm hình thành và phát triӇn vùng ÿҩt Biên Hòa-ÿӗng Nai, UBND tӍnh Ĉӗng Nai ÿã giao cho thành

phӕ Biên Hòa tái tҥo lҥi VMTB , xem ÿây là mӝt trong nhӳng công trình văn hóa lӟn, nhҵm tôn vinh nhӳng giá trӏ nhân văn -

giáo dөc truyӅn thӕng. Ngày 9.11.1988, lӉ ÿӝng thә xây dӵng VMTB ÿã ÿѭӧc tә chӭc long trӑng tҥi Khu du lӏch Bӱu Long, nѫi

ÿѭӧc xác ÿӏnh là vӏ trí cӫa VMTB xѭa. Khu VMTB (mӟi) nҵm trên phҫn ÿҩt 20.000m2 ӣ Khu du lӏch Bӱu Long 30.000 m2 khác,

cǊng ӣ khu này, sӁ là vùng cҧnh quan xung quanh VMTB. Công trình gӗm 2 khu liӅn nhau: khu thӡ phөng, tӃ lӉ và khu trѭng bày

truyӅn thӕng, sinh hoҥt văn hóa. Ranh giӟi 2 khu chӍ là mӝt tѭӡng rào thҩp và nӕi nhau bӣi cәng tam quan.

VӅ chi tiӃt, khu thӡ phөng có: nhà thӡ chính (ba gian, hai chái), kiӃn trúc lӕi cә, thӡ các bұc tiӅn nhân, các vӏ hiӅn triӃt, nhà

giáo Võ Trѭӡng 7Rҧn và Gia Ĉӏnh tam gia (Trӏnh Hoài Ĉӭc, Lê Quang Ĉӏnh, Ngô Nhѫn Tӏnh); miӃu gӗm miӃu nhӓ bên phҧi thӡ

tiên sѭ, miӃu nhӓ bên trái thӡ tiӅn hiӅn, hұu hiӅn; nhà bia ÿһt ÿӕi diӋn vӟi nhà thӡ chính, nêu ý nghƭa, mөc ÿích cӫa viӋc lұp Văn

miӃu và tuyên dѭѫng công tích nhӳng vӏ ÿѭӧc thӡ. Khu sinh hoҥt truyӅn thӕng gӗm có các công trình: Khuê Văn các, Nhà truyӅn

thӕng, Nhà Thѭ khӕ, Văn Vұt khӕ, Bia truyӅn thӕng, cәng và các công trình phө. Bia truyӅn thӕng sӁ có bài văn khái quát vӅ

truyӅn thӕng văn hóa, giáo dөc cӫa Biên Hòa xѭa và nay. Nhà truyӅn thӕng chӫ yӃu dùng ÿӇ trѭng bày và ghi danh nhӳng ÿѫn vӏ,

cá nhân ÿҥt ÿѭӧc các danh hiӋu quӕc gia, quӕc tӃ, Nhà nѭӟc. Toàn bӝ công trình tái tҥo VMTB dӵ kiӃn sӁ ÿѭӧc hoàn thành vào

năm 2007. Khi ÿó, hҷn ngѭӡi Biên Hòa sӁ có mӝt công trình văn hóa - giáo dөc xӭng ÿáng vӟi truyӅn thӕng văn hiӃn tӕt ÿҽp cӫa

mình.

3. VĂN MIӂU VIӊT NAM XѬA

1.7 Page 7

▲back to top

1.8 Page 8

▲back to top

4. THѬ 7ӎCH

Văn miӃu Trҩn Biên vӕn ÿѭӧc xây dӵng tӯ năm Ҩt Mùi (1715). Trҧi qua nhӳng biӃn cӕ cӫa lӏch sӱ, ÿӃn nay không còn

dҩu vӃt trên thӵc ÿӏa. ĈiӅu may mҳn và cǊng rҩt vinh dӵ là Văn miӃu Trҩn Biên lҥi ÿѭӧc ghi chép cҭn thұn trong thѭ tӏch cә, tӯ

nhӳng năm ÿҫu cӫa thӃ kӹ XIX và sau ÿó là giӳa thӃ kӹ XIX và giӳa thӃ kӹ XX. Xin giӟi thiӋu nhӳng thѭ tӏch quý hiӃm liên

quan ÿӃn Văn miӃu Trҩn Biên:

4.1. Gia Ĉӏnh thành thông chí

VĂN MIӂU

Ӣ ÿӏa phұn thôn Bình Thành và thôn Tân Lҥi huyӋn Phѭӟc Chánh, cách phía Tây trҩn 2 dһm rѭӥi. Ĉӡi vua HiӇn Tôn năm

Ҩt Vӏ thӭ 25 (l715), Trҩn thӫ dinh Trҩn Biên là NguyӉn Phan Long, Ký lөc Phҥm Khánh Ĉӭc lӵa chӛ ÿҩt dӵng lên ban ÿҫu, phía

Nam hѭӟng ÿӃn sông Phѭӟc, phía Bҳc (24b) dӵa theo núi rӯng, núi sông thanh tú, cӓ cây tѭѫi tӕt. Năm Giáp Dҫn thӡi trung hѭng

(l794), LӉ bӝ NguyӉn Hӗng Ĉô khâm mҥng giám ÿӕc trùng tu, giӳa làm Ĉҥi Thành ÿiӋn và Ĉҥi Thành môn, phía Ĉông làm Thҫn

miӃu, phía Tây làm Dөc Thánh tӯ, trѭӟc xây tѭӡng ngang, phía Tҧ có cӱa Kim Thanh, phía Hӳu có cӱa Ngӑc Chҩn, chính giӳa

sân trѭӟc dӵng Khuê Văn các treo trӕng chuông trên ÿҩy, phía Tҧ có Sùng Văn ÿѭӡng, phía Hӳu có Duy LӉ ÿѭӡng. Chu vi bӕn

mһt ngoài xây thành vuông, mһt tiӅn làm cӱa Văn miӃu, phía Tҧ phía Hӳu có 2 cӱa Nghi môn, rѭӡng cӝt chҥm trә, qui chӃ tinh

xҧo, ÿӗ thӡ có nhӳng thҫn bài, khám vàng, ve chén và ÿӗ phӫ quƭ biên ÿұu (ÿӗ dùng ÿӵng vұt cúng tӃ) ÿӅu chӍnh nhã tinh khiӃt.

Trong thành trăm hoa tѭѫi tӕt, có nhӳng cây: tòng, cam, quít, bѭӣi, hoa sӭ, mít, xoài chuӕi và quҧ hӗng xim ÿҫy rүy sum suê, quҧ

1.9 Page 9

▲back to top

sai lҥi lӟn, thѭӡng năm 2 lӋ tӃ xuân và thu, khâm mҥng vua, Tәng trҩn quan hành lӉ, phân hiӃn hai bên thì dùng Trҩn quan và

Ĉӕc hӑc quan, kǤ dѭ ÿӅu ÿӭng bӗi tӃ, lӋ ÿһt 50 lӉ sanh và 50 miӃu phu, ÿӅu l0 làm chӭc phұn.

5. *,ÈO 'ӨC 9¬ KHOA CӰ Ӣ BIÊN +ÑA - ĈӖNG NAI XѬA

5.1. TRONG BUӘI ĈҪU KHAI 3+È

Trѭӟc khi LӉ Thành hҫu NguyӉn Hӳu Cҧnh ÿѭӧc chúa NguyӉn Phúc Chu phái kinh lѭӧc xӭ Ĉӗng Nai thì Nam bӝ vүn còn

là vùng ÿҩt hoang vu, dân cѭ thѭa thӟt. Năm 1698, khi LӉ Thành hҫu NguyӉn Hӳu Cҧnh lҩy xӭ Ĉӗng Nai làm huyӋn Phѭӟc

Long, ÿһt dinh Trҩn Biên chiêu mӝ dân tiêu tán tӯ Quҧng Bình trӣ vào cho ÿӃn ӣ, chia ÿһt thôn ҩp, ngѭӡi Thanh trú ngө cǊng

biên vào sә hӝ. Cҧ mӝt thӡi gian dài sau ÿó, nghƭa là sau khi có "bӝ máy hành chính" các cҩp tҥi Biên Hòa, dân cѭ ӣ ÿây vүn còn

khá ít ӓi, cuӝc sӕng phҫn nhiӅu khó khăn. ĈӃn năm 1776

1.10 Page 10

▲back to top

(thӡi gian Lê Quý Ĉôn viӃt Phӫ biên tҥp lөc, tұp bút ký vӅ Ĉàng Trong), Lê Quý Ĉôn cho biӃt vùng này vүn còn ÿҫy dүy

rӯng rұm. Mһt khác, nguӗn nhân lӵc còn ít ӓi này lҥi phҧi lo nuôi tұp ÿoàn phong kiӃn nhà NguyӉn và chiӃn tranh liên tөc tàn

phá. Do ÿó, cҧ mӝt thӡi gian dài, chí ít ÿӃn khi loҥn thҫn Trѭѫng Phúc Loan bӏ diӋt (năm 1776), nguӗn nhân lӵc ӣ cҧ xӭ Ĉӗng

Nai - Gia Ĉӏnh không hӅ ÿѭӧc vun ÿҳp. Sau sӵ kiӋn này, trѭӟc viӉn cҧnh bӏ tiêu diӋt bӣi phong trào nông dân Tây Sѫn, các chúa

NguyӉn ÿã chú trӑng hѫn ÿӃn viӋc phát triӇn giáo dөc ӣ vùng ÿҩt mӟi nhѭng mӭc ÿӝ vүn không ÿáng kӇ.

Giáo dөc và khoa cӱ dѭӟi thӡi các chúa NguyӉn, vӅ cѫ bҧn, không khác gì so vӟi các triӅu ÿҥi phong kiӃn trѭӟc ÿó. Ӣ mӝt

sӕ mһt, lҥi không bài bҧn và quy cӫ nhѭ Ĉàng Ngoài. Thӡi này, các chúa NguyӉn không ÿӭng ra lұp trѭӡng ÿӇ lo viӋc hӑc cho

dân mà chӍ tә chӭc các kǤ thi ÿӇ tuyӇn chӑn nhân tài. ViӋc duyӋt tuyӇn bҳt ÿҫu tӯ năm 1631, thӡi chúa Hy Tông NguyӉn Phúc

Nguyên (l613 - l634) ÿӇ lҩy Nhiêu hӑc. Nhѭng mãi ÿӃn năm 1674, ÿӡi chúa Thҫn Tông NguyӉn Phúc Lan (l635 - l648) mӟi có

khoa thi Chính ÿӗ và Hoa văn ÿӇ lҩy Giám sinh, Sinh ÿӗ, Nhiêu hӑc. Các kǤ thi ӣ thӡi các chúa NguyӉn vӅ sau, nhѭ Văn chӭc,

Tam ty… cǊng không có gì khác hѫn, chӫ yӃu vүn là tuyӇn chӑn nhӳng ngѭӡi làm công viӋc hành chính. Sӕ ngѭӡi ÿi thi ít và

cǊng không ÿѭӧc ghi chép lҥi. Lê Quý Ĉôn nhұn xét: Hӑ NguyӉn trѭӟc chuyên giӳ mӝt phѭѫng chӍ mӣ thi Hѭѫng, song chuyên

dùng lҥi tѭ, không chuӝng văn hӑc, ít thu lѭӧm ngѭӡi tuҩn dӏ. Mӛi khi có khҧo thí thì lҩy hӑc sinh Hoa văn (thi viӃt chӳ Hán -

B.Q.H.) gҩp 5 lҫn Chính ÿӗ và nhӳng nѫi quan yӃu thì uӹ cho hӑ hàng coi giӳ mà cho ngѭӡi ÿұu vào Hoa văn giúp viӋc. Ngѭӡi

ÿұu thi Hѭѫng, bҳt ÿҫu bә làm tri huyӋn, chӍ coi viӋc kiӋn tөng, thӭ nӳa là làm ký lөc thì giӳ viӋc ÿòi thu thӃ khóa, nhӳng kӃ lӟn,

mѭu lӟn thì không hӓi han gì ÿӃn, còn bӑn tiӇu hӑc hұu sinh thì cǊng không thҩy có sӵ nuôi dҥy tác thành(2 ) Ĉã thӃ, viӋc tә chӭc

thi cӱ không lҩy gì làm nghiêm túc và dӉ dàng thay ÿәi ӣ mӛi ÿӡi chúa. Có kǤ thi nhѭ năm Tân Sӱu (l721), chúa HiӇn Tông

NguyӉn Phúc Chu (l691- 1725) ÿã ÿánh hӓng 77 ngѭӡi trúng cách sau khi tӵ mình ra ÿӅ kiêm tra. Ĉһc biӋt, trong gҫn 2 thӃ kӹ

nҳm quyӅn thӕng trӏ Ĉàng Trong, các chúa NguyӉn chѭa hӅ tә chӭc thi Hӝi và thi Ĉình.

Ĉó là viӋc thi cӱ nói chung ӣ Ĉàng Trong, mà chӫ yӃu là vùng Thuұn - Quҧng. Thӡi này, chӍ có mӝt sӵ kiӋn ÿáng lѭu ý

nhҩt là viӋc chúa HiӇn Tông NguyӉn Phúc Chu cho xây dӵng Văn miӃu ӣ Trҩn Biên (sӁ nói rõ hѫn ӣ mөc sau).

Giáo dөc phong kiӃn ӣ vùng Ĉӗng Nai - Gia Ĉӏnh thӵc sӵ tiӃn triӇn tӯ khi NguyӉn Phúc Ènh (tӭc vua Gia Long sau này)

xѭng Ĉҥi nguyên soái, cҫm ÿҫu tàn binh cӫa chúa DuӋ Tông NguyӉn Phúc Thuҫn (l765 - l777) tiӃp tөc chӕng lҥi Tây Sѫn (Mұu

Tuҩt, l778). Sau khi chiӃm lҥi vùng Ĉӗng Nai - Gia Ĉӏnh lҫn thӭ nhҩt (l778), NguyӉn Ènh ÿã dӕc sӭc tә chӭc lҥi bӝ máy cai trӏ,

sҳp xӃp các khu vӵc hành chính, ÿiӅu chӍnh mӭc thuӃ ÿiӅn thә, khuyӃn khích phát triӇn nông nghiӋp. Dƭ nhiên, tҩt cҧ nhӳng viӋc

này ÿӅu nhҵm mөc tiêu duy nhҩt là tăng cѭӡng binh mã ÿӇ ÿӫ sӭc chӕng ÿӥ nhӳng cuӝc tҩn công nhѭ vǊ bão cӫa phong trào Tây

Sѫn. Nhu cҫu phөc vө chiӃn tranh ÿó càng ÿòi hӓi ÿӃn ÿӝi ngǊ cán bӝ nhiӅu hѫn nӳa. Vì thӃ, tұp ÿoàn NguyӉn Ènh ra sӭc ÿӅ cao

Nho giáo, trӑng dөng và khuyӃn khích ngѭӡi có hӑc. Năm Mұu Thân (l788), khi vua Quang Trung ÿang phҧi dӕc toàn lӵc ÿӇ

chӕng lҥi 20 vҥn quân Thanh ӣ phía Bҳc, NguyӉn Ènh ÿã xua quân chiӃm lҥi vùng Ĉӗng Nai - Gia Ĉӏnh lҫn cuӕi cùng. Tӯ ÿây,

Nam bӝ hoàn toàn thuӝc vӅ nhà NguyӉn. mӝt trong nhӳng viӋc hàng ÿҫu cӫa NguyӉn Ènh sau khi chiӃm ÿѭӧc Trҩn Biên và

Phiên Trҩn là ra lӋnh miӉn binh dӏch và lao dӏch cho hӑc trò. CǊng năm ÿó, Trӏnh Hoài Ĉӭc (1765 - l825) và Lê Quang Ĉӏnh -

nhӳng ÿҥi thҫn cӫa triӅu NguyӉn sau này, ÿi thi và ÿѭӧc bә chӭc Hàn lâm viӋn chӃ cáo. Nhӳng ngѭӡi có thӵc tài này ÿã thăng

tiӃn há nhanh (năm sau, Trӏnh Hoài Ĉӭc ÿѭӧc cӱ tri huyӋn Tân Bình, rӗi thӏ giҧng cho Ĉông cung Fҧnh…)

Tӯ ÿây, NguyӉn Ènh càng ra sӭc khuyӃn nông và ÿӅ cao Nho giáo hѫn nӳa. Tháng tѭ năm Tân Hӧi (l791), mӣ khoa thi,

chia làm 2 kǤ. KǤ ÿӋ nhҩt thi kinh nghƭa, truyӋn nghƭa và thѫ. KǤ ÿӋ nhӏ thi chiӃu, chӃ, biӇu. Khoa này lҩy trúng cách ÿѭӧc 12

ngѭӡi. Tháng chҥp năm Ҩt 0mo (l795), NguyӉn Ènh ra quy chӃ vӅ thi cӱ. ĈӃn năm Bính Thìn (l796), khi ÿҥi tѭӟng Tây Sѫn

Trҫn Quang DiӋu vây khӕn NguyӉn Văn Nhân ӣ thành DiӉn Khánh, NguyӉn Ènh mӝt mһt phҧi dӕc tҩt cҧ quân thuӹ bӝ cӭu viӋn,

mӝt mһt vүn cho mӣ khoa thi, gӗm 3 kǤ: kǤ ÿӋ nhҩt thi kinh nghƭa và thѫ; kǤ ÿӋ nhӏ thi văn; kǤ ÿӋ tam thi thѫ phú. Khoa này lҩy

273 ngѭӡi, trong ÿó có 14 ngѭӡi trúng Tam trѭӡng. ChӍ trong vòng 5 năm, giӳa 2 kǤ thi, sӕ ngѭӡi ÿӛ ÿã tăng gҩp 20 lҫn. ĈiӅu

này chӭng tӓ nhu cҫu tuyӇn dөng cán bӝ cӫa tұp ÿoàn NguyӉn Ènh, nhѭng phҫn nào phҧn ánh sӵ phát triӇn cӫa viӋc hӑc ӣ vùng

Ĉӗng Nai - Gia Ĉӏnh.

Bên cҥnh sӵ phát triӇn cӫa Nho giáo theo con ÿѭӡng chính thӕng, trѭӟc và ÿӗng thӡi là sӵ bùng nә cӫa giáo dөc trong dân

gian. NӃu nhѭ vào năm 1689, toàn phӫ Gia Ĉӏnh mӟi chӍ có 40.000 hӝ dân phiêu tán ÿѭӧc tұp hӧp, song vүn còn ӣ rҧi rác thì tӟi

năm 1775, trên ÿӏa bàn cӫa 3 dinh Trҩn Biên, Phiên Trҩn và Long Hӗ ÿã có khoҧng 42.500 ÿinh, vӟi hѫn 1.300 thôn chính thӭc

chӏu thuӃ. Ngoài ra, toàn vùng còn có 45.000 quân, mà chӫ yӃu là thuӝc binh. Riêng dinh Trҩn Biên có 9.500 ÿinh, 320 thôn và

10.320 quân. Tӯ nhӳng năm này, và nhҩt là tӯ sau khi NguyӉn Ènh chiӃm phӫ Gia Ĉӏnh lҫn cuӕi cùng (l788), dân cѭ không chӍ

ÿѭӧc tұp trung, chăm lo sҧn xuҩt mà còn ÿѭӧc liên tөc bә sung khá nhanh tӯ miӅn Thuұn - Quҧng do hӑ ÿi tránh các cuӝc chiӃn

tranh. Trong nhӳng ÿoàn ngѭӡi ҩy, có nhiӅu ngѭӡi là nho sƭ hoһc chҥy loҥn, hoһc muӕn hӧp tác vӟi NguyӉn Ènh. Dƭ nhiên, hӑ

ÿem theo cҧ nӅn nӃp Nho phong, chuyӋn hӑc hành vào vùng ÿҩt mӟi. Vì vұy, tuy chính quyӅn chѭa mӣ trѭӡng hӑc, nhѭng nhiӅu

trѭӡng tѭ trong dân gian ÿѭӧc mӑc lên và tҩt nhiên ÿѭӧc không chӍ ngѭӡi dân mà cҧ chính quyӅn phong kiӃn hӃt sӭc ӫng hӝ. Hӑc

trò có thӇ theo hӑc các trѭӡng ӣ huyӋn, trҩn. Muӕn tiӃn xa hѫn, theo hӑc trѭӡng cӫa nhà nho Võ Trѭӡng 7Rҧn, ngѭӡi sau này

ÿѭӧc tôn là “Thái Sѫn Bҳc ÿҭu” cӫa sƭ phu Nam bӝ, hay trѭӡng cӫa thҫy giáo Ĉһng Ĉӭc Thuұt nәi danh là "Ĉһng gia sӱ phái"

Trѭӡng cӫa các danh sѭ này có ÿӃn hàng trăm môn sinh, nhiӅu ngѭӡi sau này ÿӛ ÿҥt, thӵc sӵ là nhӳng nѫi ÿào tҥo nhân tài cho cҧ

Nam bӝ.

Ӣ các thôn, làng, viӋc hӑc thӡi ÿó ÿa dҥng hѫn. Các trѭӡng tѭ ban ÿҫu ÿѭӧc mӣ ӣ trung tâm huyӋn Phѭӟc Long, sau là các

thôn có ÿông ngѭӡi Kinh. Sӕ rҩt ít các thҫy giáo là nhӳng nhiêu hӑc, vì hҫu hӃt nhӳng ngѭӡi ÿӛ ÿҥt ÿã ÿѭӧc chính quyӅn trӑng

dөng. Phҫn ÿông hӑ là ngѭӡi có hӑc tӯ các phѭѫng xa ÿӃn. Làng nào không có thҫy phҧi lһn lӝi mӡi ngѭӡi biӃt chӳ ӣ nѫi khác vӅ

dҥy. Có nѫi, không thành lұp trѭӡng, thҫy giáo ÿѭӧc mӡi ÿӃn nhà mӝt ngѭӡi giàu có ÿӇ dҥy trҿ con trong gia ÿình và vài ba hӑc

trò xóm giӅng. ThӃ nhѭng, viӋc hӑc ÿѭӧc xem trӑng, hӑc trò và phө huynh hӃt lòng tôn kính thҫy giáo. Ban ÿҫu, các thҫy giáo

dҥy cho hӑc trò Tam tӵ kinh, Tӭ tӵ kinh... Dҫn hӗi, hӑc Dѭѫng tiӃt, Sӱ thѭӧng , rӗi Tӭ thѭ, NgǊ kinh, Thông giám. Song, khác

vӟi Ĉàng Ngoài, viӋc hӑc ӣ Trҩn Biên, cǊng nhѭ phӫ Gia Ĉӏnh thӡi ҩy, không quá bài bҧn, mà “thӵc dөng” hѫn. NӃu nhѭ ӣ Ĉàng

Ngoài, mӝt hӑc trò, sau sáu năm rèn giǊa ӣ bұc ҩu hӑc mӟi hӑc ÿӃn cách làm thѫ phú, kinh nghƭa, văn sách thì ӣ ÿây, mѭӡi tuәi

Trӏnh Hoài Ĉӭc, lѭu lҥc nhiӅu nѫi mà ÿã ÿӑc cҧ kinh sӱ tӱ tұp, tam giáo cӱu lѭu (Trӏnh Hoài Ĉӭc: KǤ ѭ kinh sӱ tӱ tұp, tam giáo

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

cӱu lѭu, phàm ngô ÿӗng văn chi thѭ tҩt cҫu cánh ÿӝc). Hѫn thӃ nӳa, sƭ phu Ĉӗng Nai thӡi này, do nhӳng ÿiӅu kiӋn lӏch sӱ, kinh

tӃ cӫa quê hѭѫng ÿã có mӝt kiӇu sinh hoҥt văn hóa ÿһc sҳc. Trong lӡi tӵa Cán Trai thi tұp, Trӏnh Hoài Ĉӭc kӇ rҩt rõ cách hӑc cӫa

ông và nhӳng bҥn cùng thӡi. Ĉó là ÿӑc sách ÿӫ loҥi, chҷng ngҥi bӏ cѭӡi chê là ÿӑc tҥp nham, tìm hӑc ӣ các bұc thҫy và kӃt giao

bҥn hӳu ÿӇ cùng nhau trao ÿәi: Chúng tôi còn ham thѫ Ĉѭѫng, thích phong cách vҫn ÿiӋu, nên thѭѫng hӓi các bұc thҫy ÿѭѫng

thӡi. Không ngҥi Gia Ĉӏnh là ÿҩt mӟi, văn chѭѫng mӟi sѫ khai, dòng thѫ còn hҥn hҽp, muӕn tìm vӅ nguӗn gӕc mà chѭa có lӕi ra.

Bèn tìm mua sách vӅ phép làm thѫ cӫa ba thӡi kǤ nhà Ĉѭӡng và sách cӫa chѭ gia, ÿӇ cùng nhau dùi mài, nghiӅn ngүm nhӳng cái

sâu xa, uyên áo vӅ khí cách và thӇ tài. Khi ngӫ, khi ăn ÿӅu nghiӅn ngүm, dӏch chú hay ÿӅ tài, tӯng bѭӟc hӑc theo. Lâu dҫn vӅ sau,

ÿã thành thөc, gһp cҧnh sinh tình, ÿһt bút thành thѫ mà không trái vӟi thӇ thӭc khuôn phép (…) Tӯ ÿó, các bұc nәi danh trong

làng văn thѫ ÿѭѫng thӡi vui mӃn kӃt giao, cho là bҥn “vong niên”, các cuӝc bình luұn thѫ văn ÿӅu cho tham dӵ (…) Vì thӃ, cái

tên An Tƭnh (tӭc Trӏnh Hoài Ĉӭc và Ngô Nhѫn Tӏnh) ÿѭӧc truyӅn rӝng qua miӋng các văn nhân So vӟi thӡi ҩy, thұt là mӝt lӕi

hӑc mӟi. Sau này, chѭa ÿҫy 30 tuәi, các ông Trӏnh Hoài Ĉӭc, Lê Quang Ĉӏnh ÿӅu ÿѭӧc cӱ làm thҫy dҥy cho Ĉông cung Cҧnh.

Chính mӝt nӅn giáo dөc tӵ phát, nhѭng gҩp rút trong nhân dân ÿã làm cho toàn vùng, theo Trӏnh Hoài Ĉӭc, chҷng mҩy, nho sƭ ÿã

“hӑc qua NgǊ kinh, Tӭ thѭ, Thông giám, tinh hiӇu nghƭa lý”. Và nhӡ thӃ, dù trѭӟc ÿó, mӝt thӡi gian dài, viӋc giáo dөc không

ÿѭӧc chăm sóc, nhѭng ÿúng nhѭ lӡi khen cӫa Lê Quý Ĉôn: “Văn mҥch mӝt phѭѫng, dҵng dһc không dӭt”.

Nhѭ ÿã nêu, nói sӵ hình thành nӅn giáo dөc ӣ Biên Hòa - Ĉӗng Nai buәi ban ÿҫu chӫ yӃu là Nho hӑc. Trong thӡi gian này,

mӝt yӃu tӕ không kém phҫn quan trӑng ҧnh hѭӣng ÿӃn sӵ hình thành và phát triӇn cӫa giáo dөc là Phұt giáo. Tӯ thӃ kӹ XVII,

trong các ÿoàn di dân vào Ĉӗng Nai - Gia Ĉӏnh, nhiӅu ngѭӡi là tín ÿӗ Phұt giáo, các sѭ sãi Hӑ xây cҩt chùa, am ӣ nhӳng vùng

nay thuӝc thành phӕ Biên Hòa, huyӋn Vƭnh Cӱu, Bà 5ӏa

Buәi ÿҫu, ӣ Biên Hòa, cǊng nhѭ Ĉàng Trong, Phұt giáo chҷng nhӳng không bӏ ngăn cҧn mà còn ÿѭӧc khuyӃn khích phát

triӇn. NhiӅu vӏ chúa NguyӉn tôn sùng ÿҥo Phұt, ÿã sҳc tӭ các chùa, sҳc phong cho các nhà sѭ có uy tín. Bӣi vұy, nhiӅu ngôi chùa

nәi tiӃng ӣ Trҩn Biên nhѭ: Bӱu Phong, Kim Càng, Hӝ Quӕc, Vҥn An ÿã trӣ thành nhӳng trung tâm cӫa Phұt giáo Ĉàng Trong.

Các nhà sѭ ÿӗng thӡi là thҫy dҥy cӫa không ít bұc tài danh sau này. Còn nhӳng nho sƭ, không chӍ thông thҥo kinh Dӏch mà Fzn ѭa

thích cҧ kinh Phұt. NhiӅu ngѭӡi trong sӕ hӑ ÿã nѭѫng nhӡ và hӑc hành ӣ cӱa Phұt trѭӟc khi xuҩt hành. Trong mӝt bài thѫ, Trӏnh

Hoài Ĉӭc kӇ chuyӋn cӫa mình khi nhӓ :

Ӭc tích thái bình thì

Lӝc Ĉӝng phѭѫng thӏnh mӻ

Thích Ca giáo hѭng sung

Lâm ngoҥi tә phú quý

Ngã vi thiêu hѭѫng ÿӗng

Sѭ tác trì giӟi sƭ

Tuy ngoҥi phân thanh hoàng

Nhѭӧc mһc khӃ tâm chí.

( Nhӟ thuӣ thái bình xѭa / Ĉӗng Nai vӯa thӏnh mӻ / Ĉҥo Thích ÿѭӧc tôn sùng / Nhà ngoҥi còn phú quý / Ta làm trҿ dâng hѭѫng /

Sѭ là ngѭӡi giӳ giӟi / Èo tuy chia xanh vàng / Lòng vүn chung ý khí). Sau này, khi ÿã là quan Chánh sӭ nѭӟc Nam sang Trung

Hoa, Trӏnh Hoài Ĉӭc ÿã viӃt không ít bài thѫ nhân viӃng cҧnh chùa, tһng các nhà sѭ nәi tiӃng vӟi lӡi lӁ trang trang trӑng:

Ĉa thӯa thiên tuӋ khai mê lӝ

BiӃn lӉ Nhѭ Lai chӭng ÿҥo tâm

Du Hҧi Chàng tӵ tһng

TuӋ Chân thѭӧng nhân

(Nhұn nhiӅu ánh sáng trí tuӋ cӫa Phұt khai thông ÿѭӧc con ÿѭӡng mê muӝi; Hành lӉ rӝng khҳp, Phұt Nhѭ Lai sӁ chӭng

giám chӛ sâu xa trong lòng ngѭӡi)

Câu chuyӋn này hҷn không riêng gì Trӏnh Hoài Ĉӭc. Vì thӃ, có tác giҧ ÿã nhұn ÿӏnh rҩt ÿúng rҵng thiӃt chӃ văn hóa - tѭ

tѭӣng thӡi ҩy là kiӇu "Nho - Thích song hành"

Tuy thiӃt chӃ văn hóa - tѭ tѭӣng thӡi ҩy là nhѭ vұy, nhѭng Nho giáo vүn chiӃm ѭu thӃ vì ÿѭӧc phát triӇn theo con ÿѭӡng

chính thӕng. Tұp ÿoàn phong kiӃn nhà NguyӉn buәi ban ÿҫu, khi mӟi chiӃm vùng ÿҩt Ĉӗng Nai, ÿã luôn tìm cách khuyӃch

trѭѫng và khҷng ÿӏnh Nho giáo và Nho hӑc.

Thӡi này, ÿҥo Công giáo cǊng ÿã phát triӇn ӣ nhiӅu nѫi thuӝc dinh Trҩn Biên. Mӝt sӕ vùng truyӅn giáo quan trӑng nhѭ:

Tân TriӅu, Phѭӟc LӉ, BӃn Gӛ, Mӻ Hӝi…ÿӃn cuӕi thӃ kӹ XVIII hình thành nên nhӳng nhà thӡ, xӭ ÿҥo lӟn. Tҩt nhiên, sӵ phát

triӇn này có ҧnh hѭӣng ít nhiӅu ÿӃn giáo dөc, nhѭng ÿó là viӋc sau này.

5.2. *,ÈO 'ӨC DѬӞI THӠI 1+¬ NGUYӈN (1802 - 1861)

Khi triӅu NguyӉn ÿѭӧc thiӃt lұp (năm 1802), dinh Trҩn Biên (năm 1808 ÿѭӧc ÿәi thành trҩn Biên Hòa). Do mӝt thӡi gian

trên 10 năm không có chiӃn tranh, dân cѭ ÿã trӣ nên ÿông ÿúc hѫn, kinh tӃ phát triӇn. Lúc ÿó, trҩn Biên Hòa có 10.600 nhân ÿinh.

ĈӃn năm 1832, khi ÿәi DU trҩn thành tӍnh, Biên Hòa có 20.841 ngѭӡi và tӟi thӡi Tӵ Ĉӭc ÿã có 12.190 ÿinh. Và tӟi khi thӵc dân

Pháp chiӃm ÿѭӧc Biên Hòa, dân sӕ lúc ÿó ÿã là 31.381 ngѭӡi. Nhѭ vұy, trong gҫn 60 năm dѭӟi chính quyӅn triӅu NguyӉn, dân sӕ

tӍnh Biên Hòa ÿã tăng bҵng 1,5 lҫn 60 năm này, trӯ 2 năm (l833 - l834) bӏ ҧnh hѭӣng bӣi cuӝc khӣi binh cӫa Lê Văn Khôi, nhìn

chung các mһt kinh tӃ, xã hӝi ӣ Biên Hòa ÿӅu әn ÿӏnh và phát triӇn. Ĉây là nhӳng tiӅn ÿӅ tӕt cho giáo dөc và khoa cӱ ӣ Nam bӝ

nói chung, Biên Hòa nói riêng ÿѭӧc phát triӇn. Dƭ nhiên, trên tӯng khía cҥnh cө thӇ không phҧi bao giӡ cǊng ÿѫn giҧn nhѭ vұy.

Nhѭ bҩt kǤ mӝt vѭѫng triӅu nào mӟi ÿѭӧc xác lұp, ban ÿҫu, nhu cҫu vӅ cán bӝ cӫa nhà NguyӉn rҩt lӟn. Nhu cҫu khách

quan ҩy khiӃn các vӏ vua ÿҫu triӅu càng chú trӑng ÿӃn giáo dөc và khoa cӱ. Vӯa mӟi lên ngôi, Gia Long ÿã nói vӟi bӅ tôi: "Khoa

cӱ là con ÿѭӡng bҵng phҷng cӫa hӑc trò, thӵc không thiӃu ÿѭӧc, phҧi nên giáo dөc thành tài, rӗi sau thi Hѭѫng, thi Hӝi lҫn lѭӧt

cӱ hành, thì ngѭӡi hiӅn sӁ nӕi nhau giúp viӋc". CǊng năm này, Gia Long cho dӡi Quӕc Tӱ Giám tӯ Thăng Long vào HuӃ, giao

nhiӋm vө khҧo khóa hӑc trò và chӑn con quan lҥi, nhӳng hӑc trò giӓi ÿӇ ÿào tҥo thành ngѭӡi có hӑc vҩn ra làm quan. Mӝt viӋc

2.2 Page 12

▲back to top

quan trӑng hѫn, liên quan ÿӃn sӵ phát triӇn cӫa giáo dөc trҩn Biên Hòa là năm này, triӅu ÿình ÿã ÿӏnh lҥi hӑc quy cho lѭu trҩn

Gia Ĉӏnh (tӭc toàn vùng Nam bӝ). Theo ÿó, mӛi làng ÿѭӧc cӱ ra mӝt ngѭӡi cho miӉn lao dӏch ÿӇ dҥy hӑc; trҿ em 8 tuәi trӣ lên

thì vào TiӇu hӑc, rӗi tӟi HiӃu kinh, Trung kinh, 12 tuәi trӣ lên hӑc Tӭ thѭ, 15 tuәi trӣ lên hӑc NgǊ kinh, kèm Chѭ tӱ và Sӱ. Hai

năm sau, triӅu NguyӉn cӱ Trѭѫng Chí Lý, Võ Xuân BiӇu, Hoàng Công Xuân làm Ĉӕc hӑc và Giáp Ҩt phó ÿӕc hӑc lѭu trҩn Gia

Ĉӏnh, xây hӑc ÿѭӡng Gia Ĉӏnh. Năm 1807, Gia Long xuӕng chiӃu ÿӏnh phép thi Hѭѫng, thi Hӝi. ĈӃn năm 1813, nhӳng hӑc trò

Biên Hòa có dӏp thi thӕ trong kǤ thi Hѭѫng ÿҫu tiên trên toàn quӕc dѭӟi triӅu NguyӉn. Các vӏ vua tiӃp theo, nhҩt là Minh Mҥng

và Tӵ Ĉӭc càng chú trӑng hѫn ÿӃn viӋc hӑc và khoa cӱ, dҫn hӗi ÿѭa giáo Gөc và khoa cӱ ÿi vào nӅn nӃp, cho dù ÿó là nӅn nӃp

phong kiӃn chính thӕng. Chҷng hҥn, sau khi ÿһt chӭc quan ÿӕc hӑc coi viӋc hӑc toàn tӍnh, năm 1839, vua Minh Mҥng ÿã cӱ thêm

các quan huҩn ÿҥo coi viӋc hӑc ӣ các huyӋn Phѭӟc Chánh, Bình An, Long Thành cӫa tӍnh Biên Hòa cùng vӟi mӝt vài tӍnh khác ӣ

Nam bӝ. Nhӳng viӋc làm này là nguyên nhân khách quan thӭ hai khiӃn giáo dөc Biên Hòa phát triӇn có tính nhҧy vӑt nhѭ vӏ ÿҥi

thҫn quê Trҩn Biên, Trӏnh Hoài Ĉӭc ÿã nhұn xét: “... lúc ÿҫu Trung hѭng (triӅu NguyӉn) ÿһt chӭc ÿӕc hӑc, ban bӕ hӑc quy, mӣ

khoa thi, lӕi hӑc cӱ nghiӋp phát khӣi, tӯ ÿҩy lý hӑc cùng văn chѭѫng ÿӅu tӯ WKӏnh hành tӕt ÿҽp, mà văn phong mӟi trӛi dұy”. Sau

này, Quӕc sӱ quán triӅu NguyӉn cǊng ÿã ÿánh giá hӃt sӭc tӕt ÿҽp vӅ ngѭӡi Biên Hòa: “Kҿ sƭ chăm hӑc, dân sùng canh cӱi, thӧ ӣ

phӕ mà làm viӋc, buôn tùy ÿҩt mà sinh nhai... ”.

5.2.1. HӋ thӕng trѭӡng hӑc ӣ Biên Hòa thӡi NguyӉn

Thӡi NguyӉn các vӏ vua ÿã lҫn lѭӧt xây dӵng trѭӡng hӑc tӯ trung ѭѫng ÿӃn cѫ sӣ thành mӝt hӋ thӕng tѭѫng ÿӕi hoàn

chӍnh. Ӣ các triӅu ÿҥi trѭӟc, mӝt sӕ trѭӡng hӑc này ÿã có nhѭng ÿӃn thӡi NguyӉn, viӋc tә chӭc trӣ nên quy cӫ hѫn. NhiӅu trѭӡng

cao cҩp ÿѭӧc lұp tҥi kinh sѭ, dành riêng cho con cháu cӫa hoàng thân quӕc thích nhѭ: Quӕc Tӱ Giám, Tұp ThiӋn Ĉѭӡng, Tôn

Hӑc ÿѭӡng. …

Quӕc Tӱ Giám

Trѭӡng hӑc cao cҩp thӡi phong kiӃn, ÿѭӧc vua Lý Nhân Tôn thành lұp lҫn ÿҫu tiên năm 1076 tҥi Thăng Long. Ĉây có thӇ

xem là trѭӡng ÿҥi hӑc ÿҫu tiên ӣ ViӋt Nam. Qua các triӅu ÿҥi, Quӕc Tӱ Giám có nhiӅu tên gӑi khác nhau: Quӕc Tӱ ViӋn (l236),

Quӕc Hӑc ViӋn (l253), Quӕc Tӱ Giám (1428), Nhà Thái Hӑc (1483) Năm 1803, vua Gia Long lұp kinh ÿô ӣ Phú Xuân ÿã cho

xây Quӕc Hӑc ÿӗng thӡi chuyӇn Quӕc Tӱ Giám tӯ Hà Nӝi vào HuӃ. ĈӃn năm 1821, vua Minh Mҥng ÿәi tên Quӕc Hӑc thành tên

cǊ Quӕc Tӱ Giám. Dѭӟi triӅu NguyӉn, hӑc sinh Quӕc Tӱ Giám bên cҥnh con em tông thҩt (ÿѭӧc gӑi là Tôn sinh), còn có Giám

sinh (gӗm: hѭѫng cӕng hoһc cӱ nhân ÿã thi Hѭѫng nhѭng chѭa thi Hӝi lҫn nào; cӕng sinh; cӱ nhân thi Hӝi trúng mӝt hoһc không

trúng trѭӡng nào), Ҩm sinh (con quan tӯ tam phҭm trӣ lên). Tùy có mӣ rӝng, nhѭng nói chung Quӕc Tӱ Giám là mӝt trѭӡng tҫm

cӥ quӕc gia, hӑc sinh rҩt hҥn chӃ.

Tұp ThiӋn Ĉѭӡng

Tên cӫa mӝt nhà hӑc dành riêng cho các hoàng tӱ, ÿѭӧc vua Gia Long lұp năm 1817.

Tôn Hӑc Ĉѭӡng

Lұp năm 1850, dѭӟi thӡi vua Tӵ Ĉӭc. Trѭӡng dành cho thân phiên, hoàng thân công, hoàng thân và con cháu hoàng thân

tuәi tӯ 15 trӣ lên.

Bên cҥnh các trѭӡng cao cҩp ӣ kinh sѭ còn có hӋ thӕng trѭӡng công lұp ÿһt ӣ tӍnh, phӫ, huyӋn. Ĉây là nhӳng trѭӡng có

nhiӋm vө rèn hӑc sinh ÿӇ ÿi thi Hѭѫng.

Trѭӡng hӑc tӍnh

Trѭӡng hӑc tӍnh Biên Hòa có tӯ ÿҫu ÿӡi Gia Long, ÿһt ӣ thôn Tân Lҥi, huyӋn Phѭӟc Long. Tӯ ÿӡi Minh ít mҥng, trѭӡng

tӍnh chuyӇn vӅ thôn Tân Lân, huyӋn Phѭӟc Chánh, phӫ Phѭӟc Long. Trѭӡng hӑc tӍnh Biên Hòa gӗm 1 giҧng ÿѭӡng 3 gian 2

chái và nhà vuông gian 2 chái. NӃu so sánh vӟi các tӍnh thuӝc Nam bӝ thӡi ÿó, trѭӡng tӍnh Biên Hòa ÿѭӧc xây cҨt cùng thӡi

vӟi trѭӡng Và tӍnh Gia Ĉӏnh (vӕn là trѭӡng cӫa cҧ lѭu trҩn). Còn các trѭӡng tӍnh khác (An Giang, Vƭnh Long, Ĉӏnh Tѭӡng) ÿӅu

xây tӯ thӡi Minh Mҥng (l820 - l840), hoһc ThiӋu Trӏ (l841 -l848).

Trѭӡng hӑc phӫ

Ӣ tӍnh Biên Hòa xѭa có hai trѭӡng hӑc phӫ. Mӝt là Trѭӡng hӑc phӫ Phѭӟc Long, ӣ vӅ phía ÿông bҳc lӷ sӣ cӫa phӫ (thôn

Bình Lӧi, huyӋn Phѭӟc Chánh). Trѭӡng này ÿѭӧc xây dӵng tӯ trѭӟc năm 1837. Hai là trѭӡng hӑc phӫ Phѭӟc Tuy, ӣ phía ÿông

bҳc lӷ sӣ cӫa phӫ (thôn Phѭӟc LӉ, huyӋn Phѭӟc An). Trѭӡng hӑc phӫ Phѭӟc Tuy ÿѭӧc xây dӵng vào năm Minh Mҥng thӭ 18

(l837). Biên Hòa là tӍnh thӭ ba cӫa lөc tӍnh (Gia Ĉӏnh, Biên Hòa, Ĉӏnh Tѭӡng) thӡi nhà NguyӉn có 2 trѭӡng hӑc phӫ. ĈӃn năm

1823, vua Minh Mҥng cho ÿһt các chӭc giáo quan ӣ các ÿӏa phѭѫng và quy ÿӏnh cҧ quy cách xây dӵng các trѭӡng. Theo ÿó, các

trѭӡng hӑc phӫ gӗm 3 gian, 2 chái, ÿѭӧc cҩp 300 quan tiӅn ÿӇ xây dӵng.

Trѭӡng hӑc huyӋn

Ӣ tӍnh Biên Hòa xѭa ÿӃn nay chѭa thҩy có tài liӋu nào khi chép rõ ràng. Song, nӃu so sánh vӟi trѭӡng hӑc huyӋn KiӃn

Hòa, phӫ KiӃn An, tӍnh Ĉӏnh Tѭӡng ÿѭӧc xây năm 1835 (Minh Mҥng thӭ l6) là trѭӡng huyӋn xây sӟm nhҩt mà Ĉҥi Nam nhҩt

thӕng chí có ghi vӟi viӋc năm 1839, vua Minh Mҥng ÿһt thêm chӭc Huҩn ÿҥo cho các huyӋn Phѭӟc Chánh, Bình An và Long

2.3 Page 13

▲back to top

Thành cӫa tӍnh Biên Hòa thì có lӁ các trѭӡng này ÿѭӧc xây dӵng khoҧng tӯ năm 1825 - 1839. VӅ quy cách, trѭӡng hӑc huyӋn

ÿѭӧc xây dӵng nhѭ trѭӡng hӑc phӫ, nhѭng quy mô và kích thѭӟc nhӓ hѫn vӟi khoҧn tiӅn là 250 quan.

Tӯ năm 1823, vua Minh Mҥng ÿã cho ÿһt các chӭc giáo quan ӣ ÿӏa phѭѫng: Ĉӕc hӑc coi viӋc hӑc cӫa tӍnh và phө trách

trѭӡng tӍnh; Giáo thө phө trách trѭӡng phӫ; Huҩn ÿҥo phө trách trѭӡng huyӋn. Tӯ ÿó trӣ ÿi, hӋ thӕng trѭӡng công ngày càng

ÿѭӧc quy ÿӏnh cө thӇ, chi tiӃt vӅ trѭӡng ӕc cѭ trú, lѭѫng gҥo hӑc bәng, chѭѫng trình khҧo sát và lӋ thѭӣng phҥt.

Trong lӏch sӱ cӫa giáo dөc thӡi phong kiӃn, các trѭӡng hӑc ӣ cҩp cѫ sӣ (tәng, xã, thôn, ҩp) hoàn toàn do nhân dân tӵ lo liӋu.

Dѭӟi thӡi vua Gia Long có ÿһt chӭc Tông giáo ÿӇ dҥy sѫ hӑc nhѭng tӟi năm 1824 , dѭӟi triӅu vua Minh Mҥng, bӝ LӉ tâu rҵng

các phӫ, huyӋn ÿã có nhӳng quan giáo thө, huҩn ÿҥo nên xin nhà vua bãi bӓ. Trѭӡng ӣ các tәng, thôn cӫa tӍnh Biên Hòa xѭa do

các thҫy ÿӗ, nho sƭ mӣ nhѭ các tӍnh khác. ThӃ nhѭng, do giáo dөc ӣ vùng này có bӅ dày lӏch sӱ hѫn so vӟi mӝt sӕ vùng khác (dƭ

nhiên, trӯ Gia Ĉӏnh), nên có nhiӅu trѭӡng thu hút ÿông hӑc trò ӣ các tӍnh khác ÿӃn. Chҷng hҥn, nhà thѫ Bùi Hӳu Nghƭa quê ӣ

Vƭnh Long ÿã vӅ Biên Hòa năm 10 tuәi, làm hӑc trò thҫy ÿӗ Hoành ӣ Phѭӟc Chánh rӗi ÿi thi Hѭѫng ÿӛ Giҧi nguyên.

So vӟi thӡi các chúa NguyӉn, thҫy giáo dҥy các trѭӡng cѫ sӣ (hѭѫng hӑc) thӡi nhà NguyӉn có trình ÿӝ cao hѫn, mһc dù

vүn có hai loҥi: nhӳng ngѭӡi ÿӛ ÿҥt và không ÿӛ ÿҥt Ngѭӡi ÿӛ ÿҥt cǊng có nhiӅu loҥi, tӯng làm quan rӗi nghӍ hѭu hay bӏ cách

chӭc vӅ quê; ÿӛ ÿҥt nhѭng không ra làm quan, lҩy nghӅ dҥy hӑc nhҵm truyӅn thө kiӃn thӭc cho lӟp trҿ, hoһc làm thú vui, hoһc ÿӇ

nuôi sӕng gia ÿình và bҧn thân. Ngѭӡi không ÿӛ ÿҥt là nhӳng vӏ ÿã tӯng ÿi thi Hѭѫng nhѭng không ÿӛ hoһc chӍ ÿӛ mӝt, hai

trѭӡng, lui vӅ quê dҥy hӑc ÿӇ tiӃp tөc thi khóa sau hoһc không bao giӡ ÿi thi nӳa. Nhӳng ngѭӡi này dân gian thѭӡng gӑi là thҫy

ÿӗ, thҫy khóa, ÿѭӧc hӑc trò và nhân dân hӃt sӭc kính trӑng.

5.2.2. Nӝi dung hӑc tұp

Giáo dөc thӡi NguyӉn kӃ thӯa các triӅu ÿҥi trѭӟc. Ĉó là giáo dөc Nho giáo, lҩy tѭ tѭӣng Khәng - Mҥnh làm nӝi dung giҧng

dҥy, hѭӟng ÿӃn hành vi, ӭng xӱ cӫa kҿ sƭ. Do ÿó, dù trѭӡng công hay trѭӡng tѭ, nӝi dung hӑc tұp không có gì khác nhau, nӃu có

chӍ là mӭc ÿӝ, cách thӭc giҧng dҥy và hӑc tұp cho tӯng loҥi ÿӕi tѭӧng. Ĉó là không ngoài Tӭ thѭ, NgǊ kinh, nhӳng sách ÿѭӧc gӑi

là kinh ÿiӇn Nho gia:

Tӭ thѭ gӗm 4 quyӇn sách: Ĉҥi hӑc, Trung dung, Luұn ngӳ, Mҥnh Tӱ. Ĉҥi hӑc gӗm phҫn Kinh chép lӡi Khәng Tӱ và phҫn

TruyӋn chép lӡi giҧng giҧi cӫa Tăng Tӱ, là sách dҥy vӅ ÿҥo cӫa ngѭӡi quân tӱ vӟi phѭѫng châm "tu thân, tӅ gia, trӏ quӕc, bình

thiên hҥ". Trung dung ghi nhӳng lӡi tâm pháp cӫa Khәng Tӱ, do Tӱ Tѭ, hӑc trò cǊng là cháu Khәng Tӱ chép lҥi. Luұn ngӳ sách

ghi lҥi lӡi dҥy cӫa Khәng Tӱ vӅ các lƭnh vӵc triӃt hӑc, luân lý, chính trӏ, hӑc thuұt. Mҥnh Tӱ: sách chép lӡi bàn cӫa Mҥnh Tӱ vӅ

chính trӏ, ÿҥo ÿӭc, kinh tӃ do Mҥnh Khҧ thӡi ChiӃn quӕc soҥn.

NgǊ kinh: cùng vӟi Tӭ thѭ làm thành bӝ kinh ÿiӇn Nho gia, gӗm 5 quyӇn: Kinh thi, Kinh thѭ, Kinh dӏch, Kinh lӉ, Kinh

Xuân Thu. Kinh thi: chép nhӳng bài ca dao nѫi thôn dã và triӅu ÿình thӡi thѭӧng cә ӣ Trung Quӕc do Khәng Tӱ sѭu tұp. Kinh

thѭ: sách do Khәng Tӱ sѭu tұp vӅ ÿiӇn lӉ, mѭu hoҥch, dҥy dӛ, răn bҧo tѭӟng sƭ cӫa các vua Trung Quӕc tӯ ÿӡi Nghiên, Thuҫn

ÿӃn Ĉông Chu. Kinh dӏch: sách tѭӟng sӕ dùng ÿӇ bói toán và sách lý hӑc giҧi thích sӵ biӃn hóa cӫa vǊ trө và muôn vұt theo luұt

âm dѭѫng. Kinh lӉ: sách chép giao tiӃp, nghi lӉ trong gia ÿình, làng xóm, triӅu ÿình do Khәng Tӱ san ÿӏnh lҥi vào thӡi Xuân Thu.

Kinh Xuân Thu: nguyên là Sӵ ký nѭӟc Lӛ, do Khәng Tӱ san ÿӏnh lҥi, chép chuyӋn theo kiӇu biên niên tӯ ÿӡi Lӛ Ҭn Công ÿӃn

ÿӡi Lӛ Èi Công (gӗm 243 năm).

Ngoài ra, sƭ tӱ thӡi NguyӉn còn phҧi hӑc thêm sách Bách gia chѭ tӱ (loҥi sách triӃt hӑc cӫa hàng trăm nhà trѭӟc tác cә

Trung Quӕc). Tҩt cҧ các sách ÿӅu cӫa Trung Hoa. Mãi sau này mӟi có mӝt vài cuӕn sách do ngѭӡi ViӋt soҥn, nhѭng viӋc lѭu

hành và sӱ dөng rҩt hҥn chӃ. ĈӇ tiӃp thu ÿѭӧc kinh ÿiӇn Nho gia, ngѭӡi hӑc thӡi xѭa, dù là hoàng thân quӕc thích hay con cái

dân thѭӡng ÿӅu phҧi trҧi qua bұc sѫ hӑc. Ĉҫu ÿӡi Gia Long, nhà vua ÿã quy ÿӏnh bұc hӑc cө thӇ: “Tӯ 8 tuәi trӣ lên thì vào tiӇu

hӑc rӗi ÿӃn hӑc sách HiӃu kinh, Trung kinh; 12 tuәi trӣ lên, trѭӟc hӑc Luұn ngӳ, Mҥnh tӱ rӗi Trung dung, Ĉҥi hӑc; 15 tuәi trӣ

lên trѭӟc hӑc Thi, Thu, sau hӑc Dӏch, LӉ, Xuân Thu, hӑc kèm Chѭ tӱ và Sӱ”.

Các vua ÿҫu triӅu NguyӉn, ÿһc biӋt là vua Minh Mҥng, rҩt chú trӑng ÿӃn giáo dөc và khoa cӱ. Có lҫn, vua Minh Mҥng ÿã

nói vӟi triӅu thҫn: “TriӅu ÿình chӑn ngѭӡi làm quan, hoһc lҩy ngѭӡi có tѭ cách, hoһc lҩy ngѭӡi có công lao, ÿӅu ÿem ra chӛ công

bàn ÿӏnh cҧ, chӭ có phҧi riêng tѭ ÿâu mà dүn dҳt nhau ÿѭӧc ÿâu”. ĈӃn năm 1834, nhà vua lҥi ban hành Mѭӡi ÿiӅu huҩn dө (Thұp

ÿiӅu) ÿӇ ban hành và giҧng giҧi cho mӑi thҫn dân hiӇu rõ vӅ viӋc giáo dөc. Mѭӡi ÿiӅu huҩn du ҩy gӗm:

1. Ĉôn nhân luân (tôn trӑng luân thѭӡng ÿҥo lý sӭc tam cѭѫng ngǊ thѭӡng)

2. Chính tâm thuұt (giӳ cho rҵng ngay thҷng)

3. Vө bán nghiӋp (chăm lo nghӅ nghiӋp)

4. Thѭӧng tiӃt kiӋm (chuӝng lӕi sӕng tiӃt kiӋm)

5. Hұu phong tөc (giӳ gìn phong tөc thuҫn hұu)

6. Huҩn tӱ ÿӋ (dҥy dӛ con cái)

7. Sùng chính ÿҥo tôn sùng ÿҥo Nho)

8. Giӟi tâm thác (tránh tà dâm)

9. Thұn pháp thӫ (tuân theo pháp luұt)

10. Quҧng thiӋn hành (làm nhiӅu ÿiӅu tӕt).

ĈiӅu ÿáng lѭu ý là, nӝi dung sách vӣ, "ÿѭӡng lӕi" giáo dөc là vұy, song vai trò cӫa ngѭӡi thҫy rҩt quan trӑng. Hӑc trò

không chӍ hӑc ӣ thҫy giáo sách vӣ thánh hiӅn mà cҧ nhân cách Nho gia. Bӣi vұy, ӣ tӯng vùng, nhân cách cӫa thҫy giáo sӁ còn

ҧnh hѭӣng lâu dài ÿӃn hành xӱ cӫa nhӳng ngѭӡi sau này là rѭӡng cӝt quӕc gia. Chҷng hҥn, ӣ vùng Ĉӗng Nai - Gia Ĉӏnh là nhân

cách cӫa các thҫy Ĉһng Ĉӭc Thuұt, Võ Trѭӡng 7Rҧn khi quá nӱa quan lҥi cao cҩp ÿѭѫng triӅu là hӑc trò cӫa hӑ nhѭ lӡi Trӏnh

Hoài Ĉӭc tӯng nhұn xét. Do ÿó, ÿây là nhӳng nguyên nhân chính ÿã khiӃn tҫng lӟp nho sƭ Biên Hòa, cǊng nhѭ Nam bӝ thӡi ҩy có

nhiӅu ÿiӇm khác so vӟi các vùng khác.

5.2.3. Khoa cӱ và nhӳng ngѭӡi ÿӛ ÿҥt

2.4 Page 14

▲back to top

ChӃ ÿӝ khoa cӱ dѭӟi triӅu NguyӉn kéo dài cho ÿӃn năm 1918, năm diӉn ra khoa thi Hѭѫng cuӕi cùng ӣ Trung kǤ. ThӃ

nhѭng, ӣ Nam kǤ, chӃ ÿӝ khoa cӱ phong kiӃn ÿã chҩm dӭt vào năm 1864, năm có kǤ thi Hѭѫng cuӕi cùng ÿѭӧc tә chӭc tҥi

trѭӡng thi An Giang thay vì trѭӡng Gia ÿӏnh nhѭ trѭӟc .

Tҩt cҧ các kǤ thi ӣ thӡi NguyӉn tӯng triӅu vua có khác nhau ít nhiӅu vӅ cách thӭc nhѭng ÿӅu nhҵm mөc ÿích dùng thi cӱ

ÿӇ tuyӇn chӑn ngѭӡi tài, phөc vө cho bӝ máy chính quyӅn các cҩp, dù không phҧi ai ÿӛ ÿҥt cǊng ÿӅu làm quan. Song, do sӟm ý

thӭc tҫm quan trӑng cӫa ÿӝi ngǊ cán bӝ, các vӏ vua ÿҫu triӅu NguyӉn ÿһc biӋt quan tâm ÿӃn khoa cӱ. Năm 1807, vua Gia Long hҥ

chiӃu nêu rõ: "Nhà nѭӟc cҫu nhân tài, tҩt do ÿѭѫng khoa mөc. Tiên triӅu ta chӃ ÿӝ khoa cӱ ÿӡi nào cǊng có cӱ hành…Nay thiên

hҥ cҧ ÿӏnh, Nam Bҳc mӝt nhà, cҫu hiӅn chính là sӧ cҫn kíp ". Tӡ chiӃu cǊng quy ÿӏnh rõ phép thi: kǤ ÿӋ nhҩt thi kinh nghƭa; kǤ ÿӋ

nhӏ thi chiӃu, chӃ, biӇu; kǤ ÿӋ tam thi thѫ, phú; kǤ ÿӋ tӭ thi văn sách. Khoa Ĉinh Mão (l807) năm ҩy là kǤ thi Hѭѫng ÿҫu tiên

dѭӟi triӅu NguyӉn. Khoa này có 6 trѭӡng thi, gӗm : NghӋ An, Thanh +ya, Kinh Bҳc, Sѫn Tây, Sѫn Nam, Hҧi Dѭѫng, lҩy ÿӛ 61

ngѭӡi. Dӵ ÿӏnh, năm sau, Mұu Thìn (l808) sӁ thi Hӝi nhѭng do mӟi bình ÿӏnh, văn hӑc còn ít nên ÿình lҥi ÿӃn năm Nhâm Ngӑ,

Minh Mҥng thӭ ba (l822) mӟi mӣ khoa thi Hӝi ÿҫu tiên. Vào năm Quý Dұu (l813), ӣ khoa thi Hѭѫng thӭ hai dѭӟi triӅu NguyӉn,

trѭӡng thi Gia Ĉӏnh (bao gӗm sƭ tӱ cӫa Nam kǤ lөc tӍnh và Bình Thuұn) mӟi tham gia. Dѭӟi triӅu NguyӉn, trong khoa thi Hѭѫng,

ai ÿӛ 4 kǤ ÿѭӧc gӑi cӱ nhân; ÿӛ 3 kǤ ÿѭӧc gӑi tú tài. LӋ cǊ quy ÿӏnh, cӭ cӱ nhân lҩy trúng 3 tú tài. ĈӃn thӡi này, lҥi chҭn ÿӏnh cӱ

nhân lҩy 3 tú tài. (Ĉӡi Hұu Lê, thi Hѭѫng lҩy cӱ nhân và tú tài. Ĉӡi Lê trung hѭng, cӱ nhân gӑi là hѭѫng cӕng, tú tài gӑi là sinh

ÿӗ. ĈӃn năm Minh Mҥng thӭ chín, 1828, ÿәi lҥi hѭѫng cӕng là cӱ nhân và sinh ÿӗ là tú tài). ĈӇ bҥn ÿӑc có thӇ hình dung ÿôi nét

vӅ thi Hѭѫng dѭӟi triӅu NguyӉn, xin giӟi thiӋu ĈiӅu lӋ do vua Gia Long ÿӏnh năm 1807 (ÿӃn năm 1834, vua Minh Mҥng có sӱa

ÿәi và quy ÿӏnh lҥi lҫn thӭ hai):

Tính tӯ khoa thi Hѭѫng năm Quý Dұu (l813) ÿӃn khoa thi Hѭѫng năm Giáp Tý (l864), sƭ tӱ các tӍnh Nam bӝ và Bình

Thuұn có 19 kǤ. Trong 19 kǤ thi ÿó, theo Quӕc triӅu hѭѫng khoa lөc, có 22 sƭ tӱ Biên Hòa ÿұu Cӱ nhân. Sách xѭa không chép

nhӳng ngѭӡi ÿұu Tú tài trong các kǤ thi Hѭѫng, nên bây giӡ, khó có con sӕ thӕng kê chính xác vӅ ngѭӡi ÿұu Tú tài ӣ Biên Hòa.

Song, rõ ràng, ÿҩy không phҧi là ít. So sánh vӟi 8 tӍnh có sƭ tӱ tham dӵ kǤ thi Hѭѫng tҥi trѭӡng Gia Ĉӏnh, Biên Hòa xӃp thӭ tѭ

(sau Gia Ĉӏnh, Vƭnh Long và Ĉӏnh Tѭӡng; trѭӟc Bình Thuұn, An Giang và Hà Tiên). Sau ÿây là nhӳng cӱ nhân cӫa Biên Hòa

xѭa:

* +8ǣNH VĂN 7Ò, ngѭӡi thôn Tân Hӝi, tәng Chánh Mӻ, huyӋn Phѭӟc Chánh, phӫ Phѭӟc Long (nay là Tân Uyên), ÿұu thӭ

8/12 ngѭӡi, khoa Kӹ mão - 1819 . Cӱ nhân HuǤnh Văn Tú làm quan ÿӃn chӭc Bӕ chánh (chӭc quan ÿӭng thӭ hai ӣ mӝt tӍnh

lӟn) tӍnh Cao Bҵng. Cùng khoa vӟi ông là nhӳng nhân vұt xuҩt chúng nhѭ: Trѭѫng Ĉăng QuӃ, NguyӉn Công Trӭ, Lê Văn Phӭc,

Trѭѫng Minh Giҧng…

* TÔNG ĈӬC HѬNG, ngѭӡi thôn Long Ĉӭc, tәng An Thӫy, huyӋn Bình An, phӫ Phѭӟc Long (nay là Thӫ Ĉӭc), ÿұu thӭ 8/16

ngѭӡi, khoa Tân Tӷ - 1821.

* 3+ҤM TUҨN , ngѭӡi thôn Bình Trѭӟc tәng Phѭӟc Vƭnh, huyӋn Phѭӟc Chánh (nay là thành phӕ Biên Hòa), ÿұu thӭ 1/16,

khoa Tân Tӷ - l821 .

* Ĉ¬O 75Ë .ËNH (sau ÿәi là Ĉào Trí Phú), ngѭӡi thôn Phѭӟc KiӃn, tәng Thành Tuy, huyӋn Long Thành, phӫ Phѭӟc Long (nay

là xã HiӋp Phѭӟc, huyӋn Nhѫn Trҥch), ÿұu thӭ 14/15 ngѭӡi, khoa Ҩt Dұu- 1825. Cӱ nhân Ĉào Trí Kính làm quan tӟi chӭc Tham

tri (chӭc quan thӭ hai, dѭӟi Thѭӧng thѭ mӝt bӝ, tѭѫng ÿѭѫng vӟi thӭ trѭӣng thӭ nhҩt ngày nay) bӝ Hӝ, Tәng ÿӕc Nam 1Jmi.

Cùng khoa vӟi ông, có Phan Thanh Giҧn (sau này là vӏ tiӃn sƭ ÿҫu tiên cӫa Nam bӝ), Phѭѫng Ĉình NguyӉn Văn Siêu, NguyӉn

Ĉăng Giai…

* NGUYӈN VĂN 75ӎ, ngѭӡi thôn Linh ChiӇu, tәng An Thӫy, huyӋn Bình An, phӫ Phѭӟc Tuy (nay là phѭӡng Linh ChiӇu,

quұn Thӫ Ĉӭc, Tp. Hӗ Chí Minh), ÿұu thӭ 4/11 ngѭӡi, khoa Ĉinh Dұu - 1837.

* NGUYӈN VĂN 72ҤI, ngѭӡi thôn Linh ChiӇu, tәng An Thӫy, huyӋn 1Jmi An, phӫ Phѭӟc Tuy (nay là Thӫ Ĉӭc), ÿұu thӭ

15/16 ngѭӡi, khoa Tân sӱu -1 841. Cӱ nhân NguyӉn Văn Toҥi làm quan tӟi chӭc Tri phӫ.

* NGUYӈN DUY '2N, ngѭӡi thôn Tân An, tәng Bình Chánh, huyӋn Bình An (nay là thӏ xã Thӫ Dҫu Mӝt), ÿұu thӭ 2/16

ngѭӡi (á khoa) khoa Nhâm Dҫn - 1842, làm quan ÿӃn chӭc BiӋn lý bӝ Hӝ.

* NGUYӈN QUANG KHUÊ, ngѭӡi thôn Bình Phú, tәng An Thӫy, huyӋn Ngài An (nay là Thӫ Ĉӭc), ÿұu thӭ 10/16, khoa

Nhâm Dҫn (l842), làm quan ÿӃn chӭc Ngӵ sӱ (viên quan chuyên khuyӃn cáo, can gián nhӳng lӛi lҫm cӫa vua và ÿàn hһc quan lҥi

phҥm tӝi).

* NGUYӈN VĂN 1*+ӎ, ngѭӡi thôn Tân Lұp, huyӋn Phѭӟc Bình (nay là tӍnh Bình Phѭӟc), ÿұu thӭ 13/16 ngѭӡi, khoa Nhâm

Dҫn- 1842, làm quan ÿӃn chӭc Tri huyӋn.

* PHҤM VĂN TRѬNG, ngѭӡi thôn Linh Chiêu, tәng An Thӫy, huyӋn Ngài An (nay là Thӫ Ĉӭc) ÿӛ thӫ khoa (Giҧi nguyên) /15

ngѭӡi, khoa Quý mão - 1843 , tӯng là Ĉӕc hӑc tӍnh An Giang.

* TRҪN VĂN +ӐC, cùng quê, ÿӗng khoa vӟi Phҥm Văn Trѭng, ÿұu thӭ 8/15 ngѭӡi, làm quan ÿӃn chӭc Tri huyӋn.

* NGUYӈN VĂN HѬNG (sau ÿәi là NguyӉn Túc Trѭng), ngѭӡi thôn Hҳc Long, tәng An Phú, huyӋn Phѭӟc An, phӫ Phѭӟc

Tuy (nay là huyӋn Châu Thành, tӍnh Bà Ria- VǊng Tàu), ÿұu thӭ 14/15 ngѭӡi, khoa Quý Mão - 1843, làm quan tӟi chӭc Phӫ thӯa

(chӭc quan dѭӟi quyӅn Phӫ doãn, chuyên coi viӋc tѭ pháp cӫa kinh ÿô) Thӯa Thiên, quyӅn biӋn Bӕ chánh Bình Ĉӏnh.

* NGUYӈN LѬѪNG 1*ҤN (sau ÿәi là NguyӉn Lѭѫng Năng), ngѭӡi thôn Bình Thành, tәng Phѭӟc Vƭnh, huyӋn Phѭӟc Chánh

(nay là thành phӕ Biên Hòa), ÿұu thӭ 10/20 ngѭӡi , khoa bính Ngӑ -l846, làm quan tӟi chӭc Ngӵ sӱ.

* HӖ VĂN PHONG, ngѭӡi thôn Linh ChiӇu, huyӋn 1Jmi An, ÿұu thӭ 10/20 ngѭӡi, làm quan tӟi chӭc Tri phӫ, ÿӗng khoa vӟi

Ĉình nguyên Thám hoa NguyӉn Ĉӭc Ĉҥt

* NGUYӈN KHIÊM TRINH , ngѭӡi thôn Tân Uyên, tәng Chánh Mӻ, huyӋn Phѭӟc Chánh (nay là xã Uyên Hѭng, huyӋn Tân

Uyên), ÿұu thӭ 15/20 ngѭӡi, khoa Mұu Thân - 1848, làm quan tӟi chӭc Tri phӫ, ÿӗng khoa vӟi NguyӉn Hàm Ninh.

* NGUYӈN KHIÊM KHANH , em ruӝt cӫa Cӱ nhân NguyӉn Khiêm Trinh ÿұu thӭ 7/17 ngѭӡi, khoa Kӹ Dұu 1849, ÿӗng khoa

vӟi nhà thѫ danh tiӃng Phan Văn Trӏ, Trѭѫng Gia Hӝi, NguyӉn Thông.

* NGUYӈN 1ÔNG HUѪNG, ngѭӡi thôn Long Thành, tәng An Phú, huyӋn Phѭӟc An, ÿұu thӭ 9/13 ngѭӡi, khoa Nhâm Tý-

1852, làm quan ÿӃn chӭc Tri phӫ.

* %ÔI ĈӬC LY , ngѭӡi thôn An Hòa, tәng Long Vƭnh, huyӋn Long Thành, phӫ Phѭӟc Tuy (nay là xã An Hòa, huyӋn Long

Thành), ÿѭӧc bә làm Giáo thө (quan ÿӭng ÿҫu ngành giáo dөc cӫa mӝt phӫ), ÿӗng khoa Nhâm Tý (l852) vӟi Thӫ khoa NguyӉn

2.5 Page 15

▲back to top

Hӳu Huân. Sách Quӕc ÿiӅu hѭѫng khoa lөc có ghi cha ông là Bùi Ĉӭc Ĉӝ cǊng ÿã ÿұu Cӱ nhân, song không thҩy ghi rõ khoa

năm nào. NӃu ông Bùi Ĉӭc Ĉӝ ÿұu cӱ nhân thì sӕ "ông cӱ" cӫa Biên Hòa là 23 ngѭӡi .

* NGUYӈN LѬѪNG TRI, em ruӝt cӫa Cӱ nhân NguyӉn Lѭѫng Ngҥn, ÿұu thӭ 6/9 ngѭӡi, khoa Mұu Ngӑ - 1858.

* 9® XUÂN, ngѭӡi thôn Tân Thuұn, huyӋn Phѭӟc Chánh (chѭa rõ nay là Tân Uyên hay Vƭnh Cӱu), ÿұu thӭ 2/10 ngѭӡi, khoa

Giáp Tý (l864), tҥi trѭӡng An Giang

* NGUYӈN VĂN +ӐC , ngѭӡi thôn Bình Thҧo, tәng phѭӟc Vƭnh, huyӋn Phѭӟc Chánh (nay là xã Tân Bình, huyӋn Vƭnh Cӱu),

ÿұu thӭ 6/10 ngѭӡi khoa Giáp Tý - 1864.

Nhѭ vұy, trong sӕ nhӳng ngѭӡi ÿӛ ÿҥt ӣ Biên Hòa xѭa, có ÿӃn 4 ngѭӡi là anh em ruӝt cӫa nhau; huyӋn Phѭӟc Chánh (nҵm

phҫn lӟn là thành phӕ Biên Hòa ngày nay) là nѫi có nhiӅu ngѭӡi ÿұu nhҩt. ӣ khoa Ҩt Mùi (l835), nhà thѫ Bùi Hӳu Nghƭa (vӕn

ngѭӡi Vƭnh Long) ÿұu Giҧi nguyên. Tӯ nhӓ, nhà thѫ ÿã vӅ Biên Hòa theo hӑc và tӯ ÿây khăn gói ÿi thi (năm 28 tuәi). Ĉұu Cӱ

nhân, sau mӝt thӡi gian ngҳn tұp sӵ ӣ bӝ LӉ, Bùi Hӳu Nghƭa ÿã ÿѭӧc cӱ làm Tri huyӋn phӫ Phѭӟc Long (Biên Hòa). CǊng trong

các khoa thi này, Biên Hòa có thӫ khoa (Phҥm Văn Trѭng), 2 á khoa (NguyӉn Duy Doãn và Võ Xuân). Còn Cӱ nhân Ĉào Trí

Phú ÿã ÿѭӧc cӱ làm chӫ khҧo trѭӡng thi Thӯa Thiên - trѭӡng thi lӟn nhҩt nѭӟc thӡi ÿó, khoa Nhâm Dҫn -1842

(Gia Ĉ͓nh thành thông chí- Tr͓nh Hoài Ĉͱc)

4.2. Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí

VĂN MIӂU: Ӣ ÿӏa phұn thôn Tân Lҥi huyӋn Phѭӟc Chính, cách tӍnh thành 2 dһm vӅ phía Tây Bҳc. Năm Ҩt 0i, HiӃn

Tông thӭ 25 (l715), trҩn thӫ dinh Trҩn Biên là NguyӉn Phan Long và viên kí lөc là Phҥm Khánh Ĉӭc tìm ÿҩt ÿӇ dӵng, phía Nam

trông ra sông Phѭӟc Giang, phía Bҳc dӵa vào núi Long Sѫn, là mӝt cҧnh ÿҽp nhҩt ӣ Trҩn Biên; năm Giáp Dҫn (l794) ÿӡi ThӃ Tә

Cao hoàng ÿӃ LӉ bӝ NguyӉn Ĉô phөng mӋnh tu bә, ӣ giӳa dӵng Văn miӃu, biӇn ngҥch khҳc chӳ Ĉҥi Thành ÿiӋn, phía Tây dӵng

ÿӅn Khai Thánh, biӇn ngҥch khҳc chӳ Khai . Thánh ÿiӋn; phía Ĉông là nhà kho; xung quanh xây tѭӡng gҥch, phía Tҧ là cӱa

Kim Thanh, phía Hӳu là cӱa Ngӑc Chҩn, phía trѭӟc là cӱa Ĉҥi Thành, giӳa sân dӵng các Khuê Văn, biӇn ngҥch khҳc chӳ Khuê

Văn các, treo chuông trӕng trên, trѭӟc cӱa có cҫu, phía Tҧ là nhà Sùng Văn Fic, phía Hӳu là nhà Duy LӉ, bên ngoài xây tѭӡng

vuông, phía trѭӟc là cӱa văn miӃu, tҧ hӳu có hai cӱa ghi môn; cӝt xà chҥm ÿөc, thӇ chӃ tinh xҧo. Hàng năm tӃ vào hai ngày ÿinh

mùa xuân và mùa thu. Ĉҫu ÿӡi Trung hѭng, nhà vua thѭӡng thân làm lӉ, vӅ sau sai quan thӃ thay. LӋ ÿһt 50 lӉ sinh, 50 miӃu phu.

Năm Tӵ Ĉӭc thӭ 5, phөng mӋnh tu bә, Văn miӃu chính ÿѭӡng và tiӅn ÿѭӡng ÿӅu 5 gian, lҥi dӵng thêm hai dãy tҧ vu và hӳu vu,

mӛi dãy 5 gian; ÿӅn .Kҧi Thánh, chính ÿѭӡng và tiӅn ÿѭӡng ÿӅu 3 gian, mӝt tòa cӱa giӳa 3 gian, mӝt tòa cӱa trѭӟc gian, mӝt tòa

kho ÿӗ thӡ 3 gian, mӝt tòa Khuê Văn các hai tҫng, ba gian hai chát; phía trѭӟc biӇn Ĉҥi Thành ÿiӋn ÿәi làm Văn miӃu ÿiӋn và

.Kҧi Thánh ÿiӋn ÿәi làm .Kҧi Thánh tӯ.

4.3. BIÊN +ÑA SӰ LѬӦC 72¬N BIÊN

VĂN MIӂU 9¬ KHOA CӰ

Lúc ÿҫu triӅu NguyӉn trung hѭng, các ÿҥi thҫn ÿӅu là quan NgǊ Quân Ĉô Thӕng (Trung tѭӟng) và hai quan Tәng Trҩn

Nam, Bҳc Thành (khâm sai toàn quyӅn) cǊng ÿӅu là Võ quan Fҧ.

2.6 Page 16

▲back to top

Vua ThӃ Tә Cao Hoàng Gia Long ÿã nghƭ: “ViӋc trӏ nѭӟc cҫn phҧi có võ lүn văn”. Bӣi vұy, ngѭӡi hҵng lѭu tâm ÿӃn viӋc

tә chӭc hӑc hành, thi cӱ ÿӇ kén chӑn ngѭӡi tài ra hѭӟng dân giúp nѭӟc.

Nhà vua cho lұp Văn miӃu ӣ các doanh, trҩn, thӡ Ĉӭc Khәng Phu Tӱ, ÿӇ tӓ lòng tôn trӑng nho hӑc.

Ӣ Trҩn Biên, Văn miӃu ÿѭӧc xây cҩt tҥi thôn Tân Lҥi (Tân Thành) huyӋn Phѭӟc Chính (Ĉӭc Tu) cách trҩn thành 2 dһm

(ngàn thѭӟc) vӅ phía Tây Bҳc. Ĉӏa ÿiӇm này do quan trҩn thӫ NguyӉn Phan Long và ký lөc Phҥm Khánh Ĉӭc lӵa ÿҩt, năm Ҩt

0i (l715) ÿӡi DuӋ Tông Hoàng ĈӃ Phúc Thuҫn.

Phía Nam trông ra sông Phѭӟc Long (Ĉӗng Nai). Phía Bҳc dӵa vào núi Long Ҭn. Khung cҧnh thұt là hùng vƭ.

Năm Giáp Dҫn (l794) ÿӡi vua NguyӉn Phѭӟc Ènh, NguyӉn Ĉô ӣ Bӝ LӉ ÿѭӧc khâm mҥng vào trùng tu lҥi.

Trѭӟc Văn miӃu có biӇn ngҥch khҳc ba chӳ Ĉҥi Thánh ÿiӋn.

Phía Tây có ÿӅn Khai Thánh vӟi tҩm biӇn Khai Thánh ÿiӋn.

Phía Tây có Thҫn Khӕ (kho chӭa ÿӗ thӡ).

Phía Tҧ trә cӱa Kim Thanh.

Phía Hӳu, cӱa Ngӑc Chҩn.

Chính giӳa sân, trѭӟc Ĉҥi Thánh ÿiӋn, là Khuê Văn các (gác treo chuông trӕng).

Trѭӟc cҫu,

- Tҧ: Sùng Văn ÿѭӡng.

- Hӳu: Duy LӉ ÿѭӡng.

Tӭ vi: xây tѭӡng vuông, mһt trѭӟc là cӱa “Văn miӃu”, hai bên tҧ hӳu là Nghi-môn.

Trong miӃu, cӝt kèo chҥm trә kiӇu cách, tinh xҧo.

Thѭӡng năm, xuân thu (2 mùa), chӑn ngày ÿinh làm lӉ tӃ.

Khi ÿҫu trung hѭng, vua Gia Long thѭӡng ngӵ ÿӃn tӃ, vӅ sau khâm mҥng các quan ÿӃn chӫ lӉ. TriӅu ÿình lӋ ÿһt: 50 lӉ sinh,

50 miӃu phu trông nom thѭӡng trӵc.

Năm 1852, vua Tӵ Ĉӭc chuҭn cho tu bә tòa Văn miӃu thêm tiӅn ÿѭӡng và chính ÿѭӡng (5 gian, 2 nhà tҧ, hӳu (5 gian), nhà

Tӯ Khí (3 gian), gác Khuê Văn (2 tӯng, 3 gian, 2 chái ÿһt lҥi: biӇn Văn miӃu ÿiӋn, biӇn Khai Thánh tӯ.

Năm 1840, lúc ÿio nhұm Biên Hòa, bӕ chánh Ngô Văn Ĉӏch có phөng cúng mӝt ÿôi liӉn, nguyên văn nhѭ sau:

Giang hán dƭ trҥc, thu dѭѫng dƭ bӝc, hao hӗ bҩt khҧ thѭӧng.

Tôn miӃu chi mӻ, bá quan chi phú, du giҧ nan vi ngôn.

(T͹ Ĉͱc Kͽ D̵u h̩, l849)

Tuҫn phӫ Biên Hòa ÿăng xӭ ÿӏa phѭѫng kiêm Bӕ chánh sӭ ҩn triӋn: "Ngô Văn Ĉӏch cung thӭ".

Ĉôi liӉn này ÿѭӧc Bӝ Tham Tri kim Ĉô sát viӋn Hӳu phó Ĉô ngӵ sӱ chuҭn Thӵ trѭӟc.

ĈӃn năm 1861, khi quân Pháp ÿӃn chiӃm tӍnh Biên Hòa, ÿӕt phá “Văn miӃu”, mӝt lãnh binh (TiӇu khu trѭӣng) lén lҩy giҩu

ÿôi liӉn. VӅ sau, các bô lão xin ÿem vӅ treo tҥi Ĉình HiӋp Hѭng (Tân Uyên).

Văn miӃu thӡ Thánh Không, ÿѭӧc giӟi bình dân ÿӏa phѭѫng gӑi tҳt là Văn Thánh, phía trên có bӃn ÿò ÿѭӧc mӋnh danh là

bӃn Văn Thánh.

2.7 Page 17

▲back to top

1. 48È 75ÎNH CHUҬN %ӎ

1.1. ĈӅ cѭѫng chính trӏ Văn miӃu Trҩn Biên

1.1. 1. Vài nét vӅ Văn miӃu Trҩn Biên:

A. VĂN MIӂU

Văn miӃu là biӇu tѭӧng văn hóa nhҵm ÿӇ tôn vinh các giá trӏ văn hóa - giáo dөc theo quan ÿiӇm, mөc ÿích cӫa nhà nѭӟc

phong kiӃn ViӋt Nam. Văn miӃu cә xѭa thӡ Văn Xѭѫng ÿӃ quân - mӝt vì sao coi sóc văn chѭѫng cӫa hҥ giӟi (nhѭ ÿӅn Ngӑc Sѫn

Hà Nӝi chҷng hҥn); vӅ sau, Văn miӃu thӡ Khәng Tӱ cùng các hӑc trò cӫa ông; có nѫi thӡ cҧ Khәng Tӱ và Văn Xѭѫng ÿӃ quân.

Theo thѭ tӏch, Văn miӃu sӟm nhҩt có lӁ là Văn miӃu Thăng Long ÿѭӧc Lý Thánh Tông dӵng năm 1070, năm 1076 ÿһt Quӕc tӱ

giám ӣ ÿҩy ÿӇ dҥy hӑc cho con em các quan lҥi. Tӯ ÿó, các ÿӡi vua kӃ tiӃp nhau tu sӱa, duy trì hoҥt ÿӝng cӫa Văn miӃu Thăng

Long, ÿӃn ÿӡi Lê có xây thêm nhiӅu Văn miӃu khác ӣ các trung tâm dân cѭ (nhѭ Văn miӃu Bҳc Ninh). TriӅu NguyӉn (kӇ cҧ các

52 chúa NguyӉn) rҩt chú trӑng xây dӵng Văn miӃu ÿӇ tôn vinh sӵ hӑc. Ngoài viӋc tu sӱa, cҧi tҥo các Văn miӃu có tӯ triӅu ÿҥi

trѭӟc, các vua, chúa NguyӉn cho xây dӵng mӟi nhiӅu Văn miӃu ӣ các trҩn, tӍnh quan trӑng. Theo Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí, Văn

miӃu ÿѭӧc xây dӵng ӣ: Thăng Long (Hà Nӝi), kinh thành HuӃ, Trҩn Biên, NghӋ An, Thanh Hóa, Quҧng Nam, Quҧng Bình, Hà

Tƭnh, Quҧng Ngài, Quҧng Trӏ, Vƭnh Long, Gia Ĉӏnh, Hѭng Hóa, Lҥng Sѫn, Cao Bҵng, Tuyên Quang, Quҧng Yên, Bҳc Ninh,

Thái Nguyên, Sѫn Tây. Trong ÿó, Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc xây dӵng khá sӟm ӣ phѭѫng Nam, là Văn miӃu cӫa vùng Trҩn Biên

(nhiӅu tӍnh thành cӫa Nam bӝ ngày nay) chӭ không phҧi cӫa mӝt tӍnh nhѭ nhiӅu Văn miӃu khác.

B. VĂN MIӂU TRҨN BIÊN

Sách Gia Ĉӏnh thành thông FKt Fӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc (bҧn dӏch cӫa Tu Trai NguyӉn Tҥo xuҩt bҧn năm l972) ghi rõ: Văn

miӃu ӣ ÿӏa phұn thôn Bình Thành và thôn Tân Lҥi huyӋn Phѭӟc Chánh, cách phía Tây Trҩn hai dһm rѭӥi. Ĉӡi vua HiӇn Tông

năm Ҩt Vӏ thӭ 25 (l715), trҩn thӫ dinh Trҩn Biên là NguyӉn Phan Long, ký lөc Phҥm Khánh Ĉӭc, lӵa chӛ ÿҩt dӵng lên ban ÿҫu,

phía Nam hѭӟng ÿӃn sông Phѭӟc, phía Bҳc dӵa theo núi rӯng, núi sông thanh tú, cӓ cây tѭѫi tӕt. Năm Giáp Dҫn ÿӡi Trung hѭng

(l794), LӉ bӝ NguyӉn Hӗng Ĉô khâm mҥng giám ÿӕc trùng tu, giӳa làm Ĉҥi Thành ÿiӋn và Ĉҥi Thành môn, phía Ĉông làm Thҫn

miӃu, phía Tây làm Dөc Thánh tӯ, trѭӟc xây tѭӡng ngang, phía Tҧ có cӱa Kim Thanh, phía Hӳu có cӱa Ngӑc Chҩn, chính giӳa

sân trѭӟc dӵng Khuê Văn các treo trӕng chuông trên ÿҩy, phía tҧ có Sùng Văn ÿѭӡng, phía hӳu có Duy LӉ ÿѭӡng. Chu vi bӕn

mһt ngoài xây thành vuông, mһt tiӅn làm cӱa Văn miӃu, phía Tҧ, phía Hӳu có hai cӱa Nghi môn, rѭӡng cӝt chҥm trә, qui chӃ tinh

xҧo, ÿӗ thӡ có nhӳng thҫn bài, khám vàng, ve chén và ÿӗ phӫ quƭ biên ÿұu (ÿӗ dùng ÿӵng vұt cúng tӃ) ÿӅu chӍnh nhã tinh khiӃt.

Trong thành trăm hoa tѭѫi tӕt, có nhӳng cây: tòng, cam, quýt, bѭӣi, hoa sӭ, mít, xoài, chuӕi và quҧ hӗng xim ÿҫy rүy sum suê,

quҧ sai lҥi lӟn, thѭӡng năm hai lӋ tӃ xuân và thu, khâm mҥng vua, Tәng trҩn quan hành lӉ, phân hiӃn hai bên thì dùng Trҩn quan

và Ĉӕc hӑc quan, kǤ dѭ ÿӅu ÿӭng bӗi tӃ, lӋ ÿһt 50 lӉ sánh và 50 miӃu phu, ÿӅu lo làm chӭc phұn.

Theo Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí (tұp 5, NXB Thuұn Hóa, l992), ÿҫu ÿӡi Trung hѭng, nhà vua thѭӡng thân làm lӉ, vӅ sau sai

quan tӃ thay. Năm Tӵ Ĉӭc thӭ 5 (l852), Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc tu bә, chính ÿѭӡng và tiӅn ÿѭӡng ÿӅu 5 gian; dӵng thêm 2 dãy

tҧ vu và hӳu vu, mӛi dãy 5 gian; ÿӅn Khai Thánh chính ÿѭӡng và tiӅn ÿѭӡng ÿӅu 3 gian, mӝt tòa cӱa giӳa 3 gian, mӝt tòa cӱa

trѭӟc gian, mӝt tòa kho ÿӗ thӡ 3 gian, mӝt tòa Khuê Văn các 2 tҫng, 3 gian, 2 chái; phía trѭӟc biӇn "Ĉҥi Thành ÿiӋn" ÿәi thành

"Văn miӃu ÿiӋn" và khҧi Thánh ÿiӋn" ÿәi thành khҧi Thánh tӯ".

Tài liӋu cӫa Lѭѫng Văn Lӵu (Biên Hòa sӱ lѭӧc toàn biên, quyӇn I, xuҩt bҧn năm l972) cho biӃt: Năm 1861, khi tiӃn chiӃm

tӍnh Biên Hòa, quân Pháp ÿã ÿӕt phá Văn miӃu Trҩn Biên; mӝt lãnh binh ÿã lén dҩu ÿѭӧc tҩm liӉn ÿӕi ӣ Văn miӃu do Bӕ chánh

Ngô Văn Ĉӏch phөng cúng năm 1849. Câu ÿӕi ҩy mang nӝi dung:

Giang hán dƭ trҥc, thu dѭѫng dƭ bӝc, Kҥo hӗ bҩt khҧ thѭӧng;

Tôn miӃu chi mӻ, bá quan chi phú, du giҧ nan di ngôn.

VӅ sau các bô lão ÿӏa phѭѫng xin ÿѭӧc câu ÿӕi ÿem vӅ treo tҥi ÿình HiӋp Hѭng (Tân Uyên).

1.1.2. Mөc ÿích yêu cҫu phөc dӵng Văn miӃu Trҩn Biên

1. Tái hiӋn Văn miӃu Trҩn Biên trong hình thӭc truyӅn thӕng thӇ hiӋn biӇu tѭӧng mӟi vӅ văn hóa - giáo dөc và tinh thҫn

trӑng hӑc theo quan ÿiӇm, ÿѭӡng lӕi cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc ta.

2. Tҥo mӝt hình thӭc sinh hoҥt truyӅn thӕng và hiӋn ÿҥi phù hӧp vӟi tâm lý xã hӝi nhҵm tôn vinh các giá trӏ văn hóa - giáo

dөc xѭa và nay trên ÿӏa bàn; khuyӃn khích ngѭӡi ÿӏa phѭѫng hӑc tұp, sáng tҥo ÿҥt thành tích cao trên các lƭnh vӵc văn hóa - giáo

dөc, góp phҫn vào viӋc giӳ gìn và phát bҧn sҳc văn hóa dân tӝc ӣ ÿӏa phѭѫng.

3. Tҥo mӝt nѫi sinh hoҥt văn hóa tôn nghiêm, văn minh, lӏch sӵ, gӗm nhiӅu hoҥt ÿӝng bә ích; thông qua ÿó tuyên truyӅn,

giáo dөc, dүn dҳt mӑi ngѭӡi, nhҩt là thӃ hӋ trҿ ÿӃn vӟi văn hóa - giáo dөc ÿã ÿѭӧc khҷng ÿӏnh.

4. Gҳn sinh hoҥt cӫa Văn miӃu vӟi thiӃt chӃ văn hóa du lӏch làm ÿҽp cҧnh quan trong khu vӵc, thu hút nhiӅu lӟp ngѭӡi

trong và ngoài tӍnh ÿӃn tham quan, giao lѭu văn hóa, sinh hoҥt truyӅn thӕng.

5. ThiӃt thӵc chào mӯng kӹ niӋm 300 năm vùng Biên Hòa - Ĉӗng Nai hình thành, phát triӇn.

1.1.3. Các nӝi dung hoҥt ÿӝng

a. Thӡ phөng, tӃ lӉ:

Thӡ phөng các vƭ nhân, danh nhân tiêu biӇu vӅ văn hóa - giáo dөc dѭӟi hình thӭc tín ngѭӥng dân gian truyӅn thӕng; thӡ

Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh, mӝt biӇu tѭӧng kiӋt xuҩt tiêu biӇu cho tinh hoa văn hóa - giáo dөc cӫa dân tӝc; thӡ Khәng Tӱ nhѭ thánh

sѭ cӫa sӵ hӑc theo quan ÿiӇm cӫa Bác Hӗ; thӡ các danh nhân văn hóa ViӋt Nam và các danh sƭ ÿҥo cao ÿӭc trӑng ӣ phѭѫng Nam

2.8 Page 18

▲back to top

thӇ hiӋn ân tình thӫy chung vӟi các bұc tiӅn nhân. ViӋc thӡ phөng thӵc hiӋn dѭӟi hình thӭc văn hóa dân tӝc cә truyӅn, trang

nghiêm ÿѫn giҧn, phù hӧp vӟi tâm lý xã hӝi và tín ngѭӥng dân gian, chӕng mê tín dӏ ÿoan.

Hàng ngày, Văn miӃu mӣ cӱa ÿón khách thұp phѭѫng vào dâng hѭѫng, tѭӣng niӋm, thӇ hiӋn lòng thành ÿӕi vӟi các biӇu

tѭӧng văn hóa ÿѭӧc thӡ phөng. Vào các ngày lӉ trӑng: Ngày Quӕc khánh 2/9, ngày Giҧi phóng miӅn Nam thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc

30/4, ngày Nhà giáo ViӋt Nam 20/11, ngày sinh Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh, Ban tә chӭc hành lӉ theo nghi thӭc cә truyӅn và hiӋn ÿҥi

vӟi nhӳng sinh hoҥt phù hӧp vӟi nӝi dung ngày lӉ. ViӋc tӃ lӉ gҳn vӟi các hình thӭc sinh hoҥt văn hóa lành mҥnh, ÿa dҥng phөc

vө nhu cҫu tín ngѭӥng và giҧi trí cӫa công chúng.

Thӡ phөng, tӃ lӉ thӵc chҩt là mӝt cách tҥo môi trѭӡng tâm lý ÿӇ tuyên truyӅn, giáo dөc, dүn dҳt tâm linh cӫa con ngѭӡi ÿӃn

vӟi các giá trӏ văn hóa - giáo dөc cҫn thiӃt.

b. Tôn vinh các giá trӏ văn hóa - giáo dөc:

Nhӳng cá nhân, các ÿѫn vӏ ӣ ÿӏa phѭѫng ÿҥt các danh hiӋu cao quí; hӑc hàm, hӑc vӏ cҩp giáo sѭ, tiӃn sƭ; giҧi thѭӣng quӕc

tӃ, quӕc gia, thành tích ÿһc biӋt xuҩt sҳc…ÿѭӧc biӇu dѭѫng lѭu danh trang trӑng trong Văn miӃu dѭӟi hình thӭc ghi danh vào

bҧng vàng (hoһc bia ÿá) ӣ Nhà ĈӅ danh và lѭu hiӋn vұt ӣ Nhà TruyӅn thӕng.

c. Sinh hoҥt văn hóa, giáo dөc:

Vào ngày lӉ trӑng hoһc nhӳng ngày thѭӡng, các cѫ quan chӭc năng có thӇ phӕi hӧp tә chӭc các sinh hoҥt: Bình văn thѫ,

giӟi thiӋu tác phҭm mӟi, giáo dөc truyӅn thӕng cho hӑc sinh, giao lѭu văn hóa, thi tìm hiӇu truyӅn thӕng, hӝi thҧo khoa hӑc, sinh

hoҥt dã ngoҥi… Cùng mӝt lúc có thӇ tә chӭc nhiӅu sinh hoҥt khác nhau, thu hút nhiӅu ÿӕi tѭӧng khác nhau. Nѫi ÿây có chӛ yên

tƭnh ÿӇ hӑc sinh hӑc nhóm, ôn bài, thѭ giãn.

d. Tham quan, du lӏch:

Khu Văn miӃu vӟi kiӃn trúc cә kính, cҧnh quan ÿҽp gҳn vӟi Khu du lӏch Bӱu Long có ÿiӅu kiӋn ÿӇ thu hút du khách ÿӃn

Văn miӃu bҵng các sinh hoҥt khác nhѭ: Du thuyӅn trên hӗ, nghӍ ngѫi ӣ chӛ râm mát, thѭӣng thӭc hѭѫng vӏ hoa trái trong vѭӡn,

xem biӇu diӉn nghӋ thuұt truyӅn thӕng

1.1.4. Các thiӃt chӃ xây dӵng:

Thӵc hiӋn theo mô tҧ cӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc trong Gia Ĉӏnh thành thông chí, tәng thӇ kiӃn trúc theo mô hình truyӅn thӕng

"nӝi công ngoҥi quӕc", lҩy ngǊ hành làm nguyên lý thӇ hiӋn ý tѭӣng xây dӵng và trѭng bày các hҥng mөc công trình, kӃt hӧp

truyӅn thӕng và hiӋn ÿҥi, phӕi hӧp phong cách kiӃn trúc Bҳc và Nam, sӱ dөng vұt liӋu và nghӋ nhân ÿӏa phѭѫng.

a. KHU THӠ 3+ӨNG:

1. 1+¬ THӠ &+ËNH:

KiӃn trúc cә kiӇu 3 gian, 2 chái. Chính diӋn ӣ gian giӳa (rӝng nhҩt) thӡ Hӗ Chӫ tӏch, bên phҧi gian thӡ Hӗ Chӫ tӏch bày

khám thӡ 5 danh nhân văn hóa ViӋt Nam. Bên trái thӡ 5 danh sƭ phѭѫng Nam. Các gian thӡ chính diӋn ÿӅu có khám thӡ, tѭӧng

ÿӗng và hình vӏ. Trong gian chính trѭng bày các hiӋn vұt văn hóa có ý nghƭa nӕi mҥch văn hóa Hùng Vѭѫng, văn hóa Thăng

Long, Văn miӃu Thăng Long vӟi văn hóa Phѭѫng Nam.

2. THѬ KHӔ 9¬ VĂN VҰT KHӔ:

Bên phҧi và bên trái gian chính dӵng Thѭ khӕ và Văn Vұt khӕ ÿӇ trѭng bày và lѭu giӳ nhӳng hiӋn vұt có giá trӏ văn hóa -

nghӋ thuұt - khoa hӑc thӇ hiӋn truyӅn thӕng văn hóa, hiӃu hӑc, tôn sѭ trӑng ÿҥo ӣ Biên Hòa-ÿӗng Nai, cҧ vӅ mһt dҥy hӑc chӳ và

dҥy hӑc nghӅ.

3. BIA KHӘNG TӰ:

Ĉӕi diӋn vӟi nhà thӡ chính là nhà bia thӡ Khәng Tӱ vӟi phù ÿiêu ÿӗng, bia ÿá và nӝi dung tѭ tѭӣng tiӃnbӝ cӫa Khәng Tӱ

theo quan ÿiӇm cӫa Bác Hӗ.

b. KHU SINH +2ҤT TRUYӄN THӔNG:

4. KHUÊ VĂN &ÈC:

KiӃn trúc cә, nhà 2 tҫng (kiӇu Văn Xѭѫng các ӣ Văn miӃu Long Hӗ) tӑa lҥc ӣ giӳa khu sinh hoҥt, trên tuyӃn trung tâm dүn

vào khu thӡ phөng. Tҫng trên cҩu trúc hình tròn, có hành lang nhìn ra bӕn phía. Tҫng dѭӟi rӝng thoáng là nѫi dӯng chân, ngҳm

cҧnh, thѭ giãn.

5. 1+¬ TRUYӄN THӔNG - 1+¬ Ĉӄ DANH:

Gӗm 2 dãy, bên trái và bên phҧi Khuê Văn các, kiӃn trúc cә, cǊng có thӇ kiӃn trúc cә kӃt hӧp hiӋn ÿҥi; mӛi dãy 5 gian.

- Nhà TruyӅn thӕng dành ÿӇ trѭng bày hiӋn vұt, hình ҧnh có ý nghƭa truyӅn thӕng cӫa Văn miӃu Trҩn Biên, có hӝi trѭӡng

rӝng ÿӇ sinh hoҥt tұp thӇ; có phѭѫng tiӋn nghe nhìn ÿӇ tìm hiӇu, giӟi thiӋu vӅ văn hóa Ĉӗng Nai.

- Nhà ĈӅ danh dành ÿӇ ghi danh, tôn vinh các cá nhân và ÿѫn vӏ chuҭn mӵc theo qui chӃ; có hình thӭc ghi danh tánh, có

hình thӭc ghi bҧng vàng hoһc bia ÿá ÿӇ lѭu giӳ lâu dài.

6. BIA TRUYӄN THӔNG:

Bia ÿá có mái che ghi bài văn khái quát truyӅn thӕng văn hóa giáo dөc cӫa Trҩn Biên xѭa và nay. Văn bia do tuyӇn chӑn tӯ

cuӝc thi có nhiӅu ngѭӡi tham gia

7. CӘNG:

2.9 Page 19

▲back to top

Gӗm cәng nhӓ vào khu thӡ phөng và cәng to vào toàn khu Văn miӃu, cәng thiӃt kӃ theo lӕi tam quan, có mái hoһc không

mái, có hoành phi, câu ÿӕi, chҥm khҳc lӕi cә Nӕi vӟi cәng là hӋ thӕng tѭӡng rào hai loҥi: Loҥi tѭӡng rào bao toàn Văn miӃu và

loҥi tѭӡng rào ngăn giӳa khu thӡ phөng và khu sinh hoҥt.

8. CÔNG 75ÎNH 3+Ө:

Gӗm nhà bҧo vӋ, nhà vӋ sinh, nѫi xӱ lý rác tùy ÿӏa thӃ mà xây dӵng, bӕ trí vӏ trí cho hӧp lý.

9. &ÈC CÔNG 75ÎNH .+ÈC:

HӋ thӕng ÿiӋn, nѭӟc, phòng cháy, lӕi ÿi, ghӃ ngӗi, vѭӡn hoa, ao hӗ xây dӵng theo qui ÿӏnh, phӕi cҧnh phù hӧp vӟi công

trình chính.

Toàn bӝ các công trình Văn miӃu xây dӵng trong phҥm vi 20.000m2 vӟi hӋ thӕng hӗ phía trѭӟc (Minh ÿѭӡng), núi Long

Ҭn và núi Bӱu Long phía sau thanh Long, Bҥch Hә) phӕi cҧnh vӟi vѭӡn cây chung quanh gӗm nhiӅu loҥi hoa trái có ghi trong

Gia Ĉӏnh thành thông chí.

ViӋc xây dӵng các hҥng mөc công trình có thӇ chia thành nhiӅu bѭӟc theo qui hoҥch thӕng nhҩt:

Bѭӟc l: Qui hoҥch tәng thӇ, lұp dӵ án khҧ thi, xây dӵng các hҥng mөc gӗm nhà thӡ chính, miӃu, nhà bia và Khuê Văn các.

Bѭӟc 2: xây dӵng các gian nhà sinh hoҥt truyӅn thӕng, bia truyӅn thӕng, hoàn chӍnh hӋ thӕng tѭӡng rào.

Bѭӟc 3: Cҧi tҥo ÿӏa thӃ, thông các hӗ nhӓ vӟi hӗ du lӏch Long Vân, trӗng cây và vұn ÿӝng chӫ ÿҩt chung quanh tҥo vѭӡn

hoa trái sum sê.

Bѭӟc 4: Hoàn chӍnh các hҥng mөc còn lҥi.

1.1.5. Trang trí mӻ thuұt:

1. KiӃn trúc cә kӃt hӧp vӟi hiӋn ÿҥi, sӱ dөng kiӇu nhà truyӅn thӕng, vұt liӋu bӅn, máy cong có cҧi tiӃn; chҥm khҳc, hoa văn

thӇ hiӋn bҧn sҳc văn hóa dân tӝc, màu sҳc hӧp vӟi tín ngѭӥng dân gian, phӕi cҧnh hài hòa giӳa thiên tҥo và nhân tҥo.

2. Chӑn lӑc hoành phi, câu ÿӕi (chӳ Hán hoһc Quӕc ngӳ) và lӡi dҥy cӫa Hӗ Chӫ tӏch phù hӧp vӟi nӝi dung Văn miӃu, bày

trí hӧp lý trong các gian nhà.

3. Bài trí ӣ các gian thӡ theo cách thӡ cúng truyӅn thӕng, có lѭ hѭѫng, nhang, ÿèn, hoa, trái; có chӛ cho bá tánh ÿӕt nhang

tѭӣng niӋm. Riêng ӣ gian thӡ Hӗ Chӫ tӏch, có tѭӧng bán thân, các vұt thӡ bày giҧn tiӋn nhѭng uy nghiêm.

4. Bài trí ӣ các gian sinh hoҥt theo cách hiӋn ÿҥi, văn minh.

1.1.6. Tә chӭc thӵc hiӋn:

1. UBND TP biên Hòa qui hoҥch tәng thӇ khu Văn miӃu, tә chӭc hӝi thҧo khoa hӑc vӅ tái xây dӵng Văn miӃu thông qua

ÿӅ cѭѫng chính trӏ, thi hoһc ÿҩu thҫu thiӃt kӃ chi tiӃt, tiӃn hành các thӫ tөc xây dӵng cѫ bҧn, ÿҩu thҫu thi công.

2. UBND TP Biên Hòa tә chӭc thi ÿӇ tuyӇn chӑn văn bia, soҥn thҧo qui chӃ và ÿӏnh nghi thӭc sinh hoҥt Văn miӃu, ban

hành qui ÿӏnh vӅ ÿӕi tѭӧng ÿѭӧc ghi danh.

3. UBND tӍnh quyӃt ÿӏnh công nhұn di tích văn hóa ÿӇ Văn miӃu ÿѭӧc bҧo tӗn, quҧn lý theo qui ÿӏnh cӫa pháp luұt.

4. Lұp Ban quҧn lý, Ban tӃ tӵ hoһc Trung tâm Văn lý miӃu Trҩn biên vӟi nhiӋm vө quҧn lý, phө trách hoҥt ÿӝng tӃ lӉ và sinh

hoҥt ӣ Văn miӃu.

5. Bӕ trí nhân viên thѭӡng trӵc bҧo vӋ, lo nhang khói và chăm sóc hoa kiӇng.

6. Phӕi hӧp vӟi Công ty thѭѫng mҥi Biên Hòa tә chӭc các dӏch vө có thu phөc vө du khách.

7. Có thӇ cho mӝt trong sӕ các tә chӭc xã hӝi ӣ ÿӏa phѭѫng (nhѭ Hӝi Ngѭӡi cao tuәi, Hӝi Cӵu chiӃn binh Hӝi Sӱ hӑc, Chi

hӝi Văn nghӋ dân gian chҷng hҥn) ÿһt văn phòng thѭӡng trӵc ÿӇ có ngѭӡi làm viӋc thѭӡng xuyên. Chӫ tӏch UBND tӍnh Lê

Hoàng Quân vұn ÿӝng ÿӗng bào, cán bӝ, chiӃn sƭ trong tӍnh ÿóng góp xây dӵng VMTB.

1.2. Phѭѫng án thiӃt kӃ

Sau khi TӍnh ӫy, UBND tӍnh chҩp nhұn ÿӅ nghӏ vӅ viӋc tái xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên, UBND thành phӕ Biên Hòa ÿã

tә chӭc thi các ÿӗ án xây dӵng Văn miӃu. UBND thành phӕ Biên Hòa ÿã nhұn ÿѭӧc 7 ÿӗ án dӵ thi. Qua tuyӇn chӑn, có 3 ÿӗ án

ÿѭӧc ÿѭa ra trình duyӋt:

- Ĉӗ án cӫa Công ty tѭ vҩn, Sӣ xây dӵng Ĉӗng Nai, do KiӃn trúc sѭ Ĉӛ ThiӋn Tâm chӫ trì; gӑi là phѭѫng án 3.

- Ĉӗ án cӫa Công ty tѭ vҩn, Bӝ xây dӵng; gӑi là phѭѫng án 2.

- Ĉӗ án cӫa Trѭӡng ÿҥi hӑc kiӃn trúc Thành phӕ Hӗ Chí Minh, do Thҥc sƭ, KiӃn trúc sѭ Văn Tҩn Hoàng chӫ trì; gӑi là

phѭѫng án 1.

Theo ÿӅ nghӏ cӫa UBND thành phӕ Biên Hòa, ngày 27.12.1997, Chӫ tӏch UBND tӍnh Ĉӗng Nai ÿã chҩp nhұn chӑn

phѭѫng án 3 cӫa Công ty tѭ vҩn xây dӵng Ĉӗng Nai làm phѭѫng án xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên (Xem Qui hoҥch tәng thӇ)

2.10 Page 20

▲back to top

1.3. Phѭѫng án trѭng bày và ÿѫn vӏ thi công

Phѭѫng án trѭng bày Văn miӃu Trҩn Biên do mӝt sӕ ÿѫn vӏ thӵc hiӋn.

Công ty tu bә di tích và thiӃt bӏ văn hóa trun ѭѫng (Bӝ Văn hóa - Thông tin) ÿҧm nhұn viӋc trѭng bày hoàn chӍnh (thiӃt kӃ)

Nhà thӡ chính và các hҥng mөc trên trөc thҫn ÿҥo (Văn miӃu môn, Nhà bia, Khuê Văn các, Thiên Quang tӍnh, Ĉҥi Thành môn,

Nhà bia Không Tӱ). Nguӗn vӕn ÿҫu tѭ tӯ ngân sách cӫa tӍnh Ĉӗng Nai. VӅ quҧn lý ÿҫu tѭ, UBND thành phӕ Biên Hòa làm chӫ

quҧn ÿҫu tѭ; Ban quҧn lý dӵ án Biên Hòa làm chӫ ÿҫu tѭ. Ĉѫn vӏ thi công là Công ty TNHH thӫ công mӻ nghӋ Ĉoàn KӃt (xã

Yên TiӃn, huyӋn é Yên, tӍnh Nam Ĉӏnh).

- Ӣ giai ÿoҥn I, sau khi chӍnh sӱa, thiӃt kӃ, Công ty xây dӵng và sҧn xuҩt vұt liӋu xây dӵng thành phӕ Biên Hòa là ÿѫn vӏ

trúng thҫu, ÿã chính thӭc khӣi công tӯ ngày 19.7.2000, vӟi các hҥng mөc công trình:

Văn miӃu môn, Nhà Bia, Khuê Văn các, Thiên Quang tӍnh, Ĉҥi Thành môn, Nhà bia Không Tӱ, Ĉҥi Bái ÿѭӡng.

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

- Ӣ giai ÿoҥn II, bao gӗm mӝt sӕ hҥng mөc cӫa giai ÿoҥn I chuyӇn sang và các hҥng mөc chính: Khu sѫn thӫy, Khu vѭӡn

cây ăn trái, Giàn hoa, Khu câu cá giҧi trí, BӃn thuyӅn, Nhà vӋ sinh, Nhà truyӅn thӕng, Hӝi trѭӡng, ÿѭӡng nӕi Khu du lӏch Bӱu

Long

2. 48È 75ÎNH 3+ӨC DӴNG

2.1. Xác ÿӏnh vӏ trí

Sau khi ÿѭӧc TӍnh ӫy, UBND tӍnh Ĉӗng Nai chҩp nhұn chӫ trѭѫng, cho phép UBND thành phӕ Biên Hòa làm chӫ công

trình, chính quyӅn thành phӕ ÿã tiӃn hành công tác khҧo sát, thiӃt kӃ, xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên tӯ năm 1997.

Căn cӭ vào thѭ tӏch và tѭ liӋu cӫa ÿӏa phѭѫng, UBND thành phӕ Biên Hòa ÿã thành lұp ÿoàn khҧo sát, có các ngành chӭc

năng cӫa tӍnh và nhiӅu nhà khoa hӑc tham gia. Thành phӕ ÿã tә chӭc 4 ÿӧt khҧo sát nhҵm ÿӏnh vӏ Văn miӃu Trҩn Biên xѭa, chӑn

nѫi xây dӵng lҥi. Qua nghiên cӭu, ÿoàn khҧo sát ÿã chӑn ÿӏa ÿiӇm ÿӗi ÿá gҫn hӗ Long Vân là nѫi phù hӧp nhҩt ÿӇ xây dӵng lҥi

Văn miӃu Trҩn Biên. ĈӅ cѭѫng Văn miӃu Trҩn Biên cǊng ÿѭӧc soҥn thҧo mӝt cách thұn trӑng trên cѫ sӣ nghiên cӭu Văn miӃu

Quӕc Tӱ Giám Hà Nӝi và các mô hình Văn miӃu ӣ Vƭnh Long, Châu Ĉӕc. ĈӅ cѭѫng ÿã ÿѭӧc các nhà nghiên cӭu khoa hӑc trong

và ngoài tӍnh tham gia góp ý bә sung hoàn chӍnh và mӡi các công ty tѭ vҩn thiӃt kӃ vӟi 7 phѭѫng án ÿѭӧc trình bày tҥi hӝi thҧo.

Trong suӕt quá trình xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên, tӍnh và thành phӕ Biên Hòa còn tә chӭc nhiӅu chuyӃn nghiên cӭu, khҧo sát

Văn miӃu ӣ các tӍnh, kӇ cҧ nѭӟc ngoài (Trung Quӕc). Các ÿӧt tìm hiӇu, nghiên cӭu này góp phҫn làm sáng tӓ diӋn mҥo Văn miӃu

Trҩn Biên, nhѭng các hҥng mөc bên trong.

2.2. LӉ khӣi công

Ĉӝng thә khӣi công xây dӵng công trình (ngày 9.12.1998)

Sau mӝt thӡi gian chuҭn bӏ tích cӵc, sáng ngày 19.12.1998, UBND thành phӕ Biên Hòa ÿã - tә chӭc lӉ khӣi công xây dӵng

công trình phөc chӃ Văn miӃu Trҩn Biên tҥi phѭӡng Bӱu Long. ĈӃn dӵ buәi lӉ long trӑng này, có các ÿӗng chí: Trҫn Thӏ Minh

Hoàng, ӫy viên BCHTW Ĉҧng, Bí thѭ TӍnh ӫy; Trҫn Bӱu HiӅn, Phó bí thѭ thѭӡng trӵc TӍnh ӫy; NguyӉn Trùng Phѭѫng, UV Ban

thѭӡng vө TӍnh ӫy, Phó chӫ tӏch UBND tӍnh; các ÿӗng chí trong Ban chӍ ÿҥo LӉ kӹ niӋm 300 năm hình thành và phát triӇn vùng

ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai; cùng nhiӅu cán bӝ lãnh ÿҥo TӍnh ӫy, UBND tӍnh qua các thӡi kǤ, ÿҥi diӋn các văn sӣ, ban, ngành, ÿoàn

thӇ cӫa tӍnh và thành phӕ Biên Hòa.

Tҥi buәi lӉ, ÿӗng chí Lâm HiӃu Trung, Phó ban chӍ ÿҥo LӉ kӹ niӋm 300 năm hình thành và phát triӇn vùng ÿҩt biên Hòa -

Ĉӗng Nai, Chӫ tӏch Liên hiӋp các hӝi khoa hӑc - kӻ thuұt tӍnh, ÿã ÿӑc bài diӉn văn nêu bұt ý nghƭa cӫa viӋc xây dӵng công trình

Văn miӃu Trҩn Biên trong thӡi kǤ ÿәi mӟi ÿҩt nѭӟc, xây dӵng quê hѭѫng Ĉӗng Nai giàu ÿҽp, xӭng ÿáng vӟi truyӅn thӕng lӏch sӱ

- văn hóa cӫa cha ông .Dѭӟi ÿây là bài diӉn văn cӫa ÿӗng chí Lâm HiӃu Trung.

3.2 Page 22

▲back to top

DIӈN VĂN 7ҤI Lӈ KHӢI CÔNG XÂY DӴNG

VĂN MIӂU TRҨN BIÊN

(DiӉn văn cӫa ông Lâm HiӃu Trung, Phó ban chӍ ÿҥo LӉ Biên Hòa - Ĉӗng Nai 300 năm hình thành và phát triӇn, tҥi lӉ khӣi công

xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên )

Kính thѭa ÿӗng chí Trҫn Thӏ Minh Hoàng, UVBCHTW Ĉҧng, Bí thѭ TӍnh ӫy.

Kính thѭa các ÿӗng chí cán bӝ lãnh ÿҥo cӫa tӍnh và thành phӕ Biên Hòa.

Thѭa các ÿӗng chí và ÿӗng bào.

Kӹ niӋm 300 năm hình thành và phát triӇn vùng ÿҩt Trҩn Biên - Biên Hòa, mà Ĉӗng Nai ngày nay là mӝt phҫn cӫa vùng

ÿҩt lӏch sӱ ÿó.

Ba trăm năm ҩy, vùng ÿҩt này trҧi qua biӃt bao thăng trҫm, ÿau thѭѫng, mҩt mát nhѭng vѭӧt lên tҩt cҧ là tә tiên, cha ông

chúng ta ÿã ÿә mӗ hôi, xѭѫng máu ÿӇ ÿӏnh vӏ cѭѫng thә, mӣ mang vùng ÿҩt trù phú này nay là Ĉӗng Nai nҵm trong lòng Tә

quӕc ViӋt Nam.

Văn hóa là cái tӗn tҥi, khi nhӳng cái khác ÿã mҩt ÿi. Văn miӃu Trҩn Biên (VMTB) là mӝt biӇu tѭӧng ÿҫu tiên thӡi khai phá

cӫa Nam bӝ, ÿã bӏ tàn phá khi thӵc dân Pháp xâm chiӃn Biên Hòa vào cuӕi thӃ kӹ 19. Nhѭng Văn miӃu vӟi biӇu tѭӧng tinh thҫn

vүn tӗn tҥi vӟi thӡi gian, vӟi con ngѭӡi có ý thӭc tìm vӅ cӝi nguӗn mà nhѭ Nghӏ quyӃt Hӝi nghӏ BCH TW lҫn thӭ 5 khóa VIII ÿã

khҷng ÿӏnh.

Văn miӃu trѭӟc hӃt là biӇu tѭӧng văn hóa, nhҵm ÿӇ tôn vinh các giá trӏ văn hóa - giáo dөc theo quan ÿiӇm cӫa nhà nѭӟc

phong kiӃn, nhѭng Văn miӃu cǊng là biӇu tѭӧng cӫa nhân dân theo quan niӋm cә xѭa thӡ Văn Xѭѫng ÿӃ quân - mӝt vì sao coi

sóc văn chѭѫng cӫa hҥ giӟi (nhѭ ÿӅn Ngӑc Sѫn cҥnh hӗ Hoàn KiӃm ӣ Hà Nӝi chҷng hҥn). VӅ sau, Văn miӃu thӡ Ĉӭc Khәng Tӱ

cùng các hӑc trò cӫa ông. Có nѫi thӡ cҧ Khәng Tӱ và Văn Xѭѫng ÿӃ quân. Theo thѭ tӏch cә, Văn miӃu có sӟm nhҩt có lӁ là Văn

miӃu Thăng Long ÿѭӧc Lý Thánh Tông xây dӵng năm 1070 và ÿӃn 1076 ÿһt Quӕc Tӱ Giám ÿӇ dҥy con em các quan lҥi và sau

này là cҧ nhӳng ngѭӡi hiӃu hӑc, có tài trong nhân dân.

ĈӃn thӡi các chúa NguyӉn rҩt chú trӑng viӋc hӑc, nên xây dӵng Văn miӃu là mӝt cách ÿӇ tôn vinh sӵ hiӃu hӑc. Theo Ĉҥi

Nam nhҩt thӕng chí. Văn miӃu ÿѭӧc xây dӵng ӣ Thăng Long (Hà Nӝi), kinh thành HuӃ, NghӋ An, Thanh Hóa, Quҧng Nam,

Quҧng Bình, Hà Tính, Quҧng Và. Ngài, Quҧng Trӏ, Hѭng Hóa, Lҥng Sѫn, Cao bҵng, Tuyên Quang, Quҧng Yên, Bҳc Ninh, Thái

Nguyên, Sѫn Tây, Gia Ĉӏnh.

CǊng theo Gia Ĉӏnh Thành thông FKt Fӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc, Văn miӃu Trҩn Biên ӣ ÿӏa phұn thôn Bình Thành và thôn Tân

Lҥi huyӋn Phѭӟc Chánh (nay là phѭӡng Bӱu Long, TP. Biên Hòa) cách Tây trҩn hai dһm rѭӥi ÿѭӧc xây dӵng năm Ҩt Vӏ thӡi

HiӇn Tông thӭ 25 (tӭc năm 1715). Văn miӃu ÿѭӧc trùng tu nhiӅu lҫn.

ĈӃn năm Tӵ Ĉӭc thӭ 5 (l852), Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc tu bә chính ÿѭӡng và tiӅn ÿѭӡng ÿӅu 5 gian, trong ÿó có tòa

Khuê Văn các 2 tҫng và Văn miӃu ÿiӋn, Khai Thánh tӯ.

Văn miӃu này bӏ bӑn xâm lѭӧc Pháp ÿӕt phá mà nay chӍ còn lҥi vùng ÿҩt nhѭ Trӏnh Hoài Ĉӭc mô tҧ. Nhѭng ÿây là Văn

miӃu ÿѭӧc xây dӵng sӟm nhҩt ӣ Nam bӝ (nói thêm vì thӵc dân Pháp rҩt sӧ tҫng lӟp trí thӭc yêu nѭӟc, do ÿó xóa cӝi nguӗn ÿӇ

mҩt gӕc, biӃn dân ta thành nô lӋ). Văn Thánh miӃu Vƭnh Long ÿѭӧc xây 1 dӵng tháng 10 âm lӏch năm Giáp Tý (l864) ÿӡi Tӵ Ĉӭc

thӭ 17, hoàn thành vào cuӕi năm Bính Dҫn (l866), nay thuӝc khóm 3, phѭӡng 4 thӏ xã Vƭnh Long.

Văn miӃu này có quan hӋ vӟi Văn miӃu Trҩn Biên là do: Khi 3 tӍnh miӅn Ĉông (Biên Hòa, Gia Ĉӏnh, Ĉӏnh Tѭӡng) rѫi vào

tay thӵc dân Pháp (l862), các sƭ phu yêu nѭӟc không khuҩt phөc, lui vӅ Ty Xѭѫng ӣ làng Long Hӗ, tӍnh Vƭnh Long. ĈӇ nhân

dân có ÿѭӧc mӝt nѫi sinh hoҥt văn hóa, nuôi dѭӥng tinh thҫn yêu nѭӟc chӕng giһc ngoҥi xâm, năm 1862 quan lãnh ÿӅ hӑc

NguyӉn Thông cùng các sƭ phu yêu nѭӟc tìm chӑn ÿҩt ÿӇ xây dӵng Văn miӃu. Trҧi qua bao mùa mѭa nҳng. Văn Thánh miӃu

Vƭnh Long ÿѭӧc nhiӅu lҫn trùng tu tôn tҥo cho ÿӃn nay, vӟi vҿ ÿҽp tôn nghiêm cә kính và Văn Thánh miӃu ÿѭӧc Bӝ VH-TT công

nhұn là di tích lӏch sӱ, văn hóa quӕc gia.

Văn miӃu Vƭnh Long cùng nhiӅu Văn miӃu khác là nѫi thӡ Ĉӭc Khәng Tӱ (nhà khai sáng Nho giáo và Nho hӑc), vӟi các hӑ

trò nhѭ Tăng Tӱ, Mҥnh Tӱ, Nhan Tӱ v.v...Còn Tung Văn lâu hay còn gӑi là thѫ lҫu thӡ Văn Xѭѫng ÿӃ quân (vӏ thҫn văn hӑc).

Ĉây cǊng là nѫi tө hӑp cӫa thi nhân, mһc khách ÿӇ bình luұn, sáng tác thѫ văn và thӡ các cө Võ Trѭӡng 7Rҧn, NguyӉn Thông v.v...

sau này.

3.3 Page 23

▲back to top

Mӛi năm diӉn ra hai lҫn lӉ hӝi: Xuân ÿinh (tháng 8 âm lӏch). Ĉһc biӋt nѫi ÿây còn giӳ ÿѭӧc hai hàng cây sao thҷng hàng

chөc mét ÿѭӧc lҩy tӯ rӯng Ĉӗng Nai vӅ trӗng, là mӝt công trình văn hóa ÿҽp và hoành tráng

Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc khôi phөc lҥi ÿӇ phөng thӡ các bұc vƭ nhân, danh nhân tiêu biӇu vӅ văn hóa giáo dөc dѭӟi hình

thӭc tín ngѭӥng dân gian truyӅn thӕng. Trong ÿó có Ĉӭc Khәng Tӱ và hӑc trò cӫa ông nhѭ thánh sѭ cӫa sӵ hӑc theo quan niӋm

và tұp quán cә truyӅn. Nhѭ Bác Hӗ ÿã nói trong mӝt tác phҭm, ÿó là bұc “Thiên sӭ” cӫa văn hóa khoan dung ViӋt Nam: “Hӑc

thuyӃt Khәng Tӱ có cái hay là ÿӅ cao ÿҥo ÿӭc cӫa con ngѭӡi”. Văn miӃu còn là nѫi thӡ các danh sƭ ÿҥo cao, ÿӭc trӑng nәi danh

vӟi hào khí Ĉӗng Nai nhѭ Võ Trѭӡng 7Rҧn, Gia Ĉӏnh tam gia (Trӏnh Hoài Ĉӭc, Ngô Nhѫn Tӏnh, Lê Quang Ĉӏnh), thӡ các nhà

giáo, cách mҥng ӣ ÿӏa phѭѫng: thӡ các bұc tiӅn hiӅn, hұu hiӅn, tiӅn sѭ, là cách biӇu lӝ ân tình thӫy chung vӟi các bұc tiӅn nhân

hӳu vӏ hoһc vô danh nhѭ phong tөc tӕt ÿҽp ӣ các ÿình làng.

Văn miӃu là nѫi tôn vinh các giá trӏ văn hóa - giáo dөc cӫa quê hѭѫng, ÿӅ cao cá nhân, ÿѫn vӏ ӣ ÿӏa phѭѫng ÿã ÿҥt các

huân chѭѫng, danh hiӋu Nhà nѭӟc, hӑc hàm, hӑc vӏ cҩp cao; giҧi thѭӣng quӕc gia, quӕc tӃ vӟi thành tích ÿһt biӋt xuҩt sҳc...

Ĉӗng thӡi ÿây là mӝt trung tâm văn hóa - giáo dөc truyӅn thӕng cӫa Ĉӗng Nai vào nhӳng ngày lӉ trӑng. Nhӳng ngày

thѭӡng là nѫi tә chӭc các sinh hoҥt bình văn thѫ, nhҥc hӑa; giӟi thiӋu tác phҭm mӟi; giáo dөc truyӅn thӕng cho hӑc sinh, tuәi trҿ,

hӝi thҧo khoa hӑc; sinh hoҥt dã ngoҥi...

Khu Văn miӃu có kiӃn trúc dân tӝc, cә kính, cҧnh quan ÿҽp ÿӁ sӁ là ÿiӇm du lӏch gҳn vӟi danh thҳng Bӱu Long và vӟi

hѭѫng vӏ ngӑt ngào cӫa quê bѭӣi Tân TriӅu bên bӡ sông Ĉӗng Nai lӗng lӝng Eyng ngѭӡi xѭa...

Dӵ kiӃn sӁ dành mӝt nѫi trang trӑng nhҩt cӫa khu Văn miӃu Trҩn Biên ÿӇ tѭӣng niӋm Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh, danh nhân

văn hóa, anh hùng giҧi phóng dân tӝc kiӋt xuҩt cӫa ViӋt Nam và UNESCO ÿã tôn vinh.

ĈӇ viӋc phөc chӃ Văn miӃu Trҩn Biên hoàn chӍnh, xin ÿӗng bào, ÿӗng chí và các bұc thӭc giҧ vui lòng cho ý kiӃn chӍ giáo,

giúp chúng tôi tiӃp tөc hoàn thiӋn thêm, ÿӇ trên mҧnh ÿҩt có bӅ dày truyӅn thӕng văn hóa cách mҥng này hình thành mӝt công

trình văn hӓa cә kính, xӭng ÿáng vӟi các bұc tiӅn nhân ÿӇ thӃ hӋ con cháu chúng ta tri ân và tôn vinh nhӳng ngѭӡi ÿi trѭӟc. Có

nhѭ vұy, mӟi góp phҫn giúp các thӃ hӋ trҿ không quên cӝi nguӗn, không ÿánh mҩt mình trong cѫ chӃ thӏ trѭӡng, thӵc hiӋn trӑn

vҽn mөc tiêu xây dӵng tӍnh nhà giàu mҥnh, góp 1 phҫn xây dӵng ÿҩt nѭӟc theo mөc tiêu "dân giàu, nѭӟc mҥnh, xã hӝi công

bҵng, văn minh".

Ban FKӍ ÿҥo kiӇm tra tiӃn ÿӝ xây dӵng công WUunh VMTB

2.3. Quá trình xây dӵng

UBND tӍnh ÿã chӑn phѭѫng án 3 cӫa Công ty tѭ vҩn thiӃt kӃ xây dӵng Ĉӗng Nai là phѭѫng án khҧ thi ÿӇ triӇn khai xây

dӵng. Ngày 9.12.1998, thành phӕ Biên Hòa và tӍnh ÿã long trӑng tә chӭc lӉ ÿӝng thә công trình phӓng dӵng Văn miӃu Trҩn

Biên. Sau khi chӍnh sӱa thiӃt kӃ, ngày 19.7.2000, Công ty xây dӵng và sҧn xuҩt vұt liӋu xây dӵng thành phӕ Biên Hòa (ÿѫn vӏ

trúng thҫu) ÿã chính thӭc khӣi công xây dӵng giai ÿoҥn I vӟi các hҥng mөc công trình trên tәng thӇ công trình có diӋn tích 2 ha:

Văn miӃu môn, Nhà Bia, Khuê Văn các, Thiên Quang tӍnh, Ĉҥi Thành môn, Nhà bia Khәng Tӱ, Bái ÿѭӡng. ĈӃn ngày 14.2.2002,

sau thӡi gian khҭn trѭѫng xây dӵng, công trình Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc khánh thành vӟi các hҥng mөc quan trӑng nhҩt.

Sau lӉ khánh thành, mӝt sӕ hҥng mөc khác ÿѭӧc tiӃp tөc thӵc hiӋn.

3.4 Page 24

▲back to top

3.5 Page 25

▲back to top

3.6 Page 26

▲back to top

3.7 Page 27

▲back to top

3.8 Page 28

▲back to top

3.9 Page 29

▲back to top

Văn nghӋ FKjo mӯng QJjy hӝi NKinh WKjnh VMTB

7Kӫ tѭӟng Phan Văn .Kҧi dâng hѭѫng Ejn thӡ %ic Hӗ

3.10 Page 30

▲back to top

6ing ngày 14.2.2002, ÿúng vào ngày lӉ “mùng ba tӃt thҫy” (mùng ba tӃt Nhâm Ngӑ) theo truyӅn thӕng tôn sѭ trӑng ÿҥo

cӫa dân tӝc ViӋt Nam, TӍnh ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQVN tӍnh Ĉӗng Nai ÿã long trӑng tә chӭc lӉ khánh thành Văn miӃu

Trҩn Biên.

VӅ dӵ buәi lӉ quan trӑng này cӫa tӍnh Ĉӗng Nai có các ÿӗng chí: Phan Văn .Kҧi, ӫy viên Bӝ chính trӏ, Thӫ tѭӟng Chính

phӫ; Trѭѫng Vƭnh Trӑng, Bí thѭ Trung ѭѫng Ĉҧng; NguyӉn Thӏ Hoài Thu, UVBCHTW Ĉҧng, ӫy viên Ban thѭӡng vө Quӕc hӝi;

Phan Trung Kiên, UVBCHTW Ĉҧng, Tѭ lӋnh Quân khu VII; Võ Hӗng Quang, Thӭ trѭӣng Bӝ VHTT; Ĉҥi tѭӟng Mai Chí Thӑ,

nguyên ӫy viên Bӝ chính trӏ, nguyên Bӝ trѭӣng Bӝ Nӝi vө; Thѭӧng tѭӟng Bùi ThiӋn Ngӝ, nguyên ӫy viên Bӝ chính trӏ, nguyên

Bӝ trѭӣng Bӝ Nӝi vө cùng nhiӅu ÿҥi biӇu lãnh ÿҥo cӫa các cѫ quan trung ѭѫng.

VӅ phía ÿӏa phѭѫng, có các ÿӗng chí: Lê Hoàng Quân, UVBCHTW Ĉҧng, Bí thѭ TӍnh ӫy; Trҫn Ĉình Thành Phó bí thѭ

thѭӡng trӵc TӍnh ӫy Chӫ tӏch HĈND tӍnh, Võ Văn Mӝt, Phó bí thѭ TӍnh ӫy, Chӫ tӏch UBND tӍnh; Phҥm Văn Hy, nguyên

UVBCHT Ĉҧng, nguyên Bí thѭ TӍnh ӫy Ĉӗng Nai, Bà Ria - VǊng Tàu; Phan Văn Trang, nguyên Bí thѭ TӍnh ӫy khóa V; HuǤnh

Văn Bình, nguyên Phó bí thѭ TӍnh ӫy, nguyên Chӫ tӏch UBND tӍnh, Chӫ tӏch Hӝi KhuyӃn hӑc tӍnh; Lâm HiӃu Trung, nguyên

UVBTV TӍnh ӫy, Chӫ tӏch Liên hiӋp các hӝi KHKT tӍnh; các ÿӗng chí trong BCH Ĉҧng bӝ tӍnh; lãnh ÿҥo các sӣ ban, ngành,

ÿoàn thӇ cӫa tӍnh, các huyӋn và thành phӕ Biên Hòa; các ÿӗng chí cán bӝ lão thành, các ÿӗng chí nguyên là UVBCH Ĉҧng bӝ

tӍnh các khóa; các Bà mҽ ViӋt Nam anh hùng, các anh hùng lӵc lѭӧng vǊ trang, anh hùng lao ÿӝng; các nhà giáo, thҫy thuӕc,

nghӋ sƭ ѭu tú; các thҥc sƭ, tiӃn sƭ; ÿiӇn hình dҥy tӕt hӑc giӓi và hѫn 2000 sinh viên, hӑc sinh, ÿӗng bào các giӟi, các dân tӝc cӫa

tӍnh.

NhiӅu ÿoàn ÿҥi biӇu cӫa các tӍnh: Bình Dѭѫng, .Bình Phѭӟc, Tây Ninh, Bà Ria - VǊng Tàu Bình Thuұn và Tӯ. Hӗ Chí

Minh cǊng ÿã vӅ tham dӵ buәi lӉ khánh thành Văn miӃu Trҩn Biên.

Sau lӡi khai mҥc cӫa ÿӗng chí Lê Văn Quang, Phó bí thѭ Thành ӫy, Chӫ tӏch UBND thành phӕ Biên Hòa, ÿӗng chí Võ

Văn Mӝt, Phó bí thѭ TӍnh ӫy, Chӫ tӏch U.BND tӍnh ÿã ÿӑc diӉn văn khánh thành Văn miӃu Trҩn Biên. TiӃp ÿӃn, Thӫ tѭӟng Phan

Văn .Kҧi cùng các ÿӗng chí lãnh ÿҥo trung ѭѫng và tӍnh ÿã thӵc hiӋn các nghi thӭc cҳt băng khánh thành, làm lӉ dâng hѭѫng ӣ

chính ÿiӋn. Sau ÿó, Thӫ tѭӟng Phan Văn .Kҧi cùng mӝt sӕ ÿӗng chí cán bӝ lãnh ÿҥo trung ѭѫng và tӍnh ÿã trӗng cây lѭu niӋm tҥi

Văn miӃu. Thӫ tѭӟng ÿã trӗng cây ÿa búp ÿӓ tҥi khu vӵc bên phҧi Chính ÿiӋn, mӣ ÿҫu cho nghi thӭc trӗng cây lѭu niӋm tҥi công

trình văn hóa vӯa mang ÿұm truyӅn thӕng lӏch sӱ, vӯa thӇ hiӋn khát vӑng phát triӇn cӫa vùng ÿҩt Biên Hòa Ĉӗng Nai.

Trѭӟc khi kӃt thúc buәi lӉ khánh thành, thӯa ӫy nhiӋm cӫa Chӫ tӏch UBND tӍnh, ÿӗng chí HuǤnh Văn Tӟi, Phó chӫ tӏch

UBND tӍnh ÿã trao khánh vàng cho các nhà giáo, thҫy thuӕc, nghӋ sƭ ѭu tú và các em hӑc sinh giӓi cҩp quӕc gia.

&ic ÿҥi biӇu TW Yj ÿӏa phѭѫng dâng hѭѫng ӣ %ii Ĉѭӡng

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

&ic ÿҥi biӇu trӗng cây lѭu niӋm trong QJjy lӉ NKinh WKjnh VMTB

4.2 Page 32

▲back to top

4.3 Page 33

▲back to top

4.4 Page 34

▲back to top

7Kͯ t˱ͣng Phan Văn .K̫i xem Fic bia ÿi ͧ Văn mi͇u

4.5 Page 35

▲back to top

4.6 Page 36

▲back to top

LӠi KHAI 0ҤC Lӈ .+ÈNH 7+¬NH VĂN MIӂU TRҨN BIÊN

(Do ÿ͛ng chí Lê Văn Quang, Phó bí th˱ Thành ͯy, Chͯ t͓ch UBND thành ph͙ Biên Hòa trình bày)

.tnh th˱a,

- Ĉӗng chí Phan Văn .Kҧi, Ӫy viên Bӝ

Chính trӏ Trung ѭѫng Ĉҧng, Thӫ tѭӟng Chính

phӫ,

- &ic ÿӗng FKt lãnh ÿҥo Trung ѭѫng Ĉҧng, Nhà nѭӟc; &ic ÿӗng FKt Fich mҥng

lão thành, lãnh ÿҥo tӍnh ӫy, HĈND, UBND, Ӫy ban Mһt trұn Tә quӕc ViӋt Nam tӍnh Ĉӗng Nai và thành phӕ Biên Hòa,

- Ĉҥi biӇu các Bà mҽ ViӋt Nam Anh hùng, Anh hùng Lӵc lѭӧng vǊ trang, Anh hùng Lao ÿӝng,

- Các ÿӗng chí lãnh ÿҥo các sӣ, ban, ngành tӍnh Ĉӗng Nai và thành phӕ Biên Hòa,

- Quý vӏ ÿҥi biӇu các tҫng lӟp nhân dân, tôn giáo, các nhà giáo ѭu tú,

nhà văn, nhà khoa hӑc và các em sinh viên hӑc sinh,

Văn miӃu Trҩn Biên là mӝt trong nhӳng Văn miӃu ÿѭӧc xây dӵng sӟm nhҩt ӣ Nam bӝ, vùng ÿҩt mӟi phѭѫng Nam cӫa Tә

quӕc ViӋt Nam vào năm Ҩt Mùi 1715. Văn miӃu Trҩn Biên là thӇ hiӋn sinh ÿӝng sӵ tiӃp nӕi truyӅn thӕng lӏch sӱ, văn hóa cӫa

dân tӝc ta, ÿһc biӋt là truyӅn thӕng “Trӑng hӑc” và truyӅn thӕng “Tôn sѭ trӑng ÿҥo”.Vӟi Văn miӃu Trҩn Biên, nhiӅu danh nhân

văn hóa, giáo dөc ӣ Nam bӝ ÿã có nhӳng cӕng hiӃn xuҩt sҳc cho sӵ nghiӋp phát triӇn nӅn quӕc hӑc ViӋt Nam. Tiêu biӇu nhѭ thҫy

giáo Võ Trѭӡng 7Rҧn, Ĉһng Ĉӭc Thuұt, Gia Ĉӏnh tam gia: Trӏnh Hoài Ĉӭc, Lê Quang Ĉӏnh, Ngô Nhân Tӏnh..., NguyӉn Ĉình

ChiӇu.

Nhân kӹ niӋm 300 năm hình thành và phát triӇn vùng ÿҩt lӏch sӱ biên Hòa - Ĉӗng Nai, TӍnh ӫy Ĉӗng Nai (khóa V ÿã

quyӃt ÿӏnh cho phӓng dӵng lҥi Văn miӃu Trҩn biên trên nӅn Văn miӃu cǊ ÿã bӏ phá hӫy trong chiӃn tranh. Ngày 9 tháng 12 năm

1998, TӍnh ӫy Ĉӗng Nai (khóa VI) ÿã làm lӉ ÿӝng thә xây dӵng lҥi Văn miӃu Trҩn Biên. Mөc ÿích cӫa Ĉҧng bӝ Ĉӗng Nai là

nhҵm khôi phөc lҥi Văn miӃu vӟi hình thӭc cә truyӅn, nhѭng nӝi dung hoҥt ÿӝng mang ý nghƭa thӡi ÿҥi ÿӇ hình thành mӝt trung

tâm sinh hoҥt văn hóa, khoa hӑc, giáo dөc cӫa tӍnh, thӇ hiӋn truyӅn thӕng “Uӕng nѭӟc nhӟ nguӗn”, giӳ gìn và phát huy nhӳng

giá trӏ văn hóa lӏch sӱ truyӅn thӕng cӫa dân tӝc, làm ÿӝng lӵc phát triӇn kinh tӃ xã hӝi cӫa tӍnh nhà. Chӫ trѭѫng này ÿã ÿѭӧc ӫng

hӝ và giúp ÿӥ nhiӋt tình cӫa các tҫng lӟp nhân dân trong tӍnh.

Hѫn 3 năm qua, vӟi nӛ lӵc cӫa nhiӅu ÿѫn vӏ thiӃt kê, xây dӵng ӣ ÿӏa phѭѫng, Trung ѭѫng, sӵ giúp ÿӥ cӫa nhiӅu cѫ quan và

các nhà nghiên cӭu lӏch sӱ, khoa hӑc, văn hóa trong và ngoài tӍnh, nhiӅu nghӋ nhân và sӵ ÿóng góp cӫa nhân dân, công trình

Văn miӃu Trҩn Biên ÿã hoàn thành cѫ bҧn.

Dân tӝc ta có truyӅn thӕng tӕt ÿҽp “mùng mӝt TӃt Cha, mùng hai TӃt Mҽ, mùng ba TӃt Thҫy”. Mùa xuân khӣi ÿҫu cho mӝt

năm, tuәi trҿ là mùa xuân cӫa ÿҩt nѭӟc, vӟi ý nghƭa ÿó, hôm nay ÿѭӧc sӵ ӫy nhiӋm cӫa TӍnh ӫy, UBND, ӫy ban Mһt trұn Tә

quӕc Ĉӗng Nai và thành phӕ Biên Hòa, tôi tuyên bӕ khai mҥc lӉ khánh thành Văn miӃu Trҩn Biên.

DIӈN VĂN .+ÈNH 7+¬NH CÔNG 75ÎNH 3+ӨC DӴNG VĂN MIӂU TRҨN BIÊN

(Do ÿ͛ng chí Võ Văn M͡t, Phó bí th˱ 7͑nh ͯy, Chͯ t͓ch UBND t͑nh Ĉ͛ng Nai trình bày, ngày

14/2/2002 nh̹m mùng 3 T͇t Nhâm Ng͕)

.tnh th˱a…

Hôm nay, ngày mùng Ba TӃt Nhâm Ngӑ, tӭc ngày 14 tháng 02 năm 2002, trong không khí mӯng sinh nhұt Ĉҧng, mӯng

Xuân mӟi phҩn khӣi trѭӟc nhӳng thành tӵu ÿã ÿҥt ÿѭӧc trên các mһt kinh tӃ - xã hӝi, giӳ gìn an ninh quӕc phòng cӫa năm qua,

4.7 Page 37

▲back to top

thӵc hiӋn tӕt Nghӏ quyӃt Ĉҥi hӝi Ĉҧng IX và Nghӏ quyӃt Ĉҥi hӝi Ĉҧng bӝ tӍnh Ĉӗng Nai lҫn thӭ VII ngay tӯ năm ÿҫu, TӍnh ӫy,

HĈND, UBMTTQVN tӍnh Ĉӗng Nai và Thành ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQ thành phӕ Biên Hòa long trӑng khánh thành giai

ÿoҥn I công trình phӓng chӃ Văn miӃu Trҩn Biên – BiӇu trѭng vӅ văn hóa giáo dөc cӫa ÿҩt Biên Hòa xѭa, cӫa tӍnh Ĉӗng Nai

ngày nay.

Kính th˱a các v͓ ÿ̩i bi͋u

Th˱a ÿ͛ng bào, ÿ͛ng chí.

Cách ÿây gҫn 300 năm, sau khi Chѭӣng cѫ NguyӉn Hӳu Cҧnh san ÿӏnh cѭѫng giӟi, lұp ra bӝ máy hành chính xӭ Ĉӗng Nai

và cҧ vùng ÿҩt Nam bӝ, ÿӇ khҷng ÿӏnh nhӳng giá trӏ văn hóa, chính trӏ ӣ vùng ÿҩt mӟi, chúa NguyӉn ÿã truyӅn lӋnh cho quan trҩn

thӫ Trҩn Biên lӵa ÿҩt xây cҩt Văn miӃu. Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc xây cҩt vào năm 1715 dѭӟi thӡi chúa NguyӉn Phúc Chu, tҥi

thôn Tân Lҥi, tәng Phѭӟc Vƭnh, huyӋn Phѭӟc Chánh (tӭc phѭӡng Bӱu Long thành phӕ Biên Hòa ngày nay). Văn miӃu Trҩn Biên

là Văn miӃu ÿѭӧc xây dӵng sӟm nhҩt ӣ Nam bӝ, trѭӟc các Văn miӃu Gia Ĉӏnh (l824), Văn miӃu Vƭnh Long (l864).

Ĉѭӧc lӵa chӑn xây dӵng ӣ nѫi sѫn thӫy hӳu tình phía Nam hѭӟng ÿӃn sông Phѭӟc (tӭc sông Ĉӗng Nai), phía Bҳc dӵa vào

núi rӯng, núi sông thanh tú, cӓ cây tѭѫi tӕt (Gia Ĉ͓nh thành thông chí- 7U͓nh Hoài Ĉͱc), qua nhiӅu lҫn trùng tu, mӣ rӝng, ÿӃn

thӡi Tӵ Ĉӭc, Văn miӃu Trҩn Biên ÿã ÿѭӧc xây dӵng hoàn chӍnh và to ÿҽp nhҩt. Văn miӃu thӡ Khәng Tӱ - vӏ khai sáng Nho giáo,

Nho hӑc, bên cҥnh Văn miӃu Trҩn Biên còn là nѫi dҥy hӑc trò (gӑi là TӍnh hӑc - trѭӡng TӍnh Biên Hòa). Văn miӃu Trҩn Biên ÿã

ÿóng vai trò là mӝt trung tâm văn hóa giáo dөc cӫa tӍnh Biên Hòa xѭa. Dѭӟi thӡi phong kiӃn, Biên Hòa là nѫi có sӵ nghiӋp giáo

dөc phát triӇn cӫa Nam bӝ. Trong 19 khoa thi tҥi trѭӡng Gia Ĉӏnh dѭӟi thӡi NguyӉn, tӍnh Biên Hòa ÿã có 22 sƭ tӱ ÿұu cӱ nhân,

trong ÿó có nhӳng ngѭӡi ÿӛ cao nhѭ: Thӫ khoa Phҥm Văn Trung, È khoa NguyӉn Duy Doãn, Võ Xuân. Có ngѭӡi tӯ nѫi khác vӅ

theo hӑc ӣ Biên Hòa ÿã thành tài nhѭ Giҧi nguyên Bùi Hӳu Nghƭa, mӝt vӏ quan thanh liêm cѭѫng trӵc, mӝt nhà thѫ nәi tiӃng ӣ

ÿҩt Nam bӝ xѭa.

Biên Hòa - Ĉӗng Nai cǊng là nѫi phát tích, hӝi tө nhӳng văn thҫn, nghƭa sƭ, nhӳng danh nhân văn hóa, nhӳng nhà sѭ phҥm

lӟn tiêu biӇu nhѭ: Thѭӧng thѭ bӝ Lҥi Trӏnh Hoài Ĉӭc, ông là nhà sӱ hӑc, ÿӏa lý, nhà thѫ, nhà văn hóa lӟn cӫa ÿҩt Nam bӝ và

thҫy Ĉӗ Hoành, ngѭӡi ÿã dҥy bùi Hӳu Nghƭa thành tài, là thân sinh bà Nguyên Thӏ Tӗn - liӋt nӳ cӫa ÿҩt Ĉӗng Nai.

Nhân dân Biên Hòa - Ĉӗng Nai có quyӅn tӵ hào vӅ vùng ÿҩt truyӅn thӕng hiӃu hӑc và nhӳng ngѭӡi con ѭu tú cӫa mình.

Giá trӏ biӇu trѭng vӅ văn hóa - giáo dөc cӫa Văn miӃu Trҩn biên không chӍ ÿѭӧc các tҫng lӟp quan lҥi và sƭ phu phong

kiӃn tôn vinh mà còn ÿѭӧc nhân dân ngѭӥng vӑng gӑi là "Văn Thánh".

Năm 1861 khi thӵc dân Pháp chiӃm ÿѭӧc Biên Hòa, viӋc ÿҫu tiên sau khi chiӃm ÿҩt là chúng tàn phá tiêu diӋt văn hóa.

Văn miӃu Trҩn Biên mӝt biӇu trѭng vӅ văn hóa xӭ Ĉӗng Nai - Nam bӝ bӏ chúng tàn phá trѭӟc tiên. Ĉây là tӝi ác cӫa thӵc dân ÿӃ

quӕc và là mӝt mҩt mát to lӟn cӫa nhân dân Biên Hòa - Ĉӗng Nai.

Kính th˱a các v͓ ÿ̩i bi͋u

Th˱a ÿ͛ng bào, ÿ͛ng chí.

Sau hàng trăm năm bӏ thӵc dân ÿӃ quӕc xâm lѭӧc, chúng thӵc hiӋn chính sách ngu dân ÿӇ dӉ bӅ cai trӏ, kìm hãm sӵ phát

triӇn văn hóa giáo dөc, trói buӝc nhân dân ta trong ngu dӕt, tӕi tăm; tӯ ngày miӅn Nam hoàn toàn giҧi phóng, dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo

chăm lo cӫa các cҩp ӫy Ĉҧng, sӵ nghiӋp giáo dөc - văn hóa cӫa cҧ nѭӟc nói chung và cӫa tӍnh Ĉӗng Nai nói riêng ÿҥt ÿѭӧc nhiӅu

thành tӵu quan trӑng, nâng cao dân trí, bӗi dѭӥng nhân lӵc, ÿào tҥo nhân tài.

VӅ sӵ nghiӋp giáo dөc cӫa tӍnh chӍ tính riêng thành tích ÿҥt ÿѭӧc trong 10 năm ÿәi mӟi vӯa qua (1990 - 2000) ÿã thҩy rҩt

tӵ hào, phҩn khӣi:

- Tӹ lӋ hӑc sinh khá giӓi hàng năm ÿӅu tăng tӯ 10- 15 %

- Hàng năm sӕ hӑc sinh lên lӟp ÿҥt 95% trӣ lên.

- Tӹ lӋ tӕt nghiӋp các cҩp ÿҥt 85-95% có trѭӡng tӕt nghiӋp 100% nhѭ: THCS NguyӉn %Ӎnh Khiêm (Biên Hòa), PTTH

Lѭѫng ThӃ Vinh.

- Sӕ hӑc sinh trúng tuyӇn vào các trѭӡng ÿҥi hӑc, cao ÿҷng, THCN cӫa tӍnh ÿҥt tӯ 3500 - 4000 em, trong ÿó có các em ÿӛ thӫ

khoa vào các trѭӡng ÿҥi hӑc.

- Trong l0 năm qua sӕ hӑc sinh giӓi quӕc gia ÿҥt trên 300 giҧi, có 01 em dӵ thi hӑc sinh giӓi quӕc tӃ. Hӑc sinh dӵ thi

Olympic khu vӵc, thi ÿҩu thӇ thao, thi các môn năng khiӃu trong và ngoài nѭӟc trong nhӳng năm gҫn ÿây ÿҥt nhiӅu giҧi cao.

Ngành giáo dөc Ĉӗng Nai luôn bám sát ÿѭӡng lӕi, quan ÿiӇm giáo dөc cӫa Ĉҧng, kiên trì thӵc hiӋn và nâng cao chҩt lѭӧng

theo mөc tiêu giáo dөc mà Nghӏ quyӃt cӫa Ĉҧng ÿӅ ra. Ngành có nhiӅu cán bӝ quҧn lý giӓi, nhiӅu tҩm gѭѫng thҫy cô giáo tұn tөy

vӟi nghӅ, hӃt lòng vì hӑc sinh thân yêu.

TӍnh Ĉӗng Nai ÿѭӧc Trung ѭѫng công nhұn ÿҥt chuҭn vӅ chӕng mù chӳ và phә cұp giáo dөc tiӇu hӑc sӟm hѫn kӃ hoҥch

02 năm. Thành phӕ Biên Hòa ÿѭӧc công nhұn ÿҥt chuҭn quӕc gia vӅ phә cұp giáo dөc trung hӑc cѫ sӣ. Các cҩp ӫy Ĉҧng, chính

quyӅn tӍnh Ĉӗng Nai luôn quan tâm toàn diӋn ÿӃn phát triӇn sӵ nghiӋp giáo dөc ÿào tҥo cӫa tӍnh. Hҫu hӃt các trѭӡng hӑc ÿã khá

әn ÿӏnh vӅ cѫ sӣ vұt chҩt; các ngành hӑc, cҩp hӑc ÿã có nhӳng trѭӡng ÿѭӧc xây dӵng kiên cӕ khang trang và trang thiӃt bӏ hiӋn

ÿҥi trong ÿó có mӝt sӕ trѭӡng ÿҥt tiêu chuҭn quӕc gia.

Sӵ nghiӋp văn hóa thông tin cǊng ÿѭӧc quan tâm và phát triӇn. Cѫ sӣ vұt chҩt cӫa ngành ÿѭӧc ÿҫu tѭ xây dӵng và trang bӏ

ÿáng kӇ, hoҥt ÿӝng thông tin tuyên truyӅn ÿѭӧc ÿәi mӟi nӝi dung và hình thӭc, kӏp thӡi cә ÿӝng tuyên truyӅn và kӹ niӋm các

ngày lӉ lӟn cӫa ÿҩt nѭӟc các sӵ kiӋn chính trӏ trӑng ÿҥi, giáo dөc truyӅn thӕng yêu nѭӟc và cách mҥng, bӗi dѭӥng tѭ tѭӣng, tình

cҧm cách mҥng: uӕng nѭӟc nhӟ nguӗn, yêu nѭӟc, yêu FKӫ nghƭa xã hӝi. NhiӅu công trình sѭu tҫm, khai thác bҧo vӋ các giá trӏ

truyӅn thӕng văn hóa dân tӝc ÿѭӧc thӵc hiӋn trong ÿó có mҧng văn hóa các dân tӝc thiӇu sӕ.

Ĉӡi sӕng văn hóa ӣ cѫ sӣ có nhiӅu chuyӇn biӃn tích cӵc. Phong trào quҫn chúng sáng tҥo bҧo tӗn văn hóa dân tӝc cә

truyӅn ÿѭӧc khѫi dұy và có nhiӅu thành tӵu. Phong trào toàn dân ÿoàn kӃt xây dӵng ÿӡi sӕng văn hóa ÿѭӧc chӍ ÿҥo chһt chӁ và

ÿѭӧc sӵ hѭӣng ӭng cӫa toàn dân, sӵ phӕi hӧp ÿӅu khҳp cӫa các ngành các cҩp ÿã và ÿang góp phҫn tҥo nên ÿӡi sӕng văn hóa tinh

thҫn lành mҥnh, bài trӯ các thӫ tөc mê tín dӏ ÿoan, xây dӵng lӕi sӕng, nӃp sӕng lành mҥnh, văn minh, giӳ gìn và phát huy bҧn sҳc

văn hóa dân tӝc. Công tác quҧn lý Nhà nѭӟc vӅ văn hóa ÿѭӧc tә chӭc chһt chӁ, huy ÿӝng ÿѭӧc sӭc mҥnh cӫa toàn xã hӝi, cѫ bҧn

4.8 Page 38

▲back to top

lұp lҥi trұt tӵ kӹ cѭѫng trên lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng văn hóa và dӏch vө văn hóa.

Các văn nghӋ sƭ cӫa tӍnh ÿã ÿӅ cao trách nhiӋm ngѭӡi nghӋ sƭ, chiӃn sƭ trên mһt trұn văn hóa, ÿi vào cuӝc sӕng có nhiӅu tìm

tòi sáng tҥo, xây dӵng ÿѭӧc nhiӅu tác phҭm tѭѫng ÿӕi có giá trӏ vӅ truyӅn thӕng yêu nѭӟc cách mҥng và bѭӟc ÿҫu sӵ nghiӋp công

nghiӋp hóa, hiӋn ÿҥi hóa trên ÿҩt Ĉӗng Nai.

TӍnh ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQVN tӍnh ÿã ÿánh giá cao nhӳng phҩn ÿҩu, nӛ lӵc cӫa các ngành giáo dөc, văn hóa tӍnh.

Nhӳng thành tӵu ÿҥt ÿѭӧc và sӵ chuyӇn biӃn, phát triӇn mҥnh mӁ sӵ nghiӋp văn hóa - giáo dөc cӫa tӍnh ÿã góp phҫn tҥo nên sӵ

phát triӇn mҥnh mӁ kinh tӃ - xã hӝi, tҥo nên ÿӝng lӵc phát triӇn cӫa toàn xã hӝi, ÿѭa tӍnh Ĉӗng Nai trӣ thành mӝt trong nhӳng ÿӏa

phѭѫng phát triӇn ÿӭng vào nhóm ÿҫu toàn quӕc.

.tnh th˱a các v͓ ÿ̩i bi͋u

Th˱a ÿ͛ng bào, ÿ͛ng chí.

Các cҩp ӫy Ĉҧng, chính quyӅn, toàn thӇ tӍnh quyӃt tâm tiӃp tөc ÿҭy mҥnh thӵc hiӋn Nghӏ quyӃt TW 5 (khóa VIII) "VӅ xây

dӵng và phát triӇn nӅn văn hóa ViӋt Nam tiên tiӃn ÿұm ÿà bҧn sҳc văn hóa dân tӝc, thӵc hiӋn NQ TW 02 (khóa VIII) “vӅ ÿӏnh

hѭӟng chiӃn lѭӧc phát triӇn giáo dөc - ÿào tҥo, khoa hӑc - công nghӋ trong thӡi kǤ công nghiӋp hóa, hiӋn ÿҥi hóa” coi giáo dөc

ÿào tҥo cùng vӟi khoa hӑc công nghӋ là quӕc sách hàng ÿҫu, là ÿӝng lӵc phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi, là ÿiӅu kiӋn cҫn thiӃt ÿӇ giӳ

vӳng ÿӝc lұp và xây dӵng thành công CNXH, dành ѭu tiên cao nhҩt cho phát triӇn khoa hӑc - công nghӋ, giáo dөc - ÿào tҥo.

Ĉӗng Nai nҵm trong vùng ÿӝng lӵc phát triӇn kinh tӃ cӫa cҧ nѭӟc, nѫi có khu công nghiӋp lӟn nhҩt quӕc gia, thu hút nhiӅu

vӕn ÿҫu tѭ nѭӟc ngoài, nѫi hӝi tө và cҫn nguӗn nhân lӵc có trình ÿӝ khoa hӑc kӻ thuұt, tay nghӅ cao.

ĈӅ cao và phát huy truyӅn thӕng tôn sѭ trӑng ÿҥo, truyӅn thӕng hiӃu hӑc cӫa cha ông, khҷng ÿӏnh quyӃt tâm tiӃn bѭӟc

mҥnh mӁ vào sӵ nghiӋp công nghiӋp hóa hiӋn ÿҥi hóa, ÿҫu tѭ ѭu tiên cho phát triӇn giáo dөc - ÿào tҥo, khoa hӑc - công nghӋ,

xây dӵng và phát triӇn nӅn văn hóa tiên tiӃn ÿұm ÿà bҧn sҳc dân tӝc, TӍnh ӫy, HĈND , UBND, UBMTTQ tӍnh Ĉӗng Nai quyӃt

ÿӏnh xây dӵng lҥi Văn miӃu Trҩn Biên - biӇu tѭӧng văn hóa - giáo dөc cӫa vùng ÿҩt, niӅm tӵ hào cӫa Biên Hòa - Ĉӗng Nai.

Xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên là ÿӇ ÿӅ cao, phát huy truyӅn thӕng hiӃu hӑc, khuyӃn khích các tài năng, tôn vinh các nhà

khoa hӑc, văn hóa, biӇu dѭѫng nhӳng tìm tòi, cӕng hiӃn lӟn vӅ văn hóa, khoa hӑc, kӻ thuұt, văn hӑc, biӇu dѭѫng nhӳng hӑc sinh,

sinh viên giӓi.

Công trình khҧo sát, thiӃt kӃ, xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc bҳt ÿҫu tiӃn hành tӯ năm 1997, UBND thành phӕ Biên

Hòa là chӫ công trình. Căn cӭ vào thѭ tӏch và tѭ liӋu cӫa ÿӏa phѭѫng, UBND thành phӕ Biên Hòa ÿã thành lұp ÿoàn khҧo sát (có

các ngành chӭc năng cӫa tӍnh tham gia) và tә chӭc 4 ÿӧt khҧo sát nhҵm ÿӏnh vӏ Văn miӃu Trҩn Biên xѭa, chӑn nѫi xây dӵng lҥi.

Ĉoàn NKҧo sát ÿã chӑn ÿӏa ÿiӇm ÿӗi ÿá gҫn hӗ Long Vân là nѫi phù hӧp nhҩt ÿӇ xây dӵng lҥi Văn miӃu Trҩn Biên. ĈӅ cѭѫng Văn

miӃu Trҩn Biên cǊng ÿѭӧc soҥn thҧo mӝt cách thұn trӑng trên cѫ sӣ nghiên cӭu Văn miӃu Quӕc Tӱ Giám Hà Nӝi và các mô hình

Văn miӃuӣ Vƭnh Long, Châu Ĉӕc ĈӅ cѭѫng ÿã ÿѭӧc các nhà nghiên cӭu khoa hӑc trong và ngoài tӍnh tham gia góp ý bә sung

hoàn chӍnh và mӡi các công ty tѭ vҩn thiӃt kӃ vӟi 7 phѭѫng án ÿѭӧc trình bày tҥi hӝi thҧo. UBND tӍnh ÿã chӑn phѭѫng án 3 cӫa

Công ty tѭ vҩn thiӃt kӃ xây dӵng Ĉӗng Nai là phѭѫng án khҧ thi ÿӇ triӇn khai xây dӵng. Ngày 9/12/1998, thành phӕ Biên Hòa và

tӍnh ÿã long trӑng tә chӭc lӉ ÿӝng thә công trình phӓng dӵng Văn miӃu Trҩn Biên. Sau khi chӍnh sӱa, thiӃt kӃ, ngày 19/7/2000

Công ty xây dӵng và sҧn xuҩt vұt liӋu xây dӵng Thành phӕ Biên Hòa (ÿѫn vӏ trúng thҫu) ÿã chính thӭc khӣi công xây dӵng giai

ÿoҥn I vӟi các hҥng mөc công trình sau: Toàn bӝ tәng thӇ công trình có diӋn tích 2 ha, bӕ trí trên mӝt trөc chính ÿăng ÿӕi gӗm

các hҥng mөc chính: Văn miӃu môn, Nhà bia truyӅn thӕng, Khuê Văn các, Hӗ Thiên Tƭnh quan, Cәng Tam quan, Nhà bia Khәng

Tӱ, Nhà thӡ chính và ÿѭӧc chia thành 4 khu: Khu thӡ phөng tӃ lӉ, khu sinh hoҥt truyӅn thӕng, khu hoҥt ÿӝng lӉ hӝi và khu bên

ngoài Văn miӃu. Trong ÿó có khu thӡ phөng tӃ lӉ Oj nѫi quan trӑng nhҩt cӫa Văn miӃu bҳt ÿҫu tӯ cәng Tam TӍ quan ÿӃn Nhà thӡ

chính.

Dӵ kiӃn giai ÿoҥn II gӗm các hҥng mөc sau: Nhà truyӅn thӕng, Hӝi trѭӡng 200 chӛ ngӗi, Nhà quҧn lý, Nhà Văn Vұt khӕ,

Nhà Thѭ khӕ và trӗng cây xanh cùng các công trình, ÿiӋn, nѭӟc, sân ÿѭӡng nӝi bӝ.

Vүn giӳ mӝt khoҧng cách trân trӑng vӟi Khәng Tӱ - biӇu tѭӧng cӫa nӅn giáo dөc, văn hóa phѭѫng Ĉông nhѭng sӵ thӡ

phөng bày trí trong Văn miӃu Trҩn Biên ÿã ÿѭӧc mang nӝi dung mӟi. Ĉây cǊng là công trình nghiên cӭu công phu, tұp trung trí

tuӋ cӫa nhiӅu nhà nghiên cӭu khoa hӑc xã hӝi, nghiên cӭu văn hóa có tên tuәi cӫa quӕc gia, sӵ chӍ ÿҥo hѭӟng dүn chһt chӁ cӫa

các cѫ quan tѭ tѭӣng văn hóa TW .

Văn miӃu Trҩn Biên trѭӟc hӃt thӡ Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh vƭ ÿҥi - Anh hùng giҧi phóng dân tӝc, Nhà văn hóa lӟn cӫa thӃ

giӟi. Bác Hӗ là tinh hoa văn hóa ViӋt Nam, Bác cǊng là ngѭӡi khai sáng ra nӅn giáo dөc cách mҥng ViӋt Nam. Vӏ trí quan trӑng

nhҩt trong Văn miӃu Trҩn biên ÿѭӧc dành thӡ Bác Hӗ kính yêu. Gian giӳa chính ÿiӋn có biӇu tѭӧng trӕng ÿӗng, thӡ ÿҩt, nѭӟc tӯ

ÿӅn Hùng - biӇu tѭӧng cӫa ngӑn nguӗn dân tӝc, ngӑn nguӗn văn hóa. Văn miӃu Trҩn Biên còn thӡ các văn thҫn, các danh nho,

các nhà văn hóa, khoa hӑc, giáo dөc lӟn cӫa dân tӝc nhѭ: NguyӉn 7Umi - Anh hùng dân tӝc, nhà văn hóa lӟn cӫa thӃ giӟi, Chu

Văn An - nhà giáo dөc lӟn, Lê Quí Ĉôn nhà bác hӑc lӟn cӫa dân tӝc, NguyӉn Du - ÿҥi thi hào dân tӝc. Thӡ các danh nhân văn

hóa cӫa Ĉӗng Nai, Nam bӝ nhѭ: Nhà giáo dөc lӟn Võ Trѭӣng 7Rҧn, Ĉһng Ĉӭc Thuұt, nhóm Gia Ĉӏnh tam gia gӗm: Trӏnh Hoài

Ĉӭc, Lê Quang Ĉӏnh, Ngô Nhѫn Tӏnh.

Văn miӃu Trҩn Biên còn là thiӃt chӃ văn hóa, giáo dөc, khoa hӑc lӟn cӫa tӍnh, có văn khӕ và lѭu khӕ giӳ và trѭng bày

nhӳng tác phҭm văn hӑc nghӋ thuұt, nhӳng công trình nghiên cӭu văn hóa, khoa hӑc lӏch sӱ, ÿӏa lý, nhân văn, nhӳng sҧn phҭm

tiêu biӇu cӫa các nghӋ nhân, các ngành nghӅ truyӅn thӕng. Văn miӃu Trҩn Biên ÿѭӧc xây dӵng ÿúng nѫi ÿҩt cǊ ngày xѭa ÿã tҥo

dӵng, ÿӏa thӃ thoáng ÿãng, nѫi có “núi sau sông trѭӟc” là cҧnh ÿҽp cӫa Biên Hòa - Ĉӗng Nai, ÿѭӧc xây dӵng bӅ thӃ, hoành tráng

qui mô, sӁ là nѫi hӝi hӑp, tә chӭc các hoҥt ÿӝng sinh hoҥt văn hóa giáo dөc lӟn nhҩt Fӫa tӍnh, cho thӃ hӋ trҿ và mӑi tҫng lӟp ÿӗng

bào trong tӍnh ÿӃn tham quan, hӑc tұp, ngѭӥng vӑng vӅ ngӑn nguӗn văn hóa.

Văn miӃu Trҩn Biên là công trình văn hóa có ý nghƭa rҩt quan trӑng nên ÿѭӧc sӵ quan tâm lӟn tӯ các vӏ lãnh ÿҥo TW ÿӃn

các ÿӏa phѭѫng, các tӍnh bҥn, các nhà nghiên cӭu lӏch sӱ, các nghӋ nhân và ÿӗng bào, ÿӗng chí trong ngoài tӍnh. Công trình ÿã

nhұn ÿѭӧc sӵ trao tһng, ÿóng góp bҵng hiӋn vұt cӫa các tӍnh bҥn, các cѫ sӣ gӕm, các nghӋ nhân, các tә chӭc trong và ngoài tӍnh,

cө thӇ:

- UBND thành phӕ Hà Nӝi, Sӣ VHTT Hà Nӝi, Văn miӃu Quӕc tӱ giám ӫng hӝ 01 trӕng lӟn (Trӕng Sҩm lӉ hӝi Thăng

4.9 Page 39

▲back to top

Long) và tҩm bia phөc chӃ ÿӇ trѭng bày trong gian thӡ chính cӫa Văn miӃu.

- UBND tӍnh Phú Thӑ, Ĉoàn ÿһc công 113 tһng l8kg ÿҩt và 18 lít nѭӟc tӯ Ĉҩt Tә Hùng Vѭѫng.

- Công ty phát triӇn nhà Hà Nӝi ӫng hӝ 01 cây ÿa búp ÿӓ

- Công ty TNHH cây xanh Trҩn Biên ӫng hӝ ÿóng góp cây xanh tӯ Văn miӃu môn ÿӃn Khuê Văn các.

- Công ty TNHH cây xanh Tám Hұu ӫng hӝ ÿóng góp toàn bӝ cӓ còn lҥi cӫa công trình. UBND phѭӡng Bӱu Longvà các

nghӋ nhân cӫa phѭӡng ÿóng góp 02 con lân cao ,2m bҵng ÿá, cùng bӝ bàn ghӃ ÿá

- Cѫ sӣ gӕm Thái Dѭѫng tham gia ÿóng góp 02 bӭc tranh gӕm trong nhà thӡ chính.

TӍnh ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQ tӍnh Ĉӗng Nai xin ghi nhұn và trân trӑng cám ѫn sӵ quan tâm cӫa các vӏ lãnh Van

bҧo sӵ trao tһng ÿóng góp cӫa các ÿӏa phѭѫng tӍnh bҥn, TRҷ cӫa ÿӗng bào, ÿӗng chí trong tӍnh.

Thѭa các vӏ ÿҥi biӇu, thѭa ÿӗng bào, ÿӗng chí.

Văn miӃu Trҩn Biên ÿã hoàn thành giai ÿoҥn I. Nhӳng khiӃm khuyӃt thiӃu sót ÿѭӧc khҳc phөc trong giai ÿoҥn II, nhѭng cѫ

bҧn là công trình ÿҧm bҧo ÿѭӧc chҩt lѭӧng, hoàn thành ÿúng tiӃn ÿӝ thӡi gian. TӍnh ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQ tӍnh Ĉӗng

Nai biӇu dѭѫng sӵ cӕ gҳng nӛ lӵc cӫa các cѫ quan, ÿѫn vӏ, cá nhân ÿã trӵc tiӃp tham gia xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên ÿó là:

UBNDTP Biên Hòa, Ban quҧn lý dӵ án TP Biên Hòa, Sӣ văn hóa thông tin Ĉӗng Nai và Phòng văn hóa thông tin thành phӕ Biên

Hòa, Hӝi ÿӗng thҭm ÿӏnh khoa hӑc tӍnh, Công ty tѭ vҩn thiӃt kӃ xây dӵng Ĉӗng Nai và Công ty xây dӵng và sҧn xuҩt vұt liӋu xây

dӵng thành phӕ biên Hòa cùng các nhà khoa hӑc, nhà nghiên cӭu, nghӋ nhân, cán bӝ kӻ thuұt, công nhân xây dӵng.

Giai ÿoҥn II xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên sӁ ÿѭӧc tiӃp tөc tiӃn hành.

TӍnh ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQ tӍnh Ĉӗng Nai kêu gӑi sӵ quan tâm cӫa toàn thӇ, ÿӗng bào, ÿӗng chí, các nghӋ nhân ӣ

trong và ngoài tӍnh ÿӕi vӟi viӋc xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên, có nhӳng ÿóng góp trí tuӋ vұt chҩt cө thӇ ÿӇ cùng xây dӵng Văn

miӃu hoàn chӍnh, trӣ thành tài sҧn chung cӫa nhân dân.

Nhân viӋc khánh thành Văn miӃu Trҩn Biên xin công bӕ Hӝi nghӏ Ban chҩp hành Ĉҧng bӝ tӍnh (khóa VII) lҫn thӭ 6 vӯa

qua ÿã quyӃt ÿӏnh chӑn năm 2002 là “Năm chҩt lѭӧng giáo dөc - ÿào tҥo và phát triӇn văn hóa, khoa hӑc - công nghӋ”. Mӝt lҫn

nӳa TӍnh ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQ tӍnh thӇ hiӋn quyӃt tâm ÿҭy mҥnh hѫn nӳa sӵ nghiӋp giáo dөc - ÿào tҥo, khoa hӑc công

nghӋ và phát triӇn xây dӵng nӅn văn hóa tiên tiӃn ÿұm ÿà bҧn sҳc văn hóa dân tӝc, bӗi dѭӥng nâng cao trí lӵc, tinh thҫn cӫa toàn

xã hӝi, ÿӅ cao viӋc hӑc, hӑc ÿӇ tӗn tҥi và phát triӇn, hӑc ÿӇ thӵc hiӋn thành công sӵ nghiӋp CNH, HĈH.

Ĉӗng bào, ÿӗng chí hãy quan tâm nhiӅu hѫn nӳa ÿӃn viӋc hӑc tұp cӫa con em và bҧn thân. Ngành giáo dөc phҧi không

ngӯng nâng cao chҩt lѭӧng dҥy và hӑc cӫa các cҩp hӑc, bӗi dѭӥng, ÿào tҥo nhân tài cho ÿӏa phѭѫng và quӕc gia. Các nhà văn

hóa, các văn sƭ hãy nӛ lӵc nghiên cӭu, sáng tҥo ÿê có nhiӅu công trình nghiên cӭu, nhiӅu sáng tác có giá trӏ cao vӅ ÿҩt nѭӟc, quê

hѭѫng. Ĉӝi ngǊ cán bӝ khoa hӑc kӻ thuұt hãy tiӃn quân mҥnh mҿ hѫn nӳa vào sӵ nghiӋp CNH, HĈH ÿҩt nѭӟc, phát huy nӝi lӵc

trí sáng tҥo, tiӃp thu nhanh công nghӋ khoa hӑc kӻ thuұt hiӋn ÿҥi, góp phҫn xây dӵng quê hѭѫng Ĉӗng Nai ÿӃn 2010 cѫ bҧn

thành mӝt tӍnh công nghiӋp, kinh tӃ, văn hóa phát triӇn, ngày càng giàu ÿҽp phӗn vinh.

Nhân dӏp ÿҫu xuân mӟi xin kính chúc các vӏ ÿҥi biӇu, chúc toàn thӇ ÿӗng bào, ÿӗng chí dӗi dào sӭc khӓe, hҥnh phúc và

thành ÿҥt.

2.5. Khai mӣ văn bia Yj Nӹ niӋm sinh nhұt &Kӫ Wӏch Hӗ &Kt Minh

4.10 Page 40

▲back to top

Quang F̫nh bu͝i l͍

Văn miӃu Trҩn Biên vӯa là công trình kiӃn trúc hiӋn ÿҥi, vӯa mang ý nghƭa biӇu trѭng cho văn hóa truyӅn thӕng cӫa dân

tӝc trên vùng ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai. Vì thӃ, bài văn bia có giá trӏ thӇ hiӋn hӗn thiêng cӫa sông núi, quê hѭѫng và khát vӑng

cӫa bao thӃ hӋ muôn ÿӡi tiӃp nӕi truyӅn thӕng cha ông. Do ÿó, tӯ nhӳng ngày ÿҫu khӣi công xây dӵng Văn miӃu Trҩn Biên, lãnh

ÿҥo tӍnh Ĉӗng Nai và thành phӕ Biên Hòa ÿã rҩt chú trӑng ÿӃn viӋc tìm kiӃm, mӡi gӑi nhӳng bұc tài hoa tham gia viӃt bài văn

bia. NhiӅu tác giҧ ÿã tích cӵc tham gia viӃt văn bia, cӕ gҳng thӇ hiӋn ÿѭӧc nhӳng ÿiӅu cӕt lõi nhҩt cӫa Văn miӃu Trҩn Biên vào

mӝt bài văn có dung lѭӧng cô ÿúc ÿӇ có thӇ khҳc vào bia ÿá. ĈӃn tháng 8.2001, Ban thѭӡng vө TӍnh ӫy Ĉӗng Nai ÿã có Nghӏ

quyӃt sӕ l0 vӅ Văn miӃu Trҩn Biên. Thӵc hiӋn chӍ ÿҥo cӫa Ban thѭӡng vө TӍnh ӫy, Chӫ tӏch UBND tӍnh ÿã mӡi thêm mӝt sӕ nhà

văn, nhà thѫ, các vӏ giáo sѭ nәi tiӃng tham gia viӃt bài văn bia ÿӇ tҥo sӵ ÿa dҥng, phong phú khi xem xét lӵa chӑn.

Theo lӡi mӡi cӫa UBND tӍnh Ĉӗng Nai, Giáo sѭ, Anh hùng lao ÿӝng VǊ Khiêu ÿã nhұn lӡi viӃt văn bia Văn miӃu Trҩn

Biên. Giáo sѭ VǊ Khiêu là ngѭӡi tӯng viӃt nhӳng công trình khoa hӑc xã hӝi lӟn nhѭ: Bàn v͉ văn hi͇n Vi͏t Nam, Cách m̩ng và

ngh͏ thu̵t..., ÿӗng thӡi cǊng là tác giҧ cӫa nhӳng bài văn, bài phú nәi tiӃng: Văn t͇ nhͷng ng˱ͥi dân ch͇t ÿói năm 1945, Văn t͇

anh hùng li͏t sƭ trong Cách m̩ng tháng Tám, văn bia Lý Thái T͝ ӣ Hoa L˱, ÿһc biӋt là bài Chúc văn ÿӑc tҥi Quӕc lӉ giӛ tә Hùng

Vѭѫng.

Sau khi nhұn lӡi viӃt bài văn bia cho Văn miӃu Trҩn biên, Giáo sѭ VǊ Khiêu ÿã dành nhiӅu tháng ÿӇ ÿӑc các tài liӋu liên

quan ÿӃn vùng ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai, ÿi ÿiӅn dã, tiӃp xúc vӟi nhiӅu ngѭӡi, nhiӅu giӟi ӣ Ĉӗng Nai ÿӇ tìm hiӇu thӵc tӃ Theo

ông, Văn miӃu là biӇu tѭӧng cӫa tâm hӗn và khí phách cӫa Biên Hòa - Ĉӗng Nai. Văn miӃu Trҩn Biên là sӵ tiӃp nӕi và phát huy

tinh thҫn cӫa Văn miӃu Thăng Long và các Văn miӃu khác cӫa ViӋt Nam. Bӣi vұy, nó mang ý nghƭa văn hiӃn và văn hóa, tӭc là

nӅn tҧng tinh thҫn cӫa xã hӝi, biӇu trѭng cho tâm hӗn và khí phách, trí tuӋ và tài năng, hoài bão và trách nhiӋm cӫa toàn thӇ lãnh

ÿҥo và nhân dân Ĉӗng Nai trѭӟc dân tӝc và thӃ giӟi.

Bài văn bia do Gs. VǊ Khiêu soҥn thҧo ÿã ÿѭӧc tұp thӇ lãnh ÿҥo tӍnh Ĉӗng Nai quyӃt ÿӏnh chӑn làm bài văn bia cӫa Văn

miӃu Trҩn Biên. Trѭӟc ÿó, toàn văn bҧn dӵ thҧo này cǊng ÿã ÿѭӧc ÿѭa ra công luұn và các tҫng lӟp nhân dân ÿóng góp, vӟi sӵ

nhҩt trí cao.

Sáng ngày 18.5.2002, TӍnh ӫy, HĈND, UBND, UBMTTQCN tӍnh và thành phӕ Biên Hòa ÿã tә chӭc trӑng thӇ lӉ kӹ niӋm

112 năm ngày sinh Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh, ÿӗng thӡi công bӕ văn bia Văn miӃu Trҩn Biên ngay tҥi công trình văn hóa này. Ĉông

ÿҧo cán bӝ lãnh ÿҥo tӍnh, thành phӕ Biên Hòa, các huyӋn và các tҫng lӟp nhân dân trong tӍnh ÿã ÿӃn dӵ.

Chӫ tӏch UBND thành phӕ Biên Hòa Lê Văn Quang ÿã ÿӑc diӉn văn khai mӣ văn bia Văn miӃu Trҩn Biên. TiӃp ÿӃn là

toàn văn bài văn bia ÿѭӧc xѭӟng ngôn và lӉ dâng hѭѫng ÿѭӧc tiӃn hành ӣ Nhà thӡ chính. Sau lӉ dâng hѭѫng, Chӫ tӏch UBND

tӍnh Ĉӗng Nai, Võ Văn Mӝt ÿã ÿӑc diӉn văn kӹ niӋm 112 năm ngày sinh Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh. Ĉҥi diӋn tuәi trҿ Ĉӗng Nai ÿã