Phong trao cong nhan cao su Long Thanh

Phong trao cong nhan cao su Long Thanh

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top
CÔNG TY CAO SU ĈӖNG NAI
PHONG 75¬O CÔNG NHÂN
CAO SU LONG 7+¬NH
(1905 - 2000)
CHӌ ĈҤO NӜI DUNG
* NGUYӈN THÀNH CHÂU
Bí thѭ Ĉҧng ӫy - Giám ÿӕc Công ty Cao su Ĉӗng Nai
* TRҪN VĂN THӎNH
Thѭӡng vө Ĉҧng ӫy - Trѭӣng Ban Tuyên huҩn Ĉҧng ӫy Công ty
Cao su Ĉӗng Nai
* NGUYӈN TÍN HÙNG
Bí thѭ Ĉҧng ӫy Nông trѭӡng Cao su Long Thành
* PHҤM THӎ YӂN
Giám ÿӕc Nông trѭӡng Cao su Long Thành
BIÊN SOҤN VÀ CHӌNH LÝ
* TRҪN QUANG TOҤI
* TRҪN VĂN THӎNH
* NGUYӈN TҨN QUӔC

1.3 Page 3

▲back to top
LӠI GIӞI THIӊU
Nông trѭӡng cao su Long Thành thuӝc Công ty cao su Ĉӗng Nai ÿѭӧc thành
lұp ngày 2 tháng 6 năm 1975, trên cѫ sӣ hӧp nhҩt 3 ÿӗn ÿiӅn a tұp ÿRjn tѭ Eҧn
3Kip ӣ huyӋn Long Thành là: Ĉӗn ÿiӅn Siph Long Thành (còn gӑi là sӣ Ĉҫm), sӣ
Hêléna, sӣ Ĉӡ-la (Ĉӗn ÿiӅn Siph và sӣ Opna thuӝc Công ty cao su Ĉông Dѭѫng -
Soiété Indo Chinoise de Plantation d’ +pYpas) i tҳt Oj Công ty S.I.P.H.
Ĉӝi ngNJ công nhân cao su Long Thành xuҩt thân tӯ giai cҩp nông dân i ÿӏa
phѭѫng Yj phu cao su tӯ miӅn Trung, miӅn Bҳc, Eӏ ÿӏa FKӫ phong kiӃn Eyc lӝt ÿӃn
cùng cӵc. Vӕn mang truyӅn thӕng ÿҩu tranh bҩt khuҩt cӫa dân tӝc lҥi cùng cҧnh ngӝ
bӏ cѭӥng ép lao ÿӝng trong ÿiӅu kiӋn khҳc nghiӋt ÿm Wҥo nên trong công nhân sӵ ÿRjn
kӃt, tѭѫng thân, tѭѫng ái và tinh thҫn ÿҩu tranh vì cuӝc sӕng, vì khát khao tӵ do, ÿӝc
lұp.
Vì vұy cùng vӟi công nhân cao su các ÿӗn ÿiӅn miӅn Ĉông Nam bӝ O~c bҩy
giӡ, phong WUjo ÿҩu tranh ÿòi i thiӋn ÿӡi sӕng a công nhân cao su Long 7Kjnh
Kunh thành sӟm và ÿѭӧc tә chӭc tiӅn phong cӫa giai cҩp công nhân Oj Ĉҧng Cӝng n
Ĉông Dѭѫng Omnh ÿҥo.
Trong hai cuӝc kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp xâm lѭӧc và ÿӃ quӕc Mӻ,
công nhân cao su Long Thành ÿã làm nòng cӕt cho viӋc xây dӵng lӵc lѭӧng vNJ trang
huyӋn Long Thành, góp phҫn lӟn trong viӋc xây dӵng căn cӭ ChiӃn khu Phѭӟc An và
khu căn cӭ Rӯng Sác, Phѭӟc Thӑ - Long Thành và là nѫi tә chӭc trұn ÿánh ÿӏch vұn
lӟn nhҩt trong phong trào công nhân cao su cӫa tӍnh nhà.
Ngày 26 tháng 4 năm 1975, cùng vӟi sӭc mҥnh tiӃn công thҫn tӕc cӫa các ÿoàn
quân chӫ lӵc, công nhân Long Thành cùng vӟi du kích và ÿӝi tӵ vӋ ÿӗng loҥt nә súng
tҩn công ÿӏch làm chӫ ÿӗn ÿiӅn, góp phҫn to lӟn cho lӵc lѭӧng ta giҧi phóng hoàn
toàn Long Thành, tiӃn quân vӅ giҧi phóng Sài Gòn.
Sau ngày miӅn Nam hoàn toàn giҧi phóng, ÿҩt nѭӟc thӕng nhҩt, công nhân cao
su Long Thành ÿã có nhiӅu nӛ lӵc, ra sӭc thi ÿua khҳc phөc hұu quҧ chiӃn tranh, khôi
phөc sҧn xuҩt cao su, xây dӵng, phát triӇn nông trѭӡng cao su xã hӝi chӫ nghƭa và ÿҥt
nhiӅu thành tích xuҩt sҳc. Năm 1985 ÿѭӧc Hӝi ÿӗng Nhà nѭӟc tһng thѭӣng Huân
chѭѫng lao ÿӝng ng Ba.
Phát huy truyӅn thӕng tӕt ÿҽp cӫa các thӃ hӋ công nhân nông trѭӡng, trong
nhӳng năm qua ÿӝi ngNJ CNVC Nông trѭӡng Long Thành ÿã nӛ lӵc hoàn thành tӕt
nhiӋm vө ÿѭӧc giao và ÿҥt ÿѭӧc nhӳng kӃt quҧ trên nhiӅu mһt, nhѭ ÿӏnh hình vѭӡn
cây cao su vӟi tәng diӋn tích 3.755 ha, trong ÿy diӋn tích vѭӡn cây khai thác 3.313
ha. Tӯ năm 1976 ÿӃn năm 2000 ÿã khai thác tәng cӝng 41.145 tҩn mӫ cao su, vѭӧt
2178 tҩn so kӃ hoҥch, thӵc hiӋn tӕt các mөc tiêu chѭѫng trình cӫa Công ty, tҥo ra
bѭӟc chuyӇn biӃn mӟi vӅ bӝ mһt cӫa Nông trѭӡng. Phong trào văn hoá, văn nghӋ, thӇ
dөc thӇ thao ÿѭӧc giӳ vӳng, có tiӃn bӝ, ÿӡi sӕng công nhân viên chӭc không ngӯng
ÿѭӧc cҧi thiӋn.

1.4 Page 4

▲back to top
QuyӇn tѭ liӋu: "Phong trào công nhân cao su Long Thành" ÿѭӧc xuҩt bҧn
nhҵm ghi lҥi nhӳng công lao ÿóng góp, hy sinh cӫa nhӳng anh hùng, liӋt sƭ và công
nhân cao su Long Thành ÿã ngã xuӕng trong sӵ nghiӋp ÿҩu tranh giҧi phóng dân tӝc,
giҧi phóng giai cҩp. Ĉӗng thӡi, là tài liӋu ÿӇ giáo dөc truyӅn thӕng cho công nhân và
con em công nhân trong Nông trѭӡng hôm nay và mai sau trong quá trình lao ÿӝng
sáng tҥo vì sӵ nghiӋp công nghiӋp hoá, hiӋn ÿҥi hoá Công ty và cӫa ÿҩt nѭӟc.
Thay mһt Ban Thѭӡng vө Ĉҧng uӹ và Ban Giám ÿӕc Công ty Cao su Ĉӗng
Nai, chúng tôi xin trân trӑng giӟi thiӋu Cuӕn sách L͓ch s͵ cͯa nông tr˱ͥng Long
Thành cùng bҥn ÿӑc và rҩt mong ÿón nhұn nhӳng ý kiӃn ÿóng góp bә sung cӫa ÿông
ÿҧo bҥn ÿӑc gҫn xa.
NguyӉn Thành Châu
Bí thѭ Ĉҧng uӹ - Giám ÿӕc
Công ty Cao su Ĉӗng Nai
CHѬѪNG I
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH ĈӖN ĈIӄN
VÀ PHÁT TRIӆN ĈӜI NGlj CÔNG NHÂN
CAO SU LONG THÀNH
I. CH SӰ HÌNH THÀNH ĈӖN ĈIӄN CAO SU LONG THÀNH
Tӯ ngã ba VNJng Tàu ÿi Quӕc lӝ 51 khoҧng 20km tӟi ngã ba gҫn thӏ trҩn Long
Thành, nѫi ÿһt bia kӹ niӋm "Công trình trӗng cây cao su hӧp tác giӳa ViӋt Nam và
Liên Xô" (năm 1983) rӁ trái ÿi vào chӯng 1,5km là trung tâm cӫa Nông trѭӡng Cao
su Long Thành.
Nông trѭӡng cao su Long Thành thuӝc Công ty Cao su Ĉӗng Nai, trѭӟc ÿây là
ÿӗn ÿiӅn Long Thành thuӝc Công ty Cao su Ĉông Dѭѫng (Société Indo Chinoise de
Plantations d'Hévéas) gӑi tҳt là S.I.P.H cӫa tұp ÿoàn tѭ Eҧn 3Kip.
Nông trѭӡng Cao su Long Thành nҵm sát vӟi thӏ trҩn, phía bҳc giáp vӟi khu
quân sӵ Nѭӟc Trong (nay là Trѭӡng Hҥ sƭ quan ThiӃt giáp), phía tây giáp Quӕc lӝ 51,
phía ÿông giáp vӟi Bình Sѫn, An ViӉng, phía nam giáp vӟi xã Long An. DiӋn tích
hiӋn nay là 4.039,49 ha ÿѭӧc chia thành ba ÿӝi, sӕ lѭӧng công nhân là 1.503 ngѭӡi.
Nông trѭӡng Cao su Long Thành là mӝt vùng ÿҩt xám bán trung du, ÿӝ cao
trung bình tӯ 25-32oC. Xung quanh nông trѭӡng ÿѭӧc bao bӑc bӣi nhӳng nhánh rҥch

1.5 Page 5

▲back to top
phө lѭu sông Ĉӗng Nai, hàng năm mӛi khi có cѭӡng triӅu thì làn nѭӟc lӧ lҥi ngұp
phӫ hàng trăm héc ta khiӃn cây rӯng ít phát triӇn nhѭng nhӡ ÿó lҥi thích hӧp cho viӋc
trӗng cây cao su và các loҥi cây ăn trái ӣ vùng ÿҩt này.1
Sau giҧi phóng, ÿӗn ÿiӅn Cao su Long Thành ÿѭӧc thành lұp ngày 02-6-1975
trên cѫ sӣ hӧp nhҩt ba ÿӗn ÿiӅn cao su ӣ huyӋn Long Thành là: ÿӗn ÿiӅn cao su
SIPH, còn gӑi là Sӣ Ĉҫm (ӣ xã Long Ĉӭc), sӣ Hêléna (xã Long An) và sӣ Ĉӡ-la
(xã Tam Phѭӟc).
* SӢ ĈҪM (DE LA SOUCHÈRE):
Sӣ Ĉҫm nguyên cӫa ông NguyӉn Văn Vҥng2 mӝt ÿӏa chӫ ngѭӡi ViӋt khai
thác gҫn 100 ha ÿҩt trӗng cao su. Năm 1905 ông Vҥng bán lҥi ÿҩt cho vӧ chӗng
ngѭӡi Pháp tên là Berte de la Souchère (chӗng là hoa tiêu lái tàu biӇn cҧng Sài Gòn,
còn vӧ thѭӡng ÿѭӧc gӑi là Bà Ĉҫm). Nhӡ quan hӋ vӟi 3Kӫ WRjn quyӅn nên %j Ĉҫm3
ÿѭӧc nhұn mӝt nhѭӧng ÿӏa 1.500 ha ÿҩt [im ӣ Vit quұn Long 7Kjnh. Năm 1912 –
1915 ÿӗn ÿiӅn De la VRXFKqre ra ÿӡi. Trong TXi WUunh khai hoang, mӣ rӝng ÿӗn ÿiӅn
ÿӇ trӗng cao su WKu chӗng mҩt (1918), Fzn i mӝt Punh do không nҳm vӳng vӅ Nӻ
thuұt trӗng Yj khai WKic cây cao su nên ÿm không SKit triӇn ÿѭӧc, kinh doanh thua lӛ.
Năm 1920 – 1923 JLi cao su t JLҧm Oj giai ÿRҥn NKy khăn cho ÿӗn ÿiӅn De la
VRXFKqre ng nhѭ Fic ÿӗn ÿiӅn cao su NKic. Năm 1924 %j Ĉҫm ÿm vѭӧt qua NKy
khăn Yj mӣ rӝng gҩp ÿôi diӋn Wtch trӗng cao su ӣ ÿӗn ÿiӅn. Năm 1929 diӋn Wtch trӗng
cao su a sӣ %j Ĉҫm Oj 900 ha nhѭng FKӍ Fy mӝt nӱa Oj khai WKic ÿѭӧc do ÿҩt trӗng
xҩu. Năm 1930 mӝt lҫn nӳa, NKӫng KRҧng kinh tӃ thӃ giӟi gây NKy khăn lӟn cho Fic
QKj trӗng a Yj kinh doanh cao su, do vұy %j Ĉҫm buӝc SKҧi cҫm cӕ ÿӗn ÿiӅn i
cho Ngân Kjng Ĉông Dѭѫng (Bank que de L’Indochine) ÿӇ WUҧ Pyn nӧ lӟn Pj Ej ÿm
vay a ngân Kjng. Năm 1933 Ngân Kjng Ĉông Dѭѫng ÿm Ein i cho công ty
S.I.P.H. TXҧn Oê Yj tӯ ÿy vӅ sau sӣ %j Ĉҫm Fzn ÿѭӧc i Oj Siph Long 7Kjnh.
Sӣ %j Ĉҫm nay là phân ÿӝi 1 cӫa Nông trѭӡng Cao su Long 7Kjnh nҵm ӣ
trung tâm nông trѭӡng, nѫi Fy văn SKzng, WUҥm y tӃ, QKj WUҿ, QKj thӡ, FKa chiӅn,
trѭӡng c, QKj tұp thӇ công nhân Yj Fҧ 1Kj Piy chӃ biӃn Long 7Kjnh.
* SӢ HÊLÉNA:
Tӯ trung tâm sӣ Ĉҫm bӑc ngã ba ÿѭӡng 10 Dӕc KiӇm (ÿi Kho Bҥc, Bình
Sѫn) rӁ phҧi theo các ÿѭӡng ÿҩt ÿӓ qua các lô cao su ÿӃn xã Long An là ÿӗn ÿiӅn
Hêléna cNJ (nay là phân ÿӝi 2 Nông trѭӡng Cao su Long Thành). Năm 1910 ÿӗn ÿiӅn
Hêléna ÿѭӧc hình thành vӟi khoҧng 300 ha nҵm ӣ phía ÿông nam sӣ Ĉҫm trên ÿҩt
xám trӗng cao su khá tӕt. Năm 1926 chӫ ÿӗn ÿiӅn Privé (tӯng làm Tәng giám ÿӕc các
ÿӗn ÿiӅn suzannah và An Lӝc tӯ năm 1921- 1924) cNJng phҧi nhѭӧng lҥi cho Ngân
hàng Ĉông Dѭѫng (dѭӟi sӵ quҧn lý cӫa Jacques Durand) do kinh doanh thua lӛ. Tӟi
năm 1937 cҧ Hêléna và Dela Souchère ÿӅu thuӝc công ty ÿӗn ÿiӅn Long Thành (do
1 Theo n ch Wic phҭm “AINSI LA SIPH VINT AU MOUDE (1905-1939)” ch Oj “Công ty Fic ÿӗn ÿiӅn cao su
Ĉông Dѭѫng ra ÿӡi nhѭ thӃ ÿya ARNAUD DE 929ÒE
2 Ông NguyӉn Văn ng Oj ông QJRҥi a ông NguyӉn Văn Nhӵng (3Kin Nhӵng, thҫu NKRin cho 3Kip, ngѭӡi cung cҩp
chi tiӃt Qjy). Trѭӟc kia vүn Fzn ngôi mӝ Fӫa ông ng xân bҵng ÿi ông rҩt lӟn gҫn Oz vôi (bên WUii ÿѭӡng vô Pp lӝ cao
su %j Ĉҫm)
3 Ĉҫm chuyên cѭӥi ngӵa ÿi coi sóc ÿӗn ÿiӅn cao su.

1.6 Page 6

▲back to top
Ngân hàng Ĉông Dѭѫng sáp nhұp vào)4. Công ty ÿӗn ÿiӅn Long Thành trӵc thuӝc tұp
ÿoàn Công ty Siph (Công ty ÿӗn ÿiӅn Cao su Ĉông Dѭѫng) mӝt trong nhӳng công ty
khai thác và kinh doanh cây cao su lӟn nhҩt Ĉông Dѭѫng lúc bҩy giӡ bao gӗm các
ÿӗn ÿiӅn: Bình Lӝc, Ông QuӃ và Long Thành (diӋn tích cӫa Công ty S.I.P.H lúc này
ÿã lên ÿӃn 11.000 ha - 15.000 ha bao gӗm tӯ phía bҳc ÿӃn phía ÿông luôn cҧ ÿҩt ÿӓ
ÿҩt xám).
Thӡi Pháp, chӫ sӣ còn lұp thêm các khu nhà tұp thӇ, trѭӡng hӑc và cҧ chӧ cho
công nhân... Sau năm 1954 nhӳng ngѭӡi dân di cѭ tӯ các tӍnh phía Bҳc ÿӃn lұp xóm.
HiӋn nay có khu dân cѭ nhà thӡ Thái Lҥc là dân công giáo di cѭ ÿӃn ӣ ÿây.
* SӢ ĈӠ LA (Delage):
Trên ÿRҥn ÿѭӡng tӯ QJm ba ng 7ju tӟi WKӏ trҩn Long 7Kjnh, qua dӕc 47 ta
bҳt gһp nhӳng i rӯng cao su cһp Pp WUii quӕc lӝ 51 tӟi gҫn WKӏ trҩn, ÿy Oj vѭӡn cây
cao su Fzn i a sӣ Ĉӡ-la. Sӣ Ĉӡ-la nguyên trѭӟc tiên Oj sӣ tѭ nhân do mӝt sӕ
ngѭӡi ViӋt Oj Ĉӕc c FKinh, DiӋp Văn Cѭѫng Yj Lѭѫng Hӳu Lӝc hӧp Wic vӟi mӝt
ngѭӡi 3Kip tên Oj 3Up WKjnh lұp trѭӟc năm 1910. Sau ÿy sӣ Qjy ÿѭӧc Ein i cho mӝt
FKӫ ngѭӡi 3Kip NKic Oj Delage, nên tӯ ÿy ngѭӡi ta thѭӡng i tҳt Oj sӣ Ĉӡ-la (ÿӇ
phân biӋt vӟi sӣ %j Ĉҫm Dela VRXFKqre).
DiӋn Wtch sӣ Ĉӡ-la QKӓ hѫn sӣ %j Ĉҫm Yj sӣ Opna. HiӋn nay sӣ Ĉӡ-la Oj
phân ÿӝi 1 thuӝc Nông trѭӡng Cao su Long 7Kjnh. 9ӏ WUt sӣ Ĉӡ-la nҵm trên ÿӏa phұn
[m Tam Phѭӟc, huyӋn Long 7Kjnh.
Tәng thӇ diӋn Wtch Nông trѭӡng Cao su Long 7Kjnh nҵm Vit nh WUөc lӝ 51 ÿi
ng 7ju Yj nҵm giӳa ÿѭӡng 10 nӕi %unh Sѫn vӟi Quӕc lӝ 51 thuұn tiӋn cho viӋc
giao thông, vұn chuyӇn n phҭm cao su Yj Fic ORҥi Kjng KRi.
9jo nhӳng thӃ Nӹ trѭӟc, Yng Long 7Kjnh Fzn Oj rӯng rұm hoang vu vӟi nhiӅu
ORҥi cây rӯng JLj nhѭ: dҫu, sao, cҭm, J}, bҵng lăng… trong rӯng Fy nhiӅu ORҥi WK~
rӯng nhѭ: p, heo rӯng, hѭѫu nai, QKtm, voi… Yj nhiӅu ORҥi chim muông NKic. Ven
sông ch Fy nhiӅu ORҥi ÿһc n nhѭ: tôm, Fi, Vz, ӕc… Ĉӝng vұt Yj thӵc vұt rҩt phong
SK~, ÿa ng.
Do vӏ trí ÿһc biӋt, nҵm ngay cӱa ngõ cӫa thӏ trҩn, giáp vӟi căn cӭ Bình Sѫn và
ҩp di cѭ Thái Lҥc vì vұy trong hai cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp và chӕng Mӻ, Nông
trѭӡng Long Thành luôn là nѫi yӃu ÿiӇm, tranh chҩp giҵng co thӃ ÿҩt, dân cѭ giӳa ta
ÿӏch. Dân cѭ xôi ÿ̵u lүn lӝn, công tác binh vұn cNJng hӃt sӭc khó khăn, ÿһc biӋt kӃ
hoҥch dӗn dân lұp ҩp chiӃn lѭӧc cӫa ÿӃ quӕc Mӻ tѭӣng nhѭ ÿã khoanh vùng ÿѭӧc
khu vӵc thuӝc vӅ chúng. Nhѭng trong mӛi giai ÿoҥn mӛi thӡi kǤ Ĉҧng ÿã lãnh ÿҥo
công nhân ÿoàn kӃt mӝt lòng ÿánh bҥi âm mѭu xâm lѭӧc cӫa bӑn thӵc dân, ÿӃ quӕc
và bè lNJ tay sai.
Vai trò cӫa cây cao su và ÿӝi ngNJ công nhân cao su Nông trѭӡng Long Thành
ÿã tác ÿӝng rҩt lӟn ÿӃn sӵ nghiӋp phát triӇn cao su và phong trào ÿҩu tranh cách
mҥng cӫa giai cҩp công nhân Cao su Ĉӗng Nai trong sӵ nghiӋp ÿҩu tranh giҧi phóng
cӫa dân tӝc ta.
4 Theo n ch Wji liӋu Công ty Fic ÿӗn ÿiӅn cao su Ĉông Dѭѫng ra ÿӡi nhѭ thӃ ÿy Fӫa ARNAUD DE 92*ÒE

1.7 Page 7

▲back to top
II. TÌNH CҦNH NGѬӠI CÔNG NHÂN CAO SU ĈӖN ĈIӄN LONG
THÀNH TRѬӞC CÁCH MҤNG THÁNG TÁM 1945
Sau khi thành lұp các ÿӗn ÿiӅn cao su ӣ vùng miӅn Ĉông Nam bӝ, bӑn chӫ ÿӗn
ÿiӅn tiӃn hành tuyӇn mӝ ÿӝi ngNJ công nhân vào làm phu ӣ vѭӡn cây cao su cho
chúng.
Công nhân cao su dѭӟi thӡi Pháp gӗm hai loҥi: Công nhân ký hӧp ÿӗng trӵc
tiӃp vӟi chӫ Tây ÿѭӧc gӑi là công nhân libre nghƭa là công nhân tӵ do (ÿa sӕ là ngѭӡi
ÿӏa phѭѫng) và công nhân ký hӧp ÿӗng qua trung gian bӑn mӝ phu cao su gӑi là công
nhân "côngtra" (ÿa sӕ ÿѭӧc mӝ tӯ miӅn Bҳc và miӅn Trung vào). Ĉӝi ngNJ nhӳng
ngѭӡi làm công nhân cao su “côngtra” ÿѭӧc mӝ Wҥi Fic Yng quê SKta Bҳc Yj Trung
. +ӑ Oj nhӳng nông dân QJKqo tt ruӝng thҩt c hoһc ÿi Ojm thuê ӣ quê QKj Eӏ Eӑn
mӝ phu ÿӅn tұn nѫi tuyӇn mӝ, lӯa dӕi ÿѭa Yjo Fic ÿһc ÿӗn ÿiӅn cao su ӣ Nam .
Thӡi tuyӇn mӝ công nhân ӣ Fic ÿӗn ÿiӅn cao su thuӝc nh Biên Hòa (trong
ÿy Fy ÿӗn ÿiӅn Long 7Kjnh) bҳt ÿҫu tӯ nhӳng năm 1930-1942.
Năm 1940, chuyӃn mӝ phu cao su Bҳc lҫn thӭ hai ÿѭa Kӑ Yjo Biên Hòa.
Theo lӡi kӇ Fӫa ông NguyӉn Văn Song, sinh năm 1925 (3Ky JLim ÿӕc nông trѭӡng
Long 7Kjnh tӯ năm 1978-1988) TXi WUunh ông ÿm Ojm côngtra nhѭ sau: 7King 10-
1940 ông Yj NKRҧng 7 gia ÿunh Fng quê Nam Ĉӏnh Yjo tұp trung ӣ Ĉio (Nam Ĉӏnh)
lên chuyӃn xe lӱa ÿѭa ÿRjn ngѭӡi Bҳc NǤ Yjo Ojm côngtra cao su ӣ miӅn Nam. n
mӝ phu ra Bҳc tuyӇn ngѭӡi lao ÿӝng (ÿa sӕ Oj nông dân NKRҿ Pҥnh) ÿi Ojm ÿӗn ÿiӅn
cho FKӫ Tây. Do WUunh ÿӝ thҩp Npm Yj thông tin Fzn c hұu nên ngѭӡi nông dân
tѭӣng ÿi Ojm “ÿӗn ÿiӅn” Oj Ojm ruӝng (hiӇu tӯ ÿiӅn” Oj ruӝng) thұm FKt Eӑn mӝ phu
Fzn tung tin Yjo Nam mӛi gia ÿunh ÿѭӧc cҩp 1 mүu ruӝng, 1 con trâu Yj 1 ә Jj Yu vұy
nên hăng Kii ÿi Yjo Nam Ojm cho 3Kip. Mӛi ngѭӡi côngtra ÿѭӧc SKit 1 ÿӗng Yj
trên Wju lӱa côngtra ÿѭӧc ăn Einh Gjy (chҩt nӃp no lâu). Sau 4 QJjy ÿêm Kӑ ÿә xuӕng
ga An Lӝc, WUө sӣ Fӫa Công ty cao su Ĉông Dѭѫng (S.I.P.H.), rӗi tӯ ÿây Kӑ ÿѭӧc ÿѭa
vӅ Fic ÿӗn ÿiӅn Punh ÿăng (ông Ba Song ÿăng vӅ sӣ %j Ĉҫm). ChuyӃn Wju Qjy
gӗm côngtra quê Fic nh Nam Ĉӏnh, 7Kii %unh Yj +ҧi 3Kzng.
Theo lӡi kӇ cӫa bà /m Thӏ Bé và VNJ Thӏ Gái5 trên chuyӃn tàu lҫn ҩy có 40
ngѭӡi (trong ÿó có 12 ngѭӡi làng Xích Cau, Hà Nam, Hҧi Hұu, Nam Ĉӏnh cùng quê
vӟi hai bà) ÿѭӧc ÿѭa ÿӃn Biên Hoà. Trên ÿѭӡng ÿi mӛi ngѭӡi ÿѭӧc phát 4 nҳm cѫm,
2 chén, 4 ÿôi ÿNJa, 1 áo tѫi và 1 chiӃc chiӃu ÿӇ nҵm. Sau 4 ngày ÿêm toán mӝ phu ÿә
côngtra xuӕng ga An Lӝc, lúc ÿó khoҧng 5 giӡ chiӅu. Chӡ ÿӧi ӣ ga An Lӝc hai ngày,
sau ÿó côngtra ÿѭӧc phân vӅ các sӣ theo nguyӋn ng ÿăng Nê Fӫa . Sӕ côngtra
ÿăng vӅ sӣ %j Ĉҫm tt hѫn Fic sӣ NKic (năm 1941 Fy 17 ngѭӡi vӅ sӣ %j Ĉҫm).
5 /m 7Kӏ Bé (Sinh năm 1914) côngtra cao su Long Thành tӯ năm 1940-1980. Bà VNJ Thӏ Gái (sinh năm 1915)
côngtra Cao su Long Thành tӯ năm 1941-1955.

1.8 Page 8

▲back to top

1.9 Page 9

▲back to top

1.10 Page 10

▲back to top
Tӟi nѫi Kӑ ÿѭӧc bӕ WUt ӣ nhӳng lin WUҥi lӧp bҵng Oi, tranh tӕi tăm, chұt p
Yj ҭm thҩp. Mӛi căn Fy NKRҧng 4 gia ÿunh ӣ chung. NӅn bҵng ÿҩt, Yu vұy khi gһp trӡi
mѭa Pii dӝt, nѭӟc mѭa FKҧy xuӕng ÿӑng i WKjnh tӯng ng nѭӟc trong QKj.
Ĉӡi sӕng cӫa công nhân cao su thӡi Pháp rҩt ÿau khә, Fng cӵc, Kӑ Eӏ Eӑn mӝ
phu uӕn ba tҩc lѭӥi lӯa SKӍnh Oj ÿӃn ÿây VӁ ÿѭӧc hѭӣng sung sѭӟng ӣ “thiên ÿѭӡng
cao su”. Nhѭng thӵc tӃ khi ÿӃn Ojm cho n FKӫ Tây mӟi vӥ mӝng. Nhӳng ngѭӡi
côngtra SKҧi Ojm dѭӟi chӃ ÿӝ lao ÿӝng Kj khҳc, luôn Eӏ Eӑn FKӫ sӣ Yj Eӑn cai xu
ÿinh ÿұp, FKqn pp, Ngѭӡi công nhân không ÿѭӧc i bҵng tên Pj ÿѭӧc FKӫ Tây ÿһt
cho bҵng nhӳng con sӕ. Khi bҳt ÿҫu Ojm viӋc, FK~ng K~ hai hӗi Fzi Eio ÿӝng, công
nhân ÿӃn tұp trung i sân ÿiӇm danh, i ngѭӡi ngӗi xӃp Kjng, FK~ng ÿӑc tӯng con
sӕ (tiêu biӇu cho tӯng ngѭӡi) sau ÿy mӟi ra lô bҳt ÿҫu mӝt QJjy Ojm viӋc. Mӛi ngѭӡi
công nhân Ojm viӋc tӯ 10 ÿӃn 12 tiӃng ÿӗng hӗ, Ojm viӋc liên c Yj FKӍ ÿѭӧc nghӍ
NKRҧng 1 giӡ ÿӇ ăn trѭa Yj QJKӍ ngѫi.
Ĉӕi vӟi dân o tӵ do (dân libre) WKu chӃ ÿӝ lao ÿӝng Fy phҫn dӉ thӣ hѫn. Sӣ
Cao su Long 7Kjnh công nhân ÿӏa phѭѫng Oj FKӫ yӃu, Fzn côngtra (contrat) WKu tt hѫn
Fic ÿӗn ÿiӅn NKic.
Mһc G vұy ÿӡi sӕng ngѭӡi công nhân ӣ ÿây ng không NKic Ju hѫn so vӟi
Fic ÿӗn ÿiӅn NKic, ÿһc biӋt Oj ngѭӡi phu côngtra tình cҧnh càng khӕn khә hѫn. Công
tra ÿi làm tӯ 4 giӡ sáng tӟi 5 hoһc 6 giӡ chiӅu mӟi ÿѭӧc vӅ, gһp nhӳng tháng trӡi mau
tӕi công nhân phҧi ÿӕt mӗi lӱa ÿӇ có ánh sáng quay chén. Khi vӅ tӟi nhà thì trӡi ÿã
tӕi mӏt vì vұy trong công nhân thѭӡng có câu ca dao "con không thҩy mһt cha, chó
không thҩy mһt chӫ nhà".

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top
Lѭѫng công nhân ngày lãnh 1 cҳc 6, thӵc phҭm thì chӍ ăn gҥo mөc, gҥo ÿӓ,
cá khô mӕc và mҳm thӕi... Sau hai năm hӧp ÿӗng, ngѭӡi côngtra làm viӋc không
ÿѭӧc hѭӣng lѭѫng (chӍ lãnh gҥo và cá khô), rӗi sau ÿó phҧi ÿăng ký côngtra lҥi. Hӧp
ÿӗng vӟi chӫ mӝ phu là trong hai năm rӗi trӣ vӅ nhѭng thӵc tӃ hӑ không bao giӡ còn
có cѫ hӝi ÿӇ trӣ vӅ quê hѭѫng vì không có tiӅn bҥc và ÿành phҧi ÿăng ký côngtra lҥi
cho bӑn chӫ tiӃp tөc bóc lӝt.
Ӣ sӣ Long Thành mӛi kíp cҥo gӗm 16 ngѭӡi, khi mӟi tұp cҥo hӑ phҧi cҥo theo
thao tác khuôn mүu. Ĉҫu và lѭng cúi thҩp xuӕng dѭӟi hàng dây ÿѭӧc cӝt tӯ cây này
qua cây khác cách mһt ÿҩt 1,2m. NӃu ÿҫu ngҭng cao quá sӧi dây thì sӁ bӏ pҥc-ti-giăng
dùng roi cӫ mây (cây mây ÿӇ nguyên gӕc có cӫ) ÿұp vào ÿҫu hoһc vào lѭng. Cҥo
không ÿҥt yêu cҫu sӁ bӏ cai, xu ÿánh ÿұp tàn nhүn.
Công nhân phҧi làm ÿúng 25 ngày, chӫ sӣ mӟi phát gҥo và mҳm (thay vì phát
bҵng tiӅn). Ngày thӭ bҧy chúng cho nghӍ tӯ lúc 5 giӡ chiӅu ÿӇ phát thuӕc, nhѭng bù
lҥi ngày chӫ nhұt công nhân phҧi làm tӟi tӕi ÿӇ bù giӡ chiӅu thӭ bҧy.
Do ÿiӅu kiӋn ăn ӣ thiӃu thӕn, mҩt vӋ sinh công nhân ÿa sӕ bӏ bӋnh tұt (sӕt rét là
chӫ yӃu) ÿӃn thê lѭѫng. Quҫn áo ÿѭӧc phát chӫ yӃu bҵng bao bӕ, thӡi gian sau mӟi
phát bҵng i Pju Ving Yu vұy thѭӡng lҩy Oi cây rӯng Yz ra nhuӝm WKjnh Pju nâu
ÿen nhѭng thѭӡng Oj quҫn io ngҳn, lӥ cӥ Yu không ÿӫ Yҧi.
Mӝt cһp vӧ chӗng công nhân cao su Long 7Kjnh tên TӃ Yj 1Kӏ TXi QJKqo, ÿӃn
nӛi hai vӧ chӗng FKӍ Fy mӝt bӝ quҫn io nên Fy mӝt lҫn ngѭӡi vӧ SKҧi nҵm ӣ QKj ÿҳp
chiӃu che thân ÿӇ ngѭӡi chӗng mһc ÿӗ ÿi o. Khi n cai xu kiӇm tra QJRji lô không
thҩy ngѭӡi vӧ FK~ng Eqn i, ngѭӡi chӗng liӅn Eio Fio sӵ thұt nhѭng n FK~ng
không tin, Npo nhau tӟi QKj thҩy ÿ~ng nhѭ ngѭӡi chӗng Qyi, O~c ҩy FK~ng mӟi tin.
Gia ÿunh Ej 9NJ 7Kӏ *ii trong O~c chӗng bӋnh, gia ÿunh không Fy Ju ÿing
JLi, Ej SKҧi Ein ÿi bӝ ÿӗ ÿӇ lҩy Yji ÿӗng mua thuӕc cho chӗng. Rӗi sau ÿy QJKqo
W~ng, Fng quүn gia ÿunh Ej Fy O~c SKҧi bӗng bӃ con nKӓ ÿi ăn Pjy ӣ %unh Sѫn mӝt
thӡi gian (con trai Ej Oj Ĉӛ Hӗng Văn ÿi du kích [m Siph, WKRit ly năm 1962, y Wi
Quân y HuyӋn - C204, hiӋn ÿang Oj công nhân Nông trѭӡng Cao su Long 7Kjnh).
Nhӳng QJjy trӡi mѭa, quҫn io không ÿӫ khô Yj không ÿӫ ÿӇ mһc thay ÿәi
cӝng vӟi môi trѭӡng ҭm ѭӟt a QKj Oi nên ÿa sӕ công nhân ÿӅu Eӏ JKҿ lӣ, chҩy rұn
ÿӃn NKӫng khiӃp. Mӝt ngѭӡi côngtra tên Tho ӣ sӣ Long 7Kjnh Eӏ JKҿ lӣ, chҩy rұn
nhiӅu ÿӃn nӛi ÿѭa tay vuӕt lên ÿҫu Wyc chҩy ra nҳm. n cai thҩy vұy cho Ej QJKӍ
1 QJjy ÿӇ tҳm gӝi nhѭng ng không hӃt nәi. Ai nghe kӇ chuyӋn Qjy ng SKҧi nәi
gai yc Yj thѭѫng cho kiӃp ngѭӡi công nhân cao cao su.
Ĉӕi vӟi nhӳng công nhân bӏ bӋnh, chúng tә chӭc khám chӳa tұp thӇ. Sáng ra
bӑn chӫ bҳt công nhân ÿӭng xӃp thành hàng rӗi ÿi cһp nhiӋt tӯng ngѭӡi, nӃu không
còn thҩy sӕt thì chúng bҳt ÿi làm nhѭ thѭӡng lӋ. Èc nhân thay, ngѭӡi bӋnh chӍ sӕt cao
vào buәi tӕi ÿӃn nӱa khuya vӅ sáng là hҥ sӕt. Do vұy, nhӳng ngѭӡi bӏ bӋnh thұt khi
sáng ra chúng khám ÿӅu bҳt ÿi làm bình thѭӡng vì không thҩy sӕt.
Ông Hà, mӝt côngtra ӣ sӣ Long Thành sau lҫn bӏ bӋnh ÿӃn khai bӋnh, sáng ra
cһp nhiӋt không thҩy sӕt, chúng cho là giҧ vӡ khai bӋnh nên bӏ chúng ÿánh ÿұp nhiӅu
lҫn ÿӃn chӃt.

2.2 Page 12

▲back to top
ĈӇ ÿӕi phó vӟi chúng khi bӏ bӋnh, bà Gái vӕn thông minh, liӅu lƭnh ÿã nghƭ ra
cách sáng sӟm và lҩy sҧ ӟt giã nhӓ rӗi bôi vào nách ÿӇ khi chúng ÿӃn cһp nhiӋt
quҧ nhiên thҩy bà sӕt thұt chúng mӟi cho bà nghӍ cҥo.
Nhӳng tên chӫ sӣ nhѭ: Ĉѫlaphe, A Bu, Gio-ÿa-ni, Domengine, Ĉѫlapô,
Sѫten... nhân dân Long Thành nhҳc ÿӃn nhѭ nhӳng hung thҫn.
Tên xӃp Rucun tӯ Bình Sѫn ÿәi vӅ sӣ Ĉҫm mӟi ÿѭӧc ít lâu, hҳn rình bҳt
ÿѭӧc cô Tuҩt ÿánh ÿә mӫ cao su, y liӅn tұp trung mӝt sӕ công nhân lҥi coi ÿánh cô
Tuҩt. Bà Hҥnh, mӝt công nhân sӣ Ĉҫm kӇ lҥi: "Chúng tôi ngӗi bên ngoài chӍ nghe
thҩy tiӃng gұy ÿánh vào ngѭӡi cô Tuҩt thình thӏch và tiӃng cô Tuҩt kêu. Ĉánh chán
tay nó ÿұp ÿҫu cô Tuҩt vào tѭӡng chan chát, chúng tôi ӣ bên ngoài chӍ biӃt nhìn nhau
ӭa nѭӟc mҳt. Bӛng nghe tiӃng cô Tuҩt kêu thét lên rӗi im bһt. Khi cӱa mӣ, tên Rucun
ÿi ra, mһt ÿӓ gay, mӗ hôi nhӉ nhҥi. Cô Tuҩt thì nҵm rNJ rѭӧi, mһt be bét máu, bҩt nh
nhân sӵ. Khi chúng tôi khiêng cô ÿӃn trҥm [i WKu cô Tuҩt chӃt”6
Căm WK tên Rucun, anh em công nhân Ejn nhau mӝt buәi sáng bӕ trí cho mӝt
thanh niên leo lên chһt cành cao su rӗi cho ngѭӡi ÿi Eio. Lұp tӭc Rucun FKҥy tӟi, y
TXit công nhân lên bҳt ngѭӡi thanh niên. Ĉ~ng nhѭ kӃ KRҥch Kjng trăm công nhân
ÿang o Pӫ ÿem theo dao Yj Gөng Fө ÿӃn. /~c ҩy tên Rucun ÿӭng rҩt oai vӋ, hai tay
chӕng nh, mһt QKun hau Kiu Yjo ngѭӡi thanh niên ӣ trên cây. Lӧi dөng lúc nhӕn
nháo, bҩt ngӡ anh Chín Cӛi (ngѭӡi yêu cô Tuҩt) cҫm dao FKpm mӝt QKit ÿӭt Oua Finh
tay tên Rucun, hҳn QJm vұt ra. i ngѭӡi ӗ FKҥy tӟi, lӧi ng O~c ÿy anh &Ktn Cӛi
Qpm dao Eӓ ÿi luôn. Tên Rucun SKҧi ÿi bӋnh viӋn, sau ÿy không Gim vӅ Long 7Kjnh
nӳa. Tên FKӫ sӣ %j Ĉҫm Oj Domengine ӣ Pháp sang nhұm chӭc không ÿѭӧc bao lâu
tKu Eӏ công nhân trong sӣ WKӫ tiêu luôn.
Nhӳng tên cai, xu ng ÿӝc ic không Npm, FK~ng coi mҥng ngѭӡi nhѭ cӓ rác.
Ӣ ÿӗn ÿiӅn Long Thành ngѭӡi ta vүn Fzn nhӟ tên cai Ĉѭѫng thѭӡng hay ÿinh ÿұp
công nhân rҩt Wjn ic. Tên cai Ĉѭѫng ӣ sӣ Ĉӡ-la ÿm ÿinh Ej Cӕt QJm lӝn cә xuӕng
Ping chӃt Yu Ej Fҥo Pӫ ÿӇ lѭӥi dao m Yjo thân cây.
Xu 7im HiӃu ӣ sӣ %j Ĉҫm thҩy cô ĈiӇm (vӧ anh Ri) xinh ÿҽp, liӅn Wum Fich
vu cho anh Ri Oj ViӋt Minh rӗi ÿinh anh chӃt i trong nc. Sau ÿy 7im HiӃu ÿm
cѭӟp cô ĈiӇm Ojm vӧ.
Ông Hӑc và ông Ngӵ cùng mӝt kíp cҥo vӟi bà Bé bӏ tình nghi là ViӋt Minh nên
ÿã bӏ bӑn tay sai cӫa chӫ Tây bҳt trói gô khuӹu tay vào gӕc cao su và bӏ ÿánh ÿұp dã
man trѭӟc mһt toàn thӇ công nhân sӣ Ĉҫm, sau nhӳng trұn ÿòn ÿó, ông Hӑc ÿã
chӃt.
Cám cҧnh ÿӡi cӵc khә, chӃ ÿӝ lao ÿӝng hà khҳc cӫa bӑn chӫ ÿӕi vӟi ngѭӡi
công nhân, rӯng sâu nѭӟc ÿӝc gây bӋnh tұt, sӕt rét nên ngѭӡi công nhân ÿã ÿһt ra
nhӳng bài vè truyӅn miӋng nghe rҩt xót xa:
Con gà mày gáy B̷c Giang
Trͥi làm lͭt l͡i nó sang Nam kǤ
6 Long 7Kjnh nhӳng chһng ÿѭӡng lӏch sӱ - 1Kj xuҩt n Ĉӗng Nai, 1988, trang 25.

2.3 Page 13

▲back to top
Nam kǤ làm hãng cao su
Ĉi s˱˯ng v͉ mù kh͝ quá bu ˯i
Ngày chͯ nh̵t ch̻ng ÿ˱ͫc ngh͑ ng˯i
Ĉêm khuya gà gáy ra ng͛i x͇p-măng7
Ĉͱa nào mà ch̩y lăng xăng
ÿánh nó ÿá c͹c thân kêu trͥi
͘m ÿau b͏nh t̵t t˯i bͥi
Ký ninh nó phát m͟i ng˱ͥi hai viên
……
Ng˱ͥi nào không u͙ng nó li͉n tát ngay8
Năm 1940, SKit [tt Nhұt Yjo Ĉông Dѭѫng. i Long Thành, chúng ÿóng quân
ӣ sӣ Ĉҫm, khu căn cӭ Nѭӟc Trong, 7Kii ThiӋn. Công nhân cao su Eӏ pp buӝc ÿi
sâu cho Nhұt, ÿjo công sӵ, xây ÿӗn Eyt, Ojm ÿѭӡng… ngѭӡi công nhân FKӏu nh
mӝt cә hai WUzng.
Ĉӡi sӕng công nhân ÿm khӕn khә, nay Yu thӡi cuӝc i Fjng khӕn khә hѫn, hӃt
nô lӋ cho 3Kip rӗi i ÿӃn Nhұt. Mӝt ngѭӡi công nhân tên Mong ӣ Siph ÿm ÿһt ra Eji
Yq cho kiӃp ngѭӡi công nhân thӡi NǤ Qjy nhѭ sau:
"Ng͛i mà nghƭ hai hàng nh˱ lu̵n
C̫m nhân tình g̿p v̵n gian nan
H͛ng Vân liên thanh nhàn
Qu͙c âm nghƭa bút mà than vͣi ÿͥi
ͦ ÿͥi ÿ̩p ÿ̭t ÿ͡i trͥi
CNJng là ÿ͛ng nh v͙n ng˱ͥi Vi͏t Nam
Tͳ ngày chͯ m͡ sang làm
An c˱ l̵p nghi͏p gian nan m͡t nhà
Tͳ ngày Nh̵t B͝n sang ta
Quân h͛ng ngh͓ ÿ͓nh cu͡c là ch˱a xong
Còn ÿang d́p b̷c ÿánh ÿông
Thì ta v̳n ph̫i g̷ng công phù tình
Tͳ ngày x͇, chͯ ph̫i ÿi
Bác h͛ng cNJng chán, l˱˯ng thì cNJng th˱˯ng
Nhͥ có chͯ t͹a n˱˯ng có chͯ
7 XӃp-măng: xӃp hàng.
8 Bài vè do ÿӗng chí Lѭu Thӏ Là, bí thѭ Ĉҧng bӝ Nông trѭӡng Long Thành cung cҩp.

2.4 Page 14

▲back to top
Bi͇t ÿ˱ͥng chͯ thͯ b̭y lâu nay
Bây giͥ g̿p ph̫i h̵n này
Ch͓ em ng̵m ÿ̷ng nu͙t cay cNJng ÿành
Ngoài lô b͗ t͹a rͳng xanh
Cây kia ai c̩o, c͗ tranh ai ÿào
cu͙c, mai ÿ͋ sét trong rào
Thùng bè ÿ͋ m͙c, búa dao ÿ͋ cùn
Tình c̫nh này có bu͛n không nh͑
Cu͡c sinh ra ai bi͇t nghƭ làm sao
Trên thͥi vì n˱ͣc, d˱ͣi nào vì dân
Nh̵t ba toà kpo ÿóng ÿ̯y sân
Gi̭y ÿ˱a v͉ sͧ b̷t dân ÿi làm
Ai ai cNJng phàn nàn trong d̩
Có bao giͥ v̭t v̫ nh˱ nay
Vi͏c làm x͇p ÿ̿t cNJng hay
Chia ra m͟i kíp là hai m˱˯i ng˱ͥi
Sáng ra sân ÿi͋m ÿã r͛i
L̩i lên ÿ͋ Nh̵t b̷t ng͛i x͇-măng
Cai nào kíp ṋy s̽n sàng
Ĉi͋m xong các vi͏c d͕n ÿ˱ͥng cho ÿi
Vai mang cái cu͙c cái ki
K̓ thͥi r̫i ÿá, ng˱ͥi ÿi làm ÿ˱ͥng
Có k̓ khai m˱˯ng, ÿào h͙
Có k̓ tr͛ng c͗, u͙n cây
Ĉ͛ng hai công tr̫ m͡t ngày
Làm xong ÿ͇n t͙i lƭnh ngay ÿͯ ÿ͛ng
Thì giͥ bó bu͡c khó khăn
Ai ai cNJng ph̫i vác gông ch̩y nhà
Ki͏n r̹ng trong bu͝i lam-ÿa
Ăn n̹m trong trí ng˱ͥi ta kpo v͉
Anh em kíp ph̫i d͕n ÿi
D͕n v͉ l̩i kíp ta thì t˱ͣi tân

2.5 Page 15

▲back to top
Dân cͱ vui lòng dân ch̻ng lo chi
B͗ ti͉n cͯa t̩i năng nê
S̽n xe g͟ ÿó s̽n n͉ n͇p ÿây
Còn non n˱ͣc là n˯i phong c̫nh
Ai ÿi ÿ͇n ÿ̭y c͗ th̷m hãy còn ÿây
Nhìn xem phong c̫nh cNJng hay
ÿ˱ͥng còn ÿó, có cây r˱ͥm rà
Thì giͥ bó bu͡c thì giͥ
Ngày ba b͙n l˱ͫt ÿi͋m ÿ͛ ÿi͋m dân
Thì giͥ nó không nh˱ tr˱ͣc
M˱ͥi hai giͥ mͣi ÿ˱ͫc ngng˯i
T͙i thͥi ÿi l̿n m̿t trͥi
Mͣi ra tͣi s̷p hàng n˯i ta v͉ 9
Cҧnh ÿӡi ngѭӡi công nhân thӵc sӵ là mӝt cҧnh ÿӏa ngөc, hӑ không còn cách
nào khác là phҧi vùng dұy ÿҩu tranh.
CHѬѪNG II
CÔNG NHÂN ĈӖN ĈIӄN CAO SU
LONG THÀNH VÙNG LÊN ĈҨU TRANH
(1930-1945)
Cho tӟi nhӳng năm trѭӟc 1930, trên ÿӏa bàn Long Thành ÿã có nhiӅu ÿӗn ÿiӅn
trӗng cao su ÿa sӕ cӫa chӫ Pháp và mӝt sӕ ít cӫa ngѭӡi ViӋt. Sӵ quҧn lý và khai thác
cây cao su có lӧi nhuұn cao cӫa bӑn chӫ ÿã làm cho ÿӡi sӕng cӫa ngѭӡi phu cao su
trӣ nên khӕn khә, bӏ bóc lӝt hӃt sӭc dã man. Do nhӳng áp bӭc tàn ác cӫa bӑn cai xu,
ÿӝi xӃp liên kӃt vӟi chӫ Tây ÿã gây nên nhӳng phҧn ӭng ÿҩu tranh bѭӟc ÿҫu trong
giӟi công nhân. Ĉһc biӋt trong các cuӝc ÿҩu tranh ÿình công cӫa công nhân cao su
dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng.
9 Bà Là Thӏ Bé, côngtra sӣ Long Thành cung cҩp.

2.6 Page 16

▲back to top
Tӯ nhӳng năm 1929-1930 sӵ kiӋn thành lұp chi bӝ Ĉông Dѭѫng Cӝng sҧn
Ĉҧng ÿҫu tiên ӣ Phú RiӅng lãnh ÿҥo các cuӝc ÿҩu tranh cӫa công nhân cao su ÿã mӣ
ÿҫu cho giai ÿoҥn mӟi ÿҩu tranh chӕng áp bӭc bóc lӝt cӫa giai cҩp công nhân cao su
Biên Hoà.
TiӃp theo sau là nhӳng cuӝc ÿҩu tranh cӫa công nhân cao su Dҫu TiӃng, Cam
Tiêm, Ông QuӃ... ÿã làm cho bӑn chӫ Tây nhiӅu phen khiӃp sӧ, SKҧi chҩp nhұn
nhӳng yêu cҫu FKtnh ÿing a ngѭӡi công nhân.
Năm 1932, i ÿӗn ÿiӅn cao su %unh Sѫn ÿm nә ra cuӝc ÿҩu tranh a Kjng trăm
công nhân ÿzi buӝc FKӫ Tây không ÿѭӧc ÿánh ÿұp công nhân, chӕng cúp phҥt lѭѫng.
7King 2-1934 chi bӝ Ĉҧng Cӝng n ÿҫu tiên ÿѭӧc WKjnh lұp ӣ [m Phѭӟc i –
%j 5ӏa ÿm ÿӭng ra tә chӭc vұn ÿӝng công nhân cao su Yng lӝ 2 Yng lên ÿҩu tranh
cách mҥng.
7King 5-1936 Kjng trăm công nhân ӣ cao su Long 7Kjnh vӟi công nhân cao su
%unh Sѫn, Cuӝc - tѫ- nay ( Cҭm Mӻ) và mӝt sӕ ÿӗn ÿiӅn khác tham gia bmi công hai
ngày ÿzi FKӫ Tây không ÿѭӧc thҩp tiӅn lѭѫng.
Cuӕi năm 1936, Ban Cán sӵ Ĉҧng tӍnh Biên Hoà ÿѭӧc WKjnh lұp do ÿӗng FKt
Trѭѫng Văn Bang (Ba Bang) Yj ÿӗng FKt Cao Hӗng Lãnh trӵc tiӃp vұn ÿӝng. NhiӅu
ÿӏa phѭѫng trong nh ÿm Pyc nӕi xây dӵng chi bӝ Ĉҧng ӣ cѫ sӣ.
ng thӡi gian Qjy Fic sӣ cao su a ÿӗn ÿiӅn Long Thành và mӝt sӕ ӣ ÿӗn
ÿiӅn Xuân Lӝc ÿã thành lұp ÿѭӧc Fic tә chӭc Công hӝi ÿӓ KRҥt ÿӝng hӧp SKip, Ein
hӧp SKip nhҵm tұp hӧp lӵc lѭӧng, tuyên truyӅn JLic ngӝ cách mҥng Yj SKit ÿӝng
công nhân ÿҩu tranh.
Năm 1936, Nhà máy chӃ biӃn mӫ Cao su Long Thành ÿѭӧc thành lұp (trѭӟc
gӑi là sӣ Siph), trѭӟc ÿây ӣ gҫn cҫu vào nhà máy, năm 1951 dӡi vӅ vӏ trí hiӋn nay.
Nhà máy ÿѭӧc trang Eӏ Piy Fin tӡ Yj Pӫ FUppe (Pӫ Wҥp). Công suҩt nhà máy là
1500 tҩn/năm.
Năm 1937, Xӭ uӹ Nam KǤ cӱ các ÿӗng chí ÿҧng viên Ĉҧng Cӝng sҧn Ĉông
Dѭѫng vӅ hoҥt ÿӝng vùng Long Thành. Ĉӗng chí NguyӉn Văn Nghƭa (tӵ Xѭӧc) và
ÿӗng chí Sáu Ĉҥi hoҥt ÿӝng vùng cao su Siph, Bình Sѫn và An ViӉng. Ĉӗng chí
Dѭѫng Bҥch Mai vӅ vùng Phѭӟc Lӝc, Long An, An Lӧi, Phѭӟc ThiӅn. Ĉӗng chí
Trѭѫng Văn Bang, HuǤnh Văn LNJy, HuǤnh Văn Ký hoҥt ÿӝng vùng Tam An, Tam
Phѭӟc, An Hoà. Ĉӗng chí Hӗ Văn Giàu vӅ vùng Phѭӟc An, Phѭӟc Thӑ.
Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa TӍnh uӹ lâm thӡi tӍnh Biên Hoà ngày 01-01-1939 công
nhân cao su ӣ Long Thành và hàng ngàn công nhân cӫa các sӣ cao su trong tӍnh ÿã
ÿӗng loҥt bãi công ÿòi tăng lѭѫng, ÿòi cҧi thiӋn ÿӡi sӕng. Cuӝc ÿҩu tranh rӝng lӟn
này ÿã buӝc các bӑn chӫ Công ty Siph, Ĉҩt Ĉӓ phҧi ra lӋnh cho các ÿӗn ÿiӅn giҧi
quyӃt mӝt sӕ ÿòi hӓi cө thӇ cӫa công nhân nhѭ giҧm bӟt mӭc khoán, làm lҥi nhà cӱa,
cҩp phát giѭӡng nҵm, cҩp gҥo tӕt, thuӕc men cho nhӳng công nhân ÿau yӃu.
Tӯ năm 1930-1939 Phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân Cao su Long Thành ÿã
chuyên qua tӯ tӵ phát bãi công ÿӃn các cuӝc ÿҩu tranh có Ĉҧng lãnh ÿҥo ÿòi quyӅn
lӧi dân sinh dân chӫ làm nên nhӳng phong trào lӟn có tính quyӃt liӋt hѫn.

2.7 Page 17

▲back to top
Năm 1940, Nhұt nhҧy vào Ĉông Dѭѫng, tҥi Long Thành quân ÿӝi Nhұt ÿóng ӣ
sӣ Ĉҫm, khu căn cӭ Nѭӟc Trong, nhà máy ÿiӋn, khu Thái ThiӋn. Chúng ép buӝc
công nhân phҧi ÿi xâu ÿӇ ÿào công sӵ, xây ÿӗn bót cho chúng.
Sau cuӝc khӣi nghƭa Nam KǤ (1940), lӵc lѭӧng cách mҥng ӣ Biên Hoà tұp
trung bám vào tҫng lӟp công nhân cao su. Ĉѭӧc sӵ bҧo vӋ, che chӣ cӫa công nhân,
nhiӅu cán bӝ, ÿҧng viên bӏ ÿӏch truy lùng khҳp nѫi ÿã lánh vӅ các ÿӗn ÿiӅn cao su tiӃp
tөc hoҥt ÿӝng.
Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa các ÿӗng chí ÿҧng viên Ĉҧng Cӝng sҧn, phong trào ÿҩu
tranh cӫa công nhân cao su ÿӗn ÿiӅn Long Thành và các ÿӗn ÿiӅn trong tӍnh vүn tiӃp
tөc phát triӇn mҥnh mӁ.
Tháng 2-1943, gҫn 700 công nhân ÿӗn ÿiӅn cao su An Lӝc và Bình Lӝc ÿình
công hai ngày ÿòi tăng lѭѫng, hҥ mӭc khoán và không ÿѭӧc ÿuәi ngѭӡi vô lý. Cuӝc
ÿҩu tranh ÿã lôi cuӕn ÿѭӧc cҧ công nhân Dҫu Giây (Xuân Lӝc) hѭӣng ӭng. Cuӕi
cùng bӑn chӫ phҧi nhѭӧng bӝ và bӑn cҫm quyӅn phҧi thҧ 7 ngѭӡi tham gia ÿҩu tranh
bӏ chúng bҳt.
Tháng 3-1943 Ban Cán sӵ Ĉҧng Liên tӍnh miӅn Ĉông (Ban Cán sӵ Cao su
miӅn Ĉông) ÿѭӧc thành lұp. Ĉӗng chí Trӏnh Văn Dөc (Ba Dөc) mӝt ÿҧng viên Cӝng
sҧn có nhiӅu uy tín ÿѭӧc Ban Cán sӵ cӱ vӅ xây dӵng phát triӇn cѫ sӣ cách mҥng ӣ
vùng Cao su Long Thành.
Tháng 7-1943, trên 300 công nhân Trҧng Bom ÿình công mӝt ngày ÿòi chӫ
phҧi phát gҥo tӕt và thuӕc sӕt rét nhѭ thѭӡng lӋ. Bӑn chúng cNJng phҧi nhѭӧng bӝ.
ĈӃn tháng 10-1943, dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa ÿӗng chí Ba Dөc gҫn 500 công nhân
sӣ Cao su Long Thành (sӣ Siph) ÿã ÿình công mӝt ngày ÿӇ phҧn ÿӕi mӝt tên xӃp Tây
ÿã ÿánh chӃt mӝt công nhân, buӝc tên xӃp này phҧi bӗi thѭӡng cho gia ÿình ngѭӡi bӏ
nҥn và ÿuәi nó ÿi. Trѭӟc phҧn ӭng kiên quyӃt cӫa công nhân, sau ÿó chӫ sӣ ÿã phҧi
ÿuәi tên xӃp ÿi nѫi khác và bӗi thѭӡng cho gia ÿình ngѭӡi chӃt.
Cuӕi năm 1944, ӣ Dҫu Giây ÿã nә ra cuӝc ÿҩu tranh cӫa 200 công nhân ÿòi
bӑn chӫ sӣ phҧi trҧ công nhân vӅ xӭ ÿã mãn hҥn giao kèo tӯ cuӕi năm 1943. Chӫ
sӣ không giҧi quyӃt, gҫn 100 công nhân tiӃp tөc kpo vӅ công ty S.I.P.H ӣ An Lӝc ÿҩu
tranh. Anh chӏ em kpo ra ÿӃn quұn lӷ Xuân Lӝc, ÿòi chính quyӅn thӵc dân phҧi can
thiӋp. Trѭӟc khí thӃ ÿҩu tranh kiên trì và quyӃt liӋt cӫa công nhân, bӑn chӫ sӣ buӝc
phҧi giҧi quyӃt cho công nhân vӅ xӭ.
Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng, phong trào ÿҩu tranh cӫa công nhân Biên Hoà nói
chung và Long Thành nói riêng ÿã ngày càng dâng lên mҥnh mӁ ÿҥt ÿѭӧc nhӳng
yêu cҫu chính ÿáng cho ngѭӡi công nhân cao su.
Thӡi kǤ này nhân dân Long Thành cùng Biên Hoà khҭn trѭѫng xây dӵng cѫ
sӣ, tұp trung lӵc lѭӧng ÿӇ chuҭn bӏ cho Tәng khӣi nghƭa giành chính quyӅn trong cҧ
nѭӟc.
Ӣ Long Thành, ÿӗng chí Trӏnh Văn Dөc ÿã xây dӵng ÿѭӧc mҥng lѭӟi cѫ sӣ
ViӋt Minh ӣ nhiӅu xã trong huyӋn. ĈӇ vào ÿѭӧc ÿӗn ÿiӅn trong huyӋn, ÿӗng chí ÿã
phҧi làm nghӅ bán thuӕc lào ӣ sӣ Sông Nhҥn (An ViӉng). Tӯ Sông Nhҥn ÿӗng chí có

2.8 Page 18

▲back to top
thӇ ÿi qua khҳp các sӣ Dҫu Giây, Trҧng Bom, Bình Sѫn, Long Thành ÿӇ liên lҥc, tìm
hiӇu và gây dӵng cѫ sӣ.
Tháng 3-1944, chi bӝ Ĉҧng Cӝng sҧn ÿҫu tiên cӫa huyӋn Long Thành ÿѭӧc
thành lұp do ÿӗng chí Trӏnh Văn Dөc làm bí thѭ, ÿӗng chí VNJ Hӗng (Phô) làm phó bí
thѭ.
Tháng 9-1944, Ban Cán sӵ Cao su miӅn Ĉông cӱ ÿӗng chí Lê Ĉình Cӵ vӅ tә
chӭc Liên ÿoàn Cao su tҥi Long Thành ÿӇ thӕng nhҩt hành ÿӝng cách mҥng trong
giӟi công nhân cao su. ĈӇ chӕng lҥi hành ÿӝng bҳt ÿi phu làm sân bay cӫa Nhұt, Liên
ÿoàn Cao su ÿã thành lұp "nghiӋp ÿoàn xe bò" do ÿӗng chí Bҧy Kӹ phө trách.
Cuӕi năm 1944, các anh công nhân Tӱu và Mai Hiên Thái (Ba Thái) ÿѭӧc kӃt
nҥp vào Ĉҧng Cӝng sҧn. Chi bӝ Ĉҧng ӣ ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn ÿѭӧc thành lұp do ÿӗng
chí VNJ Hӗng (Phô) làm bí thѭ.
Ӣ ÿӗn ÿiӅn Long Thành, mһc dù chѭa có chi bӝ Ĉҧng nhѭng công nhân cao su
ÿã ít nhiӅu ÿѭӧc giác ngӝ cách mҥng tҥi các sӣ Siph, Hêléna, Ĉѫ-la ÿã có nhӳng công
nhân hoҥt ÿӝng cho phong trào cách mҥng lúc bҩy giӡ nhѭ: Chín Quy, Cai KiӃm, Sáu
Thӕng, Năm Sang, Hai KiӅu... tham gia lӵc lѭӧng Thanh niên TiӅn phong, vұn ÿӝng
nhân dân ÿóng góp cho ViӋt Minh, giúp ÿӥ tiӅn gҥo, lѭѫng thӵc và ӫng hӝ ViӋt Minh
chuҭn bӏ cѭӟp chính quyӅn tháng Tám năm 1945.
***
Ngày 9-3-1945, Nhұt ÿҧo chính Pháp, ӣ Long Thành chúng bҳt công nhân ÿi
ÿào hҫm, làm sân bay ӣ cҫu Nѭӟc Trong, Tam An, Thái ThiӋn... Hàng ngày trên các
tuyӃn ÿѭӡng Long Thành - Phѭӟc Tân, Long Thành - Thái ThiӋn... hàng ngàn ngѭӡi
bӏ Nhұt bҳt ÿi phu dӏch cho chúng. Công nhân cao su trӣ thành lao ÿӝng khә sai, làm
không ÿѭӧc trҧ tiӅn công lҥi còn bӏ hành hҥ dѭӟi làn roi vӑt cӫa bӑn phát xít. Èo quҫn
rách rѭӟi không có tiӅn mua vҧi, có ngѭӡi phҧi may bao bӕ ÿӇ mһc. Ngѭӡi gҫy còm,
ӕm yӃu cNJng bӏ bҳt ÿi làm. Ai có thái ÿӝ phҧn ÿӕi sӁ bӏ chúng nghi là ViӋt Minh và bӏ
bҳt giӃt ngay. Mӝt công nhân ӣ sӣ Siph bӏ chúng bҳt ÿi chăn ngӵa, rӫi sao con ngӵa
bӛng lăn ra chӃt, bӑn Nhұt nghi là ngѭӡi công nhân ÿó ÿã cho ngӵa ăn trҩu, vì vұy
chúng lұp tӭc bҳt anh công nhân ҩy mә bөng và nhét trҩu vào ÿӇ ÿӅn mҥng cho con
ngӵa.
Ĉӗn ÿiӅn thì ngӯng sҧn xuҩt cao su và hàng ngàn công nhân bӏ lâm vào cҧnh
thҩt nghiӋp và ÿói rách. Công nhân sӟm thҩu hiӇu và càng nung nҩu ý chí ÿoàn kӃt
ÿҩu tranh chӕng áp bӭc và bҩt công cӫa bӑn thӵc dân phát xít xâm lѭӧc.
Tháng 5-1945, lӵc lѭӧng Thanh niên TiӅn phong tràn vӅ Long Thành, phong
trào phát triӇn rҩt mҥnh do thҫy giáo &Kӓi lãnh ÿҥo. Lúc này ӣ các sӣ cao su, các xã
ven ÿѭӡng quӕc lӝ, tӍnh lӝ chӛ nào cNJng có trө sӣ cӫa Thanh niên TiӅn Phong ÿҫu ÿӝi
mNJ ca lô, tay cҫm gұy tҫm vông, vai ÿeo sӧi dây thӯng tӃt bҵng sӧi dӯa tұp dѭӧt.

2.9 Page 19

▲back to top
Ngày 15-8-1945, quân Ĉӗng minh ÿã ÿánh bҥi quân phát xít Ĉӭc, Nhұt tҥi
chiӃn trѭӡng Tây Âu và Bҳc Á buӝc Nhұt hoàng phҧi tuyên bӕ ÿҫu hàng vô ÿiӅu
kiӋn.
Tháng 8-1945, nhân dân cҧ nѭӟc ÿӭng lên giành chính quyӅn tӯ tay bӑn phát
xít và thӵc dân phong kiӃn.
ChiӅu ngày 24-8-1945, hàng trăm công nhân ÿӗn ÿiӅn Cao su Long Thành
cùng vӟi lӵc lѭӧng Thanh niên TiӅn phong toàn huyӋn nәi dұy giành chính quyӅn ӣ
thӏ trҩn Long Thành. Tӯng ÿoàn ngѭӡi Npo ÿi dӑc các ÿѭӡng lӝ chính ÿӇ biӇu dѭѫng
lӵc lѭӧng. Trung ÿӝi Nhұt ÿóng ӣ sӣ Ĉҫm (Siph) án binh bҩt ÿӝng, lo lҳng và sӧ
hãi.
Hoà nhұp vӟi khí thӃ cӫa phong trào Thanh niên TiӅn phong, ӣ sӣ Ĉҫm, xu
Tám HiӃu (Ĉҥi ÿӝi trѭӣng Thanh niên TiӅn phong) ÿã dүn ÿҫu mӝt ÿoàn công nhân
hѫn trăm ngѭӡi tұp trung ӣ nhà máy Siph ÿi biӇu tình rҫm rӝ tӯ Long Thành tӟi Biên
Hoà, tay cҫm tҫm vông vҥt nhӑn và ÿoҥn cây dài 3 mét ÿҫu cӝt lѭӥi liӅm ÿӇ biӇu
dѭѫng tinh thҫn cӫa lӵc lѭӧng Thanh niên TiӅn phong tҥi rҥp hát Biên Hùng (Biên
Hoà). Ĉoàn ngѭӡi vӯa ÿi vӯa hô vang khҭu hiӋu, vӯa hát:
Thanh niên ˯i ta quy͇t ÿi ÿ͇n cùng
Thanh niên ˯i ta nguy͏n ÿem h͇t lòng
Ti͇n lên r̹ng ti͇n! V̓ vang ÿͥi s͙ng!
Chͣ quên ta là gi͙ng L̩c H͛n 10
Tҥi sӣ Hêléna, thҫy Ba Minh hoҥt ÿӝng ӣ Bình Sѫn và Siph ÿӃn vұn ÿӝng anh
em trong sӣ gӗm: Chín Quy, &z, Bua, Kim, Cai KiӃm... cùng vӟi bà con công nhân
khoҧng 30 ngѭӡi Npo lên Biên Hoà mít tinh rҩt rҫm rӝ.
Hàng trăm công nhân sӣ Hêléna và nhân dân xã Long An Npo ra thӏ trҩn hѭӣng
ӭng phong trào bӓ phiӃu "trѭng cҫu dân ý" phӃ truҩt Bҧo Ĉҥi, ӫng hӝ Cách mҥng
thҳng lӧi là nguyӋn vӑng mong ÿӧi cӫa mӑi ngѭӡi dân.
Sáng ngày 26-8-1945, tҥi thӏ trҩn Long Thành, mӝt cuӝc mít tinh lӟn vӟi hѫn
3.000 ngѭӡi trong ÿó có hàng trăm công nhân ÿӗn ÿiӅn Long Thành hoà vào ÿoàn
ngѭӡi ÿem theo cӡ búa liӅm, cӡ vàng sao ÿӓ (cӡ cӫa Thanh niên TiӅn phong) và cӡ
ÿӓ sao vàng ÿӃn tұp trung tҥi huyӋn lӷ. Uӹ ban lâm thӡi HuyӋn Long Thành ÿã ÿѭӧc
thành lұp do ÿӗng chí Trӏnh Văn Dөc làm chӫ tӏch và ÿӗng chí VNJ Hӗng (phô), hoҥt
ÿӝng ӣ Bình Sѫn và Siph, ÿѭӧc bҫu làm phó bí thѭ huyӋn uӹ. Tӯ ÿây chính quyӅn ÿã
thuӝc vӅ tay nhân dân, mӑi ngѭӡi vui mӯng và hò reo trong nѭӟc mҳt vì vui sѭӟng.
Tҥi các sӣ (Hêléna, Siph, Ĉѫ-la) cӫa ÿӗn ÿiӅn Long Thành công nhân Npo nhau ÿi
tuҫn hành cҧ ÿêm không ngӫ, náo nӭc và say sѭa vӟi chiӃn thҳng cӫa mùa thu tháng
Tám.
Cách mҥng tháng Tám năm 1945 ÿã ÿұp tan sӵ thӕng trӏ cӫa thӵc dân Pháp và
chӃ ÿӝ phong kiӃn thӕi nát, nhân dân ta tӯ ngѭӡi nô lӋ trӣ thành ngѭӡi làm chӫ ÿҩt
nѭӟc. Tӯ nay ngѭӡi công nhân Cao su Long Thành ÿã có mӝt cuӝc sӕng mӟi.
10 Theo sӵ cung cҩp cӫa bà VNJ Thӏ Gái (sinh năm 1915) quê Nam Ĉӏnh, ÿi côngtra tӯ năm 1941 tҥi sӣ Siph.

2.10 Page 20

▲back to top
CHѬѪNG III
ĈӖN ĈIӄN LONG THÀNH CHÍN NĂM
KHÁNG CHIӂN CHӔNG PHÁP
(1945-1954)
NiӅm vui vӟi hoà bình ÿӝc lұp cӫa nhân dân ta không ÿѭӧc bao lâu thì ngày
23-9-1945 thӵc dân Pháp nә súng ӣ Sài Gòn mӣ ÿҫu sӵ xâm lѭӧc nѭӟc ta lҫn thӭ hai.
Nhân dân Nam Bӝ lҥi bѭӟc vào cuӝc kháng chiӃn chӕng thӵc dân 3Kip.
Xӭ uӹ và Uӹ ban hành chính kháng chiӃn Nam bӝ ÿӭng lên kêu gӑi toàn dân
kháng chiӃn. Trѭӟc tình hình sôi sөc ÿó, công nhân cao su Biên Hoà - Bà Rӏa càng
quyӃt tâm tham gia, ӫng hӝ kháng chiӃn.
Hàng chөc công nhân tҥi ÿӗn ÿiӅn Long Thành ÿã tình nguyӋn gia nhұp vào
lӵc lѭӧng võ trang huyӋn ÿӇ chӕng Pháp. Lӵc lѭӧng võ trang Long Thành lúc ÿó
mang tên là ÿӝi Cӝng hoà VӋ binh. Ĉӝi lӵc lѭӧng võ trang cӫa Tam Phѭӟc (sӣ Ĉӡ-la)
ÿѭӧc thành lұp tháng 8 năm 1945.
Tháng 10 năm 1945, quân Pháp phá vӥ vòng vây ӣ Sài Gòn và mӣ rӝng lҩn
chiӃm các tӍnh Nam Bӝ. Trѭӟc tình hình ÿó, ban chӍ ÿҥo huyӋn uӹ, ÿӝi Cӝng hoà VӋ
binh huyӋn và bӝ ÿӝi Ban Ĉ͛ng Nai chuyӇn thành VӋ quӕc ÿoàn, lӵc lѭӧng vNJ trang
ÿӏa phѭѫng cӫa huyӋn ÿӇ ÿánh giһc.
Ngày 28-10-1945, mӝt ÿoàn xe cӫa Anh, Pháp trên ÿѭӡng tӯ Biên Hoà tӟi
VNJng Tàu. Tӟi dӕc 47 gҫn sӣ Ĉӡ-la thì bӏ dân quân Liên thôn Tam Phѭӟc - Phѭӟc
Tân và ÿӝi VӋ quӕc ÿoàn Long Thành phөc kích chһn ÿánh. Trұn chiӃn ÿҩu kéo dài
tӯ sáng ÿӃn trѭa, ÿӏch cháy hai chiӃc GMC, thiӋt hҥi 1 tiӇu ÿӝi buӝc chúng phҧi rút vӅ
Biên Hoà. Ĉây là trұn ÿánh ÿҫu tiên cӫa quân dân Long Thành, trұn này ÿӗng chí
NguyӉn Văn Tranh, dân quân Tam Phѭӟc ÿã hy sinh, ÿây là chiӃn sƭ Long Thành ÿҫu
tiên hy sinh trong cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp trên ÿҩt quê hѭѫng.
Trong khi ÿó bӑn Nhұt ÿóng tҥi cҫu Nѭӟc Trong theo lӋnh cӫa quân Ĉӗng
minh bҳt lӵc lѭӧng kháng chiӃn Long Thành phҧi giao nӝp vNJ khí, chúng càn quét
khu vӵc Bình Sѫn, Lӝc An, Long An buӝc huyӋn uӹ phҧi rút dҫn vӅ hѭӟng Phѭӟc
ThiӅn, Phѭӟc Kiên.
Khi mһt trұn Sài Gòn tan vӥ, lӵc lѭӧng Bình Xuyên và nhiӅu lӵc lѭӧng kháng
chiӃn ÿã rút vӅ Long Thành xây dӵng ÿӏa bàn hoҥt ÿӝng. Tháng 10-1945, lӵc lѭӧng
lên tӟi khoҧng 2.000 ngѭӡi, vì vұy vҩn ÿӅ lѭѫng thӵc trӣ nên cáp bách trong khi Biên
Hoà cNJng ÿang khó khăn vӅ lѭѫng thӵc. Trѭӟc tình hình khҭn cҩp, HuyӋn uӹ Long
Thành ÿã phát ÿӝng phong trào ӫng hӝ nuôi quân trong toàn huyӋn, tҩt cҧ ÿӝc lұp
dân tӝc. Công ÿoàn các sӣ Siph, Hêléna, Ĉӡ-la ÿӅu tích cӵc ӫng hӝ cho kháng chiӃn.