Tap 2 Dia ly

Tap 2 Dia ly



1 Pages 1-10

▲back to top


1.1 Page 1

▲back to top


Ch˱˯ng I
Ĉ͒A CH̬T VÀ KHOÁNG S̪N
Tͳ ÿ̯u th̵p niên cͯa th͇ kͽ 20, ÿ͓a ch̭t t͑nh Ĉ͛ng Nai ÿã ÿ˱ͫc bi͇t ÿ͇n qua kh̫o sát phát
hi͏n tr̯m tích Jura t˱ͣng bi͋n ͧ Tr͓ An, Cây Gáo cͯa M.Lantenoi. Năm 1929, F.Blodel ÿã chú
tr͕ng nghiên cͱu bazan và quá trình phong hóa cͯa chúng. Năm 1937, E.Saurin ÿã phân chia cát
k͇t chͱa hóa th̩ch tu͝i Cacni ͧ Tà Lài và cát k͇t chͱa hóa th̩ch tu͝i Toaci ͧ Tr͓ An và Cây Gáo,
bazan Ĉ͏ tͱ c͝, phù sa c͝ và phù sa tr̓... Ti͇p sau còn có các công trình nghiên cͱu mang tính
chuyên kh̫o v͉ c͝ sinh cͯa H.Mansuy, 1941; T̩ Tr̯n Ṱn 1968-1974... [12,20]. Nhͷng công
trình nghiên cͱu này ÿã ÿ̿t n͉n t̫ng, mͧ ÿ̯u cho các phát hi͏n, nghiên cͱu v͉ ÿ͓a ch̭t và
khoáng s̫n cͯa t͑nh trong các giai ÿo̩n sau.
Sau ngày gi̫i phóng mi͉n Nam, cùng vͣi yêu c̯u phát tri͋n kinh t͇ - xã h͡i cͯa ÿ̭t n˱ͣc,
cͯa vùng kinh t͇ tr͕ng ÿi͋m phía Nam và cͯa t͑nh, ÿ͓a ch̭t và khoáng s̫n t͑nh Ĉ͛ng Nai ÿã ÿ˱ͫc
nghiên cͱu m͡t cách có h͏ th͙ng trên ṱt c̫ các lƭnh v͹c nh˱ ÿ͓a t̯ng, magma, ki͇n t̩o, ÿ͓a m̩o,
v͗ phong hóa, ÿ͓a ch̭t thͯy văn và khoáng s̫n. Công trình ÿ͓a ch̭t mang tính t͝ng hͫp ÿ̯u tiên
là b̫n ÿ͛ ÿ͓a ch̭t mi͉n Nam tͽ l͏ 1/500.000 do Nguy͍n Xuân Bao cùng các nhà ÿ͓a ch̭t Vi͏t Nam
hoàn thành năm 1980. Chi ti͇t h˯n còn có các công trình ÿo vͅ ÿ͓a ch̭t và tìm ki͇m khoáng s̫n ͧ
tͽ l͏ 1/200.000 [11,21], tͽ l͏ 1/100.000 [12, 20] và 1/50.000 [4, 7, 22]; các nghiên cͱu ÿ͓a t̯ng
cͯa Bùi Phú MͿ (năm 1979, 1986, 1997), nghiên cͱu các thành t̩o magma cͯa HuǤnh Trung
(năm 1979, 1980, 1995, 1997),... Hàng lo̩t các m͗, các ÿi͋m qu̿ng, n˱ͣc ng̯m cNJng ÿ˱ͫc ti͇n
hành ÿi͉u tra tìm ki͇m, thăm dò ÿánh giá trͷ l˱ͫng ͧ các c̭p khác nhau. Ṱt c̫ các công trình
nh˱ v̵y ÿã ÿem l̩i hi͋u bi͇t ngày càng ÿ̯y ÿͯ và phong phú h˯n v͉ tình hình ÿ͓a ch̭t khoáng s̫n
t͑nh Ĉ͛ng Nai.
Các ph̯n ÿ͓a t̯ng, magma xâm nh̵p, ki͇n t̩o và khoáng s̫n ÿ˱ͫc nêu trong ch˱˯ng này
th͋ hi͏n s͹ k͇ thͳa, khái quát hóa, có ch͕n l͕c và ph͝ c̵p các thông tin c̯n thi͇t tͳ các công trình
nghiên cͱu ÿ͓a ch̭t khoáng s̫n hi͏n có trên ÿ͓a bàn cͯa t͑nh.
ĈӎA TҪNG
Các ÿá phân lӟp cӫa vӓ trái ÿҩt ÿѭӧc phân chia và tұp hӧp tӯng nhóm lӟp thành nhӳng
phân vӏ (ÿѫn vӏ) ÿӏa tҫng. Chúng là các dҩu ҩn phҧn ánh lӏch sӱ phát triӇn và ÿӡi sӕng cӫa vӓ trái
ÿҩt trên nhӳng khu vӵc nhҩt ÿӏnh, ít nhiӅu ÿӅu có liên quan vӟi các khoáng sҧn.
Trên ÿӏa bàn tӍnh Ĉӗng Nai có 15 phân vӏ ÿӏa tҫng, tuәi tӯ Trias giӳa ÿӃn ngày nay.
I. HӋ Trias, thӕng trung, bұc Anizi. HӋ tҫng Châu Thӟi (T2act):
HӋ tҫng Châu Thӟi [4,16] gӗm 3 phө hӋ tҫng lӝ ra vӟi diӋn tích không lӟn (1- 2 km2) ӣ
Bӱu Long, Cҫu Hang, Nhѫn Trҥch.
- Phͭ h͏ t̯ng d˱ͣi: ÿѭӧc thҩy qua mһt cҳt núi Bӱu Long và mһt cҳt vùng Nhѫn Trҥch. Ӣ
Bӱu Long gӗm cuӝi kӃt, tҧng kӃt lӝ ra tӯ sѭӡn Tây Nam núi Bӱu Long tӟi sát mép sông Ĉӗng Nai.
Cuӝi có thành phҫn ÿa khoáng gӗm diorit, plagioclanit-biotit, ryolit, ryodaxitphorphyr, ÿá sӯng
thҥch anh felspat, granitogѫnei, silic, ÿá phiӃn thҥch anh mica, ÿá hoa. Kích thѭӟc thay ÿәi tӯ 2 - 3

1.2 Page 2

▲back to top


cm ÿӃn 30 - 40 cm ÿôi khi 70 cm. Ĉӝ mài tròn không ÿӗng nhҩt, tӯ kém ÿӃn tӕt. Xi măng gҳn kӃt
là cát kӃt tuf, cát sҥn kӃt tө ÿôi khi có chӭa carbonat. Phân lӟp dày, dҥng khӕi. Xen trong cuӝi kӃt,
có ít lӟp kҽp cát kӃt, sӓi kӃt arkos. Cát kӃt arkos có thành phҫn mҧnh vөn 20 -25% gӗm plagiocla 5
- 10%, thҥch anh 2%, mҧnh ÿá phun trào axit 13 - 15%, ít mҧnh ÿá phun trào trung tính. Phҫn nӅn
chiӃm 80 - 85% gӗm thӫy tinh phân hӫy, thҥch anh, felspat bӏ sericit và clorit hóa. KӃt quҧ phân
tích hóa cӫa cát kӃt arkos: SiO2 = 67,8%, Al2O3 = 15,6%, FeO = 0,68%, Fe2O3 = 2,44, TiO2 = 0,66,
CaO = 2,86, MgO = 0,8%, MnO = 0,06, SO3 = 0,01%, Na2O = 3,92%, K2O = 3,52%, H2O =
0,18%, MKN=2,21. Chѭa rõ quan hӋ dѭӟi. BӅ dày ѭӟc tính trên 150 m.
Ӣ Nhѫn Trҥch, mһt cҳt lӝ dài trên 1km ӣ moong khai thác Hang Nai gӗm cuӝi kӃt. Kích
thѭӟc cuӝi thay ÿәi tӯ 3 - 5 cm - 10 cm. Ĉӝ mài tròn trung bình, ÿӝ chӑn lӑc kém. Cuӝi có thành
phҫn ÿa khoáng: sҥn kӃt tuf andesit, granodiorit - biotit porphyr, granit có biotit hҥt vӯa, ÿá phiӃn
sét sericit - silic nhiӉm oxyt sҳt. Chúng bӏ phӫ bӣi cát kӃt tuf cӫa phө hӋ tҫng giӳa. Chѭa rõ quan
hӋ dѭӟi. Dày trên 100 m.
- Phͭ h͏ t̯ng giͷa: lӝ ra ӣ trung tâm khu ÿӗi Bӱu Long, Cҫu Hang. Ӣ Bӱu Long, mһt cҳt
gӗm chӫ yӃu là cát kӃt arkos xen ít lӟp cuӝi kӃt, tuf ryodaxit, chuyӇn lên trên có các thҩu kính bӝt
sét kӃt phân lӟp dày. Dѭӟi kính hiӇn vi, cát kӃt arkos có cҩu tҥo khӕi, kiӃn trúc cát hҥt không ÿӅu,
nӅn sét hydroxyt sҳt carbonat. Thành phҫn mҧnh vөn chiӃm 40 - 65% gӗm: plagioclas 40%, thҥch
anh 20%, biotit bӏ clorit hóa 3%, felspat kali 2%. NӅn chiӃm 35% gӗm sét sericit hóa, muscovic
hóa, biotit hóa carbonat. Các tұp cát kӃt cҳm vӅ phía Ĉông Nam, góc dӕc 200. Chúng chuyӇn tiӃp
rҩt rõ vӟi tұp cuӝi kӃt cѫ sӣ ӣ phө hӋ tҫng dѭӟi và tұp phiӃn sét cӫa hӋ tҫng trên. Dày 100 m.
Tҥi vùng Cҫu Hang (Nhѫn Trҥch), mһt cҳt gӗm các tұp cát kӃt tuf, tuf riolit màu xám sáng
cҩu tҥo khӕi rҩt cӭng chҳc. Thành phҫn khoáng vұt gӗm: felspat bӏ sericit hóa, sét 72 - 70%, thҥch
anh: 38 - 40%. Thành phҫn hóa hӑc: SiO2 = 80,46%, Al2O3 = 12,43%, FeO = 0,4%, Fe2O3 =
0,28%, TiO2 = 0,11%, CaO = 0,24%, MgO = 0,3%, MnO = 0,01%, SO3 = 0%, P2O5 = 0,03% Na2O
= 0%, K2O = 3,9%, H2O = 0,01%, MKN = 1,66%. Dày 90 - 100 m.
- Phͭ h͏ t̯ng trên: lӝ ra ӣ Ĉông Bҳc ÿӗi Bӱu Long, ÿӗi Châu Thӟi, ÿoҥn Cҫu Hang, Cҫu
GhӅnh. Thành phҫn thҥch hӑc gӗm các lӟp, tұp ÿá phiӃn sét bӝt kӃt, ÿá phiӃn sét, cát bӝt kӃt nҵm
xen kӁ nhau màu xám ÿen có chӭa carbonat. Ӣ phҫn thҩp cӫa mһt cҳt có các lӟp mӓng hoһc thҩu
kính cát sҥn kӃt thành phҫn phun trào axit, bӝt kӃt arkos màu xám nhҥt chӭa nhiӅu hóa thҥch:
Bulosites multinodosus (Huer), Gymotoceras cf blackei (Gabb); các hóa thҥch chân rìu: Daonella
ex gr Lommeli Wism, Posidonia sp., Daonella lindstaoemi Mojs; các hóa thҥch Cúc ÿá:
Batatonites if Balatonicus Mojs ÿӏnh tuәi Anizi. Chúng chuyӇn tiӃp trên cát kӃt arkos cӫa phө hӋ
tҫng giӳa, bӏ phӫ bҩt chӍnh hӧp bӣi tҧng - cuӝi kӃt cѫ sӣ cӫa hӋ tҫng Di Linh. Dày 150 m.
Ĉһc ÿiӇm chung cӫa hӋ tҫng: diӋn phân bӕ nhӓ. Thành phҫn gӗm tҧng - cuӝi kӃt ÿa
khoáng, cát kӃt tuf, cát kӃt arkos, tuf ryodaxit và phiӃn sét, bӝt kӃt xám tro ÿӃn xám tӕi. Các ÿá có
thӃ nҵm thoҧi (15 - 300), dày 350 - 400 m. Các ÿá thuӝc phө hӋ tҫng dѭӟi ÿѭӧc khai thác làm vұt
liӋu xây dӵng và ÿá tҥc, các ÿá phө hӋ tҫng trên ÿѭӧc sӱ dөng làm ÿá ӕp bên ngoài các công trình.
II. HӋ Jura, thӕng hҥ. HӋ tҫng Draylinh (J1dl):
HӋ tҫng Draylinh [4,21] gӗm 3 phө hӋ tҫng. Trong phҥm vi tӍnh Ĉӗng Nai hӋ tҫng
Draylinh ÿѭӧc thҩy gӗm 2 phө hӋ tҫng:
- Phͭ h͏ t̯ng giͷa: lӝ ra ӣ Hӕ Nai, dӑc sông Bé, Ĉҥi An, Trӏ An. Tӯ bӡ phҧi sông Bé, cách
ngã ba sông Bé - sông Ĉӗng Nai 2,7 km theo hѭӟng Tây tӟi suӕi Cai là cát kӃt màu xám phân lӟp

1.3 Page 3

▲back to top


dày 50 - 70 cm (bӅ dày chung > 50 - 70 m) chѭa rõ quan hӋ dѭӟi; bӝt kӃt màu xám chӭa vôi phong
hóa màu nâu vàng (dày 30 - 40 m) sét kӃt chӭa vôi màu xám xanh, dòn, phân lӟp mӓng (dày 40 -
50 m). Trong bӝt kӃt có chӭa các hóa thҥch biӇn ÿӏnh tuәi Jura sӟm, bұc Toaci. Các ÿá có dҥng
nҵm nghiêng vӅ phía Ĉông, góc dӕc 50 - 600. BӅ dày chung khoҧng 140 - 160 m.
Tӯ thác Trӏ An tӟi Ĉҥi An là các ÿá cát kӃt xám ÿen phân lӟp dày xen các lӟp bӝt kӃt và
sét kӃt chӭa vôi.Cát bӝt kӃt có kiӃn trúc cát bӝt ximăng lҩp ÿҫy, cҩu tҥo khӕi. Trong cát bӝt kӃt,
mҧnh vөn chiӃm 60 - 64% gӗm thҥch anh 48 - 52%, plagioclas 4 - 5%, vөn ÿá silic 4 - 3%.
Ximăng 40 - 36% gӗm sericit, silic, oxit sҳt.
Sét bӝt kӃt vôi có kiӃn trúc sét bӝt xi măng cѫ sӣ, cҩu tҥo ÿӏnh hѭӟng. Khoáng vұt sét
nhiӉm ôxyt sҳt 43 - 44%, carbonat 25 - 26%, bӝt kӃt thҥch anh 30 - 32%. Trong cát kӃt có nhiӅu
kӃt thҥch silic, dҥng budinaz (sâu chuӛi) vӟi kích thѭӟc ÿôi khi tӟi 1 m. Các ÿá bӏ uӕn lѭӧn mҥnh
vӟi góc dӕc phә biӃn 30 - 700, ÿôi nѫi dӕc ÿӭng. Theo phѭѫng á kinh tuyӃn, các ÿá bӏ nén ép khá
mҥnh, bӏ xuyên cҳt bӣi các mҥch ÿiorit và andezit bӏ biӃn ÿәi. Ӣ ÿҫu suӕi Long Nguyên, trong sét
bӝt kӃt chӭa vôi có chӭa Cúc ÿá ÿѭӧc VNJ Khúc xác ÿӏnh là Asteroceras (?) sp.indet, Coriniceras
cf. Rotiforme Sowerby tuәi Jura sӟm bұc Sinemur. Chѭa rõ quan hӋ dѭӟi. Dày > 250 m.
- Phͭ h͏ t̯ng trên lӝ ra ӣ khu vӵc lâm trѭӡng Mã Ĉà, khu kinh tӃ mӟi Cây Gáo, ThiӋn
Tân. Phҫn dѭӟi gӗm cát kӃt, bӝt kӃt chӭa vôi phân lӟp dày chӭa phong phú hóa thҥch ÿӏnh tuәi
Toaci sӟm. Phҫn trên chӫ yӃu là ÿá phiӃn sét vôi phân lӟp dày xen ít lӟp bӝt kӃt chӭa vôi và nhiӅu
hóa thҥch Cúc ÿá: Gramneoceras cf. Lodncensis Sato, Dumortieria Lantenoisi (Mansuy),
Crassiceras sp., Catulloceras cf.decrmotteri (Thiollier); Chân rìu: Parramussium donaiense
(Mansuy), Integricatium cf.Subglobosum Hayami ÿӏnh tuәi Toaci muӝn. Các ÿá cӫa hӋ tҫng bӏ vò
nhàu, có nhiӅu thӟ chҿ bӏ uӕn nӃp mҥnh tҥo thành nhiӅu nӃp lӗi, lõm nhӓ theo phѭѫng á kinh
tuyӃn, góc dӕc 40 - 800. Chúng chuyӇn tiӃp lên phө hӋ tҫng dѭӟi hӋ tҫng La Ngà. BӅ dày khoҧng
600m.
Ĉһc ÿiӇm chung cӫa hӋ tҫng: diӋn phân bӕ khá rӝng; thành phҫn gӗm các ÿá chӭa vôi: cát
kӃt màu xám, xám ÿen phân lӟp dày, ÿá phiӃn sét kӃt, bӝt kӃt màu xám, xám xanh phong phú các
hóa thҥch ÿӏnh tuәi Jura sӟm, Toaci. Chѭa rõ quan hӋ dѭӟi. BӅ dày 700 - 850 m.
Khoáng sҧn liên quan: các ÿá chӭa vôi ӣ ThiӋn Tân, Ĉҥi An ÿã tӯng ÿѭӧc chӃ biӃn làm
phân bón cNJng nhѭ làm phө gia xi măng. Tuy nhiên do ÿiӅu kiӋn khai thác khó khăn và hàm lѭӧng
CaO thҩp (cao nhҩt là 30%), nên chѭa thӇ ӭng dөng ÿѭӧc. Các ÿá phiӃn sét vôi phân lӟp mӓng
ÿang ÿѭӧc dùng làm ÿá ӕp lát ngoài công trình. Các sҧn phҭm phong hóa tӯ chúng: laterit dùng
làm phө gia xi măng, sét ÿѭӧc khai thác ÿӇ sҧn xuҩt gҥch ngói. Dӑc theo ÿӟi tiӃp xúc ngoài vӟi các
ÿá mҥch và các khӕi xâm nhұp có biӇu hiӋn khoáng hóa vàng, thiӃc.
III. HӋ Jura, thӕng trung. HӋ tҫng La Ngà (J2 ln):
Trong phҥm vi tӍnh Ĉӗng Nai, hӋ tҫng La Ngà [21] phân bӕ rӝng rãi ӣ khu vӵc Bҳc hӗ Trӏ
An, Tà Lài, Phú Bình, Phú Túc, Phú Ngӑc, Xuân Thành. HӋ tҫng gӗm 2 phө hӋ tҫng:
- Phͭ h͏ t̯ng d˱ͣi: ÿѭӧc nghiên cӭu trên 2 ÿoҥn mһt cҳt núi Tràn - cҫu La Ngà và Tà Lài
gӗm ÿá phiӃn sét màu xám sүm, xám ÿen, phân lӟp mӓng, chӭa nhiӅu vөn hӳu cѫ và các vҧy mi -
ca trҳng; sét bӝt kӃt màu ÿen xen các lӟp bӝt kӃt sӑc dҧi, ít lӟp cát kӃt hҥt mӏn. Ĉá phiӃn sét bӏ
nhiӉm oxyt sҳt, kiӃn trúc sét bӝt biӃn dѭ, cҩu tҥo phiӃn mӓng. Thành phҫn khoáng vұt gӗm sét
sericit hóa nhiӉm oxyt sҳt 85 -96%, silic 4 - 15%, ít bӝt thҥch anh và quһng. Sét bӝt kӃt bӏ biӃn
chҩt yӃu, kiӃn trúc sét bӝt biӃn dѭ, cҩu tҥo phân phiӃn thành phҫn gӗm sét - sericit nhiӉm oxyt sҳt

1.4 Page 4

▲back to top


57 - 58%, bӝt thҥch anh 35 - 36%, vөn ÿá silic 3 - 4%, ít hҥt nhӓ plagioclas, biotit bӏ clorit hóa 3 -
4%. Trong chúng có hóa thҥch cúc ÿá Planammatoceras sp., (ӣ nhà máy ÿѭӡng La Ngà), chân rìu
Posidonia bronni Volz (ӣ núi Tràn) ÿӏnh tuәi Jura giӳa, bұc Alen. Dày trên 240 m.
- Phͭ h͏ t̯ng trên g͛m 2 t̵p: Tұp dѭӟi chӫ yӃu là cát kӃt hҥt trung, phân lӟp dày màu
xám, xám vàng, có nhiӅu vҧy mutscovit, ÿôi nѫi xen ít lӟp bӝt kӃt, sét kӃt màu xám xүm chӭa di
tích thӵc vұt bҧo tӗn xҩu, dày 100 - 120 m. Tұp trên gӗm cát kӃt phân lӟp dày (30 - 50 cm) xen kӁ
các lӟp cát bӝt kӃt, bӝt kӃt, sét kӃt. Trong cát kӃt có chӭa nhiӅu tinh thӇ pyrit, kích thѭӟc vài mm
ÿӃn 1cm. BӅ dày 450 - 600 m. BӅ dày chung cӫa hӋ tҫng 500 - 750 m.
Khoáng sҧn liên quan: cát kӃt ӣ Bҳc Tà Lài ÿã ÿѭӧc khai thác làm ÿá mài và ÿá chҿ dùng
trong xây dӵng. Khoáng hóa vàng, thiӃc xuҩt hiӋn ӣ ÿӟi tiӃp xúc ngoài vӟi các thӇ xâm nhұp phӭc
hӋ Ĉӏnh Quán ӣ La Ngà, Suӕi Nho. Các sҧn phҭm phong hóa tӯ chúng là sét hoһc laterit. Sét
phong hóa tӯ bӝt kӃt, sét kӃt sӑc dҧi ÿѭӧc dùng làm gҥch, ngói có chҩt lѭӧng cao. Laterit ÿѭӧc sӱ
dөng làm vұt liӋu trҧi ÿѭӡng.
IV. HӋ Jura, thӕng thѭӧng. HӋ tҫng Long Bình (J3 lb):
HӋ tҫng Long Bình [4,9,17] lӝ rҧi rác ӣ Biên Hòa, Bӱu Long, Hóa An, Tân Vҥn, Bình An,
ÿѭӧc thҩy trong mӝt sӕ lӛ khoan sâu ӣ Biên Hòa, Long Thành, Nhѫn Trҥch. HӋ tҫng bao gӗm các
ÿá ÿѭӧc tҥo ra trong pha phun trào, phun nә xen kӁ vӟi các lӟp sét kӃt phân dҧi và các ÿá mҥch.
Các ÿá ÿѭӧc tҥo bӣi phun trào chҧy tràn gӗm bazan porphyrit, andesitobazan, andesit. Ĉá
có màu xám xanh, kӃt cҩu rҳn chҳc, nghèo silic. KiӃn trúc porphyr yӃu, ban tinh chӫ yӃu là
plagioclas dҥng lăng trө (10 - 15%), pyrocen xiên, nӅn gӗm các vi tinh plagioclaz hình kim (20 -
30%), pyroxen (15%), thӫy tinh cùng sҧn phҫm biӃn ÿәi nhѭ clorit, zoizit - epiÿot, carbonat,.....
Ĉá có cҩu tҥo hҥnh nhân không ÿӅu.
Các ÿá tѭӟng hӑng có diӋn tích phân bӕ hҽp (vài chөc m2) ӣ Gò Cây Xoài, Phѭѫng Mai
(nay là hҫm ÿá Hóa An). Thành phҫn: gabrodiabaz, gabrodiorit, porphyrit, micro - diorit porphyrit.
Ĉá có màu xanh. KiӃn trúc porphyr giàu ban tinh, cҩu tҥo hҥnh nhân.
Thành tҥo phun nә ÿѭӧc thҩy ӣ dѭӟi lӛ khoan LK628 vùng Cҭm Tiên, LK617 ӣ Bà Miêu,
LK618 ӣ Biên Hòa, Tân Vҥn. Thành phҫn là tuf andesit, andesitobazan vӟi các mҧnh vөn là các ÿá
andesit, các mҧnh tinh thӇ plagioclas. NӅn thӫy tinh clorit hóa, epiÿot hóa.
Các quá trình biӃn chҩt trao ÿәi sau magma thӇ hiӋn trên diӋn rӝng và khá rõ. Tә hӧp
khoáng vұt ÿһc trѭng cho kiӇu propilit hóa gӗm clorit + epidot + calcit + thҥch anh + adular +
pyrit.
Ĉһc ÿiӇm thҥch hóa: ÿӝ silic thҩp tӟi trung bình, ÿӝ kiӅm trung bình. Trong thành phҫn
kiӅm, Na trӝi hѫn hҷn K, phun trào thuӝc dãy kiӅm vôi. Các mүu ÿӅu có hypesten và hҫu hӃt có
olivin. Trong plagioclas, lѭӧng anorthoclas dao ÿӝng trong khoҧng 31 - 34% ӭng vӟi andesin -
labrador
Ӣ phía dѭӟi, hӋ tҫng phӫ bҩt chӍnh hӧp trên các ÿá cӫa hӋ tҫng Draylinh hoһc hӋ tҫng Châu
Thӟi. Phía trên, hӋ tҫng bӏ phӫ bӣi các ÿá cӫa hӋ tҫng sông Lá Buông và các trҫm tích Kainozoi.
Tҥi khu ÿӗi Long Bình (Thӫ Ĉӭc), Bùi Phú Mӻ và Hà Quang Hҧi năm 1988 ÿã tìm thҩy trong bӝt
kӃt phân dҧi xen kҽp trong phun trào andesit các hóa thҥch Zamites aff haufmani Heer
Pagiophyllum sp., Diskonia sp., Estheria sp.,. [12]. Chúng còn bӏ xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán

1.5 Page 5

▲back to top


xuyên cҳt, gây biӃn chҩt tiӃp xúc sӯng hóa. BӅ dày không әn ÿӏnh, thay ÿәi tӯ vài ba chөc mét ÿӃn
300 m.
Khoáng sҧn liên quan: Các ÿá cӫa hӋ tҫng ÿѭӧc sӱ dөng nhѭ loҥi ÿá xây dӵng có chҩt
lѭӧng tӕt. Trong ÿá có biӇu hiӋn khoáng hóa vàng, bҥc.
V. HӋ Creta, thӕng thѭӧng. HӋ tҫng sông Lá Buông (K2 slb):
HӋ tҫng sông Lá Buông [4] phân bӕ hҥn chӃ ӣ nѫi ÿo vӁ mһt cҳt và dѭӟi các lӛ khoan
LK622 ӣ khu vӵc Long Thành, LK1-88 ӣ khu vӵc Biên Hòa. Thành phҫn ÿѫn ÿiӋu, chӫ yӃu là bӝt
kӃt, sét bӝt kӃt, ÿá phiӃn sét silic màu tím ÿӓ, nâu gө dҥng khӕi, khi bӏ phong hóa dӉ vӥ vөn.
Ĉá phiӃn sét silic có cҩu tҥo phân phiӃn, kiӃn trúc sét bӝt. Thành phҫn: sét 48%, silic 40 -
42%, bӝt thҥch anh 10 - 12%. Sét bӝt kӃt có cҩu tҥo phân lӟp, kiӃn trúc sét bӝt. Khoáng vұt sét
nhiӉm oxyt sҳt 68%, silic 20 - 22%, bӝt thҥch anh 10 -12%.
Bӝt kӃt cҩu tҥo khӕi, kiӃn trúc bӝt, thành phҫn gӗm sét hydragilit, hydroxyt sҳt, ít bӝt biӃn
dѭ. Trong bӝt kӃt ӣ ngã ba sông Lá Buông có chӭa các bào tӱ phҩn hoa Triletes sp.,
Polypodiacidites sp., Lygodium sp., Retimomocolpolimites sp., Poceae sp., cho khoҧng tuәi Kreta -
Paleogen. Các ÿá cӫa hӋ tҫng phӫ bҩt chӍnh hӧp trên các ÿá cӫa hӋ tҫng Draylinh, bӏ phӫ bӣi trҫm
tích hӋ tҫng Bà Miêu hoһc bazan và các trҫm tích ĈӋ tӭ. Dày khoҧng 100 m.
IV. HӋ Neogen, thӕng Pliocen, phө thӕng thѭӧng. HӋ tҫng Bà Miêu (N22bm):
HӋ tҫng Bà Miêu [4,9,11,15] lӝ ra không nhiӅu ӣ vùng thѭӧng nguӗn sông Lá Buông, khu
xóm Bà Miêu và trên các thӅm xâm thӵc hoһc sѭӡn xâm thӵc ӣ khu công nghiӋp Biên Hòa, Phѭӟc
Tân, Long Thành. Chúng còn ÿѭӧc thҩy trong các lӛ khoan sâu ӣ Hӕ Nai, Long Bình, Long
Thành. Phҫn dѭӟi cӫa hӋ tҫng chӫ yӃu là các trҫm tích hҥt thô (cát, cuӝi, sҥn). Phҫn trên gӗm các
trҫm tích hҥt mӏn (sét, bӝt, cát mӏn). Bӝt sét phân lӟp mӓng dҥng sӑc dҧi hoһc phân lӟp dày, dҥng
khӕi, màu xám hoһc sһc sӥ, nâu, ÿӓ, vàng, trҳng.
Tҥi Bà Miêu: phҫn dѭӟi gӗm cát, sҥn, sӓi phân lӟp dày chuyӇn lên cát bӝt lүn sҥn màu xám
nâu phӟt vàng. Thành phҫn chӫ yӃu là thҥch anh xen thҩu kính bӝt sét lүn cát mӏn màu vàng phân
dҧi không ÿӅu. Ĉáy chӭa cuӝi và mҧnh vөn ÿá. Thành phҫn: thҥch anh 70 - 80%, bӝt sét 10 - 12%,
mҧnh vөn ÿá khoҧng 10%. Ĉӝ chӑn lӑc ӣ phҫn ÿáy kém So = 2 - 6, lên trên, chӑn lӑc tӕt So = 1,5.
Khoáng vұt nһng ilmenit, turmalin, zircon không nhiӅu. Dày 9,7 m. Phҫn trên có các lӟp sét kӃt
màu xám, xám ÿen chӭa nhiӅu di tích thӵc vұt, sét bӝt màu trҳng phân lӟp mӓng, sét bӝt màu vàng
nghӋ kҽp lӟp cát sҥn màu ÿӓ chӭa các di tích thӵc vұt, tҧo và bào tӱ phҩn hoa ÿӏnh tuәi Pliocen -
Pleistocen sӟm, dày trên 11 m. Chúng phӫ lên các ÿá phun trào cӫa hӋ tҫng Long Bình, bӏ cuӝi sӓi
cát màu tím cӫa hӋ tҫng Cӫ Chi phӫ bҩt chӍnh hӧp lên trên. BӅ dày toàn bӝ mһt cҳt ӣ Bà Miêu là
20,7 m.
Ӣ Phѭӟc Tân, các trҫm tích thuӝc phҫn trên cӫa hӋ tҫng Bà Miêu lӝ ra trên vách khai thác
sét gӗm sét loang lә ÿӓ nhҥt vàng xám dҿo, vi phân lӟp mӡ, bӝt sét phân lӟp mӓng màu nâu gө
xen lӟp cát hҥt trung (dày 7 m) màu vàng chӑn lӑc tӕt, bӝt sét màu vàng. Dày trên 6 m.
Ӣ ҩp Bùi Ĉӭc, phѭӡng Tam HiӋp, hӋ tҫng Bà Miêu lӝ ra ӣ ÿӝ cao 20 - 23 m. Theo tài liӋu
lӛ khoan KH3 hӋ tҫng gӗm 2 phҫn rõ rӋt. Phҫn dѭӟi là sҥn, cát hҥt thô màu xám nâu, cát lүn dăm
sҥn màu ÿӓ nhҥt phӟt vàng, cát lүn ít sét, ÿôi nѫi có sҥn màu nâu sүm, phӟt vàng ÿӃn vàng; ÿӝ
chӑn lӑc tӯ khá tӕt ÿӃn kém, dày 20,5 m. Phҫn trên chӫ yӃu là sét bӝt phân lӟp mӓng bӏ phong hóa

1.6 Page 6

▲back to top


có màu loang lә hoһc tҥo các kӃt vón dҥng cӫ gӯng, dày 7 m. Chúng phӫ lên ÿá phiӃn sét kӃt, bӝt
kӃt cӫa hӋ tҫng Draylinh. BӅ dày chung 27,5 m.
Ĉѭӧc xӃp tѭѫng ÿѭѫng vӟi các trҫm tích hӋ tҫng Bà Miêu còn có các tҫng cuӝi sӓi cát sét
hoһc sét cát, cát sҥn sӓi dày t 5 - 7 m nҵm trên bӅ mһt ÿá gӕc ӣ ÿӝ cao 110 - 150 m dѭӟi các lӟp
phӫ bazan ӣ xung quanh núi Chӭa Chan, ӣ Tà Lài - Ĉӏnh Quán, Túc Trѭng. Ӣ lâm trѭӡng Vƭnh
An, chúng bӏ phӫ bӣi bazan hӋ tҫng Túc Trѭng (EN2-QItt).
Khoáng sҧn liên quan: phҫn dѭӟi cӫa hӋ tҫng là trҫm tích hҥt thô (có bӅ dày lӟn) là tҫng
chӭa nѭӟc tӕt. Ӣ phҫn trên cӫa hӋ tҫng, sét là nguyên liӋu sҧn xuҩt gҥch ngói; bӝt sét màu vàng
dùng làm bӝt màu, các sҧn phҭm laterit có thӇ dùng làm ÿҩt ÿҳp hoһc trҧi ÿѭӡng, vұt liӋu san lҩp.
VII. HӋ Neogen, thӕng Pliocen - hӋ ĈӋ tӭ, thӕng Pleistocen, phө thӕng dѭӟi. HӋ tҫng
Túc Trѭng ( EN2 - QItt):
HӋ tҫng Túc Trѭng [4,12] bao gӗm bazan toleit, andesitobazan phân bӕ ӣ Túc Trѭng, Nam
Cát Tiên. Các ÿá tѭѫi chӍ lӝ ra trong các khe rãnh xâm thӵc sâu. Ӣ trên mһt ÿá bӏ phong hóa tҥo vӓ
laterit dày 5 - 15 m. Ĉá có màu xám ÿen, cҩu tҥo ÿһc xít hoһc lӛ rӛng. KiӃn trúc porphyr, nӅn tӯ vi
tinh ÿӃn thӫy tinh, ban tinh là clinopirocen, ortopirocen. KiӃn trúc thay ÿәi tӯ vidoleit, ophit ÿӃn
gian phiӃn. Bazan Túc Trѭng ÿѭӧc ÿһc trѭng bӣi ÿӝ silic cao (SiO2 = 53 - 54%) ÿӝ kiӅm thҩp
(Na2O + K2O = 3,2 - 3,8%). BӅ dày thay ÿәi tӯ 20 - 100 m.
VIII. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Pleistocen hҥ, phҫn trên. HӋ tҫng Trҧng Bom (aQI3tb):
HӋ tҫng Trҧng Bom [4,8,9,11] phân bӕ trên các thӅm cao 40 - 60 m tӯ Bùng Binh qua Hӕ
Nai III ÿӃn Trҧng Bom I, Bình Sѫn, Tân Thành và ӣ Ĉông Phѭӟc Tân. Thành phҫn cuӝi, sӓi, sҥn,
cát bӝt màu xám vàng ÿӃn xám nâu, gҳn kӃt yӃu. Ĉһc ÿiӇm trҫm tích: ÿӝ hҥt biӃn ÿәi không ÿӅu,
chiӃm tӹ lӋ cao chӫ yӃu là cát bӝt chӭa sҥn sӓi, mӝt phҫn là cát cuӝi sӓi gҳn kӃt yӃu bӣi bӝt sét; ÿӝ
chӑn lӑc tӯ trung bình ÿӃn kém (S0 = 2 - 5); màu trҳng xám, xám vàng, nâu vàng, ít loang lә,
nghèo các di tích sinh vұt.
Ӣ Suӕi Ĉá, tӯ trên xuӕng là cát màu ÿen do phun trào bazan nung ÿӕt, dày 0,2 - 0,5 m. Cát
bӝt sét kaolin màu nâu vàng dày 0,8 - 1 m; cát hҥt thô sét kaolin màu trҳng xen kҽp vӟi các thҩu
kính cuӝi sӓi thҥch anh mài tròn tӕt, dày 2,5 m. Cát sҥn sӓi gҳn kӃt trung bình bӣi bӝt sét xám
loang lә vàng nhҥt, dày 0,8 m; sӓi cuӝi gҳn kӃt khá chҳc màu nâu vàng dày 1,2 m. Cuӝi kích thѭӟc
thѭӡng nhӓ hѫn 1,5 cm, thành phҫn thҥch anh, ít hҥt silic cát bӝt kӃt. Chúng phӫ bҩt chӍnh hӧp
trên vӓ phong hóa cӫa các ÿá trҫm tích hӋ tҫng Draylinh. Dày khoҧng 5 - 6 m.
Ӣ Long Thành, theo tài liӋu lӛ khoan LK627 ӣ xã Bình Thӟi, Long Thành, hӋ tҫng có bӅ
dày lӟn hѫn, gӗm 2 tұp. Tұp dѭӟi: cát, sҥn sӓi và bӝt sét màu xám nâu vàng, gҳn kӃt yӃu; nҵm bҩt
chӍnh hӧp lên hӋ tҫng Bà Miêu, dày 8,6 m. Tұp trên: cát bӝt sét màu nâu vàng, loang lә, dày 9,4 m.
BӅ dày chung là 18 m.
Ӣ khu vӵc Bҳc Ĉӏnh Quán, Xuân Thӑ, hӋ tҫng Trҧng Bom bao gӗm các tұp hӧp cuӝi ÿa
khoáng, cát sҥn sét, cát bӝt sét vӟi bӅ mһt tích tө ӣ ÿӝ cao trung bình 85 - 95 m. Các trҫm tích này
bӏ bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc và Phѭӟc Tân phӫ lên, dày 5 - 10 m.
Nhìn chung, mһt cҳt hӋ tҫng Trҧng Bom thӇ hiӋn tính phân nhӏp thô ÿӃn mӏn theo chiӅu
thҷng ÿӭng. Thành phҫn cҩp hҥt thay ÿәi, ít nhiӅu theo chiӅu ngang. Hҥt mӏn dҫn theo hѭӟng tӯ
Bҳc - Tây Bҳc xuӕng Nam Ĉông Nam. Ӣ Thѭӡng Tân - Vƭnh Cӱu, núi Bùng Binh, tҫng cuӝi ÿáy

1.7 Page 7

▲back to top


có kích thѭӟc khá lӟn 4 - 5 cm, cá biӋt ÿӃn 10 cm. Ӣ vùng Long Thành, cuӝi có kích thѭӟc chӫ
yӃu 1 - 2 cm.
Khoáng sҧn liên quan: tұp cuӝi sӓi thuӝc phҫn dѭӟi cӫa hӋ tҫng có khҧ năng chӭa nѭӟc,
ÿôi nѫi ÿã ÿѭӧc khai thác làm vұt liӋu xây dӵng nhѭ ӣ Bình Sѫn huyӋn Long Thành.
IX. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Pleistocen trung. HӋ tҫng Xuân Lӝc (EQIIxl):
HӋ tҫng Xuân Lӝc [4,11,12,21] gӗm các ÿá phun trào bazan phân bӕ rӝng rãi ӣ các huyӋn
Thӕng Nhҩt, Xuân Lӝc, Ĉӏnh Quán và phía Ĉông huyӋn Long Thành. HӋ tҫng gӗm 3 tұp:
-T̵p d˱ͣi: lӝ ra ӣ rìa cao nguyên bazan Xuân Lӝc. Thành phҫn: gӗm tro tӯ núi lӱa và
bazan olivin màu xám ÿen, cҩu tҥo ÿһc xít và lә rӛng trong ÿó chӫ yӃu là bazan ÿһc xít. Các ÿá cӫa
hӋ tҫng này thuӝc tѭӟng phun trào chҧy tràn. Chúng phӫ lên hӋ tҫng Trҧng Bom, hӋ tҫng Bà Miêu
và hӋ tҫng La Ngà. Dày 20 - 80 m.
-T̵p giͷa: bao gӗm các ÿá phun trào chҧy tràn xen ít tѭӟng phun nә. Thành phҫn: bazan
olivin,bazan olivin kiӅm màu xanh ÿen, cҩu tҥo ÿһc xít hoһc lә rӛng. Tұp có nhiӅu bazan lә rӛng,
là tҫng có khҧ năng chӭa nѭӟc. Chúng thѭӡng bӏ phong hóa tҥo tҫng ÿҩt ÿӓ dày. BӅ dày cӫa tұp 10
- 60 m, trung bình 30 - 40 m.
T̵p trên: phân bӕ ӣ trung tâm cӫa cao nguyên Xuân Lӝc. Thành phҫn gӗm bazan bӑt, tuf
bom núi lӱa và bazan olivin kiӅm, màu xám ÿen chӭa nhiӅu bao thӇ augit, olivin. Các ÿá cӫa tұp
này thuӝc tѭӟng phun trào xen phun nә. Ӣ trên cùng, tѭӟng phun nә là nhӳng dҩu vӃt còn ÿӇ lҥi
vӟi nhiӅu miӋng, nón núi lӱa, dày 50 - 200 m. BӅ dày chung cӫa tұp 70 - 220 m.
Mӛi tұp ÿѭӧc hình thành trong mӝt giai ÿoҥn nhҩt ÿӏnh ӭng vӟi mӝt pha phun trào. Trong
mӛi giai ÿoҥn, hoҥt ÿӝng phun trào có sӵ phân dӏ tiӃn hóa vӅ thành phҫn theo trình tӵ tӯ bazanit,
bazan olivin kiӅm ÿӃn bazan bình thѭӡng. Sӵ chuyӇn tiӃp tӯ loҥi này sang loҥi kia xҧy ra tӯ tӯ [4].
Mӣ ÿҫu mӛi giai ÿoҥn là hoҥt ÿӝng phun nә kéo theo lerzolit siêu mafic, mafic tӯ dѭӟi sâu
lên. Các sҧn phҭm phun trào phân bӕ xa trung tâm phun trào. Các sҧn phҭm phun nә chӍ phân bӕ
quanh các hӑng núi lӱa. Trong dãy tiӃn hóa, ÿӝ silic tăng dҫn (SiO2 = 43 - 52%), ÿӝ kiӅm giҧm dҫn
(N2O + K2O = 6,7 - 4,1%). Khoáng vұt màu giҧm dҫn, hàm lѭӧng plagioclas tăng dҫn, phҫn muӝn
giàu thӫy tinh hѫn phҫn sӟm. Các ÿá cӫa hӋ tҫng ÿӅu thuӝc tѭӟng kiӅm vôi. Tә hӧp cӝng sinh
khoáng vұt chính là plagioclaz, oligioclaz, clinopyrocen. Khoáng vұt phө khá phong phú, thѭӡng
gһp là cromspinel, cromit, psilomela, zircon, monazit, ilmenit, pirit, ít gһp hѫn có granat, casiterit,
anata, turmalin [4].
Tuәi cӫa bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc ÿѭӧc xác ÿӏnh bҵng nhiӅu phѭѫng pháp khác nhau, nҵm
trong khoҧng Pleistocen giӳa.
Sáu kӃt quҧ phân tích K/Ar trên zircon cӫa E.Saurin (1963), J.P.Carbonel (1973) và L.A.
Gudovki (1990) ÿӅu cho khoҧng tuәi 0,7 r 0,15 ÿӃn 0,44 r 0,07 triӋu năm [2].
KӃt quҧ phân tích bҵng phѭѫng pháp vӃt phân rã Uran trên zircon trong bazan vùng Tân
Phong cӫa NguyӉn Xuân Hãn cho tuәi 0,02 r 0,1 ÿӃn 0,76 r 0,07 triӋu năm [2].
KӃt quҧ phân tích bào tӱ phҩn xác ÿӏnh bazan Xuân Lӝc phӫ lên các trҫm tích có tuәi
Pliocen (lӛ khoan LK628 Tây Xuân Lӝc) hoһc Pliocen - ĈӋ tӭ (LK625-Gia KiӋm) bӏ các trҫm tích
Pleistocen muӝn phӫ lên [4].

1.8 Page 8

▲back to top


Liên quan vӟi bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc có nhiӅu mӓ ÿá xây dӵng, puzѫlan và nhiӅu ÿiӇm
ÿá quí. Các tҫng bazan lә rӛng bӏ nӭt nҿ mҥnh là nhӳng tҫng có khҧ năng dӗi dào vӅ nѭӟc ngҫm.
Bazan bӏ phong hóa tҥo vӓ dày 8 - 35 m kém thuұn lӧi khi xây dӵng các công trình lӟn nhѭng rҩt
thuұn lӧi ÿӕi vӟi viӋc trӗng cây công nghiӋp.
X. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Pleistocen trung - thѭӧng. HӋ tҫng Thӫ Ĉӭc(aQII-III1tÿ):
Trong phҥm vi tӍnh Ĉӗng Nai, hӋ tҫng Thӫ Ĉӭc [9, 12] bao gӗm các trҫm tích phân bӕ trên
các bұc ÿӏa hình cao 25 - 40 m ӣ Biên Hòa, Long Bình, Tam An, Long Thành, Nhѫn Trҥch và
trong các lӛ khoan sâu ӣ bұc ÿӏa hình thҩp hѫn. Thành phҫn thҥch hӑc chӫ yӃu là cát. Phҫn trên có
xen các tұp bӝt sét và lӟp mӓng sҥn sӓi. Phҫn dѭӟi, hàm lѭӧng cuӝi sӓi tăng cao có màu vàng
sáng. Trong chúng có các thҩu kính kaolin, cuӝi sҥn.
Tҥi lӛ khoan LK.628 ӣ An Lӝc, Long Thành, hӋ tҫng gӗm 3 tұp:
-T̵p d˱ͣi: sҥn, cát lүn cuӝi màu vàng nâu xám trҳng. Cát 20 - 30%, sҥn 40 - 50%, cuӝi 15
- 25%, kích thѭӟc 1 - 1,5 cm. Tұp này nҵm bҩt chӍnh hӧp trên các ÿá phiӃn sét kӃt. Dày 3,8 m.
-T̵p giͷa: cát lүn sӓi cuӝi thҥch anh màu xám trҳng pha bӝt sét, kӃt gҳn yӃu. Dày 11,1 m.
-T̵p trên: cát pha bӝt sét màu xám. Cát hҥt không ÿӅu, mӏn ÿӃn trung, gҳn kӃt yӃu. Dày
6,5 m. BӅ dày chung cӫa hӋ tҫng 17,5 m. Ӣ Bàu Cҥn, Long Thành, mһt cҳt cӫa hӋ tҫng gӗm 3 tұp
[4]:
-T̵p d˱ͣi: cát chӭa bӝt sét lүn sҥn sӓi: cát thҥch anh 70%, sҥn sӓi 7%, bӝt sét 23%. Ĉӝ
chӑn lӑc khá tӕt, So = 1,8 - 2,5. Khoáng vұt nһng: turmalin 90%, zircon: 10%, ӣ ÿáy leucoxen lên
tӟi 60%, turmalin 40%. Dày 6,7 m.
-T̵p giͷa: Cát bӝt chӭa sét màu xám loang vàng. Cát chiӃm 50 - 60% giҧm dҫn lên trên,
bӝt sét 40 - 50%. Ĉӝ chӑn lӑc khá (So thay ÿәi tӯ 1 ÿӃn 4 khi lên trên). Khoáng vұt nһng giӕng
tұp dѭӟi, phҫn trên có granit (4 - 5%). Dày 7,1 m.
-T̵p trên: bӝt sét chӭa cát màu xám nâu ÿӓ, phҫn trên có nhiӅu kӃt vón laterit. Cát thҥch
anh 20%, còn lҥi là bӝt sét và mҧnh vөn laterit. Dày 5,6 m. BӅ dày tәng cӝng 17 m.
Chѭa gһp di tích vi cә sinh trong trҫm tích hӋ tҫng Thӫ Ĉӭc. Chúng phӫ lên các lӟp sét
màu xám phân lӟp cӫa hӋ tҫng Bà Miêu, hoһc Trҧng Bom, bӏ các trҫm tích Pleistocen muӝn hӋ
tҫng Cӫ Chi phӫ lên. Tuәi trong khoҧng Pleistocen giӳa -muӝn (QII-III1).
Khoáng sҧn liên quan: tұp dѭӟi có khҧ năng chӭa nѭӟc ngҫm, tұp trên có thӇ dùng làm vұt
liӋu san lҩp.
XI. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Pleistocen thѭӧng, phҫn dѭӟi. HӋ tҫng Sóc Lu:
Trachyandesit (WDEQIII1sl):
HӋ tҫng Sóc Lu [4,25] gӗm các ÿá phân bӕ ӣ núi Sóc Lu. Thành phҫn bao gӗm
trachybazan, tephriphonolit, trachyandesit vӟi các thӇ ÿá tù nhӓ gabrodiabaz, olivinit.
Trachybazan có màu xám sүm, nhiӅu lӛ rӛng, kiӃn trúc pocphyr vӟi 10% các ban tinh
olivin (70 - 90%), plagioclas. NӅn chӫ yӃu là thӫy tinh. SiO2 = 49%, Na2O = 3,3 - 4,28% , K2O =
1,75 - 2,28% vӟi tәng lѭӧng kiӅm thay ÿәi 5 - 6,48%. Không xuҩt hiӋn khoáng vұt chuҭn CIPW
corindon. ChӍ sӕ plagioclas (Ab + An) tӯ 39,91 - 50,3%, chӍ sӕ octoclas là 10,34 - 25,61%. Các

1.9 Page 9

▲back to top


nguyên tӕ vi lѭӧng Ti = 1%, Co = 0,001%, Ni = 0,005%, Cr = 0,01%. Ĉá có ÿӝ kiӅm thҩp, giàu
thӫy tinh [25].
Tephriphonolit, trachyandesit khá phә biӃn và thѭӡng gһp ӣ ÿӍnh Sóc Lu. Ĉá có màu xám
sүm, mӏn, cҩu tҥo lӛ rӛng (40 - 60%), nhҽ và dҿo. KiӃn trúc pocphyr, ban tinh 10 - 15% gӗm olivin
(15 - 20%), plagioclas (40 - 60%), pyroxen (20 - 25%), barkevikit (6%); nӅn gӗm thӫy tinh (45 -
60%) và các tinh thӇ nhӓ plagioclas (15 - 20%), pyroxen (15%), quһng (>5%). SiO2 = 54 - 57%,
Na2O = 5 - 7%, K2O = 3 -5,5%. Tӹ lӋ Na2O/K2O = 1,05-1,27. Các ÿá thѭӡng không xuҩt hiӋn
khoáng vұt chuҭn CIPW corindon. ChӍ sӕ plagioclas (Ab + An) tӯ 27 - 55, chӍ sӕ octoclas là 25 -
33. Ĉá giàu thӫy tinh, ÿӝ kiӅm cao [25].
Các nguyên tӕ vi lѭӧng trong ÿá Fe, V, Ti = 0,5 - 1 %; Cr, Co, Ni gһp hҫu hӃt trong các
mүu (5.10-3 - 1.10-2 %); Cu, Pb, Zn xuҩt hiӋn khá ÿӅu trong 40% lѭӧng mүu phân tích (2.10-3 -
5.10-3%); Nb (2.10-3 - 3.10-3%), Zr (1.10-3 - 2.10-3%) xuҩt hiӋn ӣ hҫu hӃt các mүu phân tích.
Ilmenit, hematit, magnhetit ít gһp hàm lѭӧng thҩp. Có saphyr, corindon trong tephriphonolit [25].
Ĉá tù gabrodiabaz (I = 1 - 4 mm) chiӃm 5 - 10 % khӕi lѭӧng ÿá, thѭӡng gһp nhѭng phân
bӕ không ÿӅu. Ĉá tù olivinit dҥng ÿҷng thѭӟc, olivin chiӃm 90 - 100%, có ranh giӟi rõ ràng vӟi
các ÿá phun trào [25].
Phun trào Sóc Lu phӫ lên bazan Xuân Lӝc, bӏ phӫ bӣi bazan Phѭӟc Tân. Dày 50 - 90m.
Phun trào Sóc Lu làm ÿá xây dӵng tӕt, hiӋn nay ÿang ÿѭӧc khai thác.
XII. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Pleistocen thѭӧng, phҫn giӳa. HӋ tҫng Phѭӟc Tân
(EQIII2pt):
Bazan hӋ tҫng Phѭӟc Tân [4,6,12] phân bӕ ӣ khu Nam Cát Tiên, dӑc theo thung lNJng sông
Ĉӗng Nai và vùng Tà Lài, Cây Gáo, Bàu Hàm và 1 dҧi kéo dài phѭѫng vƭ tuyӃn ӣ Cҭm Ĉѭӡng -
Long Thành. Phun trào bazan Phѭӟc Tân thuӝc loҥi chҧy tràn theo khe nӭt lҩp ÿҫy các trNJng và
các thung lNJng cao 20 - 80 m. Thành phҫn gӗm: bazan olivin kiӅm, andesitobazan giàu thӫy tinh
màu xám ÿen, cҩu tҥo ÿһc xít hoһc lӛ rӛng. Các khoáng vұt olivin, plagioclas, pyroxen và thӫy tinh
thuӝc tѭӟng kiӅm vôi. Silic tӯ trung bình ÿӃn cao (SiO2 = 53,8 - 54,4%). Tәng kiӅm trung bình
(Na2O + K2O = 4,5 - 5,5%) và ÿӝ hút vôi cao. Trên biӇu ÿӗ SiO2, (Na2O + K2O), các ÿá bazan
thuӝc hӋ tҫng Phѭӟc Tân thuӝc trѭӡng andesitobazan. VӅ ÿһc ÿiӇm thҥch hӑc khoáng vұt, chúng
giӕng phҫn cuӕi trong dãy phân dӏ cӫa bazan Xuân Lӝc.
Phun trào bazan Phѭӟc Tân phӫ lên phun trào bazan Sóc Lu và các trҫm tích cә hѫn. Bazan
hӋ tҫng Phѭӟc Tân lҥi bӏ trҫm tích hӋ tҫng Cӫ Chi phӫ lên. Tuәi tuyӋt ÿӕi C14 cӫa bazan Phѭӟc
Tân là 35.900 r 2.800 năm phӫ lên [4] dày 5 - 20 m.
Các ÿá cӫa hӋ tҫng ÿã và ÿang ÿѭӧc khai thác làm nguyên liӋu phө gia xi măng (puzѫlan)
hoһc làm ÿá xây dӵng.
XIII. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Pleistocen thѭӧng, phҫn trên. HӋ tҫng Cӫ Chi (aQIII3cc):
HӋ tҫng Cӫ Chi [4,9,12] phân bӕ dӑc sông Ĉӗng Nai tӯ Vƭnh Cӱu tӟi Long Thành, trên bұc
thӅm cao 10 - 15 m hoһc trong các lӛ khoan sâu ӣ vùng trNJng thҩp dӑc sông.
Trên bұc thӅm cao 10 - 15 m, mһt cҳt cӫa hӋ tҫng có 2 tұp:

1.10 Page 10

▲back to top


- T̵p d˱ͣi: cuӝi sӓi sҥn gҳn kӃt bӣi cát, bӝt kaolin màu xám trҳng. Cuӝi, sӓi sҥn chӫ yӃu là
thҥch anh. Dày 3 - 5 m.
- T̵p trên: cát bӝt pha sét, bӏ phong hóa có màu loang lә hoһc thành tҥo các kӃt hҥch oxyt
sҳt. Dày 2,5 - 5 m -7 m.
Trong lӛ khoan sâu LK630 ӣ xã Phѭӟc An, Long Thành trҫm tích gӗm 2 phҫn:
- Ph̯n d˱ͣi: cát lүn ít cuӝi sӓi và sét bӝt xen kҽp lӟp cát bӝt phân lӟp mӓng. Thành phҫn
chӫ yӃu là thҥch anh ít mҧnh ÿá. Chúng nҵm bҩt chӍnh hӧp trên các trҫm tích hӋ tҫng Thӫ Ĉӭc.
Dày 13 m.
- Ph̯n trên: chӫ yӃu là sét bӝt, bӝt (sét 60 - 70%, bӝt 10 - 15%), phân lӟp dày dҥng khӕi,
màu xám sүm phӟt nâu vàng, chӭa tұp hӧp bào tӱ phҩn hoa xác ÿӏnh môi trѭӡng lөc ÿӏa cӱa sông
tuәi Pleistocen muӝn. Dày 2 m.
Trong mһt cҳt ÿӭng, tӯ dѭӟi lên, cҩp hҥt lӟn giҧm dҫn, cát giҧm tӯ 60 - 40 -20%, sét bӝt
tăng tӯ 20 - 80%. Sҥn sӓi chӍ gһp ӣ phҫn thҩp, tӹ lӋ 10%. Cát có thành phҫn chӫ yӃu là thҥch anh.
Các khoáng vұt nһng ӣ phҫn dѭӟi là: andaluzit, ilmenit xen kӁ nhau vӟi tӹ lӋ cao, chuyӇn lên trên
giҧm dҫn, ÿӗng thӡi xuҩt hiӋn turmalin, leucoxen vӟi tӹ lӋ 10 - 15%.
Ĉһc ÿiӇm chung cӫa hӋ tҫng: Trҫm tích có nguӗn gӕc sông, gӗm 2 phҫn. Phҫn dѭӟi là các
trҫm tích hҥt thô có khҧ năng chӭa nѭӟc dày 3 - 13 m. Phҫn trên là các trҫm tích hҥt mӏn, tӯng
phҫn bӏ laterit hóa, dày 2 - 7 m. BӅ dày chung 5 - 20 m.
XIV. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Holocen hҥ - trung (QIV1-2): gӗm 2 thành tҥo:
XIV.1 Trҫm tích nguӗn gӕc sông:
Trҫm tích nguӗn gӕc sông phân bӕ dӑc theo các sông suӕi lӟn nhѭng chӫ yӃu trên ÿoҥn
ThiӋn Tân - Biên Hòa, tҥo nên các thӅm cao 3 - 5 m hoһc các cù lao giӳa sông. Thành phҫn chӫ
yӃu là sét bӝt, bӝt cát màu vàng nhҥt, cuӝi ít sҥn ӣ phҫn ÿáy. Chúng phӫ lên các ÿá và các trҫm
tích có tuәi Pleistocen và cә hѫn. Dày 1 - 4 m, cá biӋt tӟi 10 m.
Ӣ Bӱu Long - Biên Hòa, trong lӛ khoan KT23, mһt cҳt trҫm tích sông gӗm 3 tұp:
- Tұp dѭӟi: Cát bӝt sét chӭa sҥn sӓi, màu xám sáng. Cát 43%, bӝt sét 40%, sӓi sҥn 17%.
Chӑn lӑc kém, So = 9,6.
- Tұp giӳa: cát bӝt chӭa sҥn sӓi màu xám. Cát 74%, bӝt 20%, sҥn sӓi 6%. Trҫm tích chӭa
mҧnh sét 3,5%, vөn felspat 3,2%, ít hҥt limonit và vөn thӵc vұt. Ĉӝ chӑn lӑc khá tӕt, So = 1,85.
- Tұp trên: bӝt sét cát lүn sҥn sӓi màu xám. Bӝt sét 70%, cát 23%, sҥn sӓi 7%. Trong sҥn
sӓi có nhiӅu mҧnh sét. Trҫm tích lүn nhiӅu hҥt vөn, vҧy mica.
Bào tӱ phҩn hoa có mһt ӣ 2 tұp trên, khá phong phú các dҥng Cyathea sp., Cystopteris sp.,
Polypodium sp., Pteris sp., Palmae gen sp., Castanopsis sp., và ÿӏnh tuәi Holocen sӟm (QIV1). Tҧo
nѭӟc ngӑt vӟi sӕ lѭӧng không nhiӅu gӗm: Eunotia paralebla, E.alpina, Gomphonema sp., Tҧo
nѭӟc mһn chӍ gһp ӣ tұp dѭӟi gӗm: Synedra Jouseana và Thalassionema nitzchivides. Trong tұp 1
và 2 còn gһp 2 mҧnh trùng lӛ loài Ammonia mdopacifia. ĈiӅu ÿó chӭng tӓ môi trѭӡng trҫm tích bӏ
nhiӉm mһn, chӏu tác ÿӝng cӫa biӇn, có lӁ là các dòng triӅu.
Ӣ suӕi Tam Bung (huyӋn Xuân Lӝc), trҫm tích sông gӗm 2 phҫn:

2 Pages 11-20

▲back to top


2.1 Page 11

▲back to top


- Phҫn dѭӟi: cuӝi sӓi, cát chӭa ÿá quí (saphyr, pyrop) kích thѭӟc cuӝi 2 - 3 cm - 6 - 7 cm.
Thành phҫn cuӝi: bazan, laterit, thҥch anh, ÿá phiӃn. Chúng phӫ lên ÿá phiӃn hӋ tҫng La Ngà, dày
0,8 -1 m.
- Tұp trên: cát thô và mӏn, sét bӝt màu xám. Cát 70%, chӫ yӃu là thҥch anh, dày 2,5 m.
XIV.2. Tr̯m tích ngu͛n g͙c sông bi͋n:
Trҫm tích phát triӇn dӑc theo sông Ĉӗng Nai, tӯ cҫu Biên Hòa xuӕng phía Nam. Chúng tӗn
tҥi dѭӟi dҥng ÿӗng bҵng thҩp hoһc gò sót vӟi diӋn tích không lӟn. Thành phҫn: bӝt, sét màu vàng
chiӃm chӫ yӃu, ÿôi nѫi lүn mùn thӵc vұt màu xám sүm. Trong trҫm tích thѭӡng chӭa các tҧo nѭӟc
lӧ, nѭӟc mһn và Foraminifera. BӅ dày 3 - 4 m, có nѫi 6 - 7 m.
XV. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Holocen trung - thѭӧng (QIV2-3): Gӗm 3 kiӇu nguӗn gӕc:
XV.1. Tr̯m tích sông:
Các trҫm tích sông thѭӡng tҥo các bãi bӗi cao 1 - 3 m dӑc theo các sông suӕi, rӝng vài mét
ÿӃn vài trăm mét, gián ÿoҥn hoһc kéo dài liên tөc 1 - 2 km. Thành phҫn chӫ yӃu là bӝt pha cát mӏn
ít sét màu nâu vàng. Ĉӝ chӑn lӑc kém. Chúng phӫ trên các trҫm tích cә hѫn, trên ÿá gӕc và trên
các trҫm tích thӅm I, dày 1,5 - 5 m.
XV.2. Tr̯m tích sông - ÿ̯m l̯y:
Thành tҥo dӑc theo các phҫn trNJng thҩp ven sông tӯ Long Hѭng ÿӃn Bҳc Nhѫn Trҥch và
Phú ĈiӅn. Thành phҫn bӝt, sét, mùn thӵc vұt, ÿôi nѫi có than bùn, màu xám tro, xám tӕi. BӅ dày
thay ÿәi 2 - 5 m.
XV.3. Tr̯m tích sông - bi͋n:
Có mһt không nhiӅu ӣ vùng Phú Hӳu, Phѭӟc Khánh, Nam khӕi nâng Nhѫn Trҥch. Thành
phҫn: bӝt, sét, ít cát, ÿôi nѫi có mùn thӵc vұt. Trong trҫm tích thѭӡng chӭa di tích các vi sinh vұt
biӇn, foraminifera v.v... BӅ dày 2 - 3 m, có nѫi tӟi 5 - 10 m.
XVI. HӋ ĈӋ tӭ - phө thӕng Holocen thѭӧng (QIV3): gӗm 2 kiӇu nguӗn gӕc:
XVI.1. Tr̯m tích bi͋n ÿ̯m l̯y:
Phân bӕ ӣ khu vӵc Phѭӟc An. Ĉây là vùng ngұp mһn cӱa sông ven biӇn hiӋn ÿҥi. Thành
phҫn: sét, bӝt cát và các vұt chҩt hӳu cѫ. BӅ dày әn ÿӏnh trong khoҧng 2 - 3 m.
XVI.2. Tr̯m tích ngu͛n g͙c sông su͙i:
Phә biӃn dӑc theo các sông suӕi hiӋn ÿҥi. Thành phҫn không әn ÿӏnh, chӫ yӃu là cát, sҥn,
sӓi, ít bӝt và sét. Trong lòng sông Ĉӗng Nai tӯ Tân TriӅu ÿӃn cҫu Ĉӗng Nai, trҫm tích tҥo nên
nhiӅu mӓ cát xây dӵng. BӅ dày thay ÿәi 2 - 10 m.
XVII. HӋ ĈӋ tӭ không phân chia:
Phân bӕ rҧi rác trên các bӅ mһt san bҵng cҳt qua các ÿá trҫm tích ӣ Bҳc Hӕ Nai, Trӏ An,
Cây Gáo, Mã Ĉà, rìa núi Chӭa Chan và Bҳc núi Mây Tào.

2.2 Page 12

▲back to top


Trên các bӅ mһt san bҵng, chúng tҥo nên lӟp phӫ eluvi-deluvi vӟi hai kiӇu mһt cҳt: kiӇu vӓ
phong hóa laterit có thӇ làm nguyên liӋu phө gia xi măng và kiӇu vӓ Sialferit làm nguyên liӋu sҧn
xuҩt gҥch ngói. BӅ dày không әn ÿӏnh, tӯ mӝt vài mét tӟi 10 m.
Ӣ chân núi Chӭa Chan và Bҳc núi Mây Tào có mһt các tұp cát sҥn lүn bӝt, cát bӝt thuӝc
nhóm nguӗn gӕc deluvi - proluvi - eluvi và hӗ. BӅ dày không әn ÿӏnh tӯ 1 - 10 - 15 m. Ĉôi nѫi, cát
có ÿӝ chӑn lӑc tӕt ÿã ÿѭӧc khai thác làm cát xây dӵng.
MAGMA XÂM NHҰP
Các ÿá xâm nhұp lӝ ra vӟi diӋn tích khoҧng 200 km2 , thuӝc các phӭc hӋ Ĉӏnh Quán, Ĉèo
Cҧ và Cà Ná.
I. Phӭc hӋ Ĉӏnh Quán, pha 2 (JGJ3-K1ÿq2):
Phӭc hӋ Ĉӏnh Quán [15, 24] gӗm 3 pha xâm nhұp và 1 pha ÿá mҥch. Ӣ Ĉӗng Nai, có mһt
các ÿá xâm nhұp pha 2 phӭc hӋ Ĉӏnh Quán. Chúng phân bӕ ӣ Ĉӏnh Quán, Phú Bình, Gia Binh,
Xuân Hҧi. Ĉây là pha xâm nhұp chính, gӗm các ÿá: diorit, gabrodiorit, granodiorit biotit -
horblend, fonalit biotit - horblend, hҥt vӯa, màu xám trҳng, ÿӕm ÿen. Cҩu tҥo khӕi, kiӃn trúc nӱa
tӵ hình. Ĉӝ silic và ÿӝ kiӅm trung bình (SiO2 = 54 - 69%, Na2O + K2O = 4,8 - 7,3%) thuӝc dãy
vôi kiӅm.
Các ÿá cӫa hӋ tҫng xuyên cҳt các ÿá trҫm tích hӋ tҫng Draylinh và hӋ tҫng La Ngà. Ӣ các
ÿӟi tiӃp xúc quanh các khӕi Suӕi Linh, Tam Bung, Suӕi Ty có các khoáng hóa vàng kiӇu thҥch anh
- sulfua vàng.
Các ÿá xâm nhұp pha 2 phӭc hӋ Ĉӏnh Quán xuyên cҳt các ÿá trҫm tích hӋ tҫng Draylinh và
hӋ tҫng La Ngà, gây biӃn chҩt sӯng hóa tѭӟng anbit- epyÿôt.
Tuәi tuyӋt ÿӕi cӫa các ÿá thuӝc phӭc hӋ có giá trӏ tӯ 91 - 94 triӋu năm (Lasser,1974) ÿӃn
140 triӋu năm (HuǤnh Trung, NguyӉn Xuân Bao, 1980) [2]. Phӭc hӋ ÿѭӧc ÿӏnh tuәi trong khoҧng
Jura muӝn - Kreta sӟm.
Khoáng sҧn liên quan: ÿá xây dӵng, khoáng hóa vàng, bҥc.
II. Phӭc hӋ Ĉèo Cҧ, pha 1(JGK2ÿc1):
Phӭc hӋ Ĉèo Cҧ [15,24] gӗm 3 pha xâm nhұp và 1 pha ÿá mҥch.
Trong tӍnh Ĉӗng Nai có mһt pha 1 cӫa phӭc hӋ. Chúng ÿѭӧc thҩy ӣ núi Mây Tào. Thành
phҫn: granit biotit, granosienit. KiӃn trúc hҥt vӯa ÿӃn lӟn dҥng porphyr vӟi felspat kali màu hӗng.
Ĉӝ silic thҩp, ÿӝ kiӅm tѭѫng ÿӕi cao (SiO2 = 54,8 - 60,3%, Na2O + K2O = 5,2 - 7,4 %); Sn, Cu, Pb
có giá trӏ lӟn hѫn trӏ sӕ Clack.
Các ÿá cӫa phӭc hӋ xuyên cҳt và gây sӯng hóa các ÿá trҫm tích hӋ tҫng La Ngà và các ÿá
phun trào cӫa hӋ tҫng Ĉѫn Dѭѫng. Các sӕ liӋu tuәi ÿӗng vӏ cӫa granit tӯ 127 ÿӃn 98 triӋu năm
(HuǤnh Trung, 1983). Phӭc hӋ có tuәi Kreta muӝn [2].
Khoáng sҧn liên quan: ÿá xây dӵng, khoáng hóa molipden, vàng (thiӃc, và volfram).
III. Phӭc hӋ Cà Ná ( Ankroet), pha 1 (JK2cn1):

2.3 Page 13

▲back to top


Phӭc hӋ Cà Ná [2, 21] gӗm 2 pha xâm nhұp và pha ÿá mҥch. Trong tӍnh Ĉӗng Nai có mһt
các ÿá thuӝc pha 1. Chúng phân bӕ ӣ núi Chӭa Chan và núi Le. Thành phҫn: granit biotit có
mutscovit, granit alaskit hҥt vӯa ÿӃn lӟn ÿôi khi có dҥng phorphyr. Ĉһc ÿiӇm thҥch hóa: hàm
lѭӧng silic cao, bão hòa nhôm, ÿӝ kiӅm cao, kali trӝi hѫn natri.
VӅ quan hӋ ÿӏa chҩt, chúng xuyên cҳt các ÿá cӫa hӋ tҫng La Ngà, hӋ tҫng Ĉѫn Dѭѫng (ӣ
Ĉà Lҥt), bӏ các mҥch gabrodiabas phӭc hӋ Cù Mông cҳt qua (ӣ Trҥi Mát - Ĉà Lҥt). Tuәi tuyӋt ÿӕi
cӫa 7 mүu trong phӭc hӋ do Trҫn Văn Trӏ, Ngô Văn Khҧi, HuǤnh Trung và Phan ThiӋn thu thұp
tҥi Ankroet và núi Núi Sam trong khoҧng tӯ 71 r 1 ÿӃn 95 r 1 triӋu năm ӭng vӟi Kreta muӝn [2].
Khoáng sҧn liên quan vӟi phӭc hӋ là các ÿá xây dӵng, khoáng hóa thiӃc, volfram,
molipÿen, (vàng, bҥc),...
KIӂN TҤO
I. Vӏ trí kiӃn tҥo:
TӍnh Ĉӗng Nai thuӝc vào Tây Nam ÿӟi Ĉà Lҥt. Ĉӟi Ĉà Lҥt là mӝt khӕi lөc ÿӏa tiӅn Cambri
bӏ sөt lún trong Jura sӟm - giӳa kiӇu bӗn nӝi lөc. Vào Jura muӝn - Creta, ÿӟi Ĉà Lҥt trong ÿó có
tӍnh Ĉӗng Nai, bӏ hoҥt hóa magma - kiӃn tҥo mҥnh mӁ kiӇu rìa lөc ÿӏa tích cӵc (kiӇu Anÿѫ) [13].
Trong Kainozoi, vùng chӏu ҧnh hѭӣng cӫa hoҥt hóa magma kiӇu ÿiӇm nóng dүn ÿӃn sӵ hoҥt ÿӝng
mҥnh mӁ cӫa phun trào bazan, sӵ nâng lên cӫa ÿӟi Ĉà Lҥt và sөt võng ÿӗng bҵng sông Cӱu Long.
II. KiӃn trúc sâu :
Ĉӝ sâu bӅ mһt Moho 30 - 32,5 km nghiêng thoҧi tӯ Tây Nam vӅ Ĉông Bҳc. Mһt Konrad
sâu 11 - 16 km cNJng nghiêng tӯ Tây Nam vӅ Ĉông Bҳc. Ĉӝ sâu bӅ mһt móng kӃt tinh thay ÿәi tӯ 2
- 5 km. Theo ÿӝ sâu móng kӃt tinh, khu vӵc Biên Hòa nhô cao thuӝc cánh Tây Nam cӫa cҩu trúc
lӟn Ĉà Lҥt; khu vӵc Xuân Lӝc - Chӭa Chan là cánh Tây Bҳc cӫa cҩu trúc lõm Hàm Tân [13].
Ӣ Nam Cát Tiên, bӅ mһt dѭӟi lӟp phӫ bazan có dҥng vòm, cao 120 - 150 m ӣ phҫn rìa tӟi
260 - 280 m ӣ phҫn trung tâm.
Ӣ Tân Phú - Ĉӏnh Quán bӅ mһt dѭӟi lӟp phӫ bazan có dҥng nghiêng thҩp dҫn tӯ 130 - 150
m ӣ phía Tây Bҳc ÿӃn 80 - 100 m vӅ phía Ĉông Nam .
Ӣ Xuân Lӝc, bӅ mһt dѭӟi lӟp phӫ bazan có dҥng lõm, ÿӝ cao thay ÿәi tӯ 50 - 80 m.
BӅ mһt ÿáy trҫm tích Neogen - ĈӋ tӭ ӣ khu vӵc Biên Hòa - Long Thành phân bұc thҩp dҫn
vӅ phía Ĉông Nam, thay ÿәi tӯ 30 - 50 m ÿӃn (-30) - (-100) m.
III. Các tә hӧp thҥch kiӃn trúc:
Tham gia vào kiӃn trúc tӍnh Ĉӗng Nai có 5 tә hӧp thҥch kiӃn trúc [13]:
III.1. T͝ hͫp th̩ch ki͇n trúc Trias trung:
Tә hӧp thҥch kiӃn trúc Trias trung bao gӗm các thành tҥo trҫm tích phun trào hӋ tҫng Châu
Thӟi. Ĉây là thành tҥo lөc nguyên, phun trào axit. Chúng có ÿѭӡng phѭѫng Ĉông Bҳc - Tây Nam
vӟi góc dӕc 20 - 300 vӅ phía Ĉông Nam. Dày trên 400 m.
III.2. T͝ hͫp th̩ch ki͇n trúc Jura h̩ - trung:

2.4 Page 14

▲back to top


Tә hӧp thҥch kiӃn trúc Jura hҥ - trung bao gӗm các thành tҥo lөc nguyên chӭa carbonat hӋ
tҫng Draylinh (J1ÿl) và trҫm tích lөc nguyên hӋ tҫng La Ngà (J2ln). Ngoài các diӋn phân bӕ ÿã ÿc
mô tҧ, chúng còn ÿѭӧc thҩy trong hҫu hӃt các lӛ khoan sâu dѭӟi lӟp phӫ bazan và trҫm tích
Neogen - ĈӋ tӭ. Ĉһc ÿiӇm chung cӫa các trҫm tích Jura: phân lӟp mӓng, bӏ uӕn nӃp mҥnh. Trөc
uӕn nӃp có phѭѫng chung là á kinh tuyӃn. ThӃ nҵm cӫa ÿá ӣ 2 cánh dӕc dҫn tӯ phía Tây sang phía
Ĉông (40 - 50o ÿӃn 60 - 70o).
III.3. T͝ hͫp th̩ch ki͇n trúc Jura th˱ͫng - Kreta:
Tә hӧp thҥch kiӃn trúc Jura thѭӧng - Kreta bao gӗm các ÿá thuӝc 3 thành hӋ: andesit kiӅm
vôi (hӋ tҫng Long Bình - J3lb), granodiorit kiӅm vôi kiӇu I (phӭc hӋ Ĉӏnh Quán), thành hӋ granit
kiӅm vôi kiӇu I (phӭc hӋ Ĉèo Cҧ).
III.4. T͝ hͫp th̩ch ki͇n trúc Kreta th˱ͫng:
Tә hӧp thҥch kiӃn trúc Kreta thѭӧng bao gӗm các thành hӋ lөc nguyên màu ÿӓ phân lӟp
thô cuҧ hӋ tҫng sông Lá Buông.
III.5. T͝ hͫp th̩ch ki͇n trúc Pliocen - Ĉ͏ tͱ :
Tә hӧp thҥch kiӃn trúc Pliocen - ĈӋ tӭ bao gӗm 3 thành hӋ:
-Thành h͏ bazan tholeit cͯa h͏ t̯ng Túc Tr˱ng gӗm các ÿá khá ÿӗng nhҩt theo chiӅu
ngang và chiӅu thҷng ÿӭng, bӏ phong hóa mҥnh tҥo tҫng ÿҩt ÿӓ dày.
- Thành h͏ bazan olivin ki͉m là các phun trào tuәi ĈӋ Tӭ thuӝc bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc,
trachyandesit hӋ tҫng Sóc Lu, bazan hӋ tҫng Phѭӟc Tân, các lӟp phӫ bazan có cҩu trúc dҥng vòm
nón là kӃt quҧ cӫa nhiӅu ÿӧt phun dung nham chҧy tràn xen vӟi các ÿӧt phun nә, tҥo ÿӏa hình cao
200 - 280 m ӣ trung tâm, cao 50 - 70 m ӣ vòm. Các hӑng núi lӱa phân bӕ dӑc theo trөc cong
phѭѫng kinh tuyӃn, ÿӭng ÿӝc lұp hoһc thành cөm.
-Thành h͏ lͭc nguyên bao gӗm các trҫm tích sông, biӇn, sông - biӇn lҩp ÿҫy các trNJng và
các thung lNJng, tuәi tӯ Pliocen (hӋ tҫng Bà Miêu) tӟi Holocen.
IV. Khe nӭt:
Khe nӭt phát triӇn trong tҩt cҧ các loҥi ÿá theo 4 phѭѫng [13]: Ĉông Bҳc - Tây Nam, Tây
Bҳc - Ĉông Nam, á kinh tuyӃn và á vƭ tuyӃn. Các thành tҥo ÿӏa chҩt có tuәi càng cә, càng gҫn các
ÿӭt gãy và các hӑng núi lӱa, hӋ thӕng khe nӭt phát triӇn càng phӭc tҥp vӅ phѭѫng vӏ, tính chҩt
dӏch chuyӇn cӫa các cánh và sӵ giao cҳt nhau cӫa chúng. Trong các thành tҥo ÿӏa chҩt có tuәi trҿ
hѫn, hӋ thӕng khe nӭt phát triӇn ÿѫn giҧn hѫn. Trong các thành tҥo bazan xa hӑng núi lӱa, các khe
nӭt hҫu nhѭ chӍ phát triӇn theo 2 phѭѫng chính là á vƭ tuyӃn và á kinh tuyӃn. HiӋn tѭӧng này có
thӇ là kӃt quҧ cӫa quá trình căng và ép kiӃn tҥo theo các phѭѫng á vƭ tuyӃn và á kinh tuyӃn xҧy ra
ӣ Kainozoi muӝn trong phҥm vi ÿӟi Ĉà Lҥt. Quá trình này có thӇ còn tái diӉn trong giai ÿoҥn hiӋn
ÿҥi gây nӭt ÿҩt ӣ Cҭm Mӻ và các vùng lân cұn nhѭ Xà Bang (Bà Rӏa - VNJng Tàu), Tân Uyên -
Thӟi Hòa (Bình Dѭѫng).
V. Ĉӭt gãy:
Các ÿӭt gãy trên ÿӏa bàn tӍnh Ĉӗng Nai (Phҥm Huy Long,1996) phát triӇn theo 4 phѭѫng
chính [13], ÿáng kӇ là các ÿӭt gãy chӫ yӃu sau ÿây [13]:

2.5 Page 15

▲back to top


- Ĉͱt gãy sông Sài Gòn (F1): kéo dài 17 km tӯ sông Nhà Bè, qua Phú Hӳu ÿӃn ngã ba sông
Ĉӗng Tranh và rҥch Ông Kèo. Chúng bӏ phӫ bӣi các trҫm tích ĈӋ Tӭ. Theo tài liӋu ÿӏa vұt lý sâu,
ÿây là ÿӭt gãy thuұn, dӏch chuyӇn phҧi vӟi mһt trѭӧt hѫi nghiêng vӅ phía Tây Nam.
- Ĉͱt gãy Long Thành - B͵u Long (F2): phát triӇn theo phѭѫng Tây Bҳc - Ĉông Nam, dài
50 km tӯ Bӱu Long ÿӃn Long Thành qua sông Thӏ Vãi. Tính chҩt cӫa ÿӭt gãy này chѭa ÿѭӧc xác
ÿӏnh rõ nhѭng có biӇu hiӋn hoҥt ÿӝng yӃu. KӃt quҧ ÿo khí phóng xҥ ÿҥt 100 xung/phút.
- Ĉͱt gãy Tân Ĉ͓nh - Long Ĉi͉n (F3): Kéo dài theo phѭѫng Tây Bҳc - Ĉông Nam, dài trên
40 km thӇ hiӋn rõ trên ÿӏa hình và ÿѭӡng ÿҷng sâu ÿáy Kainozoi. Ĉây là ÿӭt gãy thuұn, mһt trѭӧt
nghiêng vӅ phía Tây Nam.
- Ĉͱt gãy Núi Ĉ̭t - Xuyên M͡c (F4): phát triӇn theo phѭѫng Tây Bҳc - Ĉông Nam qua
Suӕi Linh, Sóc Lu, phía tây Cҭm Mӻ, dài trên 70 km. Ĉây là ÿӭt gãy thuұn, dӏch chuyӇn phҧi vӟi
mһt trѭӧt nghiêng vӅ phía Tây Nam.
- Ĉͱt gãy Chͱa Chan - Mã Ĉà (F5): phát triӇn theo phѭѫng Tây Bҳc - Ĉông Nam tӯ lâm
trѭӡng Mã Ĉà qua Xuân Thӑ, Chӭa Chan tӟi núi Mây Tào. Tính chҩt cӫa ÿӭt gãy này chѭa ÿѭӧc
xác ÿӏnh rõ. Cѭӡng ÿӝ phóng xҥ dӑc theo ÿӭt gãy ӣ mӭc trung bình thҩp (< 100 xung/phút).
- Ĉͱt gãy VNJng Tàu - Ĉ͓nh Quán (F6): phát triӇn theo hѭӟng kinh tuyӃn, dài khoҧng 80
km, tӯ cӵc Bҳc cӫa tӍnh qua Ĉӏnh Quán, Cҭm Mӻ. Ĉӭt gãy ÿѭӧc xác ÿӏnh bҵng các tài liӋu ÿӏa vұt
lý, tӯ và trӑng lӵc, ҧnh hàng không và ÿӏa hình. Ĉây có thӇ là 1 ÿӭt gãy toác hình thành trong trҥng
thái trѭӡng ӭng suҩt kiӃn tҥo siӃt ép theo phѭѫng kinh tuyӃn và tách giãn theo phѭѫng á vƭ tuyӃn.
Pha hoҥt ÿӝng này xҧy ra trong Pliocen - ĈӋ Tӭ, và có lӁ còn kéo dài ÿӃn hiӋn nay. Các kӃt quҧ ÿo
khí phóng xҥ ÿӅu cho giá trӏ cao, tӯ 200 ÿӃn 400 xung/phút. Các ÿiӇm nӭt ÿҩt Cҭm Mӻ, Xà Bang
cNJng nҵm gҫn trùng vӟi ÿѭӡng ÿӭt gãy.
- Ĉͱt gãy Su͙i Linh - Tân Phú (F8): kéo dài theo phѭѫng Ĉông Bҳc - Tây Nam khoҧng 50
km tӯ Sông Bé qua Suӕi Linh ÿӃn Tân Phú. Ĉӭt gãy này thӇ hiӋn rõ tӯ ҧnh hàng không bӣi hàng
loҥt các photolineament cùng phѭѫng. Theo tài liӋu ÿӏa vұt lý sâu thì ÿӭt gãy là ÿӭt gãy thuұn vӟi
mһt trѭӧt hѫi nghiêng vӅ phía Tây Bҳc.
- Ĉͱt gãy Long H˱ng - Phú Bình (F9): phát triӇn theo phѭѫng Ĉông Bҳc - Tây Nam dài
khoҧng 90 km tӯ sông Ĉӗng Nai qua Long Hѭng, Gia Tân ÿӃn Phú Bình. Các tài liӋu khe nӭt và
ÿӏa vұt lý cho thҩy ÿây là ÿӭt gãy thuұn, dӏch chuyӇn trái, mһt trѭӧt nghiêng vӅ Tây Bҳc.
- Ĉͱt gãy Su͙i Ty - Xuân L͡c (F10): phát triӇn theo phѭѫng kinh tuyӃn, dài khoҧng 80 km.
Ĉӭt gãy ÿѭӧc xác ÿӏnh theo tài liӋu ÿӏa vұt lý và ҧnh hàng không. Dӑc theo 2 cánh cӫa ÿӭt gãy có
biӇu hiӋn hàng loҥt các hӑng núi lӱa.
V. Các Geobloc (các khӕi ÿӏa chҩt):
Các geobloc [13] ÿѭӧc xác ÿӏnh và phân chia trên cѫ sӣ nghiên cӭu cҩu trúc ÿӏa chҩt, thành
phҫn vұt chҩt tӯng khu vӵc và ÿһc ÿiӇm ÿӭt gãy. Theo Phҥm Huy Long 1995, trên ÿӏa phұn tӍnh
Ĉӗng Nai có 4 geobloc.
- Geobloc Biên Hòa - Long Thành: nҵm ӣ phía Tây Nam cӫa ÿӭt gãy Tân Ĉӏnh - Long
ĈiӅn (F3). Có thӇ xem ÿây là 1 bӝ phұn hҥ cӫa cҩu trúc Ĉà Lҥt hoһc bӝ phұn rìa cӫa cҩu trúc nâng
ÿӟi Sài Gòn. Ĉӏa khӕi có lӟp phӫ trҫm tích dày trung bình 20 - 30 m, cӵc ÿҥi 70 - 90 m (khu vӵc
Vƭnh Thanh). Móng cӫa lӟp phӫ là các thành tҥo trҫm tích hӋ tҫng Draylinh, La Ngà và hӋ tҫng

2.6 Page 16

▲back to top


Châu Thӟi, phun trào dacit hӋ tҫng Long Bình hoһc các thành tҥo magma xâm nhұp. Ӣ mӝt vài nѫi
nhѭ Phѭӟc Thӑ - Giang ĈiӅn, Bӱu Long - Hóa An, Hӕ Nai, các móng ÿѭӧc lӝ ra trên ÿӏa hình.
- Geobloc Xuân L͡c: nҵm ӣ khu vӵc trung tâm, ÿѭӧc giӟi hҥn bӣi các ÿӭt gãy Tân Ĉӏnh -
Long ĈiӅn (F3), Chӭa Chan - Mã Ĉà (F5), Long Hѭng - Phú Bình (F9). Chúng ÿѭӧc ÿһc trѭng bӣi
sӵ phân bӕ rӝng khҳp các thành tҥo phun trào tuәi ĈӋ Tӭ và hàng loҥt các biӇu hiӋn cӫa hӑng núi
lӱa dӑc theo 2 cánh cӫa ÿӭt gãy Suӕi Ty - Xuân Lӝc, dày trung bình 40 - 50 m, dày nhҩt 200 - 300
m. Dѭӟi bazan ÿây ÿó vүn gһp các tұp trҫm tích cӫa hӋ tҫng Bà Miêu, hӋ tҫng Trҧng Bom. Các ÿá
móng trѭӟc Kainozoi là các thành tҥo lөc nguyên - carbonat cӫa hӋ tҫng Draylinh, La Ngà chӍ lӝ ra
vӟi diӋn nhӓ ӣ phía Bҳc và Ĉông Bҳc cӫa ÿӏa khӕi. Chúng bӏ phӫ bӣi các trҫm tích và phun trào
Pliocen - ĈӋ Tӭ. Phѭѫng cҩu trúc cӫa các thành tҥo này chӫ yӃu là phѭѫng kinh tuyӃn và á kinh
tuyӃn. Gҫn các ÿӭt gãy, chúng bӏ vò nhàu, uӕn nӃp mҥnh.
- Geobloc Su͙i Linh - Vƭnh An: nҵm vӅ phía Tây Bҳc cӫa tӍnh, ÿѭӧc giӟi hҥn bӣi các ÿӭt
gãy Long Hѭng - Phú Bình (F9) và Suӕi Ty - Xuân Lӝc (F10). Móng trѭӟc Kainozoi là các thành
tҥo lөc nguyên - carbonat cӫa hӋ tҫng Draylinh, hӋ tҫng La Ngà có phѭѫng cҩu trúc chung á kinh
tuyӃn và kinh tuyӃn. Xuyên cҳt chúng là các thӇ granitoit phӭc hӋ Ĉӏnh Quán. Phun trào bazan trҿ
chӍ phân bӕ hҥn chӃ ӣ Cây Gáo.
- Geobloc Ĉ͓nh Quán - Chͱa Chan: nҵm vӅ phía Ĉông Bҳc cӫa tӍnh, ÿѭӧc giӟi hҥn bӣi các
ÿӭt gãy Chӭa Chan - Mã Ĉà (F5) và Suӕi Ty - Xuân Lӝc (F10). Ĉá móng cӫa ÿӏa khӕi là các thành
tҥo lөc nguyên - carbonat cӫa hӋ tҫng Draylinh và La Ngà có phѭѫng cҩu trúc chung là kinh tuyӃn,
á kinh tuyӃn. Gҫn các ÿӭt gãy chúng bӏ vò nhàu, uӕn nӃp khá mҥnh, các nӃp uӕn thѭӡng có dҥng
ÿӕi xӭng vӟi mһt trөc kéo dài phѭѫng kinh tuyӃn, á kinh tuyӃn. Xuyên cҳt chúng là các ÿá xâm
nhұp cӫa phӭc hӋ Ĉӏnh Quán, phӭc hӋ Ĉèo Cҧ và phӭc hӋ Cà Ná. Phӫ lên trên là trҫm tích hӋ tҫng
Trҧng Bom, các phun trào bazan toleit và bazan olivin kiӅm vӟi hàng loҥt biӇu hiӋn các hӑng núi
lӱa dӑc theo ÿӭt gãy VNJng Tàu - Ĉӏnh Quán. Dӑc theo các sông Ĉӗng Nai, La Ngà thành tҥo các
trҫm tích bӣ rӡi dày mӝt vài mét ÿӃn 15 -25 m.
VII. Lӏch sӱ phát triӇn kiӃn tҥo:
Vùng Ĉӗng Nai là mӝt bӝ phұn cӫa vӓ lөc ÿӏa tiӅn Cambri. Trong Paleozoi và Mezoizoi
sӟm, vùng cNJng chӏu tác ÿӝng cӫa sӵ sөt lún và hoҥt hóa magma kiӃn tҥo. Dҩu vӃt cӫa thӡi kǤ này
là các thành tҥo lөc nguyên phun trào axit tuәi Trias giӳa hӋ tҫng Châu Thӟi.
Trong Jura sӟm - giӳa, lãnh thә Ĉӗng Nai là 1 bӝ phұn cӫa bӗn nӝi lөc Ĉà Lҥt bӏ sөt lún,
lҳng ÿӑng các trҫm tích lөc nguyên ven bӡ. Tӯ giӳa Jura, biӇn nông và khép dҫn.
Vào Jura muӝn - Creta, vùng này cNJng nhѭ ÿӟi Ĉà Lҥt trҧi qua các pha tҥo núi vӟi các hoҥt
ÿӝng xâm nhұp - núi lӱa rҫm rӝ loҥt kiӅm vôi do quá trình chui mҧng Thái Bình Dѭѫng cә vӅ phía
Tây dѭӟi mҧng lөc ÿӏa châu Á. Trong vùng xuҩt hiӋn các ÿá phun trào hӋ tҫng Long Bình và các
ÿá xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán, phӭc hӋ Ĉèo Cҧ, phӭc hӋ Cà Ná.
Trong Paleogen - Miocen, Ĉӗng Nai chӏu ҧnh hѭӣng cӫa sӵ nâng lên khӕi tҧng, nâng vòm.
Kèm theo các quá trình xâm thӵc bóc mòn hình thành các bӅ mһt san bҵng và ÿӏa hình ÿӗi núi.
Trong Pliocen - ĈӋ Tӭ: vùng ÿѭӧc nâng hҥ phân dӏ, kèm theo sӵ hoҥt ÿӝng mҥnh mӁ cӫa
phun trào bazan. Khu vӵc phía Bҳc và Ĉông Bҳc, ÿӏa hình có xu hѭӟng nâng bóc mòn. Khu vӵc
phía Nam, Tây Nam, ÿӏa hình có xu hѭӟng hҥ lún tích tө và nâng lên tѭѫng ÿӕi tҥo thӅm. Phun

2.7 Page 17

▲back to top


trào xҧy ra trong nhiӅu ÿӧt thuӝc 3 giai ÿoҥn Pliocen - ĈӋ tӭ, Pleistocen giӳa và Pleistocen muӝn.
Các miӋng núi lӱa trҿ xuҩt hiӋn dӑc theo ÿӭt gãy phѭѫng kinh tuyӃn, á kinh tuyӃn.
KHOÁNG SҦN
Khoáng sҧn tӍnh Ĉӗng Nai [4, 6,12, 18, 19, 20] tѭѫng ÿӕi phong phú vӅ chӫng loҥi và ÿa
dҥng vӅ loҥi hình nguӗn gӕc. Trong sӕ ÿó, vұt liӋu xây dӵng có tiӅm năng nhҩt.
I. Than bùn:
Than bùn phân bӕ ӣ Phú Bình (nay là xã Phú Sѫn huyӋn Tân Phú), Hóa An, khu tәng kho
Long Bình, Long Hѭng, Tam Phѭӟc, Tam An...
Chúng ÿѭӧc thành tҥo trong các trNJng thҩp có nguӗn gӕc hӗ - ÿҫm lҫy hoһc ÿҫm lҫy - sông
tuәi hiӋn ÿҥi, diӋn tích 0,5 ha ÿӃn hàng chөc ha. Than bùn nҵm ngang, dҥng thҩu kính, lӝ thiên
hoһc bӏ phӫ dày 0,5 - 3 m ӣ phía trên. BӅ dày thay ÿәi tӯ 0,5 - 2 m ÿӃn 2,5 - 3 m, có nѫi ÿӃn 5 m
và tăng dҫn tӯ rìa trNJng vào trung tâm cӫa trNJng.
Than có màu xám ÿen, xám nâu, lүn nhiӅu sét, lѭӧng hӳu cѫ thҩp, ÿӝ xӕp kém, ÿӝ tro cao,
lѭӧng chҩt bӕc và nhiӋt lѭӧng thҩp, hàm lѭӧng lѭu huǤnh không әn ÿӏnh. Trong sӕ các ÿiӇm, mӓ
than bùn, hai ÿiӇm mӓ Phú Bình, Phú Sѫn (huyӋn Tân Phú) và Hóa An (Biên Hòa) có trӳ lѭӧng
cҩp C2 là 450.000 m3, mӓ Phú Bình và Phú Sѫn có chҩt lѭӧng và triӇn vӑng hѫn, trӳ lѭӧng dӵ báo
cҩp P2 trên 300.000 tҩn. Trong khu vӵc, than bùn ÿã và ÿang ÿѭӧc khai thác làm phân vi sinh.
II. Nhóm kim loҥi:
Cho ÿӃn nay ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 19 mӓ và ÿiӇm quһng vàng, 2 mӓ laterit bauxit và nhiӅu
biӇu hiӋn khoáng hóa chì - kӁm, vàng - bҥc, caxiterit.
II.1. Vàng:
Khoáng hóa vàng khá phә biӃn nhѭng tұp trung chӫ yӃu ӣ phía Bҳc cӫa tӍnh, liên quan vӟi
nhiӅu thành tҥo ÿӏa chҩt khác nhau. Có 3 kiӇu thành tҥo chính [12].
II.1.1. Vàng ngu͛n g͙c nhi͏t d͓ch: liên quan vӟi xâm nhұp granodiorit phӭc hӋ Ĉӏnh
Quán và phӭc hӋ Ĉèo Cҧ. Ӣ HiӃu Liêm, vàng nҵm trong ÿӟi nӝi và ngoҥi tiӃp xúc vӟi các ÿá xâm
nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán. Ӣ Vƭnh An chúng nҵm cách xa khӕi xâm nhұp 7 - 8 km. Vàng xâm tán
trong các mҥch thҥch anh, thҥch anh sulphua, lҩp ÿҫy các khe nӭt trong granodiorit (nӝi tiӃp xúc)
và trong các ÿá bӝt kӃt, ÿá phiӃn sét (ngoҥi tiӃp xúc). Kích thѭӟc mҥch thay ÿәi tӯ vài cm ÿӃn vài
chөc cm, tҥo thành các hӋ mҥch, có khi là các mҥch lӟn dày 1 - 2 m. Hàm lѭӧng vàng không әn
ÿӏnh. Trong các mҥch thҥch anh, thҥch anh sulfua và trong ÿӟi nӝi tiӃp xúc, xuӕng dѭӟi sâu vàng
có hàm lѭӧng lӟn hѫn. Cùng vӟi các vành phân tán trӑng sa vàng tӵ sinh, chúng tҥo nên các ÿӟi
khoáng hóa rӝng 1 - 3 km, phát triӇn dӑc theo ÿӟi tiӃp xúc vӟi các khӕi magma. Trӳ lѭӧng dӵ báo
cҩp P2 vӟi mӓ vàng Vƭnh An là trên 3.800 kg.
Vàng liên quan vӟi xâm nhұp phӭc hӋ Ĉèo Cҧ mӟi thҩy ӣ Hang Nai, Long Thành. Vàng
xâm tán trong các mҥch thҥch anh, trong ÿá trҫm tích phun trào hӋ tҫng Châu Thӟi. Hàm lѭӧng
vàng thҩp, các mҥch chӭa vàng phân bӕ hҥn chӃ, kích thѭӟc bé.
II.1.2. Vàng ngu͛n g͙c vi͍n nhi͏t: chӍ gһp ӣ Hóa An, vàng liên quan ÿӃn phun trào trung
tính hӋ tҫng Long Bình. Vàng xâm tán trong ÿӟi biӃn ÿәi propilit hóa, phân bӕ trong các trung tâm

2.8 Page 18

▲back to top


hӑng núi lӱa cә, thuӝc ÿӟi khoáng hóa có phѭѫng Ĉông Bҳc - Tây Nam, rӝng 30 - 50 m, dài 300 -
400 m. Hàm lѭӧng vàng thҩp, hҫu hӃt < 0,2g/T, ít khi 0,8 - 1,2 g/T. KiӇu khoáng hóa này không có
giá trӏ công nghiӋp.
II.1.3. Vàng sa khoáng: có 5 vành phân tán trӑng sa vàng ӣ Suӕi Ty, Suӕi Cao, Suӕi
Linh, núi Trâu, suӕi Tam Bung. Chúng ÿӅu liên quan vӟi các khӕi xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán.
Hàm lѭӧng thҩp 1 - 25 hҥt/10 dm3. Các hҥt có kích thѭӟc bé (0,05 - 0,35 mm), dҥng vҧy. Khoáng
vұt ÿi kèm thѭӡng có xinaba, caxiterit, inmenit, manhetit,corindon.
Vàng sa khoáng Suӕi Ty có trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 là 217kg, ÿѭӧc coi là 1 ÿiӇm quһng có
triӇn vӑng.
II.2 Bauxit (qu̿ng nhôm):
Bauxit là quһng nhôm có nguӗn gӕc phong hóa phát triӇn trên bazan hӋ tҫng Túc Trѭng ӣ
khu vӵc Nam Cát Tiên. Vӓ phong hóa tҥo quһng dày trên 10 m. Quһng lӝ thiên hoһc bӏ phӫ dày
0,5 - 2,5 m. Các khoáng vұt chӫ yӃu là gipxit, bomit, ÿiaspo, gѫtit, hydrogѫtit. Thành phҫn hóa
hӑc cӫa quһng nguyên khai ӣ Daktapo: SiO2 = 12,77%, Fe2O3 = 16,49%, Al2O3 = 50,38%, TiO2 =
1,95%, CaO + MgO = 0,9%. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 cӫa 2 mӓ Ĉa Ta Pok và lâm trѭӡng La Ngà
là 22.025.000m3. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 toàn khu vӵc Nam Cát Tiên có thӇ ÿҥt ÿӃn 450 triӋu m3
[19].
II.3. Chì - kͅm:
HiӋn nay có 2 ÿiӇm quһng chì - kӁm ӣ Chӭa Chan (Xuân Lӝc) và Bӱu Long (Biên Hòa)
[12].
Ӣ Bӱu Long quһng chì - kӁm tӗn tҥi dѭӟi dҥng mҥch lҩp ÿҫy các khe nӭt trong các tұp ÿá
cӫa hӋ tҫng Châu Thӟi. Hàm lѭӧng quһng: Pb = 1,83%, Zn = 31,64%. Ĉây là mӝt ÿiӇm quһng ít
triӇn vӑng.
Ӣ Chӭa Chan, quһng chì - kӁm xâm tán trong các mҥch granit aplit xuyên cҳt các ÿá xâm
nhұp phӭc hӋ Cà Ná. Quһng có hàm lѭӧng nghèo và không có ý nghƭa thӵc tӃ.
II.4. Thi͇c:
Ĉѭӧc phát hiӋn qua các vành phân tán trӑng sa khoáng vұt caxiterit ӣ vùng Bà Hào (Vƭnh
An) và Chӭa Chan (Xuân Lӝc)[12]. Vành phân tán caxiterit ӣ Bà Hào rӝng 50 km2, hàm lѭӧng
caxiterit 0,04 - 31 g/m3[12]. Ӣ khu vӵc thiӃc gӕc vӟi hàm lѭӧng Sn = 0,2- 1% (theo kӃt quҧ phân
tích quang phә bán ÿӏnh lѭӧng) ÿã ÿѭӧc thҩy trong granit biotit dҥng porphyr thuӝc phӭc hӋ Cà Ná
(Ankroet), các vành phân tán caxiterit phát triӇn trên diӋn 25 km2, hàm lѭӧng caxiterit tӯ 4,6 - 84
g/m 3 [7] .
III. Nhóm phi kim loҥi:
III.1. Phͭ nhóm nguyên li͏u phi kim lo̩i:
Khoáng sҧn thuӝc nhóm phi kim loҥi khá phong phú, có tiӅm năng, trӳ lѭӧng lӟn bao gӗm:
Kaolin, bӝt màu tӵ nhiên, ÿá vôi, thҥch anh mҥch và vұt liӋu xây dӵng.
III.1.1. Kaolin: Phân bӕ ӣ Tân Phú, Bà Ba, Tân Phong, Thҥnh Phú (huyӋn Vƭnh Cӱu) Tây
Nam ga Hӕ Nai, Ĉông Bҳc ga Hӕ Nai, Tam An, Phѭӟc Thӑ, (huyӋn Long Thành), Phѭӟc ThiӅn,

2.9 Page 19

▲back to top


Hang Nai (huyӋn Nhѫn Trҥch). Chúng có mһt trong các trҫm tích Pleistocen ӣ khu vӵc Biên Hòa -
Long Thành, bӏ phӫ dày mӝt vài mét dѭӟi các tҫng sét màu vàng, cát bӝt sét bӏ phong hóa laterit.
Kaolin lүn trong cát, ÿӝ thu hӗi không әn ÿӏnh, cҩp hҥt <0,1 mm, 25 - 40%, ít khi 80 - 90%. Lѭӧng
SiO2: 60 - 75%, sҳt khá cao (Fe2O3: 1,5%), kaolin không ÿҥt tiêu chuҭn nguyên liӋu gӕm sӭ.
Kaolin có thӇ dùng ÿӇ sҧn xuҩt ÿӗ sành dân dөng. Trӳ lѭӧng cҩp C2 cӫa 2 mӓ Long Thӑ và Phѭӟc
An (Nhѫn Trҥch) là 10,77 triӋu tҩn [19].
II.1.2. B͡t màu t͹ nhiên: tӗn tҥi dѭӟi dҥng nguyên liӋu sét màu ÿӓ son, ÿӓ sүm ÿӃn vàng
tѭѫi. Bӝt màu ÿӓ thѭӡng ÿѭӧc thҩy trong trong các vӓ phong hóa tӯ bazan vùng Long Khánh,
Xuân Lӝc. Bӝt màu vàng là các lӟp kҽp, thҩu kính trong trҫm tích sét bӝt loang lә hӋ tҫng Bà Miêu
ӣ Long Bình Tân. Chúng có trӳ lѭӧng không lӟn, có thӇ dùng làm chҩt trӝn màu [12].
II.1.3. Ĉá vôi: mӟi phát hiӋn ÿѭӧc hai ÿiӇm ÿá vôi dҥng kӃt vón vôi và cát kӃt chӭa vôi ӣ
Tân Phú và Suӕi Cát (Xuân Lӝc). Chúng có nguӗn gӕc thҩm ÿӑng, ÿѭӧc hình thành do sӵ kӃt tӫa
carbonat canxi tӯ sҧn phҭm hòa tan cӫa các ÿá giàu cacbonat tҥo thành lӟp dày 0,5 - 4 m ӣ phҫn
ÿӏa hình thҩp trNJng. Thành phҫn chӫ yӃu là canxit dҥng vi hҥt, CaO: 43,4 - 50%. Trӳ lѭӧng dӵ báo
cҩp P2 ӣ Tân Phú: 0,5 triӋu tҩn, ӣ Suӕi Cát: 0,08 triӋu tҩn [19].
III.1.4. Th̩ch anh: Thҥch anh ÿѭӧc sӱ dөng cho luyӋn kim sҧn xuҩt ferosilic trong lò
ÿiӋn. Chúng phân bӕ rҧi rác dѭӟi dҥng mҥch ӣ Xuân Tâm, Suӕi Cao (Xuân Lӝc), Phú Ngӑc (Ĉӏnh
Quán). Các mҥch thѭӡng cҳm dӕc 70 - 900, phѭѫng Tây Bҳc - Ĉông Nam, bӅ dày thay ÿәi tӯ 1 - 2
cm ÿӃn 5 - 6 m. Thҥch anh thѭӡng bӏ nhiӉm oxit sҳt. Hàm lѭӧng SiO2 = 92 - 97,6%, Al2O3 +
Fe2O3 = 0,6 - 3% [12]. Mӓ Xuân Tâm (Xuân Lӝc) có trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 là 11.000 tҩn [19].
III.2. Phͭ nhóm v̵t li͏u xây d͹ng:
Khoáng sҧn vұt liӋu xây dӵng là loҥi khoáng sҧn có tiӅm năng lӟn nhҩt cӫa tӍnh Ĉӗng Nai.
Trong sӕ ÿó, ÿá xây dӵng, cát xây dӵng, sét gҥch ngói, puzѫlan, laterit là chӫ yӃu:
III.2.1. Ĉá xây d͹ng: Phân bӕ ӣ nhiӅu nѫi vӟi 37 mӓ lӟn nhӓ khác nhau. Ĉá có nguӗn
gӕc xâm nhұp, phun trào và trҫm tích - phun trào.
Ĉá xây dӵng có nguӗn gӕc xâm nhұp liên quan ÿӃn các thành tҥo thuӝc phӭc hӋ Ĉӏnh
Quán, Cà Ná, Ĉèo Cҧ. Trӯ các ÿӟi dұp vӥ, các ÿá thѭӡng có cҩu tҥo khӕi, kiӃn trúc hҥt vӯa ÿӃn
lӟn, ÿӝ nguyên khӕi trên 1 m3, ÿӝ kháng nén cao, ÿӝ mài mòn lӟn.
Liên quan vӟi phӭc hӋ Ĉӏnh Quán có các mӓ ÿá xây dӵng Phú An (Tân Phú), Thanh Tùng
(1), Thanh Tùng (2) thuӝc huyӋn Ĉӏnh Quán, Nam Ĉông Bҳc (Ĉӏnh Quán), Xuân Hòa (1), Xuân
Hòa (2) (thuӝc huyӋn Xuân Lӝc). Ӣ các mӓ granit Thanh Tùng, ÿá bӏ nӭt nҿ mҥnh, ÿӝ nguyên khӕi
không cao, hӋ sӕ rӛng 0,52, tӍ trӑng 2,31 kg/cm3, dung trӑng 2,58 g/cm3, cѭӡng ÿӝ kháng nén 933
- 1550 kg/cm2, ÿӝ mài mòn tay quay 2,4 - 7,2%. Ĉá ÿѭӧc khai thác làm ÿá chҿ, ÿá hӝc, ÿá dăm xây
dӵng. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 ÿӕi vӟi các mӓ Thanh Tùng là 10 triӋu m3 [12], mӓ Phú An là 44
triӋu m3. Trӳ lѭӧng cҩp C1 cӫa mӓ Xuân Hòa (2) là 4 triӋu m3 [19].
Liên quan vӟi phӭc hӋ Cà Ná có các mӓ Chӭa Chan, Núi Le, Ĉӗi Mai (Xuân Lӝc). Ӣ núi
Le, ÿá có màu sҳc ÿҽp có thӇ dùng làm ÿá ӕp lát. Trӳ lѭӧng cҩp C1 cӫa hai mӓ Núi Le và Ĉӗi Mai
là 10,075 triӋu m3. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 cӫa mӓ Chӭa Chan là 140 triӋu m3 [19].
Ĉá xây dӵng nguӗn gӕc phun trào thành phҫn trung tính liên quan vӟi các thành tҥo cӫa hӋ
tҫng Long Bình, thành phҫn andesit, andesitobazan và tuf cӫa chúng. Ĉá có cҩu tҥo dòng chҧy,
dҥng mҧnh vөn, kiӃn trúc porphyr, cѭӡng ÿӝ kháng nén cao nhѭng bӏ nӭt nҿ mҥnh, ÿӝ nguyên

2.10 Page 20

▲back to top


khӕi thҩp. Chúng ÿѭӧc khai thác làm ÿá hӝc, ÿá dăm ÿӇ rҧi ÿѭӡng và dùng trong xây dӵng. Trӳ
lѭӧng cҩp C1 vӟi hai mӓ Hóa An và Tân Hҥnh (Biên Hòa) là 11 triӋu m3. Trӳ lѭӧng cҩp B + C cӫa
mӓ Bình Hóa (Biên Hòa) là 9.412.670 m3. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 vӟi mӓ Bình Hòa (Vƭnh Cӱu),
Long Bình Tân (Biên Hòa) là 11,4 triӋu m3 [19].
Ĉá xây dӵng nguӗn gӕc phun trào thành phҫn bazѫ liên quan vӟi các thành tҥo bazan hӋ
tҫng Xuân Lӝc, Sóc Lu, Phѭӟc Tân. Các ÿá bazan cӫa hӋ tҫng Túc Trѭng và hӋ tҫng Xuân Lӝc có
diӋn phân bӕ rӝng lӟn nhѭng thѭӡng bӏ phong hóa mҥnh tҥo lӟp phӫ dày 1 vài mét ÿӃn vài chөc
mét, lӝ ra không nhiӅu trên ÿӏa hình. Tuy vұy, các mӓ ÿá bazan vүn ÿѭӧc thҩy và ÿѭӧc khai thác ӣ
nhiӅu nѫi. Thành phҫn: bazan olivin, andesitobazan cҩu tҥo ÿһc xit xen lӛ rӛng, kiӃn trúc forphyr,
nӅn gian phiӃn. Ĉá rҳn chҳc, cѭӡng ÿӝ kháng nén trung bình ÿӃn cao. Chúng ÿѭӧc khai thác làm
ÿá dăm, ÿá hӝc trҧi ÿѭӡng và dùng trong xây dӵng. Liên quan ÿӃn bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc có các
mӓ Xuân Bҳc, Xuân Trѭӡng, Xuân Thành (Xuân Lӝc) trӳ lѭӧng dӵ báo là 1,5 triӋu m3. Liên quan
vӟi hӋ tҫng Sóc Lu là các ÿá có cҩu tҥo khӕi, rҳn chҳc, nӭt nҿ mҥnh, thӇ trӑng 2,65 g/cm2, tӹ trӑng
2,89 g/cm3, hӋ sӕ rӛng 0,091, ÿӝ hút nѭӟc 1,14%, cѭӡng ÿӝ kháng nén 1090 - 1210 kg/cm2, ÿӝ
mài mòn tay quay là 19,8%; trӳ lѭӧng cҩp B + C cӫa 5 mӓ ÿҥt 71 triӋu m3. Liên quan ÿӃn bazan hӋ
tҫng Phѭӟc Tân có 10 mӓ, trӳ lѭӧng cҩp B + C ÿӕi vӟi hai mӓ Cây Gáo (3) (Vƭnh Cӱu) và Long
An (Long Thành) là 10 triӋu m3; cҩp C1 vӟi mӓ Trҧng Bom (1) (Thӕng Nhҩt), Suӕi Trҫu (1), Suӕi
Trҫu (2) (Long Thành) là 4,2 triӋu m3; cҩp P2 vӟi các mӓ còn lҥi là 7,4 triӋu m3 [12, 19].
Ĉá xây dӵng nguӗn gӕc trҫm tích - phun trào liên quan vӟi các thành tҥo cӫa hӋ tҫng Châu
Thӟi gӗm cát kӃt tuf, sҥn kӃt tuf, cát kӃt arkos, cuӝi kӃt ÿa khoáng. Ĉá có cҩu tҥo phân lӟp, dҥng
khӕi, kiӃn trúc mҧnh vөn trên nӅn ҭn tinh hoһc thӫy tinh, rҳn chҳc, nӭt nҿ mҥnh, cѭӡng ÿӝ khoáng
nén cao, chҩt lѭӧng tӕt. Ĉá ÿã ÿѭӧc khai thác làm ÿá hӝc, ÿá dăm, ÿá khӕi tҥc tѭӧng, bia mӝ. Trӳ
lѭӧng dӵ báo cҩp C1 cӫa mӓ Tân Hҥnh (Biên Hòa) là 6 triӋu m3; cҩp B + C cӫa mӓ Tân Bҧn
(Biên Hòa) là 5,5 triӋu m3 [12,19].
III.2.2 Cu͡i s͗i: Tұp trung trong các tҫng trҫm tích ĈӋ Tӭ (chӫ yӃu trong hӋ tҫng Trҧng
Bom), ÿѭӧc thҩy ӣ khu vӵc Biên Hòa - Long Thành. Chúng nҵm dѭӟi lӟp phӫ 3 - 5 m, bӅ dày thay
ÿәi 0,5 - 2 m, trung bình 1 m. Cuӝi thѭӡng chiӃm 40 - 45% trong tұp hӧp cuӝc sӓi cát bӝt sét.
Thành phҫn cuӝi hҫu hӃt là thҥch anh màu trҳng ÿөc. Kích thѭӟc cuӝi 0,3 - 1,5 cm, ѭu thӃ 0,3 - 0,7
cm. Cuӝi sӓi có thӇ ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ ÿúc bê tông, vұt liӋu trang trí ӕp lát, làm ÿá rӱa granito, lӑc
nѭӟc. Tәng các trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 cӫa 6 ÿiӇm mӓ là 2.387.000 m3, riêng vӟi mӓ Hӕ Nai 4
(Thӕng Nhҩt) và Bình Sѫn (Long Thành) là 1,282 triӋu m3.
III.2.3. Cát xây d͹ng: phân bӕ trong các lòng sông suӕi hiӋn ÿҥi. Dӑc theo sông Ĉӗng
Nai, cát tұp trung thành 21 bãi lӟn nhӓ khác nhau trên chiӅu dài 30km tӯ Tân Uyên ÿӃn Cát Lái.
Tuy nhiên, trӳ lѭӧng và chҩt lѭӧng cát, ý nghƭa sӱ dөng cӫa chúng tҥi các ÿoҥn sông khác nhau
cNJng khác nhau.
Ĉoҥn Tân Uyên - Bình Hòa, cát có thành ph̯n th̩ch anh h̩t trung - thô là chӫ yӃu, dày 5
- 20 m, màu vàng thích hͫp cho vi͏c xây và ÿúc bê tông. Trӳ lѭӧng cҩp C1 + C2 cӫa 10 bãi là
5.776.000 m 3 [6,19].
Ĉoҥn dѭӟi cҫu Ĉӗng Nai ÿӃn Long Hѭng chӫ yӃu là cát trung - m͓n, dày 15 - 25 m, dùng
ÿӇ xây và tô trát, trӳ lѭӧng cҩp C1 + C2 cӫa 2 bãi là 3.351.000 m3 [6,19].

3 Pages 21-30

▲back to top


3.1 Page 21

▲back to top


Ĉoҥn tӯ Long Hѭng ÿӃn cӱa sông Sài Gòn, cát bӏ nhi͍m m̿n nh́ hiӋn nay ÿang ÿѭӧc khai
thác dùng làm v̵t li͏u san ḽp. Trӳ lѭӧng cҩp C1 + C2 cӫa 12 bãi là 54.704.000 m3 [6,19], cҩp P2
cӫa 2 bãi là 21.300.000 m3 [6,19].
Cát còn phân bӕ dӑc theo sông La Ngà, các sông suӕi nhӓ bҳt nguӗn tӯ các khu vӵc phát
triӇn các ÿá xâm nhұp và trҫm tích Jura ӣ Xuân Tân, Xuân Hҧi, Xuân Trѭӡng (Xuân Lӝc), ӣ Phú
An, Phú Bình (Tân Phú), ӣ lâm trѭӡng Mã Ĉà, La Ngà. Ĉây cNJng là mӝt nguӗn trӳ lѭӧng cát xây
dӵng ÿáng kӇ.
NӃu kӇ ÿӃn nguӗn cát có thӇ ÿѭӧc làm sҥch tӯ các tұp trҫm tích cát bӝt thuӝc các thành tҥo
trҫm tích bӣ rӡi thuӝc hӋ tҫng Trҧng Bom, Thӫ Ĉӭc, Cӫ Chi, nguӗn cát thѭӡng xuyên bә cұp vào
hӗ Trӏ An thì nguӗn cát xây dӵng cӫa tӍnh Ĉӗng Nai là vô cùng to lӟn.
III.2.4. Sét g̩ch ngói: phân bӕ khá rӝng rãi liên quan vӟi nhiӅu thành tҥo ÿӏa chҩt khác
nhau. ĈӃn nay, ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 27 mӓ và ÿiӇm quһng, trong ÿó nhiӅu mӓ ÿang ÿѭӧc khai thác
và
sӱ
dөng.
Sét
ÿѭӧc
thành
tҥo
có
2
nguӗn
gӕc: phong hóa và trҫm tích. Trӳ lѭӧng và chҩt lѭӧng sét phө thuӝc ít nhiӅu vào nguӗn gӕc thành
tҥo cӫa chúng.
III.2.4.1. Sét g̩ch ngói có ngu͛n g͙c phong hóa: thành tҥo trên các ÿá trҫm tích hӋ tҫng
Draylinh và hӋ tҫng La Ngà. Trên các ÿá trҫm tích hӋ tҫng Draylinh có 2 mӓ sét ThiӋn Tân và Hӕ
Nai. Sét hҥt mӏn, màu loang lә, cѭӡng ÿӝ kháng nén cӫa sҧn phҭm sau khi nung tӯ 73 - 201
kg/cm2, trung bình ÿӃn cao, ÿӝ hút nѭӟc lӟn. Sét lӝ thiên hoһc bӏ phӫ dày 1 - 6 m. BӅ dày tҫng sét
thay ÿәi 2 - 10 m, trung bình 4,5 m. Trӳ lѭӧng cҩp C2 cӫa mӓ Hӕ Nai (Thӕng Nhҩt) là 18,9 triӋu
m3, cҩp B + C cӫa mӓ ThiӋn Tân (Vƭnh Cӱu) là 3,19 triӋu m3 [12,19].
Trên các ÿá trҫm tích hӋ tҫng La Ngà hiӋn nay ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 7 mӓ: Hà Lҫm, lâm
trѭӡng Ĉoàn 600 (Tân Phú), Phú Túc (Ĉӏnh Quán), Gia KiӋm (Thӕng Nhҩt) và Thӑ Vӵc, Sông
Ngҥn (Xuân Lӝc), tәng kho Long Bình (Biên Hòa). Ĉӏa hình tҥo vӓ phong hóa chӭa sét là các ÿӗi
thoҧi. Sét có chiӅu dày không әn ÿӏnh, chҩt lѭӧng trung bình, hàm lѭӧng Al2O3 khá cao (25 -
35%), do ÿó nhiӋt ÿӝ nung cao. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 cӫa 7 mӓ là 6,275 triӋu m3.
III.2.4.2. Sét ngu͛n g͙c tr̯m tích: Liên quan tӟi các trҫm tích thuӝc hӋ tҫng Bà Miêu, hӋ
tҫng Cӫ Chi và trҫm tích sông tuәi Holocen.
Liên quan vӟi các trҫm tích cӫa hӋ tҫng Bà Miêu, ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 5 mӓ sét ӣ Hóa An,
Long Bình Tân (Biên Hòa), Núi Ĉҩt, Phѭӟc Tân, An Lӧi (Long Thành). Sét có màu loang lә ÿӃn
vàng nâu, phân lӟp ngang. Sét có chҩt lѭӧng khá tӕt. Các chӍ tiêu ÿӅu ÿҥt tiêu chuҭn sҧn xuҩt gҥch
ngói. Các thân sét có quy mô khá lӟn, chiӅu dày 5 - 10 m nhѭng thѭӡng bӏ phӫ dày. Trӳ lѭӧng cҩp
C1 + C2 cӫa 4 mӓ là 26,57 triӋu m3, cҩp P2 cӫa mӓ Long Bình Tân là 1 triӋu m3 [12,19].
Liên quan vӟi các trҫm tích cӫa hӋ tҫng Cӫ Chi, ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 3 mӓ. Các mӓ này có
diӋn phân bӕ hҥn chӃ, chiӅu dày lӟp phӫ lӟn (1,5 - 6,5 m). Sét có màu xám, vàng nhҥt loang lә,
dày thay ÿәi 1,9 - 16 m trung bình 6 m.. Trӳ lѭӧng tính riêng ÿӕi vӟi mӓ Long An (Long Thành)
cҩp P2 là 16,5 triӋu m3 [12,19].
Trong các trҫm tích sông suӕi tuәi Holocen ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 4 mӓ: Tà Lài, Phú Sѫn (Tân
Phú), Suӕi Cát (Xuân Lӝc), Suӕi Sâu (Vƭnh Cӱu). Sét thѭӡng lӝ trên mһt hoһc bӏ phӫ mӓng, ÿiӅu
kiӋn khai thác dӉ dàng, dày 1 - 4 m. Sҧn phҭm sau khi nung có màu sҳc ÿҽp, chҩt lѭӧng tӕt, cѭӡng
ÿӝ kháng nén cao. Trӳ lѭӧng cҩp P2 cӫa 3 mӓ Tà Lài, Phú Bình và Suӕi Sâu là 5,750 triӋu m3, cҩp
B + C cӫa mӓ Suӕi Cát là 4,5 triӋu m3 [12,19].

3.2 Page 22

▲back to top


III.2.5. Nguyên li͏u keramzit: Keramzit là sҧn phҭm nhân tҥo dҥng dăm, sӓi, cát hoһc khӕi
xӕp nhҽ rҳn chҳc ÿѭӧc sҧn xuҩt bҵng phѭѫng pháp nung nhanh tӯ loҥi sét dӉ chҧy. Ĉһc ÿiӇm: nhҽ,
chӏu lӵc cao, cách âm, cách nhiӋt tӕt, thuӝc loҥi vұt liӋu xây dӵng cao cҩp.
Ĉá phiӃn sét vôi trong hӋ tҫng Draylinh chính là nguӗn nguyên liӋu keramzit. Ĉá dùng làm
nguyên liӋu keramzit có màu xám ÿen, rҳn chҳc, dӉ sӫi bӑt vӟi axit clohydric 10%, nӭt nҿ mҥnh,
phân lӟp dày, hӋ sӕ nӣ phӗng 1,5 - 3. Các ÿһc ÿiӇm hóa hӑc, khoáng vұt ÿҥt tiêu chuҭn vұt liӋu
kezamzit. HiӋn nay, ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 2 mӓ nguyên liӋu keramzit Ĉҥi An và Trӏ An. Trӳ lѭӧng dӵ
báo cҩp P2 cho hai mӓ là 8 triӋu m3 [12,19].
III.2.6. V̵t li͏u san ḽp: Nguӗn vұt liӋu san lҩp rҩt phong phú và có tiӅm năng lӟn. Thành
tҥo trҫm tích bӣ rӡi gӗm cát pha bӝt sét cӫa hӋ tҫng Trҧng Bom và Thӫ Ĉӭc có diӋn phân bӕ rӝng
hàng trăm km2, bӅ dày 10 - 30 m, là nguӗn vұt liӋu san lҩp tiӅm tàng. ChӍ tính riêng mӓ Ông Tѭӟc
xã Phѭӟc An (Long Thành) trӳ lѭӧng cҩp P2 ÿã ÿҥt tӟi 12 triӋu m3 [12,19].
Cát mӏn nhiӉm mһn nhҽ lòng sông Ĉӗng Nai (ÿoҥn sông Tҳc - Cát Lái), tính ӣ 4 bãi lӟn,
trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 trên 54 triӋu m3. Dѭӟi tác ÿӝng cӫa dòng chҧy, trên ÿoҥn sông này, cát
thѭӡng xuyên ÿѭӧc bә sung trӳ lѭӧng.
Ngoài ra, ÿѭӧc tính vào vұt liӋu san lҩp là các phҫn ÿҩt thҧi và ÿҩt phӫ trên các mӓ ÿá, mӓ
sét và các mӓ laterit không ÿҥt tiêu chuҭn làm phө gia ximăng. Riêng vӅ khía cҥnh này trӳ lѭӧng
vұt liӋu san lҩp cNJng rҩt lӟn.
IV. Nguyên liӋu phө gia, bӝt màu, luyӋn kim:
IV.1. Nguyên li͏u phͭ gia ximăng: gӗm có puzѫlan và laterit:
Puzѫlan liên quan vӟi phun trào bazan phân bӕ rӝng rãi trên ÿӏa bàn cӫa tӍnh. ĈӃn nay ÿã
phát hiӋn ÿѭӧc 23 mӓ, trong ÿó có 4 mӓ lӟn, 9 mӓ vӯa và 10 mӓ nhӓ, tұp trung ӣ các huyӋn Ĉӏnh
Quán, Long Khánh, Tân Phú, Cây Gáo (Thӕng Nhҩt), Vƭnh Tân (Vƭnh Cӱu).
Bazan ÿѭӧc sӱ dөng làm phө gia ximăng (puzѫlan) là bazan olivin cҩu tҥo bӑt hoһc lӛ rӛng
có ÿӝ hút vôi cao. Các oxit hoҥt tính SiO2 = 8 - 10%, Al2O3 = 8 - 11%. Ĉӝ hút vôi thay ÿәi tӯ 50 -
103 mg CaO/g, phә biӃn 70 - 80 mg CaO/g. Chúng thѭӡng liên quan vӟi các miӋng núi lӱa dѭѫng
và thành tҥo bazan hӋ tҫng Phѭӟc Tân, ÿiӅu kiӋn khai thác dӉ dàng. BӅ dày thay ÿәi tӯ 1 vài mét
ÿӃn 50 m. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 cӫa 19 mӓ là 411.299.894 tҩn; cҩp A + B + C1 cӫa các mӓ BӃn
Tҳm (Vƭnh Cӱu) là 55.123.106 m3 [12,19].
Laterit khá phә biӃn. Chúng phát triӇn trên các ÿá trҫm tích hӋ tҫng Draylinh, hӋ tҫng La
Ngà và trên các ÿá phun trào bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc, các trҫm tích ĈӋ tӭ tuәi Pleistocen. Cho ÿӃn
nay, ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 4 mӓ vӯa, 5 mӓ nhӓ, và 3 ÿiӇm quһng laterit.
Laterit ÿѭӧc thành tҥo do phong hóa các ÿá trҫm tích thѭӡng phân bӕ ӣ ÿӝ cao 50 - 90 m
ÿӃn 100 - 120 m trên ÿӏa hình ÿӗi lѭӧn sóng thoҧi. Chúng thѭӡng bӏ phӫ bӣi cát bӝt sét dày 0 - 3
m. Ĉһc ÿiӇm: laterit màu vàng kӃt cҩu khӕi rҳn chҳc, cҩu tҥo khung tә ong vӟi các lӛ hәng ÿôi khi
lҩp ÿҫy bӣi bӝt sét. Thành phҫn chӫ yӃu là hydroxit sҳt Fe2O3 = 35 - 54,5%, tӹ lӋ Fe2O3 /Al2O3 > 3
ÿҥt yêu cҫu phө gia xi măng. BӅ dày thay ÿәi 1 - 5 m, trung bình 2,5 m. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2
ÿӕi vӟi các mӓ Bà Hào, Mã Ĉà, Trӏ An, Giang Tӟi (Vƭnh Cӱu) là 38,7 triӋu tҩn, cҩp B + C cӫa mӓ
Tân An (Vƭnh Cӱu) là 3.234.000 tҩn [12,19].

3.3 Page 23

▲back to top


Laterit ÿѭӧc thành tҥo do phong hóa tӯ các trҫm tích thuӝc hӋ tҫng Trҧng Bom, Thӫ Ĉӭc,
Cӫ Chi, phân bӕ rҧi rác ӣ Biên Hòa, Long Thành trên ÿӏa hình ÿӗi bҵng, sѭӡn thoҧi, cao10 - 60 m.
Chúng kéo dài và uӕn lѭӧn theo ÿӏa hình. Ĉһc ÿiӇm: laterit màu vàng nâu, nâu ÿӓ dҥng kӃt vón rӡi
rҥc ÿӃn kӃt khӕi rҳn chҳc bӏ phӫ dày 0 - 2,5 m, bӅ dày thay ÿәi 2 - 4 m. Chҩt lѭӧng nhìn chung ÿҥt
yêu cҫu công nghiӋp. Trӳ lѭӧng dӵ báo cҩp P2 cӫa các mӓ tәng kho Long Bình (Biên Hòa), Bà
Miêu, An Lӧi và Lӝc An (Long Thành) là 3.406.000 tҩn [12,19].
Laterit ngoài công dөng làm phө gia xi măng còn ÿѭӧc làm gҥch không nung (ÿá ong), làm
ÿҩt trҧi ÿѭӡng và san nӅn.
V. Ĉá quý và bán quí:
Ĉá quý và bán quý phân bӕ khá rӝng rãi, liên quan vӟi nhiӅu thành tҥo ÿӏa chҩt khác nhau.
ĈӃn nay ÿã phát hiӋn ÿѭӧc 23 ÿiӇm ÿá quý. Chúng tұp trung thành mӝt dҧi tӯ núi Tràn qua Võ
Dõng ÿӃn Xuân Tân - nѫi tұp trung các hӑng núi lӱa và dӑc sông La Ngà. Zircon, saphir ÿã ÿѭӧc
tìm thҩy ӣ cҫu La Ngà, Võ Dõng, ÿӗi 396, suӕi Hӝp, suӕi Kaya, khu Sáu Lé. Pyrop ÿѭӧc tìm thҩy
ӣ Gia KiӋm, ÿӗi 396 và ÿӗi ThiӃu Tá [12, 19].
Tuy nhiên, các ÿiӇm ÿá quí ÿѭӧc biӃt hiӋn nay ÿӅu có qui mô nhӓ, hàm lѭӧng nghèo và
chҩt lѭӧng thҩp, kích thѭӟc hҥt nhӓ (tӯ 2 mm - 1 cm) chӭa nhiӅu tҥp chҩt và có ÿӝ nӭt nҿ cao .
Các ÿá bán quí cNJng ít gһp, qui mô nhӓ. Opan ÿѭӧc tìm thҩy ӣ Chӭa Chan. Tectit ÿѭӧc
thҩy ӣ ThiӋn Tân và Trҧng Bom.
VI. Nѭӟc khoáng - nóng, nѭӟc ngҫm:
VI.1. N˱ͣc khoáng - nóng:
Cho ÿӃn nay, ÿã có 5 ÿiӇm nѭӟc khoáng - nóng ÿѭӧc phát hiӋn. Chúng thuӝc loҥi nѭӟc
khoáng - nóng bicabonat (ÿiӇm Phú Lӝc, Kaya), magiê bicabonat (ÿiӇm Suӕi Nho) hoһc nѭӟc tinh
khiӃt (ÿiӇm Tam Phѭӟc, Nhѫn Trҥch). ĈiӇm nѭӟc khoáng - nóng Suӕi Nho có nhiӋt ÿӝ 600 C, hàm
lѭӧng tәng khoáng hóa 0,8 - 4,2 g/l, trӳ lѭӧng 10.000 m3/ngày. Các ÿiӇm còn lҥi chѭa ÿѭӧc ÿiӅu
tra ÿánh giá [19].
Ngoài các ÿiӇm nѭӟc khoáng - nóng trên còn có các ÿiӇm nѭӟc khoáng sҳt, nѭӟc clorua
natri ӣ Nam Thành Tuy Hҥ, biӇu hiӋn nѭӟc khoáng silic ӣ Phѭѫng Lâm
VI.2. N˱ͣc ng̯m:
Liên quan vӟi các thành tҥo ÿӏa chҩt có 5 tҫng chӭa nѭӟc ngҫm [18].
VI.2.1. T̯ng chͱa n˱ͣc Holocen: phân bӕ ӣ phía Tây và Tây Nam cӫa tӍnh, dӑc theo
thung lNJng Ĉӗng Nai, La Ngà, tәng diӋn tích 440 km2. ChiӅu dày tҫng chӭa nѭӟc thay ÿәi tӯ 1 - 2
m ÿӃn 10 - 20 m. Lѭu lѭӧng trung bình nhӓ hѫn 1 m3/giӡ.Chúng có quan hӋ trӵc tiӃp vӟi tҫng
nѭӟc mһt và nѭӟc mѭa, nên dӉ bӏ nhiӉm mһn và nhiӉm bҭn. Ӣ Nhѫn Trҥch, chúng bӏ nhiӉm mһn
gҫn hoàn toàn là nѭӟc clorua natri vӟi tәng ÿӝ khoáng hóa 1 - 2 g/l. Dӑc quӕc lӝ 51 và Biên Hòa
nѭӟc thuӝc loҥi siêu nhҥt vӟi nӗng ÿӝ khoáng hóa 0,07 - 0,1 g/l [19].
Tҫng nѭӟc này có trӳ lѭӧng hҥn chӃ, chӍ phù hӧp cho viӋc sӱ dөng nѭӟc cӫa các hӝ gia
ÿình.

3.4 Page 24

▲back to top


VI.2.2. T̯ng chͱa n˱ͣc Pleistocen: phân bӕ trong các trҫm tích hӋ tҫng Trҧng Bom, Thӫ
Ĉӭc và Cӫ Chi thuӝc dҧi Biên Hòa - Long Thành, diӋn tích trên 800 km2, chiӅu dày tҫng chӭa 5 -
10 m ÿӃn 20 - 45 m. Khҧ năng chӭa nѭӟc tѭѫng ÿӕi phong phú, có thӇ khai thác tӯ trung bình ÿӃn
lӟn. Trӳ lѭӧng trung bình ÿҥt 471.250 m3/ngày. Tәng trӳ lѭӧng 710.000 m3/ngày. Lѭu lѭӧng nѭӟc
xuҩt lӝ ӣ Long Thành 20 l/s. Ӣ vùng Nhѫn Trҥch, do chӏu ҧnh hѭӣng cӫa biӇn, chúng ÿã bӏ nhiӉm
mһn, thuӝc loҥi clorua natri, pH: 5-7.
VI.2.3. T̯ng chͱa n˱ͣc Pliocen: phân bӕ trong các trҫm tích hӋ tҫng Bà Miêu chӫ yӃu ӣ
Vƭnh Cӱu, Long Bình, Long Thành, Nhѫn Trҥch, diӋn tích t 780 km2. BӅ dày tҫng chӭa nѭӟc thay
ÿәi tӯ 10 - 15 m - 35 - 50 m. Ĉây là tҫng chӭa nѭӟc phong phú, có triӇn vӑng khai thác rӝng lӟn.
Trӳ lѭӧng ÿҥt 788.800 m3/ngày, tәng trӳ lѭӧng là 1.090.000 m3/ngày. Nѭӟc chҩt lѭӧng tӕt, tәng
lѭӧng khoáng hóa 0,07 - 0,6 g/l, thuӝc loҥi nѭӟc nhҥt có bicacbonat natri, hàm lѭӧng sҳt 1 - 10 g/l.
Riêng ӣ phía Nam Nhѫn Trҥch tҫng này bӏ nhiӉm mһn, tәng ÿӝ khoáng hóa 1 - 13 g/l [18,19].
VI.2.4. T̯ng chͱa n˱ͣc trong các thành t̩o phun trào bazan: phân bӕ trong các ÿá
bazan ӣ Tân Phú - Ĉӏnh Quán, Long Khánh, Xuân Lӝc, Ĉông Bҳc huyӋn Thӕng Nhҩt, diӋn tích
phân bӕ 1960 km2. Tҫng chӭa thѭӡng gһp ӣ ÿӝ sâu tӯ 30 - 40 m vӟi ÿӝ dày tҫng 50 - 60 m và ӣ ÿӝ
sâu 90 - 100 m vӟi bӅ dày tҫng chӭa nѭӟc 30 - 40 m. Lѭu lѭӧng thay ÿәi tӯ 0,5 - 15 m3/h ÿӃn 78
m3/h, trung bình 10 - 35 m3/h. Trӳ lѭӧng tƭnh 588.000 m3/ngày. Tәng trӳ lѭӧng 1.265.000
m3/ngày. Tәng ÿӝ khoáng hóa 0,1 - 0,6 g/l thuӝc dҥng bicacbonat canxi siêu nhҥt ÿӃn nhҥt, pH =
5,5 - 6,5 [18,19].
VI.2.5. Phͱc h͏ chͱa n˱ͣc trong các ÿá Mezozoi: phân bӕ trong các ÿá trҫm tích, trҫm
tích - phun trào có tuәi Mezozoi ӣ khu vӵc Bҳc, Ĉông Bҳc cӫa tӍnh. Nѭӟc tӗn tҥi trong các khe
nӭt, lѭu lѭӧng 1 - 3l/s. Trӳ lѭӧng tƭnh 93.000 m3/ngày. Tәng trӳ lѭӧng 254.000 m3/ngày. Tҫng
chӭa nѭӟc này không có triӇn vӑng khai thác công nghiӋp [18,19].
Ĉӏa phұn tӍnh Ĉӗng Nai ÿã trҧi qua các thӡi kǤ sөt lún và hoҥt hóa magma kiӃn tҥo
Paleozoi - Mezozoi sӟm, sөt lún trong Jura sӟm - giӳa; xâm nhұp tҥo núi uӕn nӃp trong Jura muӝn
- Kreta; nâng hҥ, bóc mòn và tích tө, phun trào trong Neogen - ĈӋ tӭ. Các quá trình này ÿã tҥo nên
nhiӅu thӇ ÿӏa chҩt có thành phҫn, cҩu trúc và ý nghƭa khác nhau.
Các ÿá phun trào thành phҫn bazѫ thuӝc hӋ tҫng Túc Trѭng, Xuân Lӝc và Phѭӟc Tân là
phә biӃn nhҩt. Chúng là nguӗn cung cҩp vô cùng to lӟn vӅ ÿá xây dӵng, nguyên liӋu phө gia xi
măng và nguyên liӋu sҧn xuҩt sӧi thӫy tinh tәng hӧp trong tѭѫng lai. Ĉây cNJng là thành tҥo có khҧ
năng chӭa nѭӟc ngҫm phong phú, nhiӅu nѫi có chӭa ÿá quí. Sҧn phҭm phong hóa tӯ ÿá bazan còn
tҥo ra các mӓ laterit bauxit, các mӓ laterit sҳt dùng làm vұt liӋu trҧi ÿѭӡng và các vùng ÿҩt ÿӓ màu
mӥ.
Các ÿá trҫm tích cӫa hӋ tҫng Draylinh và La Ngà là các thành tҥo nguӗn gӕc biӇn lӝ nhiӅu
ӣ phía Bҳc và Ĉông Bҳc cӫa tӍnh. Trong chúng có ÿá phiӃn sét vôi có thӇ dùng ÿӇ sҧn xuҩt
keramzit. Ĉây cNJng là môi trѭӡng thuұn lӧi ÿӇ tҥo ra các khu vӵc khoáng hóa vàng ӣ HiӃu Liêm,
Vƭnh An, Suӕi Nho v.v... Sҧn phҭm phong hóa cӫa chúng là sét gҥch ngói, laterit làm phө gia xi
măng và vұt liӋu san lҩp.
Các ÿá xâm nhұp có diӋn phân bӕ không lӟn nhѭng lҥi là ÿӕi tѭӧng cho nhiӅu mӓ ÿá xây
dӵng.
Các trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ vӟi thành phҫn ÿa dҥng và chiӅu dày ÿáng kӇ là nguӗn cung
cҩp sét gҥch ngói, cát xây dӵng chӫ yӃu cӫa tӍnh hiӋn nay. Ngoài ra, chúng còn có thӇ cung cҩp

3.5 Page 25

▲back to top


cuӝi sӓi, kaolin, vұt liӋu san lҩp. Ĉây cNJng chính là các tҫng chӭa nѭӟc chính ӣ khu vӵc Biên Hòa
- Long Thành - khu vӵc rҩt thuұn lӧi cho viӋc qui hoҥch phát triӇn mӣ rӝng các khu ÿô thӏ, công
nghiӋp và dӏch vө.

3.6 Page 26

▲back to top


3.7 Page 27

▲back to top


3.8 Page 28

▲back to top


Ch˱˯ng II
Ĉ͒A M̨O
T͑nh Ĉ͛ng Nai thu͡c rìa Tây Nam cͯa ÿͣi nâng bóc mòn Ĉà L̩t, ti͇p giáp vͣi ÿͣi sͭt -
tích tͭ ÿ͛ng b̹ng sông C͵u Long. Cao nguyên và ÿ͛ng b̹ng chi͇m 88,7% di͏n tích cͯa t͑nh.
Chúng t̩o thành các b̵c, phân b͙ trong các kho̫ng cao tͳ 1 - 2 m ÿ͇n 320 - 380 m, b̹ng ph̻ng
ho̿c l˱ͫn sóng, ngu͛n g͙c núi l͵a, bóc mòn, bóc mòn - tích tͭ và tích tͭ. Núi chi͇m 5,8% di͏n
tích cͯa t͑nh, phân b͙ r̫i rác ͧ phía Ĉông và Ĉông B̷c cͯa t͑nh, cao 200 - 838 m, ngu͛n g͙c bóc
mòn th̩ch h͕c ho̿c núi l͵a. Ph̯n di͏n tích còn l̩i là h͛ Tr͓ An (5,5%).
Theo quan h͏ vͣi các chuy͋n ÿ͡ng ki͇n t̩o và ÿ̿c ÿi͋m ki͇n trúc ÿ͓a ch̭t liên quan, ÿ͓a
hình t͑nh Ĉ͛ng Nai ph̫n ánh 3 ki͋u ki͇n trúc hình thái b̵c cao: ÿ͛ng b̹ng bóc mòn rìa mi͉n
nâng; núi sót bóc mòn th̩ch h͕c ngu͛n g͙c bóc mòn - ki͇n t̩o sinh; các cao nguyên núi l͵a ÿ˱ͫc
c̭u t̩o bͧi bazan ngu͛n g͙c magma sinh [2]. Trên n͉n các ki͇n trúc hình thái b̵c cao có các
ki͇n trúc hình thái b̵c th̭p [8,15,17] ph̫n ánh quan h͏ giͷa ho̩t ÿ͡ng nâng và h̩ vͣi quá trình
bóc mòn và tích tͭ trên các vùng khác nhau. ͦ mͱc ÿ͡ chi ti͇t h˯n, ÿ͓a hình còn ÿ˱ͫc phân chia
thành các b͉ m̿t khác nhau v͉ hình thái, ngu͛n g͙c, tu͝i thành t̩o, tr̯m tích c̭u t̩o b͉ m̿t, ÿ̿c
ÿi͋m v͗ phong hóa, chia c̷t và xâm th͹c [3,6,7,9,11]. Các k͇t qu̫ nghiên cͱu nh˱ v̵y r̭t có ý
nghƭa trong qui ho̩ch s͵ dͭng lãnh th͝, phát tri͋n kinh t͇ xã h͡i, xác ÿ͓nh l͓ch s͵ và d͹ báo xu
h˱ͣng phát tri͋n cͯa ÿ͓a hình, nghiên cͱu ÿ͓a ch̭t môi tr˱ͥng.
Ch˱˯ng II ph̫n ánh các k͇t qu̫ nghiên cͱu ÿ͓a m̩o ÿã ÿ˱ͫc ti͇n hành trên ÿ͓a bàn cͯa
t͑nh theo nguyên t̷c k͇ thͳa, ph͝ c̵p, có ch͕n l͕c và b͝ sung vͣi 3 n͡i dung :
- Các bӅ mһt ÿӏa hình có nguӗn gӕc khác nhau
- Phân vùng ÿӏa mҥo
- Tân kiӃn tҥo và lӏch sӱ phát triӇn ÿӏa hình
CÁC Bӄ MҺT ĈӎA HÌNH
CÓ NGUӖN GӔC KHÁC NHAU
I. Ĉӏa hình núi lӱa:
Hoҥt ÿӝng núi lӱa xҧy ra trong Neogen - ĈӋ tӭ tҥo lӟp phӫ rӝng gҫn 1/3 diӋn tích cӫa tӍnh.
Tuy ÿã bӏ chia cҳt, phá hӫy ít nhiӅu nhѭng vүn có thӇ nhұn rõ 3 dҥng ÿӏa hình ÿӝc ÿáo do chúng
tҥo ra là cao nguyên núi lӱa, ÿӗng bҵng núi lӱa và nón núi lӱa.
I.1. Cao nguyên núi l͵a:
Cao nguyên núi lӱa phân bӕ ӣ Nam Cát Tiên, cao 200 - 380 m, diӋn tích 230 km2. Chúng
ÿѭӧc thành tҥo do phun trào bazan hӋ tҫng Túc Trѭng (EN2 - QItt) dày 28 - 100 m, trung bình 50 -
60 m. BӅ mһt cao nguyên có dҥng vòm thoҧi, bán kính 5 - 7 km, ÿӍnh vòm cao 320 - 380 m. Sѭӡn
vòm nghiêng thoҧi 0,5 - 10. Sѭӡn cao nguyên chênh cao 100 - 150 m, dӕc 15 - 300. Trên bӅ mһt
cao nguyên ÿã hình thành lӟp vӓ phong hóa laterit bauxit (hàm lѭӧng Al2O3 ÿҥt tӟi 44 - 50 %) và

3.9 Page 29

▲back to top


hӋ thӕng dòng chҧy tӓa tia. Theo hӋ thӕng dòng chҧy này, tӯ ÿӍnh vòm ra rìa vòm, bӅ mһt lӟp phӫ
bazan nguyên thӫy bӏ chia cҳt mҥnh dҫn, ÿӝ bҧo tӗn tӯ 100% ÿӃn 40 - 60%. Gҫn ÿӍnh, dòng chҧy
có mұt ÿӝ 1 - 1,6 km/km2, thung lNJng cҳt sâu 20 - 60 m, sѭӡn dӕc 10 - 200. Rìa cao nguyên, dòng
chҧy có mұt ÿӝ 1,6 - 2,5 km/km2, thung lNJng cҳt sâu ÿӃn 60 - 120 m, sѭӡn dӕc 20 - 300 và trên 300,
xâm thӵc và ÿә lӣ phát triӇn.
I.2. Ĉ͛ng b̹ng núi l͵a:
Các ÿӗng bҵng núi lӱa phân bӕ rӝng rãi ӣ Túc Trѭng, Xuân Lӝc, Cҭm Tiêm, Tà Lài, Ĉӏnh
Quán, Gia Ray. Chúng ÿѭӧc thành tҥo do phun trào các dung nham thành phҫn bazѫ có ÿӝ nhӟt
thҩp phӫ rӝng trên các bӅ mһt san bҵng có trѭӟc. Tùy thuӝc vào mӭc ÿӝ chia cҳt và ÿһc ÿiӇm vӓ
phong hóa có 2 kiӇu ÿӗng bҵng.
I.2.1. Ĉ͛ng b̹ng núi l͵a có v͗ phong hóa dày:
Thuӝc kiӇu này có 3 ÿӗng bҵng, diӋn tích tәng cӝng 1127 km2.
- Ĉ͛ng b̹ng Túc Tr˱ng, diӋn tích 80 km2 ÿѭӧc tҥo bӣi bazan cӫa hӋ tҫng Túc Trѭng, dày
trung bình 30 - 60 m. BӅ mһt ÿӗng bҵng có dҥng vòm thoҧi, cao 100 - 160 m, cao hѫn các ÿӗng
bҵng bóc mòn ven rìa tӯ 5 - 10 m ÿӃn 50 - 70 m. Phҫn lӟn diӋn tích cӫa ÿӗng bҵng chѭa bӏ chia cҳt
phá hӫy, trên ÿó phát triӇn tҫng ÿҩt ÿӓ dày có kӃt vón laterit dày trên 5 - 10 m. Ӣ phҫn rìa, ÿӗng
bҵng ÿang chӏu sӵ chia cҳt phá hӫy cӫa các thung lNJng nhӓ, mұt ÿӝ 0,4 - 1,8 m, cҳt sâu 10 - 20 m,
sѭӡn dӕc 10 - 200.
- Ĉ͛ng b̹ng Xuân L͡c - C̱m Tiêm cao 100 - 200 m, diӋn tích 697 km2 ÿѭӧc thành tҥo do
phun trào bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc vào Pleistocen giӳa. BӅ mһt ÿӗng bҵng có dҥng vòm thoҧi, ÿӍnh
vòm trùng vӟi khu vӵc Xuân Lӝc và Cҭm Tiêm. Sѭӡn vòm nghiêng thoҧi 0,5 - 10, bán kính vòm
15 - 18 km. Bazan bӏ phong hóa mҥnh, tҥo vӓ phong hóa dày 10 - 20 m. Mһt cҳt vӓ phong hóa
thѭӡng gһp có phҫn trên là sét bӝt màu ÿӓ ÿôi nѫi chӭa sӓi sҥn laterit, dày 8 - 15 m; phҫn dѭӟi là
bazan phong hóa dӣ dang lүn sét bӝt màu xám vàng nhҥt ÿôi chӛ loang lә, dày 2 - 5 m. Nhô cao
trên ÿӗng bҵng có 63 nón núi lӱa, ÿӝ cao tѭѫng ÿӕi tӯ 60 - 100 m ÿӃn 200 - 318 m. BӅ mһt ÿӗng
bҵng bӏ chia cҳt bӣi mҥng lѭӟi dòng chҧy tӓa tia, mұt ÿӝ trung bình 0,2 - 1,2 km/km2. Các thung
lNJng cҳt sâu 20 - 30 m ÿӃn 40 - 50 m, sѭӡn dӕc 10 - 200 ÿôi chӛ tӟi 20 - 300. Gҫn ÿӍnh vòm, các
thung lNJng hҽp và dӕc, bӅ mһt bazan nguyên thӫy ÿѭӧc bҧo tӗn tӯ 80 - 95%. Ra phía rìa vòm, ÿӏa
hình ÿӗng bҵng thҩp dҫn, thung lNJng mӣ rӝng, có ÿáy thoҧi và tích tө. Ӣ rìa Ĉông, Ĉông Nam, mұt
ÿӝ chia cҳt ngang ÿҥt tӟi 1 - 1,6 km/km2, bӅ mһt bazan nguyên thӫy còn ÿѭӧc bҧo tӗn tӯ 40 - 60%.
Ĉӗng bҵng Gia Ray là ÿӗng bҵng ÿѭӧc tҥo bӣi các lӟp phӫ bazan dҥng vòm ӣ Xuân
Trѭӡng, núi Hóc - rӯng Xá, diӋn tích 260 km2. Ĉӗng bҵng cao 120 - 180 m, cao hѫn các ÿӗng
bҵng bóc mòn ven rìa tӯ 5 - 10 m tӟi 80 - 100 m, nghiêng 0,5 - 10 tӯ chân núi Chӭa Chan vӅ phía
Bҳc, phía Nam và phía Tây và tӯ núi Hóc vӅ các phía. Do vұy, dòng chҧy cNJng có dҥng tӓa tia.
Mұt ÿӝ dòng chҧy 0,2 - 0,5 km/km2, ít khi ÿҥt tӟi 1,2 km/km2. Các thung lNJng cҳt sâu 5 - 10 m, ÿôi
nѫi 20 - 30 m, sѭӡn dӕc 3 - 100. BӅ mһt lӟp phӫ bazan nguyên thӫy, nhìn chung còn ÿѭӧc bҧo tӗn
tӕt trên 85 - 95% diӋn tích. Bazan bӏ phong hóa có bӅ dày thay ÿәi tӯ 10 - 12 m, vӟi mһt cҳt
thѭӡng gһp:
- Ĉӟi trên: sét bӝt màu ÿӓ, dày 1 - 3 m
- Ĉӟi giӳa: laterit kӃt vón hoһc kӃt tҧng laterit, dày 4 - 6 m.
- Ĉӟi dѭӟi: bazan phong hóa bóc cҫu, dày 3 - 6 m.

3.10 Page 30

▲back to top


I.2.2. Ĉ͛ng b̹ng núi l͵a có v͗ phong hóa kém phát tri͋n:
Ĉӗng bҵng núi lӱa có vӓ phong hóa kém phát triӇn phân bӕ rӝng rãi ӣ Tà Lài, Ĉӏnh Quán,
Cây Gáo, Sông Ray.
Ӣ Tà Lài, Ĉӏnh Quán, Cây Gáo, Phѭӟc Tân ÿӗng bҵng ÿѭӧc tҥo bӣi ÿá phun trào cӫa hӋ
tҫng Xuân Lӝc và Phѭӟc Tân. BӅ mһt lӟp phӫ có dҥng vòm thoҧi (0,5 - 10), cao 80 - 135 m ÿӃn
175 m, bӏ chia cҳt rҩt yӃu, ÿѭӧc bҧo tӗn tӕt trên gҫn 100% diӋn tích. Bazan bӏ phong hóa nӭt vӥ
hoһc mӅm bӣ, phong hóa theo khe nӭt, dày 1 - 5 m. Trên bӅ mһt ÿӏa hình thѭӡng gһp là các tҧng
bazan ÿһc xít hoһc lӛ rӛng nҵm ngәn ngang xen lүn vӟi bӝt sét màu xám, xám ÿen ÿôi nѫi nâu ÿӓ
và các kӃt vón laterit dҥng hҥt ÿұu (bӅ mһt dung nham tҧng lӝ trѫ [3]).
Tӯ Xuân Thӑ, theo hѭӟng Nam, dӑc sông Ray, ÿӗng bҵng núi lӱa cao 90 - 110 m, thҩp
trNJng, thuӝc rìa phía Ĉông cӫa lӟp phӫ bazan Xuân Lӝc - Cҭm Tiêm. Ĉӗng bҵng bӏ chia cҳt rҩt
yӃu, nghiêng thoҧi 0,1 - 0,60 theo hѭӟng Nam và hѭӟng Ĉông. Trên bӅ mһt, bazan bӏ phong hóa,
dày mӝt vài mét. Mһt cҳt vӓ phong hóa:
- Ĉӟi trên: sét bӝt màu xám, xám ÿen, xám nâu chӭa 10 - 30% ÿôi khi ÿӃn 70% kӃt vón
laterit, dày 0,5 - 1,5 m
- Ĉӟi dѭӟi: bazan phong hóa mӅm bӣ, bóc cҫu, dày 4 - 5 m.
I.3. S˱ͥn các nón núi l͵a:
Các nón núi lӱa ÿѭӧc thành tҥo trong ÿiӅu kiӋn dung nham có ÿӝ nhӟt cao hoһc trong các
ÿӧt phun nә. Chúng tұp trung thành các cөm hoһc ÿӭng ÿӝc lұp, tuәi Pleistocen giӳa, Pleistocen
muӝn, phә biӃn ӣ khu vӵc ÿӍnh hoһc gҫn ÿӍnh vòm phun trào liên quan trӵc tiӃp vӟi các miӋng núi
lӱa.
Các nón núi lӱa tұp trung thành các cөm ӣ Cҭm Tiêm (43 nón), Gia KiӋm - Xuân Lӝc (23
nón), Phú Hòa (6 nón), Ĉӏnh Quán (3 nón). Các nón núi lӱa ÿӝc lұp ÿѭӧc thҩy ӣ Ĉông Bҳc núi
Giang Cu (Ĉӏnh Quán), núi Tràn, núi Ĉҩt, núi Qui (Túc Trѭng), Võ Dõng, Sóc Lu, Nam và Bҳc
núi Chӭa Chan, núi Be Bác v.v... Ĉһc ÿiӇm chung cӫa các nón núi lӱa là có dҥng nón cөt cao 160 -
418 m, cao hѫn các ÿӗng bҵng núi lӱa ven rìa tӯ 70 m ÿӃn 318 m, phә biӃn tӯ 100 - 200 m, sѭӡn
thҷng hoһc lõm, dӕc 4 - 50 ÿӃn 30 - 400. Chúng ÿѭӧc cҩu tҥo chӫ yӃu bӣi bazan lӛ rӛng, dăm tҧng,
kӃt tuf bazan. Hình thái còn ÿѭӧc bҧo tӗn tӕt. Vӓ phong hóa kém phát triӇn, chӫ yӃu là kiӇu vӓ
vөn thô, dày 1 - 3 m. Trên bӅ mһt ÿӏa hình có nhiӅu tҧng, ÿӕng bazan lүn vӟi sét bӝt màu xám, xám
ÿen, nâu vàng. Tuy nhiên, kích thѭӟc và hình dҥng các núi lӱa cNJng khác nhau.
Núi lӱa lӟn nhҩt ÿѭӧc thҩy ӣ Sóc Lu, có dҥng nón, ÿѭӡng kính 5,5 km. Chân núi cao 100
m, ÿӍnh núi cao 418 m. Sѭӡn có dҥng lõm, phҫn dѭӟi thoҧi, phҫn trên dӕc. Trong khoҧng cao tӯ
100 - 180 m sѭӡn dӕc 5 - 100, tӯ 180 - 300 m sѭӡn dӕc 10 - 200 và tӯ 300 - 400 m sѭӡn dӕc 20 -
300 và lӟn hѫn. Hình thái sѭӡn phҧn ánh ÿӝ nhӟt cӫa dung nham tăng dҫn tӯ ÿҫu ÿӃn cuӕi pha cӫa
hoҥt ÿӝng núi lӱa.
Các nón núi lӱa có ÿѭӡng kính 0,5 - 1,5 km, cao tѭѫng ÿӕi 100 - 200 m là phә biӃn nhҩt.
Chúng thѭӡng có dҥng nón cөt, sѭӡn bҩt ÿӕi xӭng, dӕc 30 -450 và thoҧi 15 - 300. Phҫn cao nhҩt là
miӋng núi lӱa có dҥng lõm xuӕng ÿѭӧc bao bӑc bӣi gӡ cao dҥng chӳ C. Phҫn thҩp hѫn là cӱa thoát
dung nham. Phҫn sѭӡn thoҧi thѭӡng trùng vӟi hѭӟng cӫa cӱa thoát. Trên sѭӡn nón núi lӱa có
nhiӅu tҧng khӕi bazan, bom núi lӱa phong hóa dӣ dang vӟi các mҧnh dăm sҥn và sét bӝt phong
hóa tӯ bazan.

4 Pages 31-40

▲back to top


4.1 Page 31

▲back to top


II. Ĉӏa hình bóc mòn:
Sҧn phҭm cӫa quá trình bóc mòn là các bӅ mһt san bҵng, sѭӡn các khӕi núi, dãy núi, sѭӡn
các thung lNJng. Nhӳng bӅ mһt san bҵng có diӋn tích rӝng tҥo nên các ÿӗng bҵng bóc mòn, bóc
mòn - tích tө.
Nҵm trong khu vӵc nâng yӃu tân kiӃn tҥo, quá trình pediment hóa phát triӇn mҥnh mӁ, hình
thành trên hҫu hӃt diӋn tích cӫa tӍnh là các bӅ mһt san bҵng có tuәi tӯ Miocen giӳa ÿӃn Pleistocen
sӟm. DiӋn tích tәng cӝng trên 1.186 km2.
II.1. B͉ m̿t san b̹ng Miocen giͷa:
BӅ mһt san bҵng Miocen giӳa bӏ chia cҳt mҥnh, bҧo tӗn kém, chӍ còn các mҧnh sót rӝng
vài trăm mét vuông ÿӃn vài chөc ha. Di tích cӫa bӅ mһt san bҵng Miocen giӳa còn ÿѭӧc thҩy trên
bӅ mһt chia nѭӟc, cao 800 - 838 m ӣ núi Chӭa Chan, 500 - 650 m ӣ núi Mây Tào. Trên bӅ mһt lӝ
ÿá granit, ÿӟi phong hóa vөn thô hoһc mӅm bӣ cӫa granit. Chúng chuyӇn tiӃp xuӕng phía dѭӟi vӟi
các bӅ mһt có tuәi Miocen muӝn hoһc Pliocen muӝn qua sѭӡn dӕc 20 - 400, chênh cao 300 - 650
m. Tuәi các bӅ mһt ÿѭӧc xӃp tѭѫng ÿѭѫng vӟi bӅ mһt Ĉà Lҥt [2].
II.2. B͉ m̿t san b̹ng Miocen mu͡n:
BӅ mһt san bҵng Miocen muӝn ÿѭӧc bҧo tӗn khá tӕt ӣ khu vӵc Nam Cát Tiên, Phú Bình
nay là Phú Sѫn (huyӋn Tân Phú), cao trung bình 180 - 300 m. Ӣ Nam Cát Tiên, bӅ mһt bӏ phӫ bӣi
bazan hӋ tҫng Túc Trѭng, nghiêng thoҧi vӅ phía Nam, Tây, Tây Nam chênh cao 1 m/100 m. Phҫn
lӝ ra cӫa bӅ mһt bҧo tӗn dѭӟi dҥng các dãy ÿӗi cao lѭӧn sóng nhҩp nhô. Chúng cҳt vào các ÿá trҫm
tích Jura, chuyӇn xuӕng phía dѭӟi qua sѭӡn chênh cao trung bình 40 - 100 m, dӕc 10 - 300. Trên
bӅ mһt hình thành vӓ phong hóa Ferosialit dày 1 - 3 m ÿӃn 10 m.
Phú Sѫn, Ĉӏnh Quán di tích cӫa bӅ mһt còn ÿѭӧc thҩy ӣ ÿӝ cao 200 - 400 m trên ÿѭӡng
chia nѭӟc cӫa các dãy núi phѭѫng kinh tuyӃn, á kinh tuyӃn, rӝng mӝt vài trăm mét. BӅ mһt cҳt vào
các ÿá trҫm tích Jura, bӏ chia cҳt yӃu và lѭӧn sóng thoҧi.
VӅ phía Tây, Tây Nam cӫa tӍnh, bӅ mһt san bҵng Miocen muӝn thҩp dҫn, cao 15 - 30 m ӣ
Biên Hòa - Long Thành, (-50) - (-100 m) ӣ Nhѫn Trҥch. Ӣ các khu vӵc này, chúng bӏ phӫ bӣi các
trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ dày 30 -100 m. Vӓ phong hóa liên quan ÿѭӧc thҩy ӣ lӛ khoan BK9 (Tam
Hòa) gӗm 3 ÿӟi:
- Ĉӟi trên: bӝt sét cát màu nâu ÿӓ, dày 4 m.
- Ĉӟi giӳa: sét bӝt vàng loang lә xám xanh, dày 2,9 m.
- Ĉӟi dѭӟi: bӝt sét xám xanh ÿӕm vàng, dày 5,2 m
Theo quan hӋ vӟi các ÿá trҫm tích, bazan, trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ và các bӅ mһt san bҵng
khác (nhѭ ÿã dүn), tuәi cӫa bӅ mһt ÿѭӧc xác ÿӏnh vào khoҧng Miocen muӝn.
II.3. B͉ m̿t san b̹ng Pliocen mu͡n:
BӅ mһt san bҵng Pliocen muӝn phát triӇn ӣ vùng Suӕi Linh - Mã Ĉà, Túc Trѭng, Phú Bình,
Nam Phú Hòa, Ĉông và Ĉông Nam núi Chӭa Chan, diӋn tích 441 km2. BӅ mһt cao trung bình 100
- 120 m. Chúng cҳt qua các ÿá trҫm tích hӋ tҫng Draylinh, La Ngà; làm lӝ trên diӋn rӝng các ÿá
xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán ӣ Nam Phú Hòa, Suӕi Linh. Trong ÿӏa hình hiӋn tҥi, ÿó là ÿӗng
bҵng ÿӗi thҩp vӟi các ÿӗi và dãy ÿӗi ÿӍnh bҵng, sѭӡn dӕc 3 - 100, chênh cao 10 - 30m.
Ӣ Suӕi Linh - Mã Ĉà, bӅ mһt cao 90 - 120 m nghiêng vӅ phía Tây, Tây Nam. BӅ mһt bӏ

4.2 Page 32

▲back to top


chia cҳt yӃu, lѭӧn sóng thoҧi. Phҫn diӋn tích nҵm ngang chiӃm 70 - 85%. Phҫn sѭӡn dӕc 3 - 100,
chênh cao 10 - 20 - 40 m phát triӇn dӑc theo các khe rãnh, sông suӕi chiӃm 15 - 30%. Trên bӅ mһt
san bҵng phát triӇn vӓ phong hóa Ferosialit dày 3 - 8 m.
Ӣ Túc Trѭng, bӅ mһt cao 90 - 110 m tӗn tҥi dѭӟi dҥng các quҧ ÿӗi ÿӍnh bҵng lѭӧn sóng
thoҧi cҳt vào các ÿá trҫm tích hӋ tҫng La Ngà. Vӓ phong hóa bӏ rӱa trôi mҥnh. Lӝ trên mһt là các
sҧn phҭm phong hóa vөn thô cӫa ÿá bӝt kӃt, sét kӃt xám ÿen và cát kӃt. BӅ mһt này và trҫm tích
tѭѫng quan (hӋ tҫng Bà Miêu) bӏ bazan hӋ tҫng Túc Trѭng tuәi Pliocen muӝn - Pleistocen sӟm phӫ
trӵc tiӃp lên trên [3].
Ӣ phía Nam Phú Hòa, xung quanh núi Chӭa Chan, bӅ mһt cao 100 - 150 m, cao dҫn lên vӅ
phía núi trong khoҧng rӝng 5 - 7 km. BӅ mһt có nguӗn gӕc bóc mòn - tích tө. Chúng cҳt vào các ÿá
xâm nhұp và ÿá trҫm tích. Trҫm tích tѭѫng quan là sét bӝt, sét cát, cát ÿôi nѫi lүn cuӝi sӓi thҥch
anh, các mҧnh ÿá trҫm tích, dày 1 - 2 m ÿӃn 5 - 7 m. BӅ mһt này bӏ bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc tuәi
Pleistocen giӳa phӫ lên.
Trҫm tích tѭѫng ÿѭѫng cӫa bӅ mһt thuӝc hӋ tҫng Bà Miêu phát triӇn rӝng rãi ӣ khu vӵc
phía Tây cӫa tӍnh. Tuәi cӫa bӅ mһt ÿѭӧc xác ÿӏnh là Pliocen muӝn.
II.4. B͉ m̿t san b̹ng Pleistocen sͣm:
BӅ mһt san bҵng Pleistocen sӟm phát triӇn rӝng rãi, cao trung bình 50 - 80 m, diӋn phân bӕ
khoҧng 415 km2.
Ӣ Mã Ĉà, Lý Lӏch, dӑc sông La Ngà và vùng Suӕi Trong, bӅ mһt ÿѭӧc bҧo tӗn tӕt, bҵng
phҷng, chia cҳt rҩt yӃu và lѭӧn sóng rҩt thoҧi thành tҥo nên các ÿӗng bҵng bóc mòn - tích tө. Chia
cҳt sâu 3 - 5 m, ít khi 10 - 15 m, chia cҳt ngang 0,2 - 0,5 km/km2. Ӣ nhӳng nѫi bào mòn, bӅ mһt
cҳt các ÿá trҫm tích Jura, các ÿá xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán. Các ÿá này bӏ phong hóa tҥo vӓ
Ferosialit, phҫn trên thѭӡng gһp là bӝt cát hoһc cát bӝt màu vàng dày 0,5 - 1 m, phҫn dѭӟi sét cát
loang lә, chӭa kӃt vón hoһc kӃt tҧng laterit dày 1 - 2 m. Ӣ nhӳng nѫi có tích tө, trҫm tích gӗm cát
bӝt, cát sҥn sét, sét cát màu vàng dày 1 - 5 m ÿӃn 15 m, nguӗn gӕc aluvi - deluvi.
Dѭӟi lӟp phӫ bazan Xuân Lӝc ӣ vùng Gia KiӋm - Xuân Lӝc, Cát Tiên, theo tài liӋu khoan
sâu bӅ mһt cao 50 - 80 m cҳt vào các ÿá trҫm tích tuәi Jura, trҫm tích hӋ tҫng Bà Miêu, có trҫm
tích tѭѫng quan thuӝc hӋ tҫng Trҧng Bom. Vӓ phong hóa liên quan chӫ yӃu là sét cát hoһc cát sét
màu vàng, dày 1 - 5 m - 12 m. Phҫn tích tө ít gһp hѫn, chӫ yӃu là cát sҥn sӓi, cát bӝt dày 1 -10 m.
Ӣ vùng Bҳc Mây Tào (vùng suӕi Nѭӟc Trong) bӅ mһt cao 80 - 110 m là bӅ mһt bóc mòn -
tích tө phát triӇn trên các ÿá xâm nhұp hoһc các ÿá trҫm tích. Trên các ÿá xâm nhұp bӅ mһt có sӵ
xen kӁ, nӕi tiӃp nhau giӳa các diӋn rӝng bҵng phҷng chӫ yӃu là cát bӝt xám trҳng, dày > 0,4 m vӟi
các mô gò ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi ÿá xâm nhұp có diӋn tích nhӓ hҽp. Trên các ÿá trҫm tích, bӅ mһt
thѭӡng ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi các tҫng phong hóa dày, tӯ trên xuӕng thѭӡng gһp là:
- Cát bӝt xám lүn ít sӓi laterit, dày 0,2 - 0,6 m.
- Cát bӝt loang lә chӭa sӓi sҥn, tҧng cөc laterit, dày 1,2 - 3 m.
- Sét màu xám, xám ÿen ÿӃn xám tro, vàng loang lә, dày 1 - 4,4 m.
- Sét bӝt kӃt phong hóa mӅm bӣ.
Tích tө phát triӇn ӣ các bӝ phұn thҩp cӫa bӅ mһt (cao 80 - 90 m), thành phҫn chӫ yӃu là cát
bӝt xám trҳng, dày • 0,7 - 7 m.

4.3 Page 33

▲back to top


BӅ mһt này cҳt vào bӅ mһt Pliocen muӝn ӣ Mã Ĉà, Lý Lӏch, suӕi Nѭӟc Trong, tҥo sѭӡn
cao 5 - 20 m, bӏ bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc phӫ lên. Tuәi ÿѭӧc xác ÿӏnh là Pleistocen sӟm.
II.5. Các b͉ m̿t s˱ͥn:
II.5.1. S˱ͥn ÿ͝ lͧ:
Sѭӡn ÿә lӣ phát triӇn ӣ núi Chӭa Chan và núi Mây Tào - nѫi ÿӏa hình có ÿӝ chênh cao lӟn,
sѭӡn dӕc, ÿá bӏ nӭt nҿ mҥnh, diӋn tích 26 km2.
Núi Chӭa Chan cao 838 m chênh cao 600 - 700 m, sѭӡn dӕc 30 - 350 ÿôi chӛ là vách dӕc
ÿӭng. Núi ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi các ÿá xâm nhұp phӭc hӋ Cà Ná. Núi Mây Tào cao 500 - 650 m, chênh
cao 350 - 400 m, sѭӡn dӕc 30 - 400 ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi các ÿá xâm nhұp phӭc hӋ Ĉèo Cҧ. Trong các
ÿá, phát triӇn hӋ thӕng khe nӭt phѭѫng á vƭ tuyӃn và Ĉông Bҳc - Tây Nam, ít hѫn là các hӋ thӕng
Tây Bҳc - Ĉông Nam, á kinh tuyӃn, góc cҳm thay ÿәi 60 - 900. Ĉá bӏ nӭt nҿ mҥnh thành các khӕi
lӟn nhӓ khác nhau lăn rѫi trên bӅ mһt sѭӡn. Phҫn trên cӫa sѭӡn thѭӡng gһp là ÿá gӕc vӟi các khӕi
tҧng lăn, phҫn dѭӟi cӫa sѭӡn là các khӕi, tҧng lăn lүn dăm sҥn cát sét xӃp chӗng lên nhau, dày mӝt
vài mét.
II.5.2. S˱ͥn bóc mòn t͝ng hͫp:
Phát triӇn trên các dãy núi cao 200 - 400 m ӣ Phú Bình, núi Gia, núi Dac, ӣ Bҳc và Nam
Ĉӏnh Quán, diӋn tích 116 km2. Sѭӡn ÿѭӧc hình thành trong quá trình pedimen hóa Pliocen -
Pleistocen sӟm và tác ÿӝng cӫa dòng chҧy, trӑng lӵc trong các thӡi gian tiӃp sau. Quá trình
pedimen hóa ÿã tҥo nên bӅ mһt san bҵng Pliocen muӝn, Pleistocen sӟm và các sѭӡn bóc mòn -xâm
thӵc cùng tuәi cҳt vào bӅ mһt Miocen muӝn. Do ÿһc ÿiӇm cҩu trúc, các sѭӡn này thѭӡng kéo dài
theo phѭѫng uӕn nӃp, lӗi và thoҧi hѫn theo hѭӟng dӕc cӫa ÿá, lõm và dӕc hѫn theo hѭӟng ngѭӧc
vӟi hѭӟng dӕc cӫa ÿá. Sѭӡn dӕc trung bình 20 - 350, chênh cao 100 - 250 m. Vӓ phong hóa phát
triӇn trên ÿá trҫm tích gӗm 3 ÿӟi (lӛ khoan ĈNT16, ĈNT17):
- Ĉӟi trên: sét nâu ÿӓ ÿӃn xám ÿen lүn 10 - 20% kӃt vón laterit và các mҧnh ÿá cát kӃt, bӝt
kӃt, dày 0,7 - 1,8 m.
- Ĉӟi giӳa: bӝt sét xám tro, xám nhҥt ÿӃn nâu vàng, loang lә chӭa 20 - 40% dăm tҧng cát
kӃt kích thѭӟc 3 - 10 cm, dày 8 - 8,5 m.
- Ĉӟi dѭӟi: dăm tҧng cát bӝt kӃt lүn 10 - 15% sét màu xám tro, xám ÿen, dày 3,4 - 4,9 m.
Ngay tӯ khi ÿѭӧc thành tҥo, dѭӟi tác ÿӝng cӫa trӑng lӵc và dòng chҧy, trên sѭӡn phát triӇn
các khe rãnh xâm thӵc, ӣ chân sѭӡn có các lӟp phӫ deluvi, deluvi - proluvi - eluvi gӗm: cát bӝt sét,
ÿôi nѫi lүn tҧng, dăm, sӓi sҥn dày mӝt vài mét.
Các khe rãnh xâm thӵc thѭӡng ngҳn, hҽp và dӕc, ÿáy lӝ ÿá gӕc, ÿang trong giai ÿoҥn ÿào
sâu, xâm thӵc giұt lùi và phá hӫy sѭӡn. Hoҥt ÿӝng cӫa các dòng chҧy kӃt hӧp vӟi quá trình phong
hóa, rӱa trôi trên mһt ÿã tҥo nên các ÿoҥn thung lNJng xuyên ngang ӣ Phú Bình, các ÿoҥn ÿèo thҩp,
các cәng trӡi trên dãy núi DangCar (Ĉӏnh Quán).
II.5.3. S˱ͥn, vách xâm th͹c:
Sѭӡn, vách xâm thӵc phát triӇn dӑc theo các thung lNJng. Dӑc theo sông Mã Ĉà và suӕi
nhánh cӫa sông, dӑc theo các suӕi cҩp 2 và 3 chҧy tӯ cao nguyên Nam Cát Tiên, rìa phía Tây ÿӗng
bҵng Túc Trѭng, các sѭӡn xâm thӵc ÿang phát triӇn mҥnh. Chúng chia cҳt các bӅ mһt Miocen

4.4 Page 34

▲back to top


muӝn hoһc Pliocen, tҥo nên các thung lNJng dҥng chӳ V dӕc 10 - 250, chênh cao sѭӡn tӯ 20 - 80 m,
trung bình 30 - 60 m. Các thung lNJng ÿang trong giai ÿoҥn ÿào sâu, dӕc, nhiӅu ghӅnh và thác nhӓ.
Sѭӡn thung lNJng bӏ nhiӅu khe rãnh chia cҳt, mұt ÿӝ 4 - 6 khe rãnh/km. Trên sѭӡn phát triӇn vӓ
phong hóa vөn thô hoһc sialit gӗm sét bӝt, cát bӝt xám trҳng ÿӃn vàng nhҥt dày mӝt vài mét. Sѭӡn
không әn ÿӏnh, dӉ bӏ xói mòn, sҥt trѭӧt ÿҩt, khó qua lҥi...
Các vách xâm thӵc phát triӇn mҥnh dӑc theo sông Ĉӗng Nai, La Ngà, sông Ray. Trên các
ÿoҥn bӡ lõm ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi trҫm tích bӣ rӡi, tӕc ÿӝ xâm thӵc có thӇ tӟi 0,1 - 5 m/năm. Các vách
cao 1 - 2 m tӟi 10 - 15 m, kéo dài vài chөc tӟi vài trăm mét [5].
Trên ÿӗng bҵng núi lӱa Xuân Lӝc - Cҭm Tiêm, các sѭӡn xâm thӵc phát triӇn mҥnh dӑc
theo các thung lNJng cҩp II ÿӃn cҩp IV. Các thung lNJng thѭӡng có dҥng chӳ V, sâu 40 - 80 m, ÿáy
dӕc nhiӅu ghӅnh, ÿôi chӛ lӝ bazan gӕc hoһc ÿӟi phong hóa mӅm bӣ. Thung lNJng ÿang trong giai
ÿoҥn xâm thӵc sâu, sѭӡn có dҥng thҷng, dӕc 15 - 300. Trên sѭӡn có nhiӅu khe rãnh ÿang trong giai
ÿoҥn xâm thӵc sâu và xâm thӵc giұt lùi.
II.5.4. S˱ͥn xâm th͹c - r͵a trôi:
Sѭӡn xâm thӵc - rӱa trôi, hình thành và phát triӇn dӑc theo các thung lNJng suӕi Linh, suӕi
Bà Hào, sông Mã Ĉà, suӕi Trà Mi, suӕi Cà Rón, suӕi RӃt, suӕi Gia Ray, suӕi Rҥch Ĉông, suӕi Bà
Lúa, sông Lá Buông, suӕi Bung Mon, suӕi Cҫu Mӟi, suӕi Ĉá; chia cҳt các bӅ mһt san bҵng Pliocen
muӝn, Pleistocen sӟm, các thӅm sông bұc III và IV. Sѭӡn có tuәi ĈӋ tӭ, chênh cao trung bình 10 -
25 m, dӕc 3 - 100. Sѭӡn ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi các trҫm tích bӣ rӡi, dày 5 - 15 m. Trên sѭӡn thӕng trӏ
quá trình rӱa trôi, các khe rãnh phát triӇn thѭa thӟt. Ӣ nhiӅu nѫi sѭӡn ÿѭӧc che phӫ kém, quá trình
rӱa trôi ÿã làm lӝ ÿӟi phong hóa laterit, loang lә kӃt chһt, kӃt vón, kӃt tҧng hoһc kӃt khӕi, tӕc ÿӝ
rӱa trôi 1 - 5 mm ÿӃn 10 - 40 mm/năm. Ĉôi nѫi, do tác ÿӝng nhân sinh, trong mӝt năm các khe
rãnh có thӇ ÿào sâu 0,5 - 2 m, kéo dài 7 ÿӃn 15 m [5,16].
III. Ĉӏa hình tích tө:
Ĉӏa hình tích tө chiӃm khoҧng 1/4 diӋn tích cӫa tӍnh bao gӗm các bұc thӅm sông và bãi bӗi,
các ÿӗng bҵng tích tө sông - ÿҫm lҫy, hӗ - ÿҫm lҫy.
III.1. Các b̵c th͉m sông và bãi b͛i:
III.1.1. Th͉m xâm th͹c - tích tͭ b̵c IV:
ThӅm xâm thӵc - tích tө bұc IV tҥo thành dҧi ÿӗi cao 50 - 80 m kéo dài tӯ Hӕ Nai qua sông
Lá Buông - Long Thành, diӋn phân bӕ 300 km2. Chúng ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi các trҫm tích hӋ tҫng
Trҧng Bom, dày 10 - 37 m, có khҧ năng chӭa nѭӟc ngҫm. Các trҫm tích này bӏ laterit kӃt chһt, ÿӝ
chӏu tҧi 3 - 8 kg/cm2[12], phӫ lên các ÿá trҫm tích hӋ tҫng La Ngà, hӋ tҫng Draylinh, các ÿá phun
trào hӋ tҫng Long Bình hoһc các trҫm tích hӋ tҫng Bà Miêu. BӅ mһt thӅm bӏ chia cҳt yӃu (chia cҳt
ngang 0,1 - 0,3 km/km2, hiӃm khi 0,5 - 1,5 km/km2, chia cҳt sâu 15 - 40 m) tҥo thành các dãy ÿӗi
ÿӍnh bҵng lѭӧn sóng thoҧi, sѭӡn dӕc phә biӃn 3 - 100, ít nѫi tӟi 20 - 300. BӅ mһt thӅm ÿѭӧc bҧo
tӗn dѭӟi dҥng các bӅ mһt ÿӗi ÿӍnh bҵng rӝng tӯ vài chөc ha ÿӃn hàng chөc km2. Khҧ năng thoát
nѭӟc tӕt. HӋ sӕ bҧo tӗn bӅ mһt thӅm 0,75 - 0,9. BӅ mһt thӅm, do vұy, rҩt thích hӧp cho viӋc xây
dӵng các khu ÿô thӏ và các khu công nghiӋp.
III.2. Th͉m xâm th͹c - tích tͭ b̵c III:

4.5 Page 35

▲back to top


Tҥo thành các dҧi ÿӗi thҩp thoҧi, cao 25 - 45 m bám sát thӅm IV vӅ phía Tây, Tây Nam,
kéo dài tӯ Biên Hòa qua Long Bình xuӕng Ĉông Long Thành, rӝng 382 km2. ThӅm ÿѭӧc cҩu tҥo
bӣi các trҫm tích cӫa hӋ tҫng Thӫ Ĉӭc, dày 10 - 20 m, có khҧ năng chӭa nѭӟc ngҫm.
ThӅm bӏ chia cҳt yӃu (chia cҳt ngang 0,05 - 0,2 km/km2, chia cҳt sâu 5 - 10 - 20 m) thành
các dãy ÿӗi ÿӍnh bҵng rӝng hàng chөc ÿӃn hàng trăm ha, lѭӧn sóng thoҧi, sѭӡn dӕc < 3 - 100, thoát
nѭӟc tӕt. HӋ sӕ bҧo tӗn bӅ mһt thӅm 0,8 - 0,92. Trҫm tích thӅm thѭӡng bӏ laterit cӭng chҳc màu
loang lә nâu ÿӓ, ÿӝ chӏu tҧi 3 - 4 kg/cm2 - 10 kg/cm2[12]. Do ÿһc ÿiӇm nhѭ vұy, bӅ mһt thӅm rҩt
thuұn lӧi cho viӋc xây dӵng khu ÿô thӏ, dân cѭ và các khu công nghiӋp.
ThӅm bұc III cNJng phát triӇn dӑc sông La Ngà. Trҫm tích cӫa thӅm là cát bӝt lүn sҥn sӓi,
phҫn dѭӟi bӏ laterit kӃt tҧng, dày mӝt vài mét. Di tích cӫa thӅm còn ÿѭӧc thҩy trong các lӛ khoan ӣ
khu vӵc Ĉӏnh Quán: bӅ mһt thӅm cao tuyӋt ÿӕi 70 - 80 m, tích tө thӅm gӗm cuӝi sӓi, cát vàng, cát
sét sҥn sӓi dày 0,6 ÿӃn 5 m, bӏ bazan hӋ tҫng Phѭӟc Tân phӫ lên.
III.3. Th͉m tích tͭ b̵c II:
ThӅm tích tө bұc II tҥo thành các bӅ mһt bҵng phҷng dӑc sông Ĉӗng Nai, phát triӇn chӫ
yӃu trên ÿoҥn Bӱu Long - Biên Hòa - Long Bình - Long Thành, diӋn tích 176 km2. ThӅm cao 10 -
15 m, bӅ mһt thӅm bҵng phҷng bӏ chia cҳt không ÿáng kӇ, thoát nѭӟc tӕt. ThӅm ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi
sét, sét bӝt, cát bӝt phân lӟp dày, cát lүn cuӝi sӓi xen kҽp cát bӝt cӫa hӋ tҫng Cӫ Chi dày 5 -15 m,
sӭc chӏu tҧi 2 - 3 kg/cm2[12]. DiӋn phát triӇn cӫa thӅm cNJng thuұn lӧi cho viӋc xây dӵng các công
trình ÿô thӏ và các khu công nghiӋp.
ThӅm bұc II còn phát triӇn dӑc theo sông Mã Ĉà, suӕi Sà Mách, là thӅm xâm thӵc - tích
tө. Trҫm tích tҥo thӅm là cuӝi sӓi, cát bӝt, cát sҥn sӓi lүn bӝt sét, bӅ dày thay ÿәi tӯ 1 - 2 m ÿӃn 8
m.
III.4. Th͉m sông b̵c I:
ThӅm sông bұc I phân bӕ rӝng rãi ӣ Biên Hòa và các dҧi hҽp ven theo thung lNJng sông La
Ngà, sông Ĉӗng Nai (ÿoҥn Tà Lài), cao tѭѫng ÿӕi 4 - 6 m. BӅ mһt thӅm khá bҵng phҷng, cҩu tҥo
bӣi các trҫm tích sông, chӫ yӃu là cát bӝt hoһc bӝt sét màu xám vàng tuәi Holocen sӟm giӳa, kӃt
cҩu bӣ rӡi, sӭc chӏu tҧi yӃu (1 - 2 kg/cm2) [12], dày 1 - 4 m ÿӃn 10 m.
III.5. Bãi b͛i:
Bãi bӗi cao phân bӕ dӑc theo các thung lNJng sông suӕi, rӝng vài chөc mét ÿӃn vài trăm
mét, cao tѭѫng ÿӕi 1 - 3 m, bҵng phҷng, ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi: cuӝi sӓi, cát hoһc cát bӝt, sét bӝt bӣ rӡi
dày mӝt vài mét. BӅ mһt bãi bӗi thѭӡng dӉ bӏ ngұp lNJ.
Bãi bӗi thҩp phân bӕ giӳa hoһc ven lòng sông suӕi hiӋn tҥi. Trong các sông nhӓ và suӕi,
chúng lӝ ra trong mùa khô. Ӣ sông Ĉӗng Nai tӯ ThiӋn Tân ÿӃn Phѭӟc Khánh chúng thѭӡng bӏ
ngұp, ít bãi ÿѭӧc lӝ ra khi triӅu xuӕng. Bãi bӗi thҩp ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi cát là chӫ yӃu, có nѫi là cát
pha bӝt sét hoһc cuӝi sӓi. Chúng ÿang ÿѭӧc thành tҥo, là nguӗn cung cҩp cát, cuӝi sӓi chӫ yӃu cӫa
tӍnh trong giai ÿoҥn hiӋn nay ÿӃn năm 2010.
III.6. Ĉ͛ng b̹ng tích tͭ sông - ÿ̯m l̯y:
Ĉӗng bҵng tích tө sông - ÿҫm lҫy phát triӇn trên ÿoҥn bӃn phà Tam Phѭӟc, cao 1 - 1,5 m,
diӋn tích 210 km2. Ĉӗng bҵng bӏ chia cҳt bӣi hӋ thӕng dòng chҧy dҥng ô mҥng, uӕn khúc mҥnh;
chia cҳt ngang 0,5 - 2 km/km2, sâu 5 - 10 m. Thӫy triӅu thѭӡng lên xuӕng dӑc theo sông và ҧnh
hѭӣng ít nhiӅu tӟi các bӝ phұn thҩp trNJng cӫa ÿӗng bҵng. Trҫm tích tҥo ÿӗng bҵng gӗm sét bӝt

4.6 Page 36

▲back to top


chӭa mùn xác thӵc vұt màu ÿen, xám ÿen dày 1 - 3 m.
Ĉӗng bҵng tích tө sông - ÿҫm lҫy còn phát triӇn dӑc theo sông Ĉӗng Nai tӯ Tà Lài ÿӃn
ngã ba sông La Ngà - sông Ĉӗng Nai. Chúng ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi bӝt sét lүn cát chӭa mùn thӵc vұt
màu ÿen dày 2 - 7m.
III.7. Ĉ͛ng b̹ng tích tͭ h͛ - ÿ̯m l̯y:
Ĉӗng bҵng tích tө hӗ - ÿҫm lҫy phân bӕ ӣ Phú ĈiӅn - Ĉӏnh Quán. Chúng ÿѭӧc hình thành
trên cѫ sӣ tích tө lҩp ÿҫy gҫn hoàn toàn các hӗ do bazan tҥo ra.
Ӣ Phú ĈiӅn, hӗ ÿѭӧc hình thành tӯ Pleistocen muӝn do sӵ chҳn dòng thung lNJng sông La
Ngà cӫa phun trào bazan ӣ Võ Ĉҳc (Bình Thuұn). Phҫn ÿӗng bҵng trên diӋn tích tӍnh Ĉӗng Nai
rӝng 74 km2. Ӣ khu Tây Bҳc, ÿӗng bҵng cao 105 - 110 m, cҩu tҥo bӣi cát, cát sҥn bӝt, cát sét bӏ
laterit hóa dày 5 - 10 m, ít bӏ ngұp nѭӟc. Ӣ phҫn còn lҥi, ÿӗng bҵng cao 100 - 105 m ÿang trong
giai ÿoҥn phát triӇn ÿҫm lҫy, cҩu tҥo bӣi sét, sét bӝt màu xám ÿen, ÿen, nâu ÿen, dày 2,5 - 3,5 m,
dӉ lҫy thөt, khó qua lҥi, ÿôi chӛ chӭa nhiӅu mùn, xác thӵc vұt, tҥo than bùn.
Ӣ Ĉӏnh Quán, Tân Phú, hӗ ÿѭӧc hình thành do phun trào bazan tҥo nên các trNJng nhӓ khép
kín ӣ chân núi. Các ÿӗng bҵng ÿѭӧc thành tҥo do hӗ bӏ lҩp ÿҫy gҫn hoàn toàn, diӋn tích không lӟn
(tӯ 0,5 - 3 km2). Tích tө tҥo ÿӗng bҵng là sét, sét bӝt màu xám, xám ÿen, nâu ÿen, ÿôi chӛ tҥo than
bùn, dày 0,5 - 5 m.
PHÂN VÙNG ĈӎA MҤO
Phҫn lӟn tӍnh Ĉӗng Nai thuӝc phө miӅn núi thҩp và trNJng Thuұn Hҧi và phө miӅn ÿӗng
bҵng tích tө - xâm thӵc Ĉông Nam Bӝ. Phҫn phía Bҳc và Ĉông Bҳc cӫa tӍnh thuӝc phө miӅn cao
nguyên, bình sѫn nguyên và dãy núi trung bình - thҩp Lâm Viên (Ĉà Lҥt).
Theo ÿһc ÿiӇm kiӃn trúc hình thái và quan hӋ giӳa các bӅ mһt ÿӏa hình có nguӗn gӕc khác
nhau, ÿӝng lӵc và xu hѭӟng phát triӇn cӫa ÿӏa hình, ý nghƭa sӱ dөng cӫa lãnh thә, trong tӍnh Ĉӗng
Nai có 7 vùng ÿӏa mҥo.
I. Vùng Nam Cát Tiên:
Ĉӗng bҵng bóc mòn và cao nguyên núi lӱa nâng vòm yӃu, xâm thӵc - rӱa trôi.
Vùng Nam Cát Tiên thuӝc phҫn cӵc Bҳc cӫa tӍnh, dҥng ÿҷng thѭӟc, bán kính khoҧng 15
km, diӋn tích 462 km2.
VӅ mһt kiӃn trúc hình thái, vùng phát triӇn trên kiӃn trúc vòm vӟi lӟp phӫ bazan cӫa hӋ
tҫng Túc Trѭng, dày 20 -100 m, diӋn tích 230 km2. Ĉáy lӟp phӫ bazan là bӅ mһt san bҵng Miocen
muӝn, Pliocen muӝn. Các bӅ mһt này bào cҳt chӫ yӃu các ÿá trҫm tích hӋ tҫng La Ngà và bóc lӝ
mӝt phҫn khӕi xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán ӣ khu vӵc Suӕi Ty.
KiӃn trúc vòm ÿѭӧc tҥo ra ÿӗng thӡi bӣi hai yӃu tӕ nâng dҥng vòm và lӟp phӫ bazan dҥng
vòm có ÿӍnh gҫn trùng nhau [3]. Dòng chҧy có dҥng tӓa tia tӯ ÿӍnh vòm. Ôm quanh rìa vòm là các
phҫn khác nhau cӫa thung lNJng sông Mã Ĉà, suӕi Sà Mách, sông Ĉӗng Nai. BӅ mһt Miocen muӝn
cao 200 - 280 m biӃn dҥng vòm nghiêng thoҧi 0,1 - 0,30 tӯ ÿӍnh vòm. Lӟp phӫ bazan có chiӅu dày
tăng dҫn vӅ phía ÿӍnh vòm. Nâng chia cҳt bóc mòn là quá trình chӫ ÿҥo trên phҥm vi cӫa vùng. BӅ
mһt san bҵng Pliocen cao 100 - 140 m, Pleistocen sӟm cao 60 - 80 m. Các thung lNJng xâm thӵc là

4.7 Page 37

▲back to top


chӫ yӃu, hҽp, dӕc, chӳ “V”, sѭӡn dӕc 10 - 300, ÿáy nhiӅu ghӅnh thác nhӓ. Các thung lNJng này ÿã
chia cҳt phá hӫy các bӅ mһt trên, chiӃm 0 - 5% diӋn tích khu vӵc ÿӍnh, 20 - 40% ӣ phҫn sѭӡn và
tӟi 60 - 80% diӋn tích khu vӵc rìa vòm. Phҫn diӋn tích còn lҥi là các bӅ mһt nҵm ngang bӏ rӱa trôi;
trên bazan phát triӇn vӓ phong hóa laterit bauxit.
II. Vùng Mã Ĉà:
Ĉӗng bҵng bóc mòn, nâng vòm yӃu, rӱa trôi - xâm thӵc.
Vùng Mã Ĉà tiӃp giáp vӅ phía Tây, Tây Nam vӟi vùng Nam Cát Tiên, rӝng khoҧng 492
km2.
VӅ mһt kiӃn trúc hình thái, vùng Mã Ĉà là ÿӗng bҵng ÿӗi ÿѭӧc nâng vòm yӃu. Ĉӗng bҵng
ÿӗi ÿѭӧc tҥo bӣi bӅ mһt san bҵng tuәi Pliocen muӝn, cao 90 - 120 m (chiӃm 60% diӋn tích cӫa
vùng), Pleistocen sӟm cao 50 - 80 m, bҵng phҷng hoһc lѭӧn sóng thoҧi. BӅ mһt ÿӍnh ÿӗi rӝng 200 -
300 m ÿӃn 500 - 800 m. Sѭӡn dӕc 3 - 100, chênh cao 10 - 20 m, ít khi 3 - 40 m. Các dòng chҧy nhӓ
có dҥng toҧ tia. Sông Mã Ĉà, sông Ĉӗng Nai, suӕi Sà Mách chҧy ôm quanh rìa vòm. Gҫn nhân
vòm ÿã lӝ ra mӝt phҫn cӫa khӕi xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh Quán. Vùng ÿѭӧc nâng lên yӃu, nhѭng xu
hѭӟng nâng lên vүn là chӫ ÿҥo, chӏu tác ÿӝng bӣi 2 quá trình chính: rӱa trôi và xâm thӵc. Rӱa trôi
không ÿáng kӇ trên bӅ mһt 50 - 80 m, rӱa trôi yӃu trên diӋn tích bӅ mһt cao 90 - 120 m. Quá trình
xâm thӵc xҧy ra dӑc theo sông Mã Ĉà, phҫn hҥ lѭu suӕi Sai, suӕi Ĉá, suӕi Bà Hào, suӕi Cây Sung,
tҥo nên các sѭӡn dӕc 10 - 200 ÿӃn 300, chênh cao 20 - 40 m. Các sѭӡn này chiӃm khoҧng 5% diӋn
tích toàn vùng.
Nhѭ vұy, trӯ phҫn diӋn tích xâm thӵc dӑc theo các sông, suӕi, vùng Mã Ĉà là mӝt ÿӗng
bҵng ÿӗi bҵng - thoҧi thuұn lӧi cho viӋc phát triӇn giao thông, nông, lâm nghiӋp.
III. Vùng Tà Lài - Ĉӏnh Quán:
Ĉӗng bҵng bóc mòn - núi lӱa, ÿӗi núi sót, nâng yӃu, rӱa trôi và tích tө sông, ÿҫm hӗ.
Vùng Tà Lài - Ĉӏnh Quán nҵm ӣ phía Ĉông Bҳc cӫa tӍnh, diӋn tích khoҧng 1085 km2.
VӅ mһt kiӃn trúc hình thái, vùng Tài Lài - Ĉӏnh Quán là ÿӗng bҵng ÿӗi - núi sót khӕi tҧng -
vòm ÿѭӧc lҩp ÿҫy ӣ nhӳng phҫn thҩp, trNJng bӣi các trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ và phun trào bazan
hӋ tҫng Xuân Lӝc, Phѭӟc Tân.
Ĉӗng bҵng ÿӗi và các núi sót ÿѭӧc thành tҥo chӫ yӃu trong quá trình pediment hóa Pliocen
và Pleistocen sӟm. Sѭӡn pediment chính là sѭӡn cӫa các khӕi và dãy núi sót vùng Tân Phú - Ĉӏnh
Quán (xem mөc 5.2 cùng chѭѫng). BӅ mһt pediment chính là các bӅ mһt san bҵng Pliocen muӝn
cao 100 - 145 m và Pleistocen sӟm cao 60 - 90 m. Trҫm tích tѭѫng quan vӟi chúng có bӅ dày thay
ÿәi tӯ 3,5 - 10 m, có khi ÿҥt ÿӃn 27 m (LK718 D). Phҫn lӟn diӋn tích cӫa chúng bӏ phӫ bӣi bazan
hӋ tҫng Xuân Lӝc và Phѭӟc Tân vӟi bӅ dày thay ÿәi tӯ 10 - 77 m. Phҫn còn lҥi ÿѭӧc thҩy ӣ Phú
Bình, Cao Cang diӋn tích 280 km2, là các ÿӗng bҵng ÿӗi lѭӧn sóng thoҧi, chia cҳt yӃu, rӱa trôi -
xâm thӵc. Các ÿӗng bҵng này phát triӇn trên các ÿá trҫm tích Jura, các ÿá xâm nhұp phӭc hӋ Ĉӏnh
Quán, phá hӫy nhӳng bӝ phұn khác nhau cӫa kiӃn trúc vòm Ĉӏnh Quán và Phú Bình. Các khӕi núi
sót thѭӡng là các ÿá ít nhiӅu ÿã bӏ sӯng hóa: ÿá phiӃn ÿӕm sҫn cordirit andaluzit, ÿá sӯng thҥch
anh plagioca pyroxen, bӝt kӃt thҥch anh - felspat bӏ sӯng hóa, cát kӃt dҥng arkor bӏ sӯng hóa, ÿá
phiӃn sét sҫn ÿӕm,...
Phun trào bazan tҥo nên các lӟp phӫ bazan dҥng dòng chҧy dӑc theo thung lNJng sông Ĉӗng

4.8 Page 38

▲back to top


Nai, dҥng vòm thoҧi ӣ Tà Lài, Phú Lӝc, Ĉӏnh Quán, diӋn tích 440 km2. BӅ mһt các lӟp phӫ bazan
khá bҵng phҷng (góc dӕc < 0,5 - 10) hҫu nhѭ không bӏ chia cҳt - xâm thӵc. Bazan bӏ phong hóa
yӃu. ChiӅu dày vӓ phong hóa nhӓ, trên mһt thѭӡng có các tҧng - khӕi bazan. Do nhӳng ÿһc ÿiӇm
nhѭ vұy, vùng thuұn lӧi cho viӋc xây dӵng hӋ thӕng giao thông ÿѭӡng bӝ, trӗng các cây rau màu
và cây ăn trái, trӗng rӯng.
Các ÿӗng bҵng tích tө sông, hӗ ÿҫm lҫy là nhӳng bӝ phұn bҵng phҷng, thҩp trNJng, diӋn tích
tӯ mӝt vài ha ÿӃn 40 - 74 km2. Chúng phân bӕ rҧi rác dӑc sông Ĉӗng Nai, sông La Ngà (ӣ Phú
ĈiӅn) và ít hѫn là rìa các lӟp phӫ bazan Ĉӏnh Quán - Tân Phú, chiӃm khoҧng 7% diӋn tích vùng.
Ĉӗng bҵng cao tuyӋt ÿӕi 100 - 130 m, cao tѭѫng ÿӕi so vӟi mӵc nѭӟc sông mùa cҥn tӯ 2 - 10 m
thuұn lӧi cho viӋc trӗng lúa nѭӟc.
Vӟi các ÿһc ÿiӇm nhѭ trên, vùng Tà Lài - Ĉӏnh Quán là vùng có nhiӅu yӃu tӕ ÿӏa hình khác
nhau, thuұn lӧi cho viӋc ÿӏnh cѭ, phát triӇn nông - lâm nghiӋp.
IV. Vùng Chӭa Chan:
Ĉӗng bҵng bóc mòn và ÿӗng bҵng núi lӱa, núi sót rӱa trôi, xâm thӵc tích tө và ÿә lӣ. Vùng
Chӭa Chan tiӃp giáp vӅ phía Nam vӟi vùng Tà Lài - Ĉӏnh Quán, diӋn tích 667 km2.
VӅ mһt kiӃn trúc hình thái vùng Chӭa Chan thuӝc vӅ ÿӗng bҵng bóc mòn - tích tө có lӟp
phӫ bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc ÿѭӧc nâng vòm - khӕi tҧng.
Quá trình bóc mòn ÿã hình thành nên các yӃu tӕ ÿӏa hình có tuәi tӯ Miocen muӝn, nhѭng
bóc mòn Pliocen - Pleistocen sӟm mӟi thӵc sӵ tҥo ra diӋn mҥo cѫ bҧn cӫa ÿӏa hình. Ĉó là các ÿӗng
bҵng bóc mòn - tích tө tuәi Pliocen muӝn cao 100 - 150 m, Pleistocen sӟm cao 80 - 100 m vӟi các
núi sót nhô cao 100 - 650 m. Các núi sót chiӃm diӋn tích 26 km2. Phun trào bazan hӋ tҫng Xuân
Lӝc phát triӇn tӯ các miӋng núi lӱa tҥo nên các lӟp phӫ bazan nghiêng thoҧi vӅ phía Bҳc, Nam núi
Chӭa Chan và dҥng vòm ӣ núi Hok, diӋn tích 260 km2. Bazan bӏ phong hóa tҥo lӟp ÿҩt ÿӓ dày.
Vùng ÿѭӧc nâng vòm - khӕi tҧng yӃu, phía Tây bӏ giӟi hҥn bӣi ÿӭt gãy Mã Ĉà - Chӭa
Chan. Trung tâm vòm trùng vӟi khu vӵc núi Chӭa Chan và núi Mây Tào. Tӯ các trung tâm này, bӅ
mһt san bҵng Pliocen và Pleistocen sӟm bӏ nghiêng thoҧi vӅ các phía, xuҩt hiӋn dòng chҧy tӓa tia,
chia cҳt xâm thӵc yӃu. Sông La Ngà, sông Gia Huynh, sông Ray, suӕi Nѭӟc Trong và sông Gia Ôi
chҧy ôm quanh rìa các vòm.
Trên các khӕi núi sót phát triӇn các quá trình ÿә lӣ. Phҫn còn lҥi cӫa diӋn tích chӫ yӃu là
rӱa trôi bӅ mһt. Chia cҳt ngang yӃu 0,2 - 0,8 km/km2, ít khi 0,8 - 1,2 km/km2, chia cҳt sâu 5 - 10 m
ÿӃn 20 m, ÿôi chӛ 40 - 60 m.
Nhìn chung 95,5% diӋn tích cӫa vùng là ÿӗng bҵng bóc mòn - tích tө và ÿӗng bҵng núi lӱa
lѭӧn sóng thoҧi, rӱa trôi là chӫ yӃu. Vùng thuұn lӧi cho viӋc phát triӇn giao thông ÿѭӡng bӝ, xây
dӵng, phát triӇn nông, lâm nghiӋp.
V. Vùng Xuân Lӝc:
Ĉӗng bҵng bóc mòn - núi lӱa, nâng yӃu, rӱa trôi và xâm thӵc.
Vùng Xuân Lӝc phân bӕ ӣ trung tâm cӫa tӍnh, trҧi dài tӯ Túc Trѭng ÿӃn Cҭm Tiêm theo
phѭѫng kinh tuyӃn và tӯ Trҧng Bom ÿӃn sông Ray theo phѭѫng vƭ tuyӃn, trùng vӟi geobloc Xuân
Lӝc, diӋn tích 1.395 km2.

4.9 Page 39

▲back to top


VӅ mһt kiӃn trúc hình thái, vùng Xuân Lӝc thuӝc ÿӗng bҵng bóc mòn - núi lӱa dҥng vòm,
nâng yӃu tân kiӃn tҥo. Ĉӏa hình bóc mòn chӫ yӃu trên các ÿá trҫm tích Jura. BӅ mһt san bҵng
Pleistocen sӟm bao trùm hҫu hӃt diӋn tích cӫa vùng, ÿӝ cao thay ÿәi 50 - 75 m. BӅ mһt san bҵng
Pliocen muӝn phát triӇn hҥn chӃ ӣ Túc Trѭng, nguӗn gӕc bóc mòn tích tө cao 100 - 120 m. Phun
trào bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc, Sóc Lu, Phѭӟc Tân dҥng dòng chҧy hoһc vòm phӫ ÿã phӫ gҫn hoàn
toàn các bӅ mһt này. Chúng chӍ ÿѭӧc lӝ ra ӣ khu vӵc Vƭnh An và Túc Trѭng. ĈӍnh vòm trùng vӟi
các khu vӵc Túc Trѭng, Ĉӗi 392, Cҭm Tiêm, Sóc Lu - nѫi phát triӇn các nón - miӋng núi lӱa nhô
cao trên bӅ mһt ÿӏa hình. Các nón miӋng núi lӱa phát triӇn theo ÿӭt gãy phѭѫng kinh tuyӃn Suӕi
Ty - Xuân Lӝc, tұp trung thành các cөm nón núi lӱa ӣ Gia KiӋm, Xuân Lӝc, Cҭm Tiêm hoһc rҧi
rác ӣ Túc Trѭng, Võ Dõng, núi Be Bác, tәng diӋn tích 99 km2. BӅ dày bazan thay ÿәi tӯ 10 - 30 m
ӣ ven rìa ÿӃn 100 - 350 m ӣ trung tâm các vòm. Do ҧnh hѭӣng cӫa trӑng lӵc, bӅ mһt ÿáy dѭӟi lӟp
phӫ bazan ӣ các trung tâm và gҫn trung tâm vòm có dҥng lõm xuӕng, cao 50 - 65 m.
Trên diӋn tích 867 km2, bazan hӋ tҫng Xuân Lӝc bӏ phong hóa tҥo tҫng ÿҩt ÿӓ dày thuұn
lӧi cho viӋc trӗng cây ăn quҧ và cây công nghiӋp. Trên diӋn tích phát triӇn bazan hӋ tҫng Sóc Lu
và Phѭӟc Tân và các nón miӋng núi lӱa, vӓ phong hóa kém phát triӇn, có nhiӅu mӓ ÿá xây dӵng
và vұt liӋu phө gia xi măng (puzѫlan).
Do ÿѭӧc nâng lên yӃu, rӱa trôi là quá trình phә biӃn. Quá trình xâm thӵc phát triӇn hҥn chӃ
dӑc theo các thung lNJng cҩp 2, 3 và 4.
VI. Vùng Biên Hòa - Long Thành:
Ĉӗng bҵng ÿӗi thӅm, hҥ tích tө và nâng yӃu, rӱa trôi - xâm thӵc.
Vùng Biên Hòa - Long Thành kéo dài tӯ suӕi Rҥch Ĉông qua Biên Hòa tӟi Long Thành,
diӋn tích 1.105 km2.
VӅ kiӃn trúc hình thái, vùng Biên Hòa - Long Thành thuӝc ÿӗng bҵng ÿӗi thӅm hҥ tích tө
trong Pliocen - Pleistocen thѭӧng, nâng yӃu tҥo thӅm bұc IV, III, II và I tӯ Pleistocen giӳa ÿӃn
Holocen.
Quá trình hҥ lún ÿѭӧc thҩy rõ tӯ Pliocen muӝn, ÿѭӧc tiӃp tөc trong Pleistocen sӟm. BӅ
mһt san bҵng Miocen muӝn cao 15 - 30 m, bӏ các trҫm tích hӋ tҫng Bà Miêu (N22bm) phӫ dày 20 -
30 m ӣ phía trên. Các trҫm tích hӋ tҫng Trҧng Bom phӫ dày 5 - 28 m trên trҫm tích hӋ tҫng Bà
Miêu. Quá trình nâng bҳt ÿҫu tӯ Pleistocen giӳa. Trên vùng phát triӇn thӅm mӝt phía, thӅm trҿ
hѫn, thҩp hѫn (thӅm III, II và I) dӏch dҫn vӅ phía Tây, Tây Nam. Chúng chuyӇn bұc vӟi nhau qua
các ÿoҥn sѭӡn thoҧi 3 - 50, chênh cao 5 - 10 m. Hҥ lún có xu hѭӟng mҥnh dҫn tӯ Tây Bҳc ÿӃn
Ĉông Nam: ӣ khu vӵc Biên Hòa bӅ mһt móng ÿá gӕc thay ÿәi tӯ 15 - 36 m, ÿӃn (-6) - (-20 m),
trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ dày 10 - 24 m; ӣ Long Thành bӅ mһt móng ÿá gӕc chìm sâu ÿӃn (-2) - (-
34 m), trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ dày 35 - 45 m; ӣ Nhѫn Trҥch thành bӅ mһt móng ÿá gӕc chìm sâu
ÿӃn (-50 m) và sâu hѫn, trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ dày t 55 m. Cҳt ngang dҧi ÿӗng bҵng ÿӗi thӅm
Biên Hòa - Long Thành còn có các dҧi bazan dҥng dòng chҧy phát triӇn dӑc theo thung lNJng sông
Lá Buông và suӕi Ĉá tuәi Pleistocen muӝn.
Các bұc thӅm tuy có ÿӝ cao khác nhau nhѭng lҥi liên kӃt vӟi nhau trên cѫ sӣ các bӅ mһt
cùng nguӗn gӕc, cùng ÿѭӧc nâng lên, rӱa trôi là chӫ yӃu và xâm thӵc. Theo hѭӟng Tây Tây Nam,
chúng thҩp dҫn theo góc nghiêng chung < 10. Theo hѭӟng Nam, Ĉông Nam bӅ mһt bӏ chia cҳt bӣi
các thung lNJng xâm thӵc sâu 10 - 30 m, sѭӡn dӕc 3 - 100, cách nhau 5 - 7 km - 10 km. Do vұy, bӅ
mһt nҵm ngang và gҫn nҵm ngang là phә biӃn, chiӃm tӟi 85 - 90% diӋn tích cӫa vùng. Phҫn diӋn

4.10 Page 40

▲back to top


tích này rҩt thuұn lӧi cho viӋc phát triӇn các khu dân cѭ, các khu ÿô thӏ, các khu công nghiӋp và hӋ
thӕng giao thông. Trên thӵc tӃ, mӝt phҫn diӋn tích cӫa vùng ÿã ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ xây dӵng và phát
triӇn ÿô thӏ Biên Hòa, các khu công nghiӋp Biên Hòa 1, Biên Hòa 2, Amata, Gò Dҫu, Nhѫn Trҥch
1, Nhѫn Trҥch 2 v.v...
VII. Vùng Long Hѭng:
Ĉӗng bҵng tích tө, hҥ yӃu, ngұp triӅu và xâm thӵc dòng triӅu.
Vùng Long Hѭng nҵm ӣ phía Tây Nam cӫa tӍnh, bao gӗm các ÿӗng bҵng thҩp cao 1 - 2 m
nguӗn gӕc sông - ÿҫm lҫy và biӇn - ÿҫm lҫy. DiӋn tích 320 km2.
VӅ mһt kiӃn trúc hình thái, vùng thuӝc ÿӗng bҵng thҩp cӱa sông sөt lún tích tө các trҫm
tích tӯ Pliocen ÿӃn hiӋn ÿҥi. BӅ mһt Miocen muӝn bӏ chôn vùi ӣ ÿӝ sâu (-20 m) - (-50 m) ÿӃn (-
144 m). Tích tө các trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ dày 20 - 50 m ÿӃn 144 m, dày hѫn vӅ phía Tây và vӅ
phía Nam, Ĉông Nam. Ӣ trên mһt, ÿӗng bҵng ÿѭӧc cҩu tҥo bӣi các trҫm tích Holocen giӳa - muӝn
dày 1,5 - 10m, ÿӝ chӏu tҧi kém (t 0,5 kg/cm2 [12]). BӅ mһt ÿӗng bҵng bӏ chia cҳt bӣi hӋ thӕng
dòng chҧy ô mҥng, uӕn khúc mҥnh, mұt ÿӝ 1 - 2 km/km2.
Ӣ phía Nam vùng bӏ ngұp triӅu. Ӣ phía Bҳc, thӫy triӅu gây ngұp tӯng phҫn, ÿӗng bҵng bӏ
nhiӉm mһn ӣ các bӝ phұn trNJng thҩp dӑc sông và các kênh rҥch. Dӑc theo các kênh rҥch có xâm
thӵc dòng triӅu. BӅ mһt ÿӗng bҵng bӏ ngұp nѭӟc không thѭӡng xuyên, ÿôi nѫi lҫy thөt, khó qua
lҥi.
TÂN KIӂN TҤO
VÀ LӎCH SӰ PHÁT TRIӆN ĈӎA HÌNH
Ĉӏa hình tӍnh Ĉӗng Nai chӏu ҧnh hѭӣng trӵc tiӃp cӫa ÿӟi nâng Ĉà Lҥt và ÿӟi sөt lún ÿӗng
bҵng sông Cӱu Long, ÿѭӧc hình thành và phát triӇn tӯ Jura muӝn ÿӃn nay.
Quá trình tҥo núi uӕn nӃp Jura muӝn - Creta ÿã tҥo ra ÿӟi núi vòm - khӕi tҧng phӭc nӃp lӗi
Ĉà Lҥt [17]. TӍnh Ĉӗng Nai thuӝc rìa Tây Tây Nam cӫa ÿӟi núi này, ÿӏa hình ÿѭӧc thành tҥo là
các dãy núi khӕi tҧng uӕn nӃp kéo dài theo phѭѫng kinh tuyӃn ÿӃn Tây Bҳc - Ĉông Nam.
Quá trình chia cҳt, phá hӫy và san bҵng ÿӏa hình xҧy ra tӯ cuӕi Kreta ÿӃn khoҧng cuӕi
Miocen giӳa (trong khoҧng 50 - 55 triӋu năm) ÿã hình thành bӅ mһt san bҵng Ĉông Dѭѫng và bӅ
mһt san bҵng Ĉà Lҥt [2]. Ӣ Ĉӗng Nai, di tích bӅ mһt san bҵng Ĉông Dѭѫng ÿã bӏ phá hӫy hoàn
toàn; di tích bӅ mһt san bҵng Ĉà Lҥt (tuәi Miocen giӳa) còn ÿѭӧc thҩy trên ÿѭӡng chia nѭӟc cӫa
khӕi núi Chӭa Chan và Mây Tào. BӅ mһt này ÿã bào lӝ phҫn diӋn tích không lӟn các ÿá xâm nhұp
phӭc hӋ Cà Ná và Ĉèo Cҧ. Tӯ cuӕi Miocen giӳa ÿӃn nay, bӅ mһt ÿѭӧc nâng cao 500 - 650 m ÿӃn
800 - 838 m, tӕc ÿӝ nâng trung bình 0,045 mm/năm ÿӃn 0,072 m/năm; gradien biӃn dҥng trung
bình theo hѭӟng Chӭa Chan - Mây Tào 9 m/km.
Tӯ cuӕi Miocen giӳa ÿӃn cuӕi Miocen muӝn (trong khoҧng 5 - 6 triӋu năm), bӅ mһt san
bҵng Miocen giӳa ÿѭӧc nâng lên và chӏu tác ÿӝng cӫa quá trình phá hӫy san bҵng mӟi. Ĉây chính
là thӡi kǤ pedimen hóa mҥnh, hình thành nên bӅ mһt Tây Nguyên [2] có diӋn phân bӕ rҩt rӝng.
Trong phҥm vi tӍnh Ĉӗng Nai, bӅ mһt này ÿѭӧc thҩy ӣ khu vӵc Nam Cát Tiên, trên ÿѭӡng chia
nѭӟc các dãy ÿӗi núi thҩp ӣ Tân Phú, Ĉӏnh Quán và dѭӟi các lӟp phӫ trҫm tích Pliocen - ĈӋ tӭ ӣ
khu vӵc Biên Hòa - Long Thành, Nhѫn Trҥch. Tӯ cuӕi Miocen muӝn ÿӃn nay, bӅ mһt này ÿѭӧc

5 Pages 41-50

▲back to top


5.1 Page 41

▲back to top


nâng lên ít nhiӅu có phân dӏ, cao 140 - 300 m, tӕc ÿӝ nâng 0,025 mm/năm - 0,055 mm/năm ӣ Nam
Cát Tiên; cao 300 - 400m, tӕc ÿӝ nâng 0,055 - 0,073 mm/năm ӣ Ĉӏnh Quán; cao 5 - 20 m, tӕc ÿӝ
nâng 0,001 - 0,004 m/năm ӣ Biên Hòa, cao (-50) o (-100 m) ӣ Nhѫn Trҥch, tӕc ÿӝ hҥ 0,009 -
0,0018 m/năm.
Tӯ cuӕi Miocen muӝn ÿӃn cuӕi Pliocen (trong khoҧng 2 - 3,5 triӋu năm), lãnh thә ÿѭӧc
nâng lên, chia cҳt và san bҵng, hình thành bӅ mһt bóc mòn tích tө Pliocen muӝn. Biên ÿӝ nâng
trong thӡi kǤ này ӣ Mã Ĉà, Nam Cát Tiên là 20 - 40 m, ӣ Phú Bình - Ĉӏnh Quán, Chӭa Chan -
Mây Tào 100 - 200 m. Ӣ Biên Hòa - Long Thành thay cho quá trình nâng bóc mòn là quá trình hҥ
lún tích tө các trҫm tích hӋ tҫng Bà Miêu, dày 10 - 30 m. Các dãy núi ӣ Phú Sѫn (Tân Phú) - Ĉӏnh
Quán, khӕi núi Chӭa Chan, Mây Tào trӣ thành các khӕi núi sót cao 200 - 650 m trên mӝt miӅn
rӝng lӟn là các ÿӗng bҵng bóc mòn và bóc mòn - tích tө.
Vào cuӕi Pliocen - ÿҫu Pleistocen, hoҥt ÿӝng núi lӱa ÿã xҧy ra ӣ Nam Cát Tiên và Túc
Trѭng. Ӣ Nam Cát Tiên, bazan phӫ trên bӅ mһt san bҵng Miocen muӝn, Pliocen muӝn vӟi bӅ dày
trung bình 50 - 60 m, tҥo nên cao nguyên núi lӱa, diӋn tích trên 240 km2. Ӣ Túc Trѭng, bazan phӫ
trên bӅ mһt san bҵng Pliocen muӝn, có ÿӝ cao thҩp hѫn, hình thành ÿӗng bҵng núi lӱa, diӋn tích 80
km2.
Trong Pleistocen sӟm, tӯ 1,6 triӋu năm ÿӃn 0,7 triӋu năm cách ngày nay, phҫn phía Ĉông,
Ĉông Bҳc cӫa lãnh thә ÿѭӧc nâng lên yӃu (biên ÿӝ 20 - 40 m) chia cҳt xâm thӵc và pedimen hóa,
hình thành bӅ mһt san bҵng Pleistocen sӟm; phҫn phía Tây, Tây Nam tiӃp tөc hҥ lún tích tө các
trҫm tích hӋ tҫng Trҧng Bom. BӅ mһt san bҵng Pleistocen sӟm chiӃm 240 km2 ӣ Mã Ĉà, 90 km2 ӣ
khu vӵc suӕi Nѭӟc Trong và hàng trăm km2 ӣ vùng Gia KiӋm - Xuân Lӝc - Cҭm Tiêm. BӅ mһt
thӅm IV, liên quan vӟi hӋ tҫng Trҧng Bom phát triӇn ӣ Biên Hòa - Long Thành. Cuӕi thӡi kǤ này,
vӅ cѫ bҧn, lãnh thә tӍnh Ĉӗng Nai ÿã là mӝt ÿӗng bҵng rӝng lӟn, nguӗn gӕc bóc mòn, núi lӱa, bóc
mòn - tích tө và ÿӗng bҵng thӅm sông. Cho ÿӃn nay, bӅ mһt này ít nhiӅu ÿã bӏ phân dӏ. Qua ÿӭt
gãy Mã Ĉà - Chӭa Chan, vӅ phía Ĉông Bҳc, bӅ mһt cao 80 - 110 m; vӅ phía Tây, Tây Nam bӅ mһt
cao 50 - 70 m. Qua ÿӭt gãy Long Thành - Bӱu Long do chuyӇn ÿӝng hҥ lún, bӅ mһt thӅm IV bӏ
chôn vùi dѭӟi ÿӝ sâu -20 m ӣ khu vӵc Nhѫn Trҥch - Thӏ Vãi.
Trong Pleistocen giӳa, tӯ 0,7 - 0,43 triӋu năm cách ngày nay, phun trào hoҥt ÿӝng mҥnh
mӁ (vӟi lӟp phӫ dày 20 - 50 - 300 m), tҥo nên các ÿӗng bҵng núi lӱa cao 100 - 150 m ӣ Xuân Lӝc
- Cҭm Tiêm, Gia Ray, Ĉӏnh Quán, và các nón, cөm nón núi lӱa nhô cao 100 - 300 m trên chúng.
Các ÿӗng bҵng này có dҥng vòm thoҧi, bán kính ÿӃn 10 - 18 km. Phҫn cao nhҩt cӫa ÿӍnh vòm là
nѫi bazan có bӅ dày lӟn và tұp trung các nón miӋng núi lӱa.
Tӯ Pleistocen giӳa ÿӃn Pleistocen muӝn là thӡi kǤ nâng lên chung cӫa lãnh thә, biên ÿӝ 25
- 35 m. Các ÿӗng bҵng bóc mòn và núi lӱa bӏ chia cҳt xâm thӵc. Ӣ vùng Biên Hòa, bӅ mһt thӅm
bұc III ÿѭӧc hình thành. Các tích tө thӅm phӫ bҩt chӍnh hӧp trên trҫm tích hӋ tҫng Trҧng Bom.
Trong khoҧng Pleistocen muӝn, thӡi sӟm, hoҥt ÿӝng phun trào bazan hӋ tҫng Sóc Lu ÿã tҥo nên
núi Sóc Lu. Hoҥt ÿӝng phun trào bazan hӋ tҫng Phѭӟc Tân vào Pleistocen muӝn, thӡi giӳa ÿã tҥo
nên các ÿӗng bҵng núi lӱa Tà Lài, Cây Gáo, Phѭӟc Tân, Long Thành. Cùng vӟi quá trình này, ÿã
xuҩt hiӋn các trNJng dҥng hӗ ӣ Phú ĈiӅn, Tà Lài, Tân Phú, Ĉӏnh Quán. Vào khoҧng cuӕi
Pleistocen muӝn, ÿã hình thành bӅ mһt thӅm xâm thӵc - tích tө bұc II. ThӅm này cҳt vào bazan hӋ
tҫng Phѭӟc Tân ӣ Tà Lài và Tây Nam Tà Lài, là bӅ mһt tích tө hӋ tҫng Cӫ Chi ӣ Biên Hòa, Long
Thành. Cho ÿӃn nay, chúng ÿã ÿѭӧc nâng lên tӟi 10 - 15 m, tӕc ÿӝ nâng trung bình 0,5 - 0,83 mm/
năm.

5.2 Page 42

▲back to top


Trong Holocen, lãnh thә Ĉӗng Nai, nhìn chung, ÿѭӧc tiӃp tөc nâng lên. Dӑc theo các dòng
chҧy, sông suӕi ӣ phía Bҳc, Ĉông Bҳc cӫa tӍnh, trên các ÿӗng bҵng núi lӱa tiӃp tөc các quá trình
xâm thӵc. ChiӅu sâu các thung lNJng xâm thӵc tính tӯ Pleistocen giӳa - muӝn ÿӃn nay ӣ các vùng
này ÿҥt tӟi 20 - 80 m. Tuy vұy, dӑc theo các thung lNJng vүn thành tҥo các thӅm xâm thӵc tích tө
ÿӏa phѭѫng và các bãi bӗi hҽp. Các hӗ (liên quan vӟi các hoҥt ÿӝng núi lӱa Pleistocen muӝn) tiӃp
tөc ÿѭӧc bӗi lҩp, nhiӅu phҫn còn ÿang trong giai ÿoҥn phát triӇn ÿҫm lҫy. Ӣ khu vӵc phía Tây, Tây
Nam cӫa tӍnh, dӑc theo sông Ĉӗng Nai do ҧnh hѭӣng sөt lún cӫa ÿӗng bҵng Nam bӝ, biӇn
Holocen giӳa ÿã tiӃn sâu vào tӟi ThiӋn Tân. Tӯ Holocen giӳa tӟi nay là quá trình biӇn lùi liên
quan ÿӃn sӵ nâng lên chung cӫa khu vӵc. Di tích các ÿӗng bҵng tích tө Holocen giӳa, Holocen
muӝn ÿѭӧc thҩy rõ trên các mӭc cao 3 - 5 m và 1 - 2m.
Trong thӃ kӹ 20, ÿһc biӋt trong nhӳng năm gҫn ÿây, ngoài tác ÿӝng tӵ nhiên, tác ÿӝng cӫa
con ngѭӡi tӟi ÿӏa hình ÿѭӧc thҩy rõ trên nhiӅu bӝ phұn và nhiӅu nѫi. Do canh tác, phá hӫy lӟp phӫ
thӵc vұt, xói mòn có thӇ ÿҥt ÿӃn mӝt vài mm/năm. Do xây dӵng hӗ ÿұp ÿã xuҩt hiӋn quá trình lҫy
hóa tích tө trên ÿұp và xâm thӵc xói lӣ dѭӟi ÿұp. ViӋc xuҩt hiӋn cӫa ÿұp Trӏ An ÿã hình thành nên
hӗ Trӏ An, diӋn tích 323 km2, phҫn lӟn lѭӧng bӗi tích cӫa hai lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai và La Ngà
ÿѭӧc lҳng ÿӑng trong lòng hӗ; phía dѭӟi ÿұp mӵc cѫ sӣ xâm thӵc bӏ hҥ thҩp, phù sa bӏ thiӃu hөt,
các vách sông bӏ xói lӣ mҥnh trên nhiӅu ÿoҥn, tӕc ÿӝ có chӛ ÿҥt tӟi 1 - 5 m/năm [5], ҧnh hѭӣng
tӟi viӋc khai thác cát sông Ĉӗng Nai và sӵ әn ÿӏnh cӫa các công trình ven sông. Do khai thác
khoáng sҧn, do xây dӵng, phát triӇn các khu công nghiӋp và ÿô thӏ, diӋn tích các lѭu vӵc, hình thái
các bӅ mһt, ÿһc ÿiӇm các quá trình xâm thӵc bӗi tө và xói lӣ cNJng thay ÿәi theo[16].
KӂT LUҰN
TӍnh Ĉӗng Nai thuӝc rìa Tây Tây Nam cӫa ÿӟi nâng bóc mòn Ĉà Lҥt, tiӃp giáp vӟi ÿӟi sөt
tích tө ÿӗng bҵng sông Cӱu Long. Do vұy, trên lãnh thә có mһt nhiӅu yӃu tӕ ÿӏa hình thuӝc 2 miӅn
này.
Cao nguyên và ÿӗng bҵng chiӃm 87,7% diӋn tích lãnh thә, núi 5,8%, hӗ Trӏ An 5,5%.
Ĉӗng bҵng có nguӗn gӕc bóc mòn, bóc mòn - tích tө, tích tө và núi lӱa.
Ĉӏa hình tӍnh Ĉӗng Nai nhìn chung thuұn lӧi cho viӋc phát triӇn giao thông, lâm nông
nghiӋp, xây dӵng, phát triӇn các khu ÿô thӏ, các khu công nghiӋp và các khu dân cѭ. Thuұn lӧi
nhҩt cho viӋc phát triӇn các cây công nghiӋp là các ÿӗng bҵng núi lӱa. Thuұn lӧi nhҩt cho viӋc qui
hoҥch phát triӇn các khu ÿô thӏ và công nghiӋp thuӝc vӅ vùng Biên Hòa, Long Thành. Các vùng
ÿӗng bҵng tích tө thҩp nguӗn gӕc sông, sông - ÿҫm lҫy, hӗ - ÿҫm lҫy thuұn lӧi cho viӋc phát triӇn
lúa nѭӟc.
Nâng và bóc mòn là xu hѭӟng phát triӇn chung cӫa lãnh thә. Tuy nhiên, tӯ Miocen giӳa
ÿӃn nay, ÿây là vùng nâng yӃu, phân dӏ yӃu. Phҫn phía Bҳc, Ĉông và Ĉông Bҳc nâng lên bóc mòn
là chӫ yӃu. Phҫn phía Tây, Tây Nam có sӵ thay thӃ nhau giӳa các quá trình nâng và hҥ: nâng bóc
mòn Miocen muӝn, hҥ tích tө Pliocen - Pleistocen sӟm, nâng tѭѫng ÿӕi Pleistocen giӳa ÿӃn
Pleistocen muӝn, hҥ yӃu Holocen sӟm - giӳa và nâng yӃu Holocen giӳa - muӝn.
Phun trào bazan hoҥt ÿӝng nhiӅu kǤ trong khoҧng thӡi gian tӯ Pliocen ÿӃn Pleistocen
muӝn. Các núi lӱa phát triӇn theo phѭѫng kinh tuyӃn ÿѭӧc thҩy rõ ӣ Túc Trѭng - Xuân Lӝc - Cҭm
Tiêm, Tà Lài - Ĉӏnh Quán - Chӭa Chan.
Hoҥt ÿӝng rӱa trôi là phә biӃn, xҧy ra trên phҫn lӟn diӋn tích cӫa tӍnh. Xâm thӵc sông suӕi,
xâm thӵc rãnh xói ÿang có xu hѭӟng gia tăng trên các ÿiӇm, các vùng có hoҥt ÿӝng nhân sinh.

5.3 Page 43

▲back to top


5.4 Page 44

▲back to top


5.5 Page 45

▲back to top


Ch˱˯ng III
KHÍ H̴U
SѪ LѬӦC Vӄ ĈIӄU KIӊN TӴ NHIÊN
TӍnh Ĉӗng Nai có tәng diӋn tích khoҧng 5.866,4 km2, trҧi dài theo phѭѫng Nam - Bҳc tӯ vƭ
tuyӃn 10o22’30'' ÿӃn 11o36'00'' Bҳc (ngã ba sông Thӏ Vãi - Gò Gia ÿӃn Ĉak Lua) hѫn 10 vƭ tuyӃn,
chiӅu rӝng Ĉông - Tây tӯ kinh tuyӃn 107o34’10’’ ÿӃn 106o44’15’’ Ĉông (Phú Hӳu ÿӃn Xuân Hòa)
hѫn 10 kinh tuyӃn.
VӅ ÿӏa hình, Ĉӗng Nai là cҫu nӕi giӳa cao nguyên Trung Bӝ và ÿӗng bҵng Nam Bӝ. Ĉӏa
hình chӫ yӃu là nhӳng ÿӗi gò giӗng ÿҩt kӃ tiӃp nhau dӕc thoҧi, 92% ÿҩt có ÿӝ dӕc dѭӟi 150; trong
ÿó 82% ÿҩt dӕc 80. Ĉӝ nghiêng trung bình 215m/km theo chiӅu Ĉông Bҳc - Tây Nam, ÿӕi diӋn vӟi
hѭӟng gió thӏnh hành, là mӝt trong nhӳng tác nhân mang lҥi sӵ phân hóa mҥnh mӁ cӫa khí hұu.
Ĉӏa hình có các dҥng tiêu biӇu dѭӟi ÿây:
Cao nguyên núi l͵a: thuӝc vùng Xuân Lӝc và Nam Cát Tiên, ÿӝ cao 100 - 400m, có dҥng vòm, bҵng
phҷng và dҥng nón.
Ĉ͛ng b̹ng núi l͵a: thuӝc Phú Lӝc, Tà Lài, ÿӝ cao 100 - 200m, có dҥng bҵng phҷng, dҥng vòm.
Ĉ͛ng b̹ng bóc mòn: ӣ Gia Ray, Ĉӏnh Quán, Mã Ĉà, HiӃu Liêm. Ĉӝ cao trung bình 60-250 m, hình thái
dҥng ÿӗi lѭӧn sóng và núi sót.
Ĉ͛ng b̹ng th͉m sông có hai loҥi:
- Ĉӗng bҵng thӅm xâm thӵc - tích tө ӣ Ĉa Dung, La Ngà.
- Ĉӗng bҵng thӅm tích tө ӣ Hӕ Nai, La Ngà.
Ĉ͛ng b̹ng b͛i tͭ ven sông có ÿӝ cao tӯ 1 - 3 m. Hình thái bҵng phҷng và bӏ chia cҳt bӣi nhiӅu kênh, rҥch,
sông, suӕi chӏu ҧnh hѭӣng cӫa lNJ, triӅu và có nѫi có lúc nҵm trong ÿѭӡng biên mһn 4‰.
KӃt hӧp các dҥng, loҥi ÿӏa hình nói trên và chiӅu nghiêng cӫa nӅn ÿӏa chҩt ta có thӇ coi ÿây là dҥng ÿӏa
hình trung du chuyӇn tiӃp giӳa Tây Nguyên và ÿӗng bҵng Nam Bӝ.
Sông, suӕi, hӗ, ÿҫm chiӃm khoҧng trên 9,1% diӋn tích ÿҩt tӵ nhiên (29.212 ha). Các sông
suӕi nhìn chung cNJng chҧy theo hѭӟng Ĉông Bҳc - Tây Nam, lѭӧng trӳ nѭӟc khá lӟn, có thӇ cung
cҩp ÿӫ nѭӟc cho nông nghiӋp, sinh hoҥt và còn nhiӅu tiӅm năng sҧn sinh nguӗn năng lѭӧng ÿiӋn
ÿáng kӇ.
Cҧnh quan Ĉӗng Nai rҩt phong phú vӟi nhiӅu kiӇu thӵc bì gӗm nhiӅu loҥi thӵc vұt ÿiӇn
hình nhiӋt ÿӟi cӫa cây trӗng lүn cây hoang dҥi. Rӯng Ĉӗng Nai ÿѭӧc xӃp trong hӋ sinh thái rӯng
ҭm nhiӋt ÿӟi gió mùa. ĈӃn nay ÿҩt rӯng chӍ còn chiӃm khoҧng 29,2%. DiӋn tích rӯng nguyên sinh
còn không nhiӅu, nҵm rҧi rác ӣ Vƭnh An, Tân Phú, Ĉӏnh Quán... Lӟp phӫ thӵc vұt chӫ yӃu có các
loҥi cây thuӝc hӑ Dҫu, hӑ Bàng, hӑ Tӱ vi, hӑ Thung, hӑ Ĉұu nhѭ: Bҵèng lăng, TӃch, Săng lҿ,
Trҳc, Cҭm lai, Gõ, Căm xe... Dӑc theo thung lNJng sông có rӯng tre, nӭa, song mây. DiӋn tích rӯng
trӗng khá nhiӅu và phát triӇn tӯ rҩt sӟm so vӟi các tӍnh khác thì hҫu nhѭ nѫi nào cNJng có gӗm:
rӯng cây công nghiӋp nhѭ Cao su; rӯng cây nguyên liӋu giҩy có Tràm, Bҥch ÿàn; rӯng cây nѭӟc
mһn có Ĉѭӟc, Mҳm...

5.6 Page 46

▲back to top


ĈҺC ĈIӆM CHUNG KHÍ HҰU
I. Khí hұu Ĉӗng Nai là khí hұu nhiӋt ÿӟi gió mùa cұn xích ÿҥo:
I.1. Ĉi͉u ki͏n bͱc x̩ m̿t trͥi r̭t phong phú:
Ĉӗng Nai nҵm ӣ vƭ ÿӝ thҩp, gҫn xích ÿҥo. Bӣi vұy nguӗn bӭc xҥ mһt trӡi nhұn ÿѭӧc khá
phong phú.
* Ĉ͡ cao m̿t trͥi và ÿ͡ dài ngày: Góc hӧp bӣi tia sáng mһt trӡi và mһt ÿҩt (ÿѭӧc coi nhѭ
mһt phҷng nҵm ngang) gӑi là ÿӝ cao mһt trӡi.
Ĉӝ dài ban ngày là thӡi gian chiӃu sáng tính tӯ lúc mһt trӡi mӑc ÿӃn lúc mһt trӡi lһn.
Bҧng 1: Giͥ m̿t trͥi m͕c, l̿n trung bình tháng ͧ Ĉ͛ng Nai
T
háng
0
1
2
M
ӑc
.17
.10
.08
.52
.44
.41
.45
.49
.58
.07
.15
.20
L
һn
7.43 7.50 7.52 8.08 8.16 8.19 8.15 8.11 8.02 7.53 7.45 7.40
Ĉ
ӝ dài ngày 1.26 1.40 1.44 2.16 2.32 2.38 2.30 2.22 2.04 1.46 1.30 1.20
Ĉӝ cao mһt trӡi và ÿӝ dài ngày thay ÿәiï theo mùa thiên văn. Ӣ Ĉӗng Nai mӛi năm có hai
lҫn mһt trӡi ÿi qua thiên ÿӍnh: lҫn thӭ nhҩt vào khoҧng tӯ 19 - 22 tháng 4; lҫn thӭ hai tӯ 22 - 26
tháng 8. Thӡi gian giӳa hai lҫn mһt trӡi ÿi qua thiên ÿӍnh khoҧng 121 - 130 ngày. Tháng 4 là tháng
mһt trӡi ÿi qua thiên ÿӍnh, ngày giӳa tháng có ÿӝ cao mһt trӡi 88o45’. Ĉӝ dài ban ngày lӟn nhҩt là
12g47ph.
Cuӕi tháng 12 ÿӝ cao mһt trӡi thҩp nhҩt (55043') và ÿӝ dài ngày nhӓ nhҩt (11g22ph). Hàng
năm chênh lӋch giӳa ngày dài nhҩt và ngày ngҳn nhҩt chӍ 1g25ph. Trong khi ÿó ӣ HuӃ chênh lӋch
này là 3g00; ӣ Hà Nӝi là 3g30.
Ĉӝ dài ban ngày lӟn và ít thay ÿәi, trung bình tӯ 11 giӡ 22 phút ÿӃn 12 giӡ 47 phút nên sӕ
giӡ nҳng cNJng lӟn.
* S͙ giͥ n̷ng: Sӕ giӡ nҳng là thӡi gian tia sáng mһt trӡi trӵc tiӃp chiӃu xuӕng mһt ÿҩt. ChӃ
ÿӝ nҳng phө thuӝc rҩt lӟn vào lѭӧng và loҥi mây che phӫ bҫu trӡi ban ngày. Khi có mây dѭӟi và
mây trung che kín mһt trӡi thì không có nҳng. Nhѭng khi chӍ có mây trên cao 5 - 6 ngàn mét thì
vүn có nhiӅu khҧ năng cho nҳng bӣi vì loҥi mây này cҩu tҥo bӣi nhӳng tinh thӇ băng gҫn nhѭ trong
suӕt nên tia nҳng mһt trӡi vүn xuyên qua phҫn lӟn.
Thӡi gian có nҳng trung bình ӣ Ĉӗng Nai chiӃm khoҧng 45 - 65% ÿӝ dài ban ngày (tӯ 4 -
9,5 giӡ/ngày). Ngày có giӡ nҳng cao nhҩt cNJng không vѭӧt quá 11,5giӡ (trong mùa khô). Ngѭӧc
lҥi trong mùa mѭa có thӇ nhiӅu ngày hoàn toàn không có nҳng.
Tәng giӡ nҳng hàng năm ÿҥt tӯ 2500 - 2860 giӡ. Thӡi gian có nҳng tѭѫng ÿӕi ít chênh lӋch
trong mùa vө sҧn xuҩt, nhѭng khá chênh lӋch giӳa hai mùa khí hұu: mùa mѭa và mùa khô (xem
bҧng 2).

5.7 Page 47

▲back to top


Bҧng 2: S͙ giͥ n̷ng trung bình mùa theo mùa khí h̵u và thͥi vͭ
Ĉӏa
ÿiӇm
Biên
Hòa
Long
Khánh
Tr͓
An
La
Ngà
Theo mùa khí hұu
Mùa
khô
1476
Mùa
m˱a
1229
1443
1109
1409
1456
1436
1125
Theo thӡi vө sҧn xuҩt
Ĉông
- Xuân
1016
Hè
- Thu
846
Vͭ
mùa
743
997
829
726
962
964
941
985
845
731
* Bͱc x̩ m̿t trͥi: ÿӃn mһt ÿҩt bӏ nhiӅu nhân tӕ chi phӕi: vƭ ÿӝ ÿӏa lý (quyӃt ÿӏnh ÿӝ cao
mһt trӡi) và ÿӝ vҭn ÿөc khí quyӇn (hѫi nѭӟc, bөi). Do Ĉӗng Nai nҵm ӣ vùng vƭ ÿӝ thҩp cho nên
năng lѭӧng bӭc xҥ nhұn ÿѭӧc khá cao. Tәng năng lѭӧng bӭc xҥ trung bình hàng năm nhұn ÿѭӧc
khoҧng 110 - 120 kcal/cm2 và phân bӕ khá ÿӅu qua các tháng. Tháng 12 nhӓ nhҩt là 7,5 - 8,5
kcal/cm2. Tháng 4 cao nhҩt là 13,5 kcal/cm2.
BiӃn trình hàng ngày cӫa cѭӡng ÿӝ bӭc xҥ tәng cӝng theo quy luұt chung: tăng nhanh tӯ
lúc mһt trӡi mӑc cho ÿӃn trѭa; rӗi giҧm nhanh ÿӃn lúc mһt trӡi lһn. Bӭc xҥ trӵc tiӃp trung bình
hàng ngày dao ÿӝng tӯ 350 - 550 cal/cm2. Bӭc xҥ mһt trӡi ӣ khu vӵc Ĉӗng Nai quanh năm phong
phú, chênh lӋch giӳa các tháng, các mùa tѭѫng ÿӕi nhӓ nhѭng năng lѭӧng bӭc xҥ mһt trӡi hàng
ngày lҥi cao. Ĉó là nét ÿһc thù cӫa tính nhi͏t ÿͣi c̵n xích ÿ̩o.
BiӃn trình năm có 2 cӵc ÿҥi (tháng 4 và tháng 8) và hai cӵc tiӇu (tháng 12 và tháng 6) phù
hӧp vӟi hai lҫn mһt trӡi ÿi qua thiên ÿӍnh và hai lҫn mһt trӡi có vӏ trí thҩp nhҩt trong năm. Tәng
lѭӧng bӭc xҥ mùa khô lӟn hѫn mùa mѭa. Ӣ phía Nam lӟn hѫn ӣ phía Bҳc tӍnh.
Mһt ÿҩt hҩp thө năng lѭӧng bӭc xҥ mһt trӡi song bӏ mҩt ÿi mӝt phҫn do phát xҥ trӣ lҥi khí
quyӇn. Tәng ÿҥi sӕ nhӳng nguӗn năng lѭӧng bӭc xҥ nhұn ÿѭӧc và năng lѭӧng bӭc xҥ mҩt ÿi gӑi là
cán cân bӭc xҥ. Ĉó là yӃu tӕ ÿӏa ÿӟi, có ý nghƭa quyӃt ÿӏnh ÿһc trѭng khí hұu cӫa mӝt nѫi.
Cán cân bӭc xҥ ӣ Ĉӗng Nai luôn luôn dѭѫng. Trӏ sӕ hàng năm khoҧng tӯ 70 - 74
kcal/cm2.năm; chiӃm 40% lѭӧng bӭc xҥ tәng cӝng, nghƭa là năng lѭӧng bӭc xҥ hҩp thө luôn lӟn
hѫn năng lѭӧng bӭc xҥ mҩt ÿi. Ĉây là nét ÿһc trѭng cѫ bҧn cho tính nhiӋt ÿӟi tҥo ra chӃ ÿӝ gió
mùa. Và nӃu không có ҧnh hѭӣng cӫa gió mùa thì vùng nhiӋt ÿӟi sӁ ngày càng nóng lên.
Bҧng 3: B̫ng so sánh tiêu chu̱n nhi͏t ÿͣi
ngày
tháng
năm
ĈҺC TRѬNG
KHÍ HҰU
Bͱc x̩ t͝ng l˱ͫng
Nhi͏t ÿ͡ trung bình
T͝ng l˱ͫng m˱a
TIÊU CHUҬN NHIӊT
ĈӞI
350 - 550 cal/ cҧ ngày
26 - 30oC
1500mm - 2500tháng
Ӣ ĈӖNG NAI
390 - 565 cal/ cҧ
ngày
23,9-29,0oC
1500mm - 2750mm

5.8 Page 48

▲back to top


hành:
T͝ng s͙ ngày m˱a
Không khí th͓nh
- Mùa ÿông
- Mùa hè
150 -160 ngày
(Theo Alixop)
NhiӋt ÿӟi
NhiӋt ÿӟi và xích ÿҥo
120 -170 ngày
NhiӋt ÿӟi
NhiӋt ÿӟi và xích
ÿҥo
Nhұn nguӗn bӭc xҥ dӗi dào, Ĉ͛ng Nai có n͉n nhi͏t ÿ͡ quanh năm cao. Nhi͏t ÿ͡ trung bình
năm lͣn h˯n 25,5oC. Tháng l̩nh nh̭t cNJng không d˱ͣi 23,5oC.
Bҧng 3 so sánh chӍ tiêu mӝt sӕ yӃu tӕ nhiӋt ÿӟi tiêu chuҭn và nhӳng sӕ ÿo thӵc tӃû, cho ta
nhұn xét khí hұu Ĉӗng Nai vӅ cѫ bҧn là hoàn toàn phù hӧp vӟi tiêu chuҭn nhiӋt ÿӟi.
I.2. Khí h̵u Ĉ͛ng Nai n̹m trong khu v͹c tác ÿ͡ng cͯa 3 h͏ th͙ng gió mùa châu Á:
Ĉӗng Nai nҵm gҫn trung tâm châu Á gió mùa nên, mӝt mһt vai trò cӫa các nhân t͙ ÿ͓a ÿͣi
(mһt trӡi, cұn xích ÿҥo, tín phong Bҳc, Nam bán cҫu...) có nhӳng biӇu hiӋn suy yӃu và bӏ lҩn át,
mһt khác ho̩t ÿ͡ng cͯa gió mùa ÿã tҥo ra sӵ pha trӝn cӫa nhiӅu cѫ chӃ thӡi tiӃt có nguӗn gӕc và
bҧn chҩt khác nhau. HӋ quҧ vӅ mһt khí hұu là sӵ kӃt hӧp cӫa nhӳng tính chҩt ÿӏa ÿӟi và phi ÿӏa
ÿӟi, lөc ÿӏa và biӇn, ÿӗng bҵng và vùng núi... Ta có thӇ ÿiӇm qua mҩy hình thái gió mùa tiêu biӇu
dѭӟi ÿây:
* Gió mùa mùa ÿông, hay gӑi là gió mùa Ĉông Bҳc (NE) ÿѭӧc tҥo bӣi hai hӋ thӕng gió chính ÿӅu có
hѭӟng Ĉông Bҳc, ÿó là:
- Tín phong Thái Bình Dѭѫng hoһc tín phong biӇn Ĉông ÿӅu có nguӗn gӕc cӫa khӕi không khí nhiӋt ÿӟi
biӇn (Tp) mang tính chҩt biӇn, chí tuyӃn. Cho thӡi tiӃt quang mây, khô, mát.
- Gió mùa Ĉông Bҳc lөc ÿӏa chӫ yӃu xuҩt phát tӯ vùng áp cao Xibia (Nga). Nó xuҩt phát tӯ khӕi không
khí rҩt lҥnh và khô (Np), mӛi khi tràn xuӕng nѭӟc ta thѭӡng trѭӟc nó có Frônt cӵc (Fp) mà hӋ quҧ lҥnh rõ rӋt ӣ
Bҳc Bӝ và Bҳc Trung Bӝ; rӗi ҩm dҫn lên khi ÿӃn Nam Bӝ, nhѭng vүn là lҥnh nhҩt trong hӋ thӕng gió mùa ӣ phía
Nam.
Muӕn phân biӋt ÿѭӧc nguӗn gӕc cӫa luӗng gió tín phong hay gió mùa lөc ÿӏa ngѭӡi ta căn cӭ vào ÿiӅu
kiӋn nhiӋt - ҭm, nhѭng cách phân biӋt dӉ thҩy nhҩt là gió mùa Ĉông Bҳc lөc ÿӏa lҥnh hѫn tín phong.
* Gió mùa mùa h̩, hay còn gӑi là gió mùa Tây Nam cNJng ÿѭӧc tҥo bӣi ba hӋ thӕng chính, ÿó là:
- Gió mùa Ҩn Ĉӝ Dѭѫng và vӏnh Bengan ÿӅu có hѭӟng Tây Nam, xuҩt phát tӯ khӕi không khí biӇn. Nó
khӕng chӃ ӣ thӡi gian ÿҫu mùa mѭa, cho thӡi tiӃt nóng, khô cNJng có thӇ hѫi ҭm. NӃu ҭm thì trong ÿiӅu kiӋn nhiӋt
ÿӝng lӵc thuұn lӧi thѭӡng cho mѭa dông ӣ thӡi kǤ ÿҫu mùa mѭa.
- Gió mùa Tây Nam chính thӕng có nguӗn gӕc tӯ Nam Thái Bình Dѭѫng; xuҩt phát tӯ khӕi không khí
xích ÿҥo (Em). Nó cNJng chính là tín phong Nam bán cҫu vѭӧt qua xích ÿҥo ÿi lên phía Bҳc, ÿәi hѭӟng qua Ҩn Ĉӝ
Dѭѫng vào Ĉông Dѭѫng có hѭӟng Tây Nam kèm theo nhiӅu dҥng nhiӉu ÿӝng; bão, hӝi tө nhiӋt ÿӟi... ĈӃn Ĉӗng
Nai hѭӟng gió ÿã có xu thӃ lӋch Tây nhiӅu hѫn. Bҧn chҩt cӫa luӗng gió này là ҭm, mát và không әn ÿӏnh. Nó chi
phӕi chӫ yӃu nguӗn ҭm, cho mѭa nhiӅu trong mùa mѭa. Gió mùa Tây Nam chính thӕng cNJng là nguyên nhân làm
hҥ nӅn nhiӋt ÿӝ mùa hҥ trong khu vӵc cұn xích ÿҥo.
CNJng tӯ tháng 4 ÿӃn tháng 10, Ĉӗng Nai còn chӏu sӵ chi phӕi cӫa khӕi không khí chí tuyӃn Thái Bình
Dѭѫng. Mӛi khi lҩn vào ÿҩt liӅn, thӡi tiӃt thѭӡng mѭa rào và dông lúc nӱa ÿêm vӅ sáng (Bҧng 4).
Nhѭ vұy, khí hұu Ĉӗng Nai còn có thӇ coi là mӝt dҥng ÿһc thù cӫa khí hұu nhiӋt ÿӟi gió
mùa, không ÿӗng nhҩt mӝt sӕ mһt vӟi khí hұu nhiӋt ÿӟi gió mùa cұn xích ÿҥo. Nhӳng ÿһc thù này
có thӇ thҩy hoһc không thҩy rõ qua ÿӕi chiӃu trung bình cӫa tӯng yӃu tӕ khí hұu. Chҷng hҥn, tính
cұn xích ÿҥo thӇ hiӋn rҩt rõ qua biӃn trình vӅ bӭc xҥ có hai cӵc ÿҥi phù hӧp vӟi 2 lҫn mһt trӡi ÿi
qua thiên ÿӍnh, nhѭng biӃn trình vӅ nhiӋt ÿӝ lҥi không thҩy thӇ hiӋn rõ ràng.

5.9 Page 49

▲back to top


Ngoài ra, nhӳng trѭӡng hӧp gió mùa chuyӇn hѭӟng tӯ Ĉông Bҳc thành Ĉông Nam cӫa
nhӳng cѫ chӃ hút gió trong lөc ÿӏa và tín phong lұp lҥi (gió ÿҩt, gió biӇn) là do gió mùa chính
thӕng bӏ suy yӃu.
Sӵ pha trӝn cӫa tính chҩt ÿӏa ÿӟi và phi ÿӏa ÿӟi do tác ÿӝng cӫa gió mùa và hoàn cҧnh ÿӏa
lý dүn tӟi hӋ quҧ có sӵ khác biӋt vӟi các vùng khí hұu lân cұn và trong miӅn. Bҧng 5 dѭӟi ÿây cho
ta thҩy rõ sӵ khác nhau giӳa khí hұu Ĉӗng Nai vӟi mӝt sӕ tӍnh lân cұn qua mӝt sӕ yӃu tӕ khí hұu
cѫ bҧn.
Bҧng 4: Tóm t̷t s͹ ho̩t ÿ͡ng cͯa các kh͙i không khí ̫nh h˱ͧng ÿ͇n Ĉ͛ng Nai
TÊN
KHӔI
KHÔNG KHÍ
C͹c ÿͣi
D˱˯ng
Chí tuy͇n
Ĉông Nam Á
Chí tuy͇n
Thái Bình
Chí tuy͇n
V͓nh Bengan
Xích ÿ̩o
KÍ
HIӊU
Np
Tp
Tm
TBg
Em
THӠI GIAN
HOҤT ĈӜNG
(THÁNG)
XI - III
X - IV
THӠI TIӂT ĈҺC
TRѬNG
Quang mây, ngày
nҳng (tháng XII,I ÿêm se lҥnh)
Nҳng, không mѭa
IV - X
Có mѭa rào, dông
nӱa ÿêm vӅ sáng
IV - VII
VI - X
Nóng, hѫi ҭm, có
mѭa rào và dông nhiӋt
Mát, nhiӅu mây, mѭa
dông trѭa chiӅu tӕi, bão, áp
thҩp
Bҧng 5: So sánh m͡t s͙ ÿ̿c tr˱ng khí h̵u trong vùng
ĈҺC TRѬNG KHÍ
HҰU
Lѭӧng mѭa trung bình
năm (mm)
NhiӋt ÿӝ trung bình
năm
Biên ÿӝ nhiӋt ÿӝ
ngày
ĈӖNG
NAI
1500 -
2700
25 -
27oC
6-
13oC
LÂM
ĈӖNG
1600
- 3600
21oC
7-
15oC
THUҰN
HҦI
790 -
1770
26,5 -
27,1oC
7 - 10oC
MIӄN
TÂY
1300 -
2000
27 -
28oC
5-
9oC
II. Khí hұu Ĉӗng Nai có hai mùa, không әn ÿӏnh:
II.1. Ĉ͛ng Nai có hai mùa khí h̵u:
Khí hұu ÿӗng bҵng Nam Bӝ không thӇ hiӋn rõ bӕn mùa nhѭ các vùng phía Bҳc và Trung
Bӝ ViӋt Nam. NhiӅu nhà khí hұu sӱ dөng chӍ tiêu: mùa mѭa là nhӳng tháng liên tөc có lѭӧng mѭa
trung bình (LMTB) lӟn hѫn 100 mm. Mùa khô là nhӳng tháng liên tөc có LMTB < 100 mm. Dӵa
vào chӍ tiêu ÿó thì khí hұu Ĉӗng Nai ÿѭӧc phân chia làm hai mùa: mùa khô tӯ tháng 12 ÿӃn tháng
3 hoһc tháng 4 năm sau (5 - 6 tháng); mùa mѭa tӯ tháng 5 ÿӃn tháng 11 (6 - 7 tháng).
Bҧng 6: Ngày b̷t ÿ̯u, k͇t thúc trung bình mùa m˱a ͧ Ĉ͛ng Nai và vùng phͭ c̵n

5.10 Page 50

▲back to top


ĈӎA
ĈIӆM
Tà Lài
Trѭng
Túc
Trӏ An
Thӕng
Nhҩt
Bình Ba
(BR-VT)
TP Hӗ
Chí Minh
NGÀY,
THÁNG
B/ÿҫu -
k/thúc
10/4 -
22/11
15/4 -
20/11
17/4 -
15/11
30/4 -
14/11
13/5 -
27/10
11/5 -
9/11
ĈӜ
DÀI
(ngày)
226
219
212
226
219
212
ĈӎA
ĈIӆM
Biên
Hòa
Xuân
Tâm
Long
Khánh
Long
Thành
VNJng
Tàu
Tân
Uyên
NGÀY,THÁNG
B/ÿҫu - k/thúc
5/5 - 10/11
12/5 - 19/10
3/5 - 10/11
6/5 - 9/11
20/5 - 20/10
19/5 - 16/11
ĈӜ
DÀI
(ngày)
189
160
191
187
153
181
Tӯ chӍ tiêu phân mùa nêu trên, suy ra: ngày chuyӇn tiӃp giӳa các tháng có lѭӧng mѭa trung bình liên tөc <
100 mm sang các tháng có lѭӧng mѭa trung bình liên tөc > 100 mm gӑi là ngày bҳt ÿҫu mùa mѭa (hay kӃt thúc
mùa khô). Trѭӡng hӧp ngѭӧc lҥi gӑi là ngày kӃt thúc mùa mѭa (hay bҳt ÿҫu mùa khô). Nhѭ vұy ӣ Ĉӗng Nai ÿӝ dài
mùa thay ÿәi hàng năm: có tӯ 5 tháng 20 ngày ÿӃn 7 tháng 15 ngày nҵm trong mùa mѭa và có tӯ 4 tháng 15 ngày
ÿӃn 6 tháng 10 ngày nҵm trong mùa khô.
Qua bҧng 6 ta thҩy ngày bҳt ÿҫu và kӃt thúc mӛi mùa ӣ Ĉӗng Nai sӟm muӝn khác nhau. Xu thӃ chung là
ngày bҳt ÿҫu mùa mѭa ÿӃn sӟm nhҩt ӣ phía Bҳc rӗi muӝn dҫn xuӕng phía Nam. Ngày kӃt thúc mùa mѭa thì ÿӃn
sӟm nhҩt ӣ phía Nam và muӝn dҫn lên phía Bҳc. Trѭӡng hӧp mùa khô thì ngѭӧc lҥi.
II.2. Mùa khí h̵u không ͝n ÿ͓nh:
BiӃn ÿӝng là bҧn chҩt cӫa gió mùa và sӵ tác ÿӝng phӭc tҥp cӫa nhiӅu chӃ ÿӝ gió mùa, bӣi
hoҥt ÿӝng cӫa gió mùa phө thuӝc vào tѭѫng quan giӳa các hӋ thӕng thӡi tiӃt tác ÿӝng qua lҥi, cho
nên sӵ dao ÿӝng cӫa mӝt sӕ yӃu tӕ khí hұu, tùy nѫi tùy thӡi ÿiӇm có thӇ rҩt lӟn.
Do nguӗn gӕc cҩu trúc cӫa các hӋ thӕng thӡi tiӃt trong cѫ chӃ gió mùa rҩt khác nhau: khi
thì hӋ thӕng này phát huy tác ÿӝng; khi thì hӋ thӕng cѫ chӃ khác lҩn át thay thӃ. Nó tҥo sӵ không
әn ÿӏnh có thӇ thҩy không nhӳng ӣ mһt ÿѫn tính và ÿӏnh lѭӧng mà còn cҧ trong ý nghƭa phӭc hӧp
và ÿӏnh tính nӳa. Chҷng hҥn, mùa khô ÿang khô nóng chuyӇn sang ҭm hoһc rҩt ҭm nhѭ các năm
87, 89, 96; ngѭӧc lҥi mùa mѭa có các thӡi kǤ hҥn hán.
Mһt khác, tѭѫng tác ÿӏa hình vӕn ÿã phӭc tҥp càng trӣ nên phӭc tҥp hѫn do tác ÿӝng cӫa
các hӋ thӕng thӡi tiӃt thuӝc nhiӅu nguӗn gӕc và mang nhiӅu tính chҩt khác nhau. CNJng có thӇ kӇ
ÿӃn nhӳng hiӋn tѭӧng có liên quan ÿӃn diӉn thӃ khí hұu, vӯa có tính chҩt hành tinh, vӯa có tính
chҩt ÿӏa phѭѫng nhѭ: sӵ giҧm nhiӋt ÿӝ, tăng lѭӧng mѭa và tăng ÿӝt biӃn các thiên tai hҥn, lNJ,
bão...
Ӣ Ĉӗng Nai, mһt ÿӋm ÿang có nhiӅu thay ÿәi: rӯng rұm nguyên sinh bҥt ngàn bӏ khai thác
gҫn cҥn; ÿҩt ÿai bӏ xói lӣ, bào mòn; các khu công nghiӋp mӟi ÿang hình thành và phát triӇn... Môi
trѭӡng sinh thái bӏ phá vӥ trҥng thái cân bҵng. Nhӳng năm gҫn ÿây xuҩt hiӋn nhiӅu trұn mѭa có
cѭӡng ÿӝ rҩt lӟn gây lNJ quét, năm 96, 97 nhiӅu nѫi có mѭa ÿá và gió lӕc mҥnh... Nhӳng biӇu hiӋn
ÿó thӇ hiӋn trong diӉn thӃ dѭӟi ÿây:

6 Pages 51-60

▲back to top


6.1 Page 51

▲back to top


* Mùa khí h̵u không ͝n ÿ͓nh c̫ v͉ ÿ͡ dài và s̷c thái: Nәi bұt là thӡi gian bҳt ÿҫu và kӃt
thúc mùa xê dӏch trong mӝt khoҧng khá rӝng giӳa năm này và năm khác. Mùa m˱a ͧ Ĉ͛ng Nai có
năm b̷t ÿ̯u tͳ cu͙i tháng 3, ÿ̯u tháng 4, nh˱ng cNJng có năm b̷t ÿ̯u tͳ giͷa ÿ͇n cu͙i tháng 5
ho̿c mu͡n h˯n. CNJng tѭѫng tӵ nhѭ vұy, khoҧng kӃt thúc mùa mѭa dao ÿӝng tӯ ÿҫu tháng 10 ÿӃn
ÿҫu tháng 12. So vӟi các tӍnh miӅn Tây Nam Bӝ mӭc ÿӝ dao ÿӝng này cao hѫn tӯ 10 - 15 ngày.
Sҳc thái mùa khô hay ҭm cNJng không әn ÿӏnh do tính biӃn ÿӝng mùa không ÿӗng nhҩt. Có
nhӳng năm tiӅm năng ҭm cӫa gió mùa mùa hҥ cao hѫn, kèm theo sӵ tăng cѭӡng vӅ ÿӝng lӵc dүn
ÿӃn hӋ quҧ mѭa nhiӅu. Ngѭӧc lҥi, có năm hoҥt ÿӝng cӫa gió mùa suy yӃu, ÿӗng thӡi do tѭѫng tác
ÿӏa hình giҧm sút tҥo nên nhӳng năm thiӃu hөt vӅ lѭӧng mѭa, thұm chí khô hҥn.
* Bi͇n ÿ͡ng c̫ trong c̭u trúc thͥi ti͇t mùa: dүn ÿӃn hӋ quҧ tҩt yӃu thay ÿәi các yӃu tӕ thӡi
tiӃt cҧ trên hai mһt ÿӏnh lѭӧng và ÿӏnh tính. Không nhӳng có thӇ thҩy ӣ các kiӇu thӡi tiӃt khác
nhau trong giai ÿoҥn chuyӇn mùa và ngay cҧ trong mùa cNJng có khi ÿӕi lұp nhau: gió mùa mùa h̩
không cho m˱a khi không có tác nhân nhi͍u ÿ͡ng ÿͯ m̩nh. Và ngѭӧc lҥi tín phong trong tr˱ͥng
hͫp xâm nh̵p vào ÿ̭t li͉n có ÿͯ ÿi͉u ki͏n nhi͏t ̱m th˱ͥng kèm theo m˱a, dông. Trong mùa mѭa
nӃu có các nhiӉu ÿӝng khác ÿѭӧc tăng cѭӡng nhѭ xoáy thuұn, áp thҩp nhiӋt ÿӟi, sóng ÿông, rãnh
thҩp... thì khҧ năng biӃn ÿӝng mҥnh ÿѭӧc tăng cѭӡng cho mѭa nhiӅu, nҳng ít, nhiӋt ÿӝ giҧm, ÿӝ
ҭm tăng... Tình trҥng này có thӇ duy trì tӯ vài ngày ÿӃn vài tuҫn hoһc lâu hѫn nӳa. Nói chung sӵ
thay thӃ xen kӁ nhӳng sóng thӡi tiӃt tùy nhӏp ÿӝ mau hay chұm ÿӅu mang lҥi hӋ quҧ khác nhau
trong ÿiӅu kiӋn tѭѫng tác ÿӏa hình khác nhau. Nó thӇ hiӋn rõ rӋt nhҩt ӣ dao ÿӝng cӫa mѭa, nhiӋt
ÿӝ, nhѭng ÿáng chú ý hѫn cҧ là nhӳng biӇu hiӋn cӫa thӡi tiӃt “trái mùa” nhѭ mѭa, nóng, ҭm ӣ thӡi
kǤ ÿҫu ÿông - xuân; hoһc mát, hҥn trong mùa hҥ.
* M͡t s͙ ki͋u thͥi ti͇t th˱ͥng th̭y ͧ Ĉ͛ng Nai:
- Thͥi ti͇t d͓u khô: Khi mһt trӡi di chuyӇn biӇu kiӃn gҫn ÿӃn vӏ trí cӵc Nam chí tuyӃn làø ÿiӅu kiӋn tҥo nên
sӵ tăng cѭӡng hoҥt ÿӝng mҥnh cӫa áp cao lөc ÿӏa cùng vӟi sӵ thu hҽp và ÿi xuӕng phía Nam cӫa áp cao phó nhiӋt
ÿӟi Thái Bình dѭѫng. Ѭu thӃ khӕng chӃ thӡi tiӃt trong thӡi gian này thuӝc vӅ lѭӥi áp cao cӵc ÿӟi. Nó thiӃt lұp mӝt
chӃ ÿӝ gió mùa mùa ÿông khá әn ÿӏnh. Nhӳng khi áp cao lөc ÿӏa có cѭӡng ÿӝ mҥnh di chuyӇn nhanh xuӕng phía
Nam mà ranh giӟi Frônt cӵc thâm nhұp tӟi khoҧng vƭ tuyӃn 15oN (hay sâu hѫn nӳa) thì ӣ Ĉӗng Nai trong mӝt vài
ngày có thӡi tiӃt ít ÿӃn quang mây, nҳng ÿҽp, gió Bҳc ÿӃn Ĉông Bҳc cҩp 3 - 4, ngoài khѫi gió mҥnh cҩp 6 - 7 có
khi tӟi cҩp 8, nӱa ÿêm vӅ sáng trӡi se lҥnh. NhiӋt ÿӝ trung bình ngày 20 - 210 C; ҭm ÿӝ trung bình 65 - 70%, thҩp
nhҩt xuӕng dѭӟi 50%. Ĉây là kiӇu thӡi tiӃt mát, khô.
Thӡi tiӃt mát khô chӍ duy trì trong vài ba ngày và thѭӡng xҧy ra ӣ tháng 12 ÿӃn tháng 1. NhiӋt ÿӝ cӵc tiӇu
trong năm xuҩt hiӋn trong thӡi kǤ này.
- Thͥi ti͇t nóng khô: Khi phía Nam Trung Bӝ và miӅn Ĉông Nam Bӝ chӏu ҧnh hѭӣng cӫa rìa áp cao phó
nhiӋt ÿӟi Thái Bình Dѭѫng thì hình thành mӝt kiӇu thӡi tiӃt khá әn ÿӏnh: thӡi tiӃt nóng khô. KiӇu thӡi tiӃt này
thѭӡng thҩy ӣ nӱa cuӕi tháng 3, ÿҫu tháng 4. Ban ngày trӡi quang mây hay chӍ có ít mây cao (Ci, Cs), nҳng chói
chang, tӯ sáng sӟm ÿӃn chiӅu tӕi. Nhìn bҫu trӡi chiӅu qua lӟp bөi mù hӗng nhҥt (mù khô) thҩy mһt trӡi ÿӓ nhѭ son.
Gió nhҽ hoһc lһng gió, chӍ khi màn ÿêm buông xuӕng mӟi làm dӏu bӟt sӵ nóng nӵc.
- Thͥi ti͇t nóng h˯i ̱m: Khoҧng giӳa tháng 4 và ÿҫu tháng 5, ӭng vӟi kiӇu thӡi tiӃt gió Tây khô nóng ӣ
Bҳc Trung Bӝ và phía Bҳc nѭӟc ta là khoҧng thӡi gian thѭӡng xuҩt hiӋn kiӇu thӡi tiӃt nóng hѫi ҭm ӣ Ĉӗng Nai.
Ĉây là hӋ quҧ cӫa sӵ tranh chҩp giӳa nhӳng hoàn lѭu cӫa thӡi kǤ chuyӇn tiӃp xuân - hè. Cùng vӟi sӵ di chuyӇn
biӇu kiӃn cӫa mһt trӡi tӯ Nam lên Bҳc ÿӃn tӍnh ta ӣ vӏ trí cao nhҩt trong năm, trên lөc ÿӏa Ҩn - MiӃn xuҩt hiӋn áp
thҩp nóng, thì lúc ÿó cҧ phía Nam Ĉông Dѭѫng chӏu ҧnh hѭӣng cӫa phҫn phía Ĉông Nam áp thҩp này. Ban ÿêm
trӡi quang mây, ngày nҳng, không khí buәi trѭa cҧm thҩy ngӝt ngҥt, oi ҧ. ChiӅu tӕi xuҩt hiӋn các khӕi mây phát
triӇn theo chiӅu thҷng ÿӭng (Cu, Cb), ÿӃn khi mѭa rào và dông, thӡi tiӃt trӣ nên mát, ҭm.
Trong tháng 4 có tӯ 4 - 8 ngày, tháng 5 có khoҧng 3 - 5 ngày thӡi tiӃt nóng hѫi ҭm. NhiӋt ÿӝ cӵc ÿҥi trong
năm thѭӡng xuҩt hiӋn trong các ngày này.

6.2 Page 52

▲back to top


- Thͥi ti͇t n̷ng ít m˱a giͷa mùa m˱a: Khi gió mùa Tây Nam có chiӅu hѭӟng suy thoái thì áp cao Thái
Bình Dѭѫng ӣ Hoa Nam Trung Quӕc rút vӅ phía Ĉông Nam. Trong trѭӡng hӧp bӝ phұn cao áp khӕng chӃ biӇn
Ĉông lҩn vào phía lãnh thә ViӋt Nam và khu vӵc phía Nam thì sӁ xҧy ra hiӋn tѭӧng nҳng nóng ít mѭa hoһc không
mѭa kéo dài tӯ vài ngày ÿӃn trên chөc ngày dүn ÿӃn hҥn mà ta quen gӑi là h̩n bà ch̹n.
Thӡi tiӃt trong nhӳng ngày này thѭӡng ít mây, nҳng nóng, gió nhҽ, chiӅu tӕi có thӇ mѭa dông nhiӋt. DiӋn
mѭa hҽp. Lѭӧng mѭa ít và thѭӡng nhӓ hѫn 1/2 lѭӧng bӕc hѫi khҧ năng cùng kǤ.
III. Cҧnh quan ÿӏa hình khѫi ÿұm tính phӭc hӧp cӫa khí hұu:
Vӏ trí khá ÿӝc ÿáo vӅ mһt ÿӏa lý tӵ nhiên cӫa Ĉӗng Nai là nѫi tiӃp cұn giӳa lөc ÿӏa và biӇn
Ĉông, có sӵ ngăn chһn ӣ phía Bҳc - Ĉông Bҳc bӣi khӕi núi cao nguyên ÿӗ sӝ án ngӳ vuông góc
vӟi hai hѭӟng gió chính, tѭѫng phҧn giӳa hai mùa khí hұu: mùa khô gió mùa Ĉông Bҳc, mùa mѭa
gió mùa Tây Nam.
III.1. Ĉ͓a hình n͡i t͑nh và vùng phͭ c̵n là m͡t ÿóng góp quan tr͕ng ÿ͇n di͍n th͇ khí
h̵u Ĉ͛ng Nai:
Sӵ chia cҳt khí hұu thӇ hiӋn phӭc tҥp không nhӳng khác biӋt giӳa khí hұu Ĉӗng Nai vӟi
các tӍnh lân cұn mà ngay cùng trong tӍnh giӳa vùng này và vùng khác cNJng có sӵ khác nhau ÿáng
chú ý. Nguyên nhân chính sӵ chia cҳt khí hұu nói trên là do cҩu trúc cӫa ÿӏa hình. Ҧnh hѭӣng cӫa
ÿӏa hình nәi bұt nhҩt là tác ÿӝng nӝi lӵc ÿӕi vӟi gió mùa, gây nhӳng ÿӝt biӃn trong tính chҩt hoàn
lѭu và thӡi tiӃt. Tác dөng chһn cӫa khӕi núi mà tiêu biӇu là cao nguyên Lâm Viên - Di Linh (Lâm
Ĉӗng) án ngӳ luӗng gió mùa mùa hҥ ÿã gây nên hiӋu ӭng “mѭa trѭӟc núi”. Cho nên vùng Bҳc Tân
Phú mѭa nhiӅu hѫn Bҧo Lӝc (Lâm Ĉӗng). Ngѭӧc lҥi mùa khô làm tăng cѭӡng tính khá nóng do
hiӋu ӭng Foehn ӣ phía sau núi. Hѭӟng gió mùa ÿã bӏ lӋch so vӟi hѭӟng gió mùa chính thӕng ӣ
tҫng thҩp: mùa mѭa, gió mùa Tây Nam bӏ uӕn cong vӅ phía Nam nên ӣ Ĉӗng Nai có xu hѭӟng
lӋch Tây nhiӅu hѫn. Mùa khô luӗng gió Ĉông Bҳc tӟi Ĉӗng Nai cNJng bӏ lӋch Ĉông. Cuӕi mùa lҥi
là gió Ĉông Nam...
Vai trò ÿӏa hình không chӍ ҧnh hѭӣng tác ÿӝng trong quy mô miӅn mà còn biӇu hiӋn cҧ
trong phҥm vi hҽp, ÿôi khi rҩt cөc bӝ. Chҷng hҥn nӅn nhiӋt ÿӝ trung bình ӣ Ĉӗng Nai quanh năm
cao song khoҧng 60 - 80 ngày thӡi tiӃt dӏu lҥi mát (nhiӋt ÿӝ trung bình ngày < 250C); Ngay cҧ ӣ
ngoҥi vi thành phӕ Biên Hòa cNJng có năm thӡi tiӃt khá dӏu nhѭng thӡi gian thì ngҳn hѫn các nѫi
khác.
Xét vӅ mѭa, ta thҩy chênh lӋch lѭӧng mѭa năm ӣ ngay ÿӏa bàn huyӋn ÿã có nhӳng khác
biӋt ÿáng kӇ. Tӯ Nam Nhѫn Trҥch lên Bҳc Tân Phú lѭӧng mѭa trung bình cNJng có cách biӋt 1400
- 1600 mm/năm; giӳa Ĉӏnh Quán - Tân Phú chênh lӋch 400 - 700mm/năm; Long Khánh - Xuân
Lӝc cNJng chênh tӯ 300 - 400mm/năm. Trong khi ÿó ӣ các tӍnh lân cұn Ĉӗng Nai cùng khoҧng
cách tѭѫng tӵ ÿӝ chênh lӋch này nhӓ hѫn nhiӅu.
Nhìn chung khí hұu ӣ nѫi có ÿӏa hình sѭӡn dӕc có ÿӝ biӃn ÿӝng cao: sѭӡn khuҩt gió hiӋu
ӭng Foehn ÿѭӧc phát huy (khô và nóng hѫn) do mѭa giҧm ӣ sѭӡn khuҩt gió, mѭa tăng ӣ sѭӡn ÿón
gió. Nѫi có ÿӏa hình thung lNJng thì ngày nóng, ÿêm lҥnh hѫn nhӳng nѫi ÿӏa hình bҵng phҷng... Sӵ
phân hóa giӳa các vùng khí hұu trong tӍnh còn thӇ hiӋn rõ ӣ các sai biӋt vӅ ÿӏnh lѭӧng và biӃn
dҥng trong cҩu trúc thӡi tiӃt, trong sҳc thái mùa ÿã nói ӣ trên.
III.2. S͹ thay ÿ͝i c̫nh quan, m̿t ÿ͏m có tác ÿ͡ng ÿ͇n di͍n th͇ khí h̵u trong nhͷng
năm g̯n ÿây:
Sӵ xuҩt hiӋn khá nhiӅu các hӗ chӭa nѭӟc (chiӃm tӟi 6,3% tәng diӋn tích ÿҩt ÿai toàn tӍnh)

6.3 Page 53

▲back to top


ÿӇ phөc vө cho sҧn xuҩt nông nghiӋp và ÿiӋn lӵc ÿã dүn ÿӃn mӝt sӕ hӋ quҧ: M͡t là b͉ m̿t ÿ͓a hình
l͛i lõm vͣi ÿ͓a v̵t ÿa d̩ng ÿ˱ͫc thay th͇ b̹ng b͉ m̿t b̹ng ph̻ng (mһt nѭӟc) ӣ trên các ÿӝ cao
khác nhau. Hai là m͡t kh͙i n˱ͣc lͣn ÿ˱ͫc thay th͇ cho m͡t lͣp phͯ th͹c v̵t duy trì gҫn nhѭ cҧ
năm ÿã gây tác ÿӝng ÿӃn các quá trình vұt lý khí quyӇn nhѭ hҩp thө nhiӋt, hiӋu ӭng bӕc hѫi... Lӟp
phӫ mһt ÿӋm thay ÿәi do con ngѭӡi khai phá rӯng tràn lan, tӯ lúc rӯng tӵ nhiên chiӃm trên 40%,
nay chӍ còn trên dѭӟi 20% so vӟi tәng diӋn tích ÿҩt ÿai toàn tӍnh. ĈӃn nay nhiӅu khu công nghiӋp
ÿang phát triӇn và hình thành thì ÿiӅu ÿáng lo ngҥi là các ch̭t th̫i công nghi͏p nh˱ khói bͭi n͇u
không ÿ˱ͫc x͵ lý t͙t thì môi tr˱ͥng b͓ suy thoái sͅ d̳n ÿ͇n nhͷng bi͇n ÿ͝i thͥi ti͇t và khí h̵u.
Nhӳng tác ÿӝng nêu trên ÿã làm giҧm ÿáng kӇ nӅn nhiӋt ÿӝ trung bình trong mùa khô, nâng
nhiӋt ÿӝ tӕi thҩp lên 0,3 - 1,50C. Biên ÿӝ nhiӋt bӏ hҥ thҩp cҧ trong hai mùa, cùng vӟi sӵ tăng lѭӧng
ҭm (mùa khô tӯ 3 - 4%), tăng lѭӧng mѭa và sӕ lҫn mѭa nhӓ. Mҩy năm gҫn ÿây ӣ vùng Phú Ngӑc
(Ĉӏnh Quán) và mӝt sӕ nѫi khác trên ÿӏa bàn Ĉӗng Nai xuҩt hiӋn các cѫn dông tӕ khá mҥnh và ÿôi
khi kèm mѭa ÿá. Có phҧi ÿây là nhӳng dҩu hiӋu báo trѭӟc cho chúng ta biӃt môi trѭӡng ӣ Ĉӗng
Nai ÿang bӏ suy thoái?
Tóm lҥi: Khí h̵u Ĉ͛ng Nai là khí h̵u nhi͏t ÿͣi gió mùa c̵n xích ÿ̩o khá phͱc hͫp và
không ÿ͛ng nh̭t, có hai mùa khí h̵u t˱˯ng ph̫n nhau (mùa khô và mùa m˱a). Nguyên nhân có
nhͷng bi͇n ÿ͡ng ÿáng k͋ cͯa khí h̵u Ĉ͛ng Nai ÿó là do h͏ qu̫ cͯa c˯ ch͇ hoàn l˱u gió mùa và
s͹ ÿóng góp t˱˯ng tác c̫nh quan ÿ͓a hình.
ĈҺC ĈIӆM CÁC YӂU TӔ KHÍ HҰU
I. ChӃ ÿӝ nhiӋt:
Ĉӗng Nai nҵm ӣ vùng vƭ ÿӝ thҩp, nhұn ÿѭӧc nguӗn năng lѭӧng bӭc xҥ mһt trӡi khá dӗi
dào. Ĉó là nhân tӕ quan trӑng quy ÿӏnh chӃ ÿӝ nhiӋt quanh năm luôn ӣ mӭc cao. Nhѭng vai trò
cӫa gió mùa - vӟi sӵ phát triӇn mҥnh mӁ vӅ quy mô, ÿã góp phҫn làm sai lӋch các biӃn trình nhiӋt
ÿӝ hàng năm cӫa mӛi vùng và còn gây biӃn ÿӝng ÿáng kӇ vӅ ÿһc trѭng mùa khí hұu.
BiӃn trình năm cӫa nhiӋt ÿӝ không khí ÿáng lӁ có dҥng xích ÿҥo, hàng năm có hai cӵc ÿҥi
và hai cӵc tiӇu ӭng vӟi hai lҫn mһt trӡi ÿi qua thiên ÿӍnh và hai lҫn ӣ vӏ trí thҩp nhҩt trong năm.
Nhѭng gió mùa mùa hҥ vӟi quy mô lӟn, mҥnh mӁ ÿã xóa mӡ ÿi mӝt tӕi thҩp vào cuӕi tháng 6 và
mӝt tӕi cao vào cuӕi tháng 8 khiӃn cho biӃn trình năm chӍ còn mӝt tӕi cao thӭ nhҩt vào cuӕi tháng
4 (hoһc ÿҫu tháng 5) và tӕi thҩp thӭ nhҩt vào cuӕi tháng 12 (hoһc ÿҫu tháng 1). Biên ÿӝ nhiӋt ÿӝ
trung bình năm: 9 - 100 C; trung bình tháng: 8 - 130C và lӟn nhҩt vào mùa khô:10 -13oC; nhӓ nhҩt
vào mùa mѭa: 8 - 9 oC.
Nhi͏t ÿ͡ không khí trung bình năm ͧ Ĉ͛ng Nai tͳ 25,7 - 26,7oC. Mӭc ÿӝ chênh lӋch tӯ
năm này qua năm khác không lӟn. Ĉây là mӝt trong các yӃu tӕ khí hұu khá әn ÿӏnh.
BiӃn trình ngày cӫa nhiӋt ÿӝ thѭӡng ÿӗng pha vӟi biӃn thiên năng lѭӧng bӭc xҥ hàng ngày.
NhiӋt ÿӝ tӕi cao trong ngày xҧy ra vào khoҧng giӳa trѭa (12 - 14 giӡ), tӕi thҩp vào khoҧng nӱa
ÿêm vӅ sáng (2 - 7 giӡ).
* NhiӋt ÿӝ trung bình mùa khô 25,4 - 26,70C. Chênh lӋch giӳa tháng cao nhҩt và tháng thҩp
nhҩt là 4,80C.
Tháng 11 do mѭa ít, mây giҧm và cùng vӟi sӵ dӏch chuyӇn biӇu kiӃn mһt trӡi vӅ phía Nam,
nӅn nhiӋt cNJng bҳt ÿҫu giҧm dҫn. Nhi͏t ÿ͡ trung bình tháng 11 tӯ 24,9 - 26,20 C rӗi gi̫m xu͙ng
mͱc th̭p nh̭t trong năm vào tháng 12 : 23,9 - 25,40C. Tháng 1, tuy nhiӋt ÿӝ vүn ӣ mӭc thҩp

6.4 Page 54

▲back to top


nhѭng so vӟi tháng 12 ÿã nâng lên 0,3 - 0,40C. Mӭc ÿӝ tăng nhanh nhҩt cӫa nhiӋt ÿӝ trung bình là
tháng 3, tӟi 1,60C so vӟi tháng 2. NhiӋt ÿӝ trung bình ÿҥt cӵc ÿҥi năm thѭӡng xuҩt hiӋn vào tháng
4: 27,8 - 28,70C.
Nhi͏t ÿ͡ trung bình t͙i cao trong mùa khô ͧ mͱc 32,4 - 33,20C, trung bình t͙i th̭p 22,3 -
22,50C.
Bҧng 7: Nhi͏t ÿ͡ t͙i cao và t͙i th̭p tuy͏t ÿ͙i (0C)
ӏa ÿiӇm
/ tháng
I
II
V
I
II III X
I
II ăm
iên Hòa x 6,1 6,9 8,5 8,7 8,6 6,3 4,4 5,1 4,9 4,4 5,1 5,5 8,7
m 3,6 7,5 6,8 1,9 1,5 1,4 1,2 1,4 1,2 0,1 6,2 5,9 3,6
ong x
Khánh
6,5 8,3 7,5 7,9 7,6 5,7 3,4 4,1 3,5 4,1 3,9 4,8 8,3
m 2,1 4,8 6,6 9,6 1,7 1,1 0,4 0,9 0,4 8,6 5,6 4,1 2,1
rӏ An x 4,0 5,4 7,9 9,0 7,5 6,7 4,4 3,9 3,8 3,7 3,8 4,0 9,0
m 5,8 6,9 6,2 3,0 0,8 1,8 1,3 1,1 1,6 9,9 8,7 6,8 3,0
a Ngà x 4,2 5,2 7,8 8,0 8,1 4,7 3,6 3,7 2,9 3,4 4,0 3,4 8,1
m 5,6 8,5 7,5 2,5 1,4 2,3 1,0 1,6 2,1 0,4 0,7 6,2 5,6
Biên ÿӝ nhiӋt ngày ÿêm trung bình trong mùa khô: 10,4 - 11,10C, cao nhҩt 130C (tháng 3),
thҩp nhҩt 7,90C (tháng 11), dao ÿӝng 4,10C.
Trӏ sӕ cӵc trӏ trong năm vӅ nhiӋt ÿӝ ÿӅu ÿѭӧc ghi nhұn trong mùa khô. Nhi͏t ÿ͡ t͙i cao
tuy͏t ÿ͙i ͧ Ĉ͛ng Nai ÿ͉u x̫y ra trong tháng 4: 37,9 - 38,90C; t͙i th̭p tuy͏t ÿ͙i vào tháng 1: 12,1
- 15,80C.
Tháng l̩nh nh̭t (tháng 1) trung bình v̳n ͧ mͱc 24,2 - 25,8 oC. Tháng cao nh̭t (tháng 4)
lên ÿ͇n 28,3 - 28,7 oC, chênh l͏ch tͳ 2,9 - 4,1oC.
Bҧng 8: Biên ÿ͡ nhi͏t ÿ͡ trung bình tháng (0C):
ӏa
ÿiӇm/th
áng
I
II
V
I
II III X
I
II
ăm
iên Hòa 1,95 2,43 1,21
,92
,70 ,42
,93
,52
,54
,85
,99 0,56
,42
ong 2,47 2,96 2,29 1,18
,69
,13
,07
,69
,73
,22
,49 1,03
,91

6.5 Page 55

▲back to top


Khánh
* NhiӋt ÿӝ trung bình mùa mѭa 26,0 - 26,80C. So vӟi mùa khô thì mӭc ÿӝ dao ÿӝng không
lӟn (0,80C), tháng 10 nhӓ nhҩt 25,4 - 26,10C, cao nhҩt là tháng 5: 27,3 - 28,10C.
Tháng 5, khi mùa mѭa bҳt ÿҫu trên toàn tӍnh thì nhiӋt ÿӝ có xu thӃ giҧm chұm dҫn so vӟi
tháng trѭӟc rӗi nhanh nhҩt ӣ tháng 6 (-1,10C). Các tháng tiӃp sau xu thӃ giҧm rҩt ít 0,1 -
0,40C/tháng.
NhiӋt ÿӝ trung bình tӕi cao 31,1 - 32,10C, tӕi thҩp 22,9 - 24,00C, cao hѫn mùa khô 0,6 -
1,50C.
Thӵc chҩt quy luұt nóng, lҥnh thѭӡng bӏ chi phӕi bӣi cѫ chӃ hoàn lѭu gió mùa biӃn ÿәi mӛi
năm. CNJng vì thӃ nhiӋt ÿӝ trung bình tháng nóng nhҩt và tháng lҥnh nhҩt (kӇ cҧ các trӏ sӕ cӵc trӏ)
ÿӅu có dao ÿӝng ÿáng kӇ.
Bҧng 9: T̯n sṷt tháng nóng, l̩nh nh̭t (%)
ĈӎA
ĈIӆM
Biên Hòa
Long
Khánh
THÁNG LҤNH NHҨT
XII
I
70
30
60
40
THÁNG NÓNG NHҨT
IV
V
85
15
80
20
II. ChӃ ÿӝ mѭa:
Mѭa là yӃu tӕ khí hұu có sӵ phân hóa và biӃn ÿӝng mҥnh nhҩt. Nguyên nhân chính là tác
ÿӝng cӫa hoàn lѭu gió mùa, và ÿӏa hình. Bӣi vұy chӃ ÿӝ mѭa không nhӳng ÿѭӧc dùng ÿӇ phân
mùa khí hұu mà còn dùng ÿӇ ÿӏnh rõ, phân hóa giӳa các khu vӵc tiӇu khí hұu nhҵm phөc vө các
ngành kinh tӃ, ÿһc biӋt trong sҧn xuҩt nông nghiӋp.
Lѭӧng mѭa hàng năm phân bӕ theo không gian thӇ hiӋn rõ rӋt ҧnh hѭӣng cӫa ÿӏa hình:
vùng phía Bҳc, giáp ranh vӟi Lâm Ĉӗng, có ÿӏa hình dҥng bұc thӅm vӟi ÿӝ cao khoҧng 100 - 300
m sѭӡn dӕc theo hѭӟng ÿón gió mùa Tây Nam, bao gӗm huyӋn Tân Phú, Bҳc Ĉӏnh Quán, Vƭnh
Cӱu có lѭӧng mѭa lӟn nhҩt, trên 2.500 mm/năm, vӟi sӕ ngày mѭa khoҧng 140 - 160 ngày mӛi
năm. Nhìn chung phân bӕ lѭӧng mѭa ӣ Ĉӗng Nai giҧm dҫn tӯ Bҳc xuӕng Nam và tӯ giӳa ra hai
bên Ĉông Tây.
* Bi͇n ÿ͡ng cͯa l˱ͫng m˱a năm: Do cѫ chӃ hoàn lѭu hàng năm biӃn ÿӝng cho nên lѭӧng
mѭa thu ÿѭӧc tӯ năm này qua năm khác không әn ÿӏnh. Sӕ năm có lѭӧng mѭa nhӓ hѫn trung bình
nhiӅu hѫn sӕ năm có lѭӧng mѭa lӟn hѫn trung bình. Sӵ chênh lӋch giӳa năm mѭa nhiӅu nhҩt và
năm mѭa ít nhҩt gҫn 1.000mm. Trong thӵc tӃ thѭӡng chӍ có 3 - 4 năm (trong 10 năm) có lѭӧng
mѭa năm xҩp xӍ trung bình nhiӅu năm (TBNN), còn lҥi 6 - 7 năm có lѭӧng mѭa khác xa vӟi
TBNN. Mӭc ÿӝ biӃn ÿӝng giӳa các vùng có lѭӧng mѭa khác nhau ÿѭӧc biӇu thӏ bҵng ÿӝ lӋch
chuҭn. Ĉӝ lӋch chuҭn trung bình ӣ Ĉӗng Nai tӯ 13 - 15%. Nѫi có lѭӧng mѭa lӟn thì ÿӝ lӋch chuҭn
nhӓ tӯ 8 - 10%, nѫi có lѭӧng mѭa năm nhӓ thì ÿӝ lӋch chuҭn cao, dao ÿӝng tӯ 15 - 20%.
ĈӇ có thông tin bҧo ÿҧm hѫn vӅ lѭӧng mѭa năm, chúng tôi ÿã tính ÿѭӧc lѭӧng mѭa ӭng
vӟi suҩt bҧo ÿҧm 75% tҥi mӝt sӕ ÿӏa phѭѫng (bҧng 10).

6.6 Page 56

▲back to top


Bҧng 10: L˱ͫng m˱a ͱng vͣi sṷt b̫o ÿ̫m 75%
Ĉӏa
ÿiӇm
Tà
Lài
Tâ
n Phú
Tú
c Trѭng
Lѭӧn
g mѭa
2500
2360
2100
Ĉӏa
ÿiӇm
Trӏ
An
Tân
Ĉӏnh
Thӕn
g Nhҩt
Lѭӧn
g mѭa
2000
1680
1600
Ĉӏa
ÿiӇm
Xuâ
n Lӝc
Biên
Hòa
Xuâ
n Tâm
Lѭӧn
g mѭa
Ĉӏa
ÿiӇm
1770
Cҭm
Mӻ
1500
Xuyê
n Mӝc (Bà Rӏa)
1580
Bà
Rӏa
Lѭӧn
g mѭa
1550
1320
1150
Nhѭ trên ÿã nói, mѭa phân bӕ ÿһc sҳc theo mùa. Mùa khô, tәng lѭӧng mѭa chӍ tӯ 210 -
370 mm chiӃm 12 - 14% lѭӧng mѭa năm. NӃu tính riêng hai tháng chuyӇn tiӃp (tháng 11 và tháng
4) thì lѭӧng mѭa cӫa hai tháng ÿó ÿã chiӃm tӟi 60 - 70%. Bӕn tháng còn lҥi tӯ tháng 12 ÿӃn tháng
3, chӍ chiӃm 30 - 40% lѭӧng mѭa mùa khô. Tháng 1 và 2 là hai tháng có lѭӧng mѭa nhӓ nhҩt,
khoҧng 85 - 90% sӕ năm ӣ thӡi kǤ này không có mѭa.
Mùa mѭa, tәng lѭӧng mѭa tӯ 1500 - 2400mm chiӃm 86 - 88% lѭӧng mѭa năm và ÿѭӧc
phân bӕ nhѭ sau:
Khi hoàn lѭu gió mùa mùa hҥ bҳt ÿҫu thiӃt lұp thì bҳt ÿҫu mùa mѭa, tәng lѭӧng mѭa tháng
5 tăng nhanh so vӟi tháng 4. Tӯ Trӏ An trӣ lên phía Bҳc, lѭӧng mѭa tháng 5 là 210 - 270 mm, phía
Nam là 160 - 180 mm. Khi hoàn lѭu gió mùa hoҥt ÿӝng tѭѫng ÿӕi әn ÿӏnh (tháng 6) thì tәng lѭӧng
mѭa tháng ӣ phía Bҳc Trӏ An là 340 - 400 mm, các nѫi còn lҥi là 240 - 290 mm. Tháng 7,8,9 là
nhӳng tháng có tәng lѭӧng mѭa lӟn nhҩt, phҫn lӟn ӣ mӭc 300 - 459 mm/tháng, ÿôi nѫi trên dѭӟi
500mm. Lѭӧng mѭa tháng 10 phân bӕ khá ÿӅu, hҫu hӃt các nѫi ӣ mӭc 220 - 330 mm.
Tháng có lѭӧng mѭa lӟn nhҩt trong năm (ÿӍnh mѭa) xuҩt hiӋn ӣ các nѫi không ÿӗng nhҩt.
Thông thѭӡng phía Bҳc Long Khánh - Trӏ An xҧy ra ӣ tháng 8, vùng Xuân Lӝc và phía Nam Long
Khánh - Trӏ An là tháng 9. Tuy nhiên, tháng có lѭӧng mѭa lӟn nhҩt còn dao ÿӝng tùy theo dҥng
biӃn ÿӝng cӫa thӡi tiӃt mӛi năm. Có khi vào tháng 7, cNJng có khi vào tháng 8 hoһc tháng 9.
Bҧng 11: T̯n sṷt xṷt hi͏n tháng m˱a lͣn nh̭t, ÿ͑nh m˱a năm (%)
ĈӎA ĈIӆM
Tà Lài
Túc
Tr˱ng
Tr͓ An
Biên
Hòa
Th͙ng
Nh̭t
Long
Thành
THÁNG
7
24
16
6
11
22
14
THÁNG
8
43
54
58
38
22
28
THÁNG
9
27
21
25
49
56
44
THÁNG
KHÁC
6
9
11
2
-
14
III. ChӃ ÿӝ ҭm:
Ӣ Ĉӗng Nai, ÿӝ ҭm tѭѫng ÿӕi cӫa không khí trung bình năm tӯ 80 - 82%. CNJng nhѭ các

6.7 Page 57

▲back to top


yӃu tӕ khí hұu khác, ÿӝ ҭm biӃn ÿәi rõ rӋt theo mùa. Ĉӝ ҭm trung bình mùa khô thҩp hѫn mùa
mѭa tӯ 10 - 12%.
Ĉӝ ҭm trong ngày biӃn thiên ngѭӧc pha vӟi biӃn thiên ngày cӫa nhiӋt ÿӝ không khí. Hàng
ngày, khi nhiӋt ÿӝ thҩp thì ÿӝ ҭm cao và ngѭӧc lҥi. Trӏ sӕ cӵc ÿҥi trong ngày thѭӡng vào lúc nӱa
ÿêm vӅ sáng, mùa mѭa khoҧng 95 - 98% cNJng có khi tӟi 100%; mùa khô 80 - 85% hoһc thҩp hѫn
nӳa vào giӳa mùa. Các trӏ sӕ cӵc tiӇu thѭӡng xuҩt hiӋn tӯ 12 - 14 giӡ trong ngày. Sӕ liӋu cNJng ghi
nhұn trong các tháng mѭa lӟn có nhiӅu ngày ÿӝ ҭm trung bình ÿҥt tӟi 90 - 95%.
Ĉӝ ҭm trung bình mùa khô tӯ 74 - 77%. Thӡi kǤ ÿҫu mùa khô ÿӝ ҭm trung bình tháng 11
còn ӣ mӭc cao (81 - 85%). Tӯ tháng 12 tiӃp tөc giҧm mӛi tháng tӯ 3 - 4% và ÿҥt mӭc thҩp nhҩt
vào tháng 2,3 (70 - 73%).
Các trӏ sӕ cӵc tiӇu ÿӝ ҭm thѭӡng xҧy ra trong tháng 2 hoһc tháng 3 Không hiӃm nhӳng
năm ÿӝ ҭm thҩp nhҩt tuyӋt ÿӕi xuӕng dѭӟi 30%.
Ĉӝ ҭm trung bình mùa mѭa tӯ 86 - 87%. Tháng 5, 6 khi có mѭa ÿӅu thì ÿӝ ҭm trung bình
tháng cNJng tăng 5% so vӟi tháng 4. Các tháng còn lҥi trong mùa mӭc ÿӝ tăng chұm và ÿҥt trӏ sӕ
lӟn nhҩt vào tháng 9 là 88 - 90%.
Bҧng 12: Ĉ͡ ̱m không khí th̭p nh̭t tuy͏t ÿ͙i (%) trong các tháng
T
háng
0
1
2
Bi
ên Hòa
8
6
1
7
5
2
6
2
0
6
0
8
Lo
ng Khánh
3
7
5
8
6
2
9
7
6
7
3
9
Tr
ӏ An
3
2
8
0
0
5
6
6
5
5
9
9
La
Ngà
5
2
9
2
5
4
8
7
5
3
1
7
IV. Lѭӧng bӕc hѫi khҧ năng:
Hàng năm ӣ Ĉӗng Nai nhұn ÿѭӧc mӝt lѭӧng mѭa khá lӟn nhѭng cNJng trҧ lҥi khí quyӇn
mӝt lѭӧng không nhӓ do bӕc hѫi. Tәng lѭӧng bӕc hѫi khҧ năng năm tӯ 1140 - 1450 mm, chiӃm
tӟi 60 - 75% lѭӧng mѭa năm. Mùa khô, lѭӧng bӕc hѫi trung bình tháng 120 - 160 mm, hai tháng
ÿҫu mùa chӍ có khoҧng 70 - 110 mm, tӯ tháng 1 - 4 ÿӅu ӣ trên mӭc 120 mm, cao nhҩt là tháng 3:
170 - 220 mm/tháng.
V. ChӃ ÿӝ gió:
Tҥi mӛi ÿӏa phѭѫng hѭӟng và tӕc ÿӝ gió không ÿӗng nhҩt, do ҧnh hѭӣng cӫa ÿӏa hình.
Hѭӟng gió thӏnh hành trong năm ӣ Biên Hòa là hѭӟng Nam - Tây Nam, tҫn suҩt (12,6 - 11%); ӣ
Long Khánh lҥi là hѭӟng Ĉông Nam và Tây (17,2 - 13,1%); ӣ Trӏ An là hѭӟng Ĉông (16,1%); ӣ
La Ngà chӫ yӃu hѭӟng Ĉông Nam (17,9%). Nhѭng nhìn chung tҫn suҩt lһng gió là cao nhҩt, tӯ 25
- 40% sӕ lҫn quan trҳc trong năm.
Tӕc ÿӝ gió trung bình ngày thông thѭӡng 1,5 – 3m/s (5 –10 km/giӡ). Hàng ngày gió thӇ
hiӋn khá rõ tính chҩt cӫa gió ÿҩt - biӇn, mҥnh hѫn vào khoҧng tӯ 10 - 19 giӡ và ban ÿêm phҫn lӟn

6.8 Page 58

▲back to top


lһng gió.
Bҧng 13: T̯n sṷt các h˱ͣng gió trong năm (%)
N
N
E
E
S
E
S
S
W
W
Bi
ên Hòa
L
ong Khánh
T
rӏ An
L
a Ngà
7
,68
2
,96
5
,57
9
,27
7
,28
2
,56
9
,49
8
,90
2,
13
5,
76
16
,08
4,
34
1,
13
17
,24
7,
66
17
,85
12
,61
4,
70
9,
11
7,
14
10
,96
11
,30
7,
92
6,
16
5,
45
13
,01
6,
64
9,
12
Bҧng 14: T͙c ÿ͡ gió trung bình năm cͯa tám h˱ͣng chính (m/s)
N
W
2,
58
4,
73
4,
31
11
,25
L
g
40
,27
37
,75
33
,21
26
,02
Ĉӏa
ÿiӇm
Biê
n Hòa
Lon
g Khánh
Trӏ
An
La
Ngà
N
1,8
0
1,6
7
2,5
3
1,6
5
NE
2,1
1
1,6
5
2,4
1
1,4
1
E
2,0
8
1,9
7
2,4
2
1,3
9
SE
2,0
3
1,8
6
2,4
2
2,0
2
S
1,9
9
1,9
3
2,4
1
1,9
0
S
W
2,1
0
1,8
8
2,6
5
1,7
8
W
1,9
4
2,0
5
2,8
5
2,1
2
N
W
2,0
0
1,8
4
2,5
8
2,1
2
Tӕc ÿӝ gió trung bình tӯ 1,3 - 2,8 m/s. Nhѭng ӣ thӡi kǤ ÿҫu và giӳa mùa mѭa thѭӡng có
nhӳng ngày mѭa dông kèm theo gió mҥnh (hoһc tӕ). Tӕc ÿӝ gió trong nhӳng lúc mѭa dông có thӇ
tӟi cҩp 5 - 6, ÿôi khi vѭӧt quá cҩp 8, gió giұt có nhӳng lúc trên cҩp 9.
MӜT SӔ HIӊN TѬӦNG THӠI TIӂT NGUY HIӆM
I. Dông và gió mҥnh:
Dông là hiӋn tѭӧng phóng ÿiӋn (sҩm, sét) trong nhӳng ÿám mây vNJ tích, loҥi mây phát
triӇn theo chiӅu thҷng ÿӭng rҩt mҥnh mӁ (Cb) hoһc giӳa ÿám mây ÿó vӟi mһt ÿҩt. Dông hình thành
nhӡ sӵ phát triӇn mҥnh cӫa ÿӕi lѭu trong các ÿám mây có dung lѭӧng ҭm cao.
Dông ӣ Ĉӗng Nai chӫ yӃu có liên quan tӟi hӋ thӕng gió mùa mùa hҥ. Dông cNJng có khi
xuҩt hiӋn do sӵ lҩn tӟi cӫa các khӕi không khí khác nhau hoһc do sӵ hҩp thө nhiӋt không ÿӗng ÿӅu
cӫa mһt ÿӋm (gӑi là dông nhiӋt). Thӵc tӃ dông thѭӡng xuҩt hiӋn do sӵ kӃt hӧp cӫa cҧ hai nguyên
nhân, ÿӝng lӵc và nhiӋt lӵc.
Bình quân hàng năm ӣ Ĉӗng Nai có tӯ 80 - 140 ngày có dông. Vùng cao nhiӅu hѫn,100 -
140 ngày có dông ; vùng thҩp 80 - 120 ngày.

6.9 Page 59

▲back to top


Tӯ tháng 4 (ÿôi khi tháng 3) ÿã có thӇ có dông. Nhӳng tháng ÿҫu mùa mѭa thѭӡng ít
nhѭng mҥnh. Dông xuҩt hiӋn cao ÿiӇm là các tháng 5,6. Cuӕi mùa mѭa sӕ ngày có dông giҧm.
Thӡi gian xuҩt hiӋn dông trong ngày chӫ yӃu vào khoҧng tӯ 12 - 21 giӡ. Trong các hӋ
thӕng thӡi tiӃt có nhiӉu ÿӝng lӟn thì dông xҧy ra bҩt kǤ giӡ nào trong ngày.
Dông kèm theo gió giұt thѭӡng tӯ cҩp 6 ÿӃn cҩp 7, mӝt vài trѭӡng hӧp cá biӋt ӣ Ĉӗng Nai
ÿã ghi nhұn ÿѭӧc gió mҥnh ÿӃn 30m/s tѭѫng ÿѭѫng cҩp 11. Song phҥm vi ҧnh hѭӣng và mӭc ÿӝ
tác hҥi rҩt hҽp so vӟi bão. Trѭӡng hӧp hãn hӳu còn xuҩt hiӋn vòi rӗng, khi ÿó sӁ gây tác hҥi lӟn
hѫn.
Bҧng 15: T͙c ÿ͡ gió m̩nh nh̭t và h˱ͣng (m/s)
ĈӎA ĈIӆM
H˱ͣng
T͙c ÿ͡ gió
BIÊN
HÒA
SW
25
LONG
KHÁNH
SW, W
18
TRӎ
AN
SW
30
LA
NGÀ
SE,SW
18
Dông kèm theo mѭa rào gӑi là mѭa dông. Mѭa dông thѭӡng có cѭӡng ÿӝ lӟn, chӍ trong
mӝt vài giӡ có thӇ lѭӧng mѭa tӟi trên trăm milimét. Ӣ Ĉӗng Nai, mѭa dông ÿҫu mùa thѭӡng có
gió mҥnh ÿӃn rҩt mҥnh, trong mҩy năm gҫn ÿây ÿôi khi còn kèm theo mѭa ÿá. Hҥt mѭa ÿá nhӓ
(ÿѭӡng kính 0,5 - 1 hoһc 2 cm), mұt ÿӝ thѭa nên tác hҥi ít.
Trong cѫn dông thѭӡng hay có sét. Sét là hiӋn tѭӧng phóng ÿiӋn giӳa ÿám mây dông vӟi
mһt ÿҩt vào nhӳng nѫi vұt tích ÿiӋn có mұt ÿӝ cao. ThiӋt hҥi do sét không chӍ làm hѭ hҥi ÿӕi vӟi
các công trình xây dӵng nhѭ nhà ӣ, ÿѭӡng dây ÿiӋn... mà ӣ Ĉӗng Nai không hiӃm trѭӡng hӧp sét
ÿã ÿánh chӃt ngѭӡi.
II. Bão, áp thҩp nhiӋt ÿӟi:
Bão, áp thҩp nhiӋt ÿӟi là hiӋn tѭӧng thӡi tiӃt nguy hiӇm nhҩt trong cѫ chӃ gió mùa mùa hҥ.
Bão và áp thҩp nhiӋt ÿӟi là vùng áp thҩp ӣ trung tâm, có ít nhҩt mӝt ÿѭӡng ÿҷng áp gҫn tròn, có
bán kính khoҧng mӝt trăm ÿӃn vài ba trăm cây sӕ. Nhӳng ÿѭӡng ÿҷng áp ӣ ÿây thѭӡng dày sít cho
nên gây ra tӕc ÿӝ gió rҩt mҥnh. Khi tӕc ÿӝ gió gҫn trung tâm áp thҩp ÿҥt cҩp 6 - 7 gӑi là áp thҩp
nhiӋt ÿӟi. Nhѭng khi tӕc ÿӝ gió gҫn trung tâm áp thҩp ÿҥt tӯ cҩp 8 trӣ lên thì ÿѭӧc gӑi là bão.
Toàn bӝ hӋ thӕng cӫa bão và áp thҩp nhiӋt ÿӟi (trӯ phҫn trung tâm) có nhӳng chuyӇn ÿӝng
xoáy ÿi lên rҩt mãnh liӋt, hình thành mây mѭa dӳ dӝi trên mӝt vùng rӝng lӟn. Vùng gҫn trung tâm
bão gió càng mҥnh, nhѭng ӣ tâm bão (mҳt bão) thì trӡi ít mây, gió giҧm và gҫn nhѭ tҥnh mѭa vì ӣ
mҳt bão có dòng khí lѭu ÿi xuӕng. Khi tâm bão ÿi qua thì lҥi có mѭa to ÿӃn rҩt to gió sӁ ÿәi hѭӟng
và mҥnh lên ÿӝt ngӝt.
Trung bình tӯ tháng 6 ÿӃn tháng 11 bão thѭӡng ÿә bӝ vào phía Bҳc vƭ tuyӃn 150. Tӯ tháng
11 ÿӃn tháng 12 bão thѭӡng vào (hoһc tan) phía Nam vƭ tuyӃn 150. Qua thӕng kê trên 100 năm gҫn
ÿây (1981 - 1996) có 50 áp thҩp nhiӋt ÿӟi và bão vào nѭӟc ta ӣ phҫn phía Nam vƭ tuyӃn 150N. Tӯ
thұp niên 60 ÿӃn nay sӕ cѫn bão và áp thҩp nhiӋt ÿӟi tăng 40 - 60% so vӟi trung bình 100 năm.
Ĉӗng Nai ít khi chӏu ҧnh hѭӣng trӵc tiӃp cӫa bão. Mӛi khi bão hoҥt ÿӝng ӣ giӳa biӇn Ĉông
hoһc khi vào gҫn bӡ ӣ phía Nam vƭ tuyӃn 150 thì tӍnh ta sӁ có mѭa vӯa ÿӃn mѭa to. Tӯ ÿҫu thӃ kӹ
ÿӃn nay (1997) ӣ Nam Bӝ có ba cѫn bão vào các năm 1904, 1952 và 1997. Sӕ liӋu ÿiӅu tra cho
thҩy tӕc ÿӝ gió mҥnh ӣ hai cѫn bão ÿҫu chӍ khoҧng cҩp 8, cҩp 9, nhѭng cho mѭa rҩt lӟn. Mѭa lӟn

6.10 Page 60

▲back to top


cӫa cѫn bão ngày 20/10/1952 gây ra trұn lNJ lӏch sӱ tҥi miӅn Ĉông Nam Bӝ mà dҩu ҩn còn ghi ÿұm
ÿӃn ngày nay.
Ngày 31/10/1997 mӝt áp thҩp nhiӋt ÿӟi hình thành ӣ vào khoҧng 80N; 1150E, chӍ sau 6 giӡ áp thҩp này ÿã
mҥnh lên thành bão sӕ 5 (Linda) và di chuyӇn nhanh theo hѭӟng Tây - Tây Bҳc. Bão sӕ 5 có sӭc gió ӣ gҫn trung
tâm ÿҥt tӟi cҩp 10, gió giұt cҩp 11, cҩp 12 (Côn Ĉҧo) và ÿәi hѭӟng nhiӅu lҫn. Khoҧng 19 giӡ ngày 2/11 bão ÿi qua
khu vӵc Ĉҫm Dѫi - Ngӑc HiӇn (Cà Mau), vӟi sӭc gió ÿҥt cҩp 8, cҩp 9, gió giұt cҩp 10. Bão sӕ 5 có sӭc tàn phá ghê
gӟm gây thiӋt hҥi nghiêm trӑng cҧ vӅ cӫa và ngѭӡi cho nhân dân vùng duyên hҧi tӯ Cҫn Giӡ ÿӃn Kiên Giang.
III. Rãnh xích ÿҥo, dҧi hӝi tө nhiӋt ÿӟi:
Vùng giӳa hai ÿӟi tín phong Bҳc và Nam bán cҫu tӗn tҥi mӝt dҧi áp thҩp dài và rӝng, ÿó là
rãnh xích ÿ̩o. Rãnh xích ÿ̩o nói chung có trͭc n̹m theo chi͉u vƭ h˱ͣng và không c͙ ÿ͓nh. V͓ trí
trung bình rãnh ͧ 50 vƭ ÿ͡ B̷c (xích ÿҥo khí tѭӧng).
Tӯ tháng 6 ÿӃn tháng 9, rãnh xích ÿҥo hoҥt ÿӝng trong khoҧng Bҳc Ҩn Ĉӝ Dѭѫng - Ĉông
Dѭѫng bao gӗm cҧ biӇn Ĉông. Khi rãnh xích ÿҥo xuҩt hiӋn hoàn lѭu ÿóng kín thì thӡi tiӃt ӣ ÿó rҩt
xҩu, mѭa nhiӅu trên diӋn rӝng, thѭӡng là mӝt dҧi ӣ rìa ÿѭӡng hӝi tө cӫa rãnh xích ÿҥo.
Ĉѭӡng hӝi tө cӫa rãnh xích ÿҥo còn gӑi là d̫i h͡i tͭ nhi͏t ÿͣi chӍ hình thành trên rãnh áp
thҩp xích ÿҥo, song không liên tөc. Phía Bҳc dҧi hӝi tө là gió tín phong Ĉông Bҳc, phía Nam là gió
Tây Nam. Bão th˱ͥng hình thành ͧ khu v͹c ho̩t ÿ͡ng cͯa d̫i h͡ïi tͭ.
Rãnh xích ÿҥo - dҧi hӝi tө nhiӋt ÿӟi cho thӡi tiӃt rҩt xҩu ӣ hai rìa cӫa nó, song phân bӕ
không ÿӅu. Nѫi nào có hӝi tө mҥnh sӁ có mѭa rào và dông trong ngày, thѭӡng là cho mѭa vӯa ÿӃn
mѭa to, cá biӋt cho mѭa rҩt to. Thӡi gian mѭa tӗn tҥi dài hay ngҳn tùy thuӝc vào sӵ di chuyӇn cӫa
khӕi không khí. Nó có thӇ cho mѭa mӝt vài ngày ÿӃn cҧ tuҫn gây lNJ lөt hoһc lNJ quét cho các vùng
trNJng ven sông, suӕi.
Bҧng 16: L˱ͫng m˱a tͳ ngày 21 - 31/8/1978 m͡t s͙ n˯i ͧ Ĉ͛ng Nai
Ĉӎ
A
ĈI
ӆM
L
ONG
THÀNH
T
ÂN ĈӎNH
T
Rӎ AN
L
ONG
KHÁNH
X
UÂN TÂM
T
T
ÚC
ÂN PHÚ
TRѬNG
T
À LÀI
Lѭ
ӧng mѭa
26
0
3
43
3
57
19
7
27
9
3
44
3
71
3
84
Bҧng 16 minh chӭng sӵ hoҥt ÿӝng cӫa dҧi hӝi tө ӣ 11 ngày cuӕi tháng 8 - 1978 cho mѭa
rҩt lӟn gây lNJ lөt không nhӳng ӣ Ĉӗng Nai mà cҧ miӅn Tây Nam Bӝ.
IV. Hҥn bà chҵn:
Chúng tôi ÿã nói qua ki͋u thͥi ti͇t n̷ng ít m˱a trong mùa m˱a, ÿó là h̩n bà ch̹n. H̩n bà
ch̹n th˱ͥng x̫y ra tͳ cu͙i tháng 5 ÿ͇n kho̫ng ÿ̯u tháng 8. Ĉây cNJng là mӝt hiӋn tѭӧng thӡi tiӃt
nguy hiӇm cho sҧn xuҩt nông nghiӋp.
Căn cӭ vào cán cân ҭm, chúng tôi ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc các loҥi hҥn ӣ thӡi kǤ ÿҫu và giӳa mùa
mѭa (xem bҧng 17). Thӡi gian ÿѭӧc coi là hҥn trong mùa mѭa (tӯ 1/5 - 31/10) ít nhҩt phҧi có 5
ngày liên tiӃp không mѭa hoһc có mѭa nhѭng lѭӧng mѭa nhӓ hѫn 1/2 lѭӧng bӕc thoát hѫi khҧ
năng.
- Hҥn loҥi I: Là thӡi gian kéo dài tӯ 5 - 7 ngày

7 Pages 61-70

▲back to top


7.1 Page 61

▲back to top


- Hҥn loҥi II: Là thӡi gian kéo dài bҵng và trên 8 ngày.
Bҧng 17: T̯n sṷt xṷt hi͏n các lo̩i h̩n (%)
LOҤI
HҤN
ĈӎA ĈIӆM
Tà Lài
Túc
Tr˱ng
Long
Khánh
Th͙ng
Nh̭t
Biên Hòa
HҤN ĈҪU MÙA (THÁNG
5 - 6)
Lo̩i I
Lo̩i II
75
25
73
28
94
6
85
15
95
5
HҤN GIӲA MÙA (THÁNG
7 -8)
Lo̩i I
Lo̩i II
83
17
100
0
73
27
77
23
72
28
HѬӞNG ӬNG DӨNG CӪA KHÍ HҰU ĈӖNG NAI
Vӟi nhұn thӭc khí hұu vӯa là tiӅm năng vӯa là ÿӝng lӵc phát triӇn sҧn xuҩt, chúng tôi thҩy
cҫn nêu mӝt sӕ ÿһc ÿiӇm chính cӫa khí hұu Ĉӗng Nai ÿӇ chúng ta cùng nhau xem xét, ÿánh giá
thêm vӅ mӕi quan hӋ khí hұu vӟi sҧn xuҩt - nói chung và sҧn xuҩt nông nghiӋp nói riêng, ÿӇ góp
phҫn khai thác hӧp lí nguӗn tài nguyên khí hұu ÿһc biӋt là công tác quy hoҥch phát triӇn kinh tӃ
Ĉӗng Nai trong giai ÿoҥn hiӋn nay.
I. Khí hұu và sҧn xuҩt nông nghiӋp:
Sӵ sӕng cӫa thӵc vұt là mӝt hình thái ÿһc biӋt cӫa vұn ÿӝng vұt chҩt. Nó chӏu ҧnh hѭӣng
mұt thiӃt và thѭӡng xuyên ÿiӅu kiӋn ngoҥi cҧnh. ĈӇ duy trì sӵ sӕng, thӵc vұt cҫn có các ÿiӅu kiӋn
dinh dѭӥng, nhiӋt ÿӝ, ánh sáng và nѭӟc. Ba ÿiӅu kiӋn sau là nhân tӕ khí tѭӧng. Ba nhân tӕ ÿó ÿӫ
chi phӕi tình hình khí hұu ӣ mӝt ÿӏa phѭѫng.
Nguӗn tài nguyên khí hұu ӣ Ĉӗng Nai khá phong phú và ÿa dҥng: chӃ ÿӝ bӭc xҥ, nhiӋt,
nҳng, ÿӝ ҭm, gió tѭѫng ÿӕi cao, әn ÿӏnh và phân bӕ khá ÿӗng ÿӅu. Ch͇ ÿ͡ m˱a phong phú v͉
l˱ͫng, tuy có s͹ bi͇n ÿ͡ng m̩nh mͅ nh˱ng c˯ b̫n theo quy lu̵t mùa khí h̵u. Các hi͏n t˱ͫng thͥi
ti͇t nguy hi͋m t˱˯ng ÿ͙i ít x̫y ra và n͇u có thì h̵u qu̫ và tác h̩i cNJng ͧ mͱc ÿ͡ không lͣn nh˱
các ÿ͓a ph˱˯ng khác. Ĉây là ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi cҫn tұn dөng khai thác ÿӇ nâng cao hiӋu quҧ kinh
tӃ, ÿӗng thӡi chú trӑng ÿӃn các mһt bҩt thuұn cӫa khí hұu và thӡi tiӃt mà tìm cách giҧm nhҽ mӭc
ÿӝ thiӋt hҥi có thӇ có.
Thiên nhiên vӕn là mӝt hӋ thӕng ÿӝng, luôn chuyӇn hóa các dҥng năng lѭӧng: thu năng
lѭӧng tӯ bên ngoài, phát ra năng lѭӧng sau khi ÿã ÿѭӧc chuyӇn hóa và luôn ӣ thӃ cân bҵng bӅn
vӳng. Ĉó là mӝt hӋ sinh thái tác ÿӝng qua lҥi, vӯa tҥo nên sӭc liên kӃt vӳng chҳc bên trong, vӯa
trao ÿәi thѭӡng xuyên vӟi bên ngoài. NӃu chúng ta tìm cách thay ÿәi nó bҵng mӝt hӋ quҧ giҧn ÿѫn
thì sӁ xҧy ra mҩt cân bҵng và có thӇ dүn ÿӃn hӫy hoҥi cҧ hӋ sinh thái, môi trѭӡng dүn ÿӃn sӵ biӃn
ÿәi khí hұu mà hӋ quҧ chҳc là sӁ xҩu nhiӅu hѫn. Bӣi vұy, khai thác phҧi bҧo ÿҧm sao cho hài hòa
giӳa sӱ dөng và bҧo vӋ khí hұu, giӳa phát triӇn kinh tӃ và bҧo vӋ môi trѭӡng.
Mӛi cây trӗng và vұt nuôi ÿӅu có yêu cҫu trong giӟi hҥn nhҩt ÿӏnh vӅ ÿiӅu kiӋn khí hұu.
Ngoài giӟi hҥn ÿó, chúng sӁ ngѭng phát triӇn hoһc phát triӇn ÿѭӧc nhѭng cho hiӋu quҧ thҩp. Ѭu

7.2 Page 62

▲back to top


thӃ khí hұu ӣ Ĉӗng Nai có nhiӅu thuұn lӧi cho sӵ phát triӇn các loҥi cây công nghiӋp, cây thӵc
phҭm nhѭng cNJng cҫn phát triӇn có giӟi hҥn và mӭc ÿӝ, tùy nѫi, tùy tӯng loҥi giӕng, cây, con...
cho phù hӧp sao cho vӯa bҧo ÿҧm môi trѭӡng sinh thái cân bҵng và sҧn xuҩt bӅn vӳng.
Căn cӭ vào các yӃu tӕ then chӕt : bӭc xҥ quang hӧp (Bxqh), nhiӋt ÿӝ trung bình tháng
(Ttbth), lѭӧng mѭa năm (Rn), thӡi gian kéo dài mùa ҭm (Mҭm) và lѭӧng bӕc thoát hѫi khҧ năng
(Bhkn) trung bình ngày tәng hӧp và phân vùng sinh thái nông nghiӋp dѭӟi ÿây là căn cӭ khoa hӑc
cho sӵ phát triӇn nông nghiӋp bӅn vӳng ӣ Ĉӗng Nai.
Bҧng 18: Tóm t̷t ÿ̿c ÿi͋m phân vùng sinh thái nông nghi͏p
PHÂN
VÙNG
ĈӎA
HÌNH
Núi
I thҩp, ÿӗi cao,
ÿӝ dӕc lӟn, ÿӝ
cao > 100m
Ĉӏa
II hình thoҧi
tѭѫng ÿӕi
bҵng, ÿӝ cao
20 - 70m
Ĉӏa
III hình thҩp, ÿӝ
cao < 20m
ĈҺC ĈIӆM CHÍNH
ĈҺC ĈIӆM KHÍ HҰU
CÂY TRӖNG
Bxqh: 190 -
240cal/cm2ng, Ttbth: 24 - 280C,
Rn :1700 - 2800 mm, Mҭm : 190
- 260ngày, Bhkn : 3 - 5 mm/ngày
Bxqh: 220 -
270cal/cm2ng Ttbth : 25 - 290C.
Rn: 160 - 210mm. Mҭm : 190 -
240ngày. Bhkn : 4 - 6mm/ngày
Bxqh: > 270cal/cm2
ngày Ttbth : 25 - 28,90C. Mҭm:
200 ngày
- Rӯng, cây công
nghiӋp, cây lâu niên và cây ăn
trái.
- Cây công
nghiӋp ngҳn ngày và cây mùa.
- Cây trӗng ÿa dҥng,
cây công nghiӋp ngҳn ngày và
cây màu.
- Cây lѭu niên (có giӟi
hҥn)
- Cây lúa nѭӟc là chӫ
yӃu.
II. Khí hұu và công nghiӋp:
Khí hұu ҧnh hѭӣng ÿӃn sҧn xuҩt công nghiӋp ӣ mӝt sӕ dҥng dѭӟi ÿây:
Khí h̵u là ÿi͉u ki͏n cͯa môi tr˱ͥng lao ÿ͡ng, chi ph͙i hi͏u sṷt lao ÿ͡ng. ĈiӅu kiӋn thích
hӧp vӟi lao ÿӝng khi nhiӋt ÿӝ không khí tӯ 22 - 280C, ÿӝ ҭm = 60 - 85%, tӕc ÿӝ gió trung bình = 2
- 3m/s, lѭӧng mây khoҧng 6/10. ͦ Ĉ͛ng Nai ph̯n lͣn s͙ ngày trong năm có nhi͏t, ̱m, gió, n̷ng
trung bình ngày thích hͫp vͣi lao ÿ͡ng. Ngoài nhӳng yӃu tӕ thӡi tiӃt còn có mӝt sӕ nhiӉu ÿӝng
ÿáng chú ý: nhӳng ngày nҳng khoҧng 12 - 14 giӡ hoһc nhiӋt ÿӝ cao vѭӧt quá 280C và nҳng có
cѭӡng ÿӝ trên 1,0cal/cm2/phút... thì ta cҫn phҧi có các biӋn pháp giҧm nhiӋt, thông gió, che nҳng
vv...
Khí hұu còn là mӝt trong nhӳng ÿiӅu kiӋn bҧo ÿҧm kӻ thuұt trong vұn hành, bҧo dѭӥng,
bҧo quҧn và phát huy tính năng thiӃt bӏ... Nhi͏t ÿ͡ cao làm cho thi͇t b͓ mau nóng, d͍ r̩n nͱt,
nguyên v̵t li͏u d͍ b͓ bi͇n ch̭t... Ngoài ra nhi͏t ̱m còn làm ÿ͕ng ̱m, thi͇t b͓ mau lão hóa nên c̯n
x͵ lý nhi͏t ÿͣi hóa ÿӇ thiӃt bӏ thích nghi ÿѭӧc vӟi ÿiӅu kiӋn khí hұu nóng, ҭm nhiӅu nҩm mӕc,
phҧn xҥ cao...
III. Khí hұu và xây dӵng:
Trong thiӃt kӃ và xây dӵng các công trình kiӃn trúc, cNJng nhѭ nghiên cӭu quy hoҥch thành
phӕ, khu công nghiӋp, khu văn hóa thӇ thao và khu dân cѭ... ÿӅu cҫn phҧi nghiên cӭu kӻ nhӳng

7.3 Page 63

▲back to top


ÿһc ÿiӇm khí hұu cӫa ÿӏa phѭѫng thì mӟi ÿҥt yêu cҫu tҥo dӵng ÿѭӧc nhӳng công trình có ÿӫ ÿiӅu
kiӋn tiӇu khí hұu thoҧi mái cho con ngѭӡi ӣ nhӳng công trình ÿó.
Nghiên cӭu khí hұu xây dӵng ӣ Ĉӗng Nai, chúng tôi thҩy có mӝt sӕ ÿһc ÿiӇm ÿáng chú ý:
- Lѭӧng mѭa ngày khoҧng 1 - 10mm có tҫn suҩt cao nhҩt. Lѭӧng mѭa ban ngày lӟn hѫn 2
lҫn lѭӧng mѭa ban ÿêm và thѭӡng xҧy ra trong khoҧng 12 - 19 giӡ.
- Lѭӧng mѭa hҳt hѭӟng Tây và Tây Nam là cao nhҩt: 80%/tháng. Góc rѫi cӫa hҥt mѭa hҳt
xҩp xӍ 450, nӃu mái che ӣ ÿӝ cao 3m thì hҥt mѭa hҳt xa 2,5 - 3m. ĈӇ giҧm hҳt khi xây dӵng nên
chӑn hѭӟng ít bӏ hҳt, còn mái che hҳt thì phҧi làm ÿӫ rӝng.
Căn cӭ vào chӃ ÿӝ mѭa gió ӣ Ĉӗng Nai, khi làm nhà nên chӑn trөc dài theo hѭӟng Ĉông -
Tây hoһc Ĉông Bҳc - Tây Nam, cӱa mӣ theo hѭӟng Ĉông Nam - Tây Bҳc, hoһc hѭӟng Nam - Bҳc
sӁ ít bӏ mѭa hҳt, nҳng cNJng ít hѫn, giҧm ÿѭӧc nhiӋt và tҥo ÿӝ thông thoáng tӕt. Mái nhà có ÿӝ dӕc
không nên quá 400 vì nӃu ÿӇ ÿӝ dӕc lӟn hѫn thì sӁ chӏu áp lӵc gió mҥnh, lѭӧng mѭa hҳt cao.
IV. Khí hұu và du lӏch:
Ĉi du lӏch cNJng cҫn chӑn nhӳng ngày có thӡi tiӃt ÿҽp. Vì thӃ khách du lӏch cNJng nên biӃt
khí hұu nѫi hӑ sӁ tӟi. Ĉӗng Nai có nhiӅu ÿiӇm du lӏch khá nәi tiӃng nhѭ: Bӱu Long (Biên Hòa),
K4, Suӕi Tre (Long Khánh), Hòn Chӗng (Ĉӏnh Quán), rӯng nguyên sinh Nam Cát Tiên (Tân
Phú)... Khí hұu lҥi không giӕng nhѭ nhӳng vùng nhiӋt ÿӟi thông thѭӡng mà có nhӳng sҳc thái ÿӝc
ÿáo riêng ÿӇ khách nghӍ ngѫi, an dѭӥng, du lӏch khá tӕt. Ta có thӇ ÿiӇm qua khí hұu cӫa mӛi mùa:
Mùa khí hұu du lӏch ӣ Ĉӗng Nai có nhӳng sҳc thái riêng, không phù hӧp vӟi mùa thiên
văn, không ÿӗng nhҩt vӅ ÿӝ dài và không әn ÿӏnh, không thҩy rõ sӵ ÿӕi lұp vӅ nhiӋt mà chӍ ÿӕi lұp
vӅ gió, mѭa ҭm và cҩu trúc thӡi tiӃt. Theo nhӳng ÿһc ÿiӇm liên quan nói trên có thӇ phân chia bӕn
mùa, dài ngҳn khác nhau và ÿӝ xê dӏch cӫa mӛi mùa giӳa các năm có thӇ tӯ 10 -15 ngày.
Mùa xuân (tӯ tháng III ÿӃn cuӕi tháng IV): Sӣ dƭ vүn gӑi thӡi kǤ này nҵm trong mùa xuân vì ÿây là giai
ÿoҥn mӣ ÿҫu mùa khí hұu sinh vұt. ĈiӇm nәi bұt trong thӡi kǤ này là thѭӡng xҧy ra nhӳng nhiӋt ÿӝ cao nhҩt cӫa
năm (trên 380C). Các giá trӏ cӫa hӋ sӕ nhiӋt ҭm vào nhӳng giӡ trѭa có thӇ vѭӧt qua giӟi hҥn bҩt lӧi (> 30). Nҳng
nhiӅu và tѭѫng ÿӕi gҳt (9 - 11 giӡ nҳng/ngày), cѭӡng ÿӝ bӭc xҥ cao (>500cal/cm2/ngày), còn mѭa thì không nhiӅu
(30 - 50mm). Tuy nhiên, vào buәi chiӅu và tӕi, không khí trӣ nên mát mҿ, khá thích hӧp vӟi hoҥt ÿӝng vui chѫi,
giҧi trí ngoài trӡi.
Mùa h̩ (tӯ tháng V ÿӃn tháng VIII): Ĉây là giai ÿoҥn khӕng chӃ bӣi gió mùa Tây Nam, mѭa nhiӅu ngày
(15 - 20 ngày/tháng), lѭӧng mѭa tӕi thiӇu cNJng trên 200mm, nhiӋt ÿӝ hҥ nên có cҧm giác tѭѫng ÿӕi mát, nҳng ít và
cѭӡng ÿӝ bӭc xҥ cNJng giҧm yӃu hѫn mùa xuân (tӯ 20 - 25%).
Mùa thu (trong khoҧng tháng IX, tháng X): ÿây là mӝt thӡi kǤ có thӡi tiӃt rҩt bҩt әn ÿӏnh. Sӕ ngày mѭa
tѭѫng ÿӕi lӟn (18 - 22ngày/tháng), lѭӧng mѭa có thӇ trên 300mm/tháng. Lѭӧng mây phә biӃn nhiӅu hѫn (6 - 7/10),
nҳng ít (4 - 6 giӡ), nhiӋt giҧm (trung bình 25 - 260C), thӡi tiӃt dӏu mát hѫn mùa hҥ.
Mùa ÿông (tӯ tháng XII ÿӃn ÿӃn tháng II): Ĉһc ÿiӇm thӡi tiӃt mùa này là ít mây, nҳng ÿҽp, nhiӋt ÿӝ và ÿӝ
ҭm tѭѫng ÿӕi thҩp, mѭa rҩt ít. ĈiӇm ÿáng chú ý ӣ thӡi kǤ này nhiӋt ÿӝ hàng ngày là thҩp nhҩt trong năm. Ĉêm vӅ
sáng thѭӡng có tӯ 4 - 6 ngày/tháng nhiӋt ÿӝ xuӕng dѭӟi 200C.
V. Khí hұu và ô nhiӉm công nghiӋp:
Các chҩt thҧi trong công nghiӋp nhѭ khói, bөi, hóa chҩt SOn, Con, Non , nѭӟc... nӃu không
ÿѭӧc xӱ lý tӕt ÿӅu có nguy cѫ gây ô nhiӉm hóa hӑc, ô nhiӉm hóa sinh, ô nhiӉm cѫ lý, ô nhiӉm
nhiӋt... Bөi silic, bông, hóa chҩt ÿѭӧc gió mang ÿi là hҥt nhân ngѭng kӃt tҥo mù mѭa, hóa chҩt thì
tan trong nѭӟc mѭa tҥo ra các acid gây ÿӝc hҥi làm sét rӍ, ăn mòn kim loҥi, gây bӋnh hoһc thúc ÿҭy
vi sinh phát triӇn tҥo ra nhӳng phҧn ӭng hóa sinh, hình thành nhӳng trұn mѭa acid, gây ô nhiӉm

7.4 Page 64

▲back to top


môi trѭӡng. Vì thӃ khi xây dӵng nhà máy, khu công nghiӋp phҧi có ngay các biӋn pháp khҳc phөc
ô nhiӉm môi trѭӡng nhѭ trӗng cây xanh, chӕng nóng, chӕng ҭm, nҩm mӕc, lӑc sҥch nѭӟc thҧi và
không khí bҵng các biӋn pháp liên hoàn khӱ chҩt thҧi... Khai thác rӯng cҫn ÿi ÿôi vӟi bҧo vӋ, trӗng
rӯng ÿӇ chӕng xói mòn và góp phҫn cҧi tҥo khí hұu.
Các nhà máy, phѭѫng tiӋn giao thông sӱ dөng nhiên liӋu sҥch (không có chì)… giҧm tӕi
ÿa các chҩt thҧi. NӃu sӱ dөng than hoһc dҫu phҧi có các chҩt phө gia vi sinh ÿӇ phát huy hiӋu suҩt
nhiên liӋu và giҧm chҩt thҧi gây nhiӉm bҭn môi trѭӡng.

7.5 Page 65

▲back to top


Ch˱˯ng IV
THͮY VĂN
Ĉ͛ng Nai có di͏n tích t͹ nhiên 5.866,4 km2 trong ÿó di͏n tích sông su͙i vào kho̫ng
16.666 ha chi͇m 2,8% di͏n tích toàn t͑nh, là m͡t t͑nh có m̩ng l˱ͣi sông, su͙i khá phát tri͋n.
Sông Ĉ͛ng Nai là con sông lͣn thͱ hai cͯa các t͑nh Nam B͡ ch̫y qua, tr̫i dài tͳ c͹c B̷c
huy͏n Tân Phú, Ĉ͓nh Quán v͉ ÿ͇n c͵a bi͋n Xoài R̩p. Sông La Ngà, sông Bé là hai phͭ l˱u
lͣn cͯa sông Ĉ͛ng Nai trong ÿó La Ngà là phͭ l˱u có m͡t ph̯n di͏n tích l˱u v͹c n̹m trên
ÿ̭t Ĉ͛ng Nai b̷t ngu͛n tͳ cao nguyên Di Linh, B̫o L͡c. Ngoài ra h͏ th͙ng sông su͙i n͡i
t͑nh khá phát tri͋n, phân b͙ t˱˯ng ÿ͙i ÿ͉u kh̷p, trong ÿó ph̫i k͋ ÿ͇n sông Lá Buông, sông
Thao, su͙i C̫, su͙i Tam Bung v.v...
Vi͏c nghiên cͱu ch͇ ÿ͡ thͯy văn cͯa các h͏ th͙ng sông, su͙i ͧ các t͑nh phía Nam nói
chung và ͧ Ĉ͛ng Nai nói riêng, ÿã làm tͳ lâu nh˱ng còn ͧ mͱc ÿ͡ h̩n ch͇, có tính ch̭t
chuyên dùng do Nha Thͯy nông và công tác nông thôn cùng c˯ quan Ĉi͏n l͹c cͯa ch͇ ÿ͡ cNJ
qu̫n lý. Tͳ sau ngày gi̫i phóng mi͉n Nam, công tác thͯy văn ÿ˱ͫc chú tr͕ng do T͝ng cͭc
Khí t˱ͫng thͯy văn th͙ng nh̭t qu̫n lý trong c̫ n˱ͣc. M̩ng l˱ͣi các tr̩m thͯy văn c˯ b̫n
ÿã ÿ˱ͫc thành l̵p trên các tri͉n sông chính, theo m͡t qui ho̩ch t͝ng th͋, các y͇u t͙ thͯy văn
ÿ˱ͫc ÿo ÿ̩c ÿ̯y ÿͯ h˯n và liên tͭc theo ÿúng qui trình, qui ph̩m.
M̩ng l˱ͣi các tr̩m thͯy văn trong t͑nh g͛m có:
- Các tr̩m trên sông Ĉ͛ng Nai nh˱: Tà Lài, Tr͓ An, Tân Ĉ͓nh, Biên Hòa ( tr̩m Tr͓
An và Tân Ĉ͓nh ÿã gi̫i th͋ sau khi có h͛ Tr͓ An )
- Các tr̩m trên sông La Ngà nh˱: Phú Hi͏p, c̯u La Ngà. Ngoài ra còn có m͡t s͙
tr̩m chuyên dùng cͯa ngành thͯy lͫi nh˱: Lá Buông, Tam Bung, su͙i C̫ v.v... S͙ li͏u quan
tr̷c ÿ˱ͫc cͯa các tr̩m trong thͥi gian g̯n ÿây ÿ˱ͫc b̫o ÿ̫m, ÿ͡ tin c̵y cao, là ngu͛n t˱
li͏u quí ÿ͋ ÿánh giá ch͇ ÿ͡ thͯy văn cͯa các sông su͙i m͡t cách khách quan và trung th͹c.
ĈҺC ĈIӆM LѬU VӴC SÔNG ĈӖNG NAI
VÀ CÁC SÔNG SUӔI TRONG TӌNH
I. Lѭu vӵc sông chính - sông Ĉӗng Nai:
Sông Ĉӗng Nai là hӋ thӕng sông lӟn thӭ hai ӣ phía Nam, và ÿӭng thӭ ba toàn quӕc, lѭu
vӵc rӝng lӟn cӫa nó gҫn nhѭ nҵm trӑn trong ÿӏa phұn nѭӟc ta, chӍ có mӝt bӝ phұn nhӓ nҵm ӣ nѭӟc
ngoài (Campuchia). Ĉӗng Nai là con sông chính cӫa hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai, mӝt sӕ phө lѭu lӟn

7.6 Page 66

▲back to top


cӫa nó nhѭ: Ĉa Hoai, La Ngà (ӣ tҧ ngҥn), sông Bé, sông Sài Gòn, sông Vàm Cӓ (ӣ hӳu ngҥn).
Tәng diӋn tích lѭu vӵc phҫn trong nѭӟc khoҧng 37.330 km2, nҵm trên ÿӏa phұn các tӍnh
Lâm Ĉӗng, Ĉҳc Lҳc, Bình Dѭѫng, Bình Phѭӟc, Long An, Tây Ninh, Bình Thuұn, Ĉӗng Nai và
thành phӕ Hӗ Chí Minh.
HӋ thӕng sông Ĉӗng Nai phát triӇn trên cao nguyên Di Linh, Lâm Viên, Bҧo Lӝc và mӝt
phҫn cӫa ÿӗng bҵng Nam Bӝ. Ĉây là mӝt vùng kinh tӃ phát triӇn có nhiӅu thӃ mҥnh vӟi loҥi cây
công nghiӋp nhiӋt ÿӟi nhѭ: cao su, trà, cà phê, thuӕc lá, v.v... Trong lѭu vӵc nhiӅu nѫi có thӇ xây
dӵng thành các trung tâm thӫy ÿiӋn nhѭ: Trӏ An, Thác Mѫ, Ĉa Mi, Hàm Thuұn v.v... Cӱa sông
Ĉӗng Nai rӝng và sâu, mӵc nѭӟc lên xuӕng theo chӃ ÿӝ bán nhұt triӅu, giao thông ÿѭӡng thӫy rҩt
thuұn tiӋn ӣ khúc hҥ lѭu (tӯ Trӏ An ra biӇn).
Lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai nҵm trong khu vӵc ÿón gió mùa Tây Nam, lѭӧng mѭa lӟn, trung
bình tӯ 2000 - 2800 mm/năm. Tâm mѭa nҵm ӣ khu vӵc thѭӧng nguӗn sông La Ngà, mҥng lѭӟi
sông suӕi tѭѫng ÿӕi phát triӇn, song không ÿӅu giӳa các vùng. Mұt ÿӝ lѭӟi sông vào khoҧng tӯ 0,5
- 1,0 /km2, vùng có mұt ÿӝ cao là khu vӵc Bҧo Lӝc, vùng có mұt ÿӝ thҩp hѫn là khu vӵc hҥ lѭu
sông La Ngà, sông Bé v.v... HӋ sӕ dòng chҧy bình quân trong toàn lѭu vӵc vào loҥi trung bình (∝
= 0,5 ), hӋ sӕ phân tán Cv = 0,20 - 0,25.
* Sông Ĉӗng Nai: bҳt nguӗn tӯ phía Bҳc cao nguyên Lâm Viên (Lang Biang), phía Nam
dãy Trѭӡng Sѫn, ÿӝ cao các ÿӍnh núi ÿҫu nguӗn ÿҥt trên 2000 m, ÿӍnh Lâm Viên: 2167 m, ÿӍnh Bi
Doup: 2287 m, ÿӍnh Bѫ Ra: 1864 m v.v... Các sѭӡn núi cao tҥo nguӗn có ÿӝ dӕc lӟn tӯ 20 - 25%,
ÿҫu nguӗn có tӑa ÿӝ: 1080.42'.10''E và 120.12'.10''N, ÿӝ cao trung bình khu vӵc ÿҫu nguӗn khoҧng
1700 m (E: kinh tuyӃn Ĉông, N: vƭ tuyӃn Bҳc).
Tӯ nguӗn vӅ tӟi cӱa biӇn Xoài Rҥp, sông Ĉӗng Nai có chiӅu dài khoҧng 610 km, ÿӝ dӕc
trung bình trên toàn dòng sông là 2,8‰, ÿoҥn chҧy qua tӍnh Ĉӗng Nai dài 220 km (tính ÿӃn ngã ba
sông Lòng Tàu - Nhà Bè)
DiӋn tích lѭu vӵc cӫa hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai tính ÿӃn trҥm Trӏ An là: 14.900 km2, tӟi
Biên Hòa là: 23.500 km2, tӟi Nhà Bè là: 28.200 km2, và tӟi cӱa Soài Rҥp khoҧng 42.600 km2.
Sông Ĉӗng Nai phía thѭӧng lѭu có tên là Ĉa Dung (ÿӑc là Ĉҥ Ĉӡng: sông lӟn), sau khi
hӧp lѭu vӟi sông Ĉa Nhim, sông có tên là Ĉӗng Nai Thѭӧng. Tӯ ÿó cho tӟi chӛ hӧp lѭu vӟi sông
Sài Gòn, sông mang tên chính thӭc là Ĉӗng Nai. Ӣ phía dѭӟi thành phӕ Hӗ Chí Minh sông chia
làm hai nhánh lӟn là: sông Lòng Tàu chҧy vào vNJng Cҫn Giӡ, và sông Nhà Bè ÿә ra biӇn qua cӱa
Xoài Rҥp. HӋ thӕng sông Vàm Cӓ (Vàm Cӓ Ĉông và Vàm Cӓ Tây) có nguӗn tӯ Campuchia ÿә
vào sông Nhà Bè cách cӱa Xoài Rҥp khoҧng 10 km. Cӱa Xoài Rҥp rӝng có nѫi tӟi 11 km, song
viӋc ÿi lҥi không mҩy thuұn tiӋn vì có nhiӅu soi, cát, bãi bӗi v.v...
Sông Ĉӗng Nai có nhiӅu uӕn khúc, quanh co, hӋ sӕ uӕn khúc trung bình 1,3 ÿһc biӋt trên
cao nguyên Di Linh và Ĉà Lҥt có nhiӅu uӕn khúc lӟn, nhѭng nhìn chung dòng chҧy cӫa sông có
hai hѭӟng chính:
- Hѭӟng Tây Bҳc - Ĉông Nam chӫ yӃu ӣ phҫn thѭӧng lѭu
- Hѭӟng Ĉông Bҳc - Tây Nam chӫ yӃu ӣ trung và hҥ lѭu. ĈiӅu ÿó khá phù hӧp vӟi kiӃn
trúc ÿӏa tҫng trong mӛi khu vӵc.
Do tác ÿӝng cӫa tҥo sѫn Tân sinh, sông Ĉӗng Nai là sông già trҿ lҥi, biӇu hiӋn qua các cao
nguyên xӃp tҫng nhѭ Lang Biang vӟi ÿӝ cao trung bình: 1500 m, Di Linh vӟi ÿӝ cao trên 1000 m,

7.7 Page 67

▲back to top


các cao nguyên Mҥ, Mnông vӟi ÿӝ cao bình quân khoҧng 750 m và cuӕi cùng là ÿӗng bҵng Nam
Bӝ. Vì vұy trҳc diӋn dӑc cӫa sông cNJng có dҥng bұc thang khá ÿiӇn hình. Tuy vұy vүn có thӇ chia
chiӅu dài cӫa sông chính ra thành ba ÿoҥn:
* Ĉo̩n th˱ͫng l˱u: Ĉây là mӝt ÿoҥn ngҳn tӯ nguӗn vӅ tӟi ĈanKia ( Lâm Ĉӗng) có diӋn tích
hӭng nѭӟc vào khoҧng 3.300 km2 gӗm hai sông Ĉҥ Ĉӡng và Ĉa Nhim, dòng sông ӣ ÿây hҽp, ÿӝ dӕc lӟn,
lòng sông có nhiӅu ÿá lӣm chӣm, ít có tác dөng vӅ giao thông, ÿi lҥi.
Mһt khác vì là sông già trҿ lҥi qua vұn ÿӝng tҥo sѫn Tân sinh nên ӣ thѭӧng lѭu, khúc chҧy trên
sѫn nguyên Ĉà Lҥt khá êm ÿӅm, nhiӅu ÿoҥn bӏ chһn lҥi thành hӗ nhѭ hӗ Xuân Hѭѫng, Than Thӣ... Sӭc
xâm thӵc cӫa dòng sông chѭa ҧnh hѭӣng tӟi bӅ mһt cӫa lѭu vӵc. Khi ra tӟi rìa cӫa sѫn nguyên ÿӝ cao thay
ÿәi, xuҩt hiӋn các thác nѭӟc nәi tiӃng nhѭ: Pren, GuGa, v.v...
* Ĉo̩n trung l˱u: Ĉoҥn này tӯ ĈanKia, phía dѭӟi Liên Khѭѫng ÿӃn Trӏ An dài khoҧng 300 km,
dòng sông mӣ rӝng uӕn khúc quanh co, ÿӝ dӕc bình quân dѭӟi 1‰, giúp cho viӋc giao thông ÿi lҥi ÿã
thuұn lӧi hѫn. Tuy nhiên ӣ nhӳng chӛ chuyӇn tiӃp cӫa các bұc thӅm, ÿӝ dӕc tăng, hình thành nhӳng thác,
ghӅnh, tҥo ÿiӅu kiӋn tӕt cho viӋc xây dӵng các nhà máy thӫy ÿiӋn, nhѭ nhà máy thӫy ÿiӋn Trӏ An xây
dӵng ӣ thác Trӏ An, huyӋn Vƭnh Cӱu, Ĉӗng Nai.
Nhӳng phө lѭu quan trӑng cӫa hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai ÿӅu gia nhұp ӣ ÿoҥn này nhѭ sông La
Ngà ӣ tҧ ngҥn, sông Bé ӣ hӳu ngҥn.
* Ĉo̩n h̩ l˱u: Tӯ Tân Uyên ra ÿӃn cӱa biӇn Xoài Rҥp dài xҩp xӍ 143 km, ÿoҥn này lòng sông
khá rӝng tӯ 1 km ÿӃn 4,5 km, có chӛ sâu tӟi 18 m, nѭӟc sông chӏu ҧnh hѭӣng mҥnh bӣi chӃ ÿӝ bán nhұt
triӅu vùng cӱa sông. Tҥi HiӃu Liêm, Tân Uyên biên ÿӝ triӅu trong ngày còn tӟi trên 1 m.
HӋ thӕng sông Ĉӗng Nai có khá nhiӅu phө lѭu, sӕ phө lѭu có chiӅu dài lӟn hѫn 10 km là
253 sông suӕi.
Có thӇ phân cҩp các phө lѭu nhѭ sau:
- Phө lѭu cҩp 1
có 61 sông
- Phө lѭu cҩp 2
có 126 sông
- Phө lѭu cҩp 3
có 52 sông
- Phө lѭu cҩp 4
có 14 sông
- Sông chính
có 01 sông
NӃu phân cҩp theo diӋn tích hӭng nѭӟc cӫa lѭu vӵc thì:
- Dѭӟi 100 km2
có 168 sông
- Tӯ 101 - 500 km2
có 70 sông
- Tӯ 501 – 1.000 km2
có 07 sông
- Tӯ 1.001 – 3.000 km2
có 03 sông
- Tӯ 3.001 – 5.000 km2
có 02 sông
- Tӯ 5001 - 8000 km2
có 03 sông
- Trên 8000 km2
có 01 sông
Trong sӕ các phө lѭu kӇ trên, có mӝt sӕ phө lѭu quan trӑng nhѭ: sông La Ngà, sông Bé,
sông Sài Gòn và sông Vàm Cӓ.

7.8 Page 68

▲back to top


* Sông Bé:
Là phө lѭu lӟn nhҩt bên bӡ phҧi, bҳt nguӗn tӯ phía Tây cӫa Nam Tây Nguyên nѫi có ÿӝ cao tӯ
600 - 800 m, diӋn tích hӭng nѭӟc tính tӟi HiӃu Liêm vào khoҧng 7.650 km2, ӭng vӟi chiӅu dài cӫa sông tӯ
nguӗn ÿӃn nѫi nhұp lѭu vӟi sông Ĉӗng Nai là 344 km. Thѭӧng lѭu sông có tên là: ĈakGlun chҧy tӯ phía
Tây cao nguyên Mnông, ӣ ÿây có nhiӅu thác ghӅnh, ÿӝ dӕc lòng sông bình quân khoҧng 2,1‰ , ÿӝ uӕn
khúc trung bình: 1,4 ; ÿӝ rӝng bình quân lѭu vӵc khoҧng 50 km, nhұp lѭu vӟi sông Ĉӗng Nai ӣ phía dѭӟi
thác Trӏ An khoҧng 6 km, hàng năm cung cҩp cho sông Ĉӗng Nai mӝt lѭӧng nѭӟc 6,81 x 109 m3 gҫn bҵng
1/4 lѭӧng nѭӟc trong toàn hӋ thӕng.
* Sông Sài Gòn và sông Vàm Cӓ:
Sông Sài Gòn: ÿѭӧc hӧp thành tӯ hai nhánh Sài Gòn và Sanh Ĉôi, bҳt nguӗn tӯ vùng ÿӗi núi Lӝc
Ninh, ven biên giӟi ViӋt - Campuchia, nѫi có ÿӝ cao trung bình khoҧng 200 m. Sông ít gҩp khúc, ÿӝ dӕc
nhӓ (1,3‰) mang sҳc thái cӫa sông vùng ҧnh hѭӣng triӅu. Thӫy triӅu có thӇ ҧnh hѭӣng tӟi Dҫu TiӃng,
cách cӱa sông 148 km, cách biӇn 206 km. DiӋn tích lѭu vӵc 4.500 km2, ӭng vӟi chiӅu dài 280 km.
Sông Vàm Cӓ: là tên gӑi chung sau khi hӧp lѭu cӫa hai sông Vàm Cӓ Ĉông và Vàm Cӓ Tây.
Sông Vàm Cӓ Ĉông có diӋn tích lѭu vӵc 6.300 km2, chiӅu dài 283 km, sông Vàm Cӓ Tây có diӋn
tích lѭu vӵc: 6.000 km2, chiӅu dài 235 km. Sau khi hӧp lѭu ÿoҥn chung có chiӅu dài 36 km và ÿә vào
dòng chính Ĉӗng Nai ӣ gҫn cӱa Xoài Rҥp. Nguӗn cӫa sông Vàm Cӓ Ĉông nҵm trӑn trong phҫn ÿҩt cӫa
Ĉông Nam Bӝ, nên ÿѭӧc coi là thuӝc hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai. Trong khi ÿó sông Vàm Cӓ Tây có quan
hӋ chһt chӁ vӅ mһt thӫy văn, thӫy lӵc vӟi sông TiӅn nên ÿѭӧc xem là thuӝc hӋ thӕng sông Mêkông. Cҧ hai
sông có ÿӝ dӕc rҩt nhӓ, vì vұy thӫy triӅu ҧnh hѭӣng rҩt sâu: trên sông Vàm Cӓ Ĉông là 190 km, sông Vàm
Cӓ Tây là 170 km.
Nhìn chung vӅ mһt hình thái lѭu vӵc, sông Ĉ͛ng Nai là m͡t sông lͣn, l˱u v͹c g̯n nh˱
n̹m tr͕n trên lãnh th͝ n˱ͣc ta, sông có ngu͛n n˱ͣc phong phú và nhi͉u ti͉m năng v͉ thͯy ÿi͏n.
Ĉӗng Nai là dҥng sông già trҿ lҥi dѭӟi tác dөng cӫa tân kiӃn tҥo. Ĉây là mӝt vùng ÿѭӧc nâng lên,
ÿӝ cao bình quân toàn lѭu vӵc khá lӟn khoҧng 750 m, ÿһc biӋt sông ÿѭӧc phát triӇn trên cao
nguyên xӃp tҫng, sông nhiӅu nѭӟc, nhѭng lNJ ít ÿӝt ngӝt, vì lòng sông ít dӕc, ӣ hҥ lѭu lòng sông mӣ
rӝng và sâu. Cӱa sông có dҥng vӏnh, nên giao thông ÿѭӡng thӫy rҩt thuұn tiӋn.
II. Lѭu vӵc sông La Ngà:
Sông La Ngà là mӝt phө lѭu quan trӑng cӫa sông Ĉӗng Nai, nó là con sông nhánh có mӝt
phҫn lѭu vӵc nҵm trên ÿҩt Ĉӗng Nai ÿә vào sông chính ӣ xã Phú Ngӑc, huyӋn Ĉӏnh Quán, cách
cҫu La Ngà 5 km vӅ phía thѭӧng lѭu.
Sông La Ngà bҳt nguӗn tӯ cao nguyên Di Linh, Bҧo Lӝc, nѫi hӧp lѭu cӫa ba con suӕi nhӓ có tên
là: RѫNha, ĈacToren và ĈacNo ӣ ÿӝ cao trung bình hѫn 1.000 m, nѫi cao nhҩt tӟi 1.460 m. Lѭu vӵc cӫa
sông gӗm phҫn lӟn diӋn tích huyӋn Bҧo Lӝc (Lâm Ĉӗng), Tánh Linh (Bình Thuұn), Tân Phú, Ĉӏnh Quán
(Ĉӗng Nai).
ChiӅu dài cӫa sông kӇ tӯ nguӗn vӅ ÿӃn nѫi nhұp lѭu khoҧng 210 km, tѭѫng ӭng vӟi diӋn tích lѭu
vӵc 4.100 km2. Phҫn chҧy qua tӍnh Ĉӗng Nai dài 70 km, ӭng vӟi diӋn tích khoҧng 1.050 km2. Mұt ÿӝ
sông suӕi vào loҥi trung bình (D = 0,4 - 0,5), tӭc là trên 1 km2 có tӯ 0,4 - 0,5 km sông suӕi, ÿӝ dӕc bình
quân lѭu vӵc khoҧng 4,3‰, hӋ sӕ uӕn khúc bình quân 1,5.
Do ÿӏa hình chi phӕi mãnh liӋt, hѭӟng chҧy cӫa sông La Ngà rҩt phӭc tҥp, khoҧng 100 km kӇ tӯ
nguӗn, l˱u v͹c có d̩ng lá cây, dòng chính chҧy theo hѭӟng gҫn nhѭ tӯ Bҳc xuӕng Nam ÿoҥn kӃ tӟi Tà
Pao dài 30 km chҧy theo hѭӟng Tây Nam, 25 km tiӃp chҧy theo hѭӟng Tây Bҳc, ÿoҥn tӯ ranh giӟi giӳa
Ĉӗng Nai và Bình Thuұn vӅ tӟi suӕi Gia Huynh dài khoҧng 30 km sông lҥi chҧy theo hѭӟng tӯ Bҳc xuӕng
Nam, tӯ ÿây vӅ tӟi chӛ nhұp lѭu vӟi sông Ĉӗng Nai còn khoҧng 20 km hѭӟng chҧy là Tây - Tây Bҳc có
ÿoҥn gҫn nhѭ tӯ Nam ÿӃn Bҳc, ÿһc biӋt ÿoҥn tӯ ranh giӟi giӳa hai tӍnh Ĉӗng Nai và Bình Thuұn vӅ tӟi

7.9 Page 69

▲back to top


Ĉӗng HiӋp, sông chҧy uӕn khúc quanh co.
Tӯ nguӗn vӅ tӟi Tà Pao, sông chҧy trong lNJng sông hҽp, hai bӡ dӕc cao, có rӯng rұm; tӯ Tà Pao
vӅ tӟi Ĉӗng HiӋp, lNJng sông mͧ r͡ng thành ÿ͛ng ru͡ng phì nhiêu r͡ng chͳng 100.000 ha, ÿây là v͹a lúa
lͣn cͯa huy͏n Tánh Linh (Bình Thuұn), trên ÿ͓a ph̵n t͑nh Ĉ͛ng Nai có kho̫ng 4.000 ha, kéo dài tͳ Th͕
Lâm (Tân Phú) v͉ Ĉ͛ng Hi͏p (Ĉӏnh Quán). Nhìn chung khu vӵc này chѭa ÿѭӧc khai thác triӋt ÿӇ, do chѭa
có các công trình ngăn lNJ, thѭӡng bӏ ngұp lөt trong mùa mѭa, phҫn lӟn diӋn tích quanh năm ngұp nѭӟc,
trӣ thành ÿҫm lҫy v.v...
Tӯ Phú HiӋp vӅ hҥ lѭu dòng sông bӏ chһn lҥi bӣi các dãy ÿá ngҫm, các thác nѭӟc tӵ nhiên nhѭ
thác Trӡi cao 5 m, gây cҧn trӣ rҩt nhiӅu cho viӋc thoát lNJ xuӕng hҥ lѭu, ÿi lҥi khó khăn, ÿӗng thӡi làm
tăng nguy cѫ ngұp úng cho khu vӵc ÿӗng ruӝng phía Bҳc Thӑ Lâm, Ĉӗng HiӋp.
Sông La Ngà có nhiӅu chi lѭu, tính riêng trên ÿҩt Ĉӗng Nai ÿã có gҫn hai mѭѫi suӕi lӟn
nhӓ, không kӇ mӝt sӕ suӕi cҥn vӅ mùa khô. Tính tӯ thѭӧng lѭu, phía bӡ phҧi có 8 suӕi, trong ÿó
suӕi ĈarKaYa dài nhҩt 16 km, còn lҥi nhӓ hѫn 10 km. Phía bӡ trái có 11 suӕi, các suӕi này ÿӅu có
nguӗn tӯ cao nguyên Bình Lӝc, An Lӝc nѫi có ÿӝ cao trung bình 200 m, hѭӟng chҧy chӫ yӃu tӯ
Nam lên Bҳc, trong ÿó ÿáng kӇ nhҩt là suӕi Tam Bung có chiӅu dài 23 km, ӭng vӟi diӋn tích lѭu
vӵc khoҧng 155 km2 , hàng năm cung cҩp cho sông La Ngà mӝt lѭӧng nѭӟc khoҧng: 0,173 x 109
m3. Các chi l˱u cͯa sông La Ngà ÿ͉u ng̷n, ÿ͡ d͙c lͣn, thͥi gian t̵p trung n˱ͣc vào mùa lNJ
nhanh, th˱ͥng hay x̫y ra lNJ quét gây nhiӅu thiӋt hҥi cho sҧn xuҩt và ÿӡi sӕng cӫa nhân dân ÿӏa
phѭѫng.
Sông La Ngà là mӝt trong nhӳng phө lѭu quan trӑng cӫa sông Ĉӗng Nai. Ĉây là con sông
dӗi dào vӅ nguӗn nѭӟc, phong phú vӅ cҧnh ÿҽp, lѭu vӵc cӫa nó là vùng kinh tӃ nông lâm nghiӋp
phát triӇn, có nhiӅu loҥi cây công nghiӋp ngҳn ngày nhѭ: mía, thuӕc lá, v.v... và các loҥi cây lѭѫng
thӵc nhѭ bҳp, ÿұu các loҥi v.v...
III. Lѭu vӵc các sông suӕi nӝi tӍnh:
Trên ÿӏa bàn cӫa tӍnh còn có nhiӅu sông suӕi vӯa và nhӓ khác, phân bӕ tѭѫng ÿӕi ÿӅu ӣ các
huyӋn, giӳ vai trò quan trӑng trong công tác thӫy lӧi, ÿҧm bҧo mӝt lѭӧng nѭӟc lӟn cho các diӋn
tích canh tác cӫa các huyӋn: Tân Phú, Ĉӏnh Quán, Thӕng Nhҩt, Long Thành, v.v...Trong ÿó, ÿáng
kӇ có sông Lá Buông thuӝc huyӋn Long Thành, suӕi Tam Bung ӣ Ĉӏnh Quán, suӕi Cҧ ӣ Long
Thành, Nhѫn Trҥch, sông Thao ӣ Thӕng Nhҩt v.v...
III.1. Sông Lá Buông:
Sông Lá Buông có nguӗn tӯ suӕi Ĉá Bàn trên cao nguyên An Lӝc (Long Khánh) ӣ ÿӝ cao hѫn
200 m, và vùng rӯng núi thuӝc nông trѭӡng Ông QuӃ. Ӣ thѭӧng nguӗn hai suӕi Gia Dách và suӕi Cam
hӧp vӟi nhau thành suӕi Nhҥn, xuôi vӅ trung lѭu suӕi Nhҥn ÿѭӧc suӕi Sҩu và suӕi Cҧi Hao nhұp vào trӣ
thành sông Nhҥn tҥi khu vӵc xã An ViӉn. Ӣ hҥ lѭu sau khi nhұp vӟi rҥch BӃn Gӛ ӣ Long Hѭng chҧy qua
ҩp Phѭӟc Chân nhұp vào sông Ĉӗng Nai ӣ ngã ba Láng Lùn, xã Tam Phѭӟc. Ĉoҥn tӯ An ViӉn vӅ ÿӃn cӱa
sông có tên là Lá Buông hay thѭӡng gӑi là sông Buông.
Dòng chính cӫa sông có chiӅu dài tӯ nguӗn ÿӃn cӱa sông là 52 km, chҧy theo hѭӟng cѫ
bҧn tӯ Ĉông sang Tây, vӟi diӋn tích lѭu vӵc: khoҧng 264 km2, trҧi dài trong miӅn ÿón gió mùa
Tây Nam, lѭӧng mѭa phong phú, trung bình 1800 mm/năm, ÿӝ dӕc bình quân 5,3‰, hàng năm
cung cҩp cho sông Ĉӗng Nai mӝt lѭӧng nѭӟc: 0,23 x 109 m3. Moÿun dòng chҧy bình quân năm M
= 28,3 l/s/km2
L˱u v͹c sông có d̩ng lá cây, l̩i n̹m trong khu v͹c có l˱ͫng m˱a khá, nên th˱ͥng hay
x̫y ra lNJ quét ͧ khu v͹c trung và th˱ͫng ngu͛n, còn khu vӵc ӣ hҥ nguӗn gҫn cӱa sông lҥi hay bӏ

7.10 Page 70

▲back to top


ngұp úng mӛi khi có mѭa lӟn, nhҩt là vào nhӳng kǤ có triӅu cѭӡng...
III.2. Su͙i Tam Bung:
Suӕi Tam Bung là chi lѭu lӟn cӫa sông La Ngà, nҵm ӣ bӡ trái và ÿә vào sông La Ngà tҥi xã Phú
Túc (Ĉӏnh Quán). Suӕi Tam Bung có diӋn tích lѭu vӵc 155 km2 ӭng vӟi chiӅu dài 23 km, bҳt nguӗn tӯ
phía Bҳc cao nguyên Xuân Lӝc - Long Khánh nѫi có ÿӝ cao trung bình trên 200 m, ÿӝ dӕc bình quân lѭu
vӵc 1,67‰, suӕi có hѭӟng chҧy chӫ yӃu tӯ Nam lên Bҳc. Khu vӵc thѭӧng nguӗn lòng suӕi nhӓ hҽp, ÿӝ
dӕc lӟn, thѭӡng chҧy xiӃt vӅ mùa mѭa, tӕc ÿӝ tұp trung nѭӟc cao. VӅ mùa khô nѭӟc suӕi cҥn, nhiӅu ÿoҥn
gҫn ÿѭӡng phân thӫy trӣ thành suӕi chӃt (không có nѭӟc). Hҵng năm suӕi Tam Bung cung cҩp cho sông
La Ngà mӝt lѭӧng nѭӟc 0,18 x 109 m3, ӭng vӟi chiӅu sâu dòng chҧy 1,145 mm, moÿun dòng chҧy bình
quân năm: M = 36,3 l/s/ km2.
III.3 Su͙i C̫:
Suӕi Cҧ là suӕi dài nhҩt cӫa hӋ thӕng sông Thӏ Vãi, nҵm vӅ phía Tây Nam cӫa tӍnh, thuӝc ÿӏa
phұn huyӋn Nhѫn Trҥch, bҳt nguӗn tӯ cao nguyên An Lӝc - Cҭm Tiêm, nѫi có ÿӝ cao trung bình trên 200
m. Lѭu vӵc có dҥng lӗng chim: dài và hҽp, diӋn tích hӭng nѭӟc 135 km2 ӭng vӟi chiӅu dài 25 km (tính
ÿӃn trҥm thӫy văn Suӕi Cҧ) nӃu tính tӯ nguӗn vӅ ÿӃn chӛ nhұp lѭu vӟi sông Thӏ Vãi chiӅu dài tәng cӝng
cӫa nó là 38 km, ÿӝ dӕc bình quân lѭu vӵc 9,3‰, suӕi chҧy theo hѭӟng chính Ĉông Bҳc - Tây Nam. Hҥ
lѭu suӕi Cҧ là hӋ thӕng sông Thӏ Vãi vӟi các kênh rҥch chҵng chӏt, nѭӟc sông bӏ thӫy triӅu chi phӕi mҥnh,
ÿây là khu vӵc có rӯng ngұp mһn lӟn nhҩt huyӋn Nhѫn Trҥch cNJng nhѭ cӫa tӍnh Ĉӗng Nai.
Hàng năm suӕi Cҧ có lѭӧng nѭӟc vào khoҧng 0,098 x 109 m3, ӭng vӟi chiӅu sâu dòng chҧy
là 724 mm, ÿây là lѭӧng nѭӟc ngӑt ÿáng kӇ, phөc vө cho sҧn xuҩt và ÿӡi sӕng nhân dân trong khu
vӵc, ÿӗng thӡi có tác dөng ngăn mһn, không cho mһn tiӃn sâu vào nӝi ÿӗng.
III.4. Sông Thao:
Sông Thao là mӝt sông nhӓ so vӟi các sông suӕi kӇ trên. Lѭu vӵc cӫa nó nҵm trӑn trong hai
huyӋn Vƭnh Cӱu và Thӕng Nhҩt vӟi diӋn tích khoҧng 90 km2, lѭӧng mѭa trung bình hàng năm 1800 mm.
Sông có hai nguӗn phát nguyên, nguӗn thӭ nhҩt tӯ phía Nam Bàu Cá, nѫi có ÿӝ cao bình quân 60 m, vӟi
suӕi ÿҫu nguӗn có tên gӑi là sông Thao, nguӗn thӭ hai tӯ khu vӵc Suӕi ĈӍa, ÿӝ cao bình quân khoҧng 48
m, suӕi nhӓ có tên là Sân Mây.
Hai suӕi này nhұp lѭu vӟi nhau ӣ nѫi có ÿӝ cao 30 m thành sông Rҥch Ĉông, ÿoҥn hҥ lѭu ÿә vào
sông Ĉӗng Nai ӣ xã ThiӋn Tân lҥi có tên gӑi là suӕi Bà Lӑng.
ChiӅu dài nhҩt cӫa sông tӯ phía Suӕi ĈӍa là 18 km, lѭu vӵc cӫa sông ÿã ÿѭӧc khai phá khá triӋt
ÿӇ, nhiӅu nѫi biӃn thành ÿӗi trӑc, mһt ÿӋm trӕng trҧi, d͍ sinh ra lNJ quét trong mùa m˱a. Sông Thao hàng
năm cung cҩp cho sông Ĉӗng Nai mӝt lѭӧng nѭӟc 0,085 x 109 m3 ӭng vӟi chiӅu sâu dòng chҧy 946 mm.
Moÿun dòng chҧy bình quân hàng năm: M = 30 l/s/ km2.
Ngoài các hӋ thӕng sông suӕi nêu trên, trên ÿӏa bàn tӍnh còn mӝt sӕ sông suӕi khác: vӅ phía
Ĉông và Nam cӫa tӍnh có suӕi Gia Uy, Ĉa Công Hoi, suӕi Gia, thuӝc thѭӧng nguӗn sông Dinh
(Bình Thuұn), suӕi Gia Liêu, suӕi Lúc, suӕi Vӑng thuӝc thѭӧng nguӗn sông Ray (Bà Rӏa - VNJng
Tàu), phía Bҳc tӍnh còn có suӕi RӃt, suӕi Gia Huynh, ÿә vào sông La Ngà mà phҫn lӟn diӋn tích
lѭu vӵc cӫa suӕi Gia Huynh nҵm trên ÿҩt Bình Thuұn. Phía Tây Nam thuӝc huyӋn Nhѫn Trҥch và
Long Thành còn có suӕi Le, suӕi Trҫu, suӕi Quít v.v...
Nhìn chung các suӕi trên ÿӅu bҳt nguӗn tӯ cao nguyên An Lӝc (Long Khánh) và núi Chӭa
Chan (Xuân Lӝc) cao trên 800 m. Suӕi ngҳn lòng nhӓ hҽp, ÿӝ dӕc lӟn, mӭc ÿӝ tұp trung nѭӟc cao
trong mùa mѭa, mӝt sӕ ít suӕi ÿã và ÿang ÿѭӧc khai thác bҵng các công trình thӫy lӧi nhѭ hӗ suӕi
Le, Gia Ui 1, Gia Ui 2 v.v...

8 Pages 71-80

▲back to top


8.1 Page 71

▲back to top


CHӂ ĈӜ THӪY VĂN
I. Ĉһc ÿiӇm chung:
Lѭu vӵc hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai nҵm trong khu vӵc ÿón gió mùa Tây Nam nên lѭӧng
mѭa ӣ ÿây khá phong phú, lѭӧng mѭa bình quân năm tӯ 2400 - 2800 mm, khác hҷn vӟi vùng ven
biӇn Bình Thuұn nҵm kӅ (có lѭӧng mѭa thҩp nhҩt trong cҧ nѭӟc). Lѭӧng mѭa có xu thӃ giҧm dҫn
tӯ Bҳc xuӕng Nam, tӯ Ĉông Bҳc xuӕng Tây Nam. Trong ÿӏa bàn tӍnh Ĉӗng Nai, nѫi có lѭӧng mѭa
khá là vùng rӯng núi phía Bҳc thuӝc hai huyӋn Ĉӏnh Quán và Tân Phú, lѭӧng mѭa năm trung bình
khoҧng 2.500 mm, vùng giáp Bҧo Lӝc Lâm Ĉӗng xҩp xӍ tӟi 3.000 mm; Khu vӵc huyӋn Vƭnh Cӱu,
ÿҥi bӝ phұn huyӋn Thӕng Nhҩt, phía Tây huyӋn Long Khánh có lѭӧng mѭa tӯ 2.000 ÿӃn 2.500
mm/năm. Các khu vӵc còn lҥi tӯ 1.500 – 2.000 mm/năm. Chênh lӋch giӳa nѫi có lѭӧng mѭa cao
nhҩt và thҩp nhҩt tӯ 500 - 1000 mm.
Tѭѫng ӭng vӟi hai mùa khí hұu (mùa khô, mùa mѭa) thì mùa khô trùng vӟi mùa cҥn, mùa
mѭa trùng vӟi mùa lNJ, thӡi gian bҳt ÿҫu và kӃt thúc hai mùa phө thuӝc vào chӃ ÿӝ khí hұu trong
khu vӵc, mӛi năm có sӵ xê dӏch nhҩt ÿӏnh, tùy thuӝc vào phân bӕ mѭa mӛi năm.
VӅ cѫ bҧn mùa mѭa bҳt ÿҫu tӯ tháng V tӟi hӃt tháng X, có năm mѭa sӟm hѫn vào nӱa cuӕi
tháng IV, cNJng có năm kӃt thúc muӝn hѫn vào nӱa ÿҫu tháng XI... Mùa khô tӯ tháng XII năm
trѭӟc cho ÿӃn tháng IV năm sau.
Do sӵ phân hóa giӳa hai mùa khí hұu khá sâu sҳc, mang nét ÿһc trѭng cӫa khí hұu cұn xích
ÿҥo, nên hai mùa dòng chҧy cNJng có ÿһc thù riêng biӋt: mùa khô nѭӟc sông cҥn kiӋt nhiӅu nѫi
thiӃu nѭӟc nghiêm trӑng, mùa mѭa nѭӟc lNJ tràn ÿҫy, thӯa thãi, thѭӡng gây ngұp lөt ӣ các vùng
trNJng ven sông v.v...
II. ChӃ ÿӝ dòng chҧy cӫa sông Ĉӗng Nai và La Ngà:
II.1. Ch͇ ÿ͡ m͹c n˱ͣc:
Mùa mѭa ӣ lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai và La Ngà bҳt ÿҫu tӯ tháng V, song mùa lNJ chính thӭc
bҳt ÿҫu tӯ tháng VII, chұm hѫn so vӟi mùa mѭa khoҧng hai tháng. Nguyên nhân là do sau 6 - 7
tháng mùa khô, lӟp vӓ phong hóa khô rӛng, ÿӝ ҭm cӫa ÿҩt và không khí xuӕng tӟi mӭc thҩp nhҩt
trong năm, mѭa ÿҫu vө chӍ ÿӫ ngҩm và bӕc hѫi, mѭa thӵc sӵ có hiӋu quҧ tӯ cuӕi tháng VI ÿҫu
tháng VII, lúc này dòng chҧy vѭӧt thҩm chҧy tràn trên sѭӡn dӕc, tham gia vào quá trình biӃn ÿәi
mӵc nѭӟc trong sông. Cá biӋt có năm mùa lNJ ÿӃn sӟm vào tháng VI nhѭng mӵc nѭӟc cao nhҩt cӫa
tháng này chӍ cao hѫn trung bình nhiӅu năm cùng thӡi kǤ không nhiӅu, nhѭ năm 1990, mӵc nѭӟc
cao nhҩt tháng VI trên sông La Ngà ӣ Phú HiӋp chӍ cao hѫn trung bình khoҧng 0,76 m.
Tӯ tháng VII cho ÿӃn tháng XI mӵc nѭӟc sông luôn luôn duy trì ӣ mӭc cao, lNJ chính vө
tұp trung vào ba tháng VIII, IX, X. Mӵc nѭӟc cao nhҩt (ÿӍnh lNJ) thѭӡng xuҩt hiӋn vào tháng VIII
hoһc tháng IX.
- Trên sông La Ngà ӣ Phú HiӋp sӕ lҫn ÿӍnh lNJ xuҩt hiӋn vào tháng VIII chiӃm khoҧng 20%,
vào tháng IX khoҧng 70%.
- Trên sông Ĉӗng Nai ӣ trҥm Tà Lài sӕ lҫn ÿӍnh lNJ xuҩt hiӋn vào tháng VIII chiӃm khoҧng
42% , tháng IX khoҧng 32%.
Chênh lӋch trung bình giӳa mӵc nѭӟc cao nhҩt và thҩp nhҩt trong năm ӣ Phú HiӋp và Tà
Lài vào khoҧng 3,60 - 3,65 m

8.2 Page 72

▲back to top


Sӕ liӋu thӵc ÿo trong nhӳng năm gҫn ÿây cho thҩy:
- Ӣ Tà Lài:
Mӵc nѭӟc cao nhҩt: 114,31m ngày 22 - VIII - 1987
Mӵc nѭӟc thҩp nhҩt: 109,47 m ngày 1 - IV - 1979
Chênh nhau: 4,84 m
- Ӣ Phú HiӋp:
Mӵc nѭӟc cao nhҩt: 107,01 m ngày: 6 - IX - 1990
Mӵc nѭӟc thҩp nhҩt: 102,41 m ngày: 31 - III - 1996
Chênh nhau: 4,60 m
Mӝt ÿһc ÿiӇm cѫ bҧn ÿһc trѭng cӫa các sông suӕi ӣ Nam Bӝ nói chung, ӣ Ĉӗng Nai nói
riêng là: lNJ lên xu͙ng ch̵m, ít th̭y lNJ kép và không có ÿ͡t bi͇n lͣn nh˱ các sông ͧ phía B̷c,
c˱ͥng sṷt lNJ y͇u, Ah lNJ lên cao nh̭t cNJng ch͑ ÿ̩t tͳ 0,10 - 0,15 m/h (các sông ӣ phía Bҳc Ah cao
nhҩt có khi ÿҥt tӟi 2 - 3 m/h) lNJ xuӕng chұm, thӡi gian lNJ rút kéo dài... Nhìn chung chӃ ÿӝ mӵc
nѭӟc ӣ ÿây không phӭc tҥp lҳm, ÿѭӡng quá trình mӵc nѭӟc trong năm tѭѫng ÿӕi әn ÿӏnh so vӟi
ÿѭӡng chuҭn, diӉn biӃn lNJ thuӝc loҥi ÿѫn giҧn, mӝt ÿӍnh trong năm, ít thҩy có lNJ sӟm, mùa lNJ
thuӝc kiӇu thӡi ÿoҥn 5 tháng (tӯ tháng VII - ÿӃn tháng XI), dҥng lNJ có ÿӍnh xuҩt hiӋn vào tháng
VIII (hoһc IX). Mùa lNJ lӋch pha so vӟi mùa mѭa 2 tháng.
Bҧng: Các ÿ̿c tr˱ng m͹c n˱ͣc sông Ĉ͛ng Nai và La Ngà
TRҤM
SÔNG
TRUNG BÌNH NĂM
(M)
Hbq Hmax Hmin
CAO NHҨT THҨP
(M)
(M)
Ĉӝ cao Ngày Ĉӝ cao
NHҨT BIÊN THӠI
ĈӜ GIAN
Ngày QUAN QUAN
TRҲC TRҲC
Tà Lài Ĉ.Nai 110,78 113,17 109,57 114,31 22-8-87 109,47 1-4-79 4,84 78 - 96
Phú HiӋp L.Ngà 103,53 106,14 102,49 107,01 6-9-90 102,41 31-3-96 4,60 87 - 96
Cҫu L.Ngà L.Ngà 47,75 51,81 45,77 53,00 21-8-84 45,70 7-4-84 7,30 84 - 86
Biên Hòa Ĉ.Nai 0,33 1,53 -1,84 1,92 3-9-78 -2,06 25-3-83 3,98 77 - 96
Mùa khô, bҳt ÿҫu tӯ cuӕi tháng XI, ÿҫu tháng XII, mӵc nѭӟc có xu thӃ xuӕng thҩp dҫn và
tiӃp tөc xuӕng chұm cho ÿӃn cuӕi tháng III, ÿҫu tháng IV năm sau. Tháng III là tháng có m͹c
n˱ͣc ki͏t nh̭t trong năm, tӍ lӋ xuҩt hiӋn vào tháng này chiӃm tӯ 56% ӣ Tài Lài (sông Ĉӗng Nai)
ÿӃn 80% ӣ Phú HiӋp (sông La Ngà), mӝt sӕ năm có xuҩt hiӋn vào tháng IV, nhѭng chӫ yӃu vào
nhӳng ngày ÿҫu tháng. Nhìn chung thӡi gian xuҩt hiӋn mӵc nѭӟc kiӋt nhҩt là әn ÿӏnh. Ba tháng có
mӵc nѭӟc thҩp nhҩt là tháng II, III, IV, hҫu nhѭ không thay ÿәi qua các năm.
II.2. Ch͇ ÿ͡ dòng ch̫y:
ChӃ ÿӝ dòng chҧy có quan hӋ chһt chӁ vӟi chӃ ÿӝ mӵc nѭӟc, các nhân tӕ ҧnh hѭӣng ÿӃn
chӃ ÿӝ mӵc nѭӟc cNJng là các nhân tӕ ҧnh hѭӣng tӟi chӃ ÿӝ dòng chҧy. Ӣ ÿây mѭa và chӃ ÿӝ phân
phӕi mѭa trong năm vүn là nhân tӕ chӫ ÿҥo, có tính chҩt quyӃt ÿӏnh chӃ ÿӝ dòng chҧy trong sông.
Do nҵm trong lѭu vӵc trӵc tiӃp ÿón gió mùa Tây Nam, nên lѭӧng mѭa khá phong phú,
lѭӧng mѭa dӗi dào hӋ sӕ dòng chҧy (∝) bình quân tӯ 0,4 - 0,5 vào loҥi khá so vӟi khu vӵc phía
Nam và trong cҧ nѭӟc.

8.3 Page 73

▲back to top


II.2.1. Dòng ch̫y năm:
Hay còn gӑi là l˱u l˱ͫng dòng ch̫y bình quân nhi͉u năm (Q0) mӝt ÿһc trѭng cѫ bҧn cӫa
dòng chҧy nѭӟc, ÿӕi vӟi sông Ĉӗng Nai:ӣ Tà Lài là 315 m3/s, ӣ Trӏ An (lúc chѭa có hӗ) là: 542
m3/s, ÿӕi vӟi sông La Ngà ӣ Tà Pao (Bình Thuұn) là 79,5 m3/s ӣ Phú HiӋp là 123 m3/s, ӣ cҫu La
Ngà là 168 m3/s. Ĉһc trѭng này hàng năm cNJng có sӵ biӃn ÿӝng nhҩt ÿӏnh nhѭng ÿӝ lӋch so vӟi
chuҭn không nhiӅu, hӋ sӕ phân tán (Cv) thҩp.
Mһt khác ÿӇ ÿánh giá khҧ năng tiӅm tàng cӫa tài nguyên nѭӟc trên lѭu vӵc ngѭӡi ta thѭӡng
dùng ÿһc trѭng moÿun dòng chҧy bình quân năm (M) ÿѫn vӏ cӫa nó là l/s/km2, trӏ sӕ này trên toàn
hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai biӃn ÿәi tӯ 30 - 40 l/s/km2, trong ÿӏa bàn cӫa tӍnh tӯ 25 - 40 l/s/km2 và có
xu hѭӟng tăng dҫn tӯ Tây Nam lên Ĉông Bҳc.
Sӕ liӋu thӵc ÿo trong nhӳng năm gҫn ÿây cho thҩy moÿun dòng chҧy năm cӫa sông Ĉӗng
Nai ӣ Tà Lài là 31 l/s/ km2, ӣ Trӏ An là: 36,4 l/s/km2, cӫa sông La Ngà ӣ Tà Pao là: 37,7 l/s/ km2, ӣ
Phú HiӋp là: 39,6 l/s/km2...
Sѫ bӝ ÿánh giá cho thҩy bình quân mӛi năm sông La Ngà cung cҩp cho dòng chính Ĉӗng
Nai mӝt lѭӧng nѭӟc lӟn hѫn 5,30 x 109 m3 và dòng chính Ĉӗng Nai chuyӇn vӅ xuôi qua mһt cҳt
Trӏ An mӝt lѭӧng nѭӟc khoҧng: 17,1 x 109 m3. Sông Bé nhұp vào sông Ĉӗng Nai mӛi năm mӝt
lѭӧng nѭӟc trên 6,81 x 109 m3. Nhѭ vұy lѭӧng dòng chҧy hàng năm cӫa hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai
rҩt dӗi dào, ÿѭӧc xӃp vào hҥng thӭ ba trong toàn quӕc.
II.2.2. Dòng ch̫y mùa lNJ:
Hѫn 80% lѭӧng dòng chҧy cҧ năm thuӝc vào mùa lNJ. Moÿun dòng chҧy bình quân các
tháng mùa lNJ tӯ 72 - 80 l/s/km2 ÿӕi vӟi sông La Ngà và tӯ 60 - 70 l/s/km2 ÿӕi vӟi dòng chính Ĉӗng
Nai. Ba tháng có dòng chҧy lӟn nhҩt là tháng VIII, IX, X chiӃm tӯ 59 - 63% lѭӧng dòng chҧy cҧ
năm. Tháng có dòng chҧy lӟn nhҩt là tháng IX, bình quân lѭu lѭӧng tháng này cӫa sông La Ngà
tҥi Phú HiӋp là: 365 m3/s, cӫa sông Ĉӗng Nai ӣ Tà Lài là: 846 m3/s, ӭng vӟi moÿun dòng chҧy
bình quân tháng lӟn nhҩt: 120 l/s/km2 ӣ Phú HiӋp và 83 l/s/km2 ӣ Tà Lài.
Sӕ liӋu quan trҳc trong nhӳng năm gҫn ÿây ÿã ghi nhұn ÿѭӧc lѭu lѭӧng lNJ lӟn nhҩt ӣ Tà
Lài ngày 22 - VIII - 1987 là: 3260 m3/s lӟn gҩp 10,3 lҫn lѭu lѭӧng bình quân năm (Q0) ӣ Phú HiӋp
ngày 6 - IX - 1990 là: 788 m3/s lӟn gҩp 6,4 lҫn Q0, ӣ Tà Pao thѭӧng nguӗn sông La Ngà cNJng ÿo
ÿѭӧc lѭu lѭӧng lNJ lӟn nhҩt 979 m3/s ngày 7 - IX - 1982 lӟn hѫn Q0 tӟi 12,3 lҫn.
Lѭӧng nѭӟc tұp trung tuy cao trong mùa lNJ, song không dӗn dұp, nhѭ các sông suӕi ӣ phía
Bҳc, ngѭӧc lҥi ӣ ÿây lNJ lên xuӕng chұm, cѭӡng suҩt mӵc nѭӟc cao nhҩt cNJng chӍ ÿҥt tӟi 10 - 15
cm/h, do vұy tӕc ÿӝ dòng nѭӟc nhӓ, cao nhҩt ӣ Tà Lài và Phú HiӋp cNJng chӍ tӟi 2,54 m/s tӭc vào
khoҧng 9,14 km/h
KӃt quҧ ÿiӅu tra nghiên cӭu vӅ lNJ lӏch sӱ tháng X năm 1952 (năm Nhâm Thìn) cho thҩy
lѭu lѭӧng nѭӟc lNJ tҥi Trӏ An ÿҥt tӟi 11.000 m3/s ӭng vӟi tҫn suҩt lNJ 2%, chӭng tӓ dòng chҧy vӅ
mùa lNJ ӣ Nam Bӝ cNJng có nhӳng ÿӝt biӃn khác thѭӡng, gây nhiӅu khó khăn và thiӋt hҥi cho sҧn
xuҩt và ÿӡi sӕng.
II.2.3. Dòng ch̫y mùa c̩n:
Mùa cҥn tӯ tháng XII năm trѭӟc cho ÿӃn tháng VI năm sau, trùng vӟi mùa khô, nguӗn
nѭӟc mѭa hҫu nhѭ không có, nѭӟc ngҫm là nguӗn cung cҩp chính trong mùa cҥn. Sông La Ngà có

8.4 Page 74

▲back to top


hӗ biӇn Lҥc rӝng 3,5 km2, và vùng ÿҫm lҫy ngұp nѭӟc rӝng hàng ngàn ha thuӝc ÿҩt Tánh Linh
(Bình Thuұn) là nguӗn cung cҩp nѭӟc ÿáng kӇ cho sông La Ngà mӝt phө lѭu chính cӫa sông Ĉӗng
Nai.
So vӟi lѭӧng dòng chҧy cҧ năm, lѭӧng dòng chҧy mùa cҥn chiӃm khoҧng tӯ 17 - 19%, ba
tháng dòng chҧy nhӓ nhҩt là tháng II, III, IV, cNJng chӍ chiӃm tӯ 2,6 - 3,6% lѭӧng dòng chҧy cҧ
năm. Tháng có dòng chҧy nhӓ nhҩt là tháng III, chiӃm tӍ lӋ tӯ 0,7 - 1,05% lѭӧng dòng chҧy năm.
Nhìn chung lѭӧng dòng chҧy mùa cҥn әn ÿӏnh, cҧ vӅ lѭӧng dòng chҧy cNJng nhѭ thӡi gian xuҩt
hiӋn.
KӃt quҧ ÿo ÿҥc gҫn ÿây cho thҩy, lѭu lѭӧng dòng chҧy thҩp nhҩt trong năm, trên sông
Ĉӗng Nai ӣ Tà Lài là 21,2 m3/s (ngày 18 - III -1992) chӍ bҵng 6,7% lѭӧng dòng chҧy năm (Q0).
Ӭng vӟi moÿun nhӓ nhҩt Mmin = 2,1 l/s/km2 trên sông La Ngà tҥi Phú HiӋp 6,87 m3/s ngày 3 - V
- 1987, bҵng 5,5% lѭu lѭӧng Q0, ӭng vӟi moÿun nhӓ nhҩt 2,2 l/s/km2.
Tóm l̩i: lѭӧng dòng chҧy trong hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai và La Ngà dӗi dào, vào loҥi khá
trong khu vӵc và cҧ nѭӟc, nhѭng phân bӕ cӫa chúng theo thӡi gian rҩt không ÿӗng ÿӅu do sӵ phân
hóa sâu sҳc giӳa hai mùa khí hұu, kéo theo sӵ tѭѫng phҧn ÿұm nét giӳa hai mùa nѭӟc trong năm.
Sӵ mҩt cân ÿӕi này cҫn ÿѭӧc ÿiӅu hòa bҵng các biӋn pháp công trình nhҵm giҧm thiӋt hҥi do nѭӟc
lNJ trong mùa mѭa và tăng cѭӡng lѭӧng nѭӟc trong mùa khô cҥn. Hӗ thӫy ÿiӋn Trӏ An trên sông
Ĉӗng Nai là mӝt ví dө; ӣ hҥ lѭu sông Ĉӗng Nai tҥi khu vӵc HiӃu Liêm hàng năm nhұn ÿѭӧc mӝt
lѭӧng nѭӟc không dѭӟi 24 x 109 m3 ÿây là nguӗn nѭӟc lӟn, mӝt tài nguyên quí giá mà thiên nhiên
ÿã ѭu ÿãi cho nhân dân khu vӵc Ĉông Nam Bӝ, chúng ta cҫn có biӋn pháp bҧo vӋ tӕt và khai thác
triӋt ÿӇ.
II.3. Ch͇ ÿ͡ phù sa - bùn cát:
Phù sa lѫ lӱng và bùn cát trong sông là mӝt trong nhӳng thành phҫn quan trӑng cӫa dòng
chҧy. C˱ͥng ÿ͡ m˱a rào, ÿ͡ng năng cͯa dòng n˱ͣc, c̭u t̩o ÿ͓a ch̭t, th͝ nh˱ͩng, lͣp phͯ th͹c
v̵t, và ho̩t ÿ͡ng cͯa con ng˱ͥi trên b͉ m̿t l˱u v͹c là nhͷng nhân t͙ chͯ y͇u ̫nh h˱ͧng ÿ͇n ch͇
ÿ͡ phù sa bùn cát trong sông.
Lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai - La Ngà có lѭӧng mѭa hàng năm phong phú, mùa mѭa kéo dài tӯ
tháng V cho tӟi tháng X, vӟi nhiӅu ngày có lѭӧng mѭa lӟn tӯ 50 mm ÿӃn trên 100 mm, mӵc nѭӟc
trong sông cao và ÿѭӧc duy trì nhiӅu ngày trong mùa lNJ là nhӳng yӃu tӕ thuұn lӧi cho ÿҩt ÿá bӣ
rӡi, rӱa trôi hòa vào dòng nѭӟc làm tăng hàm lѭӧng phù sa lѫ lӱng và bùn cát.
ĈӇ ÿánh giá hàm lѭӧng phù sa trong nѭӟc sông ngѭӡi ta thѭӡng dùng ÿӝ ÿөc ÿѫn vӏ hay ÿӝ
ngұm cát (ký hiӋu là ρ, ÿѫn vӏ g/m3, hay kg/m3), ÿһc trѭng này biӃn ÿәi rҩt mҥnh theo thӡi gian.
VӅ mùa lNJ, nhҩt là các tháng ÿҫu mùa mѭa, nѭӟc sông rҩt ÿөc, ÿӝ ÿөc ÿѫn vӏ và hàm lѭӧng phù sa
rҩt lӟn. Ngѭӧc lҥi vӅ mùa cҥn, nѭӟc sông xuӕng thҩp, vұn tӕc dòng nѭӟc nhӓ, nѭӟc trong có nѫi
nhìn thҩy tұn ÿáy, ÿӝ ÿөc rҩt nhӓ có khi bҵng không (= 0). Chênh lӋch giӳa ÿӝ ÿөc lӟn nhҩt và
thҩp nhҩt lên tӟi hàng ngàn lҫn.
Ĉӝ ÿөc cӫa sông Ĉӗng Nai và La Ngà thuӝc vào loҥi nhӓ, bình quân năm biӃn ÿәi tӯ 30,8 -
40 g/m3, mùa lNJ tӯ 47,3 - 55,8 g/m3, vӅ mùa cҥn tӯ 12,7 - 17,5 g / m3. Chênh lӋch giӳa ÿӝ ÿөc lӟn
nhҩt (ρmax) và ÿӝ ÿөc thҩp nhҩt (ρmin) bình quân trên sông La Ngà ӣ Phú HiӋp là 131 lҫn, trên sông
Ĉӗng Nai tӯ 306 lҫn ӣ Trӏ An ÿӃn 659 lҫn ӣ Tà Lài.
Sӕ liӋu quan trҳc ÿѭӧc trong nhӳng năm gҫn ÿây cho thҩy:

8.5 Page 75

▲back to top


- Ĉӝ ÿөc cao nhҩt cӫa sông La Ngà tҥi Phú HiӋp ngày 19 - VII - 1987 là 188g / m3, trong
khi ÿó ÿӝ ÿөc thҩp nhҩt ngày 27 - II - 1988 chӍ có 0,3 g/m3, chênh lӋch nhau 627 lҫn.
- Ĉӝ ÿөc cao nhҩt cӫa sông Ĉӗng Nai ӣ Tà Lài ngày 21 - VIII - 1987 là 1230 g / m3, ÿӝ ÿөc
thҩp nhҩt ngày 13 - I - 1988 là 0,12 g/m3 chênh nhau tӟi 10.250 lҫn
Ĉһc trѭng thӭ hai ÿѭӧc dùng trong nghiên cӭu ÿiӅu tra và tính toán là lѭu lѭӧng phù sa lѫ
lӱng (ký hiӋu là R, ÿѫn vӏ kg/s) ÿһc trѭng này biӇu thӏ cho sӵ chuyӇn tҧi phù sa, bùn cát qua mӝt
mһt cҳt nhҩt ÿӏnh, nó phө thuӝc nhiӅu vào tӕc ÿӝ cӫa dòng nѭӟc, ÿӝ ÿөc cӫa nѭӟc v.v...
Theo tính toán lѭu lѭӧng phù sa lѫ lӱng bình quân
- Cӫa sông La Ngà tҥi Phú HiӋp là 4,43 kg/s, tҥi cҫu La Ngà là 6,91kg/s.
- Cӫa sông Ĉӗng Nai tҥi Tà Lài là 15,8kg/s, tҥi Trӏ An là 24,1kg/s. Hàng năm sông La Ngà
chuyӇn tҧi vào sông Ĉӗng Nai mӝt lѭӧng phù sa không dѭӟi 0,218 x 106 tҩn, ÿӗng thӡi sông Ĉӗng
Nai chuyӇn tҧi vӅ phía hҥ lѭu qua Trӏ An mӝt lѭӧng phù sa vào khoҧng 0,760 x 106 tҩn. Lѭu lѭӧng
phù sa trong năm tұp trung vào mùa lNJ rҩt cao, chiӃm tӯ 83 - 92% lѭu lѭӧng phù sa cҧ năm, trong
khi lѭu lѭӧng nѭӟc mùa lNJ chiӃm tӯ 81 - 84% lѭӧng nѭӟc toàn năm:
Ba tháng có lѭӧng phù sa lӟn nhҩt là tháng VIII, IX, X, so vӟi cҧ năm chúng chiӃm tӯ 71 -
75% ÿӕi vӟi sông Ĉӗng Nai và tӯ 56 - 60% ÿӕi vӟi sông La Ngà.
Tháng có lѭӧng phù sa cao nhҩt là tháng IX, lѭӧng phù sa tháng này chiӃm trên 20% lѭӧng
phù sa cҧ năm, sông La Ngà tӯ 21 - 23%, sông Ĉӗng Nai tӯ 27 - 28%.
Ba tháng có lѭӧng phù sa nhӓ nhҩt là tháng II, III, IV, tәng lѭӧng cӫa 3 tháng này ÿҥt
không tӟi 1%, tháng nhӓ nhҩt là tháng III, lѭӧng phù sa rҩt nhӓ chӍ có tӯ 0,1 - 0,2%.
Tuy nhiên phҧi nói rҵng lѭӧng phù sa trong tháng VI cNJng ÿã khá lӟn. Mһc dù ӣ vào ÿҫu
mùa mѭa nhѭng lѭӧng phù sa cӫa nó cNJng có giá trӏ ÿáng kӇ, so vӟi cҧ năm chúng chiӃm tӯ 8,4 -
10,7% (ÿӕi vӟi sông La Ngà) và tӯ 5,2 - 12,2% (ÿӕi vӟi sông Ĉӗng Nai).
Bҧng: L˱u l˱ͫng phù sa, lͣn nh̭t và nh͗ nh̭t
SÔNG
Ĉ͛ng Nai
La Ngà
TRҤM
LѬU LѬӦNG PHÙ SA (kg/m3)
Lͣn nh̭t
Ngày
Nh͗ nh̭t Ngày
Tà Lài
Tr͓ An
Phú Hi͏p
C̯u La
Ngà
1.240
543
55,8
61,8
21-VII-87
18-X-83
6-X-90
15-VIII-85
0,009
0,018
0,003
0,008
30-I-88
3-III-84
28-II-89
27-III-85
SӔ LҪN
CHÊNH
LӊCH
137.777
30.167
18.600
725
Nhìn chung quá trình biӃn ÿәi lѭӧng phù sa trong năm phù hӧp vӟi quy luұt biӃn ÿәi cӫa
chӃ ÿӝ dòng chҧy, l˱u l˱ͫng n˱ͣc tăng, l˱u l˱ͫng phù sa lͣn, l˱u l˱ͫng n˱ͣc gi̫m, l˱u l˱ͫng
phù sa bé, ngoài ra vào nhӳng thӡi ÿiӇm nhҩt ÿӏnh lѭu lѭӧng phù sa cNJng có nhӳng biӃn ÿәi khá
phù hӧp.
Tóm lҥi phù sa lѫ lӱng trong sông Ĉӗng Nai và La Ngà thuӝc vào loҥi nhӓ, so vӟi các sông
suӕi khác ӣ trong hӋ thӕng thì ӣ mӭc trung bình nhѭng so vӟi các sông ӣ miӅn Bҳc và miӅn Trung
thì nhӓ hѫn rҩt nhiӅu. Ví dө ÿӝ ÿөc bình quân cӫa sông Ĉà ӣ Lai Châu là: 1,55 kg/m3, ӣ Hòa Bình

8.6 Page 76

▲back to top


là: 1,43 kg/m3, cӫa sông Hӗng ӣ Lao Cai là 20,1kg/m3... cӫa các sông ӣ Tây Nguyên cNJng tӯ 50,9 -
212 g/m3... Lѭu lѭӧng phù sa cӫa sông Hӗng tҥi Sѫn Tây là: 3.790 kg/s, sông Ĉà ӣ Hòa Bình là:
2070 kg/s, ӣ Tây Nguyên sông Sê Rê Pӕc tҥi Bҧn Ĉôn (Ĉҳc Lҳc) cNJng ÿҥt tӟi 11,6 kg/s.
Tәng lѭӧng phù sa hàng năm cӫa sông La Ngà và Ĉӗng Nai cho thҩy ÿӝ xâm thӵc trên bӅ
mһt lѭu vӵc, hay moÿun dòng chҧy cát bùn không cao, chúng biӃn ÿәi tӯ 45 - 53 tҩn/km2/năm, tӭc
là mӛi năm trên 1 km2 bӅ mһt lѭu vӵc bӏ bào mòn, rӱa trôi ÿi mӝt lӟp ÿҩt ÿá tӯ 45 - 53 tҩn (thӵc tӃ
còn cao hѫn do chѭa tính toán tӟi lѭӧng phù sa di ÿҭy v.v...) so vӟi sông Ĉà: ÿӝ xâm thӵc là: 1220
tҩn/năm/km2, thì con sӕ kӇ trên cӫa sông Ĉӗng Nai và La Ngà quҧ là bé nhӓ. Nguyên nhân chính
là do lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai ÿѭӧc cҩu tҥo trên nӅn phù sa cә, ÿӏa hình khá bҵng phҷng, mѭa kéo
dài ÿã làm rӱa trôi phҫn lӟn bӅ mһt cӫa lѭu vӵc. Thӵc tӃ nhӳng năm gҫn ÿây cho thҩy mӭc ÿӝ xâm
thӵc bӅ mһt lѭu vӵc có khҧ năng gia tăng ÿáng kӇ bӣi nҥn chһt phá rӯng bӯa bãi, diӋn tích rӯng
phòng hӝ ngày càng bӏ thu hҽp, tác ÿӝng cӫa con ngѭӡi ngày càng có ҧnh hѭӣng xҩu ÿӃn ÿiӅu kiӋn
tӵ nhiên sinh thái, môi trѭӡng v.v...
II.4. Ch͇ ÿ͡ tri͉u - m̿n:
Thӫy triӅu là yӃu tӕ quan trӑng vӅ mһt thӫy ÿӝng lӵc biӇn, ÿӗng thӡi cNJng là yӃu tӕ có ҧnh
hѭӣng ÿӃn các ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên cӫa các dҧi ÿҩt ven biӇn và cӱa sông. Mӵc nѭӟc triӅu thѭӡng
khá cao, ÿôi khi cao hѫn cҧ các ÿӗng bҵng ven biӇn và dӑc theo sông, vì thӃ dӉ bӏ nhiӉm mһn ÿҩt
và nѭӟc sông, chӃ ÿӝ thӫy văn vùng sông ҧnh hѭӣng triӅu rҩt phӭc tҥp, bӣi mӛi giӑt nѭӟc ӣ ÿây
luôn chӏu sӵ chi phӕi ӣ các mӭc ÿӝ khác nhau bӣi: ChӃ ÿӝ dòng chҧy tӵ nhiên ӣ thѭӧng lѭu, chӃ
ÿӝ thӫy triӅu biӇn Ĉông, và cách khai thác cӫa con ngѭӡi có liên quan ÿӃn nguӗn nѭӟc ӣ thѭӧng
và hҥ lѭu. ViӋc nghiên cӭu chӃ ÿӝ triӅu mһn ӣ vùng sông ҧnh hѭӣng triӅu có mӝt ý nghƭa quan
trӑng
a) Ch͇ ÿ͡ n˱ͣc tri͉u:
Thӫy triӅu truyӅn vào sông theo hai dҥng: dҥng dòng và dҥng sóng
- Dòng tri͉u truy͉n vào sông bҵng dòng chҧy ngѭӧc vӟi vұn tӕc khá cao có khi tӟi 1,5 m/s.
Tӯ cӱa sông ÿӃn ÿiӇm xa nhҩt mà dòng triӅu còn duy trì ÿѭӧc gӑi là lăng trͭ tri͉u.
- Sóng tri͉u truy͉n vào sông theo cѫ chӃ lan truyӅn sóng. So vӟi dòng triӅu sóng triӅu ҧnh
hѭӣng trên sông cao hѫn nhiӅu. Thông thѭӡng khi nói ÿӃn ҧnh hѭӣng thӫy triӅu là ngѭӡi ta chӍ xét
ÿӃn ҧnh hѭӣng cӫa sóng triӅu, vùng ҧnh hѭӣng triӅu là vùng ҧnh hѭӣng sóng triӅu.
Tӯ cӱa sông Ĉӗng Nai ngѭӧc tӟi chân thác Trӏ An dài khoҧng 149 km, nѭӟc sông hoàn
toàn bӏ chӃ ÿӝ bán nhұt triӅu không ÿӅu biӇn Ĉông chi phӕi, sӕ ngày bán nhұt triӅu chiӃm ѭu thӃ,
ngày có hai lҫn nѭӟc lên và hai lҫn nѭӟc xuӕng tѭѫng ӭng vӟi hai ÿӍnh triӅu cao và hai chân triӅu
thҩp, sӕ ngày nhұt triӅu hiӃm, thѭӡng thҩy trong thӡi kǤ nѭӟc cѭӡng.
Thӡi kǤ nѭӟc cѭӡng là thӡi kǤ sau ngày trăng tròn, hoһc không trăng 2 - 3 ngày, thӡi kǤ
nѭӟc kém xҧy ra vào sau kǤ trăng thѭӧng huyӅn và hҥ huyӅn 1 - 2 ngày.
Thӫy triӅu truyӅn vào trong sông bӏ biӃn dҥng cҧ vӅ biên ÿӝ và chu kǤ bѭӟc sóng, làm ҧnh
hѭӣng tӟi các ÿһc trѭng mӵc nѭӟc triӅu nhѭ: Hmax, Hmin và Hbq. Càng vào sâu biӃn ÿәi càng giҧm
nhanh, tӯ 3 - 3,5 m ӣ VNJng Tàu ÿӃn 2,30 - 2,80 m ӣ Biên Hòa và ÿӃn HiӃu Liêm cách cӱa biӇn
144 km biên ÿӝ triӅu vүn còn tӯ 0,9 - 1,2 m, ÿӝ dӕc lòng sông nhӓ, các ÿiӅu kiӋn vӅ lòng dүn thích
hӧp là nhӳng yӃu tӕ thuұn lӧi cho triӅu tiӃn sâu vào nӝi ÿӏa.

8.7 Page 77

▲back to top


Bҧng: Biên ÿ͡ tri͉u t̩i các tr̩m ÿo trên sông Ĉ͛ng Nai
ĈӎA ĈIӆM
Khoҧng cách (km)
Biên ÿӝ triӅu (m)
CӰA BIӆN
00
3,0 - 3,50
BIÊN HÒA
95
2,30 - 2,80
TÂN ĈӎNH
130
2,0 - 2,50
HIӂU LIÊM
144
0,9 – 1,2
Quá trình biӃn ÿәi mӵc nѭӟc ӣ hҥ lѭu sông Ĉӗng Nai là sӵ tác ÿӝng qua lҥi giӳa chӃ ÿӝ
nѭӟc ӣ thѭӧng lѭu ÿѭa vӅ và chӃ ÿӝ nѭӟc triӅu tӯ biӇn tiӃn vào, ngoài ra còn phө thuӝc vào nhiӅu
yӃu tӕ khác nhѭ ÿӏa hình, hӋ thӕng kênh rҥch, áp suҩt cӫa gió và khí quyӇn v. v...VӅ mùa lNJ nѭӟc
sông ÿѭӧc bә sung bӣi mӝt nguӗn nѭӟc lӟn tӯ thѭӧng lѭu sông Ĉӗng Nai và sông Bé ÿѭa vӅ,
nhѭng quá trình mӵc nѭӟc triӅu trong sông vүn thӇ hiӋn rõ chӃ ÿӝ bán nhұt triӅu, hàng ngày vүn có
hai lҫn nѭӟc lên và hai lҫn nѭӟc xuӕng nhѭng biên ÿӝ triӅu ÿã giҧm ÿi ÿáng kӇ, quá trình này có
xu thӃ mӡ nhҥt khi có lNJ lӟn ӣ thѭӧng lѭu ÿѭa vӅ, dҥng triӅu chӍ còn mӝt ÿӍnh mӝt chân hoһc hai
chân mӝt ÿӍnh và ngѭӧc lҥi, chênh lӋch giӳa ÿӍnh triӅu cao nhҩt và chân triӅu thҩp nhҩt trong ngày
chӍ còn 0,30 - 0,40 m ӣ Biên Hòa, tӯ 0,20 - 0,30 m ӣ Tân Ĉӏnh (Vƭnh Cӱu). Ĉѭӡng quá trình mӵc
nѭӟc triӅu tháng VIII và IX - 1978 (năm có lNJ lӟn) thӇ hiӋn rҩt rõ qui luұt nói trên (xem biӇu ÿӗ)
ChӃ ÿӝ nѭӟc sông hàng năm cNJng phân ra thành hai mùa rõ rӋt, mùa cҥn tӯ tháng XII năm
trѭӟc cho ÿӃn tháng VI năm sau, mùa lNJ tӯ tháng VII cho ÿӃn tháng XI. Mӵc nѭӟc thҩp nhҩt hay
chân triӅu nhӓ nhҩt xuҩt hiӋn tұp trung vào 2 tháng V và VI, mӝt sӕ ít năm xuҩt hiӋn vào tháng III
hoһc tháng IV. Mӵc nѭӟc cao nhҩt hay ÿӍnh triӅu lӟn nhҩt xuҩt hiӋn tұp trung vào 3 tháng VIII,
IX, X. Tҥi Biên Hòa chênh lӋch giӳa mӵc nѭӟc cao nhҩt và thҩp nhҩt hàng năm trung bình vào
khoҧng 3,30 - 3,50 m. Mӵc nѭӟc cao nhҩt và thҩp nhҩt ÿo ÿѭӧc trong thӡi gian gҫn ÿây (xem biӇu
ÿӗ dѭӟi)
b) Tình hình xâm nh̵p m̿n:
Mһn xâm nhұp vào nӝi ÿӏa chӫ yӃu là do ÿӝng lӵc cӫa dòng triӅu kӃt hӧp vӟi lѭӧng nѭӟc
ngӑt tӯ thѭӧng nguӗn ÿѭa vӅ. Mһn lan truyӅn theo khuӃch tán, có sӵ không ÿӗng nhҩt ÿӝ mһn trên
cùng mһt cҳt. Nhìn chung mһn ӣ giӳa dòng cao hѫn ӣ hai bӡ, ӣ ÿáy cao hѫn mһt, không có tӹ lӋ
nào cho sӵ khác biӋt trên, song sӕ liӋu ÿo mһn chi tiӃt cho thҩy chúng thѭӡng không quá 10%
Quá trình truyӅn triӅu tӯ cӱa sông vào nӝi ÿӏa có quan hӋ chһt chӁ vӟi quá trình xâm nhұp
mһn, thѭӡng ÿӍnh mһn (ÿӝ mһn cao nhҩt) xuҩt hiӋn sau ÿӍnh triӅu tӯ 2 - 3h.
Ĉoҥn sông Ĉӗng Nai tӯ HiӃu Liêm vӅ cӱa biӇn, ngoài lѭӧng nѭӟc cӫa sông Bé, lѭӧng
nѭӟc sông Ĉӗng Nai chiӃm tӯ 60 - 75% qua sӵ ÿiӅu tiӃt cӫa hӗ chӭa Trӏ An, giӳ mӝt vai trò quan
trӑng ÿӕi vӟi quá trình xâm nhұp mһn ӣ hҥ lѭu.
M̿n xâm nh̵p ͧ h̩ l˱u sông Ĉ͛ng Nai chͯ y͇u vào mùa c̩n, thͥi kǤ n˱ͣc sông c̩n ki͏t
nh̭t cNJng là thͥi kǤ m̿n ti͇n vào n͡i ÿ͓a sâu nh̭t. Sau khi có nhà máy thӫy ÿiӋn Trӏ An, vӅ mùa
cҥn tҥi thӡi ÿiӇm thҩp nhҩt trong năm, lѭӧng nѭӟc tӕi thiӇu qua nhà máy cNJng không dѭӟi 100
m3/s , cao hѫn so vӟi cùng thӡi kǤ chѭa có hӗ (khoҧng 40 m3/s - tҥi Trӏ An). Do vұy m̿n b͓ ÿ̱y lùi
v͉ phía h̩ l˱u, không vào sâu nhѭ trѭӟc khi có sӵ ÿiӅu tiӃt cӫa hӗ chӭa Trӏ An.
Ĉӝ mһn trong năm tăng dҫn tӯ ÿҫu mùa khô năm trѭӟc ÿӃn ÿҫu mùa mѭa năm sau và giҧm
dҫn trong nhӳng tháng mùa lNJ, thӡi kǤ mһn bӏ ÿҭy lùi xa nhҩt là vào thӡi kǤ có lNJ cao nhҩt trong
năm.
Càng vào sâu trong nӝi ÿӏa, ÿӝ mһn càng giҧm dҫn và biӃn ÿәi theo mùa rҩt rõ rӋt, tùy

8.8 Page 78

▲back to top


thuӝc nhiӅu vào lѭӧng mѭa và quá trình mѭa trong năm.
Trong ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên (trѭӟc khi có hӗ Trӏ An) trong mùa cҥn ÿӝ mһn 4‰ (ÿӝ mһn giӟi
hҥn có ҧnh hѭӣng ÿӃn sҧn xuҩt và cây trӗng) thѭӡng ҧnh hѭӣng tӟi cҫu xa lӝ (cҫu Ĉӗng Nai) có
năm ÿӝt xuҩt tӟi gҫn khu vӵc Biên Hòa, riêng ÿoҥn tӯ cҫu Hóa An - trӣ vӅ HiӃu Liêm dài gҫn 50
km, ÿӝ mһn hҫu nhѭ không có, hoһc có rҩt nhӓ (dѭӟi 1‰), mһc dù biên ÿӝ triӅu trong khu vӵc này
còn khá lӟn. Thӡi gian duy trì ÿӝ mһn 4‰ , ӣ Cát Lái khoҧng 5 tháng tӯ ÿҫu tháng I ÿӃn cuӕi
tháng V, ӣ Nhà Bè 6 tháng tӯ giӳa tháng XII cho ÿӃn giӳa tháng VI.
Sau khi sau có hӗ Trӏ An, ÿӝ mһn 4‰ chӍ lên ÿӃn dѭӟi Long Ĉҥi khoҧng 10 km. Nhѭ vұy
khoҧng tӯ giӳa Long Ĉҥi và Cát Lái trӣ lên không còn bӏ nhiӉm mһn, vӟi ÿӝ mһn ≤ 4‰, khҧ năng
tұn dөng nguӗn nѭӟc ngӑt trong năm ÿӇ tăng vө là hoàn toàn có cѫ sӣ (1[1]). Khu vӵc phía Tây
Nam cӫa tӍnh thuӝc hҥ lѭu sông Thӏ Vãi huyӋn Nhѫn Trҥch, vӟi hӋ thӕng kênh rҥch chҵng chӏt, ÿӝ
mһn khá cao tӯ 10 - 15%, nӃu hӋ thӕng ÿұp Ông Kèo dài trên 10 km ÿѭӧc hoàn chӍnh viӋc ngӑt
hóa trӣ nên hiӋn thӵc, thì khҧ năng tăng vө trong khu vӵc này sӁ ÿem lҥi nhӳng nguӗn lӧi ÿáng kӇ.
II.5. Ch̭t l˱ͫng n˱ͣc:
ĈӇ ÿánh giá chҩt lѭӧng nѭӟc cӫa sông ngòi, ngѭӡi ta thѭӡng căn cӭ vào các chҩt hòa tan
trong nѭӟc ÿӇ xác ÿӏnh tính chҩt lý, hóa cӫa chúng nhѭ: màu sҳc, mùi vӏ, ÿӝ trong suӕt, ÿӝ dүn
ÿiӋn, hàm lѭӧng các chҩt hӳu cѫ và vô cѫ, cùng tình trҥng vӋ sinh, mӭc ÿӝ nhiӉm khuҭn v.v...
Tùy theo mөc ÿích sӱ dөng khác nhau mà ngѭӡi ta ÿһt ra các yêu cҫu khác nhau ÿӕi vӟi
chҩt lѭӧng nѭӟc, yêu cҫu ÿӕi vӟi nѭӟc uӕng, nѭӟc sinh hoҥt, chӃ biӃn thӵc phҭm là cao nhҩt, kӃ
ÿó là cho thӫy sҧn, thӫy lӧi, du lӏch v.v...
Sông Ĉ͛ng Nai, sông La Ngà có l˱ͫng n˱ͣc phong phú, là ngu͛n cung c̭p n˱ͣc chͯ y͇u
cho thành ph͙ H͛ Chí Minh, thành ph͙ Biên Hòa và hàng chͭc khu công nghi͏p. Vì vұy viӋc xem
xét, ÿánh giá, quҧn lý chҩt lѭӧng nѭӟc sông trong thӡi kǤ phát triӇn hiӋn nay là viӋc làm rҩt cҫn
thiӃt.
DiӉn biӃn chҩt lѭӧng nѭӟc sông Ĉӗng Nai và La Ngà có thӇ chia ra làm hai thӡi kǤ.
- Thӡi kǤ trѭӟc khi có hӗ chӭa Trӏ An.
- Thӡi kǤ sau khi có hӗ chӭa Trӏ An.
II.5.1. Di͍n bi͇n ch̭t l˱ͫng n˱ͣc tr˱ͣc khi có h͛ Tr͓ An:
Trѭӟc khi có hӗ Trӏ An, nѭӟc sông Ĉӗng Nai chҧy trong trҥng thái tӵ nhiên trҧi dài hàng
trăm km, qua nhiӅu khu vӵc khác nhau trong tӍnh, mang nhiӅu chҩt hòa tan theo dòng nѭӟc, sӵ
biӃn ÿәi cӫa chúng phө thuӝc nhiӅu vào lѭӧng mѭa và lѭӧng dòng chҧy trong lѭu vӵc.
Sông Ĉӗng Nai, sông La Ngà: nhìn chung có hàm lѭӧng các chҩt hòa tan nhӓ, ÿӝ khoáng
hóa thҩp hѫn nhiӅu so vӟi sông Mê Kông và các sông ӣ phía Bҳc. Trѭӟc khi có hӗ, nѭӟc sông có
ÿӝ pH vào loҥi trung tính, bình quân ӣ Tà Lài, Trӏ An trong khoҧng 6,4 - 6,8, riêng khu vӵc Biên
Hòa cao hѫn chút ít, có năm pH ÿo ÿѭӧc bҵng 7,1 (1983).
Nѭӟc sông có ÿӝ khoáng hóa thҩp, khu vӵc thѭӧng nguӗn sông Ĉӗng Nai và La Ngà ÿӝ
khoáng hóa thѭӡng nhӓ hѫn 100 mg/l, có xu thӃ cao hѫn trong mùa cҥn, nhҩt là vào các tháng III,
IV và giҧm dҫn trong các tháng mùa lNJ. Ĉoҥn tӯ Biên Hòa vӅ Trӏ An ÿӝ khoáng hóa trung bình tӯ
(1[1]) NguyӉn Văn Giáo - Tài nguyên n˱ͣc Ĉ͛ng Nai, 1991.

8.9 Page 79

▲back to top


69,3 - 75,0 mg/l. Cao nhҩt ӣ Trӏ An 128,2 mg/l (IV - 1987), ӣ Biên Hòa là 165 mg/l (IV - 1987).
Các ion trong thành phҫn tӵ nhiên cӫa nѭӟc sông Ĉӗng Nai và La Ngà nói chung nhӓ và
cNJng có sӵ khác biӋt giӳa hai mùa dòng chҧy.
Các cation nhѭ Mg2+, Ca2+, K+, Na+ v.v... vӅ mùa lNJ có xu thӃ cao hѫn mùa cҥn, hàm lѭӧng
Ca2+, Mg2+ trung bình ӣ:
- Tà Lài, Phú HiӋp tӯ 2,0 ÿӃn 2,3mg/l
- Trӏ An, Biên Hòa tӯ 2,6 ÿӃn 3,58 mg/l
Tѭѫng tӵ ÿӕi vӟi K+, Na+
- Thҩp nhҩt tӯ 4,2 ÿӃn 6,6 mg/l
- Cao nhҩt tӯ 16,0 ÿӃn 22,4 mg/l
Khu vӵc tӯ Trӏ An ÿӃn Biên Hòa dao ÿӝng trung bình trong khoҧng tӯ : 12,3 ÿӃn 16,5
mg/l.
Các ion Fe2+, Fe3+ nhӓ hѫn tӯ 0,02 - 0,04 mg/l cho cҧ sông Ĉӗng Nai và La Ngà.
Các anion có mһt trong nѭӟc nhѭ Cl - , SO4- , HCO3- cNJng không hѫn gì các cation ÿӅu có
hàm lѭӧng nhӓ. Hàm lѭӧng SO42- trên sông Ĉӗng Nai có xu thӃ giҧm dҫn tӯ thѭӧng lѭu vӅ hҥ lѭu
tӯ 13,6 mg/l ӣ Tà Lài ÿӃn 3,4 mg/l ӣ Biên Hòa và thѭӡng әn ÿӏnh hѫn trong mùa khô, trái lҥi
HCO3- lҥi có xu thӃ әn ÿӏnh hѫn trong mùa mѭa, trên sông Ĉӗng Nai, sӵ biӃn ÿәi cӫa HCO3-
không nhiӅu tӯ 30,1 mg/l ÿӃn 37,7 mg/l, tҥi Trӏ An cao hѫn chút ít, bình quân khoҧng 40,1 mg/l
(1983 - 1987)
Ngoài ra hàm lѭӧng các chҩt hӳu cѫ và dinh dѭӥng trong nѭӟc sông không cao. Hàm
lѭӧng NH4+ dӑc theo sông Ĉӗng Nai tӯ Tà Lài vӅ ÿӃn Trӏ An biӃn ÿәi trong khoҧng tӯ 0,02 - 0,25
mg/l, ӣ Biên Hòa thҩp hѫn trung bình chӍ có 0,068 mg/l, trên sông La Ngà ӣ Phú HiӋp tӯ 0,06 -
0,09 mg/l.
Hàm lѭӧng Oxy hòa tan (DO) quan trҳc ÿѭӧc trong thӡi gian tӯ tháng VI - XI - 1985 ӣ khu
vӵc Trӏ An - Hóa An cho thҩy chúng biӃn ÿәi tӯ 7,0 - 7,8 mg/l vào loҥi khá cao. Hàm lѭӧng NO3
tӯ 0,30 - 0,90 mg/l, hàm lѭӧng NO2 cNJng tӯ 0,15 - 0,18 mg/l. (2[2])
Vӟi các chӍ tiêu phân tích thӫy hóa ӣ trên, căn cӭ vào thành phҫn và hàm lѭӧng các ion có
trong nѭӟc cùng vӟi các kӃt quҧ phân tích vi sinh cho thҩy:
Nѭӟc sông Ĉӗng Nai và La Ngà trѭӟc khi có hӗ Trӏ An ít bӏ ô nhiӉm, ÿӝ khoáng hóa nhӓ,
ÿӝ cӭng cӫa nѭӟc thҩp (tӯ 3,7 - 8,7 mg/l) nѭӟc vào loҥi mӅm, chӍ sӕ DO nҵm trong giӟi hҥn cho
phép. Riêng chӍ sӕ Coliform ӣ mӝt sӕ nѫi cao hѫn giӟi hҥn cho phép (5000 VK/100 ml).
Nѭӟc sông ÿѭӧc ÿánh giá vào loҥi sҥch, ÿҧm bҧo tӕt cho các yêu cҫu dùng nѭӟc và các
ngành kinh tӃ khác.
c) Di͍n bi͇n ch̭t l˱ͫng n˱ͣc sau khi có h͛ Tr͓ An:
Sau khi hӗ Trӏ An ÿѭӧc tích nѭӟc vào cuӕi năm 1987, chҩt lѭӧng nѭӟc cӫa sông Ĉӗng Nai,
sông La Ngà ӣ phía thѭӧng lѭu cӫa hӗ (khu vӵc trҥm Tà Lài - sông Ĉӗng Nai, trҥm Phú HiӋp -
sông La Ngà) ít biӃn ÿәi, nѭӟc sông chӫ yӃu vүn chҧy tӵ nhiên, hàm lѭӧng các chҩt hòa tan có
(2[2]) Nguӗn: Sӕ liӋu ÿo ÿҥc, khҧo sát: Công ty Khҧo sát thiӃt kӃ ÿiӋn II .

8.10 Page 80

▲back to top


giҧm ÿi chút ít (trӯ ÿӝ pH tăng tӯ 6,8 - 6,9 trong năm 1987 ÿӃn 7,4 - 7,6 trong năm 1996) dүn ÿӃn
ÿӝ khoáng hóa cNJng giҧm. Nói chung chҩt lѭӧng nѭӟc sông vүn ÿѭӧc bҧo ÿҧm và ÿѭӧc ÿánh giá là
khá sҥch, trӯ khu vӵc cҫu La Ngà mӭc ÿӝ ô nhiӉm vi sinh tăng, chӍ sӕ oxy hòa tan (DO) giҧm, tình
trҥng vӋ sinh cӫa nѭӟc xҩu.v.v...
Ĉӕi vӟi khu vӵc hӗ chӭa Trӏ An trong nhӳng năm ÿҫu tích nѭӟc (1987 - 1988), sӵ phân rã
cӫa thҧm thӵc vұt chìm sâu trong nѭӟc làm cho hàm lѭӧng các chҩt hӳu cѫ và dinh dѭӥng tăng
(chӍ sӕ DO tӯ 7,0 - 8,0 mg/l tháng 6 - 1985, giҧm xuӕng còn tӯ 2,2 - 5,6 mg/l vào thӡi ÿiӇm VI –
XI 1988) (1), nhѭng không gây trӣ ngҥi lӟn cho viӋc cҩp nѭӟc. ĈӃn nay hàm lѭӧng này ÿã tăng
trӣ lҥi ÿi vào әn ÿӏnh. Các kӃt quҧ nghiên cӭu trѭӟc và trong nhӳng năm gҫn ÿây cho thҩy:
N˱ͣc h͛ Tr͓ An ÿ˱ͫc coi là khá s̩ch, ÿӝ pH tӯ: 6,8 - 7,3 thuӝc loҥi trung tính, hàm lѭӧng
các ion Fe2+, Fe3+ nhӓ (tӯ 0,1 - 0,3 mg/l), hàm lѭӧng SO42-, Cl - ӣ mӭc thҩp, ÿӝ cӭng toàn phҫn cӫa
nѭӟc nhӓ, hàm lѭӧng oxy hòa tan (DO) tӯ 6,5 - 7,0 mg/l, mӭc ÿӝ ô nhiӉm hӳu cѫ qua chӍ sӕ Oxy
hóa hӑc (COD, KMnO4 ) nhӓ hѫn 3 mg/l. Nӗng ÿӝ các chҩt dinh dѭӥng chѭa cao, NH4 - N tӯ 0,02
- 0,06 mg/l, NO3 - N tӯ 0,001 - 0,04 mg/l, hàm lѭӧng PO4 - P tӯ 0,02 - 0,4 mg/l, hàm lѭӧng SiO2
tӯ 8 - 11 mg/l.
Các kӃt quҧ ÿo ÿҥc thӵc nghiӋm tҥi trҥm môi trѭӡng hӗ chӭa Trӏ An trong năm 1996, cho
thҩy hàm lѭӧng các chҩt hòa tan có mһt trong nѭӟc hӗ ÿӅu giҧm, riêng ÿӝ pH tăng, dao ÿӝng tӯ
6,8 - 7,8 trung tính hѫi kiӅm, nӗng ÿӝ NH4+ әn ÿӏnh trong khoҧng tӯ 0,12 - 0,14 mg/l, các cation
Fe2+, Fe3+, Ca+, Mg+ và các anion SO42- , Cl - , HCO3- ÿӅu có hàm lѭӧng nhӓ.
Ĉӝ cӭng toàn phҫn cӫa nѭӟc khoҧng 4 mg/l, nѭӟc vào loҥi mӅm ÿӝ khoáng hóa thҩp, trung
bình 47,2 mg/l, ÿӝ kiӅm toàn phҫn thông qua chӍ tiêu HCO3- vào khoҧng 26,4 mg/l.
Tuy nhiên qua phân tích kӃt quҧ cӫa các mүu lҩy ӣ mӝt sӕ nѫi khác nhau trên hӗ cho thҩy:
ch̭t l˱ͫng n˱ͣc h͛ v͉ m̿t v͏ sinh không ÿ͛ng nh̭t. Ho̩t ÿ͡ng cͯa con ng˱ͥi ÿã có nhi͉u tác
ÿ͡ng x̭u ÿ͇n môi tr˱ͥng n˱ͣc, ch͑ s͙ Coliform cùng vͣi n͛ng ÿ͡ các ch̭t hͷu c˯, dinh d˱ͩng gia
tăng ÿáng k͋. Ĉo̩n sông ͧ g̯n khu v͹c c̯u La Ngà n˱ͣc sông ÿang b͓ ô nhi͍m n̿ng bͧi hàng
trăm bè cá n͝i trên sông, các ch̭t th̫i do ng˱ͥi, do thͱc ăn cͯa cá, cͯa nhà máy ÿ˱ͥng La Ngà
làm cho mͱc ÿ͡ ô nhi͍m ngu͛n n˱ͣc tͣi mͱc báo ÿ͡ng. ChӍ sӕ Coliform ӣ ÿây rҩt cao vào khoҧng
24.000 VK/100 ml, có thӡi ÿiӇm vào mùa cҥn còn cao hѫn trong khi ÿó giӟi hҥn vi khuҭn cho
phép là 5000 VK/10 ml. Không riêng gì khu vӵc cҫu La Ngà mà ӣ mӝt sӕ nѫi khác ven hӗ cNJng có
hàng trăm bè nuôi cá nәi, các nѫi tұp trung ÿông ngѭӡi nhѭ bӃn tàu, phà, khu vӵc xung quanh cҫu
Hóa An v.v... cNJng là nhӳng nѫi nguӗn nѭӟc ÿang bӏ ô nhiӉm nһng.
Tóm l̩i: cho tӟi nay hӗ chӭa Trӏ An ÿã hình thành mӝt môi trѭӡng nѭӟc tѭѫng ÿӕi әn
ÿӏnh, tҥo nên mӕi quan hӋ hӳu cѫ tӯ thӫy sinh vұt ÿӃn các thành phҫn thӫy hóa. Chҩt lѭӧng nѭӟc
hӗ sau nhӳng biӃn ÿӝng tӵ nhiên cӫa sӵ phân rã thҧm thӵc vұt ÿã әn ÿӏnh, ÿӫ tiêu chuҭn cho viӋc
cҩp nѭӟc sinh hoҥt và các ngành kinh tӃ khác nhѭ thӫy lӧi, thӫy sҧn v.v... Mӝt ÿiӅu ÿáng lѭu ý là:
chҩt lѭӧng nѭӟc trên mһt hӗ ӣ mӝt sӕ nѫi ÿang bӏ ÿe dӑa bӣi các hoҥt ÿӝng không có ý thӭc cӫa
mӝt sӕ ít ngѭӡi. Trҧi dài xuôi theo dòng nѭӟc tӯ hӗ tӟi Hóa An, Biên Hòa và phía dѭӟi cҫu Ĉӗng
Nai chҩt lѭӧng nѭӟc vүn ÿѭӧc bҧo ÿҧm nhѭng xu thӃ bӏ ô nhiӉm bӣi các nguӗn nѭӟc thҧi tӯ các
khu dân cѭ, công nghiӋp, nông nghiӋp hai bên bӡ ÿã tăng rõ rӋt.
Sông Ĉ͛ng Nai và h͛ Tr͓ An là ngu͛n c̭p n˱ͣc chính cho thành ph͙ H͛ Chí Minh và Biên
(1) Nguӗn: Sӕ liӋu ÿo ÿҥc, khҧo sát: Công ty Khҧo sát thiӃt kӃ ÿiӋn II.

9 Pages 81-90

▲back to top


9.1 Page 81

▲back to top


Hòa do v̵y c̯n ÿ˱ͫc giám sát th˱ͥng xuyên v͉ ch̭t l˱ͫng n˱ͣc và mͱc ÿ͡ ô nhi͍m ÿ͋ có bi͏n
pháp qu̫n lý và x͵ lý k͓p thͥi.
II.6. N˱ͣc ng̯m:
Nѭӟc ngҫm hay nѭӟc dѭӟi ÿҩt (NDĈ) là nguӗn nѭӟc quan trӑng bә sung cho dòng chҧy
sông ngòi vӅ mùa cҥn, ÿӗng thӡi là nguӗn tài nguyên quý cho các ngành dùng nѭӟc.
Ĉánh giá trӳ lѭӧng NDĈ ngѭӡi ta thѭӡng căn cӭ vào thӵc trҥng và khҧ năng khai thác
chúng thông qua hӋ sӕ moÿun dòng chҧy NDĈ (l/s/km2).
TiӅm năng nѭӟc dѭӟi ÿҩt ӣ Ĉӗng Nai ÿã ÿѭӧc nhiӅu cѫ quan ÿѫn vӏ chuyên ngành ÿiӅu tra
nghiên cӭu ÿem lҥi nhiӅu kӃt quҧ khҧ quan. Theo Trҫn Lã, NguyӉn Hoàng Hùng (1) thì nѭӟc dѭӟi
ÿҩt ӣ Ĉӗng Nai có thӇ phân chia ra làm 6 cҩp moÿun khác nhau ÿӇ so sánh và ÿánh giá.
* C̭p moÿun: Mbq ≥ 10 l/s/km2: Phân bӕ ӣ khu vӵc suӕi Quҧn Thӫ, Nѭӟc Trong (Long
Thành), suӕi Nho (Thӕng Nhҩt) có diӋn tích phân bӕ hҽp gӗm ÿá chӭa nѭӟc bazan Xuân Lӝc và
cát sҥn xen các thҩu kính sét, sét pha cӫa tҫng N2 - Q1 có liên quan tӟi vùng thoát nѭӟc mҥnh cӫa
tҫng bazan Xuân Lӝc. (Tҫng N2 - Q1 là hӋ phӭc chӭa nѭӟc trong vӓ phong hóa cӫa bazan Xuân
Lӝc)
* C̭p moÿun: Mbq = 5 - 10 l/s/km2 phân bӕ rӝng rãi nӱa phҫn phía Tây và Tây Nam cӫa
tӍnh thuӝc lѭu vӵc sông Lá Buông, Tây Xuân Lӝc và Ĉông Bҳc Long Thành, suӕi Cҫu Mӟi, sông
Thái ThiӋn..., tѭѫng tӵ có thӇ xӃp vào cҩp moÿun lѭu vӵc suӕi Ĉӗng Hӵu, Long ThiӋn (Ĉông và
Ĉông Nam Long Thành), suӕi Tre (Tây Bҳc Long Khánh).
Ĉá chӭa nѭӟc gӗm bazan Xuân Lӝc, cát sҥn xen kӁ các thҩu kính sét, sét pha tҫng N2 - Q1
(...).
* C̭p có moÿun: Mbq = 1 - 5 l/s/km2 phân bӕ rҧi rác trong tӍnh bao gӗm lѭu vӵc suӕi Tam
Bung (Bҳc Long Khánh), suӕi Tҫm Bó Gia Hoét (Nam Xuân Lӝc). Ĉá chӭa nѭӟc chӫ yӃu là bazan
phҧn ánh ÿӝ giàu nѭӟc không ÿӗng ÿӅu cӫa tҫng bazan Xuân Lӝc.
* C̭p moÿun: Mbq = 0,5 - 1,0 l/s/km2 phân bӕ rҩt rӝng bao gӗm phҫn cӵc Ĉông Vƭnh An,
Tây Bҳc Thӕng Nhҩt, Ĉông Nam và Tây Nam Long Khánh, Tây Nam Xuân Lӝc và mӝt phҫn gҫn
cӵc Ĉông Ĉӏnh Quán, lѭu vӵc suӕi Ĉarcha (Ĉӏnh Quán) có liên ÿӟi ÿӃn sѭӡn trҫm tích Jura.
* C̭p moÿun: Mbq = 0,2 - 0,5 l/s/km2 phân bӕ rӝng rãi ӣ phҫn cұn phía Nam Ĉông Nam,
Ĉông Ĉông Bҳc và Bҳc Tây Bҳc cӫa tӍnh bao gӗm gҫn mӝt nӱa diӋn tích Vƭnh An, Tây Bҳc
Thӕng Nhҩt, ÿҥi bӝ phұn hai huyӋn Ĉӏnh Quán và Tân Phú, Ĉông Long Khánh, Nam Xuân Lӝc.
Ĉá chӭa là sét bӝt, sét kӃt xen kӁ nhau cӫa tҫng Jura, ÿá bazan Xuân Lӝc ӣ phía Nam.
* C̭p moÿun: Mbq < 0,2 l/s/km2 phân bӕ thành nhiӅu khӕi có diӋn tích lӟn nhӓ rҩt khác
nhau, ÿáng kӇ là các khӕi granít ÿiorít ӣ núi Chӭa Chan, núi Le (Xuân Lӝc), dҧi granít cӵc Tây
Long Khánh, phía Ĉông dãy núi Ĉӕc, Tҫu Côn (Ĉӏnh Quán), Tây Bҳc Phѭѫng Lâm, khu vӵc suӕi
Sà Mách, ĈaRao, suӕi Linh (Tân Phú). Ĉây là vùng nghèo nѭӟc dѭӟi ÿҩt nhҩt trong tӍnh.
Trӳ lѭӧng NDĈ ӣ Ĉӗng Nai nói chung là khҧ quan có triӇn vӑng khai thác, song cҫn quy
hoҥch và khai thác mӝt cách hӧp lý, ÿӗng thӡi có nhӳng biӋn pháp bҧo vӋ nguӗn nѭӟc mӝt cách
(1) Trҫn Lã: Liên ÿoàn Ĉӏa chҩt Thӫy văn.
NguyӉn Hoàng Hùng: Sӣ Khoa hӑc - Công nghӋ - Môi trѭӡng Ĉӗng Nai.

9.2 Page 82

▲back to top


triӋt ÿӇ nhѭ bҧo vӋ rӯng ÿҫu nguӗn, ÿҭy mҥnh viӋc phӫ xanh ÿӗi trӑc, giҧm tӍ lӋ ÿҩt hoang hóa,
tránh khai thác bӯa bãi v.v... (Moÿun bình quân = Mbq)
III. ChӃ ÿӝ mӵc nѭӟc và dòng chҧy các sông suӕi nӝi tӍnh:
Ngoài hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai, sông La Ngà, trong tӍnh Ĉӗng Nai còn có mӝt hӋ thӕng
sông suӕi khác, mà diӋn tích lѭu vӵc cӫa nó nҵm trӑn trong ÿӏa bàn cӫa tӍnh. Các sông suӕi này
ÿӅu thuӝc loҥi nhӓ cҧ vӅ diӋn tích hӭng nѭӟc cNJng nhѭ lѭӧng nѭӟc sҧn sinh ra trong lѭu vӵc.
Nhìn chung chӃ ÿӝ dòng chҧy và qui luұt biӃn ÿәi cӫa chúng khá phù hӧp vӟi qui luұt
chung trong khu vӵc. Mӝt năm vүn có hai mùa dòng chҧy rõ rӋt nhѭng vӅ thӡi ÿoҥn có sӵ xê dӏch
chút ít.
- Mùa cҥn tӯ tháng XII năm trѭӟc cho ÿӃn tháng V năm sau.
- Mùa lNJ tӯ tháng VI cho ÿӃn tháng XI.
Nhѭ vұy mùa lNJ sӟm hѫn lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai và La Ngà mӝt tháng.
Ba tháng có mӵc nѭӟc và lѭu lѭӧng lӟn nhҩt là tháng VIII, IX, X, tháng lӟn nhҩt thѭӡng là
tháng VIII (hoһc IX).
Ba tháng có mӵc nѭӟc và lѭu lѭӧng nhӓ nhҩt là tháng II, III, IV, nhӓ nhҩt vүn là tháng III.
Lѭu lѭӧng phù sa và bùn cát trong sông tұp trung chӫ yӃu vào các tháng mùa lNJ, và tháng
ÿҫu mùa mѭa - tháng V, các tháng mùa cҥn lѭӧng phù sa rҩt nhӓ, nhiӅu tháng bҵng không (= 0)
nhѭ tháng II, III, IV, nѭӟc sông rҩt trong, ÿӝ ÿөc hҫu nhѭ không có.
III.1. Sông Lá Buông:
Sông Lá Buông là sông nӝi tӍnh lӟn nhҩt cӫa Ĉӗng Nai, diӋn tích hӭng nѭӟc 264 km2 gӗm
phҫn lӟn diӋn tích huyӋn Long Thành và mӝt phҫn Thӕng Nhҩt, Long Khánh.
- Lѭu lѭӧng bình quân năm (Q0) cӫa sông Lá Buông là 7,44 m3/s, hàng năm cung cҩp cho
sông Ĉӗng Nai mӝt lѭӧng nѭӟc: 0,23 x 109 m3 ӭng vӟi chiӅu sâu dòng chҧy 871 mm, moÿun dòng
chҧy năm (M) bҵng 28,3 l/s/km2, thuӝc vào loҥi khá trong khu vӵc.
- Lѭӧng dòng chҧy mùa lNJ (tӯ tháng VI - XI) bҵng 82% lѭӧng dòng chҧy cҧ năm, ba tháng
lӟn nhҩt là tháng VIII, IX, và X bҵng: 52% , tháng lӟn nhҩt là tháng IX bҵng 18% lѭӧng dòng
chҧy cҧ năm, tѭѫng ӭng vӟi moÿun dòng chҧy: 1064 l/s/km2.
- Lѭӧng dòng chҧy mùa cҥn (tӯ tháng XII - V) bҵng 18% lѭӧng dòng chҧy năm, ba tháng
có lѭӧng dòng chҧy nhӓ nhҩt là tháng II, III, IV bҵng 6,3%, tháng nhӓ nhҩt - tháng III bҵng 1,93%
lѭӧng dòng chҧy cҧ năm
Mӭc ÿӝ tұp trung nѭӟc vào mùa lNJ khá cao thӇ hiӋn ӣ thӡi gian lNJ lên, xuӕng nhanh, cѭӡng
suҩt lNJ lên cao nhҩt (Ahmax/h) ӣ sông Lá Buông ÿҥt 1,06 m/h vào tháng X / 1990 lӟn hѫn sông
Ĉӗng Nai và La Ngà tӯ 6 ÿӃn 7 lҫn, cѭӡng suҩt trung bình: 0,66 m/h. Vұn tӕc dòng nѭӟc cNJng khá
mҥnh, cao nhҩt ( Vmax) ÿҥt 2,23 m/s vào tháng IX / 1995, trung bình cNJng tӟi 1,76 m/s. Chênh lӋch
giӳa mӵc nѭӟc cao nhҩt và thҩp nhҩt hàng năm trung bình vào khoҧng 6,1 m. Sӕ liӋu thӵc ÿo
trong nhӳng năm gҫn ÿây cho thҩy: mӵc nѭӟc cao nhҩt là: 10,39 m (tháng X - 1990) trong khi ÿó
mӵc nѭӟc thҩp nhҩt là: 3,93 m (tháng III - 1993) chênh nhau tӟi 6,46 m.
Lѭӧng phù sa trong năm chӫ yӃu tұp trung vào các tháng mùa lNJ, bình quân năm cӫa sông

9.3 Page 83

▲back to top


Lá Buông ÿҥt 2,19 kg/s, tәng lѭӧng bùn cát 0,069 x 106 tҩn, moÿun cát bùn hay ÿӝ xâm thӵc trên
bӅ mһt lѭu vӵc khoҧng 261 tҩn/km2/năm, lӟn hѫn sông Ĉӗng Nai và La Ngà tӟi 5 lҫn.
Thӵc tӃ sӕ liӋu quan trҳc cho thҩy, lѭӧng phù sa lѫ lӱng cӫa sông Lá Buông có năm rҩt
lӟn, lѭӧng cao nhҩt ÿo ÿѭӧc ngày 28 - IX - 1996 là 205 kg/s, trong khi vӅ mùa cҥn lҥi rҩt nhӓ, ÿӝ
ÿөc hҫu nhѭ không có, lѭu lѭӧng phù sa nhӓ nhҩt (Rmin) bҵng 0.
III.2. Su͙i Tam Bung:
Suӕi Tam Bung là mӝt phө lѭu nҵm ӣ bӡ trái sông La Ngà, có diӋn tích hӭng nѭӟc 155
km2, lѭӧng nѭӟc hàng năm khá phong phú.
Lѭu lѭӧng bình quân năm: 5,63 m3/s, tәng lѭӧng nѭӟc khoҧng: 0,18 x 109 m3, ӭng vӟi
chiӅu sâu dòng chҧy: 1145 mm. Moÿun dòng chҧy năm Mbq = 36,3 l/s/km2, thuӝc vào loҥi khá
nhҩt trong khu vӵc.
Mӭc ÿӝ tұp trung nѭӟc trong mùa lNJ rҩt cao, lѭu lѭӧng các tháng mùa lNJ (VI - XI) chiӃm
tӟi 88% lѭӧng nѭӟc cҧ năm. Ba tháng lӟn nhҩt bҵng 56%, tháng lӟn nhҩt - tháng IX bҵng 21%
lѭӧng nѭӟc cҧ năm, moÿun dòng chҧy tháng lӟn nhҩt lên tӟi 1800 l/s/km2.
Mùa cҥn lѭӧng nѭӟc chӍ bҵng 12% lѭӧng nѭӟc cҧ năm, ba tháng nhӓ nhҩt bҵng 2,6%,
tháng nhӓ nhҩt - tháng III chӍ có 0,6% lѭӧng nѭӟc cҧ năm. Có năm lѭu lѭӧng nhӓ nhҩt (Qmin)
bҵng 0 nhѭ 1996. Mӭc ÿӝ tұp trung nѭӟc trong mùa lNJ cao, tҥo ra sӵ chênh lӋch lӟn giӳa mӵc
nѭӟc và lѭu lѭӧng hai mùa trong năm, cѭӡng suҩt lNJ lên mҥnh, cao nhҩt: 1,30 m/h (X - 1993)
trung bình: 0,93m/h cùng vӟi cѭӡng suҩt lNJ lên nhanh, vұn tӕc dòng chҧy cNJng vào loҥi khá: bình
quân ÿҥt 2,0 m/s, cao nhҩt 2,10 m/s (X - 1990). Ĉó cNJng là mӝt trong nhӳng lý do giҧi thích tҥi sao
mӭc ÿӝ tұp trung nѭӟc cao vӅ mùa lNJ cӫa suӕi Tam Bung. VӅ mùa cҥn, nguӗn nѭӟc cung cҩp chӫ
yӃu là nѭӟc ngҫm, nhѭng vào thӡi ÿiӇm kiӋt nhҩt (tháng III, hoһc ÿҫu tháng IV) mӝt sӕ suӕi ӣ
thѭӧng nguӗn cNJng khô cҥn và trӣ thành suӕi chӃt dүn ÿӃn có năm lѭu lѭӧng kiӋt nhҩt xҩp xӍ bҵng
0 hoһc bҵng 0.
CNJng nhѭ các sông suӕi nӝi tӍnh khác, lѭӧng phù sa chӫ yӃu tұp trung vào mùa lNJ, lѭu
lѭӧng phù sa lѫ lӱng bình quân năm cӫa suӕi Tam Bung là: 0,773 kg/s, vӟi tәng lѭӧng cát bùn
hàng năm chuyӇn vào sông La Ngà là: 0,024 x 106 tҩn, ÿӝ xâm thӵc trên bӅ mһt lѭu vӵc vào
khoҧng: 155 tҩn/km2/năm.
KӃt quҧ thӵc ÿo trong nhӳng năm gҫn ÿây cho thҩy:
+ Mӵc nѭӟc cao nhҩt là: 49,14 m (tháng X - 1990).
+ Mӵc nѭӟc thҩp nhҩt là: 43,22 m (tháng V - 1995) chênh nhau tӟi 5,92 m.
+ Lѭu lѭӧng nѭӟc cao nhҩt là: 279 m3/s (tháng X - 1990).
+ Lѭu lѭӧng nѭӟc thҩp nhҩt = 0 (tháng III -1996) chênh nhau rҩt nhiӅu lҫn.
+ Lѭӧng phù sa lӟn nhҩt là: 89,4 kg/s ngày 2 - IX - 1993.
+ Lѭӧng phù sa nhӓ nhҩt nhiӅu năm bҵng 0.
III.3. Su͙i C̫:
Suӕi Cҧ là suӕi lӟn nhҩt và dài nhҩt trong hӋ thӕng sông Thӏ Vãi thuӝc huyӋn Nhѫn Trҥch,
diӋn tích hӭng nѭӟc cӫa nó khoҧng 135 km2. Lѭu lѭӧng nѭӟc bình quân (Q0) bҵng: 3,10 m3/s,

9.4 Page 84

▲back to top


hàng năm sҧn sinh mӝt lѭӧng nѭӟc: 0,098 x 109 m3 ӭng vӟi chiӅu sâu dòng chҧy: 724 mm, moÿun
dòng chҧy năm bình quân Mbq bҵng 23 l/s/km2.
Lѭu lѭӧng nѭӟc vӅ mùa lNJ (VI - XI) chiӃm khoҧng 83% lѭӧng dòng chҧy cҧ năm, ba tháng
lӟn nhҩt (VIII - X) bҵng 54% tháng lӟn nhҩt - tháng VIII bҵng 21% lѭӧng dòng chҧy cҧ năm,
Moÿun dòng chҧy tháng lӟn nhҩt ÿҥt 1237 l/s/km2.
Lѭu lѭӧng nѭӟc vӅ mùa cҥn (XII - V) chӍ chiӃm có 17% lѭӧng nѭӟc cҧ năm. Ba tháng nhӓ
nhҩt (II - IV) bҵng 2,47%, tháng nhӓ nhҩt bҵng 0,2% lѭӧng dòng chҧy cҧ năm.
VӅ mùa lNJ cѭӡng suҩt lNJ lên cao nhҩt trung bình ÿҥt 0,90 m/h cao nhҩt tӟi 1,12 m/h (VIII -
1994), vұn tӕc dòng nѭӟc cao nhҩt (Vmax) ÿҥt 1,45 m/s, trung bình (Vmax) : 1,33 m/s
Lѭӧng phù sa bình quân năm cӫa suӕi Cҧ là 0,603 kg/s, hàng năm tҧi vào sông Thӏ Vãi
mӝt lѭӧng phù sa bҵng: 0,019 x 106 tҩn, ӭng vӟi ÿӝ xâm thӵc bӅ mһt lѭu vӵc hay moÿun bùn cát
bҵng: 141tҩn/km2/năm.
Sӕ liӋu thӵc ÿo cӫa suӕi Cҧ trong mҩy năm gҫn ÿây cho thҩy:
+ Mӵc nѭӟc cao nhҩt : 4,88 m (VII - 1990)
+ Mӵc nѭӟc thҩp nhҩt: - 0,06 (II - 1993)
+ Lѭu lѭӧng cao nhҩt: 167 m3/s (IX - 1990)
+ Lѭu lѭӧng nѭӟc thҩp nhҩt : 0,290 m3/s (III - 1990)
+ Lѭu lѭӧng phù sa lѫ lӱng cao nhҩt: 120 kg/s (8 - X - 1991)
+ Lѭu lѭӧng phù sa lѫ lӱng thҩp nhҩt bҵng 0 vào các năm 1991, 1992, 1993...
III.4. Sông Thao:
Sông Thao là mӝt suӕi nhӓ, diӋn tích hӭng nѭӟc khoҧng 92 km2, nҵm trӑn trong ÿӏa phұn
hai huyӋn Thӕng Nhҩt và Vƭnh Cӱu, lѭu lѭӧng nѭӟc bình quân năm 2,70 m3/s, tәng lѭӧng dòng
chҧy: 0,085 x 109 m3 chiӅu sâu dòng chҧy 946 mm, moÿun dòng chҧy năm Mbq = 30 l/s/km2
Nhìn chung chӃ ÿӝ dòng chҧy cӫa sông Thao vӅ mùa lNJ và mùa cҥn cNJng tѭѫng tӵ nhѭ
nhӳng sông suӕi khác, mùa lNJ tӯ tháng VI ÿӃn tháng XI, mùa cҥn tӯ tháng XII năm trѭӟc cho ÿӃn
tháng V năm sau, lѭӧng dòng chҧy tұp trung chӫ yӃu vào các tháng VIII, IX, X và ÿã ÿѭӧc ÿiӅu
tiӃt mӝt phҫn bӣi hӗ chӭa nѭӟc Sông Mây, nhҵm chӫ ÿӝng ngăn lNJ và tѭӟi cho gҫn 1.000 ha lúa
cӫa hai huyӋn Thӕng Nhҩt và Vƭnh Cӱu trong mùa khô.
III.5. Nh̵n xét:
Các sông suӕi nӝi tӍnh vӅ cѫ bҧn có chӃ ÿӝ mӵc nѭӟc và dòng chҧy khá phù hӧp vӟi sông
chính - sông Ĉӗng Nai và sông La Ngà, tuy nhiên do ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên (nhѭ lѭu vӵc nhӓ, ÿӝ dӕc
lòng sông lӟn, mһt ÿӋm khá trӕng trҧi v.v...) và sӵ phân bӕ mѭa khác biӋt trên mӛi lѭu vӵc ÿã tҥo
nên nhӳng ÿһc ÿiӇm riêng biӋt:
+ Mùa lNJ bҳt ÿҫu tӯ tháng VI và kӃt thúc vào tháng XI, sӟm hѫn sông Ĉӗng Nai và La Ngà mӝt
tháng.
+ LNJ lên, xuӕng nhanh, thӡi gian tұp trung nѭӟc ngҳn, cѭӡng suҩt lNJ lên cao (cao hѫn sông Ĉӗng
Nai và La Ngà tӯ 8 - 10 lҫn).
+ Mӭc ÿӝ tұp trung nѭӟc trong mùa lNJ lӟn, tӯ 82 - 88% lѭӧng nѭӟc cҧ năm.

9.5 Page 85

▲back to top


+ Chênh lӋch giӳa mӵc nѭӟc, lѭu lѭӧng cao nhҩt và thҩp nhҩt trong năm lӟn.
Thӵc tӃ có năm lѭu lѭӧng lӟn nhҩt (Qmax) lӟn hѫn lѭu lѭӧng nhӓ nhҩt (Qmin) trong năm rҩt nhiӅu
do Qmin xҩp xӍ bҵng "0" hoһc bҵng "0".
+ Moÿun dòng chҧy tháng lӟn nhҩt (tháng VIII hoһc tháng IX) cӫa các sông, suӕi kӇ trên vào loҥi
lӟn ÿӅu tӯ 1000 l/s/km2 trӣ lên, riêng suӕi Tam Bung tӟi 1800 l/s/km2.
+ Lѭӧng phù sa lѫ lӱng tұp trung chӫ yӃu vào các tháng mùa lNJ và tháng ÿҫu mùa mѭa - tháng V.
Ĉӝ ÿөc bình quân và lѭӧng phù sa thӵc tӃ ÿo ÿѭӧc khá lӟn, thѭӡng trên 100 kg/s nhѭ suӕi Cҧ, sông Lá
Buông, trong khi ÿó vӅ mùa cҥn lѭu lѭӧng phù sa không ÿáng kӇ, nhiӅu tháng và nhiӅu nѫi trӏ sӕ này bҵng
"0".
+ Mӭc ÿӝ xâm thӵc trên bӅ mһt lѭu vӵc khá lӟn, lӟn hѫn so vӟi lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai và La
Ngà tӯ 3 - 5 lҫn, bình quân mӛi năm có tӟi 140 - 160 tҩn ÿҩt cát bӏ xói mòn, rӱa trôi trên 1 km2 bӅ mһt lѭu
vӵc. Thӵc trҥng này có thӇ còn gia tăng nӃu nhѭ chúng ta chѭa có nhӳng biӋn pháp tӕt nhҩt ÿӇ ngăn chһn
nҥn phá rӯng, làm rүy và phӫ xanh ÿӗi trӑc v.v...
Bҧng: M͹c n˱ͣc m͡t s͙ sông su͙i n͡i t͑nh
M Ӵ C N Ѭ Ӟ C (m)
Sӕ
Sông
Trҥm
TRUNG BÌNH
Bình Cao Thҩp
quân nhҩt nhҩt
CAO NHҨT
Ĉӝ Tháng
cao năm
THҨP NHҨT
Ĉӝ Tháng
cao năm
Biên
ÿӝ
(m)
năm
quan
trҳc
Lá
Lá 4,48 8,28 3,98 10,39 X -90 3,93 III-93 6,46 90-96
Buông Buông
Tam Tam 44,36 47,67 43,34 49,14 X-90 43,22 V-95 5,92 90-96
Bung Bung
Suӕi
Cҧ
Suӕi
Cҧ
0,51 4,08 0,01 4,88 VII-90 0,06
II-93 4,94 90-94
HӖ TRӎ AN
Ӣ Ĉӗng Nai hҫu nhѭ không có ao hӗ tӵ nhiên, mà chӍ có khoҧng hѫn 3000 ha ÿҫm lҫy, tұp
trung ӣ phía Bҳc huyӋn Tân Phú và Ĉông Bҳc huyӋn Ĉӏnh Quán, quanh năm ngұp nѭӟc và chѭa
ÿѭӧc khai phá triӋt ÿӇ.
Tӯ sau ngày giҧi phóng miӅn Nam, công tác thӫy lӧi ÿѭӧc chú trӑng nên mӝt sӕ hӗ, ÿұp ÿã
ÿѭӧc xây dӵng trên các sông, suӕi ÿӇ chӫ ÿӝng tѭӟi tiêu, nuôi trӗng thӫy sҧn, phát ÿiӋn v.v... Tính
ÿӃn năm 1995, tӍnh Ĉӗng Nai ÿã có 37.001 ha ÿҩt thӫy lӧi và mһt nѭӟc chuyên dùng chiӃm 6,3%
diӋn tích toàn tӍnh, trong ÿó 23 hӗ, ÿұp ÿã ÿѭӧc xây dӵng, mӝt sӕ ÿã và ÿang phát huy có hiӋu quҧ
nhѭ hӗ Sông Mây, Ĉa Tôn, Suӕi Vӑng v.v...Ĉһc biӋt hӗ thӫy ÿiӋn Trӏ An, hӗ nhân tҥo lӟn nhҩt
tӍnh vӟi diӋn tích mһt thoáng khoҧng 323 km2.
Bҧng: Ĉ̿c tr˱ng m͡t s͙ h͛ chͱa ÿã ÿ˱ͫc xây d͹ng ͧ Ĉ͛ng Nai

9.6 Page 86

▲back to top


Tên hӗ
TRӎ
AN
HuyӋn
Thӕng
Nhҩt
DiӋn tích DiӋn tích
lѭu vӵc mһt hӗ
(km2)
(ha)
14.900
32.300
Dung
tích hӗ
(106m3)
2.765
Dung
tích chӃt
(106m3)
218
Năm xây
dӵng
84 - 91
SÔNG
41
MÂY
Tân Phú
310
15,2
0,19
78 - 82
ĈA
21
TÔN
Xuân Lӝc
330
19,4
0,40
87 - 89
SUӔI
VӐNG
Thӕng
Nhҩt
16
180
4,0
0,30
85 - 87
BÀ LӐNG
4,2
14
1,2
0,0
82 - 83
I. Nhӳng ÿһc ÿiӇm chính cӫa hӗ Trӏ An:
Hӗ Trӏ An ÿѭӧc hình thành do viӋc ÿҳp ÿұp ngăn sông Ĉӗng Nai, mӝt trong nhӳng hҥng
mөc chính cӫa công trình thӫy ÿiӋn Trӏ An, nҵm trên ÿӏa phұn xã Cây Gáo, huyӋn Vƭnh Cӱu, cách
thành phӕ Biên Hòa 35 km vӅ phía Ĉông Bҳc. Ĉұp ÿѭӧc xây dӵng bҵng ÿҩt ÿá hӛn hӧp, có chiӅu
dài 420 m, chiӅu cao: 37 m, ÿӍnh ÿұp rӝng 10 m, ÿұp tràn bҵng beton trӑng lӵc dài 150 m có 8
khoang, mӛi khoang rӝng 15 m vӟi 8 cӱa van ÿѭӧc ÿóng mӣ bҵng cҫn cҭu chân ÿӃ tҧi trӑng 2 x
125 tҩn. Ngoài ra còn có ÿұp phө suӕi Rӝp, chiӅu cao lӟn nhҩt 45 m, cao trình ÿӍnh ÿұp 65 m.
- M͹c n˱ͣc dâng bình th˱ͥng 62,0 m ͱng vͣi dung tích toàn b͡ là: 2.765 x 106 m3.
- M͹c n˱ͣc ch͇t 50,0 m ͱng vͣi dung tích ch͇t: 218 x 106 m3.
- M͹c n˱ͣc gia c˱ͥng 64,0 m ͱng vͣi dung tích gia c˱ͥng: 3.400 x 106 m3.
- Dung tích hͷu ích 2547 x 106 m3.
Công trình thӫy ÿiӋn Trӏ An ÿѭӧc xây dӵng trong 7 năm và hoàn thành vào năm 1991.
Công trình có ý nghƭa tәng hӧp: b̫o ÿ̫m cung c̭p ÿi͏n cho các t͑nh, thành phía Nam, cung c̭p
n˱ͣc canh tác cho Ĉ͛ng Nai, Bình D˱˯ng và m͡t ph̯n cͯa thành ph͙ H͛ Chí Minh. Ngoài ra h͛
còn có tác dͭng ÿi͉u ti͇t lNJ, nuôi tr͛ng thͯy s̫n, du l͓ch v.v...
II. ChӃ ÿӝ công tác cӫa hӗ:
ĈiӅu quan trӑng bұc nhҩt trong chӃ ÿӝ công tác cӫa hӗ Trӏ An là: bҧo ÿҧm an toàn quá
trình vұn hành hӗ chӭa trong mùa lNJ, chӕng ÿѭӧc ÿӍnh lNJ thӵc tӃ bҩt kǤ nhӓ hѫn hoһc bҵng ngӑn
lNJ thiӃt kӃ (ӭng vӟi tҫn suҩt ρ = 1%).Vӯa ÿҧm bҧo an toàn tuyӋt ÿӕi, vӯa ÿҥt hiӋu quҧ năng lѭӧng
cao nhҩt, ÿӗng thӡi tích nѭӟc vào cuӕi mùa lNJ ӣ cao trình 62,0 m.
ĈӇ ÿҧm bҧo yêu cҫu trên, công tác vұn hành phҧi dӵa trên các nguyên tҳc sau:
1. Trong thӡi gian tӯ cuӕi tháng VII (hoһc ÿҫu tháng VIII) nӃu lNJ xuҩt hiӋn sau khi tұn dөng lѭu lѭӧng tӕi
ÿa qua nhà máy, vӟi lѭu lѭӧng 630 m3/s cho ba tә máy và 840 m3/s cho bӕn tә máy, mà mӵc nѭӟc hӗ ÿã ÿӃn cao
trình 52,0 m thì cho xҧ lNJ qua ÿұp tràn, duy trì mӵc nѭӟc hӗ ӣ cao trình: 52,0 m.

9.7 Page 87

▲back to top


2. Trong thӡi gian tӯ cuӕi tháng VIII (hoһc ÿҫu tháng IX) khi mӵc nѭӟc hӗ ÿã lên tӟi cao trình 54,0 m, tұn
dөng xҧ qua nhà máy vӟi Q = 660 m3/s cho ba tә máy và 880 m3/s cho bӕn tә máy mà lNJ vӅ còn cao thì cho mӣ cӱa
ÿұp tràn, duy trì mӵc nѭӟc hӗ ӣ cao trình 54,0 m.
3. Trѭӡng hӧp lNJ xҧy ra vào cuӕi tháng IX (hoһc ÿҫu tháng X) khi mӵc nѭӟc hӗ ӣ cao trình 57,00 m, tұn
dөng xҧ qua nhà máy vӟi Q = 600 - 630 m3/s cho ba tә máy và Q = 800 - 840 m3/s cho bӕn tә máy, mà lNJ vӅ còn
lӟn thì cho mӣ cӱa ÿұp tràn, duy trì mӵc nѭӟc hӗ ӣ cao trình 57,0 m.
4. Trѭӡng hӧp lNJ xҧy ra vào cuӕi tháng X (hoһc ÿҫu tháng XI) Khi mӵc nѭӟc hӗ ӣ cao trình 61,0 m, tұn
dөng xҧ qua nhà máy vӟi Q = 585 - 600 m3/s cho ba tә máy và Q = 780 - 800 m3/s cho bӕn tә máy mà lNJ còn cao
thì cho xҧ tràn duy trì mӵc nѭӟc hӗ ӣ cao trình 61,0 m.
5. Trѭӡng hӧp lNJ xҧy ra vào cuӕi tháng XI, khi mӵc nѭӟc hӗ ÿã ӣ mӭc 62,0 m (MNBT) xҧ qua nhà máy
vӟi Q = 800 m3/s cho bӕn tә máy mà lNJ còn lӟn thì cho xҧ tràn, bҧo ÿҧm mӵc nѭӟc hӗ ӣ cao trình 62,0 m.
Trong tҩt cҧ các trѭӡng hӧp trên, sau khi mӣ hӃt khҧ năng cӫa cӱa tràn mà không duy trì ÿѭӧc mӵc nѭӟc
yêu cҫu (nhѭ cao ÿӝ 52,0 m ӣ tháng VII...) thì cho phép mӵc nѭӟc hӗ dâng cao khi ngӑn lNJ tăng. Nhѭng khi lNJ
giҧm thì cNJng giҧm mӵc nѭӟc hӗ ÿӃn cao ÿӝ qui ÿӏnh nhҵm ÿón nhӳng con lNJ tiӃp theo.
Cùng vӟi nguyên tҳc ÿiӅu tiӃt lNJ, còn có qui tҳc vӅ xҧ tràn mà nӝi dung chӫ yӃu cӫa nó là
các công ÿoҥn ÿóng mӣ các van ӣ cӱa tràn, qui tҳc ÿó là:
+ Khi xҧ Q xҧ CĈi + Q xҧ n/ m < Q lNJ thì mӣ cӱa tràn theo công ÿoҥn i (CĈi) ghi cao trình
lúc mӣ (trong Q xҧ CĈi là lѭu lѭӧng xҧ ӣ công ÿoҥn thӭ i, Q xҧ n/m là lѭu lѭӧng xҧ qua tuabin
nhà máy).
+ Khi lNJ rút, xҧ nѭӟc tӯ hӗ chӭa ra ÿӃn trҥm cao trình lúc mӣ công ÿoҥn nào thì ÿóng công
ÿoҥn ÿó cho tӟi hӃt.
III. Mӝt sӕ lӧi ích cӫa hӗ:
Hӗ Trӏ An ÿѭӧc xây dӵng vӟi nhiӅu ý nghƭa quan trӑng. Ngoài nhӳng lӧi ích ÿã ÿѭӧc ÿӅ
cұp tӟi trong nhiӋm vө cӫa các công trình ÿҫu mӕi: (cung cҩp ÿiӋn năng, cung cҩp nѭӟc tѭӟi cho
các diӋn tích canh tác ӣ hҥ du, cҩp nѭӟc cho công nghiӋp và sinh hoҥt v.v...) hӗ còn có nhiӅu tác
dөng khác nhѭ cҧi thiӋn ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng, giҧm ÿӝ mһn ӣ hҥ lѭu sông Ĉӗng Nai, phát triӇn
nghӅ cá, du lӏch v.v...
* Cung c̭p ÿi͏n năng:
Công suҩt tәng cӝng cӫa bӕn tә máy 400 MW, trung bình hàng năm nhà máy thӫy ÿiӋn Trӏ An cung cҩp
cho các tӍnh thành phía Nam mӝt sҧn lѭӧng 1.760 x 106 kW/h, ÿӭng thӭ hai trong cҧ nѭӟc, sau nhà máy thӫy ÿiӋn
Hòa Bình (công suҩt: 1920 MW, sҧn lѭӧng ÿiӋn hàng năm 8.448 x 106 kW/h) và lӟn hѫn nhà máy thӫy ÿiӋn Thác
Mѫ (công suҩt 150 MW sҧn lѭӧng ÿiӋn 660 x 106 kW/h). Công suҩt cӫa nhà máy Trӏ An còn ÿѭӧc phát huy cao
hѫn vào nhӳng năm nѭӟc lӟn, sҧn lѭӧng ÿiӋn có thӇ lên tӟi: 2.290x 106 kW/h/năm.
* Phát tri͋n ngh͉ cá:
Hӗ Trӏ An có mһt nѭӟc rӝng trên 323 km2, hӗ không sâu, ÿáy hӗ tѭѫng ÿӕi bҵng phҷng, chҩt lѭӧng nѭӟc
bҧo ÿҧm, hӝi ÿӫ ÿiӅu kiӋn cho nghӅ nuôi cá nѭӟc ngӑt phát triӇn. Cùng vӟi viӋc thҧ hàng triӋu cá giӕng các loҥi,
hàng năm ngành thӫy sҧn Ĉӗng Nai khai thác ÿѭӧc mӝt khӕi lѭӧng cá bình quân trên 1.000 tҩn, có năm tӟi 1.500 –
1.700 tҩn nhѭ các năm 1991, 1992. Ĉây là mӝt nguӗn lӧi lӟn, nӃu ÿѭӧc ÿҫu tѭ ÿúng mӭc, quҧn lý và khai thác tӕt,
hiӋu quҧ sӁ ÿѭӧc nhân lên gҩp bӝi.
* C̫i thi͏n môi tr˱ͥng:
Sӵ xuҩt hiӋn hӗ nѭӟc thay thӃ cho mӝt vùng ÿҩt, rӯng rӝng lӟn trѭӟc ÿây ÿã tҥo nên mӝt cҧnh quan mӟi,
kéo theo sӵ biӃn ÿәi các yӃu tӕ tiӇu khí hұu, mһc dù sӵ biӃn ÿәi này chѭa nhiӅu.
Các kӃt quҧ nghiên cӭu gҫn ÿây cho thҩy, quanh khu vӵc lòng hӗ sӕ lҫn có mѭa nhӓ tăng, ÿӗng thӡi vӟi

9.8 Page 88

▲back to top


sӵ gia tăng cӫa các hiӋn tѭӧng có liên quan nhѭ: sѭѫng, sѭѫng mù, mây thҩp v. v...
Ĉӝ ҭm tѭѫng ÿӕi cӫa không khí trong mùa khô cao hѫn trѭӟc tӯ 3 - 4%, nhiӋt ÿӝ tӕi thҩp cNJng cao hѫn
thӡi kǤ chѭa có hӗ tӯ 0,3 - 1,50C v.v...
Ngoài nhӳng lӧi ích cѫ bҧn nêu trên, hӗ chӭa Trӏ An ÿiӅu tiӃt nѭӟc trong mùa khô, sӁ ÿҭy lùi mһn vӅ phía
hҥ lѭu xa hѫn, tҥo cѫ hӝi tӕt cho viӋc tăng vө ӣ các xã ven sông thuӝc huyӋn Long Thành. Do hӗ nҵm ӣ nѫi có ÿӝ
cao 40 - 50 m so vӟi mһt biӇn lҥi ӣ vào vӏ trí khá thuұn lӧi, cách thành phӕ Hӗ Chí Minh 65 km, trong hӗ có nhiӅu
ÿҧo nhӓ, mһt nѭӟc rӝng v.v... là ÿiӅu kiӋn tӕt cho ngành du lӏch phát triӇn.
NHҰN XÉT ĈÁNH GIÁ CHUNG
I. VӅ tài nguyên nѭӟc mһt:
Tài nguyên nѭӟc mһt cӫa Ĉӗng Nai khá phong phú, bao gӗm lѭӧng nѭӟc ÿӃn tӯ các sông
suӕi ngoài tӍnh nhѭ dòng chính Ĉӗng Nai và hai phө lѭu quan trӑng là sông Bé và sông La Ngà,
ngoài ra còn có lѭӧng mѭa sinh dòng chҧy tҥi chӛ ÿә vào các sông suӕi trong tӍnh. Căn cӭ vào các
kӃt quҧ nghiên cӭu trѭӟc và theo sӕ liӋu tính toán cӫa nhӳng năm gҫn ÿây, hàng năm ӣ Ĉӗng Nai
có mӝt lѭӧng nѭӟc ÿӃn khoҧng 30,2 x 109 m3 (1) ÿây là mӝt nguӗn nѭӟc khá lӟn, nhѭng chúng ta
chѭa có biӋn pháp quҧn lý khai thác triӋt ÿӇ, khoҧng hѫn 10% lѭӧng nѭӟc trên mӟi ÿѭӧc sӱ dөng
vào các mөc ÿích khác nhau, chӫ yӃu dành cho ngành năng lѭӧng, trong ÿó hӗ thӫy ÿiӋn Trӏ An
chӭa ÿѭӧc mӝt dung tích hӳu ích hѫn 2,5 x 109m3 còn lҥi là các ngành sӱ dөng nѭӟc khác nhѭ cҩp
nѭӟc cho công nghiӋp và sinh hoҥt (0,232 x 109m3), nѭӟc tѭӟi cho các diӋn tích canh tác ӣ hҥ lѭu
sông Ĉӗng Nai , Bình Dѭѫng v.v...
Trong nhӳng năm tӟi do nhu cҫu kinh tӃ phát triӇn công nghiӋp hóa hiӋn ÿҥi hóa ÿҩt nѭӟc
ngày càng cao, hàng chөc khu công nghiӋp ӣ Ĉӗng Nai và thành phӕ Hӗ Chí Minh ÿѭӧc xây và
mӣ rӝng, cùng vӟi nhu cҫu vӅ nѭӟc sinh hoҥt ngày càng lӟn do viӋc tăng dân sӕ và phát triӇn các
ÿô thӏ, cҫn phҧi sӱ dөng ÿӃn mӝt lѭӧng nѭӟc lӟn trong tài nguyên nѭӟc mһt nói trên. Mӝt sӕ hӗ,
ÿұp cӫa ngành thӫy lӧi ÿang ÿѭӧc xây dӵng trong thӡi gian tӟi trên ÿҩt Ĉӗng Nai nhѭ: hӗ Suӕi Cҧ,
Nhѫn Trҥch, Gia Ui 1, Gia Ui 2, Xuân Lӝc v.v...Công trình ngăn mһn - ÿұp Ông Kèo dài hѫn 10
km ӣ Nhѫn Trҥch, nhà máy nѭӟc ThiӋn Tân ÿi vào hoҥt ÿӝng sӁ là mӝt phҫn trong kӃ hoҥch ÿiӅu
hòa và sӱ dөng nguӗn nѭӟc trong tӍnh.
Mӝt trong nhӳng khai thác lӟn nhҩt hiӋn nay ӣ trung và thѭӧng lѭu sông Ĉӗng Nai là viӋc
xây dӵng các hӗ chӭa có dung tích lӟn. Không kӇ các hӗ chӭa xây dӵng tӯ trѭӟc ngày giҧi phóng
miӅn Nam nhѭ: Ĉѫn Dѭѫng, AnKroet, Ĉa ThiӋn, Suӕi Giai...ӣ các nhánh nhӓ thѭӧng lѭu, tӯ 1985
ÿӃn nay mӝt sӕ hӗ chӭa lҫn lѭӧt ra ÿӡi nhѭ Dҫu TiӃng trên sông Sài Gòn, hӗ Trӏ An trên sông
Ĉӗng Nai, hӗ Thác Mѫ trên sông Bé là mӝt phҫn quan trӑng trong viӋc qui hoҥch, ÿiӅu tiӃt nguӗn
nѭӟc phong phú cӫa hӋ thӕng sông Ĉӗng Nai. Các phát triӇn trên làm cho chӃ ÿӝ dòng chҧy ӣ hҥ
lѭu có nhӳng thay ÿәi quan trӑng: giҧm mҥnh lѭu lѭӧng vӅ mùa lNJ, tăng ÿáng kӇ lѭu lѭӧng vӅ mùa
cҥn, cҧi thiӋn ÿiӅu kiӋn xâm nhұp mһn và phòng lNJ ӣ hҥ lѭu v. v... Tѭѫng lai gҫn các hӗ Hàm
Thuұn, Phѭӟc Hòa ÿѭӧc xây dӵng và ÿi vào hoҥt ÿӝng, không nhӳng tăng cѭӡng khҧ năng phát
ÿiӋn cho khu vӵc mà còn tҥo ÿiӅu kiӋn tӕt trong viӋc chӫ ÿӝng ÿiӅu hòa nguӗn nѭӟc trên toàn lѭu
vӵc. Trên cѫ sӣ phát triӇn ÿó, chúng ta cҫn phҧi có nhӳng biӋn pháp và phѭѫng án tӕi ѭu nhҵm
bҧo vӋ và khai thác tӕt nhҩt nguӗn nѭӟc, ÿem lҥi hiӋu quҧ kinh tӃ cao nhҩt.
II. Tình hình ngұp lөt và các biӋn pháp phòng tránh:
(1) NguyӉn Văn Giáo: Tài nguyên n˱ͣc m̿t Ĉ͛ng Nai.

9.9 Page 89

▲back to top


Nguӗn nѭӟc mһt cӫa Ĉӗng Nai dӗi dào và phong phú nhѭng phân bӕ rҩt không ÿӗng ÿӅu.
Mùa mѭa lNJ mӭc ÿӝ tұp trung nѭӟc rҩt cao, lѭӧng nѭӟc dѭ thӯa gây nhiӅu trӣ ngҥi cho sҧn xuҩt và
ÿӡi sӕng, nhiӅu năm gây ngұp lөt cho mӝt sӕ vùng trNJng ven sông Ĉӗng Nai và La Ngà. Ngѭӧc lҥi
vӅ mùa khô cҥn, mӝt sӕ nѫi lҥi thiӃu nѭӟc nghiêm trӑng, thұm chí nѭӟc sinh hoҥt cNJng gһp nhiӅu
khó khăn trong khi ÿó nhu cҫu nѭӟc vӅ mùa khô lҥi rҩt lӟn, nhҩt là nѭӟc cҫn thiӃt cho vө Ĉông
Xuân.
Sӕ liӋu quan trҳc thӫy văn ÿѭӧc thӕng kê cho thҩy hàng năm khi mӵc nѭӟc ӣ Tà Lài (Tân
Phú) lên trên 113,0 m, ӣ thѭӧng nguӗn có mѭa vӯa liên tiӃp trong 2 - 3 ngày thì các khu vӵc thҩp
ven sông Ĉӗng Nai ӣ phía Bҳc huyӋn Tân Phú thuӝc các xã Nam Cát Tiên, Núi Tѭӧng hàng trăm
ha lúa bӏ ngұp, hàng chөc hӝ dân phҧi di dӡi. Ĉây là khu vӵc bӏ ngұp lөt thѭӡng xuyên vào mùa
mѭa vì ӣ ÿây chѭa có ÿê bao - công trình ngăn lNJ.
Tѭѫng tӵ, khu vӵc ÿӗng ruӝng phía Ĉông Bҳc huyӋn Ĉӏnh Quán thuӝc các vùng Thӑ Lâm,
Ĉӗng HiӋp, Phú HiӋp v.v...vì chѭa có ÿê bao ngăn lNJ sông La Ngà nên cNJng thѭӡng hay bӏ ngұp
lөt trong nhӳng tháng có lNJ cao.
Ngay tҥi khu vӵc thành phӕ Biên Hòa khi mӵc nѭӟc sông Ĉӗng Nai lên tӯ 1,90 m kӃt hӧp
vӟi kǤ triӅu cѭӡng thì các phѭӡng ven sông nhѭ QuyӃt Thҳng, Thӕng Nhҩt, Tân Mai v.v... cNJng có
nguy cѫ bӏ ngұp lөt, nhҩt là các nhà ӣ ven sông...
Ĉһc biӋt trong hѫn 10 năm trӣ lҥi ÿây, lNJ quét xҧy ra ӣ nhiӅu nѫi trong tӍnh, gây nhiӅu thiӋt
hҥi vӅ ngѭӡi và cӫa. LNJ quét thѭӡng xҧy ra ӣ các lѭu vӵc sông, suӕi nhӓ, nѫi có ÿӝ dӕc mһt ÿӋm
lӟn, ÿӏa hình trӕng trҧi, rӯng bӏ tàn phá nhiӅu. Mѭa lӟn tұp trung trong thӡi gian ngҳn, cѭӡng ÿӝ
cao, nѭӟc chҧy tràn trên sѭӡn dӕc cuӕn trôi mӑi vұt cҧn nhѭ: cҫu, cӕng, nhà cӱa, hoa màu... và cҧ
tính mҥng con ngѭӡi (phҫn lӟn là trҿ em).
Tӯ ngày 13-VII ÿӃn 4 - X - 1990 trên ÿӏa bàn tӍnh có tӟi 4 trұn lNJ quét, xuҩt hiӋn rҧi rác ӣ
các huyӋn, trong ÿó trұn lNJ quét xҧy ra vào ÿêm ngày 2 sáng ngày 3 - X tҥi hai huyӋn Long Thành
và Thӕng Nhҩt gây nhiӅu thiӋt hҥi hѫn cҧ, hѫn 10 ngѭӡi bӏ nѭӟc cuӕn trôi, hàng trăm ha lúa và hoa
màu bӏ tàn phá, nhiӅu ngѭӡi không có nhà ӣ, cӕng ba cӱa Suӕi ĈӍa trên quӕc lӝ IA bӏ sұp, giao
thông tҳc nghӁn, thiӋt hҥi vӅ vұt chҩt lên tӟi hàng trăm triӋu ÿӗng v.v...
Nhӳng năm gҫn ÿây lNJ quét có xu hѭӟng xuҩt hiӋn cҧ ӣ nhӳng nѫi ÿô thӏ, ÿông ngѭӡi, nhҩt
là ӣ các nѫi có tӕc ÿӝ xây dӵng cѫ sӣ hҥ tҫng cao nhѭ các khu công nghiӋp, khu dân cѭ v.v... Mһc
dù sӕ lҫn xuҩt hiӋn chѭa nhiӅu, mӭc ÿӝ chѭa phҧi nghiêm trӑng nhѭng ÿó cNJng là nhӳng tín hiӋu
cҧnh báo chúng ta cҫn quan tâm và có biӋn pháp phòng ngӯa (ÿӧt lNJ quét xҧy ra vào ngày 24 - X -
1993 ӣ khu vӵc nӝi ô Biên Hòa thuӝc phѭӡng Tân Phong là mӝt ví dө).
ĈӇ hҥn chӃ tӟi mӭc thҩp nhҩt thiӋt hҥi do lNJ, lөt gây ra, nhҵm ÿiӅu hòa nguӗn nѭӟc dӗi dào
sҹn có, chúng ta cҫn kӃt hӧp giӳa hai biӋn pháp công trình và không công trình.
Trên cѫ sӣ các công trình thӫy lӧi hiӋn có, cҫn quҧn lý và khai thác hӃt công suҩt cӫa các
hӗ, ÿұp, kӃt hӧp vӟi viӋc tính toán xây dӵng các công trình mӟi. Ĉӗng thӡi cҫn ÿҭy mҥnh viӋc
trӗng rӯng, phӫ xanh ÿӗi trӑc, bҧo vӋ và phát triӇn rӯng ÿҫu nguӗn có tính chҩt phòng hӝ. Qui
hoҥch lҥi các khu dân cѭ ӣ nhӳng nѫi hay bӏ lNJ lөt, kiên quyӃt ÿѭa các hӝ ӣ vùng thѭӡng xuyên bӏ
ngұp lөt ÿӃn nѫi ӣ mӟi an toàn. Tuyên truyӅn giáo dөc, nâng cao ý thӭc cӫa mӑi ngѭӡi trong viӋc
thӵc thi pháp lӋnh phòng chӕng lөt bão cӫa chính phӫ, cùng vӟi viӋc phát triӇn mҥng lѭӟi thông
tin hai chiӅu giӳa các cҩp chính quyӅn phөc vө cho công tác chӍ ÿҥo và khҳc phөc kӏp thӡi các hұu
quҧ do lNJ lөt gây ra.

9.10 Page 90

▲back to top


III. KӃt luұn:
Vӟi quan niӋm sông ngòi là tài nguyên cӫa mӛi quӕc gia, thì tài nguyên nѭӟc cӫa Ĉӗng
Nai thuӝc vào loҥi dӗi dào và phong phú, nhѭng không phҧi là vô tұn. Theo các kӃt quҧ dӵ báo
ÿӃn năm 2000 mӭc bҧo ÿҧm nѭӟc cho ÿҫu ngѭӡi dân ViӋt Nam là: 10.488 m3, thҩp hѫn mӭc bҧo
ÿҧm cӫa thӃ giӟi là 12.900 m3. Do vұy khi sӱ dөng và khai thác nguӗn nѭӟc cҫn chú ý tӟi viӋc
kiӇm kê, ÿánh giá, có kӃ hoҥch sӱ dөng tәng hӧp tài nguyên nѭӟc trên toàn bӝ hӋ thӕng lѭu vӵc
sông Ĉӗng Nai, phҧi nҳm chҳc các yӃu tӕ cѫ bҧn trong cán cân nѭӟc nhѭ: tài nguyên nѭӟc, nhu
cҫu dùng nѭӟc và khҧ năng cung cҩp nѭӟc v.v....
Ĉӗng thӡi tiӃn hành mӣ rӝng mҥng lѭӟi quan trҳc, ÿiӅu tra khҧo sát nhҩt là ӣ các lѭu vӵc
sông suӕi nhӓ, tăng cѭӡng ÿәi mӟi các thiӃt bӏ ÿo ÿҥc nҳm bҳt kӏp thӡi các thông tin có liên quan
tӟi nguӗn nѭӟc, môi trѭӡng v. v...
Trong nhӳng năm tӟi do kinh tӃ xã hӝi phát triӇn, mӭc ÿӝ hiӋn ÿҥi hóa trong các lƭnh vӵc
công nông nghiӋp ngày càng cao, làm cho ô nhiӉm môi trѭӡng không khí và nѭӟc ngày càng lӟn,
do vұy cҫn phҧi có kӃ hoҥch bҧo vӋ nguӗn nѭӟc nhѭ: hҥn chӃ khai thác lâm sҧn, ÿóng mӝt sӕ cӱa
rӯng ÿһc dөng và phòng hӝ, phӫ xanh ÿӗi trӑc, v.v... kiӇm soát chһt chӁ các chҩt thҧi, nâng cao ý
thӭc cӫa mӑi ngѭӡi trong viӋc bҧo vӋ hӋ sinh thái môi trѭӡng, vҩn ÿӅ sӕng còn có tính chҩt toàn
cҫu trong nhӳng thұp kӹ tӟi.
Ӣ Ĉӗng Nai hiӃm thҩy có bão lөt lӟn nhѭ các tӍnh thành phía Bҳc nhѭng không phҧi là
không có, các trұn bão lөt lӏch sӱ vào năm 1904 và 1952, ÿһc biӋt cѫn bão sӕ 5 (Linda) - cѫn bão
cӫa thӃ kӹ ÿә bӝ vào các tӍnh miӅn Tây Nam Bӝ ngày 3 - XI - 1997 gây thiӋt hҥi nghiêm trӑng vӅ
ngѭӡi và cӫa là nhӳng ví dө ÿiӇn hình giúp cho chúng ta nhӳng bài hӑc kinh nghiӋm xѭѫng máu
trong viӋc phòng chӕng thiên tai bӣi nhӳng diӉn biӃn khí hұu, thӡi tiӃt trong nhӳng năm tӟi có
nhiӅu khҧ năng xҩu ÿi, và phӭc tҥp khó lѭӡng. Chӫ ÿӝng và không xem nhҽ trong công tác phòng
chӕng thiên tai vүn là biӋn pháp tӕt nhҩt làm giҧm nhҽ thiӋt hҥi do bão, lөt gây ra.
VÀI KHÁI NI͎M Cˮ B̪N V͈ CÁC Ĉ̾C TR˰NG THͮY VĂN (1)
* Di͏n tích l˱u v͹c: Mӛi mӝt con sông hay hӋ thӕng sông ÿӅu có mӝt phҥm vi hӭng nѭӟc
cӫa nó, trong phҥm vi ҩy thì tҩt cҧ nѭӟc trên mһt ÿҩt ÿӅu chҧy dӗn và tұp trung vào con sông ÿó.
Phҥm vi hӭng nѭӟc ҩy gӑi là diӋn tích, lѭu vӵc ÿѫn vӏ tính bҵng km2.
Ví dө: DiӋn tích lѭu vӵc cӫa sông Ĉӗng Nai ÿӃn mһt cҳt Trӏ An là: 14.900 km2.
* M̵t ÿ͡ l˱ͣi sông: ÿѭӧc tính bҵng tӹ sӕ: D =
- D: ÿѭӧc gӑi là mұt ÿӝ lѭӟi sông.
- ΣL: tәng cӝng ÿӝ dài các sông, suӕi trong hӋ thӕng sông (km)
- F: diӋn tích lѭu vӵc cӫa hӋ thӕng sông (km2)
D càng lӟn nghƭa là mұt ÿӝ sông suӕi dày và ngѭӧc lҥi.
(1) Nguӗn: Cán cân và tài nguyên n˱ͣc m̿t Vi͏t Nam - Tәng cөc Khí tѭӧng thӫy văn, 1989.

10 Pages 91-100

▲back to top


10.1 Page 91

▲back to top


* H͏ s͙ u͙n khúc: hay còn gӑi là hӋ sӕ cong queo cӫa sông là tӹ sӕ giӳa ÿӝ dài thӵc chia
cho ÿѭӡng thҷng nӕi dài tӯ nguӗn ÿӃn cӱa sông ( hay mӝt khúc sông )
Ku =
Ku: là hӋ sӕ uӕn khúc
L: chiӅu dài thӵc ( km )
l: chiӅu dài tҳt (km)
Ví dө: HӋ sӕ uӕn khúc cӫa sông La Ngà (chӛ có hѭӟng chҧy phӭc tҥp nhҩt) là: 2,1
* L˱u l˱ͫng: là lѭӧng dòng chҧy chuyӇn qua vӏ trí mһt cҳt trong thӡi gian là 1 giây. Ký
hiӋu là Q (m3/s) ÿӕi vӟi dòng chҧy nѭӟc, R (kg/s) ÿӕi vӟi dòng chҧy phù sa...
* T͝ng l˱ͫng: Là lѭӧng dòng chҧy trong mӝt thӡi gian thѭӡng là 1 tháng hay 1 năm. Ký
hiӋu là W, ÿѫn vӏ: ÿӕi vӟi dòng chҧy nѭӟc: 109m3, ÿӕi vӟi dòng chҧy phù sa: 106 tҩn..
Moÿun dòng chҧy: là lѭӧng dòng chҧy trong mӝt ÿѫn vӏ thӡi gian là 1 giây (s) trên diӋn
tích lѭu vӵc là 1 km2.
Ký hiӋu là M, ÿѫn vӏ: l/s/km2
Moÿun dòng chҧy biӇu thӏ mӭc ÿӝ phong phú cӫa dòng chҧy trong lѭu vӵc (ÿã loҥi trӯ
nhân tӕ mһt ÿӋm)
* ChiӅu sâu dòng chҧy (h)
h=
Trong ÿó:
- h: chiӅu sâu dòng chҧy (mm)
- W: tәng lѭӧng nѭӟc (109 m3)
- F: diӋn tích lѭu vӵc (km2)
* H͏ s͙ dòng ch̫y: là tӍ sӕ giӳa chiӅu cao lӟp dòng chҧy y (mm) và chiӅu cao lӟp mѭa X
(mm) trên lѭu vӵc, ký hiӋu là (∝)
(∝) =
HӋ sӕ dòng chҧy nhӓ hѫn 1, biӇu thӏ khҧ năng mѭa có hiӋu quҧ (mѭa sinh dòng chҧy)
nhiӅu hay ít, ӣ Ĉӗng Nai ∝ = 0,40 - 0,50.
(1[1]) NguyӉn Văn Giáo - Tài nguyên n˱ͣc Ĉ͛ng Nai, 1991.
(1[2]) Nguӗn: Sӕ liӋu ÿo ÿҥc, khҧo sát: Công ty Khҧo sát thiӃt kӃ ÿiӋn II .
(1) Nguӗn: Sӕ liӋu ÿo ÿҥc, khҧo sát: Công ty Khҧo sát thiӃt kӃ ÿiӋn II.
(1) Trҫn Lã: Liên ÿoàn Ĉӏa chҩt Thӫy văn.
NguyӉn Hoàng Hùng: Sӣ Khoa hӑc - Công nghӋ - Môi trѭӡng Ĉӗng Nai.
(1) NguyӉn Văn Giáo: Tài nguyên n˱ͣc m̿t Ĉ͛ng Nai.
(1) Nguӗn: Cán cân và tài nguyên n˱ͣc m̿t Vi͏t Nam - Tәng cөc Khí tѭӧng thӫy văn, 1989.

10.2 Page 92

▲back to top


Ch˱˯ng V
Ĉ̬T ĈAI
KHÁI QUÁT
Ĉҩt là tài sҧn quӕc gia, là tѭ liӋu sҧn xuҩt chӫ yӃu, là ÿӕi tѭӧng lao ÿӝng, ÿӗng thӡi cNJng là
sҧn phҭm lao ÿӝng. Ĉҩt còn là vұt mang cӫa các hӋ sinh thái tӵ nhiên và các hӋ sinh thái canh tác,
ÿҩt là mһt bҵng ÿӇ phát triӇn nӅn kinh tӃ quӕc dân. Vì thӃ nghiên cӭu tә chӭc lãnh thә trѭӟc mҳt là
nghiên cӭu quy hoҥch và sӱ dөng ÿҩt.
I. Ĉһc ÿiӇm hình thành ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai:
Ĉ̭t ÿai t͑nh Ĉ͛ng Nai hình thành ͧ vùng khí h̵u nhi͏t ÿͣi gió mùa c̵n xích ÿ̩o vӟi nӅn
ÿӝ nhiӋt cao ÿӅu quanh năm, không có gió bão và không có mùa ÿông lҥnh. Lѭӧng mѭa lӟn nhѭng
phân bӕ không ÿӅu tҥo ra hai mùa trái ngѭӧc nhau: mùa mѭa và mùa khô.
Ĉ͛ng Nai có các ÿá ḿ và m̳u ch̭t hình thành ÿ̭t r̭t ÿa d̩ng t̩o nên m͡t quͿ ÿ̭t r̭t
phong phú. NhiӅu nghiên cӭu xác ÿӏnh rҵng sӵ hình thành ÿҩt, ÿһc biӋt là trong ÿiӅu kiӋn nhiӋt ÿӟi
ҭm, ÿѭӧc quyӃt ÿӏnh bӣi các yӃu tӕ ÿӏa chҩt khu vӵc và ÿѭӧc thӇ hiӋn ÿһc biӋt ӣ mӕi quan hӋ hӳu
cѫ giӳa thành phҫn ÿá mҽ, mүu chҩt hình thành ÿҩt và tính chҩt ÿҩt. Các ÿá mҽ hình thành ÿҩt ӣ
tӍnh Ĉӗng Nai bao gӗm:
Ĉá granit có thành phҫn hóa hӑc vӟi hàm lѭӧng SiO2 tѭѫng ÿӕi cao (60 - 70%), Fe2O3 thҩp
(0,2 - 1,4%), chӭa nhiӅu K2O. Ӣ Ĉӗng Nai, ÿá granit hình thành 3 nhóm ÿҩt là ÿ̭t xám (Acrisols),
ÿ̭t xám nâu (Lixisols) và ÿ̭t t̯ng m͗ng (Leptosols), trong ÿó nhóm ÿҩt Acrisols là chӫ yӃu.
Ĉá phi͇n sét (tuәi Mezôzôi) là nӅn móng cӫa lãnh thә nhѭng phҫn lӟn diӋn tích bӏ Aluvi
Neogen và bazan phӫ lҩp lên. Ĉá có màu thay ÿәi, mӭc ÿӝ phong hóa cao, thѭӡng thҩy ÿá mөc nát
ӣ ÿáy vӓ phong hóa. Các ÿҩt hình thành trên ÿá này là nhóm ÿ̭t xám (Acrisols), vӟi ÿһc tính rӱa
trôi và thành phҫn cѫ giӟi tӯ thӏt ÿӃn sét.
Ĉá bazan bao phӫ khoҧng gҫn 1/3 lӟp vӓ thә nhѭӥng tӍnh Ĉӗng Nai. Ĉá bazan ÿѭӧc chia
làm hai loҥi:
(i) Bazan Pliocen - Pleistocen sӟm (N2 - Q1), ÿѭӧc gӑi là bazan c͝;
(ii) Bazan Pleistocen muӝn - Holocen sӟm (QII - QIV), ÿѭӧc gӑi là bazan tr̓.
Ĉһc ÿiӇm chung cӫa ÿá bazan là hàm lѭӧng oxyt sҳt cao (10 - 11%), oxyt magiê tӯ 7 -
10%, oxyt canxi 8 - 10%, oxyt photpho 0,5 - 0,8%, hàm lѭӧng natri cao hѫn kali mӝt chút. Vì vұy
các ÿá bazan thѭӡng có màu ÿen và trong ÿiӅu kiӋn nhiӋt ÿӟi ҭm ÿã phát triӇn mӝt lӟp vӓ phong
hóa dày trung bình tӯ 20 - 30 mét, có nѫi dày 40 - 50 mét và có màu nâu ÿӓ rӵc rӥ. Các ÿҩt hình
thành trên ÿá bazan là nhóm ÿ̭t ÿ͗ (Ferralsols), ÿ̭t ÿen (Luvisols), ÿ̭t ÿá b͕t (Andosols).
M̳u ch̭t phù sa c͝ có liên quan ÿӃn lӟp phӫ thә nhѭӥng ngày nay là trҫm tích Pleistocen
muӝn. Khӕi phù sa cә bao phӫ khoҧng gҫn 1/3 diӋn tích tӵ nhiên cӫa tӍnh. Các loҥi ÿҩt hình thành
trên phù sa cә thuӝc nhóm ÿ̭t xám (Acrisols) và ÿ̭t loang l͝ (Plinthosols).
Tr̯m tích Holocen bao gӗm cát biӇn, trҫm tích ÿҫm lҫy biӇn và phù sa sông suӕi, các mүu

10.3 Page 93

▲back to top


chҩt này hình thành các loҥi ÿ̭t cát (Arenosols), ÿ̭t phù sa (Fluvisols) và ÿ̭t phèn (Thionic
Fluvisols).
Ĉҩt ÿai tӍnh Ĉӗng Nai có ÿӏa hình tѭѫng ÿӕi bҵng, vӟi 3 nhóm kiӇu ÿӏa mҥo:
(i) Ĉӏa hình núi lӱa
(ii) Ĉӏa hình bóc mòn
(iii) Ĉӏa hình tích tө
Và 3 dҥng ÿӏa hình chính là:
(i) Ĉӏa hình núi thҩp vӟi ÿӝ cao thay ÿәi tӯ 200 - 700 mét.
(ii) Ĉӏa hình ÿӗi lѭӧn sóng, có ÿӝ cao tӯ 20 - 150 mét và
(iii) Ĉӏa hình ÿӗng bҵng, vӟi ÿӝ cao 0 - 20 mét.
VӅ ÿӝ dӕc ÿӏa hình cho thҩy có 82% diӋn tích có ÿӝ dӕc < 8o, 10% có ÿӝ dӕc 8 - 15 o và 8%
ӣ ÿӝ dӕc > 15 o.
II. HiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai:
Theo sӕ liӋu thӕng kê cӫa sӣ Ĉӏa chính Ĉӗng Nai, ÿӃn năm 1998, ÿҩt ÿai Ĉӗng Nai ÿѭӧc
sӱ dөng khá triӋt ÿӇ (93,57%), chӍ còn 6,43% ÿҩt chѭa sӱ dөng. Mӝt cách chi tiӃt hѫn, quӻ ÿҩt
Ĉӗng Nai ÿѭӧc chia ra nhѭ sau:
Ĉҩt nông nghiӋp:
292. 606 ha (49,94%)
Ĉҩt lâm nghiӋp:
174. 562 ha (29,79%
Ĉҩt chuyên dùng:
70.142 ha (11,97%)
Ĉҩt ӣ:
10. 986 ha (1,87%)
Ĉҩt chѭa sӱ dөng:
37. 738 ha (6,43%)
Trong các ÿҩt nông nghiӋp, tӹ lӋ dành cho trӗng trӑt khoҧng 99%, ÿҩt chăn nuôi và thӫy
sҧn chѭa ÿҫy 1%. Ĉҩt trӗng trӑt cây dài hàng năm chiӃm tӍ trӑng 47,18%; ÿҩt vѭӡn tҥp có tӹ trӑng
2,68%. Ĉҩt trӗng cây lâu năm chiӃm tӍ trӑng 50,14%...
Ĉҩt nông nghiӋp có xu thӃ әn ÿӏnh và giҧm dҫn do nhu cҫu ÿҩt ÿӇ phát triӇn công nghiӋp
và xây dӵng khu dân cѭ tăng lên (phҫn lӟn sӱ dөng ÿҩt nông nghiӋp) trong khi khҧ năng khai thác
quƭ ÿҩt chѭa sӱ dөng sҧn xuҩt nông nghiӋp ngày càng hҥn chӃ. Ĉӗng thӡi, ÿҩt cây hàng năm có xu
thӃ giҧm, nhѭӡng ÿҩt cho cây dài ngày tăng rҩt rõ.
Theo sӕ liӋu năm 1998, tәng diӋn tích ÿ̭t lâm nghi͏p 174. 562 ha, chiӃm 29,79% tәng
diӋn tích tӵ nhiên cӫa tӍnh, trong ÿó rӯng tӵ nhiên chiӃm 73,33% quƭ ÿҩt rӯng và rӯng trӗng chiӃm
26,67%.
Ĉ̭t chuyên dùng có 70.142 ha, chiӃm 12,07% diӋn tích tӵ nhiên, nhiӅu nhҩt là ÿҩt thӫy lӧi
và mһt nѭӟc chuyên dùng (53,09% diӋn tích ÿҩt chuyên dùng), sau ÿó là ÿҩt quӕc phòng (20,33%),
ÿҩt giao thông (16,01%), ÿҩt xây dӵng (6,93%). DiӋn tích ÿҩt chuyên dùng luôn tăng ÿӅu ÿһn theo
hàng năm (năm 1991: 54.893 ha, năm 1992: 57.647ha, năm 1994: 60.430 ha, năm 1995: 68.104
ha, năm 1996: 69.008 ha, năm 1997: 69.775 ha, năm 1998 : 70.142 ha). Trong ÿó ÿáng chú ý nhҩt
là ÿҩt xây dӵng và giao thông.

10.4 Page 94

▲back to top


Ĉ̭t ͧ (thә cѭ) cӫa tӍnh Ĉӗng Nai ÿӃn năm 1998 là: 10.986 ha; chiӃm 1,87% diӋn tích toàn
tӍnh, trong ÿó phân thành 2 loҥi: ÿ̭t khu dân c˱ - nông thôn: 7.407 ha, chiӃm 68,56% tәng sӕ ÿҩt
ӣ; ÿ̭t ͧ ÿô th͓: 3.450 ha (chiӃm 31,44% diӋn tích ÿҩt ӣ).
Toàn tӍnh chӍ còn 37.738 ha ÿ̭t ch˱a s͵ dͭng, chiӃm 6,43% diӋn tích tӵ nhiên, trong ÿó
khҧ năng mӣ rӝng cho nông nghiӋp khoҧng 6.000 ha, ÿҩt lâm nghiӋp: 13.553 ha, ÿҩt chuyên dùng
1300 ha và ÿҩt ӣ 400 ha, còn lҥi là núi ÿá và sông suӕi.

10.5 Page 95

▲back to top


B̫ng 1: HIӊN TRҤNG SӰ DӨNG ĈҨT TӌNH ĈӖNG NAI NĂM 1998 (Ĉ˯n v͓: ha)
Loҥi ÿҩt
DiӋn tích năm
1997
I. Ĉҩt nông nghiӋp
1. Cây hàng năm
a. Lúa màu
b. Nѭѫng rүy
c. Cây hàng năm
2. Vѭӡn tҥp
3. Cây lâu năm
4. Ĉӗng cӓ chăn nuôi
5. Mһt nѭӟc nuôi trӗng TS
292.144,34
137.135,13
55.565,95
11.960,59
69.608,59
7479,25
145.027,88
232,98
2269,10
II.. Ĉҩt lâm nghiӋp
1. Rӯng tӵ nhiên
2. Rӯng trӗng
3. Vѭӡn ѭѫm
175.020,09
130.131,19
44.882,58
6,32
III. Ĉҩt chuyên dùng
1. Ĉҩt xây dӵng
2. Ĉҩt giao thông
3. Thuӹ lӧi mһt nѭӟc CD
4. Di tích lӏch sӱ
5. Ĉҩt an ninh quӕc
phòng
6. Ĉҩt khai thác khoáng
sҧn
7. Ĉҩt khai thác VLXD
8. Ĉҩt làm muӕi
9. Ĉҩt chuyên dùng
khác
10. Ĉҩt nghƭa ÿӏa
69.775,97
4770,55
11.063,03
37.185,00
11,21
14.162,00
89,88
1352,20
27,50
160,18
954,42
IV. Ĉҩt ӣ
1. Ĉҩt ӣ nông thôn
2. Ĉҩt ӣ ÿô thӏ
10.827,36
7394,12
3433,24
V. Ĉҩt chѭa sӱ dөng
1. Ĉҩt bҵng chѭa sӱ
dөng
2. Ĉҩt ÿӗi núi chѭa sӱ
dөng
3. Mһt nѭӟc chѭa sӱ
dөng
4. Sông suӕi
5. Núi ÿá không cây
6. Ĉҩt chѭa sӱ dөng khác
38.438,73
6781,99
11.386,53
3368,94
16.609,43
284,88
6,96
DT
DT
BiӃn
tăng giҧm ÿӝng
603,67
252,00
32
220
3,06
326,16
21,56
0,89
551,54
234,31
32,01
202,30
3,06
291,72
21,56
0,89
52,13
17,69
- 0,01
0
17,7
0
34,14
0
0
312 312,61
312 312,61
- 0,61
0
- 0,61
0
967,42
732
0,52
137
6
9,80 957,62
732
9,53 - 9,01
137
6
0
0
90,60
90,60
0
0
1,30
1,03
140,40
121,40
19,00
10,29
8,71
1,58
130,11
112,69
17,42
0 1139,25 - 1139,25
823
- 823
278,75 - 278,75
12,20 - 12,20
25,30
- 25,30
0
0
HiӋn trҥng
ÿҩt 1998
289.694
137.152,82
55.565,94
11.960,59
69.626,29
7479,25
145.062,32
232,98
2269,10
175.019,48
130.131,19
44.881,97
6,32
70.733,59
5502,55
11.054,02
37.322
17,21
14.162
89,88
1.442,80
27,50
160,18
955,45
10.957,47
7.506,81
3.450,66
127
5.958,99
10.935,78
3.356,74
16.584,13
284,88
6,96
TӍ lӋ
%
49,86
23,04
9,48
2,04
11,88
1,28
24,75
0,04
0,04
29,86
22,20
7,66
12,07
0,94
1,89
6,37
2,42
0,02
0,25
0,03
0,16
1,87
1,28
0,59
6,34
1,02
1,87
0,57
2,83
0,05
T͝ng di͏n tích
586.206,49 2023,49 2023,49
0
586.206,49
PHÂN LOҤI ĈҨT
HiӋn nay trên thӃ giӟi tӗn tҥi nhiӅu trѭӡng phái phân loҥi ÿҩt khác nhau, nәi bұt là hai trѭӡng
phái chính:
(i) Trѭӡng phái phân loҥi ÿҩt phát sinh hӑc Dokuchaiev ÿѭӧc sӱ dөng ӣ Liên Xô và các nѭӟc
XHCN
(ii) Trѭӡng phái phân loҥi ÿҩt theo tính chҩt ÿҩt cӫa Mӻ ÿѭӧc sӱ dөng ӣ phҫn lӟn các nѭӟc tѭ bҧn

10.6 Page 96

▲back to top


chӫ nghƭa.
Nhҵm thӕng kê quӻ ÿҩt toàn cҫu, tә chӭc FAO/UNESCO ÿã tұp hӧp hàng trăm các nhà
khoa hӑc thә nhѭӥng hàng ÿҫu trên thӃ giӟi làm viӋc trong nhiӅu năm và ÿã xây dӵng bҧn chú dүn
bҧn ÿӗ ÿҩt thӃ giӟi tӹ lӋ 1/5.000.000 (Soil map of the World, 1988) trên cѫ sӣ thӓa thuұn giӳa ÿҥi
diӋn hai trѭӡng phái phân loҥi phát sinh và phân loҥi theo tính chҩt ÿҩt (mang tính chҩt hӛn hӧp).
Ӣ ViӋt Nam cNJng tӗn tҥi nhiӅu trѭӡng phái phân loҥi ÿҩt nói trên, dүn ÿӃn mӛi nѫi, mӛi
vùng, mӛi ÿӏa phѭѫng có nhӳng bҧn ÿӗ ÿҩt vӟi phân loҥi ÿҩt rҩt khác nhau. ĈiӅu ÿó gây nhiӅu trӣ
ngҥi trong viӋc sӱ dөng và thӕng kê tәng hӧp chung quӻ ÿҩt toàn quӕc mӝt cách nhҩt quán. Vì
vұy, mӝt hӋ thӕng phân loҥi chung cho toàn quӕc cҫn thiӃt phҧi ÿѭӧc nghiên cӭu và xây dӵng. Vҧ
lҥi, nѭӟc ta ÿang trong thӡi kǤ trên con ÿѭӡng hòa nhұp vӟi quӕc tӃ, thì viӋc phân loҥi ÿҩt theo
FAO/UNESCO là rҩt cҫn thiӃt. T͑nh Ĉ͛ng Nai là t͑nh ÿ̯u tiên trong c̫ n˱ͣc phân lo̩i ÿ̭t ÿ˱ͫc
th͹c hi͏n theo ph˱˯ng pháp FAO/UNESCO. Ch˱˯ng V này tóm l˱ͫc k͇t qu̫ ÿ͉ tài nghiên cͱu
ÿi͉u tra ÿánh giá ÿ̭t ÿai Ĉ͛ng Nai theo ph˱˯ng pháp FAO/UNESCO (1993 - 1996) cͯa nhóm tác
gi̫ VNJ Cao Thái, Ph̩m Quang Khánh, Nguy͍n Văn Khiêm.
I. Tәng quan vӅ quan ÿiӇm, phѭѫng pháp và nguyên tҳc phân loҥi ÿҩt theo
FAO/UNESCO:
V͉ ph˱˯ng pháp: Phân loҥi ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai ÿѭӧc nghiên cӭu theo các hѭӟng dүn sau:
Chú dүn bҧn ÿӗ ÿҩt thӃ giӟi (FAO/UNESCO, ISRIC. 1988, 1990).
Hѭӟng dүn phân chia ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3 (FAO/UNESCO, ISRIC. 1991).
Hѭӟng dүn mô tҧ phүu diӋn ÿҩt (FAO, ISRIC. 1990)
Phѭѫng pháp phân tích ÿҩt (ISRIC. 1986). Ngoài ra, mӝt sӕ thông tin bә sung cho các tài liӋu nói
trên, ÿѭӧc công bӕ trong bҧn thҧo (World reference base for soil resources, ISSS/ISRIC/FAO. 1994)
cNJng ÿѭӧc xem xét và cұp nhұt.
V͉ quan ÿi͋m phân lo̩i: ViӋc phân loҥi ÿҩt phҧi ÿѭӧc dӵa trên nhӳng ÿһc ÿiӇm cӫa chính
bҧn thân ÿҩt. Vì nhӳng ÿһc ÿiӇm này ÿѭӧc tҥo ra do tác ÿӝng cӫa các yӃu tӕ hình thành và các quá
trình hình thành ÿҩt, nhӳng biӇu hiӋn trong ÿһc ÿiӇm hình thái và lý hóa hӑc ÿҩt ÿã bao hàm nghƭa
phát sinh. Vì vұy "bҧn thân các yӃu tӕ và các quá trình hình thành ÿҩt không ÿѭӧc sӱ dөng nhѭ
tiêu chuҭn phân loҥi mà chӍ có nhӳng biӇu hiӋn cӫa chúng bҵng các ÿһc ÿiӇm hình thái ÿҩt cө thӇ
và mӝt sӕ chӍ tiêu lý hóa hӑc mӟi có giá trӏ phân biӋt".
Các c̭p phân v͓ trong phân lo̩i: Có 3 cҩp phân vӏ gӗm:
(i) Nhóm ÿҩt chính (Major soil groups)
(ii) Ĉѫn vӏ ÿҩt (Soil units)
(iii) Ĉѫn vӏ ÿҩt phө (Soil subunits).
Nguyên t̷c và ph˱˯ng pháp phân lo̩i:
(i) Phân loҥi ÿҩt ÿѭӧc tiӃn hành tuҫn tӵ tӯ cҩp phân vӏ cao ÿӃn thҩp. Ӣ mӛi cҩp phân vӏ, các ÿҩt
ÿѭӧc sҳp xӃp theo nguyên tҳc ѭu tiên, ÿҧm bҧo mӝt ÿҩt cө thӇ chӍ ÿѭӧc xӃp vào mӝt vӏ trí trong mӛi cҩp
phân vӏ.
(ii) ViӋc xác ÿӏnh tên ÿҩt ÿѭӧc căn cӭ vào sӵ xuҩt hiӋn các tiêu chuҭn chҭn ÿoán cӫa cӝt ÿҩt 0 -
125 cm. Trѭӡng hӧp mӝt phүu diӋn ÿҩt xuҩt hiӋn hai hoһc nhiӅu tҫng chҭn ÿoán thì tҫng B phía trên
(ngoҥi trӯ tҫng B cambic) ÿѭӧc lҩy làm căn cӭ phân loҥi.
(iii) Ӣ cҩp phân vӏ thӭ nhҩt (major soil groups) tên ÿҩt ÿѭӧc xác ÿӏnh dӵa trên nhӳng ÿһc trѭng

10.7 Page 97

▲back to top


ÿѭӧc tҥo ra do các quá trình thә nhѭӥng cѫ bҧn (primary pedogenetic process). Ӣ cҩp phân vӏ thӭ hai (Soil
units), tên ÿҩt ÿѭӧc xác ÿӏnh dӵa trên nhӳng ÿһc ÿiӇm ÿҩt ÿѭӧc tҥo ra do tác ÿӝng cӫa các quá trình hình
thành ÿҩt thӭ cҩp trӝi (predominant second soil forming process). Trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp nhӳng ÿһc
ÿiӇm ÿҩt nào có ҧnh hѭӣng ÿáng kӇ ÿӃn viӋc sӱ dөng ÿҩt cNJng ÿѭӧc ÿѭa ra xem xét. (WRB.
ISSS/FAO/ISRIC. 1994. P3). Tên ÿҩt ӣ các cҩp thҩp không ÿѭӧc trùng lһp hoһc mâu thuүn vӟi tên ÿҩt ӣ
cҩp cao hѫn.
II. KӃt quҧ nghiên cӭu mӝt sӕ chӍ tiêu phân loҥi ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai:
KӃt quҧ nghiên cӭu các chӍ tiêu phân loҥi ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai theo FAO/UNESCO cho thҩy:
Có hai tҫng chҭn ÿoán chi phӕi nhiӅu nhҩt ÿӃn các ÿҩt vùng nhiӋt ÿӟi ҭm ÿiӇn hình là:
(i) Tҫng B Argic
(ii) Tҫng Ferralic. Cùng vӟi hai chӍ tiêu các tҫng sӕ cation trao ÿәi (CEC) và ÿӝ no
baze (BS) ÿӇ phân chia các nhóm ÿҩt chính trong vùng (Acrisols, Ferralsols; Luvisols;
Lixisols).
Ngoài hai tҫng chҭn ÿoán chính là tҫng B - Argic và tҫng B - Ferralic, còn có các
ÿһc tính và tҫng chҭn ÿoán sau ÿây:
(1) Ĉһc tính Andic và ÿҩt Andosols.
(2) Ĉһc tính Ferric, ÿһc tính Hyper Ferralic.
(3) Ĉһc tính Plinthic và ÿҩt Plinthosols.
(4) Ĉӝ dày tҫng ÿҩt hӳu hiӋu và ÿҩt Leptosols.
(5) Ĉһc tính Gley.
(6) Ĉһc tính Salic.
(7) Ĉһc tính Vertic.
(8) Ĉһc tính Vetic.
(9) Ĉһc tính Cambic và ÿҩt Cambisols.
(10)Vұt liӋu ÿҩt phù sa và ÿҩt Fluvisols.
(11) Thành phҫn cѫ giӟi thô (Arenic)
(12) Lӟp ÿҩt phèn tiӅm tàng (Sulfidic material), tҫng phèn (Sulfuric horizon).
(13) Tҫng Umbric.
III. Phân loҥi ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai:
KӃt quҧ ÿҩt Ĉӗng Nai ÿѭӧc chia thành 10 nhóm (Major Soil group), 24 ÿѫn vӏ ÿҩt (Soil
unit) và 64 ÿѫn vӏ ÿҩt phө (Sub-soil unit). (Bҧng 01). ĈӇ thuұn lӧi khi sӱ dөng, bên cҥnh các ÿѫn
vӏ ÿҩt theo FAO/UNESCO ÿѭӧc ÿһt các ÿѫn vӏ ÿҩt tѭѫng tӵ gҫn ÿúng xác ÿӏnh theo phѭѫng pháp
phân loҥi ÿҩt ViӋt Nam (phân loҥi ÿҩt phát sinh hӑc).

10.8 Page 98

▲back to top


B̫ng 2: BҦNG PHÂN LOҤI ĈҨT TӌNH ĈӖNG NAI
KÝ
TÊN ĈҨT
DIӊN TÍCH
HIӊU
FAO/UNESCO
VIӊT NAM
Ha
%
I.FLUVISOLS
Ĉ̬T PHÙ SA
27.929 4,76
I.1 EUTRIC FL
ĈҨT PHÙ SA ÍT CHUA
2127 0,36
FLe.or 1. Orthi Eutric Fluvisols
Ĉҩt phù sa ít chua
1778 0,30
FLe.gl 2. Gleyi - Eutric Fluvisols
Ĉҩt phù sa ít chua,gley
349 0,06
I.2 UMBRIC FL
ĈҨT PHÙ SA ÍT CHUA
3750 0,64
MÙN
FLu.eu 3. Eutri - Umbric Fluvisols
Ĉҩt phù sa ít chua
1109 0,19
FLu.gl 4. Gleyi - Umbric Fluvisols
Ĉҩt phù sa ít chua, gley
2641 0,45
I.3 THIONIC FL
ĈҨT PHÈN
22.052 3,76
FLt.pt2 5. Endoprotothionic Fluvisols
Ĉҩt phèn tiӅm tàng sâu
4855 0,83
FLt.pt2sa 6. Sali - Endoprotothionic Fluvisols Ĉҩt phèn tiӅm tàng sâu, mһn
4381 0,75
FLt.pt1sa 7. Sali - Epiprotothionic Fluvisols Ĉҩt phèn tiӅm tàng nông, mһn 12.073 2,06
FLt.ot2 8. Endo Orthithionic Fluvisols
Ĉҩt phèn hoҥt ÿӝng, sâu
219 0,04
FLt.ot2sa 9. Sali – Endo Orthithionic
Ĉҩt phèn hoҥt ÿӝng, sâu, mһn
524 0,09
Fluvisols
II. GLEYSOLS
Ĉ̬T GLEY
26.758 4,56
II.4 UMBRIC GL
ĈҨT GLEY MÙN
24.308 4,14
GLu.eu 10. Eutri - Umbric Gleysols
Ĉҩt gley mùn, ít chua
13.889 2,37
GLu.dy 11. Dystri - Umbric Gleysols
Ĉҩt gley mùn, chua
10.419 1,78
II.5 THIONIC GL
ĈҨT GLEY PHÈN
2450 0,42
GLt.pt2 12. Endoprotothionic Gleysols
Ĉҩt gley phèn tiӅm tàng, sâu
2450 0,42
III. LEPTOSOLS
Ĉ̬T T̮NG M͖NG
3180 0,54
III.6 DYSTRIC LP
ĈҨT TҪNG MӒNG, CHUA 3180 0,54
LPd.li1 13. Lithi Dystric Leptosols
Ĉҩt tҫng mӓng trên ÿá, chua
2986 0,51
LPd.fh1 14. Hyperferri- Dystric Leptosols Ĉҩt tҫng mӓng trên kӃt von, chua 194 0,03
IV. ARENOSOLS
Ĉ̬T CÁT
613 0,10
IV.7 CAMBIC AR
ĈҨT CÁT MӞI BIӂN ĈӘI
613 0,10
ARb.dy 15. Dystri Cambic Arenosols
Ĉҩt cát mӟi biӃn ÿәi, chua
613 0,10
V. ANDOSOLS
Ĉ̬T ĈÁ B͔T
2422 0,41
V.8 HAPLIC AN
ĈҨT ĈÁ BӐT ĈIӆN HÌNH
2422 0,41
ANh.li1 16. Epilithi - Haplic Andosols
Ĉҩt ÿá bӑt ÿiӇn hình, tҫng ÿá
2422 0,41
nông
VI. LUVISOLS
Ĉ̬T ĈEN
131.604 22,43
VI.9 HAPLIC LV
ĈҨT ĈEN ĈIӆN HÌNH
1318 0,22
LVh.li2 17. Endolithi - Haplic Luvisols
Ĉҩt ÿen ÿiӇn hình, tҫng ÿá sâu 512 0,09
LVh.li1 18. Epilithi - Haplic Luvisols
Ĉҩt ÿen ÿiӇn hình, tҫng ÿá
nông
806 0,14
VI.10 CHROMIC LV
ĈҨT NÂU THҮM
63.393 10,81
LVx.li2 19. Endolithi - Chromic Luvisols Ĉҩt nâu thүm, tҫng ÿá sâu
2981 0,51
LVx.li1 20. Epilithi - Chromic Luvisols
Ĉҩt nâu thүm, tҫng ÿá nông 60.412 10,30
VI.11 FERRIC LV
ĈҨT ĈEN CÓ KӂT VON
40.094 6,83
LVf.fe2 21. EndoFerric Luvisols
Ĉҩt ÿen có kӃt von ít, sâu
1611 0,27
LVf.fe1 22. EpiFerric Luvisols
Ĉҩt ÿen có kӃt von ít, nông
2472 0,42
LVf.fe1.li1 23. EpilithiEpiferric Luvisols
Ĉҩt ÿen có kӃt von ít, nông, tҫng ÿá 1154 0,20
nông

10.9 Page 99

▲back to top


LVf.fh2 24. Endohyperferric Luvisols
Ĉҩt ÿen có kӃt von nhiӅu, sâu 4023 0,69
LVf.fh1 25. Epihyperferric Luvisols
Ĉҩt ÿen có kӃt von nhiӅu,
nông
30.834 5,26
VI.12 GLEYIC LV
ĈҨT ĈEN GLEY
26.799 4,57
LVg.vr 26. Verti - Gleyic Luvisols
Ĉҩt ÿen gley nӭt nҿ
537 0,09
LVg.vr.li2 27. Endolithi Verti - Gleyic
Luvisols
Ĉҩt ÿen gley nӭùt nҿ, tҫng ÿá sâu
573 0,10
LVg.vr.li1 28. Epilithi Verti - Gleyic Luvisols Ĉҩt ÿen gley nӭùt nҿ, tҫng ÿá
nông
563 0,10
LVg.vr.fe2 29. EndoferriVerti - Gleyic
Ĉҩt ÿen gley nӭùt nҿ, kӃt von ít,
2299 0,39
Luvisols
sâu
LVg.vr.fe1 30. EpiferriVerti - Gleyic Luvisols Ĉҩt ÿen gley nӭt nҿ, kӃt von ít,
nông
3844 0,66
LVg.vr.fh1 31. Epihyperferri Verti - Gleyic
Ĉҩt ÿen gley nӭt nҿ, kӃt von nhiӅu, 18.983 3,24
Luvisols
nông
VII. LIXISOLS
Ĉ̬T NÂU
11.377 1,94
VII.13 ARENIC LX
ĈҨT NÂU CѪ GIӞI NHҼ
9402 1,60
LXr.or 32. Orthi - Arenic Lixisols
Ĉҩt nâu cѫ giӟi nhҽ
9402 1,60
VII.14 FERRIC LX
ĈҨT NÂU CÓ KӂT VON
540 0,09
LXf.fel 33. Epiferric Lixisols
Ĉҩt nâu có kӃt von ít, nông
84 0,01
LXf.fhl 34. Epihyperferric Lixisols
Ĉҩt nâu có kӃt von ít, sâu
456 0,08
VII.15 GLEYIC LIXISOLS
ĈҨT NÂU GLEY
1435 0,24
LXg.ar 35. Areni - Gleyic Lixisols
Ĉҩt nâu gley, cѫ giӟi nhҽ
1435 0,24
VIII. ACRISOLS
Ĉ̬T XÁM
234.867 40,04
VIII.16 HAPLIC AC
ĈҨT XÁM ĈIӆN HÌNH
5803 0,99
ACh.ve 36. Veti - Haplic Acrisols
Ĉҩt xám ÿiӇn hình, rҩt nghèo Bazѫ 5803 0,99
VIII.17 CHROMIC AC
ĈҨT XÁM VÀNG
77.093 13,14
ACx.fa 37. Hyperferrali - Chromic
Ĉҩt xám vàng tích sҳt nhôm
6704 1,14
Acrisols
ACx.li2 38. Endolithi – Chromic Acrisols Ĉҩt xám vàng tҫng ÿá sâu
8799 1,50
ACx.li1 39. Epilithi - Chromic Acrisols
Ĉҩt xám vàng tҫng ÿá nông 61.590 10,50
VIII.18 FERRIC AC
ĈҨT XÁM CÓ KӂT VON 67.929 11,58
ACf.fe2 40. Endoferric Acrisols
Ĉҩt xám có kӃt von ít, sâu
677 0,12
ACf.fe1 41. Epiferric Acrisols
Ĉҩt xám có kӃt von ít, nông
319 0,05
ACf.fh2 42. Endohyperferric Acrisols
Ĉҩt xám có kӃt von nhiӅu, sâu 10.224 1,74
ACf.fh1 43. Epihyperferric Acrisols
Ĉҩt xám có kӃt von nhiӅu,
56.709 9,67
nông
VIII.19 ARENIC AC
ĈҨT XÁM CѪ GIӞI NHҼ 36.277 6,18
ACr.cr 44. Chromi - Arenic Acrisols
Ĉҩt xám cѫ giӟi nhҽ, vàng
10.095 1,72
nhҥt
ACr.ve 45. Veti - Arenic Acrisols
Ĉҩt xám cѫ giӟi nhҽ, rҩt nghèo
Bazѫ
26.182 4,46
VIII.20 GLEYIC AC
ĈҨT XÁM GLEY
47.765 8,14
ACg.ve 46. Veti - Gleyic Acrisols
Ĉҩt xám gley rҩt nghèo Bazѫ 28.153 4,80
ACg.fa 47. Hyperferrali - Gleyic Acrisols Ĉҩt xám gley tích sҳt nhôm
455 0,08
ACg.fe2 48. Endoferri - Gleyic Acrisols
Ĉҩt xám gley kӃt von ít, sâu
2091 0,36
ACg.fe1 49. Epiferri - Gleyic Acrisols
Ĉҩt xám gley kӃt von ít, nông
159 0,03
ACg.fh2 50. Endohyperferri - Gleyic
Acrisols
Ĉҩt xám gley kӃt von nhiӅu, sâu 4272 0,73
ACg.fh2 51. Epihyperferri - Gleyic Acrisols Ĉҩt xám gley kӃt von nhiӅu,
nông
1379 0,24
ACg.ar 52. Areni - Gleyic Acrisols
Ĉҩt xám gley cѫ giӟi nhҽ
11.256 1,92

10.10 Page 100

▲back to top


FRh.fh1
FRx.ac
FRx.ac.li2
FRx.ac.li1
FRx.fe2
FRx.fe1
FRx.fh2
FRx.fh1
FRr.ac
FRr.fh2
FRr.fh1
PTd.gl2
IX. FERRALSOLS
IX.21. HAPLIC FR
53. Epihyperferri - Haplic
Ferralsols
IX.Epi XANTHIC FR
54. Acri - Xanthic Ferralsols
55. Endolithi - Acri - Xanthic
Ferralsols
56. Epilithi - Acri - Xanthic
Ferralsols
57. Endoferri - Xanthic Ferralsols
58. Epilithi - Xanthic Ferralsols
59. Endohyperferri – Xanthic Ferralsols
60. Epihyperferri - Xanthic
Ferralsols
IX.23 RHODIC FR
61. Arci - Rhodic Ferralsols
62. Endohyperferri - Rhodic Ferralsols
63. Epihyperferri - Rhodic
Ferralsols
X. PLINTHOSOLS
X.24 DYSTRIC PL
64 Endogleyi Dystric Plinthosols
Ĉ̬T Ĉ͖
ĈҨT ĈӒ ĈIӆN HÌNH
Ĉҩt ÿӓ ÿiӇn hình kӃt von nhiӅu,
nông
ĈҨT ĈӒ VÀNG
Ĉҩt ÿӓ vàng tích tө sét
Ĉҩt ÿӓ vàng tích tө sét, tҫng ÿá sâu
Ĉҩt ÿӓ vàng tích tө sét, tҫng ÿá
nông
Ĉҩt ÿӓ vàng kӃt von ít, sâu
Ĉҩt ÿӓ vàng kӃt von ít, nông
Ĉҩt ÿӓ vàng kӃt von nhiӅu,
sâu
Ĉҩt ÿӓ vàng kӃt von nhiӅu,
nông
ĈҨT ĈӒ THҮM
Ĉҩt ÿӓ thүm tích tө sét
Ĉҩt ÿӓ thүm kӃt von nhiӅu,
sâu
Ĉҩt ÿӓ thүm kӃt von nhiӅu,
nông
Ĉ̬T LOANG L͞
ĈҨT LOANG LӘ CHUA
Ĉҩt loang lә chua, gley
T͝ng di͏n tích ÿi͉u tra:
Ĉ̭t không ÿi͉u tra:
Sông, h͛:
95.389
427
427
23.579
1925
335
377
2680
674
2451
15137
71.383
70.084
896
403
139
139
139
534.278
6.432
45.930
16,26
0,07
0,07
4,02
0,04
0,06
0,06
0,46
0,11
0,42
2,58
12,17
11,95
0,15
0,07
0,02
0,02
0,02
91,07
1,10
7,83
TӘNG DIӊN TÍCH TӴ NHIÊN:
586.640 100,00
MÔ TҦ TÍNH CHҨT CÁC ĈѪN Vӎ ĈҨT
Phҫn II ÿã trình bày vӅ phѭѫng pháp và kӃt quҧ phân loҥi ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai. Phҫn này sӁ
mô tҧ tính chҩt các ÿѫn vӏ phân loҥi ÿҩt (Soil unit) ÿã ÿѭӧc khoanh vӁ trên bҧn ÿӗ ÿҩt tӍnh Ĉӗng
Nai vӅ các nӝi dung sau:
(1) Quy mô và phҥm vi phân bӕ.
(2) Ĉһc ÿiӇm phát sinh và phân loҥi ÿҩt trong tӯng nhóm ÿҩt chính
(3) Ĉһc ÿiӇm lý hóa hӑc ÿҩt cӫa nhóm ÿҩt.
(4) Khҧ năng sӱ dөng cӫa nhóm ÿҩt.
Chú thích mӝt sӕ tӯ ngӳ viӃt tҳt tӯ ÿây trӣ xuӕng:
- Dung lѭӧng trao ÿәi cation:
CEC
- Ĉӝ no bazѫ:
BS
- Hӳu cѫ trong ÿҩt:
OC
- Ĉӝ chua hoҥt tính:
pHH2O
- Ĉӝ chua trao ÿәi:
pHKCl
- DiӋn tích tӵ nhiên:
DTTN
- Gam ÿҩt:
gÿ
- Gam sét:
gs

11 Pages 101-110

▲back to top


11.1 Page 101

▲back to top


I. Nhóm ÿҩt phù sa (Fluvisols):
I.1. Di͏n tích và phân b͙:
Nhóm ÿҩt phù sa có diӋn tích 27.929 ha, chiӃm 4,76% tәng diӋn tích tӵ nhiên, phân bӕ ӣ
các khu vӵc ÿӗng bҵng ven sông Ĉӗng Nai và cát phҷng thӫy triӅu miӅn duyên hҧi, thuӝc các
huyӋn Nhѫn Trҥch, Long Thành, Vƭnh Cӱu và thành phӕ Biên Hòa.
I.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Các ÿҩt hình thành trên các trҫm tích sông hoһc sông - biӇn hiӋn ÿҥi, quá trình thә nhѭӥng
xҧy ra yӃu, ÿҩt còn thӇ hiӋn rõ ÿһc tính xӃp lӟp cӫa trҫm tích; thӓa mãn các yêu cҫu cӫa vұt liӋu
phù sa ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt phù sa. Ӣ Ĉӗng Nai, trҫm tích sông hoһc trҫm tích biӇn hiӋn ÿҥi có
các thành phҫn: sét, bӝt, cát, sҥn sӓi và vұt chҩt hӳu cѫ. Căn cӭ chӍ tiêu phân loҥi cҩp 2 & 3, nhóm
ÿҩt phù sa ÿѭӧc chia thành 3 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 2 (Soil units) và 9 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3 (Sub - soil units)
căn cӭ vào các ÿһc tính Eutric, Umbric, Thionic, gleyic và salic.
I.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c ÿ̭t phù sa:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Ĉҩt phù sa có thành phҫn cѫ giӟi tӯ trung bình ÿӃn nһng:
(i) Ĉҩt phù sa trung tính ít chua có thành phҫn cѫ giӟi nhҽ, thӏt pha cát mӏn ÿӃn thӏt pha sét;
tӹ lӋ cҩp hҥt sét ÿҥt 20 - 30%, cҩp hҥt thӏt khoҧng 30 - 40%, phҫn còn lҥi chӫ yӃu là cát mӏn.
(ii) Ĉҩt phù sa giàu mùn có thành phҫn cѫ giӟi tӯ thӏt trung bình ÿӃn nһng; tӹ lӋ cҩp hҥt sét
thay ÿәi tӯ 32 - 52%; ÿҩt có biӇu hiӋn tích tө cҩp hҥt thӏt mӏn ӣ tҫng chuyӇn tiӃp AB.
(iii) Ĉҩt phèn (phù sa phèn) có thành phҫn cѫ giӟi nһng; tӹ lӋ các cҩp hҥt trong ÿҩt, tùy khu
vӵc và tҫng ÿҩt, biӃn ÿӝng trong khoҧng 21 - 43% sét, 20 - 40% thӏt và 30 - 40% cát.
V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
(i) Ĉҩt phù sa trung tính ít chua, ÿӝ chua tӯ chua nhҽ ÿӃn ít chua. Trong ÿó, ÿӝ chua hoҥt tính
(pHH20) khoҧng 5,5 - 6,0; ÿӝ chua trao ÿәi (pHKCl) khoҧng 5,0 - 5,5; ÿӝ chua tiӅm tàng chӍ ÿҥt 4 - 6
me/100gam ÿҩt (gÿ). Cation kiӅm tѭѫng ÿӕi khá ÿһc biӋt là Ca++ (6 - 7 me/100 gam sét (gs). Dung
lѭӧng trao ÿәi (CEC) và ÿӝ no bazѫ (BS) vào loҥi trung bình (CEC 17 - 20 me/100 gam sét hoһc 13
- 14 me/100g ÿҩt; BS 38 - 56%).
(ii) Ĉҩt phù sa giҫu mùn tӯ chua vӯa ÿӃn ít chua. Trong ÿó, ÿҩt phù sa mùn ít chua có (pHH20) ÿҥt
5,5 - 6,0; (pHKCl) khoҧng 5,0 - 5,5, ÿӝ chua tiӅm tàng chӍ ÿҥt 4 - 7me/100gÿ; ÿҩt phù sa mùn Gley có
pHH2O ÿҥt 5,0 - 5,5, pHKCl khoҧng 4,5 - 5,0, ÿӝ chua tiӅm tàng khoҧng 8 - 10 me/100gÿ. Dung lѭӧng
trao ÿәi Cation khá cao, ÿҥt 20 - 24 me/100gÿ và khoҧng 14 - 16 me/100gÿ. Ĉӝ no Bazѫ (BS) có sӵ
phân biӋt rõ giӳa 2 ÿѫn vӏ ÿҩt phө. Ӣ ÿҩt phù sa mùn ít chua BS ÿҥt 50 - 55%, ÿҩt phù sa mùn Gley
BS chӍ ÿҥt 40 - 45%.
(iii) Ĉҩt phèn có ÿӝ chua hoҥt tính và trao ÿәi có sӵ phân biӋt rҩt rõ giӳa các ÿҩt mһn và ÿҩt không
mһn, và giӳa tҫng phèn và tҫng không phèn. Ӣ lӟp ÿҩt mһt, ÿҩt phèn không mһn rҩt chua, pHH20 chӍ
ÿҥt 4,0 - 4,5 và pHKCl khoҧng 3,5 - 4,0; ÿҩt phèn mһn ít chua, pHH20 khoҧng 4,5 - 5,5 và pHKCl
khoҧng 4,0 - 4,5. Ӣ các tҫng phèn, mһn hoһc không mһn, ÿҩt ÿӅu rҩt chua, pHH20 chӍ ÿҥt 2,5 - 3,0 và
pHKCl xuӕng ÿӃn 2,0 - 2,5. Ĉӝ chua tiӅm tàng trong các tҫng ÿҩt ÿӅu ÿҥt trӏ sӕ rҩt cao 14 - 15
me/100gÿ, thұm chí lên ÿӃn 15 - 20 me/100gÿ trong các tҫng chӭa phèn. Sulphate hoà tan (SO42 - ) ӣ
các tҫng ÿҩt phèn ÿҥt trӏ sӕ khá cao: 0,15 - 0,22%, trong khi ÿó ӣ các tҫng không phèn, lѭӧng SO42-
chӍ ÿҥt 0,01 - 0,02%. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation cao, lên ÿӃn 25 - 30 me/100gs và 18 - 20
me/100gÿ. Trong phӭc hӋ trao ÿәi, các Cation kiӅm ӣ lӟp ÿҩt mһt ÿҥt tӹ lӋ trung bình khá: 50 - 55%,
trong khi ӣ các tҫng ÿҩt phèn chӍ ÿҥt 20 - 30%. Trong các Cation kiӅm, Na+ & Mg2+ ÿҥt mӭc cao

11.2 Page 102

▲back to top


ÿӃn rҩt cao (Na+: 1 - 3 me/100gÿ, Mg2+: 3 - 4 me/100gÿ); Ca2+ & K+ chӍ ÿҥt mӭc thҩp ÿӃn rҩt thҩp
(Ca2+: 3 - 4 me/100gÿ, K+: 0,4 - 0,6 me/100gÿ).
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
Nhìn chung ÿҩt phù sa tѭѫng ÿӕi giҫu mùn, ÿҥm, kali nhѭng nghèo lân: mùn tӯ 2 - 4%,
riêng ÿҩt phù sa trung tính mùn thҩp hѫn chút ít (1 - 2% OC), ngѭӧc lҥi ÿҩt phù sa phèn rҩt giҫu
chҩt hӳu cѫ (5 -10% OC). Ĉҥm tӯ 0,1 - 0,25% N. Kali 0,6 - 1,6% K2O. Lân tәng sӕ tӯ 0,05 -
0,08% P2O5. Riêng ÿҩt phèn lân càng nghèo 0,03 - 0,04% P2O5. Khҧ năng giӳ lân cӫa ÿҩt phù sa
thҩp 20 - 30%, nhѭng khҧ năng giӳ lân cӫa ÿҩt phèn lҥi cao | 50%. Nên ӣ ÿҩt phèn lân dӉ tiêu rҩt
thҩp 1 - 3 mg/100g ÿҩt.
I.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Phүu diӋn ÿiӇn hình tҥi Cù Lao Phӕ (xã HiӋp Hòa, thành phӕ Biên Hòa) có hàm lѭӧng mӝt
sӕ chҩt vi lѭӧng trong mӝt kg ÿҩt nhѭ sau: Co = 4,89 mg, Cu = 7,61mg, Zn = 6,66 mg, Mn = 60,79
mg, Mo = 0,004 mg, B = 0,012 mg...
Vӟi ÿҩt phù sa không phèn, khҧ năng sӱ dөng chính là trӗng lúa 2 - 3 vө, ngoài ra còn có
khҧ năng trӗng hoa màu, rau và cây ăn trái. Riêng ÿҩt phù sa phèn viӋc sӱ dөng còn phө thuӝc vào
bҧn chҩt, ÿӝ sâu tҫng phèn và mӭc ÿӝ xâm nhұp mһn. ͦ ÿ̭t phèn nông, m̿n, ѭu thӃ chính là trӗng
rӯng ngұp mһn hoһc nuôi tôm. Ĉ̭t phèn sâu, m̿n, có thӇ nuôi tôm hoһc ngăn rӱa mһn ÿӇ trӗng
lúa nѭӟc. Ĉ̭t phèn nông: Ѭu thӃ chính là trӗng lúa nѭӟc. Ĉ̭t phèn sâu: có thӇ trӗng lúa nѭӟc
hoһc hoa màu cҥn vào mùa khô.
II. Nhóm ÿҩt Gley (Gleysols):
II.1. Di͏n tích và phân b͙:
Nhóm ÿҩt Gley có diӋn tích 26.758 ha, chiӃm 4,56% tәng diӋn tích tӵ nhiên. Phân bӕ trong
các thung lNJng vùng núi, ngұp nѭӟc theo mùa hoһc các khu vӵc ÿӗng bҵng thҩp xa sông; thuӝc các
huyӋn Tân Phú, Ĉӏnh Quán, Vƭnh Cӱu, Long Thành và Nhѫn Trҥch.
II.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Nhóm ÿҩt Gley không ÿӗng nhҩt ÿѭӧc hình thành tӯ các sҧn phҭm Deluvi, Proluvi hoһc
Coluvi; không còn chӏu ҧnh hѭӣng cӫa trҫm tích mӟi Alluvi; phân bӕ ӣ ÿӏa hình thҩp, có mӵc
nѭӟc ngҫm nông; trong vòng 0 - 50cm quá trình Gley chiӃm ѭu thӃ. Hình thái phүu diӋn kiӇu AC
hoһc A(B)C. Trong ÿó, tҫng (B) nӃu có, là tҫng biӃn ÿәi yӃu vӅ màu sҳc hoһc cҩu trúc.
Các lӟp ÿҩt, kӇ cҧ ӣ các tҫng B và C, dù có biӃn ÿәi hay không, vүn còn mang rõ bҧn chҩt
cӫa trҫm tích ban ÿҫu, và do có mӵc nѭӟc ngҫm nông nên hҫu hӃt chúng bӏ Gley mҥnh. Căn cӭ chӍ
tiêu phân loҥi cҩp 2 & 3, nhóm ÿҩt Gleysols ÿѭӧc chia thành 2 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 2 (Soil units) và 3
ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3 (Sub - soil units) căn cӭ vào các ÿһc tính Umbric, Eutric, Dystric, Thionic,
Gleyic.
II.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c ÿ̭t Gley:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
(i) Ĉҩt Gley giҫu mùn có thành phҫn cѫ giӟi thay ÿәi tӯ thӏt pha cát mӏn ÿӃn sét. Nhìn chung ÿa sӕ
có cѫ giӟi nһng, sét pha thӏt mӏn ÿӃn sét. Hҫu hӃt ÿҩt Gley giҫu mùn - ít chua có thành phҫn cѫ giӟi
nһng hѫn so vӟi ÿҩt Gley giҫu mùn - chua.

11.3 Page 103

▲back to top


(ii) Ĉҩt Gley phèn có thành phҫn cѫ giӟi nһng, thuӝc cҩp thӏt pha sét ÿӃn sét. Tӹ lӋ sét trong các tҫng
ÿҩt cao: 35 - 45%, và biӃn ÿәi không quy luұt theo ÿӝ sâu cӝt ÿҩt.
V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
(i) Ӣ ÿҩt Gley giҫu mùn, ít chua, trӏ sӕ các loҥi ÿӝ chua ӣ tҫng ÿҩt mһt ÿҥt, pHH20: 5,5 - 6,0; pHKCl:
4,1 - 4,6; ÿӝ chua thӫy phân: 3 - 7 me/100g trong ÿҩt; ӣ các tҫng sâu ÿҥt, pHH20: 6,5 - 7,0; pHKCl: 5,0
- 5,5 và ÿӝ chua thӫy phân ÿҥt 2 - 5 me/100gÿ. Ӣ ÿҩt Gley giҫu mùn - chua, ÿӝ chua cao hѫn hҷn so
vӟi ÿѫn vӏ phө kӃ trên; ӣ tҫng ÿҩt mһt pHH20 chӍ ÿҥt 5,0 - 5,5; pHKCl: 4,5 - 5,0 và ÿӝ chua thӫy phân
khoҧng 10 - 12me/100g. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation cao: 20 - 30 me/100g trong sét và khoҧng 13 -
17 me/100g trong ÿҩt. Tӹ lӋ các Cation kiӅm trong phӭc hӋ trao ÿәi có sӵ phân biӋt rõ giӳa 2 ÿѫn vӏ
ÿҩt phө. Ӣ ÿҩt Gley mùn, ít chua, Cation kiӅm chiӃm 40 - 50%, ӣ lӟp ÿҩt mһt và 50 - 90% ӣ các lӟp
ÿҩt sâu; trong khi, ӣ ÿҩt Gley mùn, chua các tӹ lӋ theo thӭ tӵ nói trên chӍ ÿҥt 35 - 45% và 20 - 30%.
(ii) Ӣ ÿҩt Gley phèn, ÿӝ chua trong ÿҩt có liên quan chһt chӁ giӳa các tҫng chӭa phèn và tҫng không
chӭa phèn; ӣ các tҫng không phèn ÿҩt chua vӯa, pHH20 khoҧng 4,5 - 5,0, pHKCl khoҧng 4,0 - 4,5, ÿӝ
chua thӫy phân khoҧng 6 - 7 me/100g ÿҩt; ӣ các tҫng phèn, ÿҩt chua mҥnh, pHH20 khoҧng 4,0 - 4,5,
pHKCl khoҧng 3,0 - 4,0, ÿӝ chua thӫy phân lên ÿӃn 12 - 15 me/100g. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation khá
cao, trong ÿҩt lên ÿӃn 20 - 24 me/100g và 16 - 18 me/100g. Tuy nhiên, trong phӭc hӋ trao ÿәi, tӹ lӋ
các Cation kiӅm và kiӅm thә ӣ lӟp ÿҩt mһt chӍ ÿҥt 35 - 45%, và thҩp hѫn nӳa, chӍ khoҧng 18 - 22%
trong các lӟp ÿҩt phèn.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
(i) Ĉҩt Gley giҫu mùn có hàm lѭӧng mùn và ÿҥm trong ÿҩt khá ÿӃn giҫu, ÿa sӕ ÿҥt ÿѭӧc 1,5 - 2,5%
OC và 0,15 - 0,30% N. Lân tәng sӕ thay ÿәi tӯ 0,04 - 0,08%, ÿҥt giá trӏ thҩp ӣ ÿҩt Gley giҫu mùn -
chua và cao hѫn ӣ ÿҩt Gley giҫu mùn - ít chua. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân, nhìn chung, thҩp, thay ÿәi 20 -
30%. Lân dӉ tiêu thҩp, khoҧng 2 - 4mg/100g. Kali tәng sӕ thҩp: 0,4 - 1,5%.
(ii) Ĉҩt Gley phèn có hàm lѭӧng mùn và ÿҥm giҫu ÿӃn rҩt giҫu, lên ÿӃn 3,0 - 6,0% OC và 0,25 -
0,40% N. Lân tәng sӕ nghèo ÿӃn rҩt nghèo, chӍ ÿҥt 0,03 - 0,04%. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân (PR) ӣ các
lӟp ÿҩt mһt ÿҥt trung bình: 30 - 40%; ӣ các lӟp ÿҩt phèn, phҫn lӟn lân bӏ giӳ chһt, chӍ sӕ PR lên ÿӃn
80 - 90%. Vì vұy, lân dӉ tiêu hҫu nhѭ chӍ ÿҥt mӭc rҩt thҩp: 2 - 3 mg/100g. Kali tәng sӕ trung bình
thҩp: 0,8 - 1,3%. Phүu diӋn ÿiӇn hình ӣ thành phӕ Biên Hòa có hàm lѭӧng dӉ tiêu mӝt sӕ chҩt vi
lѭӧng (tính theo 1 kg ÿҩt): Co = 1,89 mg, Cu = 7,36 mg, Zn = 5,90 mg, Mn = 23,28 mg, Mo = 0,006
mg, B = 0,012 mg...
II.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Ĉҩt Gley chӫ yӃu thích hӧp cho bӕ trí lúa nѭӟc hoһc các cây trӗng cҥn ngҳn ngày mùa khô,
cNJng có thӇ thoát thӫy hoһc lên líp ÿӇ trӗng mӝt sӕ cây dài ngày hѫn nhѭ mía, khóm, chuӕi.
III. Nhóm ÿҩt tҫng mӓng (Leptosols):
III.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉҩt tҫng mӓng có diӋn tích 3.180 ha, chiӃm 0,54% tәng diӋn tích ÿҩt tӵ nhiên. Phân bӕ chӫ
yӃu ӣ các khu vӵc núi dӕc thuӝc huyӋn Xuân Lӝc và ít diӋn tích ÿҩt ÿӗi ӣ Biên Hòa.
III.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Ӣ mӝt sӕ khu vӵc núi dӕc, hình thành tӯ các ÿá có tӕc ÿӝ phong hóa chұm, nhѭ các ÿá
macma acid hoһc ÿá cát..., thҧm thӵc vұt che phӫ kém, quá trình bào mòn bӅ mһt ÿҩt xҧy ra mҥnh
mӁ. NӃu nhѭ tҫng ÿҩt hӳu hiӋu chӍ còn d 30 cm, hoһc có • 80% mҧnh ÿá cho tӟi ÿӝ sâu 75 cm, ÿҩt
ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt tҫng mӓng. Ӣ Ĉӗng Nai, nhóm ÿҩt này hình thành chӫ yӃu trên ÿá granit.
Ngoài ra, mӝt ít diӋn tích ÿҩt ÿӗi, do có kӃt von dày ÿһc ngay trên bӅ mһt ÿҩt, cNJng ÿѭӧc xӃp vào

11.4 Page 104

▲back to top


nhóm ÿҩt tҫng mӓng này, nhҵm gӝp các ÿҩt có cùng chung mӝt yӃu tӕ hҥn chӃ ӣ mӭc ÿӝ cao vӅ ÿӝ
dày tҫng ÿҩt hӳu hiӋu.
Căn cӭ chӍ tiêu phân loҥi cҩp 2 và 3, nhóm ÿҩt tҫng mӓng ÿѭӧc chia thành 1 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp
2 (Soil units) và 2 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3 (Sub - soil unit) căn cӭ vào các ÿһc tính Dystric, lithic và
hyperferric.
III.3. Tính ch̭t và kh̫ năng s͵ dͭng:
Ĉҩt tҫng mӓng ӣ có diӋn tích nhӓ (0,54% TDTTN) có nhӳng hҥn chӃ ӣ mӭc ÿӝ cao vӅ ÿӝ
dày tҫng ÿҩt và phân bӕ ӣ ÿӏa hình dӕc mҥnh, do ÿó, ít có ý nghƭa cho sӱ dөng nông nghiӋp. VӅ
hѭӟng sӱ dөng, ÿӅ nghӏ nên trӗng, tu bә và bҧo vӋ rӯng.
IV Nhóm ÿҩt cát (Arenosols):
IV.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉҩt cát có diӋn tích 613 ha, chiӃm 0,10% tәng diӋn tích tӵ nhiên. Phân bӕ thành các dҧi
hҽp - kéo dài, ӣ phía Nam huyӋn Nhѫn Trҥch, phҫn tiӃp giáp giӳa bұc thӅm phù sa cә và trҫm tích
biӇn trҿ.
IV.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Ĉҩt cát hình thành trên các trҫm tích biӇn gió, các sҧn phҭm dӕc tө, lNJ tích hoһc tӯ sҧn
phҭm phong hóa cӫa các ÿá giàu thҥch anh nhѭ ÿá cát, ÿá quarzit, ÿá granit... NӃu nhѭ có thành
phҫn cѫ giӟi thô hѫn hoһc bҵng cát pha thӏt, trong suӕt ÿӝ sâu 0 - 100 cm hoһc nông hѫn nӃu gһp
tҫng ÿá nӅn, ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt cát (Arenosols). Ӣ Ĉӗng Nai, ÿҩt ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt cát
là nhӳng ÿҩt ÿѭӧc hình thành tӯ trҫm tích biӇn gió vӟi thành phҫn là cát bӝt cùng các vұt chҩt hӳu
cѫ.
Ӣ cҩp phân vӏ thӭ 2 và 3, ÿҩt cát ӣ Ĉӗng Nai ÿѭӧc xӃp vào ÿѫn vӏ ÿҩt phө Dystri - Cambic
Arenosols (Ĉҩt cát mӟi biӃn ÿәi chua). Hình thái phүu diӋn kiӇu A(B)C. Trong ÿó, tҫng (B) là tҫng
mӟi biӃn ÿәi theo hѭӟng tích tө sét, sҳt, nhôm; có tӹ lӋ sét cao hѫn so vӟi tҫng A, có các tông màu
vàng ÿӓ và có bão hòa Base < 50%.
IV.4. Tính ch̭t lý hóa h͕c:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Ĉҩt cát có thành phҫn cѫ giӟi nhҽ, tӯ cҩp cát trung bình pha thӏt ÿӃn cát mӏn pha thӏt. Tӹ lӋ sét trong
ÿҩt, ÿһc biӋt là trong lӟp ÿҩt mһt, rҩt thҩp, chӍ ÿҥt 4 - 6%. Có biӇu hiӋn gia tăng sét theo ÿӝ sâu ӣ
mӭc thҩp; tӹ lӋ sét ӣ tҫng B có giá trӏ cao nhҩt so vӟi sét ӣ tҫng A gia tăng khoҧng 3 - 4%.
V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
Ĉӝ chua ÿҥt mӭc chua nhҽ, pHH2O khoҧng 5,5 - 5,6, pHKCl khoҧng 4,3 - 4,4, ÿӝ chua thӫy phân
khoҧng 5 - 6 me/100g. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation (CEC) trong sét khá, khoҧng 20 - 23 me/100g.
Tuy nhiên, do tӹ lӋ sét thҩp nên CEC trong ÿҩt chӍ ÿҥt 4 - 6 me/100g. Tӹ lӋ Cation base trao ÿәi
thҩp, chӍ ÿҥt 20 - 30%.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
Mùn, ÿҥm, lân, kali: Mùn và ÿҥm nghèo (0,9 - 1,0% OC, và 0,06 - 0,10% N). Lân tәng sӕ rҩt nghèo:
0,01 - 0,02%. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân thҩp:15 - 20%. Lân dӉ tiêu chӍ ÿҥt 2 - 3 mg/100gÿ. Kali tәng sӕ
rҩt thҩp (0,03 - 0,06%).

11.5 Page 105

▲back to top


IV.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Do hҥn chӃ vӅ thành phҫn cѫ giӟi thô nên ÿҩt cát có thӇ sӱ dөng trӗng mӝt sӕ loҥi cây nông
- lâm nghiӋp nhѭ ÿiӅu, bҥch ÿàn, phi lao..., nӃu có ÿҫu tѭ cao có thӇ trӗng mӝt sӕ cây ăn quҧ hoһc
rau màu ngҳn ngày.
V. Nhóm ÿҩt ÿá bӑt (Andosols):
V.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉ̭t ÿá b͕t có diӋn tích 2.422ha, chiӃm 0,41% tәng diӋn tích ÿҩt tӵ nhiên. Phân b͙ rҧi rác ӣ
các khu vӵc miӋng núi lӱa, thuӝc huyӋn Ĉӏnh Quán, Tân Phú, Thӕng Nhҩt, Long Khánh và Xuân
Lӝc.
V.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Các ÿҩt ÿá bӑt ӣ Ĉӗng Nai hình thành trên ÿá bӑt bazan núi lӱa, có lӟp bӅ mһt thӓa mãn
các yêu cҫu cӫa ÿһc tính Andic dày trên 35 cm, ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt ÿá bӑt (Andosols).
VӅ ÿһc ÿiӇm hình thái, phүu diӋn ÿҩt chѭa có nhӳng phân dӏ rõ ràng, gӗm mӝt tҫng A vӟi
nghƭa là mӝt lӟp ÿҩt mһt và các lӟp ÿҩt ÿѭӧc xem nhѭ tҫng B, C lүn lӝn. KӇ cҧ tҫng A và các lӟp
ÿҩt phía dѭӟi ÿӅu chӭa mҧnh ÿá bӑt bán phong hóa khá nhiӅu (60 - 90%).
V.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Ĉҩt có thành phҫn cѫ giӟi nhҽ; các cҩp hҥt thӏt và cát mӏn chiӃm tӹ lӋ khá cao, thӏt ÿҥt ÿӃn 45 - 52%,
cát mӏn khoҧng 20 - 30%; trong khi ÿó sét chӍ khoҧng 5 - 8%. Ĉһc biӋt mҧnh ÿá chѭa hoһc bán
phong hóa chiӃm tӹ lӋ khá cao, không kӇ nhӳng mҧnh ÿá có kích thѭӟc > 2cm, các mҧnh nhӓ có
ÿѭӡng kính 0,2 - 2,0 cm ÿã chiӃm ÿӃn 60 - 90% trӑng lѭӧng.
V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
Ĉӝ chua hoҥt tính và chua trao ÿәi trong ÿҩt ÿҥt mӭc gҫn trung tính, pHH2O khoҧng 6,5 - 7,0,
pHKCl khoҧng 5,5 - 5,6; tuy nhiên, ÿӝ chua thӫy phân vүn cao, lên ÿӃn 12 - 15 me/100g ÿҩt. Dung
lѭӧng trao ÿәi Cation rҩt cao, lên ÿӃn 40 - 50 me/100g sét và khoҧng 25 - 30me/100g ÿҩt. Ĉһc biӋt,
trong phӭc hӋ trao ÿәi, các Cation base chiӃm ѭu thӃ, lên ÿӃn 85 - 90%; trong ÿó, riêng canci ÿã lên
ÿӃn 60 - 70%.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
Mùn và ÿҥm giҫu, lên ÿӃn 2 - 3% OC và khoҧng 0,2 - 0,3% N. Lân tәng sӕ rҩt giҫu, lên ÿӃn 0,6 -
0,9%, thuӝc loҥi ÿҩt có lѭӧng lân tәng sӕ cao nhҩt so vӟi các ÿҩt ӣ Ĉӗng Nai. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân
rҩt cao, khoҧng 71 - 88%; tuy nhiên, lân dӉ tiêu vүn khá cao, lên ÿӃn 10 - 12 mg/100g ÿҩt. Kali tәng
sӕ trung bình thҩp, khoҧng 0,8 - 1,0%. Phүu diӋn ÿiӇn hình tҥi Xuân Lӝc có hàm lѭӧng dӉ tiêu mӝt
sӕ chҩt vi lѭӧng: Co = 13,74 mg, Cu = 5,12 mg, Zn = 4,16 mg, Mn = 102,80 mg, Mo = 0,01 mg, B
= 0,015 mg... trong 1 kg ÿҩt.
V.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Ĉҩt ÿá bӑt mһc dù có nhӳng hҥn chӃ vӅ ÿӏa hình dӕc mҥnh và có tӹ lӋ ÿá lүn cao; tuy
nhiên, lҥi có nhiӅu ѭu ÿiӇm vӅ ÿӝ phì, rҩt tѫi xӕp, không chua, có dung lѭӧng trao ÿәi Cation rҩt
cao, các yӃu tӕ dinh dѭӥng ÿӅu ÿҥt mӭc trung bình ÿӃn rҩt giҫu. Vì vұy, có thӇ sӱ dөng ÿӇ bӕ trí
nhiӅu loҥi cây trӗng có giá trӏ kinh tӃ cao nhѭ ÿұu nành, thuӕc lá, các cây ăn trái và kӇ cҧ hoa màu
lѭѫng thӵc ÿһc biӋt là cây bҳp.

11.6 Page 106

▲back to top


VI. Nhóm ÿҩt ÿen (Luvisols):
VI.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉҩt ÿen có diӋn tích 131.605 ha, chiӃm 22,44% tәng diӋn tích tӵ nhiên. Phân bӕ thành các
vùng khá rӝng lӟn, quanh các khu vӵc miӋng núi lӱa, có ÿӏa hình thay ÿәi tӯ khá bҵng phҷng ÿӃn
dӕc vӯa; thuӝc các huyӋn Tân Phú, Ĉӏnh Quán, Xuân Lӝc, Long Khánh, Thӕng Nhҩt và Long
Thành.
VI.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Các ÿҩt ÿen ӣ Ĉӗng Nai hình thành chӫ yӃu trên ÿá bazan tӯ các ÿá mҽ hoһc mүu chҩt giҫu
base, phân bӕ trong vành ÿai nhiӋt ÿӟi ҭm, ÿã có nhӳng biӇu hiӋn khá rõ cӫa quá trình rӱa trôi, tích
tө sét, hình thành mӝt tҫng B thӓa mãn các yêu cҫu cӫa tҫng Argic. Tuy nhiên, quá trình phá hӫy
khoáng sét và rӱa trôi kiӅm vүn còn ӣ mӭc thҩp, dung lѭӧng trao ÿәi Cation trong sét vүn cao, ÿҥt
ÿѭӧc • 24 me/100gs và ÿӝ no Base vүn khá, ÿҥt • 50%, ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt ÿen.
Hình thái phүu diӋn ÿһc trѭng kiӇu A.Bt.C; trong ÿó, tҫng Bt (tҫng tích tө sét) có thӇ là
tҫng tích tө sét có Gley (Btg), tҫng tích tө sét có kӃt von (Bto) hoһc tҫng tích tө sét, sҳt, nhôm
(Bts). ViӋc phân chia ÿҩt ÿen ӣ cҩp phân vӏ thӭ 2 ÿѭӧc căn cӭ vào sӵ xuҩt hiӋn cӫa nhiӅu ÿһc tính,
nhѭ ÿһc tính Gley, ÿһc tính Vertic, ÿһc tính Ferric và màu sҳc cӫa tҫng tích tө... Ӣ cҩp phân vӏ thӭ
3, xét vӅ ý nghƭa sӱ dөng ÿҩt, các mӭc ÿӝ và ÿӝ sâu xuҩt hiӋn cӫa kӃt von và ÿá lүn ÿѭӧc sӱ dөng
làm tiêu chuҭn phân chia ÿҩt. Theo nhӳng cѫ sӣ nói trên, ÿҩt ÿen ӣ Ĉӗng Nai ÿѭӧc chia làm 4 ÿѫn
vӏ ÿҩt vӟi 15 ÿѫn vӏ ÿҩt phө.
VI.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Ĉҩt ÿen thѭӡng có thành phҫn cѫ giӟi trung bình, tӯ thӏt pha cát mӏn ÿӃn thӏt pha sét. Tӹ lӋ sét trong
lӟp ÿҩt mһt thay ÿәi khoҧng 22 - 24%. Riêng ÿҩt ÿen Gley nӭt nҿ có thành phҫn cѫ giӟi nһng hѫn;
hҫu hӃt có tӹ lӋ sét cao: 30 - 50%. Tuy nhiên, ӣ mӝt vài khu vӵc, do có ҧnh hѭӣng cӫa sҧn phҭm dӕc
tө phӫ mӓng trên bӅ mһt, làm cho cҩp hҥt cát thӏt trong nhӳng lӟp ÿҩt này chiӃm tӹ lӋ khá cao và cҩp
hҥt sét chӍ khoҧng 8 - 9%. Các ÿҩt ÿen có biӇu hiӋn gia tăng nhҽ theo ÿӝ sâu. Tӹ lӋ sét giӳa tҫng B
có sét cao nhҩt so vӟi tҫng A tăng khoҧng 1,1 - 1,2 lҫn; ÿһc biӋt, có các màng sét dӑc theo các dҩu rӉ
và mҧnh ÿá.
V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
Nhìn chung các ÿѫn vӏ ÿҩt ÿen ÿӅu có ÿӝ chua hoҥt tính và trao ÿәi ÿҥt mӭc ít chua ÿӃn gҫn trung
tính, pHH2O khoҧng 5,5 - 7,8, pHKCl khoҧng 5,0 - 6,5. Tuy nhiên, ÿӝ chua tiӅm tàng vүn cao: 12 - 19
me/100g ÿҩt. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation cao, ÿҥt 30 - 40 me/100g sét và khoҧng 22 - 24 me/100g
ÿҩt. Ĉӝ no Base rҩt cao, lên ÿӃn 50 - 80%.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
Ĉ̭t ÿen gi̯u mùn, ÿ̩m, lân nh˱ng r̭t nghèo kali. Ĉҩt ÿen có mùn và ÿҥm rҩt giҫu, ÿҥt khoҧng 2,0 -
4,0% OC và 0,12 - 0,35% N. Lân tәng sӕ rҩt giҫu: 0,1 - 0,4%. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân cao: 60 - 70%,
nên lân dӉ tiêu không cao mà chӍ ӣ mӭc trung bình thҩp: 5 - 8 mg/100g ÿҩt. Kali tәng sӕ nghèo, chӍ
ÿҥt 0,06 - 0,5%. Phүu diӋn ÿiӇn hình nhóm ÿҩt ÿen Gley tҥi Xuân Lӝc có hàm lѭӧng dӉ tiêu mӝt sӕ
chҩt vi lѭӧng: Co = 65,68 mg, Cu = 7,30 mg, Zn = 3,51 mg, Mn = 786,82 mg, Mo = 0,008 mg, B =
0,030 mg... trong 1 kg ÿҩt.
VI.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:

11.7 Page 107

▲back to top


(i) Các ÿҩt ÿen ÿӏa hình cao (LVh, LVx) có thӇ sӱ dөng ÿӇ trӗng nhiӅu loҥi cây trӗng cҥn: vӟi cây
hàng năm nhѭ thuӕc lá, các loҥi ÿұu ÿӛ, bông vҧi, bҳp...; vӟi cây dài ngày nhѭ: cà phê, chuӕi, cây ăn
trái...
(ii) Các ÿҩt ÿen ÿӏa hình thҩp (LVg, LVf) có khҧ năng trӗng lúa nѭӟc trong mùa mѭa hoһc mùa khô
ӣ nhӳng vùng có tѭӟi. Mùa khô có thӇ trӗng các cây trӗng cҥn nhѭ bҳp, ÿұu ÿӛ, bông vҧi...
VII. Nhóm ÿҩt nâu (Lixisols):
VII.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉҩt nâu có 11.377 ha, chiӃm 1,94% tәng diӋn tích tӵ nhiên. Phân b͙ ӣ dҥng ÿӗi thҩp, ít
dӕc hoһc bұc thӅm thҩp; ӣ phía Ĉông huyӋn Xuân Lӝc.
VII.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Các ÿҩt nâu ӣ Ĉӗng Nai hình thành chӫ yӃu trên ÿá Granit tӯ các ÿá mҽ hoһc mүu chҩt có
thành phҫn cѫ giӟi nhҽ, phân bӕ ӣ ÿӏa hình thҩp, trong vùng khí hұu bán khô hҥn. Vӯa có quá trình
phá hӫy khoáng sét và rӱa trôi sét vào mùa mѭa, vӯa có quá trình di chuyӇn các muӕi hòa tan tӯ
các lӟp ÿҩt sâu hѫn lên các lӟp phía trên theo sӵ bӕc thoát hѫi nѭӟc vào mùa khô lӟn hѫn quá trình
rӱa trôi chúng vào mùa mѭa. Tҥo cho ÿҩt vӯa có tҫng tích tө sét (tҫng Argic) vӯa có dung lѭӧng
trao ÿәi Cation thҩp (< 24 me/100gs) lҥi vӯa có bão hòa Base cao (• 50%), ÿѭӧc xӃp vào nhóm
ÿҩt Lixisols.
Hình thái phүu diӋn ÿһc trѭng kiӇu A.Bt. Trong ÿó, ӣ tҫng Bt (tҫng tích tө sét) có thӇ có kӃt
von (Bto) hoһc Gley (Btg). Ĉҩt Lixisols Ĉӗng Nai ÿѭӧc chia ra 3 ÿѫn vӏ ÿҩt vӟi 4 ÿѫn vӏ phө.
VII.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Ĉҩt có thành phҫn cѫ giӟi nhҽ. Ӣ các tҫng ÿҩt mһt trong vòng 0 - 50 cm, cҩp hҥt sét chӍ ÿҥt 5 - 6%,
trong khi cҩp hҥt cát lên ÿӃn 80 - 85%; ÿһc biӋt, cát thô chiӃm ÿӃn 40 - 50% cҩp hҥt cát. Ӣ các tҫng
tích tө sét, lѭӧng sét tăng lên rõ rӋt, ÿҥt ÿӃn 30 - 40% ÿӗng thӡi cҩp hҥt cát chӍ còn khoҧng 40 -
50%.
V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
Ĉӝ chua trong ÿҩt ÿҥt mӭc trung tính, pHH2O khoҧng 6,8 - 7,2, pHKCl lên ÿӃn 6,0 - 6,2, ÿӝ chua thӫy
phân cNJng chӍ khoҧng 5 - 6 me/100g ÿҩt. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation thҩp, khoҧng 14 - 23 me/100g
sét và khoҧng 3 - 10 me/100g ÿҩt. Tuy nhiên, trong phӭc hӋ trao ÿәi, các Cation base chiӃm ѭu thӃ
rõ ràng, lên ÿӃn 60 - 90%.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
Mùn và ÿҥm tәng sӕ trung bình thҩp ÿӃn nghèo, chӍ ÿҥt 0,8 - 1,0% OC và 0,08 - 0,09% N. Lân tәng
sӕ rҩt nghèo: 0,03%. Lân dӉ tiêu thҩp chӍ ÿҥt 2 - 3 mg/100gÿ. Kali tәng sӕ lҥi rҩt giҫu, lên ÿӃn 2,0 -
2,3%. Phүu diӋn ÿiӇn hình tҥi Xuân Lӝc có hàm lѭӧng dӉ tiêu mӝt sӕ chҩt vi lѭӧng (trong 1 kg ÿҩt):
Co = 0,58 mg, Cu = 0,18 mg, Zn = 2,56 mg, Mn = 25,16 mg, Mo = 0,004 mg, B = 0,012 mg...
VII.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Nhìn chung ÿҩt nâu có ÿӝ phì kém, lҥi phân bӕ ӣ khu vӵc có khí hұu bán khô hҥn, nguӗn
nѭӟc ngӑt khó khăn. Do ÿó, mӭc ÿӝ và phҥm vi thích nghi vӟi cây trӗng thҩp. Vӟi các ÿҩt ÿӏa hình
cao (Lxr, Lxf) có thӇ sӱ dөng ÿӇ trӗng 1 - 2 vө cây ngҳn ngày nhѭ lúa, ÿұu ÿӛ, dѭa, bí, lҥc..., nên
dành mӝt diӋn tích ÿáng kӇ cho viӋc trӗng và bҧo vӋ rӯng nhҵm khҳc phөc tình trҥng thiӃu nѭӟc

11.8 Page 108

▲back to top


cӫa vùng. Vӟi ÿҩt ӣ ÿӏa hình thҩp (Lxg) có khҧ năng trӗng lúa nhѭng yêu cҫu phҧi ÿҫu tѭ cao.
VIII. Nhóm ÿҩt xám (Acrisols):
VIII.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉҩt xám có diӋn tích lӟn nhҩt vùng ÿiӅu tra vӟi 234.864 ha, chiӃm 40,05% tәng diӋn tích
ÿҩt tӵ nhiên. Phân bӕ trên nhiӅu dҥng ÿӏa hình khác nhau, tӯ nhӳng dҥng bҵng thҩp ven hӧp thӫy,
các bұc thӅm khá bҵng phҷng, các dҥng ÿӗi thҩp thoҧi ÿӃn ÿӏa hình núi cao dӕc. VӅ phân bӕ không
gian, ÿҩt xám có trong hҫu hӃt các huyӋn ӣ Ĉӗng Nai; tұp trung nhiӅu ӣ Vƭnh Cӱu, Long Thành và
Nhѫn Trҥch.
VIII.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Các ÿҩt ÿã phát triӇn, hình thành trên các loҥi ÿá mҽ hoһc mүu chҩt nghèo base và thѭӡng
có thành phҫn cѫ giӟi nhҽ; phân bӕ trong ÿiӅu kiӋn khí hұu nhiӋt ÿӟi ҭm; khoáng sét ÿã bӏ biӃn ÿәi
ÿáng kӇ; quá trình rӱa trôi sét và các Cation kiӅm và kiӅm thә xҧy ra mҥnh mӁ; tҥo cho ÿҩt có tҫng
tích tө sét (tҫng Argic), có dung lѭӧng trao ÿәi Cation thҩp (< 24 me/100gs) và có bão hòa Base
thҩp (< 50%), ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt xám. Hình thái phүu diӋn ÿһc trѭng kiӇu A.Bt hoһc A.Bt.C.
Trong ÿó, ӣ tҫng Bt (tҫng tích tө sét) có thӇ có kӃt von (tҫng Bto), có Gley (Btg) hoһc tích lNJy sҳt,
nhôm yӃu (Bts). Ĉҩt xám ӣ Ĉӗng Nai ÿѭӧc chia ra 5 ÿѫn vӏ cҩp 2 và 17 ÿѫn vӏ phө.
VIII.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Ĉҩt xám ÿiӇn hình (Ach), ÿҩt xám cѫ giӟi nhҽ (Acr) và ÿҩt xám gley, có thành phҫn cѫ giӟi nhҽ,thӏt
pha cát mӏn ÿӃn thӏt pha sét - cát. Ӣ tҫng ÿҩt mһt, cҩp hҥt sét chiӃm khoҧng 10 - 22% thұm chí có
khu vӵc chӍ có 6 - 8% sét và có sӵ gia tăng rõ theo ÿӝ sâu. Mӭc ÿӝ gia tăng ÿҥt khoҧng 1,2 - 1,7 lҫn.
Cҩp hҥt cát chiӃm ÿӃn 50 - 70%, trong ÿó hҫu hӃt là cát mӏn.
Ĉҩt xám có kӃt von (ACf) và ÿҩt xám vàng (ACx) có thành phҫn cѫ giӟi trung bình: thӏt pha sét - cát
ÿӃn thӏt pha sét. Cҩp hҥt sét ӣ tҫng ÿҩt mһt khoҧng 22 - 35% và gia tăng khá rõ theo ÿӝ sâu, tӹ lӋ sét
ӣ tҫng B so vӟi tҫng A khoҧng 1,15 - 1,50 lҫn.
V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
Ĉӝ chua ÿҥt mӭc chua vӯa ÿӃn khá chua, pHH2O khoҧng 4,8 - 6,5 pHKCl khoҧng 4,2 - 5,5. Ĉӝ chua
thӫy phân lên ÿӃn 8 - 12 me/100g ÿҩt. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation thҩp, chӍ khoҧng16 - 22 me/100g
trong sét và 8 - 10 me/100g trong ÿҩt. Ӣ các tҫng tích tө CEC chӍ ÿҥt 14 - 16 me/100gs và 5 - 10
me/100 g sét. Trong ÿó, các Cation kiӅm trao ÿәi kӇ cҧ tҫng A và B ÿӅu rҩt thҩp, chӍ ÿҥt 4,0 - 4,5
me/100g sét. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation hӳu hiӋu (CEC) cNJng chӍ khoҧng 5,0 - 5,5me/100g sét. Vì
vұy, ÿӝ no Base ӣ tҫng B chӍ ÿҥt 35 - 40%.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
* Ĉҩt xám ÿiӇn hình (ACh) có mùn và ÿҥm tәng sӕ trung bình thҩp: khoҧng 1,4 - 1,6% OC và 0,15 -
0,16% N. Lân tәng sӕ trung bình thҩp ÿӃn nghèo: 0,05 - 0,08%. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân thҩp: 30 - 35%.
Lân dӉ tiêu nghèo: 3 - 4 mg/100g ÿҩt. Kali tәng sӕ nghèo, chӍ ÿҥt 0,3 - 0,5%.
* Ĉҩt xám vàng (ACx) có mùn và ÿҥm tәng sӕ trung bình thҩp: 1,2 - 1,8% OC và khoҧng 0,12 -
0,20% N. Lân tәng sӕ nghèo: 0,03 - 0,07%. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân thҩp: 20 - 30%. Lân dӉ tiêu nghèo
ÿӃn rҩt nghèo, chӍ khoҧng 2 - 3 mg/100g ÿҩt. Kali tәng sӕ hҫu hӃt ӣ mӭc trung bình thҩp: 0,8 -
1,2%.
* Ĉҩt xám cѫ giӟi nhҽ rҩt nghèo mùn, ÿҥm tәng sӕ, lân tәng sӕ, kali tәng sӕ và lân dӉ tiêu rҩt nghèo:

11.9 Page 109

▲back to top


0,6 - 1,2% OC và 0,06 - 0,11% N; 0,02 - 0,03% P2O5; 1,5 - 3,0 mg/100gÿ P2O5; 0,03 - 0,04% K2O.
Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân thҩp: 18 - 20%
* Ĉҩt xám có kӃt von (Acf) có mùn và ÿҥm giҫu, ÿҥt 2,5 - 3,5% OC và khoҧng 0,2 - 0,3% N. Lân
tәng sӕ trung bình khá: 0,08 - 0,16%. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân trung bình: 35 - 45%. Lân dӉ tiêu thҩp,
chӍ ÿҥt 3 - 4 mg/100g ÿҩt. Kali tәng sӕ giҫu, lên ÿӃn 1,4 - 2,4%.
* Ĉҩt xám gley có mùn và ÿҥm tәng sӕ ÿҥt mӭc trung bình khá, ÿҥt 1,2 - 1,8% OC và khoҧng 0,10 -
0,16% N. Lân tәng sӕ rҩt nghèo: 0,02 - 0,03%. Lân dӉ tiêu chӍ ÿҥt 1,5 - 2,5 mg/100gÿ. Kali tәng sӕ
nghèo: 0,3 - 0,4%.
Phүu diӋn ÿҩt xám ÿiӇn hình trên phù sa cә ӣ Long Thành có hàm lѭӧng chҩt vi lѭӧng (trong 1 kg
ÿҩt): Co = 2,32 mg, Cu = 0,27 mg, Zn = 2,09 mg, Mn = 9,06 mg, Mo = 0,006 mg, B = 0,024 mg...
VIII.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Khҧ năng sӱ dөng ÿҩt xám phө thuӝc rҩt nhiӅu vào ÿӏa hình và ÿӝ dҫy tҫng ÿҩt mӏn:
* Các ÿҩt xám ÿӏa hình cao thoát nѭӟc và có tҫng ÿҩt hӳu hiӋu dҫy có khҧ năng trӗng ÿѭӧc
nhiӅu loҥi cây kӇ cҧ cây dài ngày và cây hàng năm, ÿһc biӋt là các cây dài ngày có giá trӏ kinh tӃ
cao nhѭ cao su, ÿiӅu, cây ăn trái.
* Các ÿҩt có tҫng ÿҩt hӳu hiӋu mӓng (ACF, ACx), chӍ có khҧ năng trӗng cây hàng năm.
Nhӳng nѫi ÿҩt quá mӓng hoһc ÿӏa hình dӕc chӍ nên trӗng rӯng nhҵm bҧo vӋ ÿҩt và môi trѭӡng.
* Các ÿҩt xám ÿӏa hình thҩp (Acg) có khҧ năng trӗng lúa nѭӟc và hoa màu cҥn vào mùa
khô hoһc ÿҫu mùa mѭa.
IX. Nhóm ÿҩt ÿӓ (Ferralsols):
IX.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉҩt ÿӓ có 95.389 ha, chiӃm 16,27% tәng diӋn tích tӵ nhiên. Phân bӕ chӫ yӃu ӣ các dҥng
ÿӗi núi thҩp, ít dӕc ÿӃn dӕc vӯa; tұp trung nhiӅu ӣ các huyӋn Long Khánh, Thӕng Nhҩt, Xuân Lӝc,
Ĉӏnh Quán, Bҳc Vƭnh Cӱu và Tây Bҳc Tân Phú.
IX.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Các ÿҩt ÿӓ ӣ Ĉӗng Nai hình thành trên các ÿá bazan tӯ Base ÿӃn trung tính, phân bӕ trong
vành ÿai khí hұu nhiӋt ÿӟi ҭm, quá trình phong hóa ÿá và biӃn ÿәi khoáng sét xҧy ra nhanh và kiӋt,
hình nhѭ không còn các khoáng sét có khҧ năng phong hóa, các khoáng thӭ sinh còn tӗn tҥi trong
ÿҩt chӫ yӃu là Kaolinite và các khoáng Sesquioxide; ÿӗng thӡi quá trình rӱa trôi base và tích tө sҳt
nhôm tѭѫng ÿӕi xҧy ra mҥnh mӁ; tҥo cho ÿҩt có các tҫng B thӓa mãn các nhu cҫu cӫa tҫng B
Ferralic, ÿѭӧc xӃp vào nhóm ÿҩt Ferralsols. Hình thái phүu diӋn ÿһc trѭng kiӇu A.Bs hoһc
A.Bs.C. Trong ÿó, tҫng Bs (tҫng tích tө sҳt, nhôm) có màu nâu ÿӓ, ÿӓ thүm hoһc ÿӓ vàng, có kӃt
cҩu viên, tѫi, xӕp; có thӇ có kӃt von và tích lNJy sét tѭѫng ÿӕi. Căn cӭ vào màu sҳc và các ÿһc tính
Acric, Ferric, Lithic, ÿҩt ÿӓ ӣ Ĉӗng Nai ÿѭӧc chia thành 2 ÿѫn vӏ cҩp 2 và 11 ÿѫn vӏ cҩp 3.
IX.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Ĉҩt có thành phҫn cѫ giӟi nһng, thuӝc các cҩp thӏt pha sét ÿӃn sét. Cҩp hҥt sét chiӃm ÿӃn 45 - 55%
và lên ÿӃn 55 - 65% ӣ các tҫng tích tө. Có biӇu hiӋn gia tăng sét theo ÿӝ sâu yӃu, tӹ lӋ sét ӣ tҫng B
so vӟi tҫng A ÿҥt khoҧng 1,1 - 1,2 lҫn.

11.10 Page 110

▲back to top


V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
Ĉӝ chua trong ÿҩt tӯ chua vӯa ÿӃn ít chua, pHH2O: 5,0 - 6,0, pHKCl: 4,0 - 5,0. Ĉӝ chua thӫy phân khá
cao 11 - 15 me/100 g ÿҩt. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation thҩp: 13 - 20 me/100g ÿҩt và khoҧng 4 - 8
me/100g ÿҩt; trong ÿó, Base trao ÿәi chӍ chiӃm khoҧng 35 - 40%.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
Mùn và ÿҥm tәng sӕ khá: 1,2 - 1,8% OC và 0,12 - 0,20% N. Lân tәng sӕ khá ÿӃn giҫu: 0,15 - 0,25%.
Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân khá cao. Vì vұy, lân dӉ tiêu chӍ ÿҥt mӭc thҩp ÿӃn trung bình thҩp: 4 - 7
mg/100g ÿҩt. Kali tәng sӕ nghèo: 0,1 - 0,5%.
Phүu diӋn ÿiӇn hình tҥi Long Khánh có hàm lѭӧng các chҩt vi lѭӧng (trong 1 kg ÿҩt): Co = 6,60 mg,
Cu = 2,80 mg, Zn = 2,52 mg, Mn = 79,16 mg, Mo = 0,010 mg, B = 0,015 mg...
IX.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Ĉҩt ÿӓ nhìn chung có ÿӝ phì tѭѫng ÿӕi cao, nó thích hӧp vӟi nhiӅu loҥi cây trӗng có giá trӏ
kinh tӃ cao. Tuy vұy khҧ năng sӱ dөng cӫa ÿҩt này ӣ Ĉӗng Nai phө thuӝc rҩt nhiӅu vào ÿӝ dҫy
tҫng ÿҩt hӳu hiӋu.
* Các ÿҩt có tҫng hӳu hiӋu dҫy nên dành cho viӋc trӗng các cây dài ngày có giá trӏ kinh tӃ
cao nhѭ cao su, cà phê, tiêu và các cây ăn trái.
* Các ÿҩt có tҫng hӳu hiӋu mӓng dành cho viӋc trӗng cây hàng năm nhѭ các loҥi ÿұu, bҳp,
hoa màu khác. Có thӇ trӗng ÿѭӧc các cây dài ngày nhѭ cây ÿiӅu.
X. Nhóm ÿҩt loang lә (Plinthosols):
X.1. Di͏n tích và phân b͙:
Ĉҩt loang lә chӍ có diӋn tích 139 ha, chiӃm 0,02% tәng diӋn tích tӵ nhiên. Phân bӕ chӫ yӃu
ӣ vùng chuyӇn tiӃp giӳa bұc thӅm phù sa cә và mӟi; thuӝc thành phӕ Biên Hoà và huyӋn Long
Thành.
X.2. Ĉ̿c ÿi͋m phát sinh, phân lo̩i và ÿ̿c ÿi͋m hình thái:
Các ÿҩt hình thành tӯ các ÿá hoһc mүu chҩt có tuәi thѭӡng là cә hѫn các trҫm tích
Pleistocene muӝn hoһc Holocene sӟm, phân bӕ ӣ các vӏ trí chân sѭӡn ÿӗi hoһc các dҥng ÿӏa hình
tѭѫng ÿӕi bҵng phҷng và thҩp, nѫi có sӵ tích tө tuyӋt ÿӕi cӫa sҳt tӯ các vùng cao hѫn chuyӇn ÿӃn,
tҥo thành Plinthic. Khi trong ÿҩt có mӝt tҫng chӭa t 25% thӇ tích là Plinthic, dày t 15 cm, xuҩt
hiӋn trong vòng 50 cm hoһc trong vòng 125 cm dѭӟi mӝt tҫng E hoһc dѭӟi mӝt tҫng Gley trong
vòng 100 cm hoһc dѭӟi mӝt tҫng Stagnic trong vòng 50 cm, ÿҩt ÿѭӧc xӃp vào nhóm Plinthosols.
Ӣ cҩp phân vӏ thӭ 2 và 3, ÿҩt loang lә ӣ Ĉӗng Nai ÿѭӧc xӃp vào ÿѫn vӏ ÿҩt phө là: Endo -
Gleyi - Dystric Plinthosols (Ĉҩt loang lә chua, Gley). Tiêu chuҭn xác ÿӏnh: Mӝt ÿҩt Plinthosols có
bão hòa Base < 50% và có Gley xuҩt hiӋn trong vòng 50 - 100 cm.
X.3. Tính ch̭t lý hóa h͕c:
V͉ thành ph̯n c˯ giͣi:
Thành phҫn cѫ giӟi ӣ các lӟp ÿҩt mһt có biӃn ÿӝng rҩt lӟn, tӯ thӏt pha cát ÿӃn thӏt pha sét - cát, cҩp
hҥt sét thay ÿәi tӯ 15 - 25%, thұm chí 30 - 35%. Tuy nhiên, ӣ các tҫng tích tө, ÿa sӕ ÿҩt loang lә có
thành phҫn cѫ giӟi nһng, cҩp hҥt sét lên ÿӃn 40 - 50%.

12 Pages 111-120

▲back to top


12.1 Page 111

▲back to top


V͉ tính ch̭t lý hóa h͕c:
Ĉҩt chua vӯa pHH20 khoҧng 5,0 - 5,5, pHKCl khoҧng 4,0 - 4,5. Ĉӝ chua tiӅm tàng trung bình: 8 - 10
me/100g ÿҩt. Dung lѭӧng trao ÿәi Cation thҩp: 15 - 18 me/100g sét và khoҧng 7 - 8 me/100g ÿҩt.
Ĉӝ no Base thҩp: 40 - 45%.
V͉ ÿ̿c tính nông h͕c:
Mùn và ÿҥm tәng sӕ trung bình thҩp; ÿҥt 1,2 - 1,6% OC và 0,10 - 0,15% N. Lân tәng sӕ trung bình
thҩp, khoҧng 0,05 - 0,07%. Mӭc ÿӝ giӳ chһt lân thҩp: 20 - 30%. Lân dӉ tiêu nghèo, chӍ khoҧng 2 - 3
mg/100gÿ. Kali tәng sӕ nghèo: 0,3 - 0,4%.
X.4. Kh̫ năng s͵ dͭng:
Ĉҩt loang lә chua, nhìn chung, có ÿӝ phì thҩp; tuy nhiên, ÿҩt thѭӡng ÿѭӧc phân bӕ ӣ ÿӏa
hình thҩp, bҵng và có mӵc nѭӟc ngҫm nông; vì vұy, thích hӧp cho bӕ trí cây hàng năm nhѭ lúa
nѭӟc, hoa màu lѭѫng thӵc, ÿұu ÿӛ; có thӇ sӱ dөng ÿӇ trӗng mӝt sӕ cây ăn quҧ nhѭ bѭӣi, cam,
chanh...
QUӺ ĈҨT TӌNH ĈӖNG NAI
I. Quӻ ÿҩt xét vӅ sӕ lѭӧng:
I.1. Tͽ tr͕ng các nhóm ÿ̭t trong quͿ ÿ̭t:
Bҧng 3: Cˮ C̬U QU; Ĉ̬T T͐NH Ĉ͚NG NAI
NHÓM ĈҨT
1. Ĉ̭t phù sa (Fluvisols)
2. Ĉ̭t Gley (Gleysols)
3. Ĉ̭t t̯ng m͗ng (Leptosols)
4. Ĉ̭t cát (Arenosols)
5. Ĉ̭t ÿá b͕t (Andosols)
6. Ĉ̭t ÿen (Luvisols)
7. Ĉ̭t nâu (Lixisols)
8. Ĉ̭t xám (Acrisols)
9. Ĉ̭t ÿ͗ (Ferralsols)
10. Ĉ̭t loang l͝ (Plinthosols)
Sông h͛
Ĉ̭t khác
TӘNG DIӊN TÍCH TӴ NHIÊN:
DIӊN TÍCH (HA)
27.929
26.758
3.180
613
2.422
131.605
11.377
234.864
95.389
139
45.930
6.434
586.640
TӸ Lӊ (%)
4,76
4,56
0,54
0,10
0,41
22,43
1,94
40,04
16,26
0,02
7,83
1,10
100
Bҧng 01 và bҧng 02 cho thҩy: tӍnh Ĉӗng Nai có 10 nhóm ÿҩt chính (Soil group), trong ÿó
có 3 nhóm ÿҩt chiӃm diӋn tích lӟn nhҩt là: nhóm ÿҩt xám (Acrisols) có tӹ trӑng cao nhҩt 40,05%
diӋn tích tӵ nhiên, nhóm ÿҩt ÿen (Luvisols) 22,44%, ÿҩt ÿӓ (Ferralsols) 16,27%. Các nhóm còn lҥi
có tӍ trӑng ít hѫn 5%.

12.2 Page 112

▲back to top


I.2. Tͽ tr͕ng các ÿ˯n v͓ ÿ̭t cͯa các nhóm ÿ̭t chính:
I.2.1. Nhóm ÿ̭t xám (Acrisols):
Nhóm ÿҩt xám chiӃm tӹ trӑng cao nhҩt 40,05% tәng quӻ ÿҩt toàn tӍnh, ÿѭӧc chia thành 5
ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 2 (Soil units) và 17 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3 (Sub - soil units).
(1) Ĉ̭t xám vàng chiӃm tӹ trӑng cao nhҩt (32,82% quӻ ÿҩt xám), trong ÿó ÿҩt xám vàng có tҫng ÿá
nông (Hình thành trên phiӃn sét) chiӃm tӹ trӑng rҩt cao 26,22%.
(2) Ĉ̭t xám có k͇t von chiӃm mӝt tӹ trӑng ÿáng kӇ (28,92% quӻ ÿҩt xám), trong ÿó ÿҩt có tҫng kӃt
von nông tҫng ÿҩt mӏn rҩt mӓng (< 50 cm), chiӃm mӝt tӹ trӑng rҩt cao (24,15%), là yӃu tӕ thӇ hiӋn
chҩt lѭӧng cӫa nhóm ÿҩt này rҩt kém.
(3) Ĉ̭t xám Gley chiӃm tӹ trӑng 20,34% quӻ ÿҩt xám, trong ÿó ÿҩt xám gley rҩt nghèo bazѫ chiӃm
tӹ trӑng cao nhҩt 11,99%, còn các ÿѫn vӏ khác chiӃm tӹ lӋ không cao.
(4) Ĉ̭t xám c˯ giͣi nh́ chiӃm 15,45% quӻ ÿҩt xám, trong ÿó ÿѫn vӏ ÿҩt xám cѫ giӟi nhҽ rҩt nghèo
bazѫ có tӹ trӑng cao hѫn cҧ 11,15%.
(5) Ĉ̭t xám ÿi͋n hình có tӹ trӑng thҩp nhҩt (2,47% quӻ ÿҩt xám) và chӍ có mӝt ÿѫn vӏ cҩp 3.
Nhìn chung ÿ̭t xám có tͽ tr͕ng cao nh˱ng di͏n tích ÿ̭t có t̯ng ÿá ḿ ho̿c t̯ng k͇t von
nhi͉u và nông (< 50 cm) chi͇m kho̫ng 50% quͿ ÿ̭t xám. Ĉó là nh˱ͫc ÿi͋m chính khi s͵ dͭng
nhóm ÿ̭t này.
I.2.2. Nhóm ÿ̭t ÿen (Luvisols):
Nhóm ÿҩt ÿen hình thành trên ÿá bӑt bazan, chiӃm 22,44% quӻ ÿҩt toàn tӍnh, có 3 ÿѫn vӏ
ÿҩt cҩp 2 và 15 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3. Tӹ trӑng các ÿѫn vӏ ÿҩt xӃp thӭ tӵ nhӓ dҫn nhѭ sau:
(1) Ĉ̭t nâu th̳m chiӃm tӹ trӑng cao nhҩt (48,17% quӻ ÿҩt ÿen), là loҥi ÿҩt ÿen ÿӏa hình cao thoát
nѭӟc hình thành trên ÿá bӑt bazan. Trong ÿó hҫu hӃt là ÿҩt nâu thүm có tҫng ÿá nông (< 50 cm),
chiӃm 45,9% quӻ ÿҩt ÿen.
(2) Ĉ̭t ÿen có k͇t von, chiӃm tӹ trӑng 30,47% quӻ ÿҩt ÿen, ÿһc biӋt là ÿҩt có kӃt von nhiӅu và nông
có tӹ trӑng rҩt cao 23,43% quӻ ÿҩt ÿen.
(3) Ĉ̭t ÿen gley, chiӃm tӹ trӑng 20,36% quӻ ÿҩt ÿen. Trong ÿó hҫu hӃt là ÿҩt có kӃt von nhiӅu và
nông (14,42%).
Tóm l̩i: Ĉ̭t ÿen là ÿ̭t có ÿ͡ phì nhiêu cao nh̭t trong các lo̩i ÿ̭t cͯa t͑nh, nh˱ng nó có
m͡t h̩n ch͇ là có t̯ng ÿá ho̿c t̯ng k͇t von ͧ r̭t nông (kho̫ng 80% t͝ng di͏n tích ÿ̭t ÿen), làm
h̩n ch͇ t̯ng ÿ̭t. Vì v̵y ÿ̭t này ph̯n lͣn ch͑ thích hͫp vͣi nhͷng cây có b͡ r͍ ăn nông.
I.2.3. Nhóm ÿ̭t ÿ͗ (Ferralsols):
Nhóm ÿҩt ÿӓ hình thành chӫ yӃu trên ÿá bazan, chiӃm 16,27% tәng quӻ ÿҩt toàn tӍnh, ÿҩt
thѭӡng có chҩt lѭӧng cao nhҩt trong các ÿҩt ÿӗi núi. Nhóm này có 2 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 2 và 11 ÿѫn vӏ
ÿҩt cҩp 3.
(1) Ĉ̭t ÿ͗ th̳m (Rhodic Ferralsols) chiӃm tӹ trӑng cao (74,83% quӻ ÿҩt ÿӓ), có 3 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3.
Hҫu hӃt ÿҩt này có tҫng dҫy, ÿҩt có kӃt von và tҫng mӓng chӍ có 1,3%.
(2) Ĉ̭t ÿ͗ vàng (Xanthic Ferralsols), chiӃm tӹ trӑng 24,72% quӻ ÿҩt ÿӓ, có 7 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3. Hҫu
hӃt các ÿѫn vӏ ÿҩt này ÿӅu có tҫng kӃt von hoһc tҫng ÿá nông làm hҥn chӃ tҫng dҫy ÿҩt.
(3) Ĉ̭t ÿ͗ ÿi͋n hình (Haplic Ferralsols) có tӹ trӑng thҩp nhҩt 0,45% quӻ ÿҩt ÿӓ.
I.2.4. Nhóm phù sa (Fluvisols):

12.3 Page 113

▲back to top


Nhóm ÿҩt phù sa chiӃm 4,76% tәng quӻ ÿҩt toàn tӍnh. Nó có 3 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 2 và 9 ÿѫn vӏ
ÿҩt cҩp 3.
(1) Ĉ̭t phù sa ít chua (Eutric Fluvisols) có tӹ trӑng thҩp nhҩt (7,62% quӻ ÿҩt phù sa). Có 2 ÿѫn vӏ
ÿҩt cҩp 3 và là loҥi ÿҩt có ÿӝ phì nhiêu cao.
(2) Ĉ̭t phù sa giàu mùn (Umbric Fluvisols) có tӹ trӑng thҩp (13,43% quӻ ÿҩt phù sa), có 2 ÿѫn vӏ
ÿҩt cҩp 3, là loҥi ÿҩt có chҩt lѭӧng tӕt, rҩt thích hӧp cho viӋc trӗng lúa.
(3) Ĉ̭t phèn (Thionic Fluvisols) chiӃm tӹ trӑng cao nhҩt trong nhóm ÿҩt phù sa (78,96% quӻ ÿҩt
phù sa), có 5 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 3. Trong ÿó ÿҩt phèn tiӅm tàng có tӹ trӑng cao nhҩt (75% quӻ ÿҩt phù
sa).
Nhѭ vұy ÿҩt phù sa trong tӍnh phҫn lӟn bӏ phèn, mһn.
I.2.5. Nhóm Gley (Gleysols):
Nhóm ÿҩt Gley có tӹ trӑng xҩp xӍ nhóm ÿҩt phù sa (4,56%), có 2 ÿѫn vӏ ÿҩt cҩp 2 và 3 ÿѫn
vӏ cҩp 3. Trong ÿó chӫ yӃu là ÿѫn vӏ ÿҩt gley mùn (Umbric gleysols) 90,85%, ÿѫn vӏ ÿҩt gley phèn
chӍ có 9,16%.
I.3 Ĉ̿c ÿi͋m phân b͙ quͿ ÿ̭t theo ÿ˯n v͓ hành chính:
* Nhóm ÿ̭t phù sa phân bӕ chӫ yӃu ӣ các huyӋn phía Nam, nhiӅu nhҩt ӣ Nhѫn Trҥch
(71,36% quӻ ÿҩt phù sa), Long Thành (15,03%), Biên Hòa (6,45%), Vƭnh Cӱu (3,82%), Tân Phú
(3,34%).
* Nhóm ÿ̭t Gley phân bӕ nhiӅu nhҩt ӣ Tân Phú (48,22% quӻ ÿҩt gley) và các huyӋn phía
Nam: Vƭnh Cӱu (18,45%), Long Thành (16,68%), Biên Hòa (6,07%), Nhѫn Trҥch (4,99%).
* Nhóm ÿ̭t ÿá b͕t tұp trung chӫ yӃu ӣ các huyӋn Long Khánh (45,92% quӻ ÿҩt ÿá bӑt) và
rҧi rác ӣ các huyӋn Thӕng Nhҩt, Xuân Lӝc, Tân Phú, Ĉӏnh Quán.
* Nhóm ÿ̭t ÿen tұp trung nhiӅu ӣ các huyӋn Xuân Lӝc (27,76% quӻ ÿҩt ÿen), Thӕng Nhҩt
(20,87%), Tân Phú (18,18%), Ĉӏnh Quán (17,44%) và rҧi rác ӣ hҫu hӃt các huyӋn, riêng huyӋn
Nhѫn Trҥch không có ÿҩt ÿen.
* Nhóm ÿ̭t ÿ͗ phân bӕ ӣ 7 huyӋn, riêng huyӋn Nhѫn Trҥch và thành phӕ Biên Hòa không
có. Tұp trung chӫ yӃu ӣ huyӋn Long Khánh (37,43% quӻ ÿҩt ÿӓ), và rҧi tѭѫng ÿӕi ÿӅu ӣ các huyӋn
Ĉӏnh Quán, Thӕng Nhҩt, Xuân Lӝc, Tân Phú tӯ 11 - 14%. Còn các huyӋn khác rҩt ít.
* Nhóm ÿ̭t xám phân bӕ nhiӅu nhҩt ӣ Vƭnh Cӱu (31,53% quӻ ÿҩt xám) và rҧi ÿӅu ӣ các
huyӋn Ĉӏnh Quán, Xuân Lӝc, Long Thành, Tân Phú tӯ 11 - 17%. Riêng huyӋn Long Khánh không
có ÿҩt xám.
* Các nhóm ÿ̭t khác: Ĉҩt nâu chӍ có ӣ Xuân Lӝc, ÿҩt loang lә chӍ có ӣ Vƭnh Cӱu, ÿҩt tҫng
mӓng có nhiӅu ӣ Xuân Lӝc (85,58% quӻ ÿҩt tҫng mӓng), ÿҩt cát chӍ có ӣ Nhѫn Trҥch.
II. Quӻ ÿҩt xét vӅ chҩt lѭӧng:
Trong phҫn này quӻ ÿҩt vӅ mһt chҩt lѭӧng ÿѭӧc thӇ hiӋn bҵng viӋc thӕng kê diӋn tích theo
chҩt lѭӧng ÿҩt ÿai, theo ÿӝ dӕc ÿӏa hình và theo ÿӝ dҫy tҫng ÿҩt mӏn.
II.1. Th͙ng kê di͏n tích ÿ̭t theo ch̭t l˱ͫng ÿ̭t ÿai:
V͉ ÿ͡ phì nhiêu thì ÿ̭t Ĉ͛ng Nai có ch̭t l˱ͫng t˱˯ng ÿ͙i cao:

12.4 Page 114

▲back to top


* Các ÿҩt có chҩt lѭӧng tӯ trung bình trӣ lên chiӃm khoҧng 44% quӻ ÿҩt toàn tӍnh. Trong
ÿó ÿҩt có chҩt lѭӧng cao có tӹ trӑng ÿáng kӇ (39,11% quӻ ÿҩt), bao gӗm các ÿҩt hình thành trên ÿá
bazan (Ĉҩt ÿá bӑt, ÿҩt ÿen, và ÿҩt ÿӓ). Ĉҩt có chҩt lѭӧng trung bình có 5,15% là các ÿҩt phù sa và
ÿҩt Gley không phèn.
B̫ng 04: TH͘NG KÊ DI͎N TÍCH Ĉ̬T THEO CH̬T L˰ͪNG
CHҨT LѬӦNG ĈҨT
ĈѪN Vӎ ĈҨT (*)
DIӊN TÍCH
(ha)
(%)
1. Ĉ̭t có ch̭t l˱ͫng cao
AN, LV, FR
229.418 39,11
2. Ĉ̭t có ch̭t l˱ͫng trung bình
FLe, FLu, GLu
30.185
5,15
3. Ĉ̭t có ch̭t l˱ͫng trung bình th̭p
4. Ĉ̭t có ch̭t l˱ͫng kém
AC, PT
LX, AR
235.003
11.990
40,06
2,04
5. Ĉ̭t có h̩n ch͇ phèn, m̿n
FLt, GLt
24.502
4,18
6. Ĉ̭t không có kh̫ năng SXNN
LP
3.180
0,54
ĈҨT KHÁC
(Sông, hӗ chѭa ĈT) 52.364
8,93
TӘNG CӜNG
586.640 100
(*) Tên ÿ̭t chi ti͇t xem b̫ng 01
* Các ÿҩt có chҩt lѭӧng trung bình kém có tӹ trӑng ÿáng kӇ (40,06%), là các ÿҩt hình thành
trên phù sa cә và ÿá phiӃn sét (Ĉҩt xám và ÿҩt có tҫng loang lә), các ÿҩt này có hҥn chӃ do thành
phҫn cѫ giӟi nhҽ, hàm lѭӧng mùn, ÿҥm, lân, kali và các cation kiӅm tѭѫng ÿӕi thҩp, nhѭng nó lҥi
thích ӭng rҩt rӝng rãi vӟi nhiӅu loҥi cây trӗng.
* Tҩt cҧ các ÿҩt có chҩt lѭӧng kém, có hҥn chӃ vӅ mһn, phèn và các ÿҩt tҫng mӓng có tӹ
trӑng rҩt thҩp (khoҧng 6,76% quӻ ÿҩt). Ĉây là tӹ lӋ vào loҥi thҩp nhҩt so vӟi các tӍnh khác ӣ nѭӟc
ta.
II.2. Th͙ng kê di͏n tích ÿ̭t theo ÿ͡ d͙c ÿ͓a hình:
Nhìn chung các ÿ̭t cͯa Ĉ͛ng Nai ÿ͉u có ÿ͓a hình t˱˯ng ÿ͙i b̹ng, có 82,09% ÿ̭t có ÿ͡
d͙c < 8o, 91,76% ÿ̭t có ÿ͡ d͙c < 15o, các ÿ̭t có ÿ͡ d͙c > 15o có tͽ tr͕ng kho̫ng 8%. Trong ÿó:
* Các ÿҩt phù sa, ÿҩt gley và ÿҩt cát có ÿӏa hình bҵng, nhiӅu nѫi trNJng thҩp ngұp nѭӟc.
* Các ÿҩt ÿen, ÿҩt nâu, ÿҩt xám hҫu hӃt có ÿӝ dӕc < 8o, ÿҩt ÿӓ có ÿӝ dӕc hҫu hӃt < 15o.
* Riêng ÿҩt tҫng mӓng và ÿҩt ÿá bӑt có ÿӝ dӕc cao.
II.3. Th͙ng kê di͏n tích ÿ̭t theo ÿ͡ d̯y t̯ng ÿ̭t m͓n:
TӍnh Ĉӗng Nai có tӹ trӑng ÿҩt tҫng mӓng tѭѫng ÿӕi cao, ÿó là hҥn chӃ rҩt lӟn vӅ chҩt
lѭӧng ÿҩt. Có tӟi 44% quӻ ÿҩt có tҫng mӓng < 50 cm. Trong ÿó có tӟi gҫn 1/3 quӻ ÿҩt có tҫng
mӓng < 30 cm.
* Các ÿҩt phù sa, ÿҩt gley, ÿҩt cát, ÿҩt có tҫng loang lә 100% có tҫng dҫy >100 cm.
* Ĉҩt ÿӓ có tӹ trӑng ÿҩt tҫng dҫy cao (80,53% ÿҩt tҫng dҫy > 100 cm)
* Ĉҩt xám có tӹ trӑng ÿҩt tҫng dҫy và tҫng mӓng tѭѫng ÿѭѫng nhau, xҩp xӍ 50%. Ĉҩt
Luvisols có khoҧng 75% ÿҩt tҫng mӓng < 50 cm.

12.5 Page 115

▲back to top


* Ĉҩt tҫng mӓng, tӭc là ÿҩt trѫ sӓi ÿá, không có ý nghƭa trong sҧn xuҩt có diӋn tích không
lӟn (3180 ha).
MӜT SӔ ӬNG DӨNG CӪA BҦN ĈӖ ĈҨT TRONG QUҦN
LÝ ĈҨT ĈAI VÀ NÔNG LÂM NGHIӊP
ĈӅ tài ÿiӅu tra, ÿánh giá tài nguyên ÿҩt và khҧ năng sӱ dөng ÿҩt ÿai tӍnh Ĉӗng Nai theo
phѭѫng pháp FAO/UNESCO ÿѭӧc hoàn thành vào tháng 5 - 1996, trong ÿó bҧn ÿӗ ÿҩt ÿѭӧc xây
dӵng vӟi tӹ lӋ gӕc là 1/50.000.
ViӋc hoàn thành xây dӵng bҧn ÿӗ ÿҩt theo phѭѫng pháp FAO/UNESCO có ý nghƭa to lӟn
trong viӋc xây dӵng mөc tiêu phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi cӫa tӍnh. Ĉây là tài liӋu mang ngôn ngӳ
quӕc tӃ, giúp cho các nhà quҧn lý, các nhà ÿҫu tѭ trong và ngoài nѭӟc có cѫ sӣ khoa hӑc trong
viӋc quҧn lý tài nguyên ÿҩt ÿai, xây dӵng các biӋn pháp ÿҫu tѭ phát triӇn kinh tӃ, ÿһc biӋt là ÿҫu tѭ
vào lƭnh vӵc nông lâm nghiӋp, quy hoҥch, bӕ trí sӱ dөng ÿҩt ÿai.
Do bҧn ÿӗ ÿҩt ÿѭӧc xây dӵng vӟi tӹ lӋ 1/50.000 nên ӭng dөng cӫa nó vào sҧn xuҩt nông
lâm nghiӋp còn hҥn chӃ, ÿһc biӋt là ӭng dөng vào viӋc ÿҫu tѭ thâm canh tăng năng suҩt và chҩt
lѭӧng nông sҧn. HiӋn nay, viӋc áp dөng kӃt quҧ nghiên cӭu này vào mөc ÿích sҧn xuҩt nông
nghiӋp mӟi dӯng lҥi ӣ mӭc phөc vө viӋc nghiên cӭu mӝt cách tәng quát trong viӋc quy hoҥch phát
triӇn rӯng tӯ quӻ ÿҩt chѭa phân phӕi sӱ dөng, chuyӇn ÿәi cѫ cҩu cây trӗng các vùng trӗng cây lâu
năm có quy mô lӟn trên ÿӏa bàn tӍnh (vùng ÿiӅu, vùng cà phê, vùng cao su, vùng cây ăn trái), xem
xét bӕ trí cѫ cҩu cây trӗng trong vùng chӏu ҧnh hѭӣng cӫa thӫy triӅu (huyӋn Nhѫn Trҥch). ĈӇ ӭng
dөng mӝt cách có hiӋu quҧ cho sҧn xuҩt nông nghiӋp, bҧn ÿӗ ÿҩt cҫn phҧi ÿѭӧc xây dӵng vӟi tӹ lӋ
lӟn hѫn (1/5.000 ÿӃn 1/2.000 thұm chí 1/1.000) kӃt hӧp vӟi xây dӵng bҧn ÿӗ nông hóa.
Bҧn ÿӗ ÿҩt tӹ lӋ 1/50.000 xây dӵng theo phѭѫng pháp FAO/UNESCO hiӋn nay chӫ yӃu
ÿѭӧc ӭng dөng vào công tác quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt cҩp tӍnh (1/100.000) và cҩp huyӋn (1/50.000 -
1/25.000). Thông qua bҧn ÿӗ ÿҩt, kӃt hӧp vӟi các ÿiӅu kiӋn vӅ khí hұu, thӡi tiӃt, nguӗn nѭӟc v.v...
xác ÿӏnh ÿѭӧc nhӳng khoҧnh ÿҩt có nhӳng ÿһc tính riêng biӋt thích nghi vӟi mӛi loҥi cây trӗng cө
thӇ. Căn cӭ vào các chӍ tiêu phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi, ÿһc ÿiӇm cӫa ÿҩt ÿai, chúng ta sӁ bӕ trí sӱ
dөng ÿҩt mӝt cách hӧp lý, tiӃt kiӋm, có hiӋu quҧ và ÿҧm bҧo môi trѭӡng sinh thái.
Trên cѫ sӣ bҧn ÿӗ ÿҩt tӹ lӋ 1/50.000, ÿӃn nay, các nhà chuyên môn ÿã ÿiӅu tra bә sung,
biên vӁ thành bҧn ÿӗ ÿҩt tӹ lӋ 1/25.000 ÿѭӧc 570.561 ha ÿӇ phөc vө quy hoҥch cҩp huyӋn và ÿang
xây dӵng bҧn ÿӗ tӹ lӋ 1/5000 ÿӇ phөc vө quy hoҥch cҩp xã.
KӃ hoҥch tӯ nay ÿӃn năm 2010 ngành Ĉӏa chính sӁ ÿi sâu vào nghiên cӭu lƭnh vӵc chiӅu
sâu cӫa ÿҩt ÿai nhҵm phөc vө cho công tác quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt, phân hҥng ÿҩt, ÿӏnh giá ÿҩt và
ÿánh giá kinh tӃ ÿҩt ÿai, trong ÿó viӋc xây dӵng bҧn ÿӗ ÿҩt có mӝt ý nghƭa ÿһc biӋt quan trӑng.
ĈÁNH GIÁ TIӄM NĂNG ĈҨT ĈAI VÀ ĈӎNH HѬӞNG
QUY HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI THӠI Kǣ 1996 - 2010
I. Ĉánh giá tiӅm năng ÿҩt ÿai:
I.1. Khái quát v͉ ti͉m năng ÿ̭t ÿai:
KӃt quҧ nghiên cӭu ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai cho mӝt sӕ ÿánh giá cѫ bҧn sau:

12.6 Page 116

▲back to top


- Ĉӗng Nai có quӻ ÿҩt rҩt phong phú và ÿa dҥng, ÿiӇn hình cho vùng ÿҩt nhiӋt ÿӟi ҭm, nó
có hҫu hӃt các loҥi ÿҩt hiӋn diӋn ӣ ViӋt Nam. VӅ mһt thә nhѭӥng, Ĉӗng Nai nhѭ mӝt ViӋt Nam
thu nhӓ. Chính ÿiӅu ÿó ÿã tҥo cho vùng các loҥi hình sӱ dөng ÿҩt rҩt ÿa dҥng và phong phú.
- Các vùng ÿҩt có ÿӝ phì nhiêu tѭѫng ÿӕi cao và phân bӕ tұp trung, nhҩt là các loҥi ÿҩt hình
thành trên ÿá bazan, có khҧ năng trӗng các loҥi cây có giá trӏ kinh tӃ cao nhѭ: cao su, cà phê, tiêu,
ÿiӅu và các cây ăn quҧ có chҩt lѭӧng cao nhѭ: sҫu riêng, măng cөt, bѭӣi, chuӕi, chôm chôm...
cNJng nhѭ các loҥi cây ngҳn ngày khác nhѭ: thuӕc lá, bông vҧi, ÿұu tѭѫng, ÿұu phӝng, bҳp...
- Ĉӏa hình tѭѫng ÿӕi bҵng phҷng, có cao trình vӯa phҧi, không thҩp trNJng và cNJng không
quá cao. ĈiӅu ÿó rҩt thuұn lӧi cho viӋc bӕ trí sӱ dөng ÿҩt kӇ cҧ cho nông nghiӋp, công nghiӋp và
các mөc ÿích sӱ dөng khác.
- Trên 85% diӋn tích các loҥi ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai là các loҥi ÿҩt tӵ thành, phát triӇn trên các
mүu chҩt và ÿá mҽ có tuәi ÿӏa chҩt khá cao (Phù sa cә, ÿá bazan, ÿá phiӃn sét, ÿá granite), nӅn ÿӏa
chҩt vӳng chҳc, ÿҩt có kӃt cҩu bӅn vӳng ÿӝ chӏu nén tӕt, rҩt thuұn lӧi cho viӋc xây dӵng các khu
công nghiӋp, giao thông và ÿô thӏ.
I.2. Phân vùng s͵ dͭng tài nguyên ÿ̭t:
Bҧng 05: HI͎N TR̨NG Sʹ DͬNG Ĉ̬T CͮA T͐NH Ĉ͚NG NAI
(Theo s͙ li͏u hi͏n tr̩ng s͵ dͭng ÿ̭t năm 1995)
Hҥng mөc
Toàn
tӍnh
Vùng I
Vùng II
DT (ha) (%) DT (ha) (%)
Vùng III
DT (ha) (%)
Tәng diӋn tích
586.640 275.080 100 212.243 100 99.317 100
1. Ĉҩt nông nghiӋp
2. Ĉҩt lâm nghiӋp
3. Ĉҩt chuyên dùng
4. Ĉҩt ӣ
5. Ĉҩt chѭa sӱ dөng
291.382 218.526 79,4 19.898 9,4
171.428 16.275 5,9 13.8038 65,0
68.104 19.241 7,0 37.426 17,6
10.232
5.554 2,0
603 0,3
45.494 15.484 5,6 16.278 7,7
52.958 53,3
17.115 17,2
11.437 11,5
4.075 4,1
13.732 13,8
Trên cѫ sӣ các tài liӋu, bҧn ÿӗ vӅ tài nguyên ÿҩt ÿai, khí hұu, nѭӟc, rӯng, môi trѭӡng và
bҧn ÿӗ hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt (1995), ÿã tiӃn hành xây dӵng bҧn ÿӗ phân vùng sӱ dөng ÿҩt tӍnh
Ĉӗng Nai, nhҵm ÿánh giá tiӅm năng ÿҩt ÿai, khҧ năng sӱ dөng cho mӛi vùng. KӃt quҧ trên bҧn ÿӗ
tӹ lӋ 1/100.000, tӍnh Ĉӗng Nai ÿѭӧc chia thành 3 vùng và 20 tiӇu vùng.
I.2.1. Vùng 1: Vùng nông nghi͏p
Vùng I có 7 tiӇu vùng ÿѭӧc chia theo các nhóm cây trӗng chӫ yӃu:
TIӆU DIӊN
VÙNG TÍCH
(ha)
I1 45.713
I2 32.373
PHÂN BӔ
LOҤI ĈҨT CHÍNH CÂY TRӖNG CHÍNH
Tân Phú và Ĉӏnh Quán
Ĉҩt ÿen và ÿҩt ÿӓ
bazan
Long Thành và Thӕng Ĉҩt xám trên phù sa cә
Cây CN ngҳn ngày, cây
CNDN
Cây CNDN (cao su)

12.7 Page 117

▲back to top


Nhҩt
I3 35.421 Long Thành và Thӕng Ĉҩt xám và xám gley Cây lѭѫng thӵc (sҳn, hoa
Nhҩt
trên phù sa cә
màu...)
I4 69.055
Long Khánh, Thӕng
Nhҩt, Ĉӏnh Quán.
Ĉҩt ÿӓ trên bazan
Cây CNDN (cao su, cà
phê, cây ăn quҧ...)
I5 47.581 Xuân Lӝc, Long Khánh Ĉҩt ÿen trên bazan, Hoa màu lѭѫng thӵc (bҳp,
xám trên phù sa cә
lúa, ÿұu ÿӛ...)
I6 19.508 Xuân Lӝc và Ĉӏnh Quán Ĉҩt ÿӓ trên bazan, xám Cây CNDN và hoa màu
trên granít
lѭѫng thӵc
I7 25.430 Xuân Lӝc và Ĉӏnh Quán Ĉҩt xám trên granit Hoa màu lѭѫng thӵc (Sҳn,
ÿұu ÿӛ, lҥc)
Vùng nông nghiӋp là vùng có ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên kinh tӃ, xã hӝi phù hӧp cho sӵ phát triӇn
cӫa ngành nông nghiӋp và hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt chӫ yӃu cNJng cho ngành nông nghiӋp.
- DiӋn tích: 275.080 ha chiӃm 46,9% tәng diӋn tích toàn tӍnh, bao gӗm toàn bӝ huyӋn
Thӕng Nhҩt, Xuân Lӝc, Long Khánh, mӝt phҫn huyӋn Long Thành, Ĉӏnh Quán và Tân Phú.
- ĈiӅu kiӋn ÿӏa chҩt, ÿӏa hình và ÿҩt ÿai: Ĉҩt ÿai hình thành chӫ yӃu trên ÿá bazan và phù
sa cә, ÿӏa hình tѭѫng ÿӕi bҵng phҷng. Có ba loҥi ÿҩt chính là ÿҩt ÿӓ trên bazan (Ferralsols), ÿҩt
ÿen (Luvisols) và ÿҩt xám (Acrisols), trong ÿó ÿҩt ÿӓ và ÿҩt ÿen là hai loҥi ÿҩt tӕt nhҩt trong các
ÿҩt ÿӗi núi ӣ nѭӟc ta. Các loҥi ÿҩt này rҩt phù hӧp cho phát triӇn nông nghiӋp, ÿһc biӋt là các cây
dài ngày có giá trӏ kinh tӃ cao nhѭ cao su, cà phê, tiêu, ÿiӅu và các cây ngҳn ngày nhѭ thuӕc lá,
lҥc, ÿұu nành, bҳp...
- HiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt: Ĉҩt nông nghiӋp có 218.226 ha chiӃm 79,4% diӋn tích tӵ nhiên
cӫa vùng và 75% diӋn tích ÿҩt nông nghiӋp toàn tӍnh. Tѭѫng ӭng: Ĉҩt lâm nghiӋp có 16.275 ha
chiӃm 5,9% và 9,5%. Ĉҩt chuyên dùng có 19.241 ha chiӃm 7% và 28,2%. Ĉҩt ӣ có 5.554 ha chiӃm
2% và 54,2%. Ĉҩt chѭa sӱ dөng có 15.484 ha chiӃm 5,6% và 34%.
I.2.2. Vùng 2: Vùng lâm nghi͏p
Vùng II có 6 tiӇu vùng ÿѭӧc chia theo loҥi rӯng:
TIӆU DIӊN
VÙNG TÍCH
(ha)
II1 44.254
II2 95.830
II3 9.587
II4 34.114
II5 17.194
PHÂN BӔ
LOҤI ĈҨT CHÍNH
LOҤI RӮNG CHÍNH
Tân Phú, Ĉӏnh Ĉҩt ÿen và ÿҩt ÿӓ trên bazan Rӯng ÿһc dөng Cát Tiên
Quán, Vƭnh Cӱu
Vƭnh Cӱu
Ĉҩt xám trên phù sa cә và
xám trên phiӃn sét
Rӯng cҩm (Rӯng tӵ
nhiên và rӯng trӗng)
Tân Phú
Ĉҩt xám trên phiӃn sét
Rӯng thѭa (Tre nӭa, rӯng
chӗi)
Vƭnh Cӱu, Thӕng
Nhҩt, Ĉӏnh Quán
Ngұp nѭӟc
Hӗ Trӏ An
Ĉӏnh Quán
Ĉҩt xám trên phiӃn sét và
Rӯng thѭa + Tre nӭa

12.8 Page 118

▲back to top


granit
II6 11.264
Vƭnh Cӱu
Ĉҩt xám trên phiӃn sét và
phù sa cә
Rӯng trӗng (bҥch ÿàn,
tràm hoa vàng...)
Vùng lâm nghiӋp là vùng có ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên kinh tӃ, xã hӝi phù hӧp cho sӵ phát triӇn
cӫa ngành lâm nghiӋp và hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt chӫ yӃu cNJng cho ngành lâm nghiӋp.
- DiӋn tích: 212.243 ha chiӃm 36,2% diӋn tích toàn tӍnh, bao gӗm toàn bӝ huyӋn Vƭnh Cӱu,
mӝt phҫn huyӋn Tân Phú, Ĉӏnh Quán, Thӕng Nhҩt.
- ĈiӅu kiӋn ÿӏa chҩt, ÿӏa hình và ÿҩt ÿai: Ĉҩt ÿai hình thành chӫ yӃu trên bұc thӅm phù sa
cә, ÿӏa hình ÿӗi lѭӧn sóng nhҽ. Ĉҩt ÿai chӫ yӃu là ÿҩt xám trên phù sa cә (65%), ÿҩt ÿӓ trên bazan
(21%), ÿҩt ÿen trên bazan khoҧng 7%, còn lҥi là các ÿҩt khác.
- HiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt: Ĉҩt lâm nghiӋp có 138.038 ha, chiӃm 65% diӋn tích tӵ nhiên và
80,7% tәng diӋn tích rӯng toàn tӍnh. Tѭѫng ӭng: Ĉҩt nông nghiӋp có 19.898 ha chiӃm 9,4% và
6,8%. Ĉҩt chuyên dùng có 37.426 ha chiӃm 17,6% và 54,9% (Ĉҩt chuyên dùng lӟn do nó bao gӗm
cҧ hӗ Trӏ An khoҧng 33.000 ha). Ĉҩt ӣ có 603 ha chiӃm 0,28% và 5,9%. Ĉҩt chѭa sӱ dөng có
16.278 ha chiӃm 7,7% và 35,8%.
I.2.3. Vùng 3: Vùng công nghi͏p và ÿô th͓
Vùng III có 7 tiӇu vùng ÿѭӧc chia theo loҥi hình sӱ dөng ÿҩt chính:
TIӆU DIӊN TÍCH
VÙNG (ha)
PHÂN BӔ
LOҤI ĈҨT CHÍNH SӰ DӨNG ĈҨT CHÍNH
III1
6.881 Vƭnh Cӱu, Ĉҩt phù sa, xám trên phiӃn Lúa nѭӟc, hoa màu, cây
Thӕng Nhҩt
sét và phù sa cә
ăn trái
III2
19.589 Biên Hòa,
Ĉҩt xám trên phù sa cә,
Ĉҩt ÿô thӏ và khu CN
Thӕng Nhҩt
phiӃn sét, phù sa
III3
18.030 Long Thành Ĉҩt xám trên phù sa cә,
Khu CN, ÿô thӏ và cây
phù sa, ÿҩt phèn
lѭѫng thӵc (lúa...)
III4
19.511 Nhѫn Trҥch
Ĉҩt phù sa, ÿҩt phèn
Lúa nѭӟc, bӃn cҧng
III5
11.145 TP Nhѫn
Ĉҩt xám trên phù sa cә
Ĉô thӏ, khu CN và cây
Trҥch
CNDN
III6
9.362 Long Thành, Ĉҩt xám trên phù sa cә
Khu CN, ÿô thӏ, cây
Nhѫn Trҥch
CNDN và hoa màu
III7
14.799 Nhѫn Trҥch Ĉҩt phèn, mһn, ngұp triӅu Rӯng phòng hӝ, du lӏch,
bӃn cҧng, thӫy sҧn
Vùng công nghiӋp và ÿô thӏ là vùng có ÿiӅu kiӋn phù hӧp cho sӵ phát triӇn các khu công
nghiӋp, ÿô thӏ và hiӋn trҥng cNJng nhѭ trong tѭѫng lai sӱ dөng ÿҩt chӫ yӃu cho phát triӇn khu công
nghiӋp và ÿô thӏ.
- DiӋn tích: 99.317 ha chiӃm 16,9% diӋn tích toàn tӍnh, bao gӗm toàn bӝ thành phӕ Biên
Hòa, huyӋn Nhѫn Trҥch, phҫn lӟn huyӋn Long Thành và mӝt phҫn huyӋn Thӕng Nhҩt.
- ĈiӅu kiӋn ÿӏa chҩt, ÿӏa hình và ÿҩt ÿai: Ĉҩt ÿai hình thành chӫ yӃu trên bұc thӅm phù sa
cә, ÿӏa hình ÿӗi lѭӧn sóng nhҽ. Có nӅn móng ÿӏa chҩt rҩt vӳng chҳc thuұn lӧi cho xây dӵng khu

12.9 Page 119

▲back to top


công nghiӋp và ÿô thӏ. Giao thông thuұn lӧi, vӟi hai quӕc lӝ lӟn là quӕc lӝ sӕ 1 và quӕc lӝ 51.
HiӋn tҥi ÿã có thành phӕ Biên Hòa, ÿô thӏ mӟi Nhѫn Trҥch, thӏ trҩn Long Thành, Khu công nghiӋp
Biên Hòa I, II và nhiӅu khu công nghiӋp khác.
- HiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt: Ĉҩt nông nghiӋp có 52.958 ha, chiӃm 53,3% diӋn tích tӵ nhiên và
18,1% tәng diӋn tích nông nghiӋp toàn tӍnh. Tѭѫng ӭng: Ĉҩt lâm nghiӋp có 17.115 ha chiӃm 17,2%
và 10%; ÿҩt chuyên dùng 11.437 ha chiӃm 11,5% và 16,8%; ÿҩt ӣ ÿô thӏ và nông thôn 4.075 ha
chiӃm 4,1% và 39,8%; ÿҩt chѭa sӱ dөng có 13.732 ha chiӃm 13,8% và 30,2%.
II. Ĉӏnh hѭӟng sӱ dөng ÿҩt ÿӃn năm 2010:
II.1. Xây d͹ng quan ÿi͋m khai thác s͵ dͭng ÿ̭t t͑nh Ĉ͛ng Nai ÿ͇n năm 2010 và xa h˯n:
Trên cѫ sӣ ÿánh giá tài nguyên ÿҩt và các dӵ báo vӅ phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi tӍnh Ĉӗng
Nai thӡi kǤ 1996 - 2010 gây áp lӵc cho viӋc sӱ dөng quӻ ÿҩt, dѭӟi ÿây là mӝt sӕ quan ÿiӇm khai
thác sӱ dөng ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai:
1. Quan ÿiӇm hàng ÿҫu trong sӱ dөng ÿҩt cho hiӋn tҥi cNJng nhѭ sau này là s͵ dͭng ÿ̭t m͡t
cách ti͇t ki͏m, trѭӟc hӃt phҧi nghiên cӭu và ÿѭa vào sӱ dөng hӃt 28 ngàn ha ÿҩt chѭa sӱ dөng,
phҧi tính ÿúng, tính ÿӫ nhu cҫu sӱ dөng ÿҩt cӫa các ngành.
2. Cѫ cҩu kinh tӃ cӫa tӍnh Ĉӗng Nai trong thӡi gian tӟi sӁ chuyӇn tӯ Nông nghiӋp - Công
nghiӋp - Dӏch vө sang Công nghiӋp - Dӏch vө - Nông nghiӋp. Ngành công nghiӋp ngày càng phát
triӇn nhanh, vì v̵y sͅ có m͡t ph̯n di͏n tích ÿ̭t nông nghi͏p chuy͋n thành ÿ̭t xây d͹ng c˯ b̫n và
xây d͹ng các khu công nghi͏p, ÿó là m͡t xu th͇ ṱt y͇u. Tuy nhiên cҫn cân ÿӕi và luұn chӭng chһt
chӁ khi chuyӇn ÿҩt nông nghiӋp, ÿһc biӋt là ÿҩt trӗng lúa sang mөc ÿích phi nông nghiӋp.
3. B͙ trí s͵ dͭng ÿ̭t nông nghi͏p nên ˱u tiên dành ÿ̭t t͙t cho các cây công nghi͏p dài
ngày và cây ăn trái, k͇ ÿ͇n là các cây công nghi͏p ng̷n ngày, sau cùng là các cây l˱˯ng th͹c và
hoa màu.
4. Khai thác s͵ dͭng ÿ̭t ph̫i ÿi ÿôi vͣi b̫o v͏ môi tr˱ͥng ÿ̭t ÿ͋ s͵ dͭng ͝n ÿ͓nh lâu dài
và b͉n vͷng.
II.2. B͙ trí s͵ dͭng ÿ̭t ÿ͇n năm 2010 t͑nh Ĉ͛ng Nai:
Căn cӭ vào các chӍ tiêu vӅ phát triӇn kinh tӃ xã hӝi ÿӃn năm 2010 cӫa Ĉӗng Nai, căn cӭ
vào kӃt quҧ ÿánh giá tài nguyên ÿҩt ÿai, các nguӗn lӵc, căn cӭ vào thӵc trҥng và nhu cҫu sӱ dөng
ÿҩt cӫa các ngành trong tӍnh, dӵ án quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt tӍnh Ĉӗng Nai ÿӃn năm 2010 xác ÿӏnh
cѫ cҩu sӱ dөng quӻ ÿҩt nhѭ sau:
Bҧng 6: PHÂN B͘ QU; Ĉ̬T CHO CÁC NGÀNH NĂM 2010
STT
CÁC LOҤI ĈҨT
Tәng diӋn tích
HIӊN TRҤNG
NĂM 1995
586640
NĂM 2010
586640
TĂNG (+)
GIҦM (-)
1 Ĉҩt nông nghiӋp
2 Ĉҩt lâm nghiӋp
Tͽ l͏ %
Tͽ l͏ %
100
49,67
291381
171428
100
267606
44,62
184445
-23775
-4,05
13017
3 Ĉҩt chuyên dùng
Tͽ l͏ %
29,22
68104
31,44
91757
2,22
23653

12.10 Page 120

▲back to top


Tͽ l͏ %
Trong ÿó
* Ĉҩt xây dӵng
* Ĉҩt giao thông
* Ĉҩt thӫy lӧi
* Ĉҩt quӕc phòng
* Ĉҩt CD khác
4 Ĉҩt ÿô thӏ và dân cѭ nông thôn
Tͽ l͏ %
Trong ÿó:* Ĉҩt ÿô thӏ
* Ĉҩt dân cѭ nông thôn
5 Ĉҩt chѭa sӱ dөng (Không k͋ sông)
Tͽ l͏ %
6 Sông suӕi
Tͽ l͏ %
11,61
1,74
4,91
2.84
15,64
4,03
4363
10866
37003
13506
2366
10233
3160
7073
28828
16666
14850
17953
41000
13584
4370
21241
3,62
11611
9630
4925
0,84
16666
2.84
10487
7089
3997
78
2004
11008
1,88
8451
2557
-23903
4,07
ĈӃn năm 2010, trên cѫ sӣ quӻ ÿҩt, hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt và nhu cҫu sӱ dөng ÿҩt cӫa các
ngành, dӵ kiӃn phân bӕ quӻ ÿҩt cho các ngành nhѭ sau: ÿҩt nông nghiӋp 44,62%, ÿҩt lâm nghiӋp
31,44%, ÿҩt chuyên dùng 15,64%, ÿҩt ӣ 3,62%, ÿҩt chѭa sӱ dөng còn 0,84%. So vӟi năm 1995,
ÿҩt nông nghiӋp giҧm 23.775 ha và ÿҩt chѭa sӱ dөng giҧm 23.903 ha, vì phҧi chuyӇn cho các loҥi
ÿҩt sau: khu công nghiӋp 10.487 ha; giao thông 7.087 ha; thӫy lӧi 3.997 ha; ÿҩt chuyên dùng khác
2.003 ha; mӣ rӝng hai thành phӕ và 8 thӏ trҩn và cho ÿҩt ӣ nông thôn là 11.008 ha. Ĉҩt lâm nghiӋp
tăng 13.017 ha do trӗng ӣ ÿҩt chѭa sӱ dөng và mӝt sӕ ÿҩt nông nghiӋp không әn ÿӏnh.
MӜT SӔ KӂT LUҰN
1. Ĉӗng Nai là mӝt tӍnh khá ÿiӇn hình cӫa ViӋt Nam vӅ các ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên, ÿһc tính thә
nhѭӥng và hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt ÿai. Nó có gҫn hӃt các loҥi ÿҩt hiӋn diӋn ӣ ViӋt Nam (trӯ 2
nhóm ÿҩt trên núi cao), ÿӗng thӡi rҩt ÿa dҥng các loҥi hình sӱ dөng ÿҩt.
2. Trên ÿӏa bàn mӝt tӍnh, hӋ thӕng phân loҥi ÿҩt ÿӃn ÿѫn vӏ cҩp 3 (Sub - soil unit) là hӧp lý
ÿӕi vӟi viӋc xây dӵng bҧn ÿӗ ÿҩt tӹ lӋ 1/50.000. Có hai tҫng chҭn ÿoán chi phӕi nhiӅu nhҩt ÿӃn các
ÿҩt vùng nhiӋt ÿӟi ҭm ÿiӇn hình là: (i) Tҫng B Argic, (ii) Tҫng Ferralic. Cùng vӟi hai chӍ tiêu CEC
và BS ÿӇ phân hóa ra các nhóm ÿҩt chính trong vùng (Acrisols; Ferralsols; Luvisols; Lixisols).
Ngoài ra các ÿһc tính và tҫng chҭn ÿoán sau ÿây cҫn ÿѭӧc nghiên cӭu cho các nhóm ÿҩt khác hoһc
các chӍ tiêu ÿӇ phân loҥi ÿҩt ӣ cҩp 2 và 3 là: ÿһc tính Andic, ÿһc tính Ferric, ÿһc tính Hyper
Ferralic, ÿһc tính Plinthic, ÿӝ dày tҫng ÿҩt; vұt liӋu phù sa; ÿһc tính Gley, thành phҫn cѫ giӟi, tҫng
phèn, tҫng Umbric, tҫng Mollic, ÿһc tính Salic, ÿһc tính Vertic, ÿһc tính Vetic...
3. TӍnh Ĉӗng Nai có 10 nhóm ÿҩt chính, 24 ÿѫn vӏ ÿҩt và 64 ÿѫn vӏ ÿҩt phө, trong ÿó có 3
nhóm ÿҩt chiӃm diӋn tích lӟn nhҩt là: nhóm ÿҩt Acrisols (ÿҩt xám) có tӹ trӑng cao nhҩt 40,05%
diӋn tích tӵ nhiên, nhóm ÿҩt Luvisols (ÿҩt ÿen) 22,44%, ÿҩt ÿӓ (Ferralsols) 16,27%.
4. Nhìn chung chҩt lѭӧng ÿҩt ÿai cӫa Ĉӗng Nai vào loҥi tӕt so vӟi các tӍnh khác trong cҧ
nѭӟc. Các ÿҩt có chҩt lѭӧng tӯ trung bình trӣ lên chiӃm khoҧng 85% diӋn tích. Các ÿҩt có chҩt
lѭӧng kém, có hҥn chӃ vӅ mһn, phèn và các ÿҩt tҫng mӓng có tӹ trӑng rҩt thҩp (6,76%).
5. Ĉӗng Nai rҩt phong phú vӅ các loҥi hình sӱ dөng ÿҩt ÿһc biӋt là các loҥi hình sӱ dөng

13 Pages 121-130

▲back to top


13.1 Page 121

▲back to top


ÿҩt trong nông nghiӋp. Trong nông nghiӋp bao gӗm cҧ lúa nѭӟc, hoa màu cҥn, cây công nghiӋp có
giá trӏ kinh tӃ cao: cao su (thӭ 2 toàn quӕc), cà phê (sau Ĉak Lak), tiêu, ÿұu nành, bông, thuӕc lá
ÿӭng ÿҫu toàn quӕc vӅ diӋn tích và sҧn lѭӧng. Ĉһc biӋt cây ăn quҧ có hiӋu quҧ cao hѫn hҷn các
cây trӗng khác. Toàn tӍnh, trên bҧn ÿӗ 1/50.000 ÿã phân lұp ÿѭӧc 92 hӋ thӕng sӱ dөng ÿҩt chính
và 165 hӋ thӕng sӱ dөng ÿҩt chi tiӃt trong nông nghiӋp. Trong ÿó 66 hӋ thӕng sӱ dөng ÿҩt chính và
126 hӋ thӕng sӱ dөng ÿҩt chi tiӃt ÿã ÿѭӧc chӑn cho mӝt nӅn nông nghiӋp sinh thái bӅn vӳng.
6. Trên cѫ sӣ nhӳng nghiên cӭu vӅ thә nhѭӥng, chҩt lѭӧng ÿҩt ÿai và phân tích mӝt cách
sâu sҳc hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt và nhӳng vҩn ÿӅ kinh tӃ - xã hӝi, mӝt ÿӅ xuҩt vӅ viӋc sӱ dөng ÿҩt
trên quan ÿiӇm sinh thái bӅn vӳng cho hiӋn tҥi và ÿӏnh hѭӟng ÿӃn năm 2010 ÿã ÿѭӧc xây dӵng.
Ĉó là cѫ sӣ khoa hӑc vӳng chҳc cho viӋc xây dӵng chiӃn lѭӧc sӱ dөng ÿҩt trên ÿӏa bàn tӍnh Ĉӗng
Nai.

13.2 Page 122

▲back to top


13.3 Page 123

▲back to top


13.4 Page 124

▲back to top


Ch˱˯ng VI
TH͸C V̴T – Ĉ͠NG V̴T
ĈҺC TRѬNG TÍNH ĈA DҤNG SINH HӐC
VÀ ĈA DҤNG SINH CҦNH CӪA ĈӖNG NAI
Vùng ÿҩt Biên Hòa Ĉӗng Nai cách nay trên 300 năm, trѭӟc khi ngѭӡi ViӋt ÿӃn ÿӏnh cѭ là
mӝt vùng hoang vu, phҫn lӟn ÿҩt ÿai ÿѭӧc bao phӫ bӣi rӯng rұm, nhӳng cây cә thө to lӟn, nhӳng
cánh rӯng tre và bãi cӓ rӝng, ÿҫm lҫy vӟi nhiӅu loài thú dӳ, khí hұu ҭm thҩp (1[1])
Tình trҥng hoang dã nói trên vүn còn khá phә biӃn vào cuӕi thӃ kӹ 18. Sách Phͯ biên t̩p
lͭc cӫa Lê Quí Ĉôn viӃt vào năm 1776 ghi lҥi "ͧ phͯ Gia Ĉ͓nh ÿ̭t Ĉ͛ng Nai tͳ các c͵a bi͋n C̯n
Giͥ, Soài R̩p, c͵a Ĉ̩i, c͵a Ti͋u trͧ vào toàn là rͳng r̵m hàng ngàn d̿m".
Cҧ vùng Nam bӝ, trong ÿó vùng ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai là mӝt vùng hoang hóa mênh
mông.
Cho ÿӃn thӃ kӹ 19 và ÿҫu thӃ kӹ 20, rӯng ÿҥi ngàn còn chiӃm diӋn tích lӟn vӟi nhiӅu loài
ÿӝng vұt hoang dã.
Rӯng Ĉӗng Nai trѭӟc ÿây là rӯng nguyên sinh ÿѭӧc hình thành dѭӟi ҧnh hѭӣng tѭѫng tác
và tәng hӧp cӫa nhӳng ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên trong vùng nhѭ ÿһc ÿiӇm vӅ vӏ trí ÿӏa lý, lӏch sӱ kiӃn tҥo
ÿӏa chҩt tҥo nên sӵ ÿa dҥng trong cҩu tҥo ÿӏa hình và tính chҩt thә nhѭӥng kӃt hӧp vӟi chӃ ÿӝ khí
hұu nhiӋt ҭm là nhӳng nhân tӕ ÿã góp phҫn hình thành và phát triӇn khu hӋ thӵc vұt và ÿӝng vұt
phong phú vӅ tài nguyên sinh vұt và các sinh cҧnh ÿa dҥng.
Thҧm thӵc vұt Ĉӗng Nai có các ÿһc trѭng cѫ bҧn cӫa hӋ sinh thái rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi gió
mùa ÿiӇn hình ӣ phía Nam nѭӟc ta trong hӋ sinh thái rӯng miӅn Ĉông Nam Bӝ, nҵm ӣ vӏ trí ÿӏa lý
chuyӇn tiӃp tӯ cao nguyên Nam Trѭӡng Sѫn vӅ ÿӗng bҵng sông Cӱu Long vӟi ÿһc ÿiӇm cҩu trúc
ÿӏa chҩt ÿӏa mҥo chính là ÿҩt Feralit ÿӓ vàng phát triӇn trên sa phiӃn thҥch, ÿҩt nâu ÿӓ phát triӇn
trên ÿá bazan và ÿҩt xám thӅm phù sa cә sâu dày vӟi kiӇu ÿӏa hình phә biӃn là vùng bán bình
nguyên phân bӕ ӣ phía Ĉông, và ÿӏa hình ÿӗi thҩp, bҵng hoһc gӧn sóng ӣ phía Tây, dӕc dѭӟi 150,
ÿҥi bӝ phұn có ÿӝ dӕc tӯ 0 - 80, nҵm trong vùng khí hұu gió mùa cұn xích ÿҥo, có lѭӧng mѭa lӟn
và phân mùa rõ rӋt, ánh sáng dӗi dào, ÿӝ ҭm không khí cao và chӃ ÿӝ thӫy văn khá thuұn lӧi.
Khí hұu và ÿҩt ÿai vӅ cѫ bҧn là nhӳng yӃu tӕ thuұn lӧi cho thҧm thӵc vұt và khu hӋ ÿӝng
vұt phát triӇn tҥo thӃ cân bҵng sinh thái thích nghi vӟi môi trѭӡng tӵ nhiên.
ĈA DҤNG NGUӖN GIEN
VÀ CÁC LOÀI SINH VҰT
I. Thӵc vұt:
(1[1]) Theo Chân L̩p phong th͝ ký cӫa Châu Ĉҥt Quan mô tҧ vùng ÿҩt phѭѫng Nam vào năm 1296.

13.5 Page 125

▲back to top


I.1. Thành ph̯n loài, c̭u trúc và các y͇u t͙ ÿ͓a lý sinh v̵t cͯa h͏ th͹c v̵t:
Nhӳng kӃt quҧ khҧo sát gҫn ÿây cho thҩy hӋ thӵc vұt Ĉӗng Nai tiêu biӇu là rӯng Nam Cát
Tiên ÿã thӕng kê ÿѭӧc 185 loài thӵc vұt vӟi 395 chi cӫa 73 hӑ trong 5 ngành thӵc vұt bұc cao có
mҥch. Sӕ lѭӧng loài ÿã biӃt bҵng 8,8% tәng sӕ loài cҧ ViӋt Nam, 11,8% miӅn Nam ViӋt Nam,
17,8% Tây Nguyên, bҵng 37% cӫa hӋ thӵc vұt Cúc Phѭѫng và 68% cӫa ÿҧo Phú Quӕc (2[2])
HӋ thӵc vұt có 13 hӑ nhiӅu loài (chiӃm 10,1%), mӛi hӑ có sӕ loài khoҧng 76 loài và tәng
sӕ loài cӫa 13 hӑ này là 317 loài bҵng 51,2% sӕ loài ӣ Nam Cát Tiên, gӗm các hӑ sau ÿây:
Hӑ Lan (Orchidaceae): 76 loài (chiӃm 12,3%), hӑ Ĉұu (Fabaceae): 49 loài (7,8%), hӑ Thҫu
dҫu (Euphorbiaceae): 38 loài (6,1%), hӑ Cà phê (Rubiaceae): 34 loài (5,5%), hӑ Dâu tҵm
(Moraceae): 18 loài (3%), hӑ Ráy (Araceae): 15 loài (2,4%), hӑ Trôm (Sterculiaceae): 14 loài
(2,2%), hӑ Dҫu (Dipterocarpaceae): 14 loài (2,2%), hӑ Lúa (Poaceae): 14 loài (2%), hӑ Cӓ roi
ngӵa (Verbenaceae): 12 loài (2%), hӑ Thiên lý (Asclepiadaceae): 12 loài (2%), hӑ Cói
(Cyperaceae): 10 loài (1,6%), hӑ Long não (Lauraceae): 12 loài (2%).
Trung bình mӛi hӑ có 3 chi và 5 loài, trên 60% sӕ hӑ có 1 - 2 loài, sӕ hӑ dѭӟi 10 loài chiӃm
gҫn 90%, cNJng nhѭ có ÿӃn 277 chi (chiӃm 72,4%) chӍ có 1 loài.
Các chӍ sӕ ÿó biӇu hiӋn tính ÿa dҥng sinh hӑc cӫa khu hӋ thӵc vұt. NӃu ÿiӅu tra kӻ hѫn, sӕ
loài thӵc vұt bұc cao có mҥch cӫa hӋ thӵc vұt Ĉӗng Nai có thӇ lên tӟi 1200 - 1500 loài, sӁ phát
hiӋn thêm nhiӅu loài mӟi, là nguӗn gien quí giá góp phҫn vào thành tӵu khoa hӑc cӫa ViӋt Nam
cNJng nhѭ tài nguyên thiên nhiên cӫa thӃ giӟi.
HӋ thӵc vұt Ĉӗng Nai có 26 loài thӵc vұt quí hiӃm và ÿang có nguy cѫ bӏ tiêu diӋt.
Nhӳng loài có khu phân bӕ hҽp hoһc có giӟi hҥn có thӇ xem nhѭ là nhӳng loài ÿһc hӳu có
2,9% sӕ loài thӵc vұt. Nhӳng loài này là vӕn gien quí và là nguӗn gien ÿһc thù cӫa rӯng Ĉӗng Nai
nhѭ:
* Loài ÿ̿c hͷu:
- Acacia dongnaiensis Gagnep (Keo Ĉӗng Nai).
- Galearia dongnaiensis Pierre et Gagnep (Chanh ӕc Ĉӗng Nai).
- Sterculia hypochra Pierre (Trôm quҥt)
- Telectadium dongnaiense Pierre (Thiên thiên Ĉӗng Nai).
- Lollengeria dongnaiensis Pierre (Cӭt mӑt)
* Loài c̵n ÿ̿c hͷu nh˱:
- Elaeocarpus dongnaiensis Pierre (Côm Ĉӗng Nai)
- Telectadium edule H. Baill (Thiên thiên)
* Loài có y͇u t͙ t̩i ch͟ còn có:
- Dracontomelum Schmidii Tard (Sҩu lá nhӓ)
- Dalbergia dongnaiensis (Cҭm lai Ĉӗng Nai)
(2[2]) Báo cáo k͇t qu̫ nghiên cͱu c˯ sͧ khoa h͕c cho vi͏c s͵ dͭng hͫp lý và c̫i thi͏n h͏ sinh thái rͳng Nam Cát Tiên (1986 - 1990) cӫa
Trung tâm nghiên cӭu sinh thái - Phân viӋn khoa hӑc ViӋt Nam tҥi TP. Hӗ Chí Minh.

13.6 Page 126

▲back to top


- Dalbergia bariaensis (Cҭm lai Bà Rӏa)
- Mӝt sӕ loài thuӝc hӑ Lan (Orchidaceae).
HӋ thӵc vұt Ĉӗng Nai ngoài các yӃu tӕ có nguӗn gӕc tҥi chӛ (bҧn ÿӏa) tiêu biӇu cho hӋ
thӵc vұt Nam Bӝ (sӕ loài ÿһc hӳu chiӃm 1/4 sӕ loài ÿһc hӳu cӫa hӋ thӵc vұt Nam Bӝ), chӫ yӃu là
nhóm các yӃu tӕ di cѭ tiêu biӇu cho khu hӋ thӵc vұt rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi, hiӋn diӋn mӝt sӕ hӑ trong
các hӑ thӵc vұt ÿһc trѭng cho hӋ thӵc vұt cә nhiӋt ÿӟi nhѭ: hӑ Dҫu (Dipterocarpaceae), hӑ Trung
quân (Ancistrocladaceae), Gӕi hҥc (Leeaceae), Mây nѭӟc (Flagellariaceae), Chuӕi (Musaceae)....
Ĉáng chú ý là mӝt sӕ ÿҥi diӋn cӫa hӑ Dҫu tҥo thành tҫng tán rӯng cao tӟi 40 - 50 m, ÿã làm nәi bұt
vai trò tҥo rӯng cӫa mӝt trong nhӳng thҧm thӵc vұt biӇu tѭӧng cӫa vùng cә nhiӋt ÿӟi.
Ĉұm nét hѫn cҧ là yӃu tӕ Ĉông Dѭѫng - Malaysia thuӝc phân vùng Ҩn Ĉӝ - Mã Lai trong
ÿó yӃu tӕ Ĉông Dѭѫng bao gӗm mӝt sӕ loài thuӝc các chi: Dҿ gai (Castanopsis), Chòi mòi
(Antidesma), Cù ÿèn (Croton), Dҫu (Dipterocarpus), Cӑc rào (Cleistanthus), Bӭa (Garcinia) và các
loài Cӗng (Calophyllum)... YӃu tӕ Malaysia có ÿҥi diӋn là các loài Dҫu rái (Dipterocarpus alatus
Roxb) và Sao ÿen (Hopea odorata Roxb)...
Nhӳng yӃu tӕ trên cho thҩy hӋ thӵc vұt Ĉӗng Nai có quan hӋ chһt chӁ vӟi hӋ thӵc vұt cӫa
các vùng lân cұn, trѭӟc hӃt là hӋ thӵc vұt Nam Trѭӡng Sѫn cӫa miӅn Ĉông Nam Bӝ cNJng nhѭ cӫa
Lào và Campuchia, sau tiӃp là có quan hӋ vӟi hӋ thӵc vұt Ĉông Nam Á và có các yӃu tӕ nhiӋt ÿӟi
cә ÿã tҥo nên thành phҫn loài và cҩu trúc cӫa hӋ thӵc vұt thӇ hiӋn tính ÿһc thù vӅ sӵ ÿa dҥng sinh
hӑc và nguӗn gӕc ÿӏa lý - sinh vұt cӫa khu hӋ thӵc vұt Ĉӗng Nai cùng vӟi nhӳng loài thӵc vұt có
giá trӏ tài nguyên cӫa khu rӯng.
I.2. Giá tr͓ tài nguyên th͹c v̵t:
Qua ÿiӅu tra bѭӟc ÿҫu các nhà nghiên cӭu ÿã thӕng kê ÿѭӧc các nhóm ÿһc sҧn sau ÿây:
Nhóm cây ḽy g͟: nәi bұt nhҩt là tài nguyên cây gӛ rӯng, khoҧng 120 loài cây cho gӛ
chiӃm 19,3% tәng sӕ loài.
Riêng cây hӑ Dҫu có 14 loài chiӃm 36% tәng sӕ loài cây hӑ Dҫu ӣ ViӋt Nam, rӯng còn
mang tính nguyên sinh; sӕ loài cӫa hӑ này chiӃm tӍ lӋ khá cao và cNJng là nhӳng loài chiӃm trӳ
lѭӧng gӛ lӟn trong rӯng nhѭ: Dҫu rái, Dҫu song nàng, Sao ÿen, Chai, Vên vên, Cà chҳc, SӃn mӫ...
là các loài có giá trӏ nhiӅu công dөng nhѭ gӛ tàu thuyӅn, gӛ xây dӵng, làm ÿӗ mӝc...
Cây hӑ Ĉұu có nhiӅu loài gӛ quí ÿҽp, ÿáng chú ý là Gõ ÿӓ, Cҭm lai, Dáng hѭѫng, Gõ mұt,
Cҭm xe...
Các hӑ khác cho nhiӅu loài gӛ có giá trӏ kinh tӃ nhѭ: Bҵng lăng, Huӹnh, Bình linh,
Trѭӡng...
* Nhóm cây cho các lâm s̫n khác nh˱: tre, lá, song mây... có tӟi 40 loài, trong ÿó nhiӅu
loài tre, lӗ ô, song mây mӑc thành rӯng có diӋn tích và trӳ lѭӧng lӟn cung cҩp nguyên liӋu cho chӃ
biӃn lâm ÿһc sҧn.
* Nhóm cây làm thu͙c: Khoҧng 240 loài chiӃm trên 38,7% sӕ loài. Các cây ÿáng chú ý là:
- Sa nhân (Amomum xanthioides Wall)
- Cӕt toái bә (Drynaria quercifolia L)
- Vàng ÿҳng (Coscinium usitatissimum Pierre).
- Mã tiӅn (Strychnos nux - vomica L).

13.7 Page 127

▲back to top


- Hà thӫ ô (Streptocaulon wallichii Wight).
- Thiên niên kiӋn (Homalomeona occulta (Lour) Schott).
* Nhóm cây c̫nh: có 40 loài chiӃm 6,4%
* Nhóm cây phong lan 71 loài chiӃm 11,1%.
Hҫu hӃt là các loài phong lan có hoa ÿҽp nhѭ:
- QuӃ lan hѭѫng (Aerides Faleata Lindl).
- KiӅu ÿam thanh: (Coelogyne trinervis Lindl).
- Ngӑc ÿiӇm (Rhynchostylis gigantea Lindl)
- Hoàng thҧo tím (Dendrobium hereoglossum Reichof).
* Nhóm cây cho d̯u nh͹a: 15 loài chiӃm 2,4%. Các loài ÿáng chú ý thuӝc hӑ Dҫu cho dҫu
rái và chai cөc.
* Nhóm cây d̯u béo: 29 loài chiӃm 4,7%, có quҧ cây rӯng có thӇ ép dҫu thӵc vұt nhѭ: cây
Trôm, cây Chùm bao, hҥt cây Cҫy lҩy dҫu ÿӕt thҳp sáng.
* Nhóm cây chͱa tanin: có 79 loài chiӃm 13%
* Nhóm cây cho th͹c pẖm: 21 loài chiӃm 3,4%
* Các cây cho qu̫ nh˱:
- Dâu da xoan (Baccaurea ramiflora Lour)
- Trám ÿen (Canarium pimela Koen)
- Sҩu (Dracontomelum schmidii Tard)
- Ѭѫi (Scaphium lychnophorum (Hance) Kost).
- Sә (Dillenia indica L).
- Bӭa (Garcinia cochinchinensis (lour) Choisy).
Và các loài cây: Mít nài, Thanh trà, Xoài rӯng, Nhãn rӯng, Hӗng rӯng, Trӭng ÿӓ, Cò ke, Sѫn máu...
* Các cây cho thӵc phҭm khác nhѭ:
Cӫ mài, cӫ chөp, trái gùi, bӝt cây buông và các loҥi rau rӯng, măng tre, nҩm hѭѫng, mӝc
nhƭ... ÿã tӯ lâu ÿѭӧc nhân dân dùng làm thӵc phҭm, ÿã góp phҫn nuôi bӝ ÿӝi ta trong hai cuӝc
kháng chiӃn.
B̫ng th͙ng kê tài nguyên th͹c v̵t:
STT
NHÓM TÀI NGUYÊN
1
Cây gӛ
2
Cây thuӕc
3
Cây chӭa tanin
4
Phong lan
5
Cây cҧnh
6
Cây ÿӝc
7
Cây dҫu béo
8
Cây thӵc phҭm
9
Cây có dҫu nhӵa
SӔ LOÀI
120
240
79
71
40
31
29
21
15
%
19,3
38,3
13,0
11,1
6,4
5,0
4,7
3,4
2,4

13.8 Page 128

▲back to top


* Tài nguyên v͉ T̫o là thӵc vұt bұc thҩp ӣ nѭӟc rҩt da dҥng và phong phú. Ĉã phát hiӋn
ÿѭӧc 438 loài khu hӋ Tҧo Nam Cát Tiên mang tính chҩt nhiӋt ÿӟi rõ rӋt.
Nguӗn gien vӅ Tҧo duy trì hӋ sinh thái thӫy vӵc sông Ĉӗng Nai mà khu vӵc quan trӑng là
hӗ Thӫy ÿiӋn Trӏ An và vùng hҥ du Biên Hòa và thành phӕ Hӗ Chí Minh cNJng nhӡ vào lѭu vӵc
ÿҫu nguӗn là rӯng Nam Cát Tiên có ÿѭӧc khҧ năng trong viӋc bҧo vӋ chҩt lѭӧng nѭӟc.
II. Ĉӝng vұt:
Xѭa kia vùng ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai còn bao phӫ bӣi rӯng rұm nhiӋt ÿӟi, là nѫi các loài
ÿӝng vұt hoang dã tұp trung sinh sӕng. Ĉһc biӋt các thú lӟn nhѭ voi, hә, báo, trâu rӯng, bò rӯng, tê
giác, gҩu, hѭѫu, nai... tө hӑp tӯng ÿàn, cùng vӟi các thú nhӓ nhѭ khӍ, chó sói, heo rӯng, trăn rҳn...
và nhiӅu loài chim. Dѭӟi sông rҥch ÿҫy cá sҩu.
Sách Chân L̩p phong th͝ ký cӫa Châu Ĉҥt Quan mô tҧ quang cҧnh vùng này năm 1296:
"B̷t ÿ̯u vào Chân B͛ (vùng bi͋n VNJng Tàu ngày nay) g̯n h͇t c̫ vùng ÿ͉u là rͳng r̵m, bóng cây
um tùm, kh̷p n˯i vang ti͇ng chim hót và ti͇ng thú kêu... hàng trăm hàng nghìn trâu rͳng tͭ h͕p
tͳng b̯y..."
Ca dao Biên Hòa xѭa có câu:
Ĉ͛ng Nai ÿ͓a th͇ hãi hùng,
D˱ͣi sông s̭u l͡i, trên gi͛ng c͕p um.
ChuyӋn dân gian xӭ Bѭӣi còn lѭu truyӅn nhiӅu giai thoҥi vӅ ÿánh sҩu, diӋt cӑp là loài thú
dӳ nәi tiӃng "C͕p Biên Hòa, ma rͳng Sác". Ngѭӡi dân thӡi ÿó ÿã dNJng cҧm chiӃn ÿҩu diӋt cӑp và
sҩu ÿӇ tӗn tҥi.
Cӑp sӕng giӳa sình lҫy nѭӟc mһn, ӣ bãi bùn nѭӟc lӧ vӟi rһng dӯa nѭӟc hoһc ӣ vùng ÿҩt
trӕng, trong các gò ÿҩt giӳa bãi cӓ thҩp có rӯng thѭa hoһc trӕng trҧi làm nѫi cѭ trú kӃt bҫy. Bên
kia rҥch Cát có nhiӅu cӑp, thӍnh thoҧng chúng lӝi rҥch qua bҳt nai, heo rӯng ӣ các cù lao có tên gӑi
là cù lao Nai, cù lao Heo.
Sҩu thì ӣ các sông rҥch, nhӳng vùng nhiӅu sҩu dӳ thӡi trѭӟc là ӣ rҥch Ông Án, rҥch Lò
Gӕm - Ӣ Biên Hòa có các bàu Sҩu ӣ ga xe lӱa, ӣ ÿoҥn gҫn ÿình Tân An và ӣ Tân Hҥnh. Con sҩu
cuӕi cùng ӣ Biên Hòa bӏ dân chài xóm Hòa Quӟi câu bҳt ÿѭӧc ӣ vàm Bà Lӗ (phѭӡng Tân Vҥn
ngày nay) trѭӟc Cách mҥng tháng Tám năm 1945 (3[3]).
Trong thӡi kháng chiӃn chӕng Pháp, cán bӝ bӝ ÿӝi và ngѭӡi dân chiӃn khu Ĉ không nhӳng
phҧi chӕng giһc ngoҥi xâm mà còn phҧi chӕng vӟi thú dӳ . Rӯng chiӃn khu Ĉ hӗi ÿó là rӯng già
còn nhiӅu loài thú lӟn, thú nhӓ, chim muông, vүn còn nhӳng ÿàn trâu rӯng và voi. Sông Ĉӗng Nai
có cá sҩu, rӯng có cӑp, con "Cӑp 3 móng" hoành hành nhiӅu nѫi, giӃt hҥi nhiӅu ngѭӡi. Bӝ ÿӝi ta
phҧi khó khăn lҳm mӟi diӋt ÿѭӧc con cӑp này vào ÿҫu năm 1950 (4[4]).
Nhӳng tѭ liӋu ÿӇ lҥi và nhӳng chuyӋn kӇ trên cho chúng ta hiӇu lӏch sӱ, cҧnh quan thiên
nhiên cùng vӟi cuӝc sӕng cӫa ngѭӡi dân ӣ vùng ÿҩt Biên Hòa - Ĉӗng Nai xѭa kia - bao phӫ rӯng
rұm nhiӋt ÿӟi mênh mông ÿã tӯng là giang sѫn cӫa các loài thú.
Trҧi qua mҩy thӃ kӹ, thӃ giӟi ÿӝng vұt ngày nay có nhiӅu biӃn ÿәi, nѫi ӣ cӫa nhiӅu loài
(3[3]) Theo bài Con cháu vua Hùng ÿ͇n Cù Lao Ph͙ cӫa Trҫn HiӃu Thuұn - báo Ĉӗng Nai.
(4[4]) L͓ch s͵ Chi͇n khu Ĉ - NXB Ĉӗng Nai, 1997.

13.9 Page 129

▲back to top


sinh vұt hoang dã ÿã bӏ thu hҽp lҥi, cNJng vì thӃ mà nhiӅu loài ÿӝng vұt trѭӟc kia khá phә biӃn nay
trӣ nên hiӃm, chӍ còn nhӳng nѫi có rӯng phân bӕ tұp trung ít bӏ tàn phá thì khu hӋ ÿӝng vұt còn thӇ
hiӋn tính ÿa dҥng và phong phú mà ta còn thҩy ӣ rӯng Nam Cát Tiên và mӝt sӕ vùng rӯng trong
tӍnh.
II.1. C̭u trúc và ÿ̿c ÿi͋m khu h͏ ÿ͡ng v̵t:
Khu hӋ ÿӝng vұt rӯng Ĉӗng Nai có nhӳng ÿһc trѭng cӫa miӅn ÿӏa lý ÿӝng vұt Ĉông Nam
Bӝ mang tính chҩt ÿҥi diӋn cho khu hӋ ÿӝng vұt vùng Ĉông Nam Á, tiêu biӇu là tính hӛn hӧp cӫa
phân miӅn Ҩn Ĉӝ - Mã Lai, có ÿһc trѭng cӫa khu hӋ ÿӝng vұt nhiӋt ÿӟi bao gӗm nhӳng ÿӝng vұt
có cҩu trúc thành phҫn loài trong các loҥi hình sinh cҧnh cӫa hӋ sinh thái rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi mang
màu sҳc cӫa hӋ ÿӝng vұt cao nguyên Nam Trѭӡng Sѫn - YӃu tӕ ÿӏa hình và môi trѭӡng sӕng cӫa
ÿӝng vұt là nhӳng yӃu tӕ quan trӑng giúp cho sӵ có mһt cӫa nhiӅu loài thú chim quí hiӃm ӣ Ĉӗng
Nai. Hҫu hӃt các loài này thuӝc diӋn phân bӕ rӝng có tính thích nghi tӯ vùng cao xuӕng vùng thҩp
và rӯng ngұp nѭӟc vӟi nhӳng dãy ÿӗi thҩp nhҩp nhô xen nhӳng bãi cӓ rӝng lӟn dѭӟi tán rӯng thѭa
ven sông Ĉӗng Nai và các suӕi, bàu, ao hӗ có diӋn tích lӟn, các kiӇu rӯng thѭӡng xanh và nӱa
rөng lá ҭm nhiӋt ÿӟi ÿã giӳ lҥi ÿѭӧc nhӳng loài ÿӝng vұt mà ngày nay ÿang có nguy cѫ mҩt dҫn
nhѭ Tê giác 1 sӯng, Bò Banteng, cá sҩu... Vì vұy có mӝt sӕ loài chim, thú, bò sát phân bӕ ӣ ÿây rҩt
thích ӭng vӟi hӋ sinh thái trong vùng.
KӃt quҧ ÿiӅu tra tài nguyên rӯng Ĉӗng Nai năm 1983 và các kӃt quҧ nghiên cӭu vӅ khu hӋ
ÿӝng vұt Nam Cát Tiên gҫn ÿây (1986 - 1990) cho thҩy vùng rӯng phía Bҳc sông Ĉӗng Nai, trong
ÿó rӯng Nam Cát Tiên là mӝt trong nhӳng khu vӵc có mұt ÿӝ thú và các ÿӝng vұt có xѭѫng sӕng ӣ
cҥn phong phú nhҩt ӣ Ĉông Nam Bӝ, là trung tâm ÿáng chú ý vӅ các loài ÿӝng vұt quý hiӃm ӣ
ViӋt Nam. Bѭӟc ÿҫu các nhà nghiên cӭu ÿã ghi nhұn ÿѭӧc 529 loài, trong ÿó chim có 210 loài
thuӝc 49 hӑ, thú 57 loài thuӝc 25 hӑ, bò sát 40 loài thuӝc 15 hӑ, côn trùng 121 loài thuӝc 18 hӑ...
Trong sӕ 57 loài thú thì bӝ Móng guӕc có ÿҫy ÿӫ 5 hӑ vӟi 6 loài, chiӃm ѭu thӃ là Nai, Heo
rӯng, Bò rӯng, Trâu rӯng, Cheo, Hoҹng là mӝt vùng cӫa ViӋt Nam có nhiӅu ÿҥi diӋn cӫa hӑ Bò
(Bovidae) sӕng trong mӝt vùng lãnh thә nhӓ.
Các loài thú quý hiӃm có 14 loài, chiӃm 45% loài quí hiӃm cӫa ViӋt Nam. NhiӅu loài có
giá trӏ khoa hӑc và cҫn phҧi bҧo vӋ nhѭ: Cҫy bay (Cynocephalus variegatus), Sóc bay (Petaurista
petaurista), Cҫy mӵc (Arctictis binturong), Chó sói ÿӓ (Cuon alpinus), Hә (Panthera tigris), Báo
lӱa (Felis temminski), Báo hoa mai (Panthera pardus), Cheo cheo (Tragulus javanicus), Bò tót
(Bos gaurus), Bò Banteng (Bos Banteng), Voi Ҩn Ĉӝ (Elephas maximus), Vӑoc ngNJ sҳc
(Pygathrix nemaeus), Vѭӧn ÿen (Hylobates concolor), Tê tê (Manis javanica)...
Các loài thú ӣ Ĉӗng Nai ÿang có nguy cѫ bӏ diӋt vong nhѭ Tê giác 1 sӯng (Rhinoceros
sondaicus), Voӑc ngNJ sҳc, Cҫy bay... ÿang cҫn sӵ quan tâm bҧo vӋ khҭn cҩp cӫa ViӋt Nam và thӃ
giӟi.
ĈӃn nay các nhà khoa hӑc ÿã thӕng kê ÿѭӧc 210 loài chim vӟi thành phҫn loài bao gӗm
hҫu hӃt các loài chim ÿiӇn hình cӫa vùng Ĉông Nam Á và cӫa Ĉông Dѭѫng, nhiӅu loài là quí hiӃm
chiӃm 40% sӕ loài quí hiӃm cӫa ViӋt Nam.
Nhóm chim nѭӟc khá phong phú vӟi các loài rҩt quí hiӃm cӫa thӃ giӟi nhѭ: Ngan cánh
trҳng (Cairina scutulata), Hҥc cә trҳng (Ciconia episcopus), Già ÿүy lӟn và Già ÿүy Java
(Leptotilos dubius và L. Javanicus)... và có thӇ còn gһp các loài ÿһc biӋt quí hiӃm khác.
Thêm vào ÿó, nhóm chim Trƭ (Phasianidae) cNJng rҩt phong phú, có ÿӃn 8 loài vӟi sӵ hiӋn

13.10 Page 130

▲back to top


diӋn cӫa các loài quí hiӃm ÿѭӧc thӃ giӟi quan tâm bҧo vӋ nhѭ: Công xanh (Pavo muticus), Gà tiӅn
mһt ÿӓ (Polyplection germanii), Trƭ sao (Rheinartia ocellata), Gà lôi hӗng tía (Lophura diardi), Gà
so cә hung (Arborophila davidi)... Loài bò sát có 3 loài quí hiӃm chiӃm 23% sӕ loài bò sát quí
hiӃm cӫa ViӋt Nam nhѭ: Cá sҩu nѭӟc ngӑt (Crocodylus siamensis), Trăn gҩm (Python reticulatus),
Trăn ÿen (Python molurus).
Trong sӕ 56 loài ÿӝng vұt có xѭѫng sӕng ÿѭӧc xem là quí hiӃm ӣ Ĉông Dѭѫng thì ӣ Nam
Cát Tiên có 20 loài, trong ÿó có 16 loài ÿѭӧc Tә chӭc quӕc tӃ bҧo vӋ nguӗn lӧi thiên nhiên
(IUCN) xӃp vào danh sách bҧo vӋ. Trong sӕ 121 loài côn trùng thì có 7 loài mӟi lҫn ÿҫu tiên phát
hiӋn ÿѭӧc ӣ ViӋt Nam. Ĉó là các loài Baetis illiesi, Baelis moriharai, Neobaetiella macani,
Platybaetis bishopi, Chromarcys feuerborni, Povilla cambodjensis, Tricorythus sp2.
Khu hӋ ÿӝng vұt Nam Cát Tiên mang tính chҩt ÿҥi diӋn cho khu hӋ ÿӝng vұt vùng Ĉông
Nam Á vӟi các loài nhѭ Chó dѫi (Cynocephalus variegatus), Cheo cheo (Tragulus javanicus), Sóc
chân vàng (Callossciurus flavimanus)... và mang ÿҫy ÿӫ nhӳng nét ÿһc trѭng cӫa mӝt khu hӋ ÿӝng
vұt nhiӋt ÿӟi trong các kiӇu sinh cҧnh khác nhau nhѭ ÿҥi diӋn cӫa hӑ khӍ (Cercopithecidae), hӑ
Cҫy (Viverridae), hӑ KhiӃu (Timaliidae), hӑ Gà (Phasianidae)...
Khu hӋ ÿӝng vұt còn có nhӳng loài chim thú ÿѭӧc liӋt vào nhӳng loài chim thú ÿһc hӳu
cӫa Ĉông Dѭѫng, trong sӕ 11 loài ÿһc hӳu cӫa Ĉông Dѭѫng thì Nam Cát Tiên ÿã có 6 loài nhѭ:
Công xanh, Trƭ sao, Cheo cheo...
Ngoài ra còn có nhӳng loài ÿѭӧc hình thành tҥi chӛ (bҧn ÿӏa) nhѭ: Gà rӯng (G. gallus
gallus), Tê tê (Manis javanica), Ĉa ÿa (Francolinus Pintadeanus).
II.2. Giá tr͓ tài nguyên ÿ͡ng v̵t:
TiӅm năng nguӗn tài nguyên ÿӝng vұt Ĉӗng Nai thӵc sӵ phong phú, có thӇ chia thành các
nhóm tài nguyên nhѭ sau:
- Nhóm ÿ͡ng v̵t quí hi͇m có giá tr͓ khoa h͕c ÿ̿c bi͏t và là ngu͛n gien d͹ trͷ quan tr͕ng
cho viӋc bҧo tӗn và phát triӇn khu hӋ ÿӝng vұt cӫa ÿӏa phѭѫng, trong ÿó có nhóm Bò có thӇ có các
loài ÿѭӧc bҧo vӋ sӁ là bҧo ÿҧm nguӗn gien cho chăn nuôi ÿҥi gia súc.
- Nhóm ÿ͡ng v̵t phͭc vͭ ngh͉ săn b̷n cho thӏt vӅ thú có 40 loài, chim trên 60 loài, bò sát
12 loài.
- Nhóm ÿ͡ng v̵t cho các s̫n pẖm làm d˱ͫc li͏u:
* Thú: Gҩu, Hә, Nai, KhӍ, Nhím, Tê tê...
* Chim: Bìm bӏp.
* Bò sát: Tҳc kè, Thҵn lҵn bóng, KǤ ÿà, Trăn, Rҳn hә mang, Rҳn cҥp nong, Rùa...
- Nhóm ÿ͡ng v̵t nuôi làm c̫nh có giá trӏ xuҩt khҭu lӟn nhѭ: KhӍ, Gҩu chó, Vѭӧn, Sóc ÿen,
Vàng anh, chim Trƭ, Bói cá, Rùa nҳp, KǤ ÿà, Tҳc kè, cá Sҩu nѭӟc ngӑt...
- Nhóm ÿӝng vұt không xѭѫng sӕng tӯ côn trùng trong thҧm rӯng, trong ÿҩt, nѭӟc và các
nhóm ÿӝng vұt thӫy sinh có vai trò ÿһc biӋt trong chu trình vұt chҩt và ÿҧm bҧo năng suҩt cӫa các
hӋ sinh thái cNJng có giá trӏ to lӟn.
ĈA DҤNG Vӄ CÁC LOҤI HÌNH CҦNH QUAN VÀ Hӊ

14 Pages 131-140

▲back to top


14.1 Page 131

▲back to top


SINH THÁI ĈҺC TRѬNG
Tính ÿa dҥng vӅ sinh cҧnh cӫa Ĉӗng Nai có thӇ xem nhѭ các kiӇu hӋ sinh thái tӵ nhiên vӯa
có tính tiêu biӇu vӯa có tính ÿһc trѭng cho hӋ sinh thái ҭm nhiӋt ÿӟi vùng thҩp, gӗm các hӋ sinh
thái chính: hӋ sinh thái hӛn giao rӯng lá rӝng nhiӋt ÿӟi ҭm, hӋ sinh thái các kiӇu phө rӯng thӭ sinh
nhѭ rӯng tre, rӯng lá buông, hӋ sinh thái các thӫy vӵc, hӋ sinh thái rӯng ngұp mһn và các hӋ sinh
thái nhân tҥo...
I. Rӯng lá rӝng thѭӡng xanh ҭm nhiӋt ÿӟi:
Ĉây là kiӇu rӯng chính bao phӫ ÿҥi bӝ phұn diӋn tích rӯng, phân bӕ trên các loҥi ÿҩt feralit
ÿӓ vàng phát triӇn trên sa phiӃn thҥch, ÿҩt feralit nâu ÿӓ trên ÿá bazan và ÿҩt xám phù sa cә, tҫng
ÿҩt dày, ҭm, thoát nѭӟc, ít kӃt von. Ĉһc trѭng là rӯng cây hӑ Dҫu (Dipterocarpaceae) có diӋn tích
lӟn, nәi bұt là các loài cây hӑ Dҫu chiӃm tӹ lӋ cao hoһc có ѭu thӃ tuyӋt ÿӕi trong tә thành loài cây
nhѭ Dҫu song nàng, Dҫu con rái, Sao ÿen, Chai, Vên vên... thѭӡng mӑc thành cөm hoһc không
liên tөc, chiӃm ѭu thӃ ӣ tҫng vѭӧt tán, ÿôi khi mӑc tұp trung thuҫn loҥi thѭӡng ÿѭӧc gӑi là " lán
dҫu".
Bên cҥnh loài cây hӑ Dҫu còn có nhiӅu loài cây gӛ mӑc hӛn giao ÿa sӕ thuӝc loài cây hӑ
Ĉұu (Fabaceae) nhѭ Gõ ÿӓ, Gõ mұt, Cҭm lai, Giáng hѭѫng... và các loài cây gӛ thuӝc các hӑ khác
nhѭ hӑ Xoài (Anacardiaceae), hӑ Dâu tҵm (Moraceae), hӑ Bӗ hòn (Sapindaceae), hӑ Tӱ vi
(Lythraceae)... tҥo thành rӯng nhiӅu tҫng tán, ÿӝ ÿa dҥng thӵc vұt khá cao, cây phө sinh phong
phú, ÿӝ tàn che 0,7 là kiӇu rӯng có cҧnh sҳc ÿa dҥng phӭc tҥp, tiêu biӇu cӫa kiӇu rӯng thѭӡng xanh
ҭm nhiӋt ÿӟi.
Trong cҩu trúc phӭc tҥp nhiӅu tҫng ҩy, các nhà khoa hӑc ÿã phân biӋt thành 5 tҫng, trong
ÿó có 3 tҫng cây gӛ lӟn, 1 tҫng cây bөi thҩp, 1 tҫng thҧm tѭѫi (5[5])
- Tҫng vѭӧt tán (A1): Là tҫng hình thành bӣi nhӳng cây gӛ cao trên 40 m, gӗm các loài cây thuӝc
hӑ Dҫu, hӑ Dâu tҵm, hӑ Ĉұu... Tҫng này có nhӳng cây thѭӡng xanh nhѭng cNJng có nhӳng cây rөng lá
trong mùa khô, là 1 tҫng không liên tөc.
- Tҫng ѭu thӃ sinh thái (A2): Là tҫng cây gӛ cao trung bình tӯ 20 - 30 m thân thҷng, tán liên tөc
gӗm nhiӅu cây cӫa nhiӅu hӑ khác nhau, ÿa sӕ là các cây thѭӡng xanh nhѭ Trâm (Syzygium sp), Trѭӡng
(Pometia Lecomtei), Re (Cinnamomum sp), Cҫy (Irvingia malayana), Cám (Parinarium annamensis),
Bình linh (Vitex glabrata), Gáo vàng (Sarcocephalus coadunata)...
Tҫng ѭu thӃ sinh thái tuy không có cây gӛ to và cao nhѭ tҫng vѭӧt tán nhѭng sӕ lѭӧng cây khá
tұp trung và có nhiӅu cây thuӝc lӟp kӃ cұn cho tҫng trên tham gia vào trӳ lѭӧng әn ÿӏnh lâu dài và liên tөc
cӫa rӯng.
- Tҫng dѭӟi tán (A3): gӗm nhӳng cây mӑc rҧi rác dѭӟi tán rӯng, có chiӅu cao trên dѭӟi 15 m,
ÿѭӡng kính nhӓ hѫn, tҥo thành lӟp tán không liên tөc và mӓng. Tә thành loài cây trong tҫng này gӗm
nhӳng loài cây có giá trӏ kinh tӃ thҩp nhѭ: Bӭa, Máu chó, Thҫu dҫu, Thӏ rӯng...
- Tҫng cây bөi (B): gӗm nhӳng cây mӑc rҧi rác thҩp nhӓ, cao tӯ 2 - 8 m, thuӝc các hӑ Cà phê
(Rubiaceae), Trúc ÿào (Apocynaceae) và mӝt sӕ loài khác nhѭ Cau rӯng, Lá nón, Song mây... và ÿôi khi
có Tre lӗ ô mӑc xen rҧi rác.
- Tҫng thҧm tѭѫi (C): là tҫng cuӕi cùng thҩp nhҩt, gӗm nhӳng loài thӵc vұt nhѭ cӓ QuyӃt, Sҽ, Sa
nhân, Dѭѫng xƭ... cao không quá 2m, thѭӡng làm cây chӍ thӏ cho hoàn cҧnh môi trѭӡng rӯng.
Trong rӯng còn có nhiӅu dây leo thuӝc hӑ Ĉұu (Fabaceae) hӑ Na (Annonaceae)... cùng vӟi
(5[5]) Th̫m th͹c v̵t rͳng Vi͏t Nam - 1978 cӫa GSTS Thái Văn Trӯng.

14.2 Page 132

▲back to top


mӝt sӕ cây phө sinh nhѭ QuyӃt tә diӅu, Phong lan...
KiӇu rӯng này có mӝt sӕ ѭu hӧp chính nhѭ:
* Ѭu hӧp Dҫu song nàng (Dipterocarpus dyeri): trên vùng ÿҩt feralit vàng và vàng ÿӓ, gҫn
ÿây còn thҩy ӣ rӯng Mã Ĉà, HiӃu Liêm và phía Bҳc sông Ĉӗng Nai.
* Ѭu hӧp Dҫu rái (Dipterocarpus alatus) trên nӅn ÿҩt phù sa cә, trѭӟc ÿây có ӣ mӝt sӕ
vùng, nhѭng nay chӍ còn nhӳng ÿám nhӓ.
* Ѭu hӧp Sao ÿen (Hopea odorata).Theo tài liӋu ÿiӅu tra thҧm thӵc vұt cNJng nhѭ ÿӕi chiӃu
tài liӋu cӫa Maurand (1943), ӣ Ĉӗng Nai có nhӳng ѭu hӧp Sao ÿen tӵ nhiên mӑc hҫu nhѭ thuҫn
loҥi trên ÿҩt feralit vàng ÿӓ nhѭng nay gҫn nhѭ không còn.
* Ѭu hӧp Vên vên - Sao ÿen - SӃn mӫ (Anisoptera glabra - Hopea odorata - Shorea
roxburghii): là ѭu hӧp khá phә biӃn ӣ nhiӅu nѫi trên mӝt sӕ loҥi ÿҩt khác nhau ӣ Ĉӗng Nai.
II. Rӯng nӱa rөng lá ҭm nhiӋt ÿӟi:
KiӇu rӯng này phân bӕ xen kӁ trong các vùng cӫa kiӇu rӯng thѭӡng xanh. Ӣ ÿӏa thӃ thҩp
vùng sѭӡn ÿӗi hoһc ven thung lNJng trên các loҥi ÿҩt mӓng có ÿá lӝ ÿҫu và trên ÿҩt bӗi tө ven sông
ven suӕi, tҫng ÿҩt mӓng, khҧ năng giӳ nѭӟc kém, thiӃu nѭӟc trong mùa khô ÿã hình thành kiӇu
rӯng nӱa rөng lá. Rӯng có trӳ lѭӧng khá cao, phân tҫng rõ và tә thành gӗm nhӳng loҥi cây có ÿһc
tính rөng lá vӅ mùa khô, ÿiӇn hình là nhӳng loài cây Bҵng lăng (Lagerstroemia sp) thuӝc hӑ Tӱ vi
(Lythraceae). Cùng vӟi nhӳng cây thѭӡng xanh hay rөng lá thuӝc các hӑ Xoan (Meliaceae), hӑ
Long não (Lauraceae), hӑ Ĉұu (Fabaceae)...
KiӇu rӯng này có các ѭu hӧp sau:
* Ѭu hӧp Bҵng lăng và các cây hӑ Ĉұu và mӝt sӕ cây hӑ khác.
* Bҵng lăng thuҫn loҥi có sӕ cá thӇ loài Bҵng lăng chiӃm 80 - 85% hoһc gҫn nhѭ tuyӋt ÿӕi,
thѭӡng gӑi là "lán bҵng lăng" nay còn gһp ӣ rӯng Nam Cát Tiên và mӝt sӕ vùng rӯng phía Bҳc
sông Ĉӗng Nai.
KiӇu rӯng thѭӡng xanh và nӱa rөng lá có trӳ lѭӧng khá cao, là nhӳng kiӇu rӯng phân bӕ ӣ
nhiӅu vùng cӫa Ĉӗng Nai, ÿiӇn hình là rӯng Nam Cát Tiên.
III. Các kiӇu phө rӯng thӭ sinh:
- Rͳng tre l͛ ô: Phân bӕ ӣ ÿӝ cao 100 - 400 m trên ÿӏa hình ÿӗi, ÿҩt feralit ÿӓ vàng và ÿҩt
xám, có tҫng ÿҩt sâu, thoát nѭӟc. Thành phҫn thӵc vұt gӗm thuҫn loҥi phân hӑ Bambusoidae, mӑc
tұp trung trên diӋn tích lӟn, ÿҥi diӋn chӫ yӃu là Lӗ ô (Bambusa procera) có nguӗn gӕc tӯ thҧm
thӵc vұt rӯng ҭm thѭӡng xanh và nӱa rөng lá vӟi quá trình diӉn thӃ cӫa chúng là do hұu quҧ tác
ÿӝng cӫa con ngѭӡi.
Tùy theo tính chҩt và mӭc ÿӝ tác ÿӝng mà trên thӵc tӃ có các hiӋn trҥng khác nhau nhѭ:
rӯng lӗ ô xen gӛ, rӯng gӛ xen lӗ ô, rӯng lӗ ô thuҫn loҥi.
Cách ÿây không lâu Ĉӗng Nai còn có nhӳng rӯng tre thuҫn loҥi rӝng hàng chөc ngàn hécta
nhѭ rӯng tre Hҳc Dӏch, rӯng tre Cù Bӏ, Xuân Sѫn thuӝc huyӋn Châu Thành (tӍnh Ĉӗng Nai cNJ, nay
là huyӋn Châu Ĉӭc, tӍnh Bà Rӏa - VNJng Tàu).
Rӯng lӗ ô xen gӛ hiӋn nay phân bӕ rҧi rác ӣ các vùng rӯng phía Bҳc sông Ĉӗng Nai. Rӯng

14.3 Page 133

▲back to top


lӗ ô thuҫn loҥi có ӣ lâm trѭӡng Vƭnh An thuӝc huyӋn Vƭnh Cӱu, và rӯng tre già ӣ phía Tây Bҳc
rӯng Nam Cát Tiên.
- Rͳng lá buông (Corypha lecomtei) mӑc tұp trung hoһc rҧi rác ӣ mӝt sӕ nѫi trong vùng,
chӫ yӃu tұp trung ӣ huyӋn Xuân Lӝc. Trѭӟc ÿây diӋn tích rӯng lá buông hѫn 6000 ha, nhѭng nay
chӍ còn khoҧng 400 ha, giáp vӟi rӯng lá buông tӍnh Bình Thuұn, cho nguyên liӋu ÿan lát các mһt
hàng xuҩt khҭu.
Ĉӝng vұt cѭ trú ӣ các loҥi sinh cҧnh này thѭӡng là thú nhӓ nhѭ Cheo cheo, Chӗn, Heo
rӯng, Sóc, Chuӝt... Ngѭӡi ta cNJng thѭӡng gһp các loài chim nhѭ Gà rӯng, Công, Trƭ, Sáo, Cò...
Sinh cҧnh này còn là nѫi cѭ trú cӫa ÿӝng vұt bò sát nhѭ Thҵn lҵn...
- H͏ sinh thái nhân t̩o:
Gӗm các loҥi rӯng trӗng trên ÿҩt trӕng ÿã bӏ mҩt rӯng, có các kiӇu rӯng trӗng hӛn giao cây
gӛ lӟn nhѭ Sao, Dҫu, Vên vên..., rӯng trӗng thuҫn loҥi hoһc hӛn giao Bҥch ÿàn, Keo lá tràm.. rӯng
trӗng cây gӛ kӃt hӧp cây công nghiӋp lâu năm nhѭ ĈiӅu, Cà phê... và cây trӗng nông nghiӋp kӃt
hӧp trên ÿҩt lâm nghiӋp. Ĉây là nhӳng loҥi hình sinh cҧnh trӣ thành hӋ sinh thái phөc hӗi rӯng
ÿem lҥi lӧi ích kinh tӃ và phòng hӝ bҧo vӋ môi trѭӡng sinh thái.
IV. Sinh cҧnh ÿҩt ngұp nѭӟc:
Là loҥi hình sinh cҧnh có nét tiêu biӇu và ÿһc trѭng cӫa rӯng Nam Cát Tiên và mӝt sӕ vùng
rӯng trong tӍnh. Thҧm cây ngұp nѭӟc theo mùa, nhӳng nѫi cao hình thành tҫng cây gӛ vӟi ÿӝ cao
10 - 15 m gӗm nhiӅu loài cây ѭa ҭm thuӝc các chi Careya, Lagerstroemia, Hydnocarpus...
Ĉây là nѫi cѭ trú cӫa nhiӅu loài cá nѭӟc ngӑt, ÿһc biӋt là nhóm cá ÿen. Cá sҩu ÿã tӯng có
sӕ lѭӧng lӟn ӣ ÿây. Ngoài ra các ÿӝng vұt khác cNJng có sӕ lѭӧng ÿáng kӇ nhѭ KǤ ÿà, Rùa vàng,
Rùa nҳp, Ba ba và các loài Rҳn..., cNJng là nѫi có nhiӅu chim nѭӟc thѭӡng trú và di cѭ. Ĉã phát
hiӋn nhóm Già ÿүy Java tӯ 10 - 20 con và nhiӅu chim nѭӟc thuӝc nhóm Cò, Cӕc, Vӏt trӡi cùng vӟi
mӝt sӕ loài chim ăn thӏt cNJng sӕng ӣ ÿây trong mùa di cѭ. Các loài thú nhѭ Rái cá, Chuӝt... gһp ӣ
ÿây trong cҧ 2 mùa. VӅ mùa khô, vùng ÿҩt ngұp nѭӟc là nѫi qui tө nhiӅu loài thú lӟn.
HӋ sinh thái thӫy vӵc có các loҥi sinh cҧnh nѭӟc chҧy là sông suӕi và loҥi hình thӫy vӵc
nѭӟc ÿӭng là các bàu nѭӟc, trong ÿó có thӫy vӵc nѭӟc ÿӭng ngұp nѭӟc mӝt mùa và thӫy vӵc nѭӟc
ÿӭng ngұp quanh năm vӟi ÿһc ÿiӇm thӫy sinh là khu hӋ tҧo ÿѭӧc ÿánh giá là phong phú và ÿa dҥng
vӅ thành phҫn loài làm tăng giá trӏ cӫa các thӫy vӵc cùng vӟi các ÿӝng vұt nәi và ÿӝng vұt ÿáy.
Các loҥi hình sinh cҧnh ÿҩt ngұp nѭӟc và hӋ sinh thái thӫy vӵc là hӧp phҫn ÿһc trѭng cӫa
rӯng Ĉӗng Nai. Nhӳng ÿӕi tѭӧng này cҫn ÿѭӧc bҧo tӗn, không chӍ là nguӗn nѭӟc cho sinh vұt mà
còn là nguӗn nѭӟc cho hҥ du và là nguӗn gien sinh vұt thӫy sinh cho các thӫy vӵc mà ÿáng chú ý
là hӗ chӭa nѭӟc Trӏ An.
V. HӋ sinh thái rӯng ngұp mһn ӣ Ĉӗng Nai:
Rӯng ngұp mһn hay còn gӑi là "rӯng sác" vӟi ѭu thӃ loài cây Ĉѭӟc (Rhyzophora
mucronata) là mӝt hӋ sinh thái ÿһc biӋt ӣ vùng cӱa sông Ĉӗng Nai chҧy ra biӇn bӏ các nhánh sông
chia cҳt thành nhiӅu ÿҧo nhӓ, dѭӟi ҧnh hѭӣng cӫa thӫy triӅu lên xuӕng là vùng ÿҩt bùn lҫy lӝi,
mһn nhiӅu, nên chӍ có rӯng ngұp mһn phát triӇn.
Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí cӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc ÿã mô tҧ rӯng Sác: "Bên nhͷng dòng
sông bao la t̵n chân trͥi l̩i có nhͷng hang ÿ͡ng b͓t bùng th͇ giͣi riêng m͡t cõi". Chính nhӳng

14.4 Page 134

▲back to top


hang ÿӝng bӏt bùng ÿó là lӟp phӫ rӯng ÿѭӟc tҥo nên.
Thành phҫn thӵc vұt ӣ rӯng ngұp mһn cNJng phong phú nhѭng kích thѭӟc cây Ĉѭӟc ӣ ÿây
không lӟn nhѭ ӣ rӯng ÿѭӟc Cà Mau hoһc BӃn Tre, bao gӗm nhӳng tә hӧp chính nhѭ:
* Tә hӧp Ĉѭӟc - Bҫn (Rhizophora - Sonneratia)
* Tә hӧp Ĉѭӟc - Vҽt - Mҩm (Rhizophora - Bruguiera - Avicennia)
* Tә hӧp Ĉѭӟc - Dà vôi - Mҩm (Rhizophora - Ceriops - Avicennia).
Và mӝt sӕ tә hӧp thӵc vұt ӣ ÿӏa thӃ cao, không ngұp thѭӡng xuyên, nѭӟc lӧ nhѭ Chà là
(Phoenix paludosa), Dӯa nѭӟc (Nipa fructicans). Ĉây là hӋ sinh thái cӱa sông năng ÿӝng và phong
phú vӅ môi trѭӡng cNJng nhѭ hӋ ÿӝng thӵc vұt, là vùng lѭu chuyӇn các dòng dinh dѭӥng cho các
hӋ sinh thái nӝi ÿӏa và hӋ sinh thái cӱa sông ven biӇn phát triӇn, không chӍ có tiӅm năng vӅ nguӗn
lӧi kinh tӃ gӛ cӫi, tôm cá mà còn có vai trò quan trӑng vӅ phòng hӝ chӕng lӣ bӡ biӇn và cӕ ÿӏnh
bãi bӗi ven biӇn.
HӋ sinh thái rӯng ngұp mһn cung cҩp lѭӧng vұt chҩt ÿáng kӇ làm tăng chҩt lѭӧng môi
trѭӡng nѭӟc và là thӭc ăn cho tôm cá, là môi trѭӡng sӕng cho các loài sinh vұt ӣ nѭӟc sinh sҧn
phát triӇn và cӫa nhiӅu ÿӝng vұt hoang dҥi nhѭ KhӍ, Chӗn... và các loài chim, tuy ÿã bӏ cҥn kiӋt
nhiӅu trong chiӃn tranh nhѭng nay ÿang ÿѭӧc phөc hӗi cùng vӟi viӋc phөc hӗi rӯng ngұp mһn ӣ
hai huyӋn Long Thành và Nhѫn Trҥch.
GIÁ TRӎ CӪA ĈA DҤNG SINH HӐC
I. Lӧi ích ÿa dҥng sinh vұt và các hӋ sinh thái:
Ĉӗng Nai có nguӗn tài nguyên thӵc ÿӝng vұt phong phú ÿa dҥng hӧp thành các hӋ sinh thái
mang tính ÿһc trѭng tiêu biӇu ÿҥi diӋn cho mӝt vùng ÿӏa lý. Là sinh cҧnh tӵ nhiên cӫa rӯng ҭm
nhiӋt ÿӟi ӣ các tӍnh phía Nam ÿһc biӋt là vùng Ĉông Nam Bӝ, nó có tính ÿa dҥng sinh hӑc cao, ÿó
là dҩu hiӋu cӫa sӵ cân bҵng sinh thái, có vai trò duy trì chӭc năng ÿiӅu hòa nguӗn nѭӟc, cҧi thiӋn
chҩt lѭӧng khí hұu, giӳ ÿӝ màu mӥ cӫa ÿҩt và các nguӗn tài nguyên khác.
NӃu làm suy thoái tính ÿa dҥng sinh hӑc sӁ làm tәn thѭѫng ÿӃn tính ÿa dҥng các loài cùng
tính әn ÿӏnh và mӅm dҿo cӫa môi trѭӡng sinh thái.
Các thҧm rӯng là hàng rào bҧo vӋ chӕng lҥi sӵ xói mòn cӫa ÿҩt, gió bão, lNJ lөt, thanh lӑc
môi trѭӡng nѭӟc và môi trѭӡng không khí.
Rӯng Ĉӗng Nai phân bӕ hҫu hӃt trên các vùng tө thӫy ÿҫu nguӗn các lѭu vӵc cӫa các sông
lӟn chҧy qua tӍnh nhѭ sông Ĉӗng Nai, sông Bé, sông La Ngà... và mӝt sӕ sông suӕi khác có tác
dөng rҩt lӟn giӳ nѭӟc ÿiӅu tiӃt nguӗn nѭӟc, hҥn chӃ quá trình xói lӣ, bӗi ÿҳp ӣ các vùng phө lѭu
và vùng phө cұn. Do ÿó viӋc giӳ các hӋ sinh thái ÿҫu nguӗn cӫa các con sông này là hӃt sӭc quan
trӑng trѭӟc hӃt ÿӕi vӟi sҧn xuҩt nông nghiӋp, ÿһc biӋt ÿӕi vӟi h͛ chͱa n˱ͣc Tr͓ An và các công
trình thͯy lͫi trong tӍnh, các nhà máy n˱ͣc cung cҩp nѭӟc sinh hoҥt và sҧn xuҩt cho các ÿô thӏ
và vùng dân cѭ, các khu công nghiӋp, nhҩt là cung cҩp nѭӟc cho thành phӕ Biên Hòa và thành phӕ
Hӗ Chí Minh.
Phҫn lӟn các lѭu vӵc sông nҵm trên ÿҩt feralit ÿӓ vàng và ÿҩt nâu ÿӓ bazan giàu chҩt dinh
dѭӥng thѭӡng phân bӕ trên các ÿӏa hình dӕc, mҩt lӟp thҧm thӵc vұt che phӫ thì ÿҩt dӉ bӏ thoái hóa
do xói mòn và quá trình latêrit hóa diӉn ra nhanh.

14.5 Page 135

▲back to top


Rӯng Ĉӗng Nai có vӏ trí nҵm kӃ cұn các ÿô thӏ lӟn và các khu công nghiӋp tұp trung nhѭ
khu công nghiӋp Biên Hòa, khu công nghiӋp Long Bình, Gò Dҫu... và các vùng dân cѭ ÿông ÿúc.
Nó giӳ vai trò quan trӑng vӅ phòng hӝ môi trѭӡng , әn ÿӏnh vi khí hұu khu vӵc, chӕng ô nhiӉm và
phòng chӕng các thay ÿәi do thӡi tiӃt bҩt lӧi gây ra cho sҧn xuҩt và ÿӡi sӕng nhân dân trong vùng.
Rӯng Ĉӗng Nai là nѫi bҧo tӗn các hӋ sinh thái tӕi ѭu mang tính ÿa dҥng vӅ di truyӅn mà
thiên nhiên ÿã tҥo nên nhóm thӵc ÿӝng vұt quí hiӃm có giá trӏ, là nguӗn gien dӵ trӳ quan trӑng cӫa
ÿӏa phѭѫng. Tiêu biӇu là rӯng Nam Cát Tiên có tính ÿa dҥng sinh hӑc cao, tӯ ÿó ta có thӇ tuyӇn
chӑn lai tҥo giӕng cây trӗng và vұt nuôi có năng suҩt cao, có tính chӕng chӏu vӟi ÿiӅu kiӋn khҳc
nghiӋt cӫa thiên nhiên nhiӋt ÿӟi, mang ý nghƭa quan trӑng trong phát triӇn nông lâm ngѭ nghiӋp.
Trong vùng Ĉông Nam Bӝ không nѫi nào có nguӗn vӕn tӵ nhiên nhiӅu nhѭ ӣ Ĉӗng Nai là vѭӡn
giӕng cây lҩy gӛ cung cҩp giӕng cho trӗng các loài cây hӑ Dҫu nhѭ Dҫu rái, Dҫu song nàng, Sao
ÿen, SӃn mӫ, Chai... và các loài cây hӑ Ĉұu nhѭ Gõ ÿӓ, Cҭm lai, Cҭm xe, Dáng hѭѫng... là nhӳng
loài cây gӛ có giá trӏ kinh tӃ cao cùng vӟi các loài cây khác có giá trӏ phөc vө cho lӧi ích cӫa con
ngѭӡi.
Rӯng Ĉӗng Nai ÿã cung cҩp mӝt sӕ lѭӧng lӟn các loài cây giӕng cho phát triӇn trӗng rӯng
trong tӍnh. ĈӃn năm 1995, ta ÿã trӗng ÿѭӧc 11.250 ha rӯng gӛ lӟn chӫ yӃu là các loài cây Sao,
Dҫu, cùng vӟi viӋc khoanh nuôi bҧo vӋ các khu rӯng giӕng tӵ nhiên ÿӇ gìn giӳ và phát triӇn vӕn
tài nguyên ÿa dҥng sinh hӑc cӫa rӯng.
Nguӗn cây thuӕc trong rӯng cNJng rҩt phong phú, có nhiӅu tiӅm năng cung cҩp giӕng cây
thuӕc nhѭ: Sa nhân, Ĉҧng sâm, Vàng ÿҳng... NhiӅu cây thuӕc quí khác ÿang ÿѭӧc phát triӇn gây
trӗng trong các vѭӡn cây thuӕc nhân dân.
Nguӗn lӧi ÿӝng vұt hoang dã ÿã làm xuҩt hiӋn các nghӅ khai thác thiên nhiên gҳn vӟi nuôi
rҳn, bүy chim cҧnh, nuôi hѭѫu nai, cá sҩu, ba ba... và nhiӅu loài vұt khác, mӣ ra triӇn vӑng phát
triӇn nuôi chim thú rӯng ӣ Ĉӗng Nai.
Lӧi ích cӫa tính ÿa dҥng sinh hӑc ngày càng tăng vӟi ÿà phát triӇn kinh tӃ xã hӝi, cuӝc
sӕng cӫa con ngѭӡi phө thuӝc vào các loài cây con tӵ nhiên ÿӇ tìm nhӳng tӕ chҩt hóa hӑc dùng
làm thuӕc, kiӇm soát sâu bӋnh, nâng cao năng suҩt mùa màng và chăn nuôi.
Ĉӗng Nai còn có các khu rӯng danh lam thҳng cҧnh, rӯng văn hóa - lӏch sӱ... không xa các
thành phӕ lӟn có thӇ tә chӭc các loҥi hình du lӏch cҧnh quan, du lӏch sinh thái, vui chѫi giҧi trí,
nghӍ dѭӥng và tә chӭc các hoҥt ÿӝng văn hóa, giáo dөc truyӅn thӕng sinh hoҥt tinh thҫn ӣ các khu
rӯng có tiӃng trong tӍnh nhѭ:
* V˱ͥn qu͙c gia Cát Tiên là khu bҧo tӗn ÿa dҥng sinh hӑc rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi ÿiӇn hình ӣ
phía Nam nѭӟc ta, cNJng là nѫi nghiên cӭu khoa hӑc, tham quan hӑc tұp và du lӏch sinh thái rӯng.
* Các khu rͳng c̫nh quan nhѭ rӯng ven hӗ Trӏ An, rӯng có Thác Mai, bàu Nѭӟc Nóng ӣ
lâm trѭӡng Tân Phú trong cөm du lӏch núi Ĉá chӗng, thác Ba giӑt thuӝc huyӋn Ĉӏnh Quán, rӯng
Sác ӣ Nhѫn Trҥch, Long Thành... ÿѭӧc ÿánh giá có nhiӅu tiӅm năng du lӏch ÿҫy hӭa hҽn.
* Các c̫nh quan h͏ sinh thái rͳng Ĉӗng Nai gҳn liӅn vӟi các di tích lӏch sӱ cӫa nhiӅu căn
cӭ ÿӏa cách mҥng, giӳ vӏ trí chiӃn lѭӧc quan trӑng vӅ mһt quӕc phòng trong hai cuӝc kháng chiӃn
chӕng ngoҥi xâm vӯa qua và trong sӵ nghiӋp bҧo vӋ và xây dӵng tә quӕc ngày nay.
Rӯng phía Bҳc sông Ĉӗng Nai nҵm trong hӋ thӕng rӯng núi phía Bҳc miӅn Ĉông Nam Bӝ
là Chi͇n khu Ĉ lӏch sӱ có ѭu thӃ cӫa rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi hӛn giao nhiӅu tҫng, nhiӅu loài cây mӑc

14.6 Page 136

▲back to top


dày ÿһc vӟi ÿӏa hình ÿӏa thӃ tӵ nhiên khá hiӇm trӣ ÿã tҥo nên cái thӃ cӫa vùng Mã Ĉà sѫn cѭӟc
"rӯng che bӝ ÿӝi, rӯng vây quân thù". Nѫi ÿây có căn cӭ Khu ӫy miӅn Ĉông ÿã ÿѭӧc công nhұn là
di tích lӏch sӱ quӕc gia rӝng 28 ha nҵm trên quҧ ÿӗi thuӝc lâm trѭӡng HiӃu Liêm (huyӋn Vƭnh
Cӱu) giӳa hai nhánh suӕi Linh ÿә ra sông Bé.
Vùng rͳng Sác ӣ cӱa sông Ĉӗng Nai thuӝc hai huyӋn Nhѫn Trҥch và Long Thành nӕi liӅn
vӟi rӯng Sác huyӋn Cҫn Giӡ (thành phӕ Hӗ Chí Minh) rӝng hàng chөc ngàn hécta, chӫ yӃu là rӯng
Ĉѭӟc trên ÿӏa hình sông rҥch chҵng chӏt vӟi các cù lao bӏt bùng, trѭӟc ÿây là Chi͇n khu Rͳng Sác
vӟi nhiӅu chiӃn công cӫa các chiӃn sƭ ÿһc công Rӯng Sác trong cuӝc kháng chiӃn chӕng Mӻ.
Lӧi ích ÿa dҥng sinh vұt và các hӋ sinh thái cӫa rӯng Ĉӗng Nai nhѭ vұy rҩt quí ÿӕi vӟi ÿӡi
sӕng nhân dân và phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi cӫa tӍnh và khu vӵc. NӃu chúng ta gây tәn hҥi ÿӃn
rӯng làm suy giҧm tính ÿa dҥng sinh hӑc thì không chӍ làm mҩt nguӗn tài nguyên sinh vұt còn gây
ҧnh hѭӣng không nhӓ ÿӃn môi trѭӡng sӕng cӫa con ngѭӡi. Do ÿó viӋc bҧo vӋ và phөc hӗi các hӋ
sinh thái ÿang là mӝt nhiӋm vө cҩp bách hiӋn nay. Chúng ta hãy góp phҫn tích cӵc bҧo vӋ rӯng,
trӗng rӯng, trӗng cây xanh làm cho quê hѭѫng Ĉӗng Nai ngày càng xanh tѭѫi giàu ÿҽp, thӵc hiӋn
lӡi dҥy cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh "Rͳng là vàng, n͇u mình bi͇t b̫o v͏ xây d͹ng thì rͳng r̭t
quí...".
II. Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên:
Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên thuӝc ÿӏa giӟi tӍnh Ĉӗng Nai nҵm ӣ vùng giáp ranh ba tӍnh Ĉӗng
Nai, Bình Phѭӟc và Lâm Ĉӗng; phía Bҳc giáp tӍnh Bình Phѭӟc, phía Ĉông giáp tӍnh Lâm Ĉӗng,
phía Tây và Nam giáp các huyӋn Tân Phú, Ĉӏnh Quán, Vƭnh Cӱu thuӝc tӍnh Ĉӗng Nai. Nó có diӋn
tích 37.674 ha nҵm trong khu vӵc có tӑa ÿӝ ÿӏa lý:
10020' 50" - 11032'13" vƭ ÿӝ Bҳc.
107011'13" - 107028'20" kinh ÿӝ Ĉông.
Sông Ĉӗng Nai là giӟi hҥn phía Nam và Ĉông Nam vѭӡn quӕc gia Cát Tiên. Trên quӕc lӝ
20 ÿi Ĉà Lҥt ÿӃn cây sӕ 142, rӁ bên trái ÿi thêm 20 km thì chúng ta ÿӃn rӯng Nam Cát Tiên.
Khu rӯng cҩm Nam Cát Tiên ÿѭӧc thành lұp theo QuyӃt ÿӏnh sӕ 360/TTg ngày 7 - 7 - 1978
cӫa Thӫ tѭӟng Chính phӫ và ÿѭӧc nâng cҩp thành Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên theo QuyӃt ÿӏnh sӕ
08/CP ngày 13 - 1 - 1992 cӫa Chӫ tӏch Hӝi ÿӗng Bӝ trѭӣng (nay là Thӫ tѭӟng Chính phӫ).
Ĉӏa hình phía Nam là vùng thҩp, bҵng phҷng, có chӛ lѭӧn sóng, có nѫi bӏ úng ngұp trong
mùa mѭa và hình thành nhӳng bàu nѭӟc. Phҫn phía Bҳc có dҥng hình ÿӗi gò bát úp tiӃp giáp vӟi
núi thҩp vùng cao nguyên Bҧo Lӝc. Ĉҩt ÿai phҫn lӟn là ÿҩt xám phù sa cә, nhѭng cNJng có nhiӅu
nѫi là ÿҩt ÿӓ vàng và ÿҩt nâu ÿӓ bazan có lӟp sâu dày, mӵc nѭӟc ngҫm lên cao nhѭng trong mùa
khô thì rút xuӕng thҩp.
Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên có tính ÿa dҥng sinh vұt rҩt cao và khu hӋ sinh vұt phong phú, tiêu
biӇu cho khu hӋ sinh vұt Nam Trѭӡng Sѫn.
So sánh vӟi Tây Nguyên, diӋn tích tӵ nhiên cӫa vѭӡn quӕc gia Cát Tiên chӍ bҵng 1,4%
diӋn tích nhѭng sӕ loài thӵc vұt ÿã bҵng 19,2%, chim 56,8%, thú 55,9%, bò sát 80%, sinh vұt quí
hiӃm ÿѭӧc Tә chӭc quӕc tӃ bҧo vӋ nguӗn lӧi thiên nhiên (IUCN) ÿѭa vào danh sách bҧo vӋ.
Các loài sinh vұt quí hiӃm ÿang bӏ ÿe dӑa diӋt vong, các loài ÿһc hӳu, các loài sinh vұt cә
xѭa có sӕ lѭӧng loài thѭӡng chiӃm tӯ 30 - 50% tәng sӕ loài cӫa cҧ nѭӟc tҥo nên nét ÿһc trѭng cӫa

14.7 Page 137

▲back to top


quҫn xã rӯng Nam Cát Tiên nҵm trong mӝt khu vӵc ít bӏ tác ÿӝng nên vүn còn giӳ ÿѭӧc tính
nguyên vҽn có ÿiӅu kiӋn cho các quҫn thӇ sinh vұt phát triӇn tăng nhanh vӅ sӕ lѭӧng.
Trong rӯng có nhiӅu cây cә thө có tính nguyên thӫy, tuәi thӑ hàng ngàn năm nhѭ cây Gõ
ÿӓ (Afzelia xylocarpa Kurz Craib) ÿѭӡng kính thân 3,2m và nhӳng cây có kích thѭӟc lӟn nhѭ
nhӳng cây Sao, Dҫu, Vên vên... cao 40 - 50 m, thân tròn thҷng, có nhiӅu cây có ÿѭӡng kính 2 - 3
m là nhӳng cây có sinh khӕi cao.
NhiӅu loài thӵc vұt ÿһc hӳu trong ÿó có: Dҫu ÿèo Chuӕi (Dipterocarpus baudii Korth), Sҩu
lá nhӓ (Dracontomelum Schmidii Tard). Thӵc vұt cә có Thiên tuӃ (Cycas rumphii Miq) thuӝc
ngành TuӃ (Cycadophyta).
NhiӅu loài ÿӝng vұt quí hiӃm ӣ ÿây còn có tӗn tҥi quҫn thӇ Tê giác 1 sӯng (Rhinoceros
sondaicus) và nhiӅu loài chim thú quí hiӃm và có nguy cѫ diӋt vong ÿѭӧc thӃ giӟi quan tâm bҧo
vӋ.
HӋ sinh thái Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên khá ÿa dҥng vӅ sinh cҧnh. Ngoài các kiӇu thҧm thӵc
vұt còn có các sinh cҧnh thӫy vӵc sông suӕi và các bàu nѭӟc nhѭ bàu Sҩu, bàu Cá, bàu Chim... và
cҧnh quan thiên nhiên nhѭ thác Trӡi, thác BӃn Cӵ. Các cù lao vӟi nhiӅu cҧnh ÿҽp trên thѭӧng
nguӗn sông Ĉӗng Nai có nhiӅu sinh cҧnh còn giӳ ÿѭӧc tính nguyên sinh khá ÿұm nét, tiêu biӇu là
các kiӇu rӯng ÿһc trѭng cӫa rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi vùng thҩp cӫa khu vӵc gió mùa Ĉông Nam Á.
Ĉây là mӝt khu rӯng tiêu biӇu cho hӋ sinh thái rӯng Ĉông Nam Bӝ còn lҥi, là kho dӵ trӳ
nguӗn gien ÿӝng thӵc vұt ÿáp ӭng cho viӋc tái tҥo tính ÿa dҥng sinh hӑc cӫa rӯng, là mӝt hiӋn
trѭӡng thí nghiӋm thiên nhiên ÿӇ nghiên cӭu vӅ sinh thái tài nguyên môi trѭӡng.
Rӯng Nam Cát Tiên là mӝt phҫn lѭu vӵc trӵc tiӃp cӫa hӗ Trӏ An, có vai trò bҧo vӋ nguӗn
nѭӟc cho thӫy ÿiӋn và giӳ tuәi thӑ lâu dài cho các hӗ chӭa nѭӟc.
Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên là mӝt kho tàng thiên nhiên quí báu có giá trӏ tiӅm ҭn lӟn lao mà
con ngѭӡi chѭa tìm hiӇu hӃt, ÿã ÿѭӧc bҧo vӋ và xây dӵng ÿӇ bҧo tӗn và phát triӇn các giá trӏ cӫa
rӯng phөc vө cho lӧi ích bҧo tӗn thiên nhiên, nghiên cӭu khoa hӑc, giáo dөc môi trѭӡng, tә chӭc
du lӏch sinh thái cҧnh quan và góp phҫn phát triӇn kinh tӃ xã hӝi trong khu vӵc.
III. DiӉn biӃn tài nguyên rӯng:
Rӯng Ĉӗng Nai xѭa kia là rӯng nguyên sinh bao phӫ hҫu hӃt diӋn tích ÿҩt ÿai cӫa tӍnh qua
quá trình phân hóa lâu dài hӋ thӵc vұt và trҧi qua các thӡi kǤ lӏch sӱ do tác ÿӝng và khai thác liên
tөc cӫa con ngѭӡi trên dѭӟi vài trăm năm nay ÿã làm biӃn ÿәi thҧm thӵc vұt nguyên sinh thành
thҧm thӵc vұt thӭ sinh gӗm nhӳng hӋ sinh thái diӉn thӃ nguyên sinh, hӋ sinh thái rӯng nhân tác và
nhân tҥo, vӟi nhӳng cҧnh quan hӋ sinh thái và hӋ thӵc ÿӝng vұt nhѭ ngày nay.
Tӯ thӃ kӹ 17, cѭ dân ÿӃn vùng ÿҩt Ĉӗng Nai ÿã khai phá rӯng lұp xóm làng, vѭӡn ruӝng.
Dân sӕ càng ÿông thì rӯng bӏ khai phá càng nhiӅu, lúc ÿҫu ӣ các cù lao Rùa, cù lao Phӕ, cù lao
Tân Chánh, Tân TriӅu... và càng vӅ sau càng tiӃn sâu vào nhӳng vùng rӯng ӣ ven sông Ĉӗng Nai
nhѭ BӃn Gӛ, BӃn Cá... Song song vӟi các hoҥt ÿӝng khai thác lâm sҧn thì viӋc săn bҳt thú rӯng
cNJng tăng nhanh, nhҩt là tӯ khi có sӵ mӣ rӝng giao lѭu buôn bán trao ÿәi hàng hóa vӟi các nѭӟc
phѭѫng Tây vào các thӃ kӹ 18, 19. TiӃp theo, dѭӟi thӡi thuӝc Pháp, chính sách khai thác thuӝc ÿӏa
phá rӯng mӣ ÿӗn ÿiӅn cao su và khai thác gӛ ÿã làm cho tài nguyên rӯng thu hҽp dҫn.
III.1. Rͳng Ĉ͛ng Nai d˱ͣi thͥi thu͡c Pháp (1861 - 1945) :

14.8 Page 138

▲back to top


Theo Ĉӏa chí tӍnh Biên Hòa năm 1901, tӍnh Biên Hòa có 10 tәng thì 8 tәng có rӯng là: tәng
Bình Lâm Thѭӧng (vùng Xuân Lӝc - Long Khánh ngày nay), tәng Chánh Mӻ Hҥ (Vƭnh Cӱu),
tәng Phѭӟc Vƭnh Thѭӧng (thành phӕ Biên Hòa), tәng Thành Tuy Thѭӧng (Long Thành), chѭa kӇ
7 tәng vùng Thѭӧng ӣ Phѭӟc Thành, Bình Tuy.
Rӯng kéo dài tӯ Bà Rӏa ÿӃn Biên Hòa nӕi tiӃp rӯng thѭӧng nguӗn sông Ĉӗng Nai.
Ĉӏa chí tӍnh Biên Hòa năm 1924 cӫa Robert (M) mô tҧ rӯng tӍnh Biên Hòa ÿѭӧc phân bӕ
trong toàn tӍnh, nhѭng ÿһc biӋt dày ÿһc mӏt mù và tѭѫng ӭng thuҫn nhҩt trong phҫn phía Ĉông và
phía Bҳc cӫa tӍnh trên toàn bӝ diӋn tích các tәng vùng Thѭӧng.
Thҧm thӵc vұt ÿѭӧc mô tҧ là rӯng rұm gӛ lӟn, trên vùng ÿҩt ÿӓ có tҫng dày ӣ Phѭӟc
Thành, Bình Tuy tҥo thành tҫng tán vӟi nhiӅu cây gӛ lӟn nhѭ Cҭm lai, Sao, Dҫu, Bҵng lăng, Cҭm
xe, Cҭm thӏ, Gõ, Xoay, Vҩp... và nhӳng rӯng thѭa cây hӑ Dҫu gҫn nhѭ mӑc thuҫn loҥi ӣ ven sông
Ĉӗng Nai và phө lѭu sông Bé ӣ các tәng Chánh Mӻ Hҥ, Phѭӟc Vƭnh Hҥ và vùng hҥ lѭu sông La
Ngà. Ĉó là kiӇu rӯng kín thѭӡng xanh và nӱa rөng lá ҭm nhiӋt ÿӟi chiӃm phҫn lӟn diӋn tích rӯng
Ĉӗng Nai.
Rӯng tre có nhiӅu ӣ các tәng Bình Lâm Thѭӧng, Thành Tuy Hҥ có nѫi mӑc tұp trung ÿѭӧc
gӑi là "biӇn tre" ӣ phía Bҳc An Bình (tӍnh Bình Phѭӟc ngày nay).
Rӯng Ĉѭӟc, Sú, Vҽt có nhiӅu ӣ vùng phía Nam các tәng Thành Tuy Thѭӧng, Thành Tuy
Hҥ (thuӝc huyӋn Nhѫn Trҥch và Long Thành ngày nay) tuy ÿã bӏ suy giҧm nghiêm trӑng nhѭng
còn chiӃm diӋn tích ÿáng kӇ.
Rӯng Tràm có diӋn tích nhӓ ӣ dӑc các kênh rҥch nѭӟc lӧ, hình thành quҫn thӇ rұm rҥp vӟi
kích thѭӟc trung bình.
Rӯng Biên Hòa có nhiӅu song mây ӣ các tәng Chánh Mӻ Hҥ, Phѭӟc Vƭnh Hҥ và Bình Lâm
Thѭӧng (vùng Tân Uyên và Xuân Lӝc).
VӅ thú rӯng có nhiӅu loài thú lӟn nhѭ voi, tê giác, hә, báo gҩm, bò rӯng, trâu rӯng, hѭѫu
nai, dê rӯng, gà rӯng.... và nhiӅu loài chim muông. Cá sҩu có nhiӅu ӣ vùng rӯng Sác, sông Ĉӗng
Nai và sông Bé.
Tӯ thӃ kӹ 20, rӯng ÿã bӏ khai phá hàng chөc ngàn héc ta chӫ yӃu ÿӇ trӗng cao su, khai thác
gӛ quí và lâm sҧn khác vӟi qui mô lӟn ӣ các tәng Phѭӟc Vƭnh Hҥ, Phѭӟc Thành, Bình Tuy, Bình
Lâm Thѭӧng (huyӋn Thӕng Nhҩt, Vƭnh Cӱu, Ĉӏnh Quán, Xuân Lӝc ngày nay).
Chính ngѭӡi Pháp ÿã thӯa nhұn rҵng tài nguyên rӯng mênh mông cӫa tӍnh Biên Hòa ÿã bӏ
tàn phá nhiӅu, các quҫn thӇ rӯng suy giҧm nên khi thҩy tác hҥi cӫa viӋc phá rӯng và gây thiӋt hҥi
cho quyӅn lӧi cӫa hӑ, hӑ ÿã thành lұp các khu rӯng bҧo vӋ nhѭ rӯng Trҧng Bom, Lý Lӏch, Cҭm
Ĉѭӡng, Gia Ray, Trҧng Táo và các khu rӯng ӣ vùng Long Thành, Tân Uyên...
Rӯng Ĉông Nam Bӝ trong ÿó rӯng Ĉӗng Nai vào thӡi ÿiӇm năm 1943 có ÿӝ che phӫ
khoҧng 60 - 70% diӋn tích ÿҩt tӵ nhiên, tài nguyên rӯng vүn còn nhiӅu, hҫu hӃt là rӯng giàu trӳ
lѭӧng, có gӛ lӟn gӛ quí và các lâm sҧn khác.
III.2. Rͳng Ĉ͛ng Nai trong hai thͥi kǤ ch͙ng Pháp và ch͙ng MͿ (1945 - 1975) :
Trong thӡi kǤ kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp, rӯng Ĉӗng Nai bӏ tàn phá do các cuӝc
càn quét cӫa ÿӏch bҵng các loҥi xe cѫ giӟi và máy bay bҳn phá, ném bom vào nhӳng vùng rӯng có
các căn cӭ kháng chiӃn cӫa ta. Rӯng chiӃn khu Ĉ là mөc tiêu ÿánh phá nhiӅu lҫn cӫa ÿӏch, chúng

14.9 Page 139

▲back to top


ÿã dùng bom napalm và xăng ÿӕt cháy cây cӕi và hoa màu theo chính sách ÿ͙t s̩ch phá s̩ch làm
cháy nhiӅu rӯng. Mӝt sӕ rӯng ӣ Tân Uyên và dӑc sông Ĉӗng Nai trӣ thành ÿҩt trӕng, diӋn tích
rӯng giáp ranh vӟi vùng kháng chiӃn bӏ thu hҽp nhanh chóng.
Trong thӡi kǤ chӕng Mӻ, rӯng Ĉӗng Nai bӏ tàn phá hӃt sӭc nghiêm trӑng vӟi nhiӅu hình
thӭc khác nhau do chính sách hӫy diӋt tàn bҥo cӫa ÿӏch nhѭ ӫi quang làm vành ÿai trҳng, chһt phá
rӯng bӯa bãi, ném bom rҧi thҧm và bom cháy làm phá hӫy nhiӅu diӋn tích rӯng. Ĉһc biӋt nhiӅu ÿӧt
phun hóa chҩt khai quang bҵng máy bay vào nhӳng năm 1966 - 1970 không nhӳng ÿã phá hӫy mӝt
sӕ lӟn diӋn tích rӯng mà còn ÿӇ lҥi hұu quҧ nһng nӅ trên hӋ sinh thái và cҧ con ngѭӡi, làm cho viӋc
phөc hӗi lҥi rӯng có nhiӅu khó khăn, không phҧi vài chөc năm mà có thӇ còn kéo dài hѫn. Chҩt
ÿӝc hóa hӑc gӗm các chҩt da cam, trҳng và xanh dѭѫng là hӛn hӧp 2,4,5-T và 2,4-D có chҩt
Dioxin là hóa chҩt cӵc kǤ ÿӝc hҥi ÿӕi vӟi con ngѭӡi và sinh vұt (6[6])
Nhӳng vùng rӯng chiӃn khu Ĉ và chiӃn khu rӯng Sác là ÿӕi tѭӧng chính cӫa cuӝc hӫy diӋt
này (7[7]), trong ÿó, diӋn tích bӏ rҧi chҩt ÿӝc hóa hӑc là 49% tәng diӋn tích tӵ nhiên.
NhiӅu vùng bӏ rҧi chҩt ÿӝc hóa hӑc nhiӅu lҫn, cây bӏ chӃt 80 - 100% cho ÿӃn nay còn nhiӅu
dҩu vӃt băng rҧi chҩt ÿӝc hóa hӑc ÿӇ lҥi cây bөi, cӓ tranh (Inperata cylindrica) và cӓ Mӻ
(Pennisetum polystachyum) mӑc dày ÿһc xen kӁ vào ÿó rҧi rác mӝt vài cây Cày (Irvingia
malayana) ÿӭng trѫ trӑi là bҵng chӭng cӫa hұu quҧ chҩt ÿӝc hóa hӑc.
Nhӳng vùng lân cұn cNJng bӏ ҧnh hѭӣng rõ rӋt, nhӳng cây gӛ tҫng trên ÿã bӏ nhiӉm ÿӝc trөi
lá và chӃt dҫn làm cho cҩu trúc rӯng thay ÿәi, ÿӝ che phӫ giҧm, hӋ thӵc vұt và ÿӝng vұt trong rӯng
ÿӅu bӏ suy thoái.
KӃt quҧ nghiên cӭu vӅ ҧnh hѭӣng cӫa chiӃn tranh hóa hӑc ÿӕi vӟi rӯng Ĉӗng Nai cho thҩy
nhiӅu diӋn tích rӯng và ÿҩt rӯng bӏ hӫy diӋt, trong ÿó phҫn lӟn là rӯng kín rұm thѭӡng xanh giàu
gӛ lӟn hӑ Dҫu và gӛ quí hӑ Ĉұu biӃn thành nhӳng trҧng cӓ thѭӡng bӏ cháy trong mùa khô, ÿҩt mһt
bӏ xói mòn rӱa trôi mҥnh trong mùa mѭa nên rӯng không tӵ tái sinh phөc hӗi ÿѭӧc.
Các vùng rӯng bӏ rҧi chҩt ÿӝc hóa hӑc ÿѭӧc nghiên cӭu ÿánh giá ӣ các khu vӵc sau ÿây:
* Rӯng Mã Ĉà có ÿӃn 74% diӋn tích thҧm thӵc vұt rӯng kém giá trӏ kinh tӃ cҫn phҧi phөc hӗi, ÿó
là các trҥng thái cӓ tranh, cӓ Mӻ, rӯng tre lӗ ô thoái hóa, rӯng cây bөi và rӯng nghèo kiӋt.
* Qua kiӇm kê trên ҧnh vӋ tinh Landsat ngày 2 - 1 -1973 có sӕ liӋu D.134 - 052 st cùng vӟi bҧn
ÿӗ Pictomap - D.8020 tӹ lӋ 1/25.000 làm năm 1965, diӋn tích tӵ nhiên 168.430 ha nҵm trong khu vӵc bӏ
rҧi chҩt ÿӝc hóa hӑc theo chѭѫng trình chiӃn tranh hӫy diӋt cӫa ÿӃ quӕc Mӻ năm 1967 - 1968 ӣ Ĉӗng Nai
(8[8]). Ӣ ÿây trong năm 1965 ÿӝ che phӫ cӫa rӯng ÿҥt 68% và tӟi năm 1973 chӍ còn ÿӝ che phӫ là 31%,
ÿҩt trӕng ÿã tăng lên 60.000 ha, chҩt lѭӧng rӯng bӏ suy giҧm nghiêm trӑng. Rӯng còn lҥi hiӋn nay chӍ là
nhӳng dҧi rӯng nghèo có trӳ lѭӧng gӛ bình quân thҩp, cho ÿӃn nay 54% diӋn tích rӯng sau khi hӫy diӋt
vүn chѭa ÿѭӧc phөc hӗi.
* Toàn bӝ khu rӯng Sác vùng Nhѫn Trҥch và Long Thành nҵm trong phҥm vi bӏ rҧi chҩt ÿӝc hóa
hӑc ÿӅu bӏ chӃt dҫn, chӍ còn lҥi mӝt ít Chà là (Phoenix paludosa), sau ÿó lҥi bӏ máy bay B52 ném bom rҧi
thҧm xuӕng rӯng cây trѫ trөi làm hӫy diӋt hoàn toàn thҧm thӵc vұt tӵ nhiên, gây nhӳng hұu quҧ lâu dài
ÿӕi vӟi hӋ sinh thái rӯng ngұp mһn và môi trѭӡng ÿҩt và nѭӟc vùng cӱa sông Ĉӗng Nai.
Rӯng còn bӏ phá do ÿӏch mӣ ÿѭӡng vào các vùng rӯng chiӃn khu Ĉ, cho xe tăng càn phá vào
rӯng ÿánh phá căn cӭ cӫa ta, vӯa dùng các loҥi xe máy khai thác gӛ quí dӑc các con ÿѭӡng 322 xuyên
rӯng tӯ sông Ĉӗng Nai ÿӃn Mã Ĉà lên sân bay Rang Rang và ÿѭӡng 323 tӯ Cây Gáo ÿi Tà Lài - Lý Lӏch
(6[6]) Herbicides in war cӫa Arthur H. Westing - 1984 (SIPRI).
(7[7]) Báo cáo H͏ sinh thái rͳng các t͑nh phía Nam 1994 - Phân viӋn ÿiӅu tra quy hoҥch rӯng.
(8[8]) Báo cáo K͇t qu̫ ÿi͉u tra tài nguyên rͳng Ĉ͛ng Nai 1983 - Phân viӋn ÿiӅu tra quy hoҥch rӯng.

14.10 Page 140

▲back to top


làm cho rӯng bӏ tàn phá nһng nӅ, rӯng già bҥt ngàn vӟi nhiӅu thú quí hiӃm nay không còn nӳa (9[9]).
Sѫ bӝ ѭӟc tính trong khoҧng 20 năm dѭӟi chӃ ÿӝ Sài Gòn (1955 - 1975) rӯng bӏ tàn phá
trҳng hѫn 200.000 ha và nhӳng diӋn tích rӯng còn lҥi cNJng bӏ chһt phá bӯa bãi mà không trӗng lҥi
làm cho rӯng suy giҧm nhanh chóng ÿӇ lҥi hұu quҧ nghiêm trӑng vӅ cҧ 2 mһt tài nguyên lâm sҧn
và phòng hӝ bҧo vӋ môi trѭӡng. Tӹ lӋ che phӫ có rӯng tӯ 60% vào trѭӟc năm 1965 ÿã giҧm xuӕng
còn 46,2% vào năm 1975.
III.3. Rͳng Ĉ͛ng Nai tͳ sau ngày gi̫i phóng 30 - 4 - 1975:
Trong nhӳng năm ÿҫu sau giҧi phóng do yêu cҫu phҧi mӣ rӝng diӋn tích canh tác, nhân dân
ÿã khai phá rӯng và ÿҩt rӯng ÿӇ lҩy ÿҩt trӗng cây lѭѫng thӵc, trӗng cao su... ӣ các vùng Cҭm
Ĉѭӡng, Cҭm Mӻ, Sông Ray, Thӑ Vӵc... thuӝc các huyӋn Long Thành, Xuân Lӝc và vùng Ngãi
Giao, Hòa Bình thuӝc huyӋn Châu Thành và Xuyên Mӝc (tӍnh Ĉӗng Nai cNJ). Mһt khác phҧi tұp
trung gӛ cho nhu cҫu xây dӵng và xuҩt khҭu, ngành lâm nghiӋp ÿã khai thác mӝt khӕi lѭӧng lӟn
lâm sҧn vѭӧt quá lѭӧng tăng trѭӣng cӫa rӯng.
Sau khi hình thành hӗ chӭa nѭӟc Trӏ An, lӟp phӫ thӵc vұt bӏ mҩt ÿi 32.000 ha trong ÿó có
16.250 ha rӯng tӵ nhiên và 14.550 ha gӗm rӯng trӗng, cao su và cây công nghiӋp.
Rӯng còn bӏ suy giҧm do cháy rӯng, khai thác lâm sҧn trái phép, phá rӯng làm rүy, nhҩt là
các vùng có dân di cѭ ÿӃn.
Theo kӃt quҧ ÿiӅu tra tài nguyên rӯng Ĉӗng Nai năm 1983, phân tích ҧnh vӋ tinh năm 1976
và 1982, diӋn tích rӯng suy giҧm trên dѭӟi 35%. Trong vòng 7 - 8 năm sau ngày giҧi phóng (1976
- 1983) diӋn tích rӯng Ĉӗng Nai ÿã mҩt ÿi khoҧng trên 100.000 ha, bình quân mӛi năm mҩt tӯ 4 -
5% diӋn tích rӯng (10[10]).
Nhѭng ÿiӅu ÿáng quan tâm là chҩt lѭӧng rӯng bӏ giҧm sút nghiêm trӑng. Trong nhiӅu năm
qua viӋc khai thác gӛ không chӍ ӣ rӯng giàu, rӯng trung bình mà ngѭӡi ta ÿã chһt cҧ rӯng nghèo,
rӯng ÿang phөc hӗi làm giҧm chҩt lѭӧng rӯng ӣ nhiӅu nѫi.
ChӍ sau 5 năm (1978 - 1983) toàn lâm trѭӡng La Ngà (nay là Công ty lâm nghiӋp La Ngà)
ÿã giҧm 15,5% ÿӝ che phӫ rӯng, trong ÿó rӯng giàu giҧm tӟi 80%, rӯng trung bình và rӯng nghèo
giҧm 26,4%, ÿҩt trӕng các loҥi ÿã tăng nhanh cùng vӟi các loҥi rӯng tre lӗ ô hӛn giao.
Trong nhӳng năm gҫn ÿây tình hình phá rӯng, mҩt rӯng ÿã giҧm nhiӅu so vӟi trѭӟc, nhѭng
diӉn biӃn cӫa hӋ sinh thái rӯng nói chung ÿang trong chiӅu hѭӟng suy giҧm, do cҩu trúc thҧm thӵc
vұt ÿã bӏ thay ÿәi, các loài có giá trӏ kinh tӃ thuӝc các quҫn hӧp Dҫu - Bҵng lăng, Bҵng lăng - Cҭm
xe, Dҫu - cây hӑ Ĉұu... giҧm ÿi nhanh chóng, sӕ lѭӧng cá thӇ các loài ít dҫn, khҧ năng tái sinh
kém.
Phҫn lӟn thҧm thӵc vұt rӯng hiӋn nay là nhӳng dҧi rӯng gӗm các quҫn thӇ thӵc vұt hình
thành trong các khu rӯng bӏ phá hӫy bӣi chҩt ÿӝc hóa hӑc, rӯng ÿã qua khai thác hay ÿã bӏ chһt
phá và mӝt sӕ rӯng thӭ sinh già còn lҥi ít bӏ tác ÿӝng trong các thҧm rӯng cNJ ӣ khu vӵc thѭӧng
nguӗn sông Ĉӗng Nai, trong ÿó có rӯng Nam Cát Tiên còn giӳ ÿѭӧc tính nguyên sinh cӫa rӯng ҭm
nhiӋt ÿӟi.
Rӯng tӵ nhiên hiӋn nay cӫa tӍnh Ĉӗng Nai phân bӕ tұp trung ӣ phía Bҳc cӫa tӍnh nҵm gӑn
phҫn hӳu ngҥn sông Ĉӗng Nai thuӝc các huyӋn Tân Phú, phía Bҳc huyӋn Ĉӏnh Quán, huyӋn Vƭnh
(9[9]) L͓ch s͵ Chi͇n khu Ĉ - NXB Ĉӗng Nai 1997.
(10[10]) Báo cáo K͇t qu̫ ÿi͉u tra tài nguyên rͳng Ĉ͛ng Nai 1983 - Phân viӋn ÿiӅu tra quy hoҥch rӯng.

15 Pages 141-150

▲back to top


15.1 Page 141

▲back to top


Cӱu và mӝt phҫn ít rӯng còn lҥi ӣ phía Ĉông thuӝc các huyӋn Xuân Lӝc, phía Ĉông huyӋn Ĉӏnh
Quán giáp vӟi tӍnh Bình Thuұn. Mӝt sӕ huyӋn ÿã mҩt hӃt rӯng tӵ nhiên nhѭ huyӋn Thӕng Nhҩt,
Long Thành, Nhѫn Trҥch (11[11])
Theo sӕ liӋu kiӇm kê rӯng tӵ nhiên năm 1992 và kӃt quҧ phúc tra rӯng năm 1995 thì diӋn
tích có rӯng cӫa tӍnh là 146.628 ha chiӃm tӹ lӋ 25% tәng diӋn tích tӵ nhiên, trong ÿó rӯng tӵ nhiên
là 113.644 ha và rӯng trӗng 32.984 ha.
HIӊN TRҤNG BҦO TӖN ĈA DҤNG SINH HӐC
Ӣ ĈӖNG NAI
I. Tính cҩp thiӃt bҧo tӗn ÿa dҥng sinh hӑc:
Rӯng Ĉӗng Nai có vai trò ÿһc biӋt trong viӋc bҧo tӗn da dҥng sinh hӑc, là nѫi sinh sӕng
cӫa khu hӋ thӵc ÿӝng vұt phong phú và ÿa dҥng trong các hӋ sinh thái, bҧo vӋ ÿҩt, dӵ trӳ và ÿiӅu
hòa nguӗn nѭӟc nhҩt là các vùng rӯng ÿҫu nguӗn sông Ĉӗng Nai có tác dөng quan trӑng phòng hӝ
bҧo vӋ môi trѭӡng.
Nhѭng rӯng ÿã và ÿang bӏ tác ÿӝng làm suy giҧm nhanh chóng.
Tuy hiӋn nay tình hình bҧo vӋ rӯng ÿã có nhӳng chuyӇn biӃn tích cӵc nhѭng trong thӵc tӃ
vүn còn diӉn ra các vi phҥm bҧo vӋ rӯng dѭӟi các hình thӭc nhѭ: khai thác lâm sҧn trái phép, phá
rӯng khai hoang lҩy ÿҩt sҧn xuҩt nông nghiӋp, làm cháy rӯng ÿang là nhӳng tác ÿӝng làm cho
rӯng bӏ suy giҧm.
Mӝt sӕ loài cây quí hiӃm có giá trӏ kinh tӃ ÿӃn nay ÿã trӣ nên khan hiӃm nhѭ:
* Cҭm lai Ĉӗng Nai (Dalbergia dongnaiensis).
* Cҭm lai Bà Rӏa (Dalbergia bariaensis).
* Cҭm lai vú (Dalbergia mammosa).
* Trҳc (Dalbergia cochinchinensis).
* Gõ ÿӓ (Afzelia xylocarpa).
* Chai (Shorea guiso).
* Dáng hѭѫng (Pterocarpus pedatus)
* Trai (Fagraea fragans).
Ĉó là nhӳng nguӗn gien quí mang tính ÿa dҥng sinh hӑc cӫa khu hӋ thӵc vұt vӕn có cӫa
rӯng Ĉӗng Nai cҫn ÿѭӧc bҧo vӋ.
Cùng vӟi sӵ biӃn ÿәi cӫa lӟp phӫ thӵc vұt, các quҫn hӋ ÿӝng vұt cNJng ÿã biӃn ÿӝng theo
chiӅu hѭӟng suy giҧm, thêm vào ÿó là nҥn săn bҳt chim thú rӯng không kӇ mùa vө ÿã làm ҧnh
hѭӣng ÿӃn sӵ sinh trѭӣng và phát triӇn sӕ lѭӧng làm biӃn ÿәi diӉn thӃ hӋ sinh thái. Vì vұy, sӕ
lѭӧng nhiӅu loài ÿӝng vұt quí hiӃm giҧm sút nhanh chóng và mӝt sӕ loài ngày càng cҥn kiӋt và có
nguy cѫ mҩt dҫn nhѭ:
* Bò tót (Bos gaurus)
* Bò Banteng (Con Min (Bos Banteng)
(11[11]) Xem B̫n ÿ͛ hi͏n tr̩ng rͳng Ĉ͛ng Nai và Bi͋u ÿ͛ di͏n tích rͳng và ÿ̭t lâm nghi͏p.

15.2 Page 142

▲back to top


* Voi (Elephas maximus)
* Nai (Cervus unicolor)
* Công xanh (Pavo muticus)
* Trƭ sao (Rhei nartia ocellata)
* Gà lôi vҵn (Lophura nycthemera annamensis)
Mӝt khía cҥnh khác là h͏ sinh thái rͳng bi͇n ÿ͝i làm m̭t cân b̹ng các y͇u t͙ sinh thái
dүn ÿӃn nhӳng tai bi͇n môi tr˱ͥng do biӃn ÿәi khí hұu, ÿҩt ÿai, lӟp phӫ thӵc vұt bӏ thu hҽp tҥo
thành các sinh cҧnh mӟi nhѭ hӗ chӭa nѭӟc, trҧng cӓ, các vùng ÿҩt hoang hóa, bӡ bөi... gây phát
sinh các d͓ch b͏nh tӯ nhӳng sinh vұt có hҥi vӕn có trong tӵ nhiên phát triӇn thành dӏch ÿã xҭy ra
ӣ Ĉӗng Nai nhѭ mùa dӏch s͙t rét kéo dài, n̩n d͓ch cào cào trong nhӳng năm gҫn ÿây phát triӇn
nhiӅu hѫn, các d͓ch sâu b͏nh h̩i cây tr͛ng, d͓ch chu͡t phá ho̩i mùa màng... và ÿã có sӵ cӕ xҧy ra
nhѭ các ÿàn voi rӯng do bӏ thiӃu nѫi cѭ trú và nguӗn thӭc ăn trӣ nên hung dӳ ÿã làm chӃt hai
ngѭӡi trong năm 1997 và năm 1998 ӣ xã Phú Ngӑc và xã Gia Canh huyӋn Ĉӏnh Quán và trѭӟc ÿó
ӣ mӝt sӕ nѫi trong huyӋn và tӍnh.
Ĉi kèm vӟi sӵ mҩt rӯng là sӵ xói mòn ÿҩt canh tác, giҧm ÿӝ màu mӥ cӫa ÿҩt và vұt chҩt
rӱa trôi lҳng ÿӑng ӣ lòng hӗ Trӏ An mӛi năm dày lên 2cm, ҧnh hѭӣng rҩt lӟn ÿӃn tuәi thӑ cӫa hӗ.
Nhӳng tác ÿӝng làm suy thoái rӯng dүn ÿӃn ҧnh hѭӣng môi trѭӡng sӕng cӫa sinh vұt ÿang
là nhӳng ÿe dӑa ÿӕi vӟi ÿa dҥng sinh hӑc, vì vұy tính cҩp thiӃt cӫa viӋc bҧo tӗn ÿa dҥng sinh hӑc
là phҧi bҧo vӋ các hӋ sinh thái rӯng ÿӇ duy trì sӵ cân bҵng sinh hӑc và làm әn ÿӏnh khí hұu nhҵm
ngăn chһn sӵ diӋt vong cӫa các loài và hҥn chӃ nhӳng hұu quҧ diӉn biӃn môi trѭӡng gây bҩt lӧi
cho sҧn xuҩt và ÿӡi sӕng cӫa con ngѭӡi.
ViӋc bҧo vӋ tài nguyên môi trѭӡng và khôi phөc hӋ sinh thái rӯng là hӃt sӭc cҩp bách, phù
hӧp vӟi chѭѫng trình môi trѭӡng cӫa Liên HiӋp quӕc trong Công ˱ͣc v͉ ÿa d̩ng sinh h͕c ÿѭӧc
thông qua năm 1992 mà ViӋt Nam là mӝt thành viên. Theo tinh thҫn ÿó, chúng ta càng nâng cao ý
thӭc vӅ giá trӏ và tҫm quan trӑng cӫa viӋc bҧo vӋ tài nguyên môi trѭӡng rӯng, khҷng ÿӏnh trách
nhiӋm bҧo tӗn ÿa dҥng sinh hӑc và sӱ dөng tài nguyên sinh hӑc ÿѭӧc lâu bӅn trѭӟc tình hình tài
nguyên rӯng ÿang bӏ thoái hóa xuӕng cҩp. Nhѭng Ĉӗng Nai còn nhiӅu tiӅm năng phát triӇn rӯng
lҥi ÿѭӧc thiên nhiên ѭu ÿãi là nhӳng yӃu tӕ thuұn lӧi ÿӇ nâng cao năng suҩt sinh hӑc trong các hӋ
sinh thái vӟi chѭѫng trình hành ÿӝng bҧo vӋ ÿa dҥng sinh hӑc cho hiӋn nay và tѭѫng lai.
II. Các mөc tiêu cӫa chѭѫng trình hành ÿӝng bҧo vӋ ÿa dҥng sinh hӑc:
Trong nhӳng năm qua tӍnh ÿã quan tâm ÿӃn viӋc bҧo vӋ và phát triӇn rӯng. Tình hình rӯng
bӏ phá ÿã giҧm ÿi rõ rӋt, nhҩt là tӯ năm 1990 trӣ lҥi ÿây, tӕc ÿӝ suy giҧm vӅ diӋn tích và chҩt lѭӧng
rӯng ÿѭӧc hҥn chӃ ÿáng kӇ do ta ÿã tăng cѭӡng công tác quҧn lý bҧo vӋ rӯng, tә chӭc giao ÿҩt
khoán rӯng ÿӃn các hӝ dân, thӵc hiӋn ÿӏnh canh ÿӏnh cѭ, giҧm sҧn lѭӧng khai thác lâm sҧn trong
kӃ hoҥch hàng năm và ÿӃn năm 1997 ÿã thӵc hiӋn chӫ trѭѫng ÿóng cӱa rӯng tӵ nhiên cùng vӟi các
biӋn pháp khoanh nuôi bҧo vӋ rӯng, ÿҭy mҥnh trӗng rӯng phӫ xanh ÿҩt trӕng ÿӗi trӑc và trӗng
thêm cây xanh ÿem lҥi hiӋu quҧ kinh tӃ và bҧo vӋ môi trѭӡng.
Các chѭѫng trình hành ÿӝng bҧo vӋ ÿa dҥng sinh hӑc ÿang ÿѭӧc thӵc hiӋn ӣ Ĉӗng Nai
nhҵm các mөc tiêu:
- Mͭc tiêu lâu dài: là bҧo vӋ ÿa dҥng sinh hӑc phong phú và ÿһc sҳc cӫa Ĉӗng Nai tiêu
biӇu cho Ĉông Nam Bӝ trong khuôn khә phát triӇn bӅn vӳng.

15.3 Page 143

▲back to top


- Mͭc tiêu tr˱ͣc m̷t là:
* Bҧo vӋ các hӋ sinh thái ÿһc thù cӫa rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi và hӋ sinh thái rӯng ngұp mһn
ÿang bӏ ÿe dӑa thu hҽp do hoҥt ÿӝng kinh tӃ.
* Bҧo vӋ khҭn cҩp mӝt sӕ loài thӵc ÿӝng vұt quí hiӃm thuӝc hӑ Dҫu (Dipterocarpaceae) và
hӑ Ĉұu (Fabaceae) là nhӳng loài cây gӛ lӟn gӛ quí ÿһc trѭng cӫa rӯng ҭm nhiӋt ÿӟi có giá trӏ kinh
tӃ cao, và các loài ÿӝng vұt thuӝc hӑ Bò (Bovidae), cá Sҩu nѭӟc ngӑt, Voi, Tê giác và nhiӅu loài
chim thú khác.
* TiӃp tөc phát triӇn và bҧo tӗn các giá trӏ sӱ dөng cӫa các thành phҫn ÿa dҥng sinh hӑc và
ӭng dөng công nghӋ tiên tiӃn trong quҧn lý và phát triӇn tài nguyên sinh hӑc.
- Nӝi dung chѭѫng trình ÿѭӧc thӵc hiӋn trên cѫ sӣ qui hoҥch xây dӵng 3 loҥi rӯng theo
chӭc năng và mөc ÿích sӱ dөng các loҥi rӯng.
III. Xây dӵng vӕn rӯng:
III.1. Rͳng ÿ̿c dͭng:
Ĉѭӧc sӱ dөng ÿӇ bҧo tӗn thiên nhiên, mүu chuҭn hӋ sinh thái, nguӗn gien thӵc ÿӝng vұt
rӯng, nghiên cӭu khoa hӑc, bҧo vӋ di tích lӏch sӱ văn hóa và danh lam thҳng cҧnh phөc vө nghӍ
ngѫi du lӏch nhѭ:
* Xây dӵng và bҧo vӋ Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên có diӋn tích 38.388 ha ÿã ÿѭӧc pháp lý thӯa nhұn
là khu bҧo tӗn lâu dài vӟi mөc ÿích bҧo vӋ và ÿҧm bҧo cho Vѭӡn quӕc gia Cát Tiên tӗn tҥi và phát triӇn
trong ÿó bҧo tӗn khu trung tâm và xây dӵng các vùng ÿӋm hӛ trӧ cho sӵ tӗn tҥi cӫa nhiӅu loài ÿһc hӳu,
quí hiӃm.
ViӋc bҧo tӗn khu vӵc này là rҩt cҩp bách, ÿang ÿѭӧc tăng cѭӡng ÿҫu tѭ vӟi các dӵ án bҧo tӗn
Vѭӡn quӕc gia và dӵ án bҧo vӋ rӯng và phát triӇn nông thôn vùng ÿӋm theo hѭӟng mӣ rӝng Vѭӡn quӕc
gia Cát Tiên nӕi hành lang vӟi khu bҧo tӗn Tê giác Cát Lӝc thuӝc tӍnh Lâm Ĉӗng vӟi các nguӗn vӕn trong
nѭӟc và vӕn tài trӧ cӫa các tә chӭc quӕc tӃ.
* Bҧo vӋ ÿӝng vұt quí hiӃm trong ÿó có khu bҧo vӋ quҫn thӇ Voi ӣ vùng rӯng cӫa lâm trѭӡng
Tân Phú thuӝc huyӋn Ĉӏnh Quán.
* Ngoài ra còn có các khu rӯng ÿѭӧc bҧo tӗn nhѭ: rӯng di tích lӏch sӱ chiӃn khu Ĉ, các khu rӯng
danh lam thҳng cҧnh, các khu rӯng giӕng tӵ nhiên và rӯng giӕng chuyӇn hóa vӟi các loài cây Sao, Dҫu,
Teck... và mӝt sӕ loài cây khác phөc vө cho trӗng rӯng và các vѭӡn thӵc vұt ÿang ÿѭӧc xây dӵng ӣ thành
phӕ Biên Hòa và mӝt sӕ nѫi khác.
III.2. Rͳng phòng h͡:
Có tác dөng chӫ yӃu ÿӇ bҧo vӋ nguӗn nѭӟc, bҧo vӋ ÿҩt, chӕng xói mòn, hҥn chӃ thiên tai,
ÿiӅu hòa khí hұu, góp phҫn bҧo vӋ môi trѭӡng sinh thái nhѭ:
* Xây dӵng và bҧo vӋ hӋ thӕng rӯng phòng hӝ Trӏ An vӟi diӋn tích ÿҫu tѭ xây dӵng là
42.980 ha bao gӗm rӯng ven hӗ và rӯng các lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai và sông La Ngà ÿҧm bҧo
nguӗn nѭӟc và bҧo vӋ hӗ chӭa nѭӟc thӫy ÿiӋn Trӏ An.
* Khôi phөc và bҧo vӋ rӯng ngұp mһn ӣ cӱa sông Ĉӗng Nai 4200 ha vӟi loài cây Ĉѭӟc
(Rhizophora mucronata) có giá trӏ bҧo tӗn và phát triӇn ÿa dҥng sinh hӑc cӫa hӋ sinh thái rӯng
ngұp mһn có tài nguyên thӫy sҧn phong phú và có tác dөng vӅ mһt phòng hӝ ven biӇn, phòng hӝ
môi trѭӡng tҥi các khu phát triӇn công nghiӋp và ÿô thӏ hóa cӫa tӍnh ÿang bӏ tác ÿӝng bӣi các hoҥt

15.4 Page 144

▲back to top


ÿӝng gây ô nhiӉm môi trrѭӡng nѭӟc và không khí.
* Ngoài ra còn có các loҥi rӯng phòng hӝ ÿҫu nguӗn cӫa các con sông suӕi khác trong tӍnh
và các dҧi rӯng phòng hӝ môi trѭӡng, phòng hӝ nông nghiӋp...
III.3. Rͳng s̫n xṷt:
Vӟi diӋn tích ÿã có rӯng là 78.400 ha, ÿѭӧc sӱ dөng chӫ yӃu ÿӇ sҧn xuҩt kinh doanh gӛ và
các lâm sҧn khác, ÿһc sҧn rӯng, ÿӝng vұt rӯng và kӃt hӧp phòng hӝ bҧo vӋ môi trѭӡng sinh thái
gӗm các diӋn tích rӯng ÿã ÿѭӧc qui hoҥch là rӯng sҧn xuҩt kinh doanh lâm trѭӡng HiӃu Liêm,
lâm trѭӡng Mã Ĉà, Vƭnh An, Xuân Lӝc, Tân Phú, lâm trѭӡng 600, lâm trѭӡng nguyên liӋu giҩy
Trӏ An và công ty lâm nghiӋp La Ngà.
Có các chѭѫng trình:
* Nuôi dѭӥng bҧo vӋ các diӋn tích rӯng tӵ nhiên ÿҧm bҧo cho rӯng tái sinh và phát triӇn ÿӇ
có thӇ ÿѭa vào khai thác theo luân kǤ trên cѫ sӣ ÿiӅu chӍnh lҥi phѭѫng án ÿiӅu chӃ rӯng. Phөc hӗi
rӯng trên diӋn tích rӯng nghèo kiӋt bҵng giҧi pháp khoanh nuôi và làm giàu rӯng.
* Trӗng rӯng mӟi trên ÿҩt trӕng, trҧng cӓ, cây bөi vӟi nhӳng loài thӵc vұt ÿѭӧc chӑn làm
giӕng cây rӯng dӵa vào ÿһc tính sinh thái và công dөng cӫa tӯng loài cây ÿӇ xác ÿӏnh cѫ cҩu cây
trӗng phù hӧp vӟi các dҥng lұp ÿӏa. Có các loҥi rӯng trӗng tұp trung nhѭ:
+ Rͳng tr͛ng cây g͟ lͣn cung c̭p nguyên li͏u g͟ cho xây dӵng cѫ bҧn, chӃ biӃn gӛ dán
lҥng... theo các phѭѫng thӭc trӗng:
z Rӯng trӗng cây hӑ Dҫu vӟi cây che bóng gӗm các loài cây:
Cây hӑ Dҫu là:
- Sao ÿen (Hopea odorata).
- Dҫu rái (Dipte rocarpus alatus).
- Dҫu song nàng (Dipterocarpus dyeri).
- Vên vên (Anisoptera glabra)
Cây che bóng:
- Keo lá tràm (Acacia auriculiformis).
- Keo tai tѭӧng (Acacia mangium)
Các loài cây hӑ Dҫu có chu kǤ kinh doanh dài tӯ 50 - 60 năm, lúc nhӓ ѭa bóng ÿѭӧc bӕ trí
trӗng hӛn giao vӟi cây che bóng có chu kǤ ngҳn tӯ 7 - 10 năm vӯa có tác dөng cҧi tҥo ÿҩt, thӵc
hiӋn ÿѭӧc phѭѫng châm lҩy ngҳn nuôi dài trong kinh doanh lâm nghiӋp.
Mô hình này ÿѭӧc bӕ trí trӗng ӣ vùng qui hoҥch trӗng rӯng gӛ lӟn trên loҥi ÿҩt latêrit ÿӓ
vàng sâu dày ӣ các huyӋn Tân Phú, Xuân Lӝc, Ĉӏnh Quán, Vƭnh Cӱu...
z Rͳng h͟n giao nhiӅu loài cây: ngoài cây hӑ Dҫu còn trӗng các loài cây hӑ Ĉұu nhѭ:
- Gõ ÿӓ (Afzelia xylocarpa).
- Dáng hѭѫng (Pterocarpus pedatus)
Và mӝt sӕ cây mӑc nhanh nhѭ:
- Dái ngӵa (Swietenia macrocarpa).
- Lòng mӭc (Wrightia annamensis).

15.5 Page 145

▲back to top


z Rͳng tr͛ng cây Teck (Tectona grandis) còn gӑi là Giá tӷ theo phѭѫng thӭc trӗng thuҫn
loҥi hoһc hӛn giao vӟi cây ĈiӅu (Anacardium occidentale) còn gӑi là Ĉào lӝn hӝt trên các dҥng lұp
ÿӏa thích hӧp, ÿҩt ÿӓ ÿҩt nâu sâu dày ӣ các huyӋn Ĉӏnh Quán, Tân Phú, Vƭnh Cӱu....
+ Rͳng tr͛ng nguyên li͏u gi̭y và phͯ xanh ÿ̭t tr͙ng ÿ͛i tr͕c:
Cây ÿѭӧc chӑn trӗng thích hӧp là:
- Các loài Keo (Acacia)
- Các loài Bҥch ÿàn (Eucalyptus)
Là nhӳng loài cây sinh trѭӣng nhanh, chu kǤ kinh doanh ngҳn, cho sҧn phҭm gӛ nhӓ, gӛ
nguyên liӋu giҩy và gӛ dăm xuҩt khҭu.
Các loài Keo có tác dөng cҧi tҥo ÿҩt, trӗng thuҫn loҥi Keo hoһc trӗng hӛn giao Keo và
Bҥch ÿàn, ÿѭӧc trӗng ӣ nhiӅu vùng trong tӍnh.
+ Trӗng cây rͳng k͇t hͫp cây công nghi͏p lâu năm và cây ăn trái:
Ĉѭӧc trӗng trong chѭѫng trình phӫ xanh ÿҩt trӕng ÿӗi trӑc, gӗm các loài cây:
- Cây gӛ nhѭ: Sao, Dҫu, Teck, Keo lá tràm...
- Cây công nghiӋp lâu năm nhѭ: Cao su, ĈiӅu, Cà phê...
- Cây ăn trái nhѭ: Xoài, Nhãn, Mít, Sҫu riêng, Chôm chôm, Chuӕi... tҥo thành các mô hình vѭӡn rӯng, trҥi
rӯng.... ӣ các huyӋn Thӕng Nhҩt, Ĉӏnh Quán, Xuân Lӝc.
+ Trӗng rͳng ng̵p m̿n vӟi loài cây Ĉѭӟc ӣ hai huyӋn Nhѫn Trҥch và Long Thành.
Ngoài ra còn có hình thӭc trӗng cây phân tán phát triӇn mҥnh trong phong trào trӗng cây
trong dân nhѭ trӗng cây gӛ, cây làm cҧnh, cây che bóng mát ӣ các vùng ÿô thӏ và nông thôn, trên
các trөc ÿѭӡng giao thông, kênh mѭѫng thӫy lӧi, trӗng cây trong vѭӡn, quanh nhà, trѭӡng hӑc, cѫ
quan, doanh trҥi quân ÿӝi, nghƭa trang và nhӳng nѫi công cӝng... gӗm các loài cây: Sao, Dҫu, Keo
lá tràm, Bҥch ÿàn, Mò cua, Xà cӯ, Phѭӧng vƭ, Muӗng ÿen, Muӗng hoa vàng, Bҵng lăng tím, Me,
Bàng, ViӃt... là nhӳng cây có hình dáng ÿҽp, cho bóng mát vӯa cho gӛ, ÿӃn nay ÿã trӗng ÿѭӧc
hàng chөc triӋu cây trӗng phân tán góp phҫn vào hӋ thӕng cây xanh trên ÿӏa bàn cӫa tӍnh.

15.6 Page 146

▲back to top


PHӨ LӨC DANH MӨC ĈӜNG THӴC VҰT
Bҧng 1: Th͙ng kê s͙ l˱ͫng các Taxon cͯa h͏ th͹c v̵t b̵c cao ͧ Nam Cát Tiên (trͳ ngành Rêu -
Bryophyta)
Tên Taxon
1
Ngành LYCOPODIOPHYTA
Lӟp LYCOPODIOSIDA
Bӝ LYCOPODIALES
Hӑ Lycopodiaceae
Lӟp ISOETOPSIDA
Bӝ SELAGINELLALES
Hӑ Selaginellaceae
Ngành POLYPODIOPHYTA
Lӟp OPHIOGLOSSOPSIDA
Bӝ OPHIOGLOSSALES
Hӑ ophioghossaceae
Lӟp POLYPODIOPSIDA
P. Lӟp SCHIZAEIDAE
Bӝ SCHIZAEALES
Hӑ Lygodiaceae
Bӝ PTERIDALES
Hӑ Pteridaceae
Hӑ Adiantaceae
Hӑ Vittariaceae
P. Lӟp GLEICHENIIDAE
Bӝ GLEICHENIALES
Hӑ Gleicheniaceae
P. Lӟp POLYPODIIDAE
Bӝ POLYPODIALES
Hӑ Polypodiaceae
P. Lӟp HYMENOPHYLLIDAE
Bӝ DICKSONIALES
Hӑ Dicksoniaceae
Bӝ ASPIDIALES
Hӑ Aspleniaceae
Thông Ĉ̭t
Thông Ĉ̭t
Thông Ĉ̭t
Thͯy Ph͑
Quy͋n Bá
X˱˯ng X͑
L˱ͩi R̷n
L˱ͩi R̷n
D˱˯ng X͑
Bòng Bong
Bòng Bong
C͗ Seo Gà
V͕t
V͕t
D˱˯ng X͑
D˱˯ng X͑
Lá Màng
C̱u Tích
Áo Khiên
Sӕ chi
2
Sӕ loài
3
1
5
1
1
1
1
2
3
1
1
2
2
1
1
3
4
1
1
1
1

15.7 Page 147

▲back to top


Tên Taxon
Hӑ Blechnaceae
P. Lӟp SALVINIIDAE
Bӝ SALVINIALES
Hӑ Salviniaceae
Ngành CYCADOPHYTA
Lӟp CYCADOPSIDA
Bӝ CYCADALES
Hӑ Cycadaceae
Ngành GNETOPHYTA
Lӟp GNETOPSIDA
Hӑ Gnetaceae
Ngành MAGNOLIOPHYTA
Lӟp MAGNOLIOPSIDA
P. Lӟp MAGNOLIIDAE
Bӝ ANNONALES
Hӑ Annonaceae
Hӑ Myristicaceae
Bӝ LAURALES
Hӑ Hernandiaceae
Hӑ Lauraceae
Bӝ NELUMBONALES
Hӑ Nelumbonaceae
P. Lӟp RANUNCULIDAE
Bӝ RANUNCULALES
Hӑ Lardizabalaceae
Hӑ Menispermaceae
Hӑ Ranunculaceae
P. Lӟp CARYOPHYLLIDAE
Bӝ CARYOPHYLLALES
Hӑ Amaranthaceae
Bӝ POLYGONALES
Hӑ Polygonaceae
P. Lӟp HAMAMELIDIDAE
Bӝ FAGALES
Hӑ Fagaceae
Bèo Ong
Bèo Ong
Tu͇
Tu͇
Tu͇
Dây G̷m
Dây G̷m
Ng͕c Lan
Ng͕c Lan, Hai Lá
M̯m
Ng͕c Lan
Na
Long Não
Sen
Hoàng Liên
Hoàng Liên
C̱m Ch˱ͣng
C̱m Ch˱ͣng
Rau Răm
Sau Sau
D̓
Sӕ chi
1
1
1
1
7
2
1
6
1
1
2
1
3
1
1
Sӕ loài
1
1
2
1
8
3
1
12
1
1
2
1
3
1
1

15.8 Page 148

▲back to top


Tên Taxon
P. Lӟp DILIENIIDAE
Bӝ DILLENIALES
Hӑ Dilleniaceae
Bӝ THEALES
Hӑ Theaceae
Hӑ Symplocaceae
Hӑ Clusiaceae
Bӝ OCHNALES
Hӑ Ochnaceae
Bӝ ANCISTROCLADALES
Hӑ Ancistrocladaceae
Bӝ ELATINALES
Hӑ Elatinaceae
Bӝ LECYTHIDALES
Hӑ Lecythidaceae
Bӝ ERICALES
Hӑ Ericacea
Bӝ EBENALES
Hӑ Ebenaceae
Bӝ SAPOTALES
Hӑ Sapotaceae
Bӝ PRIMULALES
Hӑ Myrsinaceae
Bӝ VIOLALES
Hӑ Flacourtiaceae
Hӑ Kiggelariaceae
Hӑ Passifloraceae
Bӝ CUCURBITALES
Hӑ Cucurbitaceae
Bӝ BEGONIALES
Hӑ Datiscaceae
Hӑ Begoniaceae
Bӝ CAPPARALES
Hӑ Capparaceae
Bӝ MALVALES
Hӑ Elaeocarpaceae
S͝
S͝
Chè
Mai
Trung Quân
Ĉàn Th̫o
Vͳng
Ĉ͟ Quyên
Th͓
H͛ng Xiêm
Trân Châu
Hoa Tím
B̯u Bí
Thu H̫i Ĉ˱ͥng
Màn Màn
Bông
Sӕ chi
Sӕ loài
2
4
1
1
1
1
4
8
1
1
1
2
1
2
2
6
1
1
1
5
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
3
6
1
2

15.9 Page 149

▲back to top


Hӑ Tiliaceae
Hӑ Dipterocarpaceae
Hӑ Sterculiaceae
Hӑ Malvaceae
Bӝ URTICALES
Hӑ Ulmaceae
Hӑ Moraceae
Hӑ Cecropiaceae
Hӑ Urticaceae
Bӝ EUPHORBIALES
Hӑ Euphorbiaceae
Hӑ Pandaceae
P. Lӟp ROSIDAE
Bӝ ROSALES
Hӑ Chrysobalanaceae
Bӝ PODOSTEMALES
Hӑ Podostemaceae
Bӝ RHIZOPHORALES
Hӑ Rhizophoraceae
Bӝ MYRTALES
Hӑ Myrtaceae
Hӑ Combretaceae
Hӑ Crypteroniaceae
Hӑ Melastomataceae
Hӑ Lythraceae
Hӑ Sonneratiaceae
Hӑ Onagraceae
Bӝ FABALES
Hӑ Fabaceae
Bӝ CONNARALES
Hӑ Connaraceae
Bӝ SAPINDALES
Hӑ Sapindaceae
Bӝ RUTALES
Hӑ Rutaceae
Hӑ Simaroubaceae
Tên Taxon
Th̯u D̯u
Hoa H͛ng
Sim
Ĉ̵u
Kh͇ rͳng
B͛ Hòn
Cam
Sӕ chi
3
5
8
4
2
4
1
1
21
1
Sӕ loài
7
14
14
5
3
18
2
2
38
1
1
1
1
1
1
3
2
6
5
6
1
1
3
4
1
5
1
1
1
2
28
49
1
1
5
5
5
5
5
6

15.10 Page 150

▲back to top


Tên Taxon
Hӑ Irvingiaceae
Hӑ Meliaceae
Hӑ Burseraceae
Hӑ Anacardiaceae
Bӝ LINALES
Hӑ Linaceae
Bӝ GERANIALES
Hӑ Oxalidaceae
Bӝ POLYGALALES
Hӑ Polygalaceae
Bӝ CELASTRALES
Hӑ Aquifoliaceae
Hӑ Icacinaceae
Hӑ Cardiopteridaceae
Hӑ Celastraceae
Bӝ SANTALALES
Hӑ Olacaceae
Bӝ RHAMNALES
Hӑ Rhamnaceae
Bӝ VITALES
Hӑ Vitaceae
Hӑ Leeaceae
Bӝ CORNALES
Hӑ Alangiaceae
Bӝ APIALES (= ARALIALES)
Hӑ Araliaceae
P. Lӟp LAMIIDAE
Bӝ GENTIANLLES
Hӑ Longaniaceae
Hӑ Rubiaceae
Hӑ Apocynaceae
Hӑ Asclesppiadaceae
Bӝ OLEALES
Hӑ Oleaceae
Bӝ SONALALES
Hӑ Solanaceae
L̩nh
Phong Lͷ
Vi͍n Chí
Cây G͙i
Ĉàn H˱˯ng
Táo ra
Nho
S˯n Thù Du
Hoa Tán
Hoa Môi
Long Ĉͧm
Nhài
Cà
Sӕ chi
1
2
2
5
1
1
2
1
2
1
3
1
2
4
1
1
1
Sӕ loài
1
2
3
6
1
1
2
1
2
1
3
1
2
5
3
1
2
2
4
25
34
4
5
6
11
1
2
2
2

16 Pages 151-160

▲back to top


16.1 Page 151

▲back to top


Tên Taxon
Bӝ CONVOLVULALES
Hӑ Convolvulaceae
Hӑ Cuscutaece
Bӝ BORAGINALES
Hӑ Ehretiaceae
Hӑ Boraginaceae
Bӝ SCROPHULARIALES
Hӑ scrophulariaceae
Hӑ Bignoniaceae
Hӑ Lentibulariaceae
Hӑ Thunbergiaceae
Bӝ LAMIALES
Hӑ Verbenaceae
Hӑ Lamiaceae
P.Lӟp ASTERIDAE
Bӝ ASTERALES
Hӑ Asteraceae
Lӟp LILIOPSIDA
P.Lӟp ALISMATIDAE
Bӝ HYDROCHARITALES
Hӑ Hydrocharitaceae
P.Lӟp LILIIDAE
Bӝ LILIALES
Hӑ Melanthiaceae
Bӝ BURMANNIALES
Hӑ Burmanniaceae
Bӝ AMARYLLIDALES
Hӑ Asphodelaceae
Hӑ Amarillidaceae
Bӝ ASPARAGALES
Hӑ Dracaenaceae
Bӝ SMILACALES
Hӑ Smilacaeae
Bӝ DIOSCOREALES
Hӑ Dioscoreaceae
Hӑ Stemonaceae
Khoai Lang
Vòi Voi
Hoa mõm sói
Hoa Môi
Cúc
Cúc
Hành
Tr̩ch T̫
Lá S̷n
Hành
Hành
Cào Cào
Loa Kèn Ĉ͗
Thiên Môn
Kim Cang
Cͯ Nâu
Sӕ chi
4
1
2
1
6
3
1
1
8
2
Sӕ loài
8
1
2
1
9
3
1
2
12
2
6
8
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
3
1
2

16.2 Page 152

▲back to top


Bӝ HEMODORALES
Hӑ Hypoxidaceae
Bӝ ORCHIDALES
Hӑ Orchidaceae
Bӝ POTEDERIALES
Hӑ Pontederiaceae
Bӝ ZINGIBERALES
Hӑ Musaceae
Hӑ Zingiberaceae
Hӑ Costaceae
Hӑ Marantaceae
Bӝ CYPERALES
Hӑ Cyperaceae
Bӝ COMMELINALES
Hӑ Commelinaceae
Hӑ Eriocaulaceae
Bӝ RESTIONALES
Hӑ Flagellariceae
Bӝ POALES
Hӑ Poaceae
P.Lӟp ARECIDAE
Bӝ ARECALES
Hӑ Arecaceae
Bӝ PANDANALES
Hӑ Pandanaceae
Bӝ ARALES
Hӑ Araceae
Tên Taxon
T͗i Voi Lùn
Lan
Bèo Sen
Gͳng
Cói
Thài Lài
Chanh L˱˯ng
Lúa
Cau
Cau
Dͱa D̩i
Ráy
Sӕ chi
1
36
1
1
8
1
5
6
2
1
1
10
Sӕ loài
2
76
1
1
9
1
5
10
3
1
1
14
7
9
2
2
10
15

16.3 Page 153

▲back to top


Bҧng 2: Th͙ng kê s͙ l˱ͫng cͯa h͏ ÿ͡ng v̵t Nam Cát Tiên
Tên Hӑ
CHIM
PELECANIFORMES - Bӝ Bӗ Nông
Phalacrocoracidae - Hӑ Cӕc
CICONIIFORMES - Bӝ Hҥc
Ardeidae - Hӑ DiӋc.
Ciconiidae - Hӑ Hҥc
Threskiornithidea - Hӑ Cò quҳm
ANSERIFORMES - Bӝ Ngӛng
Anatidae - Hӑ Vӏt
FALCONIFORMES - Bӝ Cҳt
Pandionidae - Hӑ Ó Cá
Falconidae - Hӑ Cҳt
Accipitridae - Hӑ Ѭng
GALLIFORMES - Bӝ Gà
Phasianidae - Hӑ Trƭ
GRUIFORMES - Bӝ SӃu.
Turnidae - Hӑ Cun Cút
Rallidae - Hӑ Gà nѭӟc
CHARADRIIFORMES – Bӝ RӁ
Charadriidae - Hӑ Choi Choi
COLUMBIFORMES - Bӝ Bӗ Câu
Columbidae - Hӑ Bӗ Câu
PSITTACIFORMES - Bӝ Vҽt
Psittacidae - Hӑ Vҽt
CUCULIFORMES - Bӝ Cu Cu
Cuculidae - Hӑ Cu Cu
CAPRIMULGIFORMES - Bӝ Cú Muӛi
Caprimulgidae - Hӑ Cú Muӛi
STRIGIFORMES - Bӝ Cú
Strigidae - Hӑ Cú mèo
APODIFORMES - Bӝ YӃn
Apodidae - Hӑ YӃn
Hermiprosnidae – Hӑ YӃn mào
Sӕ chi
2
9
5
3
4
1
2
11
7
1
6
9
4
3
5
2
2
2
1
Sӕ loài
4
13
6
3
4
1
2
12
8
2
6
13
9
6
6
3
2
3
1

16.4 Page 154

▲back to top


Tên Hӑ
TROGONIFORMES - Bӝ Curucu
Trogonidae - Hӑ Curucu
CORACIIFORMES - Bӝ Sҧ
Alcedinidae - Hӑ Bói Cá
Meropidae - Hӑ Trҧu
Coraciidae - Hӑ Sҧ Rӯng
Upupidae - Hӑ Ĉҫu rìu
Bucerotidae - Hӑ Hӗng Hoàng
PICIFORMES – Bӝ Gõ KiӃn
Capitonidae - Hӑ Cu rӕc
Picidae - Hӑ Gõ kiӃn
PASSERIFORMES - Bӝ Sҿ
Eurylaimidae - Hӑ Mӓ rӝng
Pittidae - Hӑ Ĉuôi cөt
Hirundinidae - Hӑ Nhҥn
Motacillidae - Hӑ Chìa vôi
Campephagidae – Hӑ Phѭӡng chèo
Pyenonotidae - Hӑ Chào mào
Irenidae - Hӑ Chim lam
Laniidae - Hӑ Bách thanh
Sturnidae - Hӑ Sáo
Oriolidae - Hӑ Vàng anh
Dicruridae - Hӑ Chèo bҿo
Artamidae - Hӑ Nhҥn rӯng
Corvidae - Hӑ Quҥ
Turdidae - Phân Hӑ Chích Chòe
Sylviinae - Phân Hӑ Chim Chích
Timaliidae - Phân Hӑ Khѭӟu
Muscicapinae - Phân Hӑ Ĉӟp ruӗi
Nectariniidae – Hӑ Hút mұt
Dicacidae - Hӑ Chim Sâu
Ploceidae - Hӑ Sҿ
THÚ
INSECTIVORA- Bӝ Ăn Sâu Bӑ
Talpidae - Hӑ Chuӝt hӕc
Soricidae - Hӑ Chuӝt chù
Sӕ chi
1
5
2
2
1
3
1
9
1
1
2
1
2
2
2
1
4
1
1
1
3
1
2
2
2
4
1
3
1
1
Sӕ loài
1
7
3
2
1
4
6
13
1
2
4
1
2
8
3
2
8
3
6
1
3
1
2
3
2
4
2
5
1
1

16.5 Page 155

▲back to top


Tên Hӑ
SCADETIA
Tupaidae - Hӑ Ĉӗi
DERMOPTERA - Bӝ Cánh Da
Cynocephalidae - Hӑ Cánh da
CHIROPTERA - Bӝ Dѫi
Pteropodidae - Hӑ Dѫi
PRIMATES - Bӝ Linh Trѭӣng
Lorioidae - Hӑ Cu li
Cercopithecidae – Hӑ KhӍ hҫu
Hylobatidae - Hӑ Vѭӧn
CARNIVORA - Bӝ Ăn Thӏt
Canidae - Hӑ Chó sói
Ursidae - Hӑ Gҩu
Mustelidae - Hӑ Chӗn
Viverridae - Hӑ Cҫy
Felidae - Hӑ Mèo
PROBOSCIDA - Bӝ Có Vòi
Hӑ Elephantidae
ARTIODACTYLA - Bӝ Có Guӕc Ngón Chҹn
Suidae - Hӑ Lӧn
Tragulidae - Hӑ Cheo
Cervidae - Hӑ Hѭѫu Nai
Bovidae - Hӑ Bò
PHOLIDOTA – Bӝ Tê Tê
Hӑ Manidae
RODENTIA - Bӝ Gұm nhҩm
Sciuridae - Hӑ Sóc
Rhizomyidae - Hӑ Dúi
Muridae - Hӑ Chuӝt
Hystricidae - Hӑ Nhím
LAGOMORPHA - Bӝ Thӓ
Leporidae - Hӑ thӓ
BÒ SÁT
SQUAMATA - Bӝ Có Vҧy
Gekkonidae - Hӑ Tҳc Kè
Scincidae - Hӑ Thҵn Lҵn bóng
Sӕ chi
1
1
3
1
3
1
1
2
5
6
3
1
1
1
2
1
1
4
1
4
1
1
3
1
Sӕ loài
1
1
4
2
7
1
1
2
5
6
5
1
1
1
2
3
1
5
1
4
1
1
3
1

16.6 Page 156

▲back to top


Tên Hӑ
Agamidae - Hӑ Nhông
Varanidae - Hӑ KǤ ÿà
Lacertidae - Hӑ Thҵn lҵn
Boidae – Hӑ Trăn
Typhlopidae - Hӑ Rҳn giun
Ilysidae - Hӑ Ĉuôi Cөt
Colubridae - Hӑ Rҳn nѭӟc
Elapidae - Hӑ Rҳn Hә
Crotalidae - Hӑ Rҳn có hӕ má
TESTUDINATA - Bӝ Rùa
Emydidae - Hӑ Rùa móc
Trionyidae - Hӑ Ba Ba
CROCODYLIA - Hӑ Cá Sҩu
Crocodylidae - Hӑ Cá sҩu
CÁ
AHEOGLOSSIFORMES - Bӝ Cá Thát Lát
Notopteridae - Hӑ Cá thát lát
CYPRINIFORMES - Bӝ Cá chép
Cyprinidae - Hӑ Cá chép
Clariidae - Hӑ Cá trê
PERCIFORMIS - Bӝ Cá Vѭӧc
Anabantidae - Hӑ Cá Rô
Nandidae - Hӑ Cá rô biӇn
OPHIOCEPHALIFORME S - Bӝ
Ophiocephalidae - Hӑ
SYMBRANCHIFORMES - Bӝ
Flutidae - Hӑ
MASTACEMBELIFORMES - Bӝ
Mastacem belidae - Hӑ
NGÀNH CÔN TRÙNG
EPHEMEROPTERRA - Bӝ
Baetidae - Hӑ
Heptageniidae - Phân Hӑ
Oligoneuriidae - Phân Hӑ
Leptonphiebiidae - Phân Hӑ
Ephemeridae - Hӑ
Sӕ chi
3
1
1
1
1
1
9
4
2
5
1
1
1
4
2
3
1
1
1
1
5
4
2
4
1
Sӕ loài
4
2
1
2
1
1
11
5
2
5
1
1
1
5
3
3
1
3
1
2
9
5
3
5
1

16.7 Page 157

▲back to top


Tên Hӑ
Polymitarcyidae - Hӑ
Potamanthidae – Hӑ
Ephemerellidae - Hӑ
Caenidae - Hӑ
Tricorythidae – Hӑ
LEPIDOPTERA - Bӝ
Papilionidae - Hӑ
Pieridae - Hӑ
Danaidae – Hӑ
Satyridae – Hӑ
Nymphalidae – Hӑ
Riodinidae - Hӑ
HETEROPTERA - Bӝ
Nepidae - Hӑ
Ranatrinae - Hӑ
Belostomatidae - Hӑ
Pleidae - Hӑ
Helotrephidae - Hӑ
Notonectidae - Hӑ
Corixidae - Hӑ
Sӕ chi
1
1
4
3
2
7
9
4
7
19
1
1
2
1
1
2
3
3
Sӕ loài
1
1
5
5
3
13
14
11
8
31
2
1
2
2
2
3
8
8
(1[1]) Theo Chân L̩p phong th͝ ký cӫa Châu Ĉҥt Quan mô tҧ vùng ÿҩt phѭѫng Nam vào năm 1296.
(1[2]) Báo cáo k͇t qu̫ nghiên cͱu c˯ sͧ khoa h͕c cho vi͏c s͵ dͭng hͫp lý và c̫i thi͏n h͏ sinh thái rͳng Nam Cát Tiên (1986 - 1990) cӫa
Trung tâm nghiên cӭu sinh thái - Phân viӋn khoa hӑc ViӋt Nam tҥi TP. Hӗ Chí Minh.
(1[3]) Theo bài Con cháu vua Hùng ÿ͇n Cù Lao Ph͙ cӫa Trҫn HiӃu Thuұn - báo Ĉӗng Nai.
(1[4]) L͓ch s͵ Chi͇n khu Ĉ - NXB Ĉӗng Nai, 1997.
(1[5]) Th̫m th͹c v̵t rͳng Vi͏t Nam - 1978 cӫa GSTS Thái Văn Trӯng.
(1[6]) Herbicides in war cӫa Arthur H. Westing - 1984 (SIPRI).
(1[7]) Báo cáo H͏ sinh thái rͳng các t͑nh phía Nam 1994 - Phân viӋn ÿiӅu tra quy hoҥch rӯng.
(1[8]) Báo cáo K͇t qu̫ ÿi͉u tra tài nguyên rͳng Ĉ͛ng Nai 1983 - Phân viӋn ÿiӅu tra quy hoҥch rӯng.
(1[9]) L͓ch s͵ Chi͇n khu Ĉ - NXB Ĉӗng Nai 1997.
(1[10]) Báo cáo K͇t qu̫ ÿi͉u tra tài nguyên rͳng Ĉ͛ng Nai 1983 - Phân viӋn ÿiӅu tra quy hoҥch rӯng.
(1[11]) Xem B̫n ÿ͛ hi͏n tr̩ng rͳng Ĉ͛ng Nai và Bi͋u ÿ͛ di͏n tích rͳng và ÿ̭t lâm nghi͏p.

16.8 Page 158

▲back to top


Ch˱˯ng VII
Ĉ͒A LÝ L͒CH Sʹ
I. VӅ ÿӏa danh Ĉӗng Nai:
Cách ÿây chӯng ba, bӕn thӃ kӍ, vùng ÿҩt phѭѫng Nam màu mӥ mênh mông song còn
hoang hóa ÿã mӡi gӑi bao thӃ hӋ cha ông ta thuӣ trѭӟc:
Làm trai cho ÿáng nên trai,
Phú Xuân cNJng tr̫i, Ĉ͛ng Nai ÿã tͳng
và:
Nhà Bè n˱ͣc ch̫y chia hai
Ai v͉ Gia Ĉ͓nh, Ĉ͛ng Nai thì v͉.
Ĉӏa danh Ĉӗng Nai in sâu trong tâm trí bao lӟp ngѭӡi ViӋt Nam gây ҩn tѭӧng vӯa lҥ vӯa
quen, vӯa xa vӡi mà lҥi vӯa gҫn gNJi thân thiӃt. Chúng ta hãy cùng tìm hiӇu xuҩt xӭ cӫa danh xѭng
này.
Các công trình khҧo cә cho biӃt vùng lѭu vӵc sông Ĉӗng Nai có con ngѭӡi sinh sӕng tӯ
thӡi tiӅn sӱ, cách nay ít nhҩt khoҧng 5.000 năm. Lê Trung Khá (1978) ÿoán ÿӏnh nѫi ÿây ÿã có
ngѭӡi cѭ trú tӯ sѫ kì ÿá cNJ cách nay khoҧng 700.000 năm ÿӃn 300.000 năm. Chѭa tìm thҩy tѭ liӋu
thành văn nào ghi vùng ÿҩt này thuӣ ÿó gӑi là gì.
Ngѭӡi Chѫro - mӝt trong các tӝc ngѭӡi thiӇu sӕ bҧn ÿӏa - tӯ xa xѭa ÿã gӑi vùng Biên Hòa
là Bù Blih (cNJng nhѭ gӑi vùng Sài Gòn là Gor). Ĉӏa danh này chѭa rõ ra ÿӡi vào thӡi ÿiӇm nào.
Vұy ÿӏa danh Ĉӗng Nai có tӯ ÿâu?
I.1. Theo Tr͓nh Hoài Ĉͱc:
Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí cӫa ông viӃt khoҧng năm 1820 có ÿoҥn: "Bà R͓a ͧ ÿ̯u
tr̭n Biên Hòa, là ÿ̭t có danh ti͇ng, cho nên các phͯ phía B̷c có câu ng̩n r̹ng: c˯m Nai R͓a, cá
Rí Rang, ̭y là ḽy xͱ Ĉ͛ng Nai và Bà R͓a ÿͱng ÿ̯u mà bao g͛m c̫ B͇n Nghé, Sài Gòn, Mƭ Tho,
Long H͛ v̵y".
Ông dүn sách Tân Ĉ˱ͥng th˱: "N˱ͣc Bà Lͫi ͧ ngay phía Ĉông Nam Chiêm Thành, tͳ
Giao Châu v˱ͫt bi͋n, tr̫i qua các n˱ͣc Xích Th͝, Ĉan Ĉan thì tͣi. Phong tͭc cͯa h͕ là x͗ tai ÿeo
khoen, dùng m͡t ṱm v̫i thô qṷn ngang l˱ng. Phía nam (Bà Lͫi) là n˱ͣc Thù N̩i. Sau niên hi͏u
Vƭnh Huy ÿͥi Ĉ˱ͥng (650 - 655) thì b͓ Chân L̩p thôn tính"... "Tra theo sách Chánh Văn thì chͷ
lͫi âm lͭc ÿ͓a thi͇t (ÿ͕c l͓a, ta ÿ͕c r͓a) nên nghi Bà R͓a nay tͱc n˱ͣc Bà Lͫi x˱a kia chăng? Còn
Thù N̩i vͣi Ĉ͛ng Nai hay Nông N̩i thanh âm không sai nhau l̷m, ho̿c gi̫ là ÿ̭t Sài Gòn ngày
nay v̵y".
I.2. Theo sách Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí cͯa Qu͙c s͵ quán nhà Nguy͍n:
Mөc th͓ ÿi͇m (chӧ quán) viӃt: "Chͫ L͡c Dã: ͧ phía Nam h̩ l˱u Ph˱ͣc Long (sông Ĉ͛ng
Nai) huy͏n Ph˱ͣc Chánh, nguyên x˱a là cánh ÿ͛ng h˱˯u nai ͧ, nên ÿ̿t tên ̭y, ho̿c g͕i L͡c

16.9 Page 159

▲back to top


ÿ͡ng, tͭc danh chͫ Ĉ͛ng Nai cNJng là ch͟ này. Xét sáu t͑nh Gia Ĉ͓nh mà thông x˱ng là Ĉ͛ng Nai,
vì khi ÿ̯u khai thác tͳ ch͟ Ĉ͛ng Nai tr˱ͣc h͇t, nên cͱ ch͟ g͙c cNJng g͛m ÿͯ m̭y ch͟ ng͕n."
I.3. Theo Nguy͍n Siêu trong sách Phѭѫng ÿình ÿӏa dѭ chí:
Ông bác bӓ mӝt phҫn giҧ thiӃt cӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc, nêu lí giҧi mӟi: "Cͱ Tùy s͵ thì n˱ͣc
Bà Lͫi là n˱ͣc Tiêm La ngày nay. Sách Gia Ĉ͓nh thông chí cͯa Tr͓nh Hoài Ĉͱc cho Bà R͓a là
n˱ͣc Bà Lͫi ngày x˱a ch˱a ch̷c ÿã ph̫i, có lͅ là Can Ĉà Lͫi, Xích Th͝ tͱc là Biên Hòa ngày
nay".
I.4. Nhi͉u nhà l͓ch s͵ cho r̹ng:
Thӡi sѫ sӱ - tӯ ÿҫu công nguyên tӟi thӃ kӍ VII - vùng ÿҩt Ĉӗng Nai hiӋn nay nҵm trong
vòng ҧnh hѭӣng cӫa vѭѫng quӕc Phù Nam vì tҥi ÿây có nhiӅu dҩu tích cӫa nӅn văn minh Óc Eo,
sau ÿó, ÿҩt này lҥi phө thuӝc lӓng lҿo vào vѭѫng quӕc Chân Lҥp, là mӝt phҫn cӫa ÿҩt Thӫy Chân
Lҥp. KӃ ÿó, ÿҩt Ĉӗng Nai là vùng trái ÿӝn bӏ Chămpa và Chân Lҥp tranh chҩp thӡi gian dài. Lúc
ÿó nѫi ÿây vүn chѭa ÿһt tên (nói chính xác hѫn: ngѭӡi ta chѭa tìm ra tên có thӇ có tӯ lâu).
I.5. H. Fontaine (1972) dүn thѭ giám mөc Labbé gӱi phái bӝ thӯa sai nѭӟc ngoài (viӃt tháng 10 -
1710): Kho̫ng năm 1670 ÿã có dân Cochinchine (1[1]) ÿ͇n sinh c˯ l̵p nghi͏p ͧ m͡t ph̯n ÿ̭t
nào ÿó mà ng˱ͥi ta g͕i là DoNJnay giáp ranh vͣi các v˱˯ng qu͙c Khmer và Chămpa.
Nhѭ vұy, ÿӏa danh Ĉӗng Nai hҷn có tӯ lâu, trѭӟc khi NguyӉn Hӳu Cҧnh vào ÿây kinh lí
năm 1698.
Cho ÿӃn nay, viӋc truy tìm nguӗn gӕc ÿӏa danh Ĉӗng Nai chѭa kӃt thúc, tuy có thӇ qui vào
ba xuҩt xӭ: tên mӝt nѭӟc cә ÿҥi, tên con sông theo lӕi gӑi cӫa ngѭӡi Mҥ, tӯ quan sát thӵc tӃ ÿѭѫng
thӡi.
II. Thӡi các chúa NguyӉn (trѭӟc 1698 - 1802):
Cái tên Ĉӗng Nai thuӣ hѫn ba trăm năm trѭӟc cha ông ta ÿi mӣ cõi, gӧi lên trong tâm trí
bao thӃ hӋ hình ҧnh miӅn ÿҩt phѭѫng Nam trù phú nhѭng hoang vu rұm rҥp.
Sách Phͯ biên t̩p lͭc (năm 1776) cӫa Lê Quí Ĉôn là cuӕn sách xѭa nhҩt phác hӑa ÿôi nét:
Ĉ̭t Ĉ͛ng Nai, tͳ các c͵a bi͋n C̯n Giͥ, Soi L̩p, c͵a Ĉ̩i, c͵a Ti͋u toàn là rͳng r̵m hàng m̭y
ngàn d̿m.... Ĉ̭t ̭y nhi͉u ngòi l̩ch, ÿ˱ͥng n˱ͣc nh˱ m̷c c͵i, không ti͏n ÿi b͡. Ng˱ͥi buôn có
chͧ thuy͉n lͣn thì ṱt ÿèo thêm xu͛ng nh͗ ÿ͋ thông ÿi các kênh. Tͳ c͵a bi͋n ÿ͇n ÿ̯u ngu͛n ÿi
sáu, b̫y ngày, h͇t th̫y là ÿ͛ng ru͡ng, nhìn bát ngát, r͡ng ph̻ng nh˱ th͇ ÿ̭y, r̭t hͫp tr͛ng lúa
n͇p, lúa t̓, g̩o ÿ͉u tr̷ng d̓o.
Rõ ràng Lê Quí Ĉôn ÿӗng nhҩt ÿҩt Ĉӗng Nai vӟi cҧ ÿӗng bҵng Nam bӝ.
Năm 1698, chúa NguyӉn Phúc Chu sai ch˱ͧng c˯ NguyӉn Hӳu Cҧnh vào kinh lí ÿҩt
phѭѫng Nam. Ông ÿһt miӅn ÿҩt mӟi - nay là Nam bӝ - thành phͯ Gia Ĉ͓nh có hai huyӋn:
- HuyӋn Tân Bình ÿһt dinh Phiên Trҩn (ÿҩt phía Tây sông Sài Gòn mà nguӗn là sông Thӫy
Vӑt, - NguyӉn Tҥo dӏch là sông Băng Bӝt - gӗm Tây Ninh, thành phӕ Hӗ Chí Minh, TiӅn Giang....
hiӋn nay)
- HuyӋn Phѭӟc Long ÿһt dinh Trҩn Biên (ÿҩt phía Ĉông sông Sài Gòn, gӗm các tӍnh Ĉӗng
Nai, Bình Dѭѫng, Bình Phѭӟc, Bà Rӏa - VNJng Tàu, mӝt phҫn Bình Thuұn bây giӡ). DiӋn tích
(1[1]) Dân Ĉàng Trong: Tӯ khi Pháp chiӃm, Cochinchine mӟi gӑi là Nam kì

16.10 Page 160

▲back to top


huyӋn Phѭӟc Long nhѭ vұy rҩt lӟn. (Dinh: trҥi quan quân; Tr̭n: giӳ gìn; Biên: chӛ giáp bӡ cõi.
Dinh Tr̭n Biên: Trҥi quân giӳ gìn bӡ cõi. Dinh còn có nghƭa khác: mӝt ÿҥo quân có 10 cѫ, vӋ)
Giӳa thӃ kӍ XVIII ÿҩt Nam bӝ chia làm ba dinh: Trҩn Biên, Phiên Trҩn, Long Hӗ; vùng Hà
Tiên xa xôi ÿһt làm trҩn Hà Tiên do mӝt ÿô ÿӕc cai quҧn.
Năm 1776, sau khi ÿánh bҥi chúa NguyӉn, chiӃm ÿѭӧc Nam bӝ, Ĉông Ĉӏnh Vѭѫng
NguyӉn Lӳ ÿәi dinh Trҩn Biên thành Biên Trҩn.
Năm 1788, NguyӉn Ánh chia ÿҩt Gia Ĉӏnh làm năm dinh: Trҩn Biên, Phiên Trҩn, Vƭnh
Trҩn (dinh Long Hӗ ÿәi tên), Trҩn Ĉӏnh (do cҳt mӝt phҫn dinh Long Hӗ tӯ mҥn Cҫn Thѫ xuӕng
Sóc Trăng) và trҩn Hà Tiên cNJ.
Thӡi các chúa NguyӉn, sӵ thay ÿәi hành chính diӉn ra ӣ tҫm vƭ mô theo cҩp dinh và trҩn.
Chѭa tìm ra tài liӋu nào ÿӅ cұp tӟi cҩp tәng, xã, thôn.
III. Thӡi nhà NguyӉn (1802 - 1861):
Năm 1808 nhà NguyӉn ÿәi tên ÿҩt Nam bӝ là Gia Ĉӏnh thành. Các dinh ÿәi ra trҩn thuӝc
thành Gia Ĉӏnh. Dinh Trҩn Biên ÿәi thành tr̭n Biên Hòa (Trҩn: giӳ gìn, cNJng là ÿѫn vӏ hành chính
có tính quân quҧn cҩp tӍnh; Biên: chӛ giáp giӟi bӡ cõi; Hòa: hiӋp làm mӝt, thuұn mӝt bӅ. Trҩn
Biên Hòa: ÿѫn vӏ hành chính có tính quân quҧn ӣ nѫi giáp bӡ cõi không có xung ÿӝt).
HuyӋn Phѭӟc Long thăng thành phӫ Phѭӟc Long. Bӕn tәng (cӫa huyӋn Phѭӟc Long cNJ)
nâng thành bӕn huyӋn: Phѭӟc Chánh, Bình An, Long Thành, Phѭӟc An.
Năm 1832, trҩn ÿәi thành tӍnh; tr̭n Biên Hòa thành t͑nh Biên Hòa.
Năm 1837, tӍnh Biên Hòa ÿһt phӫ Phѭӟc Tuy (trên cѫ sӣ huyӋn Phѭӟc An cNJ) và thêm 2
huyӋn: Long Khánh (cҳt tӯ mӝt phҫn Phѭӟc An cNJ) và Ngãi An (tách tӯ Bình An).
Năm 1838, phӫ Phѭӟc Long thêm huyӋn Phѭӟc Bình (cҳt tӯ Phѭӟc Chánh, Bình An).
Năm 1840, có 81 làng ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi qui phөc, ÿһt thành bӕn thӫ: Tân Bình,
Tân Ĉӏnh, Tân Thuұn, Tân Lӧi.
Năm 1851, bӓ ba huyӋn: Phѭӟc Bình qui vӅ phӫ Phѭӟc Long; Long Khánh vào phӫ Phѭӟc
Tuy; Ngãi An nhұp vào huyӋn Bình An.
Vùng ÿҩt phѭѫng Nam xa xôi hoang hóa thӫa trѭӟc nay trӣ thành ÿӏa bàn phát triӇn kinh tӃ
sôi ÿӝng, thu hút dân cѭ miӅn Bҳc và miӅn Trung vào làm ăn sinh sӕng. Tә chӭc hành chính ÿәi
thay liên tөc theo hѭӟng phát triӇn: nhiӅu làng xã mӟi lұp thêm ÿã khai sinh ra các tәng mӟi, tәng
nâng lên thành huyӋn, huyӋn nâng lên thành phӫ... Dân ÿông, ruӝng nhiӅu, thóc gҥo lҳm; ÿӇ bҧo
ÿҧm nguӗn thu cho Nhà nѭӟc, ngѭӡi ta không thӇ bҵng lòng vӟi lӡi tӵ khai vӅ mҩy khoҧnh, mҩy
dây, mҩy sӣ ruӝng vѭӡn, tӯ ÿó dүn ÿӃn viӋc lұp ÿӏa bҥ năm 1836 ӣ Nam kì. Nhӡ vұy, lҫn ÿҫu tiên
triӅu ÿình HuӃ nҳm ÿѭӧc tӍnh Biên Hòa có bao nhiêu phӫ, huyӋn, tәng, xã thôn vӟi tӯng loҥi ruӝng
vѭӡn cө thӇ.
III.1. Sách Gia Ĉӏnh Thành thông chí (1820) vi͇t v͉ tr̭n Biên Hòa:
Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí (1820) cӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc là cuӕn ÿӏa chí ÿҫu tiên kê tӍ
mӍ các tәng, xã, thôn ӣ Nam bӝ. Quӕc sӱ quán nhà NguyӉn tham khҧo cuӕn này ÿӇ viӃt gӑn lҥi
phҫn Nam kì lөc tӍnh trong bӝ sách Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí (nhiӅu tұp).

17 Pages 161-170

▲back to top


17.1 Page 161

▲back to top


Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí giӟi thiӋu khái quát trҩn Biên Hòa:
"Tͳ Ĉông ÿ͇n Tây cách 542 d̿m r˱ͩi, tͳ B̷c ÿ͇n Nam cách 587 d̿m r˱ͩi. Phía Ĉông
giáp núi Th̯n M̳u, l̵p tr̩m Thu̵n Biên, ch̩y dài ra phía B̷c ÿ͉u là sách ÿ͡ng cͯa s˯n man,
phía Nam giáp tr̭n Phiên An, trên tͳ su͙i Băng B͡t, qua Ĉͱc giang ÿ͇n Bình giang b̓ quanh v͉
ngã ba Nhà Bè, th̻ng xu͙ng vùng bi͋n C̯n Giͥ qua VNJng Tàu ra Thát s˯n ḽy m͡t gi̫i sông dài
làm giͣi h̩n. Ph̯n ÿ̭t ͧ bͥ phía B̷c sông là ÿ͓a giͣi tr̭n Biên Hòa, phía Ĉông giáp bi͋n, phía
Tây ÿ͇n s˯n man"
Trҩn Biên Hòa gӗm 1 phӫ, 4 huyӋn, 8 tәng, 307 xã, thôn, phѭӡng
PHͮ PH˰͢C LONG
Có 4 huyӋn: Phѭӟc Chánh, Bình An, Long Thành, Phѭӟc An.
HUY͎N PH˰͢C CHÁNH
"Phía Ĉông giáp b͇n ÿò Th͓ Nghƭa, chͫ thôn Bình D˱˯ng t͝ng Long Vƭnh huy͏n Long Thành ÿ͇n sát núi
rͳng; phía Tây giáp man sách ÿ̯u ngu͛n, phía Nam giáp huy͏n Bình An tͳ núi Chiêu Thái (Châu Thͣi) li͉n ÿ͇n
xͱ Ba Ĉ͙c sông Th͓ Kiên; phía B̷c giáp man sách rͳng lͣn."
HuyӋn Phѭӟc Chánh có 2 tәng, 85 thôn.
Có 46 thôn:
- Bình Ĉa
- Tân Mai
- Phѭӟc Thҥnh
- MiӃu phө Hӝi ÿӗng
- Bình Thành
- Bình ĈiӋn
- Bình Thӟi
- Bình Hұu
- Tân TriӅu Ĉông
- Bình Lөc
- Bình Thanh
- Long Chánh
- Tân HuӋ Ĉông
- Tân Quan Ĉông
- Tân Ĉӏnh
T͜NG PH˰͢C VINH
- Bình An
- Tam Nhѫn
- Tân Tөc
- Phѭӟc Lѭ
- Tân Lҥi
- Bình Thҥnh
- Tân Thҥch
- Bình Thuұn
- Bình Thҧo
- Tân TriӅu Tây
- Long Phú
- Bình Ĉӏnh
- Tân Lӝc Tây
- Tân HuӋ Tây
- Tân Quan Trung
- Vƭnh An
- Bình An Tây
- Tân Phong
- Bình Trѭӟc
- Tân Lân
- Bҥch Khôi
- Bình Sѫn
- Tân Thҥch Ĉông
- Bình Ý
- Tân Xuân
- Tân Thành
- Xuân Hòa
- Bình Lӧi
- Phú An
- Tân Quan Chánh
- An Lâm
Có 39 thôn:
T͜NG CHÁNH MƬ
- Tân Phú
- Tân Vҥn
- Tân Hҥnh Ĉông
- Phѭӟc Hҥnh Trung
- Tân Thҥnh Ĉông Giáp
- Tân Khánh Trung
- Bình Chӱ Trung
- Tân Ĉӏnh (2[2])
- Mƭ Thҥnh
- Tân Phѭӟc
- Bình Tiên
- Phѭӟc Hҥnh
- Tân Trung Tây Giáp
- Tân Hӝi
- Tân Quan
- Tân Bҧn
- Tân Thҥnh
- Bình Trӏ
- Tân Hoa
- Tân Khánh Ĉông
- Bình Chӱ
(2[2]) Có thôn Tân Ĉӭc sáp nhұp.

17.2 Page 162

▲back to top


- Bình Hѭng
- Bình Hóa
- Bình Hóa Tây
- Tân Lӝc Ĉông
- Tân Lӝc Thѭӧng
- Tân Quan Thѭӧng
- Tân Thҥnh
- Tân Lѭѫng
- Bình Chánh Ĉông
- ĈiӅu Hòa
- Tân Hòa
- Tân Lӧi
- Tân Trúc
- Tân Chánh
- Bình Thuұn Ĉông
- Tân Lұp
- Bình An Ĉông
- Phú Xuân Ĉông
HUY͎N BÌNH AN
"Phía Ĉông giáp t͝ng Thành Tuy huy͏n Long Thành tͳ sông Th͓ L͡ n͙i ÿ͇n gi͛ng ông T͙; phía Tây giáp
sách man trên ngu͛n Băng B͡t; phía Nam giáp Bình Giang tr̭n Phiên An; phía B̷c giáp t͝ng Chánh Mƭ huy͏n
Ph˱ͣc Chánh tͳ núi Châu Thͣi ÿ͇n xͱ Ba Ĉ͙c sông Th͓ Kiên."
HuyӋn Bình An có hai tәng, 119 xã, thôn, phѭӡng.
Có 50 xã, thôn:
- An Phѭӟc
- Hòa Thuұn
- An Ĉӏnh Tây
- Tân An Thuұn Giáp
- Tân An Nhӏ Giáp
- Tân Mƭ Tây
- Vƭnh Tѭӡng
- Bình Nhan Tây
- Bình Nhan Thҥnh
- Bình Hòa
- Phú Lӧi Tây
- Chánh An Trung
- Chánh An
- Hòa Thҥnh
- Vƭnh Phú
- An Phú
- Tông Thái
T͜NG BÌNH CHÁNH
- Long TuyӅn
- Hòa Thuұn Ĉông
- Tân An Ĉông Giáp
- Tân An Hòa Giáp
- Tân An Thҥnh Giáp
- Hòa Mƭ
- Phѭӟc Hóa Thuұn
- Bình Nhan Nhҩt
- Tân Khánh Tây
- Tân Ĉӗng
- Bình ĈiӅn
- Phú Thҥnh
- Chánh An Tây
- Chánh Hòa
- Phú Lӧi
- Tân Thái Ĉông Giáp
- Vƭnh Phѭӟc
- Hòa Thҥnh Ĉông
- An Ĉӏnh
- Tân An Tây Giáp
- Tân An Lӧi Giáp
- Tân An Trung Giáp
- Phú An
- Bình Nhan Ĉông
- Bình Nhan Thѭӧng
- Tân Phѭӟc
- Phú Lӧi Trung Giáp
- Bình Luұt Tây
- Phú Thuұn
- Chánh An Tây Giáp
- Phú Lӧi Tây Giáp
- Phú Hòa
- Tân Thái Tây Giáp
- ĈiӃm BӃn Sҳn
Có 69 xã, thôn, phѭӡng:
T͜NG AN THͮY
- Tân An Ĉông Giáp
- Tân Thҥnh
- Ĉông An
- Hành Hoa
- An Phú
- Bình ChiӇu
- Bình Quí
- Bình Quí Hҥ
- Bình Kính
- Bình Xuân phѭӡng (3[3])
- Hòa Thҥnh
- Bình Phú Thѭӧng
- Bình Thҳng phѭӡng
- Bình Thҥnh
- Bình Quӟi
- Phú Mƭ
- Ĉông An Trung
- Lí Nhѫn Tây (4[4])
- Long Quí
- Bình ChiӇu Trung Giáp
- Bình Quí Ĉông
- Bình Lӧi Ĉông
- Bình Kính Ĉông
- Linh ChiӇu Ĉông Giáp
- Bình Phú
- Bình Thҳng Tây
- An Thҥnh (5[5])
- Bình Ĉӗng Trung (6[6])
- Tân An Tây Giáp
- Tân Long
- Ĉông An Tây
- Phѭӟc An
- Phѭӟc Thӑ
- Bình ChiӇu Tây
- Bình Quí Thѭӧng
- Bình Lӧi Tây
- Bình Kính Tây
- Linh ChiӇu Tây Giáp
- Bình Phú Trung (7[7])
- Tân Nhѫn
- Bình Ĉѭӡng
- Bình Ĉӗng Ĉông Giáp
(3[3]) Có thôn Bình Xuân Ĉông sáp nhұp.
(4[4]) Có thôn Phú Xuân sáp nhұp.
(5[5]) Có thôn Thҥnh Sѫn sáp nhұp, thôn mӟi lұp.
(6[6]) Có thôn Bình Ĉông Chánh sáp nhұp.

17.3 Page 163

▲back to top


- Bình Ĉӗng Tây Giáp
- Xuân Trѭӡng Tây Giáp
- Phѭӟc Lӝc
- Long Ĉӭc
- Tân Hѭng
- Bình Xѭѫng
- Bình Thuұn Nhӭt
- An Tài
- Bình Phѭӟc
- Minh Phөng
- Bình Ĉán Ĉông
- Tân Lӝ
- Tân Giám
- Bình Quan
- Bình Tӵ
- Bình Hòa Nhӭt
- Bình Lâm
- Mƭ An
- Xuân Hòa
- Tân Lӧi
- Long Phú Ĉông
- Bình Hòa
- Long Quӟi
- Tân Mƭ
- Bình Hòa Ĉông
- An Lӧi
- Tân Quí Thѭӧng Giáp
HUY͎N LONG THÀNH
"Phía Ĉông giáp t͝ng An Phú huy͏n Ph˱ͣc An tͳ núi Th͓ Vãi (Nͷ Ni) ÿ͇n c͵a Ngã B̫y; phía Tây giáp
núi L˱ͫng Ni t͝ng An Thͯy huy͏n Bình An, phía Nam giáp sông lͣn Nhà Bè; phía B̷c giáp xͱ Ao Cá t͝ng Ph˱ͣc
Vƭnh huy͏n Ph˱ͣc Chánh."
HuyӋn Long Thành có 2 tәng, 63 thôn, phѭӡng.
Có 34 thôn, phѭӡng:
T͜NG LONG VƬNH
- Phѭӟc Tuy phѭӡng
- Phѭӟc Khҧ
- Vƭnh Hòa
- Vҥn Toàn
- Phѭӟc Gia
- Long Hòa
- Phѭӟc Tѭӡng
- Long Phú Ĉông
- Phѭӟc Thái
- Vƭnh Thuұn
- An Hѭng
- Bình Dѭѫng
- Phѭӟc Mƭ
- Phѭӟc Tân
- Phѭӟc Hòa
- An Hòa
- Vƭnh Ĉông
- An Xuân
- Phѭӟc Miên
- Phѭӟc Quí
- Long Thҥnh Ĉông
- Phѭӟc ThiӋn
- Phѭӟc Lӧi
- Long Ĉҥi
- Long Thành
- Long An
- Long Trѭӡng
- Vƭnh Thӑ
- Phѭӟc Toàn
- Phѭӟc Châu
- Phѭӟc Trѭӡng
- Phѭӟc Mƭ
- Long Thҥnh Tây
- Phѭӟc Hұu ҩp
có 29 thôn:
T͜NG THÀNH TUY (mͣi ÿ̿t)
- Vƭnh An
- Vƭnh Xѭѫng (mӟi lұp)
- Mƭ Khoan
- Long Tҥo
- Phú An
- Hѭѫng Mƭ
- Lѭѫng Phѭӟc
- An Thuұn (mӟi lұp)
- Lѭѫng Thҥnh
- Mƭ An
- Phѭӟc Lӝc
- Phѭӟc Thành
- Phú Mƭ An
- Long Thuұn
- Phú Hòa
- Lí Nhѫn
- Lѭѫng Phѭӟc Ĉông
- An Phѭӟc
- Thanh Hòa
- Long HiӋu
- Phѭӟc Lӧi An
- Phѭӟc KiӇn
- Phѭӟc Lai
- Phѭӟc Hòa Ĉông
- Long Hѭng
- Vƭnh Hѭng
- Phѭӟc Thҥnh
- Long Ĉӭc
- Trѭӡng Lӝc
HUY͎N PH˰͢C AN
"Phía Ĉông giáp bi͋n; phía Tây giáp núi Cam La và núi Th͓ Vãi ÿ͇n c͵a sông Ngã B̫y; phía Nam giáp
tr̭n Phiên An d͕c theo phía B̷c vùng bi͋n C̯n Giͥ; phía B̷c giáp sách man thͯ sông Mͭc."
HuyӋn Phѭӟc An có 2 tәng, 43 xã, thôn, phѭӡng.
T͜NG AN PHÚ
(7[7]) Có 4 thôn: Bình Lӝc, Chánh Thái, Thuұn Bình, Phѭӟc Ĉông và Bình Hҥnh Nhҩt Giáp sáp nhұp.

17.4 Page 164

▲back to top


Có 21 xã, thôn:
- Long Hòa xã
- Phѭӟc Ĉӭc
- Long Kiên
- An Nhӭt
- Long An
- Long Hѭѫng
- Trúc Phong
- Hѭng Long
- Long HiӋp
- Long Lұp
- Long Thuұn
- Hҳc Lăng ҩp
- Long ĈiӅn
- Phө lNJy TӍnh Bәng
(thôn GiӃng Bӝng)
- Long Thҳng
- Long Xuyên
- Phѭӟc Thҥnh
- Phѭӟc ThiӋn
- Long Thҥnh
- Phú An ҩp
- Phѭӟc LӉ
T͜NG PH˰͢C H˰NG
Có 22 xã, thôn, phѭӡng.
- Phѭӟc Thái
- Long Thӏnh
- Thái Thҥch
- Phѭӟc An Trung
- Phѭӟc Lӧi
- Long Sѫn
- Long Hҧi
- Giang trҥm thôn Hòa Mƭ
- Phѭӟc Hѭng
- Long Hѭng
- Phѭӟc Lӝc Thѭӧng
- Long Thái
- Phú Thҥnh
- Phѭӟc Hҧi
- Long Mƭ Tây
- Phѭӟc LiӉu
- Phѭӟc HiӋp
- Long Hòa
- Gia Thҥch
- Phѭӟc Hoa
- Long Hӝi Sѫn
- Giang trҥm thôn Tân An
III.2. Theo Ĉ͓a b̩ t͑nh Biên Hòa (năm 1836):
TӍnh Biên Hòa năm 1836 có 1 phӫ Phѭӟc Long, 4 huyӋn: Bình An, Long Thành, Phѭӟc
An, Phѭӟc Chánh vӟi 22 tәng, 285 thôn xã nhѭ sau:
PHͮ PH˰͢C LONG
III.2.1. HUY͎N BÌNH AN g͛m 8 t͝ng, 89 xã, thôn ̭p:
a) T͝ng AN THͮY TH˰ͪNG g͛m 6 thôn:
- Thôn An Lӧi
- Thôn Bình Phú Trung
- Thôn An Tài
- Thôn Bình Trѭng
- Thôn Bình Khánh
- Thôn Mӻ Thӫy
b) T͝ng AN THͮY H̨ g͛m 3 thôn, 5 xã:
- Thôn Bình ChiӇu Tây
- Xã Bình Phú
- Xã Tân An Hҥ
- Xã Bình Ĉӭc
- Xã Bình Phѭӟc
- Xã Tân An Thѭӧng
- Thôn Bình Ĉѭӡng
- Thôn Bình Thӫy
c) T͝ng AN THͮY TRUNG g͛m 7 thôn:
- Thôn Bình Ĉӗng Ĉông
- Thôn Bình Quӟi Ĉông
- Thôn Xuân Vinh
- Thôn Bình Ĉӗng Tây
- Thôn Linh ChiӇu Ĉông
- Thôn Bình Ĉӗng Trung
- Thôn Xuân Trѭӡng Tây
d) T͝ng AN THͮY ĈÔNG g͛m 13 thôn, xã:
- Thôn An Lӝc
- Thôn Bình Thҳng Ĉông
- Thôn Ĉông An Tây
- Thôn Tân Long
- Thôn Tân Quӟi
- Thôn An Nhѫn
- Thôn Bình Thҳng Tây
- Thôn Ĉông An Trung
- Thôn Tân Nhѫn
- Thôn Bình Phú Thѭӧng
- Xã Ĉông An
- Thôn Lý Nhѫn Tây
- Xã Tân Ninh
e) T͝ng BÌNH CHÁNH TH˰ͪNG g͛m 9 thôn, xã:
- Thôn An Thҥnh
- Thôn Bình Nhan Thѭӧng
- Thôn Bình Nhan Ĉông
- Thôn Hòa Thҥnh
- Thôn Bình Nhan Nhӭt
- Thôn Hѭng Ĉӏnh

17.5 Page 165

▲back to top


- Thôn Phú Long
- Xã Tân Thӟi Ĉông
- Thôn Vƭnh Bình
f) T͝ng BÌNH CHÁNH TRUNG g͛m 12 thôn, ̭p, thuy͉n:
- ThuyӅn An Nhӭt
- Thôn Bình Phѭӟc
- Thôn Chánh An Trung
- Thôn Phú Lӧi Trung
- Ҩp An Phú
- Thôn Chánh An
- Thôn Phú Lӧi Ĉông
- Thôn Phú Thuұn
- Thôn Bình ĈiӅm
- Thôn Chánh An Tây
- Thôn Phú Lӧi Tây
- Thôn Tân Phѭӟc Tây
g) T͝ng BÌNH CHÁNH H̨ g͛m 12 thôn, xã:
- Thôn An Mӻ
- Xã Khánh Vân
- Xã Tân An
- Thôn Tân Lý
- Thôn Bình Nhan Tây
- Thôn Phѭӟc Hóa
- Xã Tân An Trung
- Thôn Vƭnh Lӧi
- Thôn Cát Tân
- Thôn Phѭӟc Tân Ĉông
- Xã Tân Khánh Tây
- Thôn Vƭnh Phú
h) T͝ng BÌNH CHÁNH TÂY g͛m 22 ̭p, thôn, xã:
- Thôn An Ĉӏnh
- Thôn An Phѭӟc
- Thôn Hòa Mƭ
- Thôn Long Hѭng Ĉông
- Xã Mӻ Thҥnh
- Thôn Phú Trung
- Xã Tân An Tây
- Xã Vƭnh Xѭѫng
- Thôn An Ĉӏnh Tây
- Thôn Chánh Long
- Thôn Hòa Thuұn Ĉông
- Thôn Long TuyӅn
- Thôn Phú Hѭng
- Xã Phѭӟc Phú
- Thôn Thanh TuyӅn
- Xã An Hòa
- Thôn Ĉӏnh Phѭӟc
- Thôn Lҥi TuyӅn
- Thôn Mӻ Hҧo
- Ҩp Phú Nhuұn
- Xã Tân An Ĉông
- Xã Thҥnh Hòa
III.2.2. HUY͎N LONG THÀNH g͛m 4 t͝ng, 53 ̭p, thôn, xã:
a) T͝ng LONG VƬNH TH˰ͪNG g͛m 17 thôn, h͡:
- Thôn An Hòa
- Thôn Bình Dѭѫng
- Thôn Long Trѭӡng
- Thôn Phѭӟc Miên
- Thôn Phѭӟc Tân
- Thôn Vƭnh Thӑ
- Thôn An Hѭng
- Thôn Long An
- Thôn Phѭӟc Gia
- Thôn Phѭӟc Mӻ
- Thôn Phѭӟc Toàn
- Hӝ ThiӃt Tѭӧng
- Thôn An Xuân
- Thôn Long Hòa
- Thôn Phѭӟc Khҧ
- Thôn Phѭӟc Quӟi
- Thôn Phѭӟc Trѭӡng
b) T͝ng LONG VƬNH H̨ g͛m 11 thôn, ph˱ͥng, ̭p:
- Thôn Long Ĉҥi
- Thôn Long Thҥnh Ĉông
- Thôn Phú Thӑ
- Thôn Phѭӟc Thӟi
- Thôn Long Phú Ĉông
- Thôn Long Thҥnh Tây
- Ҩp Phѭӟc Hұu
- Thôn Vƭnh Thuұn
- Thôn Long Thành
- Phѭӡng Long Tuy
- Thôn Phѭӟc ThiӋn
c) T͝ng THÀNH TUY TH˰ͪNG g͛m 12 thôn:
- Thôn Hѭѫng Mӻ
- Thôn Phú Lҥc
- Thôn Phѭӟc Lӝc Tây
- Thôn Tұp Phѭӟc
- Thôn Hӳu Lӝc
- Thôn Phú Thҥnh
- Thôn Phѭӟc TiӃn
- Thôn Tuy Long
- Thôn Long Thuұn
- Thôn Phѭӟc Hòa Ĉông
- Thôn Tân Lӝc
- Thôn Xuân Lӝc
d) T͝ng THÀNH TUY H̨ g͛m 13 thôn, ̭p:
- Thôn Bình Phú
- Thôn Lѭѫng Phú Ĉông
- Thôn Phѭӟc KiӃn
- Thôn Phѭӟc Thҥnh
- Thôn Vƭnh Tuy
- Thôn Hѭng Thҥnh
- Ҩp Mӻ Hӝi
- Thôn Phѭӟc Lai
- Thôn Tân Tѭӡng
- Thôn Long HiӋu
- Thôn Phú Mӻ
- Thôn Phѭӟc Thành
- Thôn Tuy Thҥnh
III.2.3. HUY͎N PH˰͢C AN g͛m 4 t͝ng, 42 xã, thôn, ph˱ͥng:

17.6 Page 166

▲back to top


a) T͝ng AN PHÚ TH˰ͪNG g͛m 12 thôn, xã, ph˱ͥng:
- Xã An Nhӭt
- Thôn Hѭng Long
- Phѭӡng Long Nhung
- Xã Phѭӟc TӍnh
(Ph˱ͣc T͑nh ru͡ng mu͙i)
- Thôn An Ngãi
- Thôn Long ĈiӅn
(Long Ĉi͉n ru͡ng mu͙i)
- Thôn Long Thҥnh
- ThuyӅn Thҳng Tam
- Xã Hҳc Long
- ThuyӅn Thҳng Nhӭt
- Xã Vƭnh ĈiӅn
- ThuyӅn Thҳng Nhì
b) T͝ng AN PHÚ H̨ g͛m 8 thôn:
- Thôn Long Kiên
- Thôn Phѭӟc LӉ
(Ph˱ͣc L͍ ru͡ng mu͙i)
- Thôn Long HiӋp
- Thôn Long Lұp
- Thôn Long Hѭѫng
- Thôn Long Xuyên
- Thôn Phѭӟc Long
- Thôn Ĉҥi Thuұn
c) T͝ng PH˰͢C H˰NG TH˰ͪNG g͛m 10 thôn, xã:
- Thôn An Thӟi
- Thôn Long Mӻ Tây
- Thôn Phѭӟc LiӉu
- Thôn Toàn Mƭ
- Thôn Lҥc Thuұn
- Xã Phѭӟc Hҧi
- Thôn Phѭӟc Trinh
- Thôn Long Hҧi
- Thôn Phѭӟc Hѭng Ĉông
- Thôn Tân An
d) T͝ng PH˰͢C H˰NG H̨ g͛m 12 thôn, xã, ph˱ͥng:
- Xã An Phѭӟc Trung
- Thôn Hѭng Hòa
- Thôn Phѭӟc Bҧo
- Thôn Phѭӟc Lӧi
- Thôn Gia Thҥnh
- Thôn Long Hѭng
- Thôn Phѭӟc HiӋp
- Thôn Phѭӟc Xuân
- Thôn HiӋp Hòa
- Thôn Long Thӟi
- Phѭӡng Phѭӟc Lӝc Thѭӧng
- Thôn Thҥnh Mӻ
III.2.4. HUY͎N PH˰͢C CHÁNH g͛m 6 t͝ng, xã, thôn:
a) T͝ng CHÁNH M; TH˰ͪNG g͛m 12 xã, thôn:
-Thôn Bình Long
- Xã Phѭӟc Hҥnh
- Thôn Tân Hҥnh
- Thôn Tân Phú
- Xã Hӳu Lân
- Xã Tân Bҧn
- Thôn Tân Hҥnh Ĉông
- Thôn Tân Phѭӟc
- Xã Mӻ Khánh
- Thôn Tân Cát
- Thôn Tân Hҥnh Trung
- Thôn Tân Phѭӟc Ĉông
b) T͝ng CHÁNH M; TRUNG g͛m 17 thôn, xã:
- Thôn Bình Chánh Ĉông
- Thôn Bình Hóa
- Thôn Phѭӟc Hҧi Ĉông
- Thôn Tân Khánh Trung
- Thôn Tân Trҥch
- Xã Toàn Hѭng
- Thôn Bình Chӱ
- Thôn Bình Hѭng
- Thôn Tân Hoa
- Thôn Tân Lѭѫng
- Thôn Tân Trúc
- Thôn Vƭnh Phѭӟc
- Thôn Bình Chӱ Trung
- Thôn ĈiӅu Hòa
- Thôn Tân Khánh Ĉông
- Thôn Tân Thҥnh Ĉông
- Xã Tân Uyên
c) T͝ng CHÁNH M; H̨ g͛m 16 xã, thôn:
- Thôn Bình An Ĉông
- Thôn Chánh Hѭng
- Thôn Phú Xuân Ĉông
- Thôn Tân Lӧi
- Thôn Tân Quan
- Thôn Tân Tӏch
- Thôn Bình Cѫ
- Thôn Mӻ Ĉӭc
- Thôn Phѭӟc Hòa
- Thôn Tân Lӝc Thѭӧng
- Thôn Tân Quan Thѭӧng
- Thôn Chánh Hòa
- Thôn Mӻ Lӝc
- Thôn Tân Lұp
- Xã Tân Nhuұn
- Thôn Tân Thҥnh Tây
d) T͝ng PH˰͢C VINH TH˰ͪNG g͛m 22 xã, thôn, ph˱ͥng:
- Thôn Bình Ĉa
- Thôn Bình Quan
- Thôn Bình Tӵ
- Thôn Long Quӟi
- Xã Tân Hѭng
- Thôn Bình Hành
- Thôn Bình Thành
- Thôn Bình Xѭѫng
- Thôn Phѭӟc Lѭ
- Xã Tân Lҥi
- Phѭӡng Bình Trѭӟc
- Xã Hѭng Phú
- Thôn Tân Giám
- Thôn Tân Lân
- Thôn Tân Lөc

17.7 Page 167

▲back to top


- Thôn Tân Mai
- Thôn Thành Ĉӭc
- Thôn Vƭnh An
- Thôn Tân Mӻ
- Thôn Vinh Long
- Thôn Bình Hòa
- Thôn Vinh Thҥnh
e) T͝ng PH˰͢C VINH TRUNG g͛m 16, thôn, ph˱ͥng:
- Phѭӡng Bҥch Khôi
- Thôn Bình Mӻ
- Thôn Bình Thӟi
- Thôn Tân Phong
- Thôn Tân Vinh Ĉông
- Thôn Thҥnh Hòa
- Thôn Bình ĈiӋn
- Thôn Bình Sѫn
- Thôn Bình Ý
- Thôn Tân Thҥch Ĉông
- Thôn Tân Vinh Tây
- Thôn Bình Hұu
- Thôn Bình Thҥch
- Thôn Tân Hѭng
- Thôn Tân Thành
- Thôn Tân Xuân
f ) T͝ng PH˰͢C VINH H̨ g͛m 18 thôn:
- Thôn An Lӝc Ĉông
- Thôn Bình Lӧi
- Thôn Bình Thҥnh
- Thôn Long Phú
- Thôn Tân HuӋ Ĉông
- Thôn Tân Quan Ĉông
- Thôn Bình An Chánh
- Thôn Bình Lөc
- Thôn Bình Thҧo
- Thôn Phú Trҥch
- Thôn Tân Lӝc Tây
- Thôn Tân Quan Trung
- Thôn Bình An Thѭӧng
- Thôn Bình Ninh
- Thôn Long Chánh
- Thôn Tân Ĉӏnh
- Thôn Tân Quan Chánh
- Thôn Xuân Hòa
So sánh sӕ tәng, thôn xã giӳa sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí (1820) và Ĉ͓a b̩ (1836), ta
thҩy:
* Sӕ tәng tăng 14:
HuyӋn Phѭӟc Chánh tӯ 2 tәng chia thành 6 tәng
HuyӋn Bình An tӯ 2 tәng chia thành 8 tәng
HuyӋn Long Thành tӯ 2 tәng chia thành 4 tәng
HuyӋn Phѭӟc An tӯ 2 tәng chia thành 4 tәng
* Sӕ thôn, xã, phѭӡøng tӯ 307 giҧm còn 285 do sáp nhұp mӝt sӕ thôn, xã nhӓ lҥi.
Thӡi ÿó ngѭӡi ta ít phân biӋt thôn và xã, có khi thôn lӟn hѫn xã. Ӣ cù lao Phӕ, thôn Bình
Tӵ có ruӝng ÿҩt thӵc canh 36 mүu 6 sào 11 thѭӟc 2 tҩc trong khi xã Phú Hѭng (ӣ xӭ chӧ ChiӃu
cNJng trên cù lao Phӕ) chӍ có 2 mүu 7 sào 4 thѭӟc 5 tҩc và xã Tân Hѭng (cù lao Phӕ) chӍ có 9 sào
13 thѭӟc 5 tҩc ruӝng ÿҩt... Tӯ cѫ sӣ ruӝng ÿҩt thӵc canh, ngѭӡi ta có thӇ suy ra dân sӕ 2 xã Hѭng
Phú và Tân Hѭng ít hѫn Bình Tӵ. (Bây giͥ, xã do nhi͉u thôn, ̭p hͫp l̩i, hoàn toàn khác h͛i ÿó).
Trong thӡi khai phá, nӃu nѫi nào qui tө ít nhҩt 10 hӝ ÿӭng ÿѫn xin lұp làng và chӏu nӝp
thuӃ thì có thӇ khai sinh mӝt thôn, xã. Ӣ các ÿ͛n ÿi͉n tә chӭc quân ÿӝi thӡi NguyӉn làm kinh tӃ -
khi dân sӵ hóa thì mӛi ÿӝi trӣ thành mӝt thôn, làng, viên ÿӝi trѭӣng trӣ thành thôn trѭӣng, xã
trѭӣng và viên cai cѫ trông coi ÿӗn ÿiӅn trӣ thành cai tәng. (8[8])
III.3. Sách Ĉҥi Nam nhҩt thӕng chí vi͇t v͉ t͑nh Biên Hòa:
Sách Ĉ̩i Nam nh̭t th͙ng chí do Quӕc sӱ quán nhà NguyӉn biên soҥn tӯ năm 1865 ÿӃn
năm 1882 thӯa hѭӣng kӃt quҧ nghiên cӭu cӫa nhӳng ngѭӡi ÿi trѭӟc: Lê Quí Ĉôn, Phan Huy Chú,
Trӏnh Hoài Ĉӭc. Các tұp viӃt vӅ Nam kì lөc tӍnh tóm tҳt sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí, chӍ ghi
(8[8]) Dinh (doanh): nѫi quân ÿӝi ÿóng, hoһc ÿѫn vӏ hành chính quân quҧn (sau là trҩn rӗi tӍnh); Tr̭n: ÿѫn vӏ hành chính mang tính quân
quҧn ÿӡi các vua nhà NguyӉn, sau ÿәi ra tӍnh; Ph˱ͥng: khu vӵc gӗm ngѭӡi cùng nghӅ ӣ các tӍnh lӏ, thӏ trҩn...; Thͯ: gìn giӳ mӝt phѭѫng;
Sách: do sroc (sóc): làng cӫa ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi; Thu͡c: phө, nhұp vӅ; N̵u: bӑn, lNJ, ÿѫn vӏ dân cѭ ӣ lҿ tҿ; Giang tr̩m: thôn có
phu trҥm chҥy công văn giҩy tӡ bҵng ÿѭӡng sông; Sông Băng B͡t: nguӗn cӫa sông Sài Gòn, theo Vѭѫng Hӗng SӇn còn gӑi là Thӫy Vӑt;
Bình giang, Ĉӭc giang: Các ÿo̩n khác nhau cͯa sông Sài Gòn.

17.8 Page 168

▲back to top


tên tӍnh, phӫ, huyӋn do ÿó chúng ta khó biӃt vӅ các thôn, xã mӟi lұp sau năm 1820.
Theo sách Ĉ̩i Nam nh̭t th͙ng chí, tӍnh Biên Hòa có 2 phӫ, 4 huyӋn và 3 huyӋn kiêm
nhiӃp.
PHͮ PH˰͢C LONG
"ͦ phía Tây B̷c t͑nh thành 14 d̿m, Ĉông ÿ͇n Tây cách 205 d̿m, Nam ÿ͇n B̷c cách 134 d̿m. Tͳ phͯ l͓
qua Ĉông ÿ͇n s˯n man 165 d̿m; Tây ÿ͇n giͣi h̩n Bình giang (sông Sài Gòn) t͑nh Gia Ĉ͓nh 14 d̿m; B̷c ÿ͇n s˯n
man 85 d̿m.
Khi ÿ̯u khai qu͙c ÿ̿t làm huy͏n, năm Gia Long thͱ 7 (1808) thăng làm phͯ, nguyên lãnh b͙n huy͏n: Ph˱ͣc
Chánh, Bình An, Long Thành, Ph˱ͣc An. Năm Minh M̩ng thͱ 18 (1837) ÿem huy͏n Long Thành và Ph˱ͣc An c̫i
thu͡c phͯ Ph˱ͣc Tuy, sau ÿ̿t thêm huy͏n Nghƭa An, huy͏n Ph˱ͣc Bình cNJng thu͡c v͉ phͯ. Lãnh hai huy͏n, kiêm
nhi͇p hai huy͏n."
HUY͎N PH˰͢C CHÁNH
"Ĉông ÿ͇n Tây cách 30 d̿m, Nam ÿ͇n B̷c cách 29 d̿m. Tͳ huy͏n l͓ qua phía Ĉông ÿ͇n giͣi huy͏n Ph˱ͣc
Bình 25 d̿m; Tây ÿ͇n giͣi huy͏n Bình An 8 d̿m; Nam ÿ͇n giͣi huy͏n Nghƭa An 22 d̿m; B̷c ÿ͇n giͣi huy͏n
Ph˱ͣc Bình 7 d̿m.
Nguyên tr˱ͣc là t͝ng Tân Chánh. Năm Gia Long thͱ 7 (1808) ÿ̿t hai t͝ng, Ph˱ͣc Vƭnh và Chánh Mƭ, nhân
tên hai t͝ng ̭y ÿ̿t làm huy͏n Ph˱ͣc Chánh. Năm Minh M̩ng thͱ 2 (1821) chia 2 t͝ng làm 6 t͝ng (m͟i t͝ng cNJ
thành ba t͝ng mͣi, mang thêm chͷ Th˱ͫng, Trung, H̩ - N.Y.T chú thích). Năm Minh M̩ng thͱ 18 (1837) trích 1
t͝ng cho huy͏n Ph˱ͣc Bình. Nay lãnh 5 t͝ng, 89 xã thôn, ph˱ͥng và 2 bang ng˱ͥi Tàu."
HUY͎N BÌNH AN
"ͦ xiên phía Tây Nam phͯ 30 d̿m, Ĉông ÿ͇n Tây cách 21 d̿m, Nam ÿ͇n B̷c cách 49 d̿m. Tͳ huy͏n l͓ qua
phía Ĉông ÿ͇n giͣi huy͏n Nghƭa An 19 d̿m; Tây ÿ͇n giͣi Bình giang t͑nh Gia Ĉ͓nh 2 d̿m; Nam ÿ͇n giͣi Bình
giang t͑nh Gia Ĉ͓nh 7 d̿m; B̷c ÿ͇n lâm ph̵n huy͏n Ph˱ͣc Bình 42 d̿m. Nguyên tr˱ͣc là t͝ng Bình An, năm Gia
Long thͱ 7 (1808) mͣi ÿ̿t làm huy͏n. Năm Minh M̩ng thͱ 18 (1837) ÿem man dân ͧ phͯ An Lͫi cùng ng˱ͥi Hoa
huy͏n ̭y chia ÿ̿t làm 5 t͝ng. Năm Thi͏u Tr͓ thͱ 6 (1846) ÿem T͝ng Bình Th͝ chia thêm làm T͝ng Bình Lâm.
Lãnh 6 t͝ng, 58 xã thôn, 2 bang ng˱ͥi Tàu. Là huy͏n kiêm nhi͇p."
HUY͎N PH˰͢C BÌNH
"ͦ Ĉông B̷c phͯ 29 d̿m, Ĉông ÿ͇n Tây cách 159 d̿m, Nam ÿ͇n B̷c cách 72 d̿m. Tͳ huy͏n l͓ qua phía
Ĉông ÿ͇n s˯n man t͑nh Bình Thu̵n 118 d̿m; phía Nam ÿ͇n giͣi huy͏n Ph˱ͣc Chánh 8 d̿m; phía B̷c ÿ͇n Bình
Thu̵n và giͣi h̩n man sách tân phͭ 64 d̿m.
Năm Minh M̩ng thͱ 19 (1838) trích 1 t͝ng Chánh Mƭ H̩ thu͡c huy͏n Ph˱ͣc Chánh và man sách ba thͯ: Bình
Lͫi, Ĉ͓nh Quán, Ph˱ͣc Vƭnh chia l̵p 4 t͝ng: Ph˱ͣc Thành, Bình S˯n, Bình Tuy, Bình Cách và ÿ̿t huy͏n này thu͡c
phͯ Ph˱ͣc Long th͙ng h̩t. Th͝ dân ͧ ÿây ÿ˱ͫc vua ban cho m͟i dòng m͡t chͷ ÿ͋ làm h͕ nh˱: S˯n, Lâm, H͛ng,
Nh̩n, Ng˱u, Mã... Lãnh 5 t͝ng, 60 xã thôn, ph˱ͥng. Huy͏n tr͓ ÿ̿t t̩i ÿ͓a ph̵n thôn Tân T͓ch. Nay ÿã b͗."
HUY͎N NGHƬA AN
"ͦ phía Nam phͯ 30 d̿m, Ĉông cách Tây 20 d̿m. Nam cách B̷c 30 d̿m. Tͳ huy͏n l͓ qua phía Ĉông ÿ͇n
giͣi huy͏n Long Thành phͯ Ph˱ͣc Tuy 11 d̿m; phía Tây ÿ͇n giͣi huy͏n Bình An 9 d̿m; phía Nam ÿ͇n giͣi Bình
giang t͑nh Gia Ĉ͓nh 17 d̿m; phía B̷c ÿ͇n giͣi huy͏n Ph˱ͣc Chánh 13 d̿m.
Nguyên tr˱ͣc là ÿ͓a ph̵n huy͏n Bình An, năm Minh M̩ng thͱ 18 (1837) chia ÿ̿t 5 t͝ng, 51 xã thôn,
ph˱ͥng. Huy͏n tr͓ ÿ̿t t̩i thôn Linh Chi͋u Tây. Nay b͗."
PHͮ PH˰͢C TUY
"ͦ xiên phía Nam t͑nh thành 105 d̿m, Ĉông cách Tây 111 d̿m, Nam cách B̷c 120 d̿m. Tͳ phͯ l͓ qua phía
Ĉông ÿ͇n bi͋n 24 d̿m; Tây ÿ͇n giͣi huy͏n Nghƭa An phͯ Ph˱ͣc Long 78 d̿m; phía Nam ÿ͇n c͵a bi͋n C̯n Giͥ

17.9 Page 169

▲back to top


20 d̿m; phía B̷c ÿ͇n giͣi huy͏n Ph˱ͣc Chánh phͯ Ph˱ͣc Long 100 d̿m. Năm Minh M̩ng thͱ 18 (1837) mͣi ÿ̿t
thêm phͯ này. Lãnh hai huy͏n, kiêm nhi͇p m͡t huy͏n."
HUY͎N LONG THÀNH
"ͦ phía Tây B̷c phͯ 70 d̿m, Ĉông ÿ͇n Tây cách 62 d̿m, Nam ÿ͇n B̷c cách 57 d̿m. Tͳ huy͏n l͓ qua phía
Ĉông ÿ͇n giͣi huy͏n Long Khánh 37 d̿m; Tây ÿ͇n giͣi huy͏n Nghƭa An 25 d̿m; Nam ÿ͇n lâm ph̵n huy͏n Ph˱ͣc
An 23 d̿m; B̷c ÿ͇n giͣi huy͏n Ph˱ͣc Chánh phͯ Ph˱ͣc Long 34 d̿m.
Nguyên tr˱ͣc là t͝ng Long Thành, năm Gia Long thͱ 7 (1808) mͣi ÿ̿t huy͏n thu͡c phͯ Ph˱ͣc Long. Năm
Minh M̩ng thͱ 18 (1837) c̫i thu͡c phͯ Ph˱ͣc Tuy; lãnh 4 t͝ng, 61 xã thôn."
HUY͎N PH˰͢C AN
"Ĉông ÿ͇n Tây cách 89 d̿m, Nam ÿ͇n B̷c cách 61 d̿m. Tͳ huy͏n l͓ qua phía Ĉông ÿ͇n bi͋n giáp giͣi
huy͏n Tuy Ĉ͓nh t͑nh Bình Thu̵n 24 d̿m; Tây ÿ͇n giͣi huy͏n Long Thành 65 d̿m; Nam ÿ͇n bi͋n và giáp giͣi
huy͏n Ph˱ͣc L͡c t͑nh Gia Ĉ͓nh 37 d̿m; B̷c ÿ͇n giͣi huy͏n Long Khánh 24 d̿m.
Nguyên tr˱ͣc là t͝ng Ph˱ͣc An. Năm Gia Long thͱ 7 (1808) mͣi ÿ̿t làm huy͏n thu͡c phͯ Ph˱ͣc Long.
Năm Minh M̩ng thͱ 18 (1837) c̫i thu͡c phͯ Ph˱ͣc Tuy; lãnh 4 t͝ng, 61 xã thôn."
HUY͎N LONG KHÁNH
"ͦ phía B̷c phͯ 29 d̿m. Ĉông ÿ͇n Tây cách 80 d̿m, Nam ÿ͇n B̷c cách 88 d̿m. Tͳ huy͏n l͓ qua phía
Ĉông ÿ͇n giͣi huy͏n Tuy Ĉ͓nh t͑nh Bình Thu̵n 43 d̿m; Tây ÿ͇n giͣi huy͏n Long Thành 37 d̿m; Nam ÿ͇n giͣi
huy͏n Ph˱ͣc An 17 d̿m; B̷c ÿ͇n giͣi huy͏n Ph˱ͣc Bình 71 d̿m.
Nguyên tr˱ͣc là ÿ͓a ph̵n man sách thu͡c hai thͯ Long An và Ph˱ͣc Khánh và man sách t͑nh Bình Thu̵n ͧ
xen vào. Năm Minh M̩ng thͱ 18 (1837) chia l̵p 6 t͝ng: Long X˱˯ng, Long C˯, An Tr̩ch, An Vi͍n, T̵p Ph˱ͣc,
Khánh Nhân và ÿ̿t huy͏n này thu͡c phͯ Ph˱ͣc Tuy th͙ng h̩t. Th͝ dân ÿ˱ͫc vua ÿ̿t cho các chͷ: Tòng, Lâm,
Ĉào, Lí, D˱˯ng, Mai ÿ͋ làm h͕.
Huy͏n lãnh 6 t͝ng, 47 xã thôn; huy͏n tr͓ ͧ thôn Khánh Bình nay ÿã b͗"
Bҧng 1: S͸ THAY Ĉ͜I Ĉ͒A LÝ L͒CH Sʹ TͲ NĂM 1698 - 1851
1698
Dinh
TR̬N BIÊN
1808
1832
1837
1838
1851
Trҩn
BIÊN HÒA
TӍnh
BIÊN HÒA
TӍnh
BIÊN HÒA
TӍnh
BIÊN HÒA
TӍnh
BIÊN HÒA
HuyӋn Ph˱ͣc
Long
Phӫ
Ph˱ͣc Long
HuyӋn
Ph˱ͣc Chánh
HuyӋn
Bình An
Phӫ
Ph˱ͣc Long
HuyӋn
Ph˱ͣc Chánh
HuyӋn
Bình An
Phӫ
Ph˱ͣc Long
HuyӋn
Ph˱ͣc Chánh
HuyӋn
Bình An
HuyӋn
Ph˱ͣc Bình
HuyӋn
Ngãi An
Phӫ
Ph˱ͣc Tuy
Phӫ
Ph˱ͣc Long
HuyӋn
Ph˱ͣc Chánh
HuyӋn
Bình An
HuyӋn
Ph˱ͣc Bình
HuyӋn
Ngãi An
Phӫ
Ph˱ͣc Tuy
Phӫ
Ph˱ͣc Long
HuyӋn
Ph˱ͣc Chánh
HuyӋn
Bình An
HuyӋn
Ph˱ͣc Bình
HuyӋn
Ngãi An
Phӫ
Ph˱ͣc Tuy

17.10 Page 170

▲back to top


HuyӋn
Long Thành
HuyӋn
Ph˱ͣc An
HuyӋn
Long Thành
HuyӋn
Ph˱ͣc An
HuyӋn
HuyӋn
HuyӋn
Long Thành Long Thành Long Thành
HuyӋn
Ph˱ͣc An
HuyӋn
Ph˱ͣc An
HuyӋn
Ph˱ͣc An
HuyӋn
Long Khánh
HuyӋn
Long Khánh
HuyӋn
Long Khánh
IV. Thӡi kǤ 1861 - 1945:
IV.1. Sau khi ÿánh chi͇m ba t͑nh mi͉n Ĉông Nam kǤ, th͹c dân Pháp ép tri͉u ÿình Hu͇ ký hòa
˱ͣc Nhâm Tṷt (9 - 5 - 1862) có m̭y ÿi͋m chính:
- Nѭӟc Nam phҧi nhѭӡng ÿӭt cho Pháp ba tӍnh Biên Hòa, Gia Ĉӏnh, Ĉӏnh Tѭӡng và phҧi
ÿӇ cho chiӃn thuyӅn Pháp tӵ do ra vào sông Mêkông.
- Nѭӟc Nam không ÿѭӧc ÿem binh khí, thuӕc ÿҥn ÿi qua nhӳng tӍnh ÿã nhѭӡng cho Pháp...
Tháng 1 - 1863 soái phӫ Nam kǤ chѭa phân chia lãnh thә hành chính ba tӍnh miӅn Ĉông
vӯa chiӃm.Vì còn lo viӋc chinh phҥt nên thӵc dân Pháp vүn giӳ các ÿѫn vӏ hành chính cNJ cӫa nhà
NguyӉn.
TӍnh Biên Hòa gӗm 2 phӫ, 4 huyӋn nhѭ cNJ:
IV.2. Phͯ Ph˱ͣc Long:
Có 2 huyӋn, 15 tәng:
a) Huy͏n Ph˱ͣc Chánh:
HuyӋn lӷ ӣ BӃn Cá (Tân TriӅu), có 6 tәng, 100 làng xã:
- Tәng Phѭӟc Vƭnh Thѭӧng
có 24 làng xã
- Tәng Phѭӟc Vƭnh Trung
có 16 làng xã
- Tәng Phѭӟc Vƭnh Hҥ
có 18 làng xã
- Tәng Chánh Mƭ Thѭӧng
có 10 làng xã
- Tәng Chánh Mƭ Trung
có 18 làng xã
- Tәng Chánh Mƭ Hҥ
có 14 làng xã
b) Huy͏n Bình An:
HuyӋn lӷ ӣ Búng, gӗm 2 huyӋn Bình An, Ngãi An cNJ nhұp lҥi, có 9 tәng, 87 làng xã:
- Tәng Bình Chánh
có 10 làng xã
- Tәng Bình Thә
có 09 làng xã
- Tәng Bình ĈiӅn
có 11 làng xã
- Tәng Bình Lâm
có 13 làng xã
- Tәng Bình ThiӋn
có 08 làng xã

18 Pages 171-180

▲back to top


18.1 Page 171

▲back to top


- Tәng An Thә
- Tәng An Thӫy
- Tәng An ĈiӅn
- Tәng An Bình
có 08 làng xã
có 14 làng xã
có 07 làng xã
có 07 làng xã
IV.3. Ph˱ͣc Tuy:
Có 02 huyӋn, 8 tәng:
a) Huy͏n Ph˱ͣc An:
HuyӋn lӷ ӣ An ĈiӅn, có 4 tәng, 36 làng xã:
- Tәng An Phú Thѭӧng
có 12 làng xã
- Tәng An Phú Hҥ
có 08 làng xã
- Tәng Phѭӟc Hѭng Thѭӧng có 08 làng xã
- Tәng Phѭӟc Hѭng Hҥ
có 08 làng xã
b) Huy͏n Long Thành:
HuyӋn lӷ ӣ làng Long Thành, gӗm 4 tәng, 58 làng xã:
- Tәng Long Vƭnh Thѭӧng có 16 làng xã
- Tәng Long Vƭnh Hҥ
có 11 làng xã
- Tәng Thành Tuy Thѭӧng có 10 làng xã
- Tәng Thành Tuy Hҥ
có 21 làng xã
IV.4. Các chia tách vƭ mô tͳ 1864 - 1899:
Năm 1864, ÿô ÿӕc Lagrandière (Lagranÿie) chia 3 tӍnh miӅn Ĉông Nam kǤ thành 7 ti͋u
khu ch͑ huy (cercles de commandement), trong ÿó tӍnh Biên Hòa chia thành 2 tiӇu khu: Biên Hòa
và Bà Rӏa (5 tiӇu khu chӍ huy khác là: Sài Gòn - Chӧ Lӟn, Cҫn Giuӝc, Mӻ Tho, Tân An - Gò
Công, Tây Ninh).ViӋc phân chia lãnh thә này chӫ yӃu phөc vө ý ÿӗ quân sӵ, các nhà cai trӏ ÿӅu là
sƭ quan: ÿҥi tá Doménech Diégo, thiӃu tá Loubère, thiӃu úy Charlier, ÿҥi úy Garrido, thiӃu tá
Philastre (tӯ 22 - 12 - 1861 ÿӃn tháng 5 - 1868).
Năm 1865, ÿӇ cho sӵ cai trӏ mang tính chҩt dân sӵ, Pháp chia 3 tӍnh miӅn Ĉông thành 13
sͧ tham bi͏n (inspections: sӣ thanh tra). TӍnh Biên Hòa có 5 sӣ tham biӋn: Biên Hòa, Bà Rӏa, Thӫ
Dҫu Mӝt, Long Thành, Bҧo Chánh. (Ӣ ÿây có ÿiӅu ÿáng lѭu ý vӅ cách ÿһt ÿӏa danh; bên cҥnh các
ÿӏa danh Hán - ViӋt: Biên Hòa, Long Thành, Bҧo Chánh, có hai ÿӏa danh nôm: Thӫ Dҫu Mӝt và
Bà Rӏa cho ÿѫn vӏ tѭѫng ÿѭѫng cҩp tӍnh. Sӣ dƭ nhà cҫm quyӅn Pháp có sӵ tùy tiӋn ÿһt ÿӏa danh
nhѭ trên vì các sƭ phu yêu nѭӟc buәi ÿҫu sôi nәi tham gia kháng chiӃn, chí ít cNJng bҩt hӧp tác vӟi
giһc tuy chúng dө dӛ hӭa hҽn rҩt nhiӅu. Chúng phҧi lѭӧm lһt mӝt sӕ thҩt hӑc làm tәng lí. Ĉҥi tá
Bernard nhұn xét: "Bӏ xua ÿuәi ra khӓi làng xóm vì ÿói kém hay tӝi lӛi, bӑn du thӫ du thӵc kéo
nhau ra thành phӕ, khúm núm, quӏ lөy van xin ÿӇ tìm cách sinh sӕng. Chính trong bӑn này mà ta
tuyӇn lӵa sӕ nhân viên cҫn thiӃt cho viӋc hành chính hay trong viӋc hҫu hҥ nhѭ bӗi bӃp, cu li,
thông ngôn, kí lөc sau khi cho hӑc cҩp tӕc và qua loa ӣ trѭӡng dòng..." (9[9]). Nhà cҫm quyӅn
Pháp không hiӇu ÿӏa phѭѫng, lҥi dӵa vào sӕ này nên xҧy ra tình trҥng trên.
(9[9])Trҫn Văn Giàu: L͓ch s͵ c̵n ÿ̩i Vi͏t Nam, t.3, tr.191, NXB Giáo Dөc, 1962.

18.2 Page 172

▲back to top


Tháng 6 - 1866, tӍnh Biên Hòa ÿѭӧc chia làm 6 ÿ͓a h̩t (arrondissement: quұn): Biên Hòa,
Bà Rӏa, Long Thành, Thӫ Ĉӭc, Bình An, Bҧo Chánh.
Năm 1867, tӍnh Biên Hòa có 5 sͧ tham bi͏n:
- Biên Hòa, tӍnh lӷ ӣ châu thành Biên Hòa, huyӋn Phѭӟc Chánh, có 6 tәng, 100 xã thôn.
- Bà Rӏa, tӍnh lӷ ӣ châu thành Bà Rӏa, huyӋn Phѭӟc An, có 4 tәng ViӋt Nam, 3 tәng
Thѭӧng, 57 xã thôn.
- Long Thành lӷ sӣ ӣ làng Long Thành, huyӋn Long Thành, có 5 tәng ViӋt Nam, 5 tәng
Thѭӧng, 105 xã thôn.
- Bình An, tӍnh lӷ ӣ châu thành Thӫ Dҫu Mӝt, huyӋn Bình An, có 7 tәng, 71 xã thôn.
- Nghƭa An, lӷ sӣ ӣ Thӫ Ĉӭc, huyӋn Nghƭa An, có 4 tәng, 35 xã thôn (nhұp vӅ Sài Gòn
theo Nghӏ ÿӏnh 29 - 10 - 1868).
Năm 1887, cҧ Nam kǤ có 22 sӣ tham biӋn, tӯ Bà Rӏa tách ra thêm sӣ tham biӋn Cap Saint
Jacques (VNJng Tàu, còn gӑi là Ô Cҩp) Ngày 1 - 11 - 1899, Pháp lұp sӣ tham biӋn Ĉӗng Nai
Thѭӧng (Haut Donnai) gӗm nӱa huyӋn Ĉӏnh Quán, cҧ huyӋn Tân Phú (Ĉӗng Nai) bây giӡ và tӍnh
Lâm Ĉӗng hiӋn nay, tӍnh lӷ ÿһt tҥi Djiring (Di Linh) (Năm 1901, tӍnh này bӏ bãi bӓ, nhұp vào tӍnh
Bình Thuұn. Năm 1920, tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng ÿѭӧc lұp lҥi).
Ngày 20 - 12 - 1899 nhà cҫm quyӅn Pháp ra nghӏ ÿӏnh ÿәi tên sͧ tham bi͏n (inspections)
thành t͑nh (provinces), chӭc vө chánh tham bi͏n (inspecteur) thành quan cai tr͓ chͯ t͑nh
(administrateur chef de province).
Bҧng 2:
S͸ THAY Ĉ͜I Ĉ͒A LÝ L͒CH Sʹ TͲ 1863 - 1887
1863
TӍnh
Biên Hòa
Phӫ
Ph˱ͣc Long
Phӫ
Ph˱ͣc Tuy
1865
1866
Thӫ Dҫu Mӝt
Biên Hòa
Bình An
Thӫ Ĉӭc
Biên Hòa
Bҧo Chánh
Bҧo Chánh
Bà Rӏa
Long Thành
Bà Rӏa
Long Thành
1867
1871
1887
Bình An
Ngãi An
Biên Hòa
Thӫ Dҫu Mӝt Thӫ Dҫu Mӝt
Biên Hòa
Biên Hòa
Bà Rӏa
Long Thành
Bà Rӏa
Bà Rӏa
Cap St Jacques

18.3 Page 173

▲back to top


IV.5. Theo sách Biên Hòa sӱ lѭӧc (10[10]) thì t͑nh Biên Hòa năm 1878 có 17 t͝ng, 158 làng
nh˱ sau:
IV.5.1. T͝ng Ph˱ͣc Vinh Th˱ͫng có 9 làng xã:
- Bình An gӗm 2 ҩp: Bình Ĉa, An Hҧo.
- Bình Thành gӗm 2 ҩp: Bình Hòa, Thành Long
- Bình Trѭӟc có 8 ҩp: Tân Lân, Lân Thành, Lân Thӏ, Phѭӟc Lѭ, Vinh Thҥnh, Bàu Hang, Ĉӗng Lách,
Sông Mây.
- Nhӏ Hòa có 3 ҩp: Bình Kính, Tân Mӻ, Thành Hѭng (Tân Hѭng + Thành Ĉӭc)
- Tam Hòa có 4 ҩp: Bình Hòa, Bình Quan, Hòa Quӟi, Long Quӟi
- Nhӭt Hòa có 4 ҩp: Bình Tӵ, Bình Xѭѫng, Tân Giám, Hѭng Phú.
- Tân Lҥi
- Vƭnh Cӱu
IV.5.2. T͝ng Ph˱ͣc Vinh Trung có 8 làng:
- Bình Thҥch (xӭ Thҥch Bàn Khê)
- Bình Ý (xӭ Sa Chӱ)
- Bӱu Long (Long Ҭn) có 2 ҩp: Bình ĈiӋn, Bҥch Khôi
- Tân Phong (xӭ Ĉӗng Tràm)
- Tân TriӅu Ĉông (xӭ Cù Lao) có 3 ҩp: Long Hòa, Tân Xuân, Tân Vinh
- Tân TriӅu Tây (xӭ Cù Lao) có 3 ҩp; Cҭm Vinh, Tân Ĉӭc, Tân Thành
- Thҥnh Phѭӟc (xӭ Sông HӃn) có 4 ҩp: Bình Hұu, Bình Mӻ, Tân Thҥch, Hàm Hòa.
- Thӟi Sѫn (xӭ Ĉàm Ngѭ Hòa Quӟi) có 2 ҩp: Bình Thӟi, Bình Sѫn
IV.5.3. T͝ng Ph˱ͣc Vinh H̩ có 12 làng:
- Bình Lӧi (Châu Sa) có 2 ҩp: Chӧ, Thҥnh Hòa (bàu Tre)
- Bình Ninh có 3 ҩp: Nhҩt, Nhì (gò Cҫy), Ba
- Bình Phú có 2 ҩp: Bình Lөc, Long Phú
- Bình Thҥnh có 3 ҩp: Bình An (Cây Ĉào), Thҥnh Hòa (Cây Quéo), Thҥnh Phú.
- Bình Thҧo có 2 ҩp: Bình Ĉӏnh (chӧ BӃn Cá), Bình An (xóm Búng)
- Ĉҥi An có 3 ҩp: Thanh An (BӃn Nôm), Bình An Chánh, Trӏ An (BӃn Vӏnh) và 6 xóm: Cây Gáo,
Bàu Sao, Bàu Sình, Ĉӗng Lӟn, VNJng RӉ, Trҥi Giӳa.
- Long Lӝc có 2 ҩp: Long Chánh, Ĉa Lӝc.
- Tân Ĉӏnh có 1 ҩp: Cҫu Xoay và 2 xóm: Cháy, Ĉӗn.
- Tân HiӅn có 2 ҩp: Tân Khai, HiӅn Quan
- Tân Phú có 2 ҩp: Tân HuӋ, Phú Trҥch (hóc Kè)
- Xuân Hòa (Bình Thanh)
- ThiӋn Quan có 5 ҩp: ThiӋn Hòa, Lân Thành, Thҥnh Hòa, Thӟi Hòa, Ĉӗng Lách.
(10[10]) Lѭѫng Văn Lӵu, S., 1960.

18.4 Page 174

▲back to top


IV.5.4. T͝ng Thành Tuy Th˱ͫng có 15 làng:
- An Lâm (xóm Bѭng Môn)
- Long Thuұn (xóm Trҫu) có 1 ҩp gò Ông Cua (xóm Gò)
- Mƭ Khoan có 1 xóm Chùa Ông
- Phѭӟc KiӇn (chӧ Dѭӡng) có 2 xóm: Trên, Dѭӟi.
- Phѭӟc Lӝc có 6 ҩp: Phѭӟc Hòa (Trѭӡng Dҫu), Phѭӟc An (Ĉӗng Môn), Phѭӟc Hѭng (Quan Tre),
Phѭӟc Vinh (xóm Bӭng), Phѭӟc Thҥnh (trҧng Mè), Phѭӟc Phong (gò Me).
- Phѭӟc Lai (chӧ Dӓ) có 1 ҩp Phѭӟc Hѭng (xóm Chùa)
- Phѭӟc Long (chӧ Mӟi) có ҩp Ông ThiӋn (Ba Ren)
- Phѭӟc Nguyên (xóm Ĉұu) có 1 ҩp Thanh Nguyên (Nѭӟc Trong)
- Phѭӟc Thái có 3 ҩp: Khánh Lâm (bàu Vӯng), Cҫu Ngan (xóm Chùa), Gò Dҫu (Nѭӟc Lӝn)
- Phѭӟc ThiӅn có 5 ҩp: Phѭӟc Thuұn (bӃn Cam), Phѭӟc Hòa (bӃn Sҳn) Phѭӟc Tân (xóm Trҫu),
Phѭӟc Lӧi (chӧ Quán), Long ĈiӅn (Ĉӗng ĈiӅn)
- Phѭӟc Thӑ có 4 xóm: Ĉӗng Lӟn, Bàu Nâu, Lão Hӧi, Suӕi Cang.
- Tam ThiӋn có 2 ҩp: ThiӋn Bình (bàu Vuông), ThiӋn An (Ĉѭӡng Tѭӧng).
- Tұp Phѭӟc (Phѭӟc Hòa) có 1 ҩp Khánh Lâm (bѭng Lӟn), 1 xóm Bàu Cӓ.
- Tuy Long có 2 ҩp: Phú Lҥc (xóm Cá), Cai Vang (Cây Thҿ) và 2 xóm: Cҫu Hào, Bà Lӝc.
- Bertin de la Souchère (Bectanh ÿӡ la Xuser) còn gӑi là sӣ Tân Lӝc
IV.5.5. T͝ng Thành Tuy H̩ có 11 làng:
- An Phú
- Long HiӋu (bӃn Lүm) có 1 ҩp Long Hòa (vàm Ĉӗng Môn) và 1 xóm Hàng
- Lѭѫng ThiӋn (rҥch Ông Mai) có 4 ҩp: Thành Hòa (rҥch Ca), Rҥch Bãi, Rҥch MiӇu, Rҥch MiӇu
Sành
- Mƭ Hӝi (hòn Mӝt) có 1 ҩp Mƭ Thành (Gian Lò) và 1 xóm Bàu Cá
- Phú Mƭ (bӃn Cam)
- Phѭӟc An (rҥch Cóc) có 6 ҩp: Bàu Bông (Hang Nai), An Cҭm, Bình Quӟi, Quӟi Thҥnh, Ba Doi,
Tân Lұp (Bà Hào)
- Phѭӟc Khánh (rҥch Ông Thuӝc) có 5 ҩp: Ĉông Thҥnh (Ĉá hàng), Phѭӟc Xuân Trung, Phѭӟc
Thҥnh (rҥch Chà Là Lӟn), Phѭӟc Hòa (rҥch Chà Là Bé), Tây Khánh (ngã ba Ĉӗng Tranh)
- Phѭӟc Lѭѫng (Cҧnh Dѭѫng) có 3 ҩp: Rҥch Cá, Rҥch Ông Ĉông, Rҥch Ông Chuӕc (bӃn ÿò Cát
Lái)
- Phѭӟc Lí (Ông Kèo) có 4 ҩp: Rҥch Giӗng, Suӕi Ngang (Xoài Minh), BӃn Ĉình, Phѭӟc Thành
(rҥch Vӑp)
- Phѭӟc Thҥnh (Suӕi Nѭӟc) có 4 ҩp: Rҥch Giӗng, BӃn Cӝ, Bàu Sen, cù lao Ông Còn.
- Tân Tѭӡng (rҥch Chҥi) có 2 ҩp: Vƭnh Tuy, Bình Phú và có 2 xóm: Bà Vách, Rҥch Kè.
IV.5.6. T͝ng Long Vƭnh Th˱ͫng có 9 làng:
- An Hòa (BӃn Gӛ)
- An Lӧi
- Long Bình có 2 ҩp: Long ĈiӅm, Bình Dѭѫng

18.5 Page 175

▲back to top


- Long Hѭng có 3 ҩp: Phѭӟc Hӝi, An Xuân, Tân Xuân
- Phѭӟc Tân có 2 ҩp: Phѭӟc Cang, Vƭnh Hòa
- Tam Phѭӟc có 4 ҩp: Long Khánh, Phѭӟc Mƭ, Phѭӟc Hѭng, An Phѭӟc
- Tam An có 2 ҩp: An Hѭng, An Ĉӏnh
- ThiӃt Tѭӧng
- Trѭӡng Thӑ có 2 ҩp: Long Trѭӡng, Vƭnh Thӑ
IV.5.7 T͝ng Chánh Mƭ Th˱ͫng có 8 làng:
- Bình Long
- Tân Bҧn (Tân Bҧn hӧp vӟi Tân Phú)
- Mƭ Khánh
- Bình Trӏ (Bình Thái hӧp vӟi Hӳu Lân)
- Tân Hҥnh
- Tân Phѭӟc Ĉông
- Tân TriӅu
- Tân Vҥn (Tân Vҥn hӧp vӟi Ĉҳc Phѭӟc)
IV.5.8. T͝ng Chánh Mƭ Trung có 19 làng:
- An Chӱ (cù lao Tân Chánh) có 2 xóm: ҩp Nhҩt, ҩp Nhì
- Bình Chӱ ( cù lao Tân Chánh) có 2 xóm: Cҫu Mѭѫng, BӃn Ĉò
- Bình Hѭng (cù lao Tân Chánh) có 2 xóm: BӃn Ĉò, Chùa
- ĈiӅu Hòa (cù lao Tân Chánh) có 2 xóm: Sông, Gò
- Tân Trҥch (cù lao Tân Chánh) có 2 xóm: Sông, gò Ông Hành
- Bình Hóa có 3 ҩp:
Ҩp Nhҩt có 3 xóm: Lãng, cҫu Rҥch Tre, trҧng Ông Tӗn
Ҩp Nhì có 5 xóm: Ĉӗng, Bѭng, Hӕ Trào, Ông Phò, MiӇu Ông
Ҩp Ba có 2 xóm: Ông Lình, suӕi Trҥi DӅn
- Bình Chánh Ĉông có 4 xóm: Sông, rҥch Cát, Ông Tâm, suӕi Ông Ĉông
- Tân Hӝi (cù lao) có 2 xóm: MiӇu, Cây Dҫu
- Nhӵt Thҥnh (cù lao Rùa) có 2 ҩp: Nhҩt, Nhì
- Phѭӟc Hҧi Ĉông có 2 ҩp: Nhҩt, Nhì
- Tân Ba (Ĉӗng Váng) có 3 ҩp: Nhҩt, Nhì, Ba
- Tân Lѭѫng (xӭ Tҫm Bӗng) có 3 ҩp: Cӗn Ĉá Lӱa, Cây Me, Lѭѫng Phѭӟc
- Tân Mƭ (ÿӗng Bà Nghè) có 2 ҩp: Truông Cây KhӃ, chӧ Ĉұu
- Vƭnh Phѭӟc
- Tân Uyên (xӭ Thӫ Ĉѭӡng) có 4 xóm: Ĉӗn, Dҫu, Bàu, chӧ Ĉұu
- Dѭ Khánh có 4 ҩp: DӅu Gà, Cây Da, Gò, Bӝng Dҫu
- HiӋp Hѭng có 2 xóm: chӧ Mӟi, Vѭӡn Thѫm

18.6 Page 176

▲back to top


- ThiӋn Khánh (Cҫu Dài) có 2 xóm: Bѭng, Mӟi
- Tân Long (cù lao Tân Chánh) có hai xóm: MiӇu, Chùa
IV.5.9. T͝ng Chánh Mƭ H̩ có 15 làng:
- An Linh có 4 ҩp: xóm Trѭӡng, Ĉá Trҳng, Cҧ Sһc, Hӕ Ĉҧ
- Bình Cѫ có 3 ҩp: Bàu Sao, Bѭng Cóc, xóm Chòi Dúng
- Chánh Hòa có 5 ҩp: suӕi Ông Thӫ, Nѭӟc Trong, Suӕi Con, Suӕi Ngang, Mã Hӝc, 1 ҩp BӃn Trám.
- Chánh Hѭng có 6 xóm: miӉu Quan Lӟn, BӃn Cát, Thuӝc Nghƭa, Cây Chanh, Bà Phөng, xóm Bè.
- Lҥc An có 3 ҩp: BӃn Ĉò, BӃn Hàng, BӃn Vӓ và 1 xóm Cây Dâu
- Mƭ Lӝc có 3 ҩp: Rӕc, Lӟn, xóm Sông
- Mƭ Ĉӭc có 2 ҩp: Ĉӗng Sһc, Bàu Gӕc và 1 xóm: suӕi Bà Phó
- Phѭӟc Vƭnh có 5 xóm: Bӕ Mua Vàm Giá, Cӵa Gà Hӕ Sao, Bѭng Lӟn Bѭng RiӅng, Bӡ Ao Suӕi
Cang, Trҧng Sҳn.
- Phѭӟc Hòa có 4 ҩp: Bàu Cӓ, Ĉá Trҳng, Bùng Binh, Suӕi Lùng và 5 xóm: Ĉông Chinh, Bӕ Lá, Cҫn
Ĉôm, suӕi Cái, rҥch Ngan.
- Tân Hòa có 4 xóm: Thày Tәng Cӵu, Thày Phó, Ĉҩt Cuӕc, MiӇu Lӟn
- Phѭӟc Sang có 2 ҩp: sông Sang, xóm TriӃt
- Tân Tӏch có 2 ҩp: chӧ Cây Da, xóm Chӗi và 1 xóm Vѭӡn
- Tân Nhuұn có 4 xóm: Ĉѭӡng Ĉҳp, Sinh Trên, Thày Tәng Tân, Thày Phó Cӵu
- Thҥnh Hòa có 3 xóm: Cây Khô, Vàm Giá, Ĉui Chuӝc
- Thѭӡng Lang có 3 ҩp: Ĉӭc Quan, Tân Quan, Tân Thҥnh
IV.5.10. T͝ng Bình Lâm Th˱ͫng có 8 làng:
- An Lӝc có 1 xóm Ĉҩt Mӟi
- Bình Lӝc
- Gia Ray có 1 ҩp Bҧo Chánh
- Hѭng Lӝc
- Phú Lӝc có 2 xóm: suӕi Lӝi, Bѭng Cѫ
- Tân Lұp
- Tân Phong có 1 ҩp Phong Lӝc
- Xuân Lӝc.
IV.5.11. T͝ng An Vi͍n có 6 làng:
- Cam Ĉѭӡng (Bàu Lùng) có 1 ҩp Cam Ĉѭӡng
- Cam Mƭ (Gia Tao) có 3 ҩp: Gia Trҫu, Hôn, Ruӝng Chim
- Cam Ngôn (Ca Vân) có 1 ҩp Cam Ngôn
- Cam Tim (Bambrѫ) có 4 ҩp: Gông Lao, Dҫu Mè, Rau Râm, Suӕi Lӭc
- La Minh (Bo Ngôt) có 1 ҩp La Minh
- Thoҥi Hѭѫng (Gian) có 2 ҩp: Ĉҩt Nѭӟc, Ĉҩt Ĉӓ.
IV.5.12. T͝ng Ph˱ͣc Thành có 10 làng:

18.7 Page 177

▲back to top


- Bao Hàm có 1 ҩp Ĉӗng
- Ĉông Thành có 1 ҩp Ĉông Thành
- Gia An có 2 ҩp: BiӇn Lҥc, Bàu Sâu
- Gia Cҩp có 2 ҩp: Tung, Gia Lão
- Thӑ Vӵc (Viero) có 3 ҩp: La Hoa, suӕi RӃt, suӕi Gia Huynh
- Trà Tân có 3 ҩp: Gia Ló, Vo Giӳa, Cam Rѫ
- Võ Ĉҳc có 3 ҩp: Cә Lăng, Rѫ Tên, Cҧ Don
- Võ Ĉӏnh có 1 ҩp Võ Ĉӏnh
- Võ Dõng (Bu Dor) có 3 ҩp: Gia Kiêm, Cà Vàng, Ĉӗng Xoài
- Võ Quan có 3 ҩp: Túc Trѭng, Bà Giá, Gia Rong
IV.5.13. T͝ng Bình Tuy có 7 làng:
- Cao Cang (Xarai) có 1 ҩp Cao Cang
- Ĉӏnh Quan (Bò Xu) có 2 ҩp: Ĉӗng Lí, Chòm Rүy
- Gia Canh (Bành Bát) có 2 ҩp: Ĉӗng Bác, Ĉá Hӫ
- Lí Tӏch có 1 ҩp Cà Nhên (sau này gӑi thành Lí Lӏch)
- Thuұn Tùng (Bdop) có 2 ҩp: Bùng Bung, Bà Rұp
- Túc Trѭng (Brou) có 1 ҩp Túc Trѭng
- Vinh An (Chéral) có 1 ҩp Vinh An (sau này gӑi là Vƭnh An)
IV.5.14. T͝ng T̵p Ph˱ͣc có 7 làng:
- Bҧo Chánh (Chà Hoan) có 4 ҩp: Bàu Tra, Lát ChiӃu, Ruӝng Tri, Ruӝng Lӟn.
- Bҧo LiӋt (Brêt) có 2 ҩp: Ruӝng Mai, Tram Ĉӗng
- Bҧo Ĉӏnh (Uêt) có 2 xóm: Hӕ, Ĉҩt Ĉӓ
- Bҧo Mƭ (Viêm Cung) có 1 ҩp Bҵng Lăng Chҽt
- Lang Tài (Tӯ Chu) có 1 ҩp Suӕi Tre
- Thӟi Giao (Tӯ Chao) có 1 ҩp Hӕ ThiӋn
- Tích ThiӋn (Boubla) có 3 ҩp: Suӕi Bí, Gia Dөc, Bàu Dөc
IV.5.15. T͝ng Bình Cách có 7 làng:
- An Bình có 3 ҩp: Cà Na, Tà Cӝc, Phӗm Me
- Thành Công có 3 ҩp: Suӕi Mía, Cuôn, Tà Inh
- Cam Sӕ có 2 ҩp: Bàu Tra, Phӗm Cӕc
- An Trang có 4 ҩp: Dàm Sai, Cҫu Cày, Rau Răm, Bà Hào
- Chѫn Thành
- Thanh Sѫn
- Diêm Quang
IV.5.16. T͝ng Thu̵n Lͫi có 5 làng:
- Bình Trӏ có 4 ҩp: Tà Mòn, Tà Bái, Tà Băn, Tҥt Nàng Bua

18.8 Page 178

▲back to top


- Thành Xuân có 3 ҩp: Vát Tru, Vát Rú, Phú Tron
- Bình KiӅu có 3 ҩp: Phú Cô, Phú Riêng, Tҫm Lay
- An Thә có 3 ҩp: Chung Lâm, Phú Tron, Phú Xұu
- An Lӝc có 4 ҩp: Tà Cӕ, Phú Ĉӑt, Phú Trích, Phú Mang
IV.5.17. T͝ng Tân Thu̵n có 3 làng:
- Phú Cát
- Phú TӃt
- Tҥt Rҥch
Bҧn kê cӭu cӫa Lѭѫng Văn Lӵu khá tӍ mӍ, giúp cho ngѭӡi ÿӡi sau có thӇ xác ÿӏnh ÿúng vӏ
trí các làng, xã xѭa. Nhѭng ÿӕi chiӃu vӟi ba nguӗn: b̫n ÿ͛ Boilloux 1881, l͓ch An Nam thông
dͭng 1897 và Monographie de la province de Bien Hoa 1901 thì:
- Sau năm 1881 mӟi có các tәng An ViӉn, Phѭӟc Thành, Bình Cách, Tұp Phѭӟc.
- Sau năm 1897 có thêm tәng Thuұn Lӧi.
- Sau năm 1901 có thêm hai tәng Bình Tuy, Tân Thuұn.
- Quұn núi Chӭa Chan lұp ÿҫu thӃ kӍ 20 sau ÿәi ra quұn Võ Ĉҳc... Ngay trong sách
Monographie de la province de Bien Hoa 1924 cNJng không thҩy ghi quұn nào.
Bҧo tàng Ĉӗng Nai ÿѭӧc ông Lê Văn Nhӵng cung cҩp mӝt văn bҧn cӫa tòa bӕ Biên Hòa
ÿӅ ngày 17 Septembre 1923 ghi ÿҫy ÿӫ các tәng, làng, ҩp, xóm nhѭ Lѭѫng Văn Lӵu ÿã viӃt trong
Biên Hòa s͵ l˱ͫc và có ghi tên chӳ nôm ӣ dѭӟi.
Theo Vѭѫng Hӗng SӇn (trong T͹ v͓ ti͇ng Vi͏t mi͉n Nam, 1993), Võ Sa, Võ Ĉҳc, Võ
Dõng... có thӇ là Dӓ Sa, Dӓ Ĉҳc,Dӓ Dõng... trong ÿó d͗ nghƭa là ÿiӃm canh. Ĉ̩i Nam qu͙c âm t͹
v͓ cӫa HuǤnh Tӏnh Cӫa cNJng ÿӏnh nghƭa: d͗: xích hұu, trҥi thӫ, trҥi sách trong mӛi mӝt làng.
Tӯ khi Pháp cai trӏ tӟi năm 1945, các làng xã nhiӅu phen nhұp, tách.
Tәng Phѭӟc Vinh tӯ lúc bҳt ÿҫu thành lұp (theo sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí tӟi Ĉ͓a b̩
1836 mӟi chia ra 3 tәng: Phѭӟc Vinh Thѭӧng, Phѭӟc Vinh Hҥ. Ĉһt tên Phѭӟc Vinh, cha ông ta
mong muӕn con cháu g̿p nhi͉u may m̷n (Phѭӟc), có danh ti͇ng (Vinh).
Ĉӏa danh Phѭӟc Vinh ÿәi thành Phѭӟc Vƭnh thӡi thuӝc Pháp. Phѭӟc Vƭnh có nghƭa là g̿p
may m̷n mãi mãi (dүu sao cNJng ÿӥ hѫn ÿӏa danh Chí Hòa sau ÿәi ra KǤ Hòa lҥ lүm hay ngày nay
ÿӏa danh Thành Tuy Hҥ tùy tiӋn ÿәi là A Tuy Hҥ, B Tuy Hҥ trên nhiӅu văn bҧn, sách báo trong
ngoài tӍnh).
Năm 1881, tӍnh Biên Hòa có 9 tәng, 126 làng (b̫n ÿ͛ Boilloux).
Năm 1897, tӍnh Biên Hòa có 14 tәng, 168 làng (l͓ch An Nam thông dͭng).
Năm 1901, tӍnh Biên Hòa có 14 tәng, 151 làng (Monographie de la province BiênHoa).
Năm 1924, tӍnh Biên Hòa có 17 tәng, 172 làng (Monographie de la province Biên Hoa).
Năm 1939 tӍnh Biên Hòa có 5 quұn, 16 tәng, 119 xã (nhiӅu xã do vài ba làng hӧp lҥi
khoҧng trѭӟc năm 1930) (Thͥi s͹ c̱m nang 1939). Nhѭ vұy chúng ta có thӇ thҩy kinh tӃ tӍnh Biên
Hòa - cNJng nhѭ các tӍnh khác ӣ Nam kì - phát triӇn rҩt sôi ÿӝng qua viӋc mӣ thêm nhiӅu làng,
nhiӅu tәng mӟi - xѭa kia vӕn chӍ có rӯng hoang bao phӫ.

18.9 Page 179

▲back to top


BҦNG ĈӔI CHIӂU TÊN LÀNG XÃ TӌNH BIÊN HÒA VÀO CÁC NĂM
1881,1897,1901, 1924, 1939 (BҧNG 3)
Ngu͛n 1,2,3,4,5
Bҧn ÿӗ
Boilloux
1881
(1)
I. Tәng
CHÁNH MӺ
THѬӦNG
10 làng
Bình Trӏ
Tân An
Tân Hóa
Tân Hҥnh
Tân Phѭӟc
Tân ThiӅu
Bình Long
Mƭ Khánh
Tân Bҧn
Tân Vҥn
Lӏch An Nam
thông dөng
1897
(2)
I. Tәng
CHÁNH MӺ
THѬӦNG
10 làng
Monographie
1901
(3)
I. Tәng
CHÁNH MӺ
THѬӦNG
9 làng
Monographie
1924
(4)
I. Tәng
CHÁNH MӺ
THѬӦNG
9 làng
Thӡi sӵ cҭm
nang
1939
(5)
A. Quұn CHÂU
THÀNH
I. Tәng
CHÁNH MӺ
THѬӦNG
6 xã
Bình Trӏ
Tân An
Tân Hóa
Tân Hҥnh
Tân Phѭӟc
Tân ThiӅu
Bình Long
Mƭ Khánh
Tân Bҧn
Tân Vҥn
Bình Trӏ
Hóa An
Tân Hҥnh
Tân Phѭӟc
Tân ThiӅu
Bình Long
Mƭ Khánh
Tân Bҧn
Tân Vҥn
Bình Trӏ
Hóa An
Tân Hҥnh
Tân Phѭӟc
Tân ThiӅu
Bình Long
Mƭ Khánh
Tân Bҧn
Tân Vҥn
Bình Trӏ
Hóa An
Tân Hҥnh
Tân HiӋp
Bӱu Hòa
Tân Vҥn
II. Tәng
PHѬӞC VƬNH
TRUNG
II. Tәng
PHѬӞC VƬNH
TRUNG
II. Tәng
PHѬӞC VƬNH
TRUNG
13 làng
13 làng
8 làng
Bình Ý
Tân Phong
Tân TriӅu Ĉông
Tân TriӅu Tây
Bình ĈiӋn
Bҥch Khôi
Bình Thái
Bình Sѫn
Bình Thҥch
Bình Hұu
Bình Mƭ
Hàm Hòa
Tân Thҥnh Ĉông
III. Tәng
PHѬӞC VƬNH
THѬӦNG
Bình Ý
Tân Phong
Tân TriӅu Ĉông
Tân TriӅu Tây
Bình ĈiӋn
Bҥch Khôi
Bình Thái
Bình Sѫn
Bình Thҥch
Bình Hұu
Bình Mƭ
Hàm Hòa
Tân Thҥnh Ĉông
III. Tәng
PHѬӞC VƬNH
THѬӦNG
Bình Ý
Tân Phong
Tân TriӅu Ĉông
Tân TriӅu Tây
Bӱu Long
Thӟi Sѫn
Bình Thҥch
Bình Phѭӟc
III. Tәng
PHѬӞC VƬNH
THѬӦNG
11 làng
08 làng
08 làng
II. Tәng
II. Tәng
PHѬӞC VƬNH PHѬӞC VƬNH
TRUNG
TRUNG
8 làng
5 làng
Bình Ý
Tân Phong
Tân TriӅu Ĉông
Tân TriӅu Tây
Bӱu Long
Bình Ý
Tân Phong
Tân TriӅu
Bӱu Long
Thӟi Sѫn
Bình Thҥnh
Bình Thҥch
Bình Phѭӟc
III. Tәng
III. Tәng
PHѬӞC VƬNH PHѬӞC VƬNH
THѬӦNG
THѬӦNG
08 làng
04 làng

18.10 Page 180

▲back to top


Tân Lҥi
Bình Trѭӟc
Vƭnh Thanh
Phѭӟc Lѭ
Nhӭt Hòa
Nhӏ Hòa
Tam Hòa
Vƭnh Cӱu
Tân Mai
Bình Ĉa
An Hҧo
Tân Lҥi
Bình Trѭӟc
Nhӭt Hòa
Nhӏ Hòa
Tam Hòa
Vƭnh Cӱu
Tân Mai
Bình An
Tân Lҥi
Bình Trѭӟc
Nhӭt Hòa
Nhӏ Hòa
Tam Hòa
Vƭnh Cӱu
Tân Mai
Bình An
IV. Tәng
LONG VƬNH
THѬӦNG
IV. Tәng
LONG VƬNH
THѬӦNG
IV. Tәng
LONG VƬNH
THѬӦNG
16 làng
19 làng
08 làng
An Hòa
Long ĈiӅm
Bình Dѭѫng
Phѭӟc Cang
Vƭnh Hòa
Phѭӟc Hӝi
An Xuân
Tân Xuân
Tân Xuân ҩp (Cù
lao Ông Trang)
An Hѭng
An Ĉӏnh
Phѭӟc Khánh
Phѭӟc Hѭng
Phѭӟc Mƭ
An Lӧi
Long Trѭӡng
An Hòa
Long ĈiӅm
Bình Dѭѫng
Phѭӟc Cang
Vƭnh Hòa
Phѭӟc Hӝi
An Xuân
Tân Xuân
Tân Xuân ҩp (Cù
lao Ông Trang)
An Hѭng
An Ĉӏnh
Phѭӟc Khánh
Phѭӟc Hѭng
An Phѭӟc
Phѭӟc Mƭ
An Lӧi
ThiӃt Tѭӧng
Long Trѭӡng
Vƭnh Thӑ
An Hòa
Long Bình
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
Tam An
Tam Phѭӟc
ThiӃt Tѭӧng
Trѭӡng Thӑ
Tân Lҥi
Bình Trѭӟc
Tân Lҥi
Bình Trѭӟc
Nhӭt Hòa
Nhӏ Hòa
Tam Hòa
Vƭnh Cӱu
Tân Mai
Bình Ĉa
HiӋp Hòa
Tam HiӋp
IV. Tәng
LONG VƬNH
THѬӦNG
09 làng
An Hòa
Long Bình
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
B. LONG THÀNH
IV. Tәng
LONG VƬNH
THѬӦNG
08 xã
An Hòa
Long Bình
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
Tam An
Tam Phѭӟc
Tam An
Tam Phѭӟc
An Lӧi
ThiӃt Tѭӧng
Trѭӡng Thӑ
An Lӧi
Tân Hѭng
V. Tәng
THÀNH TUY
THѬӦNG
08 làng
Long Thuұn
Phѭӟc Tân
Phѭӟc Lӝc
V. Tәng
THÀNH TUY
THѬӦNG
11 làng
Long Thuұn
An Lâm
Phѭӟc Lӝc
Thanh Nguyên
Phѭӟc Thái
V. Tәng
THÀNH TUY
THѬӦNG
09 làng
Long Thuұn
An Lâm
Phѭӟc Lӝc
Phѭӟc Nguyên
Phѭӟc Thái
V. Tәng
THÀNH TUY
THѬӦNG
V. Tәng
THÀNH TUY
THѬӦNG
15 làng
08 xã
Long Thuұn
An Lâm
Phѭӟc KiӇn
Mƭ Khoan
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Lӝc
Phѭӟc Long
Phѭӟc Nguyên
Phѭӟc Thái
Long An
Phѭӟc Mƭ
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Lӝc

19 Pages 181-190

▲back to top


19.1 Page 181

▲back to top


Tұp Phѭӟc
Khánh Lâm
Tuy Long
Phú Lҥc
Phѭӟc Ĉӭc
Tam ThiӋn
Tұp Phѭӟc
Khánh Lâm
Tuy Long
Phú Lҥc
Phѭӟc Ĉӭc
Tam ThiӋn
Tұp Phѭӟc
Khánh Lâm
Tuy Long
Phѭӟc ThiӅn
Phѭӟc Thӑ
Tam ThiӋn
Tұp Phѭӟc
Tuy Long
Long Thành
Phѭӟc ThiӅn
Thái ThiӋn
Long Phѭӟc
Phѭӟc HiӋp
VI. Tәng
THÀNH TUY
HҤ
15 làng
Phѭӟc An
Phѭӟc Lí
Phѭӟc Khánh
Phѭӟc Thҥnh
Long HiӋu
Phѭӟc Lѭѫng
Tân Lѭѫng
Mƭ Khoan
Lѭѫng ThiӋn
Bình Quӟi
Lung ĈiӅn
Phѭӟc KiӇn
Phѭӟc Lai
Phѭӟc ThiӅn
Phѭӟc Thӑ
VII. Tәng
BÌNH LÂM
THѬӦNG
Ch˱a có
trên b̫n ÿ͛
VI. Tәng
THÀNH TUY
HҤ
19 làng
Phѭӟc An
Phѭӟc Lí
Phѭӟc Khánh
Phѭӟc Thҥnh
Long HiӋu
Phѭӟc Lѭѫng
Tân Lѭѫng
Mƭ Khoan
Mƭ Hӝi
Phú Mƭ
An Phú
Lѭѫng ThiӋn
Bình Quӟi
Long ĈiӅn
Phѭӟc KiӇn
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Long
Phѭӟc ThiӅn
Phѭӟc Thӑ
VII. Tәng
BÌNH LÂM
THѬӦNG
10 làng
Xuân Lӝc
An Lӝc
Bình Lӝc
Hѭng Lӝc
Phong Lӝc
Phú Lӝc
Quӟi Lӝc
Tân Lӝc
Thuұn Lӝc
Chánh Lӝc
VI. Tәng
THÀNH TUY
HҤ
19 làng
Phѭӟc An
Phѭӟc Lí
Phѭӟc Khánh
Phѭӟc Thҥnh
Long HiӋu
Phѭӟc Lѭѫng
Tân Lѭѫng
Mƭ Khoan
Mƭ Hӝi
Phú Mƭ
An Phú
Lѭѫng ThiӋn
Bình Quӟi
Long ĈiӅn
Phѭӟc KiӇn
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Long
Phѭӟc ThiӅn
Phѭӟc Thӑ
VII. Tәng
BÌNH LÂM
THѬӦNG
09 làng
Xuân Lӝc
An Lӝc
Bình Lӝc
Hѭng Lӝc
Phong Lӝc
Phú Lӝc
Quӟi Lӝc
Tân Lӝc
Thuұn Lӝc
VI. Tәng
THÀNH TUY
HҤ
VI. Tәng
THÀNH TUY
HҤ
11 làng
06 làng
Phѭӟc An
Phѭӟc Lí
Phѭӟc Khánh
Phѭӟc Thҥnh
Long HiӋu
Phѭӟc Lѭѫng
Tân Lѭѫng
Phѭӟc An
Phѭӟc Lí
Phѭӟc Khánh
Phѭӟc Thҥnh
Long Tân
Mƭ Hӝi
Phú Mƭ
An Phú
Lѭѫng ThiӋn
Phú Hӝi
VII. Tәng
BÌNH LÂM
THѬӦNG
08 làng
Xuân Lӝc
An Lӝc
Bình Lӝc
Hѭng Lӝc
Tân Phong
Phú Lӝc
Tân Lұp
Gia Ray
C. Quұn XUÂN LӜC
VII. Tәng
BÌNH LÂM
THѬӦNG
06 xã
Xuân Lӝc
Bình Lӝc
Hѭng Lӝc
Tân Phong
Tân Lұp
Gia Ray
VIII. Tәng AN
VIӈN
VIII. Tәng AN
VIӈN
VIII. Tәng AN
VIӈN
VIII. Tәng AN VIII. Tәng AN
VIӈN
VIӈN

19.2 Page 182

▲back to top


06 làng
Ch˱a có trên b̫n
ÿ͛
Cam Tiêm
Cam Mƭ
Cam Ngôn
Cam Ĉѭӡng
La Minh
Thoҥi Hѭng
06 làng
Cam Tiêm
Cam Mƭ
Cam Ngôn
Cam Ĉѭӡng
La Minh
Thoҥi Hѭng
06 làng
Cam Tiêm
Cam Mƭ
Cam Ngôn
Cam Ĉѭӡng
La Minh
Thoҥi Hѭng
07 xã
Cam Tiêm
Cam Mƭ
Cam Ngôn
Cam Ĉѭӡng
Tích ThiӋn
Báo Mƭ
Thӟi Giao
IX. Tәng TҰP
PHѬӞC
IX. Tәng TҰP
PHѬӞC
Ch˱a có trên b̫n
ÿ͛
07 làng
Bҧo Chánh
Bҧo Ĉӏnh
Bҧo LiӋt
Long Tài
Bҧo Mƭ
Thӟi Giao
Tích ThiӋn
IX. Tәng TҰP
PHѬӞC
07 làng
Bҧo Chánh
Bҧo Ĉӏnh
Bҧo LiӋt
Long Tài
Bҧo Mƭ
Thӟi Giao
Tích ThiӋn
IX. Tәng TҰP IX. Tәng TҰP
PHѬӞC
PHѬӞC
07 làng
Bҧo Chánh
Bҧo Ĉӏnh
Bҧo LiӋt
Long Tài
Bҧo Mƭ
Thӟi Giao
Tích ThiӋn
10 xã
Bҧo Chánh
Bҧo Ĉӏnh
Bҧo LiӋt
Long Tài
La Minh
Thoҥi Hѭѫng
Trà Tân
Võ Ĉҳc
Thӑ Vӵc
Gia An
X. Tәng PHѬӞC
THÀNH
Ch˱a có trên b̫n
ÿ͛
XI. Tәng
PHѬӞC VINH
HҤ
X. Tәng PHѬӞC
THÀNH
10 làng
Bao Hàm
Ĉông Thành
Võ Ĉӏnh
Võ Dõng
Võ Quҧng
Gia Cҩp
Gia An
Thӑ Vӵc
Trà Tân
Võ Ĉҳc
XI. Tәng
PHѬӞC VINH
HҤ
X. Tәng PHѬӞC
THÀNH
10 làng
Bao Hàm
Ĉông Thành
Võ Ĉӏnh
Võ Dõng
Võ Quҧng
Gia Cҩp
Gia An
Thӑ Vӵc
Trà Tân
Võ Ĉҳc
XI. Tәng
PHѬӞC VINH
HҤ
X. Tәng
PHѬӞC
THÀNH
10 làng
Bao Hàm
Ĉông Thành
Võ Ĉӏnh
Võ Dõng
Võ Quҧng
Gia Cҩp
Gia An
Thӑ Vӵc
Trà Tân
Võ Ĉҳc
XI. Tәng
PHѬӞC VINH
HҤ
X. Tәng PHѬӞC
THÀNH
08 xã
Bao Hàm
Ĉông Thành
Võ Ĉӏnh
Võ Dõng
Võ Quҧng
Gia Cҩp
Túc Trѭng
Vƭnh An
Võ Ĉҳc
D. Quұn TÂN UYÊN
XI. Tәng
PHѬӞC VINH
HҤ
16 làng
17 làng
12 làng
13 làng
08 xã
Tân Ĉӏnh
Bình An Chính
Trӏ An
Tân Khai
Ĉa Lӝc
Long Chánh
Phú Trҥch
Bình Thҥnh
Bình Lөc
Tân Ĉӏnh
Bình An Chính
Trӏ An
Tân HiӅn
Ĉa Lӝc
Long Chánh
Phú Trҥch
Bình Thҥnh
Bình Lөc
Tân Ĉӏnh
Ĉҥi An
Tân HiӅn
Long Lӝc
Tân Phú
Bình Thҥnh
Bình Phú
Tân Ĉӏnh
Ĉҥi An
Tân HiӅn
Long Lӝc
Tân Phú
Bình Thҥnh
Bình Phú
Tân Ĉӏnh
Ĉҥi An
Tân Phú
Bình Thҥnh

19.3 Page 183

▲back to top


Long Phú
Bình Lӧi
Bình Ninh
Bình Thҧo
Thiên Quan
Xuân Hòa
Tân HuӅ
Long Phú
Bình Lӧi
Bình Ninh
Bình Thҧo
Thiên Quan
Xuân Hòa
Tân HuӋ Ĉông
Tân Khai
Bình Lӧi
Bình Ninh
Bình Thҧo
Thiên Quan
Xuân Lӝc
Bình Lӧi
Bình Ninh
Bình Thҧo
Thiên Quan
Xuân Lӝc
Tân Hòa
Lӧi Hòa
Bình Long
Bình Phѭӟc
ThiӋn Tân
XII. Tәng
CHÁNH MӺ
TRUNG
XII. Tәng
CHÁNH MӺ
TRUNG
XII. Tәng
CHÁNH MӺ
TRUNG
XII. Tәng
CHÁNH MӺ
TRUNG
XII. Tәng
CHÁNH MӺ
TRUNG
16 làng
18 làng
18 làng
19 làng
08 xã
Bình Chánh
Ĉông
Bình Hóa
Tân Ba
Tân Uyên
Phѭӟc Hҧi Ĉông
Bình Hѭng
ĈiӅu Hòa
Tân Long
Tân Trҥch
An Chӳ
Bình Chӳ
Tân Lѭѫng
Dѭ Khánh
Nhӵt Thҥnh
Thiên Khánh
Vƭnh Phѭӟc
Bình Chánh
Ĉông
Bình Hóa
Tân Ba
Tân Uyên
Phѭӟc Hҧi Ĉông
Bình Hѭng
ĈiӅu Hòa
Tân Long
Tân Trҥch
An Chӳ
Bình Chӳ
Tân Lѭѫng
Dѭ Khánh
HiӋp Hѭng
Nhӵt Thҥnh
Thiên Khánh
Vƭnh Phѭӟc
Tân Hӝi
Bình Chánh
Ĉông
Bình Hóa
Tân Ba
Tân Uyên
Phѭӟc Hҧi Ĉông
Bình Hѭng
ĈiӅu Hòa
Tân Long
Tân Trҥch
An Chӳ
Bình Chӳ
Tân Lѭѫng
Dѭ Khánh
HiӋp Hѭng
Nhӵt Thҥnh
Thiên Khánh
Vƭnh Phѭӟc
Tân Hӝi
Bình Chánh
Ĉông
Bình Hóa
Tân Ba
Tân Uyên
Phѭӟc Hҧi Ĉông
Bình Hѭng
ĈiӅu Hòa
Tân Long
Tân Trҥch
An Chӳ
Bình Chӳ
Tân Lѭѫng
Dѭ Khánh
HiӋp Hѭng
Nhӵt Thҥnh
Thiên Khánh
Vƭnh Phѭӟc
Tân Hӝi
Tân Mƭ
Bình Chánh
Ĉông
Bình Hóa
Tân Ba
Uyên Hѭng
Phѭӟc Thành
Mƭ Hòa
Mƭ Quӟi
Thái Hòa
XIII. Tәng
CHÁNH MӺ
HҤ
16 làng
An Linh
Chánh Hѭng
Lҥc An
Phѭӟc Hòa
Tân Tӏch
Tân Nhuұn
Bình Cѫ
Chánh Hòa
Mƭ Lӝc
Mƭ Ĉӭc
Phѭӟc Vƭnh
Thanh Hòa
Thѭӡng Lang
Trӏ An
XIII. Tәng
CHÁNH MӺ
HҤ
15 làng
An Linh
Chánh Hѭng
Lҥc An
Phѭӟc Hòa
Tân Tӏch
Tân Nhuұn
Bình Cѫ
Chánh Hòa
Mƭ Lӝc
Mƭ Ĉӭc
Phѭӟc Vƭnh
Thanh Hòa
Thѭӡng Lang
Tân Lӧi
XIII. Tәng
CHÁNH MӺ
HҤ
14 làng
An Linh
Chánh Hѭng
Lҥc An
Phѭӟc Hòa
Tân Tӏch
Tân Nhuұn
Bình Cѫ
Chánh Hòa
Mƭ Lӝc
Mƭ Ĉӭc
Phѭӟc Vƭnh
Thanh Hòa
Thѭӡng Lang
Tân Hòa
XIII. Tәng
CHÁNH MӺ
HҤ
14 làng
An Linh
Chánh Hѭng
Lҥc An
Phѭӟc Hòa
Tân Tӏch
Tân Nhuұn An
Bình Cѫ
Chánh Hòa
Mƭ Lӝc
Mƭ Ĉӭc
Phѭӟc Vƭnh
Thanh Hòa
Thѭӡng Lang
Tân Hòa
XIII. Tәng
CHÁNH MӺ
HҤ
13 xã
An Linh
Chánh Hѭng
Lҥc An
Phѭӟc Hòa
Tân Tӏch
Tân Nhuұn
Bình Cѫ
Chánh Mƭ Hòa
Mƭ Lӝc
Phѭӟc Vƭnh
Thanh Hòa
Thѭӡng Lang
Tân Hòa

19.4 Page 184

▲back to top


Tân Lұp
Tân Lӝ
Tân Lұp
XIV. Tәng BÌNH XIV. Tәng BÌNH XIV. Tәng BÌNH XIV. Tәng
CÁCH
CÁCH
CÁCH
BÌNH CÁCH
7 làng
8 làng
8 làng
Ch˱a có trên b̫n
ÿ͛
An Bình
An Trang
Chѫn Thành
Diêm Quan
Hѭѫng Mҥt
Thành Công
Tӯ Tôn
An Bình
An Trang
Chѫn Thành
Diêm Quan
Hѭѫng Mҥt
Thành Công
Tӯ Tôn
Sam Bô
An Bình
An Trang
Chѫn Thành
Diêm Quan
Hѭѫng Mҥt
Thành Công
Tӯ Tôn
Sam Bô
E. Quұn
NÚI BÀ RÁ
XIV. Tәng BÌNH
CÁCH
6 xã
An Bình
Chѫn Thành
Diêm Quan
Thành Công
Sam Bô
Thanh Sѫn
XV. Tәng
THUҰN LӦI
XV. Tәng
THUҰN LӦI
Ch˱a có trên b̫n Ch˱a có tên
ÿ͛
trong l͓ch
XV. Tәng
THUҰN LӦI
6 làng
Rang Vang
Trung Lâm
Phú Xuân
Phú Tron
Phú Quan
Gia Tru
XV. Tәng
THUҰN LӦI
6 làng
Rang Vang
Trung Lâm
Phú Xuân
Phú Tron
Phú Quan
Gia Tru
XV. Tәng THUҰN
LӦI
11 xã
Gia Tru
Ĉông Bua
Tà Bai
Tà Mon
Tà Bung
Tà Cô
Bù Trít
Bù Marr
Bù N'dot
Tam Glei
Bù Koou
XVI. Tәng TÂN XVI. Tәng
THUҰN
TÂN THUҰN
13 làng
Ch˱a có trong
ÿ͓a chí 1901
Phú TӃt
Phú Cúc
Phum Sa
Tat Rҥch
Tat Gia
Phú ViӋp
Phú Nөm
Phú Tuân
Phú Ĉôn
Phú Mui
Phú Tuc
XVI. Tәng TÂN
THUҰN
5 xã
Bù Cat
Tat Rҥch

19.5 Page 185

▲back to top


XVII. Tәng
BÌNH TUY
Ch˱a có
trong ÿ͓a chí
1901
Phú Mot
Phú Uta
XVII. Tәng
BÌNH TUY
7 làng
Ĉӏnh Quán
Cao Cang
Gia Canh
Lí Lӏch
Thuұn Tùng
Túc Trѭng
Vƭnh An
Bù K' teik
Bù Dah
Bù Phong
XVII. Tәng
BÌNH TUY
C̷t v͉
t͑nh
Ĉ͛ng Nai Th˱ͫng
Bҧng ÿӕi chiӃu so sánh các tәng, làng, xã vào các thӡi ÿiӇm: 1881, 1897, 1901, 1924, 1939
nhҵm tìm ra s͹ khác nhau, nh̵p hoһc tách các ÿ˯n v͓ hành chính trong mӝt thӡi gian dài 58 năm
ҳt có ÿiӇm chѭa thұt thӓa ÿáng, sӁ ÿѭӧc bә cӭu.
Theo b̫n ÿ͛ Boilloux (1881) thì ÿӏa hҥt Biên Hòa (arrondissement de Bien Hoa) có 9 tәng,
119 làng, chѭa ghi quұn.
Thұp niên ÿҫu cӫa thӃ kӍ 20, quұn lӏ quұn núi Chӭa Chan dӡi sang Võ Ĉҳc, quұn ÿәi tên là
quұn Võ Ĉҳc (mӣ thêm tәng Bình Tuy và 4 xã: Cao Cang, Thuұn Tùng, Gia Canh, Ĉӏnh Quán).
Năm 1912, quұn Xuân Lӝc thành lұp, gӗm ba tәng: Bình Lâm Thѭӧng, Phѭӟc Thành, An ViӉn.
Sách Ĉ͓a chí Biên Hòa cӫa Robert M. (1924) cNJng không nêu tên các quұn, chӍ nêu tên
tӍnh Biên Hòa có 10 tәng An Nam, 6 tәng Thѭӧng (nguyên văn là Mӑi), 1 tәng Khmer Tân Thuұn.
Vào khoҧng tӯ năm 1925 trӣ ÿi, nhà cҫm quyӅn Pháp sáp nhұp mӝt sӕ làng thành xã ÿӇ
quyӅn lӵc tұp trung hѫn và tiӃt kiӋm chi trҧ lѭѫng cho sӕ hӝi tӅ xã. Thí dө: ba làng Nhҩt Hòa, Nhӏ
Hòa, Tam Hòa trên cù lao Phӕ nhұp thành xã HiӋp Hòa, ba làng: Tân Bҧn, Mƭ Khánh, Bình Long
hӧp thành xã Bӱu Hòa; ba làng Tân Mai, Bình An, Vƭnh Cӱu sáp nhұp thành xã Tam HiӋp...
DiӋn tích tӍnh Biên Hòa vào năm 1936 là 11.044 km2, gҩp ÿôi hiӋn nay (1996).
V. Thӡi kì 1945 - 1954:
V.1. V͉ phía Pháp và chính quy͉n B̫o Ĉ̩i:
Trong 9 năm này, ÿӏa lí lӏch sӱ tӍnh Biên Hòa chӍ có mӝt thay ÿәi: quұn Bà Rá ÿәi thành
quұn Sông Bé vào năm 1951, cҳt vӅ tӍnh Thӫ Dҫu Mӝt. Năm 1953, quұn Sông Bé lҥi chia thành
hai quұn: Sông Bé và Bù Ĉӕp (thuӝc Thӫ Dҫu Mӝt).
Trѭӟc khi có quұn Sông Bé, năm 1910 tӍnh Thӫ Dҫu Mӝt rӝng khoҧng 2.500 km2. Năm
1951, tӍnh Thӫ Dҫu Mӝt rӝng 4.723 km2.
Năm 1951, diӋn tích tӍnh Biên Hòa còn khoҧng 8.800 km2

19.6 Page 186

▲back to top


V.2. V͉ phía chính quy͉n kháng chi͇n:
Cuӕi năm 1947, ÿѭӧc sӵ ÿӗng ý cӫa Ӫy ban Kháng chiӃn Hành chánh Nam bӝ, tӍnh Biên
Hòa lұp quұn Sông Bé ӣ phía Ĉông và Ĉông Bҳc chiӃn khu Ĉ (11[11])
Năm 1948, nhұn rõ vai trò quan trӑng cӫa tӍnh lӏ Biên Hòa, Ӫy ban Kháng chiӃn Hành
chánh Nam bӝ quyӃt ÿӏnh chia quұn Châu Thành ra hai ÿѫn vӏ: thӏ xã Biên Hòa (là xã Bình Trѭӟc
gӗm 5 khu, 8 ҩp) và huyӋn Vƭnh Cӱu (các xã còn lҥi cӫa quұn Châu Thành): Bình Hòa, Bình Ý,
Tân Phong, Lӧi Hòa, Bình Long, HiӋp Hòa, Tam HiӋp, Bӱu Hòa, Tân Vҥn, Hóa An, Tân Hҥnh,
Bình Trӏ, Ĉҥi An, Tân Ĉӏnh, Bӱu Long, Tân Thành, Bình Thҥnh, Tân TriӅu, ThiӋn Tân, Bình
Phѭӟc, Tân HiӋp.
Tháng 5 - 1951, Trung ѭѫng Cөc miӅn Nam phân chia lҥi chiӃn trѭӡng Nam bӝ thành:
phân liên khu miӅn Ĉông Nam Bӝ và phân liên khu miӅn Tây Nam bӝ, lҩy sông TiӅn làm ranh
giӟi. Các tӍnh ÿӅu sáp nhұp cho phù hӧp vӟi ÿiӅu kiӋn chiӃn ÿҩu mӟi.
Hai tӍnh Biên Hòa, Thӫ Dҫu Mӝt nhұp thành tӍnh Thӫ Biên gӗm 7 huyӋn: Hӟn Quҧn, Lái
Thiêu, BӃn Cát, Thӫ Ĉӭc, Tân Uyên, Vƭnh Cӱu, Xuân Lӝc và 2 thӏ xã: Biên Hòa và Thӫ Dҫu Mӝt.
Lúc này huyӋn Long Thành ÿѭa vӅ tӍnh Bà - Chӧ (Bà Rӏa - Chӧ Lӟn).
Tháng 7 - 1951, tӍnh Thӫ Biên lұp huyӋn căn cӭ Ĉӗng Nai rӝng 3.700 km2 gӗm huyӋn Hӟn
Quҧn và mӝt sӕ xã cӫa Tân Uyên.
Do ÿӏch ráo riӃt giành ÿҩt giành dân vӟi ta, nhiӅu cán bӝ các xã phҧi li hѭѫng. Lúc này ta
có chӫ trѭѫng giҧn chính, ÿѭa cán bӝ cҩp trên vӅ cӫng cӕ cҩp dѭӟi, ghép xã nhҩt là vùng tranh
chҩp du kích. Tình hình trên kéo dài tӟi hiӋp ÿӏnh Genève tháng 7 - 1954.
VI. Thӡi kì tӯ tháng 7 - 1954 ÿӃn tháng 4 - 1975:
VI.1. D˱ͣi ch͇ ÿ͡ Sài Gòn:
Tӯ cuӕi năm 1956, chính quyӅn Sài Gòn chia nhӓ các tӍnh miӅn Nam ÿӇ phөc vө cho ý ÿӗ
chiӃn lѭӧc quân sӵ. TӍnh Biên Hòa chia thành hai tӍnh mӟi: Biên Hòa và Long Khánh. Cҩp tәng
duy trì mӝt sӕ năm rӗi bӓ. Các quұn cNJng chia nhӓ. Các tӍnh trѭӣng, quұn trѭӣng ÿӅu là sƭ quan
các cҩp ÿѭӧc bә nhiӋm.
Các ÿ͓a danh nôm na ÿ͉u thay b̹ng ÿ͓a danh Hán - Vi͏t, thí dͭ t͑nh Bà R͓a ÿ͝i thành t͑nh
Ph˱ͣc Tuy; t͑nh Thͯ D̯u M͡t thành t͑nh Bình D˱˯ng; qu̵n Châu Thành t͑nh Biên Hòa chia
thành các qu̵n Ĉͱc Tu và Công Thanh...
Nghӏ ÿӏnh sӕ 131 - BNV/HC/ND ngày 24 - 04 - 1957 ҩn ÿӏnh tӍnh Long Khánh gӗm 2
quұn:
- Quұn Xuân Lӝc có tәng Bình Lâm Thѭӧng.
- Quұn Ĉӏnh Quán gӗm 2 tәng: Bình Tuy và Tà Lài. Quұn này do tӍnh Lâm Ĉӗng cҳt
nhѭӧng phҫn ÿҩt phía Bҳc sông La Ngà trӣ ÿi tӟi suӕi Ĉҥ Gui (vùng Mҥ Ĉa Gui cӫa Lâm Ĉӗng).
Ranh giӟi tӍnh có thay ÿәi, quұn mӟi, xã mӟi ÿѭӧc lұp thêm vào các thӡi ÿiӇm sau này.
Nghӏ ÿӏnh 932 - NĈ/ĈUHC ngày 28 - 4 - 1967 lұp quұn KiӋm Tân tӍnh Long Khánh.
Nghӏ ÿӏnh 996 - NĈ/NV ngày 31 - 12 - 1974 cҧi xã Gia Ray thành quұn mӟi Bình Khánh,
(11[11]) L͓ch s͵ chi͇n khu Ĉ, tr 85, NXB Ĉӗng Nai, 1997.

19.7 Page 187

▲back to top


có hai xã mӟi lұp: Ĉӗng Tâm, Xuân An.
Dѭӟi ÿây là bҧng so sánh, ÿӕi chiӃu sӵ thay ÿәi hành chính cӫa tӍnh Long Khánh, tӯ sau
năm 1954 tӟi năm 1975, khi miӅn Nam ViӋt Nam hoàn toàn giҧi phóng:
TӌNH LONG KHÁNH (BҦNG 4)
Nguӗn: Công báo VNCH
1957
1960
1967
Qu̵n XUÂN L͠C
T͝ng BÌNH LÂM
TH˰ͪNG
Qu̵n XUÂN L͠C
T͝ng
BÌNH LÂM H̨
Xuân Lӝc
An Lӝc
Tân Lұp
Thӟi Giao
Cҭm Mƭ
Cҭm Tiêm
Xuân Lӝc
An Lӝc
Tân Lұp
Thӟi Giao
Cҭm Mƭ
Cҭm Tiêm
Qu̵n XUÂN L͠C
HiӃu KӍnh
Xuân Lӝc
An Lӝc
Tân Lұp
Thӟi Giao
Cҭm Mƭ
Cҭm Tâm
Dҫu Giây
Hѭng Lӝc
Hàm Thuұn
Gia Ray
Gia Ray
T͝ng
BÌNH LÂM
TH˰ͪNG
Gia Ray
1974
Qu̵n XUÂN L͠C
HiӃu KӍnh
Xuân Lӝc
An Lӝc
Tân Lұp
Thӟi Giao
Cҭm Mƭ
Cҭm Tâm
Dҫu Giây
Hѭng Lӝc
Qu̵n BÌNH KHÁNH
Gia Ray
Ĉӗng Tâm
Xuân An
Hѭng Lӝc
Dҫu Giây
Gia KiӋm
Bình Lӝc
Bình Hòa
BӃn Nôm
Hѭng Lӝc
Dҫu Giây
Gia KiӋm
Bình Lӝc
Bình Hòa
BӃn Nôm
Qu̵n KI͎M TÂM
Gia KiӋm
Gia Tân
Bình Lӝc
Bình Hòa
BӃn Nôm
Qu̵n KI͎M TÂM
Gia KiӋm
Gia Tân
Bình Lӝc
Bình Hòa
BӃn Nôm
Qu̵n
Ĉ͒NH QUÁN
T͝ng BÌNH TUY
Ĉӏnh Quán
Cao Cang
Gia Canh
Thuұn Tùng
La Ngun
Qu̵n
Ĉ͒NH QUÁN
Qu̵n
Ĉ͒NH QUÁN
Qu̵n
Ĉ͒NH QUÁN
Ĉӏnh Quán
Ĉӗng HiӋp
Phѭѫng Thӑ
nh̵p vào t͑nh Bình
Ĉӏnh Quán
Ĉӗng HiӋp
Phѭѫng Thӑ
Chánh Hѭng
(cͯa qu̵n Tân Uyên
Ĉӏnh Quán
Ĉӗng HiӋp
Phѭѫng Thӑ
Chánh Hѭng

19.8 Page 188

▲back to top


Bon Gor
Minpudasei
Ro Muoi
Kon Ninh
B'Goss
S'Rang
Pottgoll
Bukerakai
Quankean
Ĉѫn Nhai
T͝ng TÀ LÀI
Krun
Loang
Banfour
Ĉalai
Tuy ph̯n ÿ̭t bͥ trái
sông La Ngà và t͑nh
Ph˱ͣc Thành ͧ bͥ
ph̫i sông Ĉ͛ng Nai.
cNJ, khi b͗ t͑nh Ph˱ͣc
Thành ÿem nh̵p vào
t͑nh Long Khánh)
Năm 1957, tӍnh Long Khánh có 2 quұn, 3 tәng, 32 xã.
Năm 1960, tӍnh Long Khánh có 2 quұn, 2 tәng, 16 xã.
Năm 1967, tӍnh Long Khánh có 3 quұn, 19 xã.
Năm 1974, tӍnh Long Khánh có 4 quұn, 21 xã.
TӍnh Biên Hòa thành lұp theo Nghӏ ÿӏnh 140 - BNV/HC/NĈ ngày 3 - 5 - 1957 gӗm 4 quұn:
Châu Thành, Long Thành, Tân Uyên và Dƭ An (mӟi lұp) có 11 tәng: Phѭӟc Vƭnh Thѭӧng, Phѭӟc
Vƭnh Trung, Chánh Mƭ Thѭӧng, Chánh Mƭ Trung, Chánh Mƭ Hҥ, Long Vƭnh Thѭӧng, Long Vƭnh
Hҥ, Thành Tuy Thѭӧng, Thành Tuy Hҥ, An Thӫy, An Phѭӟc Hҥ.
2 quұn Quҧng Xuyên, Cҫn Giӡ cҳt tӯ tӍnh Gia Ĉӏnh nhұp vào tӍnh Phѭӟc Tuy tháng 3 -
1958, cҧi nhұp tӍnh Biên Hòa theo sҳc lӋnh 204 - NV ngày 9 - 9 - 1960 (sau ÿó lҥi ÿѭa vӅ Gia Ĉӏnh
ngày 17 - 11 - 1965).
Nghӏ ÿӏnh 858 - NV ÿһt quұn mӟi Nhѫn Trҥch (tách tӯ mӝt phҫn quұn Long Thành) ký
ngày 9 - 9 - 1960.
Sҳc lӋnh 192 - NV ngày 10 - 10 - 1962 cҳt tәng Long Vƭnh Hҥ vӅ quұn Thӫ Ĉӭc tӍnh Gia
Ĉӏnh.
Nghӏ ÿӏnh 122 - NV ngày 7 - 2 - 1963 ÿһt quұn Công Thanh (tách tӯ mӝt phҫn quұn Châu
Thành và mӝt phҫn quұn Tân Uyên ӣ phía bӡ trái sông Ĉӗng Nai).
Nghӏ ÿӏnh 267 - NV ngày 22 - 3 - 1963 ÿәi tên quұn Châu Thành ra quұn Ĉӭc Tu (có thêm
vài xã: Tân Vҥn, Bӱu Hòa ӣ bӡ phҧi sông Ĉӗng Nai).
TӍnh Biên Hòa có mӝt sӕ ÿiӅu chӍnh ÿӏa giӟi và ÿәi tên xã trong khoҧng thӡi gian tӯ năm
1957 ÿӃn tháng 4 - 1975.
Năm 1957, tӍnh Biên Hòa có 4 quұn, 11 tәng, 85 xã.
Năm 1959, tӍnh Biên Hòa có 4 quұn, 9 tәng, 60 xã.
Năm 1960, tӍnh Biên Hòa có 7 quұn, 10 tәng, 70 xã.
Năm 1963, tӍnh Biên Hòa có 8 quұn, 76 xã, bӓ cҩp tәng.
Năm 1965, tӍnh Biên Hòa có 6 quұn, 71 xã.

19.9 Page 189

▲back to top


Năm 1972, tӍnh Biên Hòa có 6 quұn, 71 xã.

19.10 Page 190

▲back to top


TӌNH BIÊN HÒA (BҦNG 5)
Nguӗn: Công báo VNCH - Ĉ͓a ph˱˯ng chí Biên Hòa
1957
1960
1963
Quұn CHÂU THÀNH Quұn CHÂU THÀNH
T͝ng PH˰͢C VƬNH T͝ng PH˰͢C VƬNH
TH˰ͪNG
TH˰ͪNG
Bình Trѭӟc
Bình Trѭӟc
Tam HiӋp
Tam HiӋp
Tân Thành
Tân Thành
HiӋp Hòa
HiӋp Hòa
Bùi TiӃng
Bùi TiӃng
Hӕ Nai
Hӕ Nai
Trҧng Bom
Trҧng Bom
Bӱu Hòa
Bӱu Hòa
Tân Vҥn
Tân Vҥn
Quұn ĈӬC TU
Bình Trѭӟc
Tam HiӋp
Tân Thành
HiӋp Hòa
Bùi TiӃng
Hӕ Nai
Trҧng Bom
Bӱu Hòa
Tân Vҥn
1965
Quұn ĈӬC TU
Bình Trѭӟc
Tam HiӋp
Tân Thành
HiӋp Hòa
Bùi TiӃng
Hӕ Nai
Trҧng Bom
Bӱu Hòa
Tân Vҥn
1972
Quұn ĈӬC TU
Bình Trѭӟc
Tam HiӋp
Tân Thành
HiӋp Hòa
Bùi TiӃng
Hӕ Nai
Trҧng Bom
Bӱu Hòa
Tân Vҥn
T͝ng LONG VƬNH T͝ng LONG VƬNH
TH˰ͪNG
TH˰ͪNG
Long Bình
Tân Bình
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
An Hòa Hѭng
Long Bình Tân
Tân Bình
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
An Hòa Hѭng
Long Bình Tân
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
An Hòa Hѭng
Long Bình Tân
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
An Hòa Hѭng
Long Bình Tân
Phѭӟc Tân
Long Hѭng
An Hòa Hѭng
T͝ng PH˰͢C
VƬNH TRUNG
T͝ng PH˰͢C VƬNH
TRUNG
Tân Phong
Bӱu Long
Tân Phong
Bӱu Long
Tân Phong
Bӱu Long
Quұn CÔNG
THANH
Bình Ý
Bình Hòa
Tân TriӅu
Bình Ý
Bình Hòa
Tân TriӅu
Bình Ý
Bình Hòa
Tân TriӅu
Quұn TÂN UYÊN
T͝ng AN PH˰͢C
H̨
Bình Phѭӟc
Bình Long
Lӧi Hòa
Tân Phú
Bình Thҥnh
ThiӋn Tân
Tân Ĉӏnh
Ĉҥi An
Trӏ An
ÿ˱a v͉ t͑nh mͣi
l̵p Ph˱ͣc Thành
Bình Phѭӟc
Bình Long
Lӧi Hòa
Tân Phú
Bình Thҥnh
ThiӋn Tân
Tân Ĉӏnh
Ĉҥi An
Trӏ An
Thái Hѭng
Tân Phong
Bӱu Long
Quұn CÔNG
THANH
Bình Ý
Bình Hòa
Tân TriӅu
Bình Phѭӟc
Bình Long
Lӧi Hòa
Tân Phú
Bình Thҥnh
ThiӋn Tân
Tân Ĉӏnh
Ĉҥi An
Trӏ An
Thái Hѭng
Tân Phong
Bӱu Long
Quұn CÔNG THANH
Bình Ý
Bình Hòa
Tân TriӅu
Bình Phѭӟc
Bình Long
Lӧi Hòa
Tân Phú
Bình Thҥnh
ThiӋn Tân
Tân Ĉӏnh
Ĉҥi An
Trӏ An
Thái Hѭng
T͝ng CHÁNH M;
TRUNG
Thái Hòa
An Thành
Bình Hòa
Bình Chánh
Quұn TÂN UYÊN
T͝ng CHÁNH M;
TRUNG
An Thành
Bình Hòa
Bình Chánh
Quұn TÂN UYÊN Quұn TÂN UYÊN Quұn TÂN UYÊN
An Thành
Bình Hòa
Bình Chánh
An Thành
Bình Hòa
Bình Chánh
An Thành
Bình Hòa
Bình Chánh

20 Pages 191-200

▲back to top


20.1 Page 191

▲back to top


Mӻ Hòa
Mӻ Quӟi
Tân Ba
Phѭӟc Thành
Thҥnh Hӝi
Uyên Hѭng
Mӻ Hòa
Mӻ Quӟi
Tân Ba
Phѭӟc Thành
Thҥnh Hӝi
Uyên Hѭng
T͝ng CHÁNH M;
H̨
Tân Nhuұn
Tân Tӏch
Mƭ Lӝc
Lҥc An
Thái Hѭng
Chánh Hòa
Bình Mƭ
Thѭӡng Lang
Tân Hòa
Chánh Hѭng
Phѭӟc Sang
Vƭnh Hòa
An Linh
Phѭӟc Hòa
Mӻ Hòa
Mӻ Quӟi
Tân Ba
Phѭӟc Thành
Thҥnh Hӝi
Uyên Hѭng
Mӻ Hòa
Mӻ Quӟi
Tân Ba
Phѭӟc Thành
Thҥnh Hӝi
Uyên Hѭng
Mӻ Hòa
Mӻ Quӟi
Tân Ba
Phѭӟc Thành
Thҥnh Hӝi
Uyên Hѭng
Tân Tӏch
Tân Tӏch
Thѭӡng Lang
Tân Hòa
Tân HiӋp
Tân Hòa Khánh
Thѭӡng Lang
Tân Hòa
Tân HiӋp
Tân Hòa Khánh
Quұn DƬ AN
T͝ng CHÁNH MƬ
TH˰ͪNG
Bình Trӏ
Tân HiӋp
Tân Hҥnh
Hóa An
Quұn DƬ AN
T͝ng CHÁNH MƬ
TH˰ͪNG
Bình Trӏ
Tân HiӋp
Tân Hҥnh
Hóa An
Quұn DƬ AN
Bình Trӏ
Tân HiӋp
Tân Hҥnh
Hóa An
T͝ng AN THͮY
Bình An
Ĉông Hòa
Tân Ĉông HiӋp
An Bình
T͝ng AN THͮY
Bình An
Ĉông Hòa
Tân Ĉông HiӋp
An Bình
Bình An
Ĉông Hòa
Tân Ĉông HiӋp
An Bình
T͝ng LONG VƬNH
H̨
Long Bình
Phѭӟc Thôn
Long Thҥnh
Mƭ Long Trѭӡng
T͝ng LONG VƬNH H̨
Long Bình
Phѭӟc Thôn
Long Thҥnh
Mƭ Long Trѭӡng
Quұn LONG THÀNH
T͝ng THÀNH TUY
TH˰ͪNG
Tam Phѭӟc
Tam An
An Lӧi
Phѭӟc Lӝc
Thái ThiӋn
Long Phѭӟc
Long An
Lӝc An
Quұn LONG THÀNH
T͝ng THÀNH TUY
TH˰ͪNG
Tam Phѭӟc
Tam An
An Lӧi
Phѭӟc Lӝc
Thái ThiӋn
Long Phѭӟc
Long An
Lӝc An
Quұn LONG THÀNH
Tam Phѭӟc
Tam An
An Lӧi
Phѭӟc Lӝc
Thái ThiӋn
Long Phѭӟc
Long An
Lӝc An
Quұn DƬ AN
Bình Trӏ
Tân HiӋp
Tân Hҥnh
Hóa An
Bình An
Ĉông Hòa
Tân Ĉông HiӋp
An Bình
Quұn LONG THÀNH
Tam Phѭӟc
Tam An
An Lӧi
Phѭӟc Lӝc
Thái ThiӋn
Long Phѭӟc
Long An
Lӝc An
Quұn DƬ AN
Bình Trӏ
Tân HiӋp
Tân Hҥnh
Hóa An
Bình An
Ĉông Hòa
Tân Ĉông HiӋp
An Bình
Quұn LONG THÀNH
Tam Phѭӟc
Tam An
An Lӧi
Phѭӟc Lӝc
Thái ThiӋn
Long Phѭӟc
Long An
Lӝc An
Phѭӟc Hӝi
Phѭӟc Thӑ
Phѭӟc Long
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Mƭ
Phѭӟc ThiӅn
Quұn NHѪN TRҤCH
T͝ng THÀNHTUY
TRUNG
Phѭӟc Hӝi
Phѭӟc Thӑ
Phѭӟc Long
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Mƭ
Phѭӟc ThiӅn
Quұn NHѪN TRҤCH Quұn NHѪN TRҤCH Quұn NHѪN TRҤCH
Phѭӟc Hӝi
Phѭӟc Thӑ
Phѭӟc Long
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Mƭ
Phѭӟc ThiӅn
Phѭӟc Hӝi
Phѭӟc Thӑ
Phѭӟc Long
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Mƭ
Phѭӟc ThiӅn
Phѭӟc Hӝi
Phѭӟc Thӑ
Phѭӟc Long
Phѭӟc Lai
Phѭӟc Mƭ
Phѭӟc ThiӅn
T͝ng THÀNH TUY T͝ng THÀNH TUY

20.2 Page 192

▲back to top


H̨
Phѭӟc An
Phú Thҥnh
Ĉҥi Phѭӟc
Phú Hӳu
Phѭӟc Khánh
Vinh Thҥnh
Long Tân
H̨
Phú Thҥnh
Ĉҥi Phѭӟc
Phú Hӳu
Phѭӟc Khánh
Vinh Thҥnh
Long Tân
Quұn CҪN GIӠ
Thҥnh An
Cҫn Thҥnh
Long Thҥnh
Ĉӗng Hòa
Tân Thҥnh
Thҥnh Quӟi
Qu̵n QU̪NG
XUYÊN
Lý Nhѫn
Bình Khánh
An Thӟi Ĉông
Tam Thôn HiӋp
Phú Thҥnh
Ĉҥi Phѭӟc
Phú Hӳu
Phѭӟc Khánh
Vinh Thҥnh
Long Tân
Phú Thҥnh
Ĉҥi Phѭӟc
Phú Hӳu
Phѭӟc Khánh
Vinh Thҥnh
Long Tân
Phú Thҥnh
Ĉҥi Phѭӟc
Phú Hӳu
Phѭӟc Khánh
Vinh Thҥnh
Long Tân
Quұn CҪN GIӠ
Thҥnh An
Cҫn Thҥnh
Long Thҥnh
Ĉӗng Hòa
Tân Thҥnh
Thҥnh Quӟi
Qu̵n QU̪NG
XUYÊN
Lý Nhѫn
Bình Khánh
An Thӟi Ĉông
Tam Thôn HiӋp
Hai qu̵n này nh̵p
vào Biên Hòa ngày 9
- 9 - 1965,c̷t tr̫ l̩i
Gia Ĉ͓nh ngày 17 -
11 - 1965
VI.2. V͉ phía chính quy͉n cách m̩ng:
Tӯ tháng 7 - 1954 ÿӃn tháng 4 - 1975, theo yêu cҫu cӫa chiӃn trѭӡng, ÿӏa bàn tӍnh Ĉӗng
Nai (hiӋn nay) liên tөc thay ÿәi.
Tӯ tháng 7 - 1954 ÿӃn tháng 4 - 1955, vүn là tӍnh Thӫ Biên nhѭ cuӕi thӡi kǤ kháng chiӃn
chín năm chӕng thӵc dân Pháp xâm lѭӧc. Tháng 5 - 1955 tӍnh Thӫ Biên tách thành hai tӍnh Biên
Hòa và Thӫ Dҫu Mӝt nhѭ cNJ. TӍnh Biên Hòa tӗn tҥi ÿӃn tháng 9 - 1960. Tӯ tháng 10 - 1960 ÿӃn
tháng 3 - 1963: lұp tӍnh Long Khánh tách tӯ mӝt phҫn tӍnh Biên Hòa. Tӯ tháng 9 - 1960 ÿӃn tháng
7- 1961, lұp lҥi tӍnh Thӫ Biên (do sáp nhұp tӍnh Thӫ Dҫu Mӝt và tӍnh Biên Hòa). Tӯ tháng 7 -
1961, tӍnh Thӫ Biên tách thành ba tӍnh: Biên Hòa, Thӫ Dҫu Mӝt và Phѭӟc Thành.
(T͑nh Ph˱ͣc Thành do chính quy͉n Sài Gòn l̵p g͛m ba qu̵n:
- Qu̵n Hi͇u Liêm có b͙n xã: Chánh H˱ng, Thái H˱ng (thu͡c t͝ng Chánh MͿ H̩), Ĉ̩i An, Tr͓
An, (t͝ng Ph˱ͣc Vƭnh H̩, qu̵n Tân Uyên cNJ).
- Qu̵n Tân Uyên có 12 xã: Bình Ph˱ͣc, Bình Long, Bình Th̩nh, Lͫi Hòa, Tân Ĉ͓nh, Tân Phú,
Thi͏n Tân (t͝ng Chánh Mƭ Trung), Tân Hòa, Tân T͓ch, Th˱ͥng Lang (t͝ng Ph˱ͣc Vƭnh H̩), Tân Hi͏p,
Tân Hòa Khánh (t͑nh Bình D˱˯ng c̷t v͉).
- Qu̵n Phú Giáo có 7 xã: Bình Mƭ, Ph˱ͣc Hòa, Vƭnh Hòa (t͝ng Chánh Mƭ H̩), Tân Bình, Vƭnh
Tân, m͡t ph̯n xã L̩i An (t͑nh Bình D˱˯ng), An Bình (t͑nh Ph˱ͣc Long).
Thêm vào: m͡t ph̯n phía Nam Bunard (t͑nh Ph˱ͣc Long) và vùng Tà Lài (t͑nh Long Khánh).
TӍnh Phѭӟc Thành thuӝc ÿӋ nhҩt quân khu, giҧi thӇ năm 1965)
Tӯ tháng 3 - 1963 ÿӃn tháng 12 - 1963, ta nhұp ba tӍnh Biên Hòa, Bà Rӏa, Long Khánh
thành tӍnh Bà - Biên. Tӯ tháng 12 - 1963 ÿӃn tháng 12 - 1966, tách Bà - Biên thành các tӍnh Biên
Hòa và Bà Rӏa - Long Khánh. Tháng 1 - 1965, tӍnh Biên Hòa tách thành hai ÿѫn vӏ: U.1 (ÿӑc là
U1) gӗm thӏ xã Biên Hòa và Biên Hòa nông thôn gӗm các huyӋn Long Thành, Nhѫn Trҥch, huyӋn
Vƭnh Cӱu, khu vӵc Trҧng Bom. Tӯ tháng 10 - 1967 ÿӃn tháng 4 - 1971, khu 7 giҧi thӇ. Ĉӏa bàn
Ĉӗng Nai hiӋn nay có U.1 thuӝc MiӅn nhұn thêm hai huyӋn Vƭnh Cӱu, Trҧng Bom, phân khu Bà
Rӏa - Long Khánh, phân khu 4 (Long Thành, Nhѫn Trҥch, các sӣ cao su Bình Sѫn, SIPH, mӝt sӕ
xã thuӝc ÿһc khu Rӯng Sác, mӝt sӕ xã Nam Thӫ Ĉӭc, quұn 9 Sài Gòn). ViӋc lұp các phân khu

20.3 Page 193

▲back to top


phөc vө cho cuӝc tәng tiӃn công và nәi dұy xuân Mұu Thân (gӑi ÿúng là cuӝc tұp kích chiӃn lѭӧc
xuân Mұu Thân). Tӯ tháng 5 - 1971 ÿӃn tháng 10 - 1972, U.1 nhұp vӟi phân khu 5 thành phân khu
Thӫ - Biên (huyӋn Vƭnh Cӱu và Trҧng Bom hӧp thành huyӋn Vƭnh Cӱu); phân khu Bà Rӏa - Long
Khánh gӗm ba thӏ xã: Bà Rӏa, Long Khánh, VNJng Tàu và 9 huyӋn: Xuân Lӝc (gӗm cҧ huyӋn Ĉӏnh
Quán), Long Thành (gӗm cҧ Nhѫn Trҥch), Cao Su, Thӫ Ĉӭc, Duyên Hҧi, Châu Ĉӭc, Long Ĉҩt,
Xuyên Mӝc. Tӯ tháng 10 - 1972 ÿӃn tháng 10 - 1975, lұp lҥi các tӍnh Biên Hòa và tӍnh Bà Rӏa -
Long Khánh. Tháng 6 - 1973 tӍnh Biên Hòa tách làm hai: thành phӕ Biên Hòa và tӍnh Biên Hòa
nông thôn. (Long Thành, Nhѫn Trҥch, Thӕng Nhҩt, Tân Uyên, Vƭnh Cӱu, Cҫn Giӡ). Tháng 10 -
1973 lұp thêm tӍnh căn cӭ Tân Phú gӗm ba huyӋn: Tân Uyên, Ĉӏnh Quán, Phú Giáo.
VII. Ĉӗng Nai tӯ ngày 30 - 4 - 1975 tӟi nay:
Nhӳng ngày ÿҫu giҧi phóng, ta tҥm chia ÿҩt Ĉӗng Nai thành các tӍnh Biên Hòa, Tân Phú
và Bà Rӏa - Long Khánh (tӭc là 2 tӍnh Phѭӟc Tuy và Long Khánh cӫa chӃ ÿӝ Sài Gòn). Mӛi tӍnh
ÿӅu do ӫy ban quân quҧn các cҩp quҧn lý mӝt thӡi gian ngҳn, sau ÿó các ӫy ban nhân dân cách
mҥng thay thӃ.
Ngày 20 - 9 - 1975, Trung ѭѫng Cөc ra quyӃt ÿӏnh sӕ 16/QĈ.75 giҧi thӇ các khu, sáp nhұp
các tӍnh cNJ thành mӝt sӕ tӍnh mӟi. Ĉҫu năm 1976, hӧp nhҩt ba tӍnh cNJ Biên Hòa, Tân Phú, Bà Rӏa
- Long Khánh lҩy tên là tӍnh Ĉӗng Nai.
TӍnh Ĉӗng Nai gӗm các ÿѫn vӏ thành phӕ, thӏ xã, huyӋn dѭӟi ÿây:
- Thành phӕ Biên Hòa, thӏ xã VNJng Tàu, các huyӋn: Thӕng Nhҩt, Vƭnh Cӱu, Xuân Lӝc,
Tân Phú, Long Thành, Châu Thành, Long Ĉҩt, Xuyên Mӝc, Duyên Hҧi.
Nhӳng thay ÿәi ÿӏa giӟi chính (ÿӃn cҩp huyӋn) diӉn ra vào các năm:
- Nghӏ quyӃt cӫa Quӕc hӝi khóa 6, kì hӑp thӭ 4 ngày 29 - 12 - 1978 chuyӇn huyӋn Duyên
Hҧi tӍnh Ĉӗng Nai vӅ thành phӕ Hӗ Chí Minh.
- Nghӏ quyӃt cӫa Quӕc hӝi khóa 6, kì hӑp thӭ 5 ngày 30 - 5 - 1979 thành lұp ÿһc khu VNJng
Tàu - Côn Ĉҧo gӗm: thӏ xã VNJng Tàu, xã Long Sѫn huyӋn Châu Thành tӍnh Ĉӗng Nai và huyӋn
Côn Ĉҧo tӍnh Hұu Giang.
- QuyӃt ÿӏnh sӕ 193 - HĈBT ngày 9 - 12 - 1982 thành lұp huyӋn Trѭӡng Sa tách ra tӯ
huyӋn Long Ĉҩt; huyӋn Trѭӡng Sa bao gӗm toàn bӝ khu vӵc quҫn ÿҧo Trѭӡng Sa.
- Nghӏ quyӃt cӫa Quӕc hӝi khóa 7, kì hӑp thӭ 4 ngày 28 - 12 - 1982 sáp nhұp huyӋn
Trѭӡng Sa tӍnh Ĉӗng Nai vào tӍnh Phú Khánh (sau này thuӝc tӍnh Khánh Hòa).
- QuyӃt ÿӏnh sӕ 284/HĈBT thành lұp thӏ xã Vƭnh An (huyӋn Vƭnh Cӱu và các lâm trѭӡng
HiӃu Liêm, lâm trѭӡng Mã Ĉà) ngày 23 - 12 - 1985.
- QuyӃt ÿӏnh sӕ 107/HĈBT ngày 10 - 4 - 1991 chia huyӋn Xuân Lӝc thành hai huyӋn mӟi:
huyӋn Long Khánh và huyӋn Xuân Lӝc.
Chia huyӋn Tân Phú thành hai huyӋn mӟi: huyӋn Ĉӏnh Quán và huyӋn Tân Phú.
- Nghӏ quyӃt cӫa Quӕc hӝi khóa 8, kì hӑp thӭ 9 ngày 12 - 8 - 1991 quyӃt nghӏ thành lұp
tӍnh Bà Rӏa - VNJng Tàu gӗm: ÿһc khu VNJng Tàu - Côn Ĉҧo và ba huyӋn Châu Thành, Long Ĉҩt,
Xuyên Mӝc cӫa tӍnh Ĉӗng Nai.
- Nghӏ ÿӏnh 51/CP ngày 23 - 6 - 1994 chia huyӋn Long Thành làm hai huyӋn mӟi: huyӋn

20.4 Page 194

▲back to top


Long Thành và huyӋn Nhѫn Trҥch.
- Nghӏ ÿӏnh 109/CP ngày 29 - 8 - 1994 thành lұp lҥi huyӋn Vƭnh Cӱu tӯ thӏ xã Vƭnh An.

20.5 Page 195

▲back to top


TӘNG HӦP SӴ THAY ĈӘI ĈӎA LÝ LӎCH SӰ
TӮ 1863 - 1996 (BҦNG 6)
1863
1871
1887
1957
1959
1976
1996
T͑nh
Biên Hòa
Thͯ D̯u M͡t Thͯ D̯u M͡t Bình D˱˯ng Bình D˱˯ng Sông Bé
Bình Long Bình Long
Ph˱ͣc Long Ph˱ͣc Long
Ph˱ͣc Thành
Biên Hòa Biên Hòa Biên Hòa Biên Hòa Ĉ͛ng Nai
Long Khánh Long Khánh
Bà R͓a
Bà R͓a
Ph˱ͣc Tuy Ph˱ͣc Tuy
Cap Saint
Jacques
Bình D˱˯ng
Bình Ph˱ͣc
Ĉ͛ng Nai
Bà R͓a - VNJng
Tàu
BҦNG 7:
1976
Xã Hóa An
Xã Tân Hҥnh
Xã HiӋp Hòa
Xã Bӱu Hòa
Xã Tân Vҥn
Xã Long Bình Tân
Ph. Thanh Bình
Ph. Trung DNJng
Ph. Quang Vinh
Ph. QuyӃt Thҳng
Ph. Thӕng Nhҩt
Ph. Tân Mai
Xã Tân Thành
Ph. An Bình
Xã Tân Phong
Ph. Tân TiӃn
Ph. Tam HiӋp
Ph. Hòa Bình
Ph. Tam Hòa
1985
Xã Hóa An
Xã Tân Hҥnh
Xã HiӋp Hòa
Ph. Bӱu Hòa
Ph. Tân Vҥn
Xã Long Bình Tân
Ph. Thanh Bình
Ph. Trung DNJng
Ph. Quang Vinh
Ph. QuyӃt Thҳng
Ph. Thӕng Nhҩt
Ph. Tân Mai
Xã Tân Bӱu
Ph. An Bình
Ph. Tân Phong
Ph. Tân TiӃn
Ph. Tam HiӋp
Ph. Hòa Bình
Ph. Tam Hòa
Ph. Hӕ Nai 1
Ph. Tân Biên
Ph. Tân Hòa
BIÊN HÒA
1990
156,32 km2
1992
158,08 km2
Xã Hóa An
Xã Tân Hҥnh
Xã HiӋp Hòa
Ph. Bӱu Hòa
Ph. Tân Vҥn
Xã Long Bình Tân
Ph. Thanh Bình
Ph. Trung DNJng
Ph. Quang Vinh
Ph. QuyӃt Thҳng
Ph. Thӕng Nhҩt
Ph. Tân Mai
Xã Tân Bӱu
Ph. An Bình
Ph. Tân Phong
Ph. Tân TiӃn
Ph. Tam HiӋp
Ph. Hòa Bình
Ph. Tam Hòa
Ph. Bình Ĉa
Ph. Hӕ Nai 1
Ph. Tân Biên
Ph. Tân Hòa
Xã Hóa An
Xã Tân Hҥnh
Xã HiӋp Hòa
Ph. Bӱu Hòa
Ph. Tân Vҥn
Xã Long Bình Tân
Ph. Thanh Bình
Ph. Trung DNJng
Ph. Quang Vinh
Ph. QuyӃt Thҳng
Ph. Thӕng Nhҩt
Ph. Tân Mai
Xã Tân Bӱu
Ph. An Bình
Ph. Tân Phong
Ph. Tân TiӃn
Ph. Tam HiӋp
Ph. Hòa Bình
Ph. Tam Hòa
Ph. Bình Ĉa
Ph. Hӕ Nai 1
Ph. Tân Biên
Ph. Tân Hòa
1995
158,08 km2
Xã Hóa An
Xã Tân Hҥnh
Xã HiӋp Hòa
Ph. Bӱu Hòa
Ph. Tân Vҥn
Ph. Long Bình Tân
Ph. Thanh Bình
Ph. Trung DNJng
Ph. Quang Vinh
Ph. QuyӃt Thҳng
Ph. Thӕng Nhҩt
Ph. Tân Mai
Ph. Bӱu Long
Ph. An Bình
Ph. Tân Phong
Ph. Trҧng Dài
Ph. Tân TiӃn
Ph. Tân HiӋp
Ph. Tam HiӋp
Ph. Hòa Bình
Ph. Tam Hòa
Ph. Long Bình
Ph. Bình Ĉa
Ph. Hӕ Nai 1
Ph. Tân Biên
Ph. Tân Hòa

20.6 Page 196

▲back to top


(8 xã, 11 ph˱ͥng)
(5 xã, 17 ph˱ͥng)
(5 xã, 18 ph˱ͥng)
(5 xã, 18 ph˱ͥng)
(3 xã, 23 ph˱ͥng)
VƬNH CӰU
1976
Xã Cây Gáo
Xã Bình Ý
Xã Tân TriӅu
Xã Bình Phѭӟc
Xã Bình Thҥnh
Xã Tân Phú
Xã Bình Hòa
Xã Bình Long
Xã Lӧi Hòa
Xã Tân Ĉӏnh
Xã Ĉҥi An
Xã Trӏ An
Xã ThiӋn Tân
13 xã
THӎ XÃ
VƬNH AN (1985)
878,43 km2
Xã Cây Gáo
Xã Bình Ý
Xã Tân TriӅu
Xã Bình Phѭӟc
Xã Bình Thҥnh
Xã Tân Phú
Xã Bình Hòa
Xã Bình Long
Xã Lӧi Hòa
Xã Tân Ĉӏnh
Xã Ĉҥi An
Xã Trӏ An
Xã ThiӋn Tân
13 xã
VƬNH CӰU
THӎ XÃ
VƬNH AN (1990)
811,94 km2
THӎ XÃ
VƬNH AN (1992)
1.005,57 km2
Ph˱ͥng Cây Gáo
Xã Vƭnh Tân
Xã Tân Bình
Ph˱ͥng Cây Gáo
Xã Vƭnh Tân
Xã Tân Bình
Xã Thҥnh Phú
Xã Bình Hòa
Xã Bình Lӧi
Xã Tân An
Ph˱ͥng Trӏ An
Xã ThiӋn Tân
Xã Phú Lý
2 ph˱ͥng, 8 xã
Xã Thҥnh Phú
Xã Bình Hòa
Xã Bình Lӧi
Xã Tân An
Ph˱ͥng Trӏ An
Xã ThiӋn Tân
Xã Phú Lý
2 ph˱ͥng, 8 xã
HuyӋn VƬNH CӰU
(1995)
1.055,57 km2
Th͓ tr̭n Vƭnh An
Xã Vƭnh Tân
Xã Tân Bình
Xã Thҥnh Phú
Xã Bình Hòa
Xã Bình Lӧi
Xã Tân An
Ph˱ͥng Trӏ An
Xã ThiӋn Tân
Xã Phú Lý
1 th͓ tr̭n, 9 xã,
1976
Xã Hӕ Nai 1
Xã Hӕ Nai 2
Xã Hӕ Nai 3
Xã Hӕ Nai 4
Xã Trҧng Bom 1
Xã Hѭng Lӝc
Xã Trҧng Bom 2
Xã Bàu Hàm 1
Xã Bàu Hàm 2
Xã Cây Gáo
Xã Gia KiӋm
Xã Gia Tân
Xã An ViӉn
Xã Ĉӗi 61
Xã Lӝ 25
Xã Giang ĈiӅn
1985
511,41 km2
THӔNG NHҨT
1990
511,41 km2
1992
511,41 km2
Xã Hӕ Nai 3
Xã Hӕ Nai 4
Xã Trҧng Bom
Xã Hѭng Lӝc
Xã Trҧng Bom 2
Xã Bàu Hàm 1
Xã Bàu Hàm 2
Xã Cây Gáo
Xã Gia KiӋm
Xã Quang Trung
Xã Gia Tân 1
Xã Gia Tân 2
Xã Gia Tân 3
Xã An ViӉn
Xã Ĉӗi 61
Xã Lӝ 25
Xã Giang ĈiӅn
Xã Hӕ Nai 3
Xã Hӕ Nai 4
Xã Trҧng Bom
Xã Hѭng Lӝc
Xã Trҧng Bom 2
Xã Bàu Hàm 1
Xã Bàu Hàm 2
Xã Cây Gáo
Xã Gia KiӋm
Xã Quang Trung
Xã Gia Tân 1
Xã Gia Tân 2
Xã Gia Tân 3
Xã An ViӉn
Xã Ĉӗi 61
Xã Lӝ 25
Xã Giang ĈiӅn
Xã Hӕ Nai 3
Xã Hӕ Nai 4
Xã Trҧng Bom
Xã Hѭng Lӝc
Xã Trҧng Bom 2
Xã Bàu Hàm 1
Xã Bàu Hàm 2
Xã Cây Gáo
Xã Gia KiӋm
Xã Quang Trung
Xã Gia Tân 1
Xã Gia Tân 2
Xã Gia Tân 3
Xã An ViӉn
Xã Ĉӗi 61
Xã Lӝ 25
Xã Giang ĈiӅn
1995
511,41 km2
Xã Hӕ Nai 3
Xã Bҳc Sѫn
Xã Quҧng TiӃn
Xã Bình Minh
t/trҩn Trҧng Bom
Xã Sông Trҫu
Xã Hѭng Lӝc
Xã Hѭng Thӏnh
Xã Ĉông Hòa
Xã Tây Hòa
Xã Trung Hòa
Xã Bàu Hàm
Xã Sông Thao
Xã Bàu Hàm 2
Xã Cây Gáo
Xã Thanh Bình
Xã Gia KiӋm
Xã Quang Trung
Xã Gia Tân 1
Xã Gia Tân 2
Xã Gia Tân 3
Xã An ViӉn
Xã Ĉӗi 61
Xã Lӝ 25
Xã Giang ĈiӅn

20.7 Page 197

▲back to top


16 xã
1976
928,62 km2
Xã Lӝc An
Xã Phѭӟc Tân
Xã Tam An
Xã Tam Phѭӟc
Xã SIPH
Xã Long Phѭӟc
Xã Suӕi Trҫu
Xã Cҭm Ĉѭӡng
Xã Bàu Cҥn
Xã Tân HiӋp
Xã Long An
Xã Phѭӟc Thái
Xã Bình Sѫn
Xã An Hòa
Xã Long Hѭng
Xã An Lӧi
Xã Phѭӟc Nguyên
Th͓ tr̭n Long Thành
17 xã
1985
928,62 km2
Xã Lӝc An
Xã Phѭӟc Tân
Xã Tam An
Xã Tam Phѭӟc
Xã Siph
Xã Long Phѭӟc
Xã Suӕi Trҫu
Xã Cҭm Ĉѭӡng
Xã Bàu Cҥn
Xã Tân HiӋp
Xã Long An
Xã Phѭӟc Thái
Xã Bình Sѫn
Xã An Hòa
Xã Long Hѭng
Xã An Lӧi
Xã Phѭӟc Nguyên
Th͓ tr̭n Long Thành
17 xã
17 xã
LONG THÀNH
1990
928,62 km2
1992
928,62 km2
Xã Lӝc An
Xã Phѭӟc Tân
Xã Tam An
Xã Tam Phѭӟc
Xã Long Ĉӭc
Xã Long Phѭӟc
Xã Suӕi Trҫu
Xã Cҭm Ĉѭӡng
Xã Bàu Cҥn
Xã Tân HiӋp
Xã Long An
Xã Phѭӟc Thái
Xã Bình Sѫn
Xã Hòa Hѭng
Xã An Phѭӟc
Th͓ tr̭n Long Thành
Xã Lӝc An
Xã Phѭӟc Tân
Xã Tam An
Xã Tam Phѭӟc
Xã Long Ĉӭc
Xã Long Phѭӟc
Xã Suӕi Trҫu
Xã Cҭm Ĉѭӡng
Xã Bàu Cҥn
Xã Tân HiӋp
Xã Long An
Xã Phѭӟc Thái
Xã Bình Sѫn
Xã Hòa Hѭng
Xã An Phѭӟc
Th͓ tr̭n Long Thành
Xã Phѭӟc ThiӅn
Xã Phú Hӝi
Xã Long Tân
Xã Phú Thҥnh
Xã Ĉҥi Phѭӟc
Xã Phѭӟc An
Xã Phѭӟc Khánh
Xã Vƭnh Thҥnh
Xã Phѭӟc Long
Xã Phѭӟc Thӑ
Xã Phѭӟc Lai
Xã Phѭӟc KiӇng
Xã Phú Hӳu
1 th͓ tr̭n, 30 xã
Xã Phѭӟc ThiӅn
Xã Phú Hӝi
Xã Long Tân
Xã Phú Thҥnh
Xã Ĉҥi Phѭӟc
Xã Phѭӟc An
Xã Phѭӟc Khánh
Xã Vƭnh Thҥnh
Xã Phѭӟc Long
Xã Phѭӟc Thӑ
Xã Phѭӟc Lai
Xã Phѭӟc KiӇng
Xã Phú Hӳu
1 th͓ tr̭n, 27 xã
1976
1985
Xã Xuân Thành
Xã Xuân Phú
Xã Xuân Bҧo
Xã Xuân Ĉӏnh
Xã Xuân Thành
Xã Xuân Phú
Xã Xuân Bҧo
Xã Xuân Ĉӏnh
Xã Phѭӟc ThiӅn
Xã Phú Hӝi
Xã Long Tân
Xã Phú Thҥnh
Xã Ĉҥi Phѭӟc
Xã Phѭӟc An
Xã Phѭӟc Khánh
Xã Vƭnh Thҥnh
Xã Long Thӑ
Xã HiӋp Phѭӟc
Xã Phú Hӳu
1 th͓ tr̭n, 26 xã
Xã Phѭӟc ThiӅn
Xã Phú Hӝi
Xã Long Tân
Xã Phú Thҥnh
Xã Ĉҥi Phѭӟc
Xã Phѭӟc An
Xã Phѭӟc Khánh
Xã Vƭnh Thҥnh
Xã Long Thӑ
Xã HiӋp Phѭӟc
Xã Phú Hӳu
1 th͓ tr̭n, 26 xã
XUÂN LӜC
1990
1441,54 km2
1992
941,81 km2
Xã Xuân Thành
Xã Xuân Phú
Xã Xuân Bҧo
Xã Xuân Ĉӏnh
Xã Xuân Thành
Xã Xuân Phú
Xã Xuân Bҧo
Xã Xuân Ĉӏnh
1 th͓ tr̭n; 24 xã
1995
520,32 km2
Xã Lӝc An
Xã Phѭӟc Tân
Xã Tam An
Xã Tam Phѭӟc
Xã Long Ĉӭc
Xã Long Phѭӟc
Xã Suӕi Trҫu
Xã Cҭm Ĉѭӡng
Xã Bàu Cҥn
Xã Tân HiӋp
Xã Long An
Xã Phѭӟc Thái
Xã Phѭӟc Bình
Xã Bình Sѫn
Xã Bình An
Xã An Hòa
xã Long Hѭng
xã An Phѭӟc
Th͓ tr̭n Long Thành
1 th͓ tr̭n, 18 xã
NHѪN TRҤCH
1995
401,46 km2
Xã Phѭӟc ThiӅn
Xã Phú Hӝi
Xã Long Tân
Xã Phú Thҥnh
Xã Ĉҥi Phѭӟc
Xã Phѭӟc An
Xã Phѭӟc Khánh
Xã Vƭnh Thҥnh
Xã Long Thӑ
Xã HiӋp Phѭӟc
Xã Phú Hӳu
Xã Phú Ĉông
12 xã
1995
941,81 km2
Xã Xuân Thành
Xã Xuân Phú
Xã Xuân Bҧo
Xã Bҧo Bình
Xã Xuân Ĉӏnh

20.8 Page 198

▲back to top


Xã Xuân Hѭng
Xã Xuân Thӑ
Xã Xuân Hòa
Xã Xuân Tâm
Xã Xuân Trѭӡng
Xã Xuân HiӋp
Xã Xuân Hѭng
Xã Xuân Thӑ
Xã Xuân Hòa
Xã Xuân Tâm
Xã Xuân Trѭӡng
Xã Xuân HiӋp
Th͓ tr̭n Sông Ray
Xã Xuân Ĉông
Xã Xuân Tây
Xã Xuân Hѭng
Xã Xuân Thӑ
Xã Xuân Hòa
Xã Xuân Tâm
Xã Xuân Trѭӡng
Xã Xuân HiӋp
Th͓ tr̭n Sông Ray
Xã Xuân Ĉông
Xã Xuân Tây
Th͓ tr̭n
Xuân Lӝc
Xã Xuân Lұp
Th͓ tr̭n
Xuân Lӝc
Xã Xuân Lұp
Th͓ tr̭n
Xuân Lӝc
Xã Xuân Lұp
Xã Xuân Bình
Xã Xuân Vinh
Xã Xuân Tân
Xã Xuân Bình
Xã Xuân Vinh
Xã Xuân Tân
Xã Xuân Ĉѭӡng
Xã Xuân Mƭ
Xã Xuân Ĉѭӡng
Xã Xuân Bình
Xã Xuân Vinh
Xã Xuân Tân
Xã Xuân Mƭ
Xã Xuân Ĉѭӡng
1 th͓ tr̭n, 14 xã
2 th͓ tr̭n, 16 xã
1 th͓ tr̭n, 19 Xã
Xã Xuân Hѭng
xã Xuân Thӑ
xã Xuân Hòa
Xã Xuân Tâm
Xã Xuân Trѭӡng
Xã Xuân HiӋp
Xã Sông Ray
Xã Xuân Ĉông
Xã Xuân Tây
1 th͓ tr̭n, 13 xã
Xã Bҧo Hòa
Xã Xuân Hѭng
Xã Xuân Thӑ
Xã Xuân Bҳc
Xã Xuân Hòa
Xã Xuân Tâm
Th͓ tr̭n Gia Ray
Xã Xuân Trѭӡng
Xã Suӕi Cao
Xã Xuân HiӋp
Xã Suӕi Cát
Xã Lang Minh
Xã Sông Ray
Xã Lâm San
Xã Xuân Ĉông
Xã Xuân Tây
1 th͓ tr̭n, 20 xã
LONG KHÁNH
Th͓ tr̭n
Xuân Lӝc
Xã Xuân Lұp
Xã Xuân Thҥnh
NP
Th͓ tr̭n
Xuân Lӝc
Xã Xuân Lұp
Xã Suӕi Tre
Xã Bàu Sen
Xã Xuân Thҥnh
Xã Xuân Bình
Xã Xuân Vinh
Xã Xuân Tân
Xã Xuân Mƭ
Xã Xuân Ĉѭӡng
Xã Xuân QuӃ
Xã Xuân ThiӋn
Xã Bình Lӝc
Xã Bҧo Vinh
Bҧo Quang
Xã Xuân Tân
Xã Xuân Thanh
Xã Nhân Nghƭa
Xã Xuân Mƭ
Xã Long Giao
Xã Xuân Ĉѭӡng
Xã Thӯa Ĉӭc
Xã Xuân QuӃ
Xã Sông Nhҥn
1 th͓ tr̭n, 8 xã
1 th͓ tr̭n, 17 xã
TÂN PHÚ
1976
1985
1990
2025,11 km2
1992
766,89 km2
1995
766,89 km2

20.9 Page 199

▲back to top


Xã Phú Bình
Xã Phú Thanh
Xã Phú Lâm
Xã Phú Lӝc
Xã Phú Lұp
Xã Phú ĈiӅn
Xã Phú Hòa
Xã Phú Cѭӡng
Xã Phú Túc
Xã Phú Ngӑc
t.tr̭n Ĉӏnh Quán
Xã Phú Hoa
Xã Phú Lí
13 xã
1976
Xã Phú Bình
Xã Phú Thanh
Xã Phú Lâm
Xã Phú Lӝc
Xã Phú Lұp
Xã Phú ĈiӅn
Xã Phú Hòa
Xã Phú Cѭӡng
Xã Phú Túc
Xã Phú Ngӑc
t.tr̭n Ĉӏnh Quán
Xã Phú Hoa
Xã Phú Lí
13 Xã
1985
811,91 km2
Xã Phú Bình
Xã Phú Bình
Xã Phú Bình
Xã Phú Sѫn
Xã Phú Trung
Xã Phú Thanh
Xã Phú Thanh
Xã Phú Thanh
Xã Phú Xuân
Xã Phú Lâm
Xã Phú Lӝc
Xã Phú Lұp
Xã Phú Lâm
Xã Phú Lӝc
Xã Phú Thӏnh
Th͓ tr̭n Tân Phú
Xã Trà Cә
Xã Phú Lұp
Xã Phú Lâm
Xã Thanh Sѫn
Xã Phú Lӝc
Xã Phú Thӏnh
Th͓ tr̭n Tân Phú
Xã Trà Cә
Xã Phú Lұp
Xã Phú ĈiӅn
Xã Phú ĈiӅn
Xã Tà Lài
Xã Phú ĈiӅn
4 xã d˱ͣi ÿây mͣi l̵p tͳ Ĉoàn 600 cͯa quân ÿ͡i:
Xã Phú An
Xã Núi Tѭӧng
Xã Ĉak Lua
Xã Phú An
Xã Núi Tѭӧng
Xã Ĉak Lua
Xã Phú An
Xã Núi Tѭӧng
Xã Ĉak Lua
Xã Nam Cát Tiên
Xã Nam Cát Tiên
Xã Nam Cát Tiên
1 th͓ tr̭n, 11 xã
1 th͓ tr̭n, 17 xã
ĈӎNH QUÁN
1992
981,46 km2
1995
981,46 km2
Xã Phú Hòa
Xã Phú Cѭӡng
Xã Phú Túc
Xã Phú Hòa
Xã Phú Cѭӡng
Xã Phú Túc
Xã Suӕi Nho
Xã Phú Ngӑc
Xã Suӕi Nho
Xã Phú Ngӑc
t.tr̭n Ĉӏnh Quán
Xã Phú Hoa
t.tr̭n Ĉӏnh Quán
Xã Phú Hoa
chuy͋n v͉ th͓ xã Vƭnh
An
Xã Phú Hòa
Xã Phú Cѭӡng
Xã Phú Túc
Xã Túc Trѭng
Xã La Ngà
Xã Suӕi Nho
Xã Phú Ngӑc
Xã Ngӑc Ĉӏnh
Xã Thanh Sѫn
t.trҩn Ĉӏnh Quán
Xã Gia Canh
Xã Phú Tân
Xã Phú Lӧi
Xã Phú Vinh
1 th͓ tr̭n, 16 xã
1 th͓ tr̭n, 6 xã
1 th͓ tr̭n, 13 xã
CHÂU THÀNH
1990
811,91 km2

20.10 Page 200

▲back to top


Xã Phѭӟc LӉ
Xã Long Hѭѫng
Xã Hҳc Dӏch
Xã Phú Mƭ
Xã Phѭӟc Hòa
Xã Long Phѭӟc
Xã Hòa Long
Xã Xuân Sѫn
Xã Bình Giã
Xã Bình Ba
Xã Suӕi NghӋ
Xã Ngãi Giao
Xã Long Sѫn
13 xã
Th͓ tr̭n Bà Rӏa
Xã.Long Hѭѫng
Châu Pha
Xã Hҳc Dӏch
Xã Phú Mƭ
Xã Mƭ Xuân
Xã Phѭӟc Hòa
Xã Hӝi Bài
Xã Long Phѭӟc
Xã Hòa Long
Xã Xuân Sѫn
Xã Bình Giã
Xã Bình Ba
Xã Suӕi NghӋ
Xã Ngãi Giao
1 th͓ tr̭n, 13 xã
1976
1985
Xã Long ĈiӅn
Xã Long Hҧi
Xã An Ngãi
Xã Tam An
Xã Phѭӟc Thҥnh
Xã PhѭӟcLongHӝi
Xã Phѭӟc Long Thӑ
Xã Phѭӟc Hҧi
Xã Phѭӟc TӍnh
Xã Long Tân
Xã Láng Dài
Quҫn ÿҧo
Trѭӡng Sa
1 qu̯n ÿ̫o, 11 xã
Xã Long ĈiӅn
Xã Long Hҧi
Xã An Ngãi
Xã Tam An
Xã Phѭӟc Thҥnh
Xã PhѭӟcLongHӝi
Xã Phѭӟc Long Thӑ
Xã Phѭӟc Hҧi
Xã Phѭӟc TӍnh
Xã Long Tân
Xã Láng Dài
2 th͓ tr̭n, 9 xã
1976
1985
Th͓ tr̭n Bà Rӏa
Xã.Long Hѭѫng
Châu Pha
Xã Hҳc Dӏch
Xã Phú Mƭ
Xã Mƭ Xuân
Xã Phѭӟc Hòa
Xã Hӝi Bài
Xã Long Phѭӟc
Xã Hòa Long
Xã Xuân Sѫn
Xã Bình Giã
Xã Bình Ba
Xã Suӕi NghӋ
Xã Nghƭa Thành
Xã Ngãi Giao
Xã Kim Long
Xã Láng Lӟn
Xã Xà Bang
1 th͓ tr̭n, 18 xã
C̷t chuy͋n v͉ t͑nh Bà R͓a - VNJng Tàu
theo Ngh͓ quy͇t cͯa Qu͙c h͡i khóa VIII
kǤ h͕p thͱ 9, ngày 12 - 8 – 1991
LONG ĈҨT
1990
265,09 km2
Xã Long ĈiӅn
Xã Long Hҧi
Xã An Ngãi
Xã Tam An
Xã Phѭӟc Thҥnh
Xã PhѭӟcLongHӝi
Xã Phѭӟc Long Thӑ
Xã Phѭӟc Hҧi
Xã Phѭӟc TӍnh
Xã Long Tân
Xã Láng Dài
C̷t chuy͋n v͉ t͑nh Bà R͓a - VNJng Tàu
cùng vͣi huy͏n Châu Thành theo Ngh͓
quy͇t cͯa Qu͙c h͡i khóa VIII KǤ h͕p
thͱ 9, ngày 12 - 8 - 1991
2 th͓ tr̭n, 9 xã
XUYÊN M͠C
1990

21 Pages 201-210

▲back to top


21.1 Page 201

▲back to top


Xã Bình Châu
Xã Xuyên Mӝc
Xã Bѭng RiӅng
Xã Bông Trang
Xã Bàu Lâm
Xã Phѭӟc Bӱu
Xã Hòa Bình
Xã Hòa Hѭng
Xã Hòa HiӋp
Xã Hòa Hӝi
Xã Tân Lұp
11 xã
Xã Bình Châu
Xã Xuyên Mӝc
Xã Bѭng RiӅng
Xã Bông Trang
Xã Bàu Lâm
Xã Phѭӟc Bӱu
Xã Phѭӟc Tân
Xã Hòa Bình
Xã Hòa Hѭng
Xã Hòa HiӋp
Xã Hòa Hӝi
11 xã
Xã Bình Châu
Xã Xuyên Mӝc
Xã Bѭng RiӅng
Xã Bông Trang
Xã Bàu Lâm
Xã Phѭӟc Bӱu
Xã Phѭӟc Tân
Xã Hòa Bình
Xã Hòa Hѭng
Xã Hòa HiӋp
Xã Hòa Hӝi
C̷t chuy͋n v͉ t͑nh Bà R͓a - VNJng Tàu cùng
vͣi huy͏n Châu Thành, Long Ĉ̭t theo Ngh͓
quy͇t cͯa Qu͙c h͡i khóa VIII kǤ h͕p thͱ 9,
ngày 12 - 8 - 1991
11 xã
1976
Ph. Thҳng Nhӭt
Ph. Thҳng Nhì
Ph. Thҳng Tam
Ph. Phѭӟc Thҳng
Ph. Châu Thành
5 ph˱ͥng
1976
Xã An Thӟi Ĉông
Xã Bình Khánh
Xã Cҫn Thҥnh
Xã Long Hòa
Xã Lí Nhѫn
Xã Tam Thôn HiӋp
Xã Tân An
7 xã
TH͒ XÃ VljNG TÀU
C̷t ra l̵p Ĉ̿c khu VNJng Tàu - Côn Ĉ̫o theo Ngh͓ quy͇t cͯa Qu͙c h͡i khóa VI,
kǤ h͕p thͱ 5, ngày 30 - 5 - 1979
DUYÊN H̪I
C̷t v͉ thành ph͙ H͛ Chí Minh theo Ngh͓ quy͇t cͯa Qu͙c h͡i khóa VI, kì h͕p thͱ
4 ngày 29 - 12 - 1978
Năm 1976, tӍnh Ĉӗng Nai có 1 thành phӕ, 1 thӏ xã, 9 huyӋn vӟi 1 quҫn ÿҧo, gӗm 154
phѭӡng xã, thӏ trҩn.
Năm 1979, tӍnh Ĉӗng Nai có 1 thành phӕ, 8 huyӋn vӟi 1 quҫn ÿҧo gӗm 141 phѭӡng, xã, thӏ
trҩn.
Năm 1985, tӍnh Ĉӗng Nai có 1 thành phӕ, 1 thӏ xã, 7 huyӋn gӗm 147 phѭӡng, xã, thӏ trҩn.
Năm 1990, tӍnh Ĉӗng Nai có 1 thành phӕ, 1 thӏ xã, 7 huyӋn gӗm 155 phѭӡng, xã, thӏ trҩn.
Năm 1992, tӍnh Ĉӗng Nai có 1 thành phӕ, 1 thӏ xã, 6 huyӋn gӗm 119 phѭӡng, xã, thӏ trҩn.
Năm 1995, tӍnh Ĉӗng Nai có 1 thành phӕ, 8 huyӋn gӗm 163 phѭӡng, xã, thӏ trҩn.

21.2 Page 202

▲back to top


Theo ÿà phát triӇn kinh tӃ – xã hӝi, các ranh giӟi hành chính: thành phӕ (trӵc thuӝc tӍnh),
huyӋn, xã … có thӇ ÿѭӧc ÿiӅu chӍnh trong tѭѫng lai.
PHӨ LӨC TRA CӬU ĈӎA DANH TӌNH ĈӖNG NAI HIӊN NAY (TÍNH TӞI
1996)
ĈӇ giúp bҥn ÿӑc tìm hiӇu, tra cӭu ÿӕi chiӃu tên xã, phѭӡng hiӋn nay có tӯ bao giӡ, chúng
tôi bѭӟc ÿҫu mҥnh dҥn làm bҧn phө lөc này dӵa vào các thѭ tӏch và bҧn ÿӗ, chҳc có thiӃu sót, lҫm
lүn. Rҩt mong ÿѭӧc quí ÿӝc giҧ góp ý ÿӇ lҫn tái bҧn có bҧn tra cӭu chính xác hѫn.
I. THÀNH PHӔ BIÊN HÒA:
Là ÿѫn vӏ hành chính tѭѫng ÿѭѫng cҩp huyӋn, thӏ xã thuӝc tӍnh Ĉӗng Nai bây giӡ.
Năm 1808 (Gia Long thӭ 7), dinh Tr̭n Biên ÿ͝i thành tr̭n Biên Hòa. Ĉ͓a danh Biên Hòa
xṷt hi͏n chính thͱc tͳ ÿây. TӍnh lӏ tӍnh Biên Hòa cӫa chính quyӅn cNJ ÿһt ӣ xã Bình Trѭӟc, quұn
Châu Thành suӕt tӯ khi lұp tӍnh ÿӃn ngày 30 - 4 - 1975.
Năm 1948, Ӫy ban Kháng chiӃn Hành chánh Nam bӝ tách quұn Châu Thành tӍnh Biên Hòa
làm hai ÿѫn vӏ: thӏ xã Biên Hòa và huyӋn Vƭnh Cӱu nhҵm phөc vө công cuӝc kháng chiӃn.
Năm 1963, chính quyӅn Sài Gòn ÿһt huyӋn Ĉӭc Tu trên cѫ sӣ quұn Châu Thành (tӍnh Biên
Hòa), nay là thành phӕ Biên Hòa.
Năm 1965, Trung ѭѫng Cөc miӅn Nam ÿһt thӏ xã Biên Hòa trong ÿѫn vӏ U.1, tháng 5 -
1971 thuӝc phân khu Thӫ Biên.
Tháng 1 - 1973, thӏ xã Biên Hòa ÿәi là thành phӕ Biên Hòa (trong khi chính quyӅn Sài Gòn
không có cҩp thӏ xã, thành phӕ).
Ngày 10 tháng 5 năm 1993, Thӫ tѭӟng Chính phӫ ra QuyӃt ÿӏnh 219/Ttg công nhұn thành
phӕ Biên Hòa là ÿô thӏ loҥi II.
1. Xã HI͎P HÒA:
Do ba làng Nhҩt Hòa, Nhӏ Hòa, Tam Hòa hӧp nhҩt năm 1928 (sách Cù lao Ph͙, l͓ch s͵ và
văn hóa, nxb ĈN, 1997). Ba làng này do 12 thôn cNJ sáp nhұp năm 1879; các thôn này ÿѭӧc sách
Gia Ĉ͓nh Thành thông chí (1820) cӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc ghi chép.
2. Xã HÓA AN:
Ĉѭӧc sách Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa 1901 ghi, thuӝc tәng Chánh Mƭ Thѭӧng. B̫n ÿ͛ Boilloux
(1882) có vӁ hai thôn Tân An, Tân Hóa ӣ vӏ trí xã Hóa An hiӋn nay, chӭng tӓ xã Hóa An do hai
thôn này hӧp lҥi.
3. Xã TÂN H̨NH:
Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí (1820) ÿã ghi tên thôn Tân Hҥnh Ĉông. Ĉ͓a b̩ Minh
M̩ng (1836) còn ghi thêm các thôn Tân Hҥnh và Tân Hҥnh Trung.
4. Ph˱ͥng AN BÌNH:
Tên mӟi ÿһt năm 1976. Do hai thôn cNJ: Bình Ĉa và An Hҧo hӧp nhҩt tӯ lâu. Tên thôn Bình
Ĉa có ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí. Thuӝc tәng Phѭӟc Vinh Thѭӧng cNJ.

21.3 Page 203

▲back to top


5. Ph˱ͥng BÌNH ĈA:
Mӟi ÿһt năm 1988 do tách tӯ phѭӡng Tam Hòa ra. Xѭa kia là vùng ÿҩt bѭng Ông Văn
thuӝc thôn Vƭnh Cӱu, xã Tam HiӋp. Xem thêm phѭӡng Tam HiӋp ӣ dѭӟi.
6. Ph˱ͥng BʹU HÒA:
Tên ÿһt khoҧng năm 1926 (sách Ph˱ͥng B͵u Hòa ÿ̭u tranh và xây d͹ng, 1992). Do các
thôn Tân Bҧn, Bình Tiên (sau ÿәi ra Bình Long) có ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí;
thêm xã Mƭ Khánh ghi trong Ĉ͓a b̩ 1836, hӧp nhҩt lҥi. Thuӝc tәng Chánh Mƭ Thѭӧng cNJ.
7. Ph˱ͥng BʹU LONG:
Mӟi ÿһt năm 1994, trѭӟc ÿó là xã Tân Bӱu, năm 1976 là xã Tân Thành. Sách Ĉ͓a chí t͑nh
Biên Hòa năm 1901 ÿã ghi tên làng Bӱu Long. Do hai thôn cNJ Bình ĈiӋn, Bҥch Khôi ghi trong
sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí hӧp lҥi.
8. Ph˱ͥng H͘ NAI 1:
Trѭӟc năm 1954 là lâm phұn thuӝc xã Bình Trѭӟc, quұn Châu Thành, tӍnh Biên Hòa. Năm
1955, chính quyӅn Sài Gòn cho ÿӗng bào miӅn Bҳc di cѭ vӅ ÿӏnh cѭ tҥi vùng này, lұp xã Hӕ Nai
năm 1957. Ĉҫu năm 1976, tách tӯ xã Hӕ Nai thành 4 xã: Hӕ Nai 1, Hӕ Nai 2, Hӕ Nai 3, Hӕ Nai 4
thuӝc huyӋn Thӕng Nhҩt. Năm 1978, xã Hӕ Nai 1 ÿәi thành phѭӡng Hӕ Nai 1 nhұp vào thành phӕ
Biên Hòa.
9. Ph˱ͥng HÒA BÌNH:
Ĉһt năm 1976. Xѭa kia thuӝc ÿӏa phұn thôn Tân Lân, tәng Phѭӟc Vƭnh có ghi trong sách
Gia Ĉ͓nh Thành thông chí. Trѭӟc ngày giҧi phóng là mӝt trong năm khu nӝi ô tӍnh lӏ Biên Hòa
thuӝc xã Bình Trѭӟc.
10. Ph˱ͥng LONG BÌNH:
Mӟi ÿһt năm 1994, do tách tӯ mӝt phҫn phѭӡng Tam Hòa ra. Trѭӟc năm 1975 thuӝc phҥm
vi t͝ng kho Long Bình. Trѭӟc năm 1963 là rӯng và ÿӗn ÿiӅn cao su Suӕi Chùa.
11. Ph˱ͥng LONG BÌNH TÂN:
Năm 1976 là xã Long Bình Tân, năm 1994 ÿәi là phѭӡng Long Bình Tân. Ĉ͓a b̩ 1836 ghi
tên thôn Bình Dѭѫng, sau này thêm thôn Long ĈiӅm có trong b̫n ÿ͛ Boilloux 1882. Sách Ĉ͓a chí
t͑nh Biên Hòa năm 1901 ghi tên làng Long Bình, tәng Long Vƭnh Thѭӧng, chҳc hai thôn này sáp
nhұp trѭӟc ÿó ít lâu. Năm 1958 nhұp vӟi xã Tân Bình thành xã Long Bình Tân.
12. Ph˱ͥng QUANG VINH:
Ĉѭӧc ÿһt năm 1976. Xѭa kia thuӝc ÿӏa phұn thành Biên Hòa, mӝt phҫn thôn Tân Lân ghi
trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí, mӝt phҫn thôn Lân Thành sau ÿәi ra làng Tân Thành. Trѭӟc
năm 1975, là mӝt trong năm khu nӝi ô tӍnh lӏ Biên Hòa, thuӝc xã Bình Trѭӟc.
13. Ph˱ͥng QUY͆T TH̶NG:
Ĉѭӧc ÿһt năm 1976. Xѭa kia là thôn Phѭӟc Lѭ ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí,
nѫi ÿһt dinh Trҩn Biên (ÿӗn lính bҧo vӋ) tӯ thӡi mӟi lұp huyӋn Phѭӟc Long (1698). Trѭӟc năm

21.4 Page 204

▲back to top


1975, là mӝt trong năm khu nӝi ô xã Bình Trѭӟc.
14. Ph˱ͥng TAM HI͎P:
Ĉһt năm 1976. Là mӝt phҫn cӫa xã Tam HiӋp do sáp nhұp ba làng Bình An (Bình Ĉa và
An Hҧo), Vƭnh Cӱu, Tân Mai khoҧng năm 1926 - 1928. Phѭӡng nҵm ӣ ÿӏa phұn thôn Vƭnh Cӱu,
tên cNJ là thôn Vƭnh An, tәng Phѭӟc Vinh trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí. Tӯ năm 1963, ÿһt
quұn lӏ quұn Ĉӭc Tu.
15. Ph˱ͥng TAM HÒA:
Ĉѭӧc ÿһt năm 1976. Là mӝt phҫn thôn Vƭnh Cӱu cNJ; B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 ghi trҧng Bà
Hoao (Bà Bao).
16. Ph˱ͥng TÂN BIÊN:
Mӟi ÿһt năm 1984 do chia phѭӡng Hӕ Nai 2 làm ÿôi, nguyên là xã Hӕ Nai 2, huyӋn Thӕng
Nhҩt lұp năm 1976 (do tách xã Hӕ Nai làm bӕn xã), nhұp vӅ thành phӕ Biên Hòa năm 1978 và ÿәi
thành phѭӡng Hӕ Nai 2. Tên phѭӡng Hӕ Nai 2 mҩt tӯ năm 1984. Xem phѭӡng Hӕ Nai 1 ӣ trên.
17. Ph˱ͥng TÂN HI͎P:
Mӟi ÿһt năm 1994 do cҳt ÿҩt ba phѭӡng Tam Hòa, Tam HiӋp, Tân TiӃn lұp thành.
18. Ph˱ͥng TÂN HÒA:
Mӟi ÿһt năm 1984 do chia phѭӡng Hӕ Nai 2 làm ÿôi (Tên Hӕ Nai 2 mҩt tӯ ÿây).
19. Ph˱ͥng TÂN MAI:
Ĉһt năm 1976 trên cѫ sӣ xã Bùi TiӃng lұp năm 1957. Xã Bùi TiӃng là mӝt phҫn thôn Tân
Mai xѭa thuӝc tәng Phѭӟc Vƭnh ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí.
20. Ph˱ͥng TÂN PHONG:
Thôn Tân Phong ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí, thuӝc tәng Phѭӟc Vƭnh. Năm
1984, ÿәi xã Tân Phong thành phѭӡng Tân Phong.
21. Ph˱ͥng TÂN TI͆N:
Ĉһt năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng (30 - 4 - 1975) thuӝc xã Bình Trѭӟc. Sách Gia Ĉ͓nh
Thành thông chí có tên thôn Bình Trѭӟc.
22. Ph˱ͥng TÂN V̨N:
Làng Tân Vҥn ÿѭӧc ghi trên b̫n ÿ͛ Boilloux 1882. Do hai thôn Tân Vҥn và Ĉҳc Phѭӟc
hӧp nhҩt trѭӟc ÿó. Ĉҳc Phѭӟc do hai thôn Tân Phѭӟc, Tân Phѭӟc Ĉông hӧp lҥi, có ghi trong Ĉ͓a
b̩ 1836. Ĉәi thành phѭӡng Tân Vҥn năm 1985.
23. Ph˱ͥng THANH BÌNH:
Ĉһt năm 1976. Là mӝt phҫn thôn Bàn Lân cNJ, sau Bàn Lân ÿәi thành Tân Lân, có ghi trong
sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí. Trѭӟc năm 1975, là mӝt trong năm khu nӝi ô tӍnh lӏ Biên Hòa,
thuӝc xã Bình Trѭӟc.

21.5 Page 205

▲back to top


24. Ph˱ͥng TH͘NG NH̬T:
Ĉһt năm 1976. Xѭa là mӝt phҫn thôn Tân Mai có ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí
và thôn Vinh Thҥnh thuӝc tәng Phѭӟc Vinh Thѭӧng, có ghi trong Ĉ͓a b̩ 1836.
25. Ph˱ͥng TR̪NG DÀI:
Mӟi tách tӯ phѭӡng Tân Phong ra năm 1994. Xѭa kia ÿây là lâm phҫn xã Tân Phong vӟi
ÿӏa danh hóc Bà Thӭc và ÿӏa danh Sân LӉ (có hӗi kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp).
26. Ph˱ͥng TRUNG DljNG:
Ĉһt năm 1976. Xѭa kia là mӝt trong 5 khu nӝi ô tӍnh lӏ Biên Hòa thuӝc xã Bình Trѭӟc
(theo phân ÿӏnh cӫa chính quyӅn cNJ). Tӯ xѭa thuӝc thôn Bình Trѭӟc có ghi trong sách Gia Ĉ͓nh
Thành thông chí.
II. HUYӊN VƬNH CӰU:
Ĉһt năm 1948 do Ӫy ban Kháng chiӃn Hành chánh Nam bӝ chia ÿôi quұn Châu Thành: xã
Bình Trѭӟc trӣ thành thӏ xã Biên Hòa, các xã còn lҥi (cӫa quұn Châu Thành) hӧp thành huyӋn
Vƭnh Cӱu. HuyӋn lҩy tên thôn Vƭnh Cӱu xã Tam HiӋp vì thôn này hӗi ÿó có nhiӅu thành tích
kháng chiӃn.
Năm 1963, chính quyӅn Sài Gòn cҳt mӝt phҫn quұn Châu Thành, lұp quұn Công Thanh.
Phҫn lӟn huyӋn Vƭnh Cӱu thuӝc quұn Công Thanh.
Năm 1985, huyӋn Vƭnh Cӱu ÿәi thành thӏ xã Vƭnh An, ÿӃn năm 1994 lҥi lҩy tên huyӋn
Vƭnh Cӱu nhѭ cNJ.
1. Th͓ tr̭n VƬNH AN:
Năm 1976, ÿһt xã Cây Gáo. Năm 1985, khi lұp thӏ xã Vƭnh An, xã này ÿәi thành phѭӡng
Cây Gáo. Năm 1987, phѭӡng Cây Gáo tách thành phѭӡng Cây Gáo và xã Vƭnh Tân. Năm 1994,
ÿәi phѭӡng Cây Gáo thành thӏ trҩn Vƭnh An.
Tӯ năm 1957 chӍ là ҩp Cây Gáo thuӝc xã BӃn Nôm quұn Xuân Lӝc, tӯ năm 1967 ÿәi thuӝc
quұn KiӋm Tân (cӫa chӃ ÿӝ cNJ) hay thuӝc huyӋn Vƭnh Cӱu (do chính quyӅn cách mҥng ÿһt).
2. Xã BÌNH HÒA:
Do chính quyӅn Sài Gòn ÿһt năm 1957. Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa 1901 ghi tên làng Thҥnh
Phѭӟc, tәng Phѭӟc Vƭnh Trung. Có các thôn Bình Hұu, Bình Mƭ ghi trong Ĉ͓a b̩ 1836.
3. Xã BÌNH LͪI:
Do hai xã Bình Long, Lӧi Hòa sáp nhұp năm 1987. Ĉ͓a b̩ 1836 ghi thôn Bình Ninh (sau
ÿәi thành Bình Long), thôn Lӧi Hòa (sau ÿәi thành Bình Lӧi) thuӝc tәng Phѭӟc Vinh Hҥ, sau năm
1924 thuӝc quұn Tân Uyên.
Năm 1957, hai xã này thuӝc tәng An Phѭӟc Hҥ quұn Tân Uyên, tӍnh Biên Hòa, năm 1959
ÿѭa vӅ tӍnh Phѭӟc Thành, năm 1961 nhұp trӣ vӅ quұn Châu Thành tӍnh Biên Hòa, năm 1963 thuӝc
quұn Công Thanh.
4. Xã PHÚ LÝ:

21.6 Page 206

▲back to top


Ĉһt năm 1976, xã Phú Lý thuӝc huyӋn Tân Phú. Năm 1987, xã Phú Lý chuyӇn nhұp thӏ xã
Vƭnh An. Ĉ͓a b̩ năm 1836 ghi xã Vƭnh An thuӝc tәng Bình Tuy, huyӋn Phѭӟc Bình. Ĉ͓a chí t͑nh
Biên Hòa 1901 ghi làng Vinh An (Chéral) thuӝc tәng Bình Tuy, sau này gӑi thành Vƭnh An. Ĉây
là làng ngѭӡi dân tӝc Chѫro, ngѭӡi Pháp ÿӑc trҥi thành Chê-ran. Sau năm 1924, tәng Bình Tuy cҳt
vӅ tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng. Năm 1957 chính quyӅn Sài Gòn ÿѭa tәng Bình Tuy vӅ tӍnh Long
Khánh mӟi lұp, làng Vƭnh An thuӝc xã Bình Hòa quұn Xuân Lӝc, năm 1967 ÿәi thuӝc quұn KiӋm
Tân.
Khi nhà máy thuӹ ÿiӋn Trӏ An ÿѭӧc xây dӵng, xã Phú Lí dӡi ÿӃn vӏ trí hiӋn nay và sáp
nhұp vӅ thӏ xã Vƭnh An.
5. Xã TÂN AN:
Do hai xã Ĉҥi An và Tân Ĉӏnh sáp nhұp năm 1987. Thôn Tân Ĉӏnh có ghi trong sách Gia
Ĉ͓nh Thành thông chí. Làng Ĉҥi An có ghi trong Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa năm 1901 trѭӟc ÿó là hai
thôn Bình An Chánh ghi trong Ĉ͓a b̩ 1836 và Trӏ An tәng Phѭӟc Vinh Hҥ ghi trong b̫n ÿ͛
Boilloux 1882. Trѭӟc năm 1939 thuӝc quұn Tân Uyên. Năm 1957, thuӝc tәng An Phѭӟc Hҥ, quұn
Tân Uyên. Năm 1959, cҳt vӅ tӍnh Phѭӟc Thành. Năm 1961, lҥi nhұp vӅ tӍnh Biên Hòa nhѭ cNJ.
Năm 1963, thuӝc quұn Công Thanh.
6. Xã TÂN BÌNH:
Do ba xã Tân TriӅu, Bình Ý, Bình Phѭӟc sáp nhұp năm 1987.
Các thôn Tân TriӅu Ĉông và Tân TriӅu Tây, Bình Ý, Bình Thҧo có ghi trong sách Gia
Ĉ͓nh Thành thông chí. Các thôn (sau thành làng, xã) Bình Ý, Tân TriӅu thuӝc tәng Phѭӟc Vƭnh
Trung, quұn Châu Thành. Năm 1963 Bình Ý, Tân TriӅu thuӝc quұn Công Thanh.
Thôn Bình Thҧo thuӝc tәng Phѭӟc Vƭnh Hҥ (sau năm 1924 thuӝc quұn Tân Uyên) ÿәi
thành xã Bình Phѭӟc. Năm 1957, xã Bình Phѭӟc thuӝc tәng An Phѭӟc Hҥ quұn Tân Uyên. Năm
1959, cҳt vӅ tӍnh Phѭӟc Thành. Năm 1961, nhұp vӅ tӍnh Biên Hòa nhѭ cNJ.
7. Xã TH̨NH PHÚ:
Do hai xã Bình Thҥnh và Tân Phú sáp nhұp năm 1987. Thôn Bình Thҥnh có ghi trong sách
Gia Ĉ͓nh Thành thông chí. Thôn Tân Phú có ghi trong sách Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa 1901, B̫n ÿ͛
Boilloux 1882 ghi tên làng Phú Trҥch tәng Phѭӟc Vinh Hҥ. Làng Phú Trҥch do các thôn Tân HuӋ
Ĉông, Tân HuӋ Tây ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí và xóm Hóc Kè (lұp sau ÿó) hӧp
thành. Trѭӟc năm 1957, thuӝc tәng Phѭӟc Vƭnh Hҥ, quұn Tân Uyên.
Tӯ năm 1957, thuӝc tәng An Phú Hҥ quұn Tân Uyên. Năm 1959 cҳt vӅ tӍnh Phѭӟc Thành.
Năm 1961, lҥi ÿѭa vӅ tӍnh Biên Hòa nhѭ cNJ. Là nѫi ÿһt quұn lӏ quұn Công Thanh.
8. Xã THI͎N TÂN:
Sách Thͥi s͹ c̱m nang 1939 có ghi. Thuӝc tәng Phѭӟc Vinh Hҥ, quұn Tân Uyên. Do các
làng ThiӋn Quan, Xuân Hòa (Bình Thanh sau ÿәi ra Xuân Lӝc) hӧp lҥi. Thôn Xuân Hòa ghi trong
sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí. Làng ThiӋn Quan do ba thôn xѭa có ghi trong sách Gia Ĉ͓nh
Thành thông chí là Tân Quan Chánh, Tân Quan Trung, Tân Quan Ĉông.
Tӯ thӡi thuӝc Pháp ÿӃn năm 1956 thuӝc tәng Phѭӟc Vƭnh Hҥ, quұn Tân Uyên. Năm 1957,
thuӝc tәng An Phѭӟc Hҥ (Tân Uyên). Năm 1959, cҳt vӅ tӍnh Phѭӟc Thành. Năm 1961, lҥi nhұp vӅ

21.7 Page 207

▲back to top


tӍnh Biên Hòa nhѭ cNJ.
9. Xã TR͒ AN:
B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 có ghi tên thôn Trӏ An thuӝc tәng Phѭӟc Vinh Hҥ, tӯ xóm BӃn Vӏnh
mà ra. Trѭӟc năm 1901, Trӏ An sáp nhұp vào làng Ĉҥi An.
Năm 1957, chính quyӅn Sài Gòn lұp xã Trӏ An thuӝc tәng An Phѭӟc Hҥ, quұn Tân Uyên.
Năm 1959, cҳt vӅ tӍnh Phѭӟc Thành. Năm 1961, lҥi ÿѭa vӅ tӍnh Biên Hòa nhѭ cNJ. Năm 1985, khi
huyӋn Vƭnh Cӱu ÿәi thành thӏ xã Vƭnh An thì xã Trӏ An ÿәi thành phѭӡng Trӏ An. Năm 1994,
phѭӡng Trӏ An lҥi ÿәi thành xã Trӏ An.
10. Xã VƬNH TÂN:
Do phѭӡng Cây Gáo tách ra năm 1987. Trѭӟc kia thuӝc xã BӃn Nôm (quұn Xuân Lӝc) lұp
năm 1957, năm 1967 ÿәi thuӝc quұn KiӋm Tân (tӍnh Long Khánh).
III. HUYӊN LONG THÀNH:
Năm 1698 Th͙ng sṷt NguyӉn Hӳu Cҧnh vâng lӋnh chúa NguyӉn vào kinh lѭӧc phѭѫng
Nam, ÿһt xӭ Ĉӗng Nai thành huyӋn Phѭӟc Long (có dinh Trҩn Biên) gӗm bӕn tәng: Phѭӟc Chánh,
Bình An, Long Thành và Phѭӟc An. Năm 1808, huyӋn Phѭӟc Long nâng thành phӫ Phѭӟc Long
thì các tәng trên nâng thành huyӋn. Nhѭ vұy huyӋn Long Thành chính thӭc có năm 1808. Năm
1837, tӍnh Biên Hòa ÿһt thêm phӫ Phѭӟc Tuy thì huyӋn Long Thành thuӝc phӫ này. Năm 1865, ba
tӍnh miӅn Ĉông Nam kì ÿѭӧc Soái phӫ Nam kì chia làm 13 sӣ tham biӋn (inspections: sӣ Thanh
tra), tӍnh Biên Hòa có 5 sӣ tham biӋn: Biên Hòa, Bà Rӏa, Thӫ Dҫu Mӝt, Long Thành, Bҧo Chánh.
Năm 1866, tӍnh Biên Hòa ÿѭӧc chia làm 6 ÿӏa hҥt (arrondissements): Biên Hòa, Bà Rӏa, Long
Thành, Thӫ Ĉӭc, Bình An, Bҧo Chánh. Năm 1867, tӍnh Biên Hòa có 5 sӣ tham biӋn: Biên Hòa, Bà
Rӏa, Long Thành, Bình An, Nghƭa An (Nhѭ vұy Long Thành ÿѭӧc coi nhѭ ÿѫn vӏ lӟn hѫn cҩp
huyӋn, gҫn ngang cҩp tӍnh ít nhҩt trong ba năm). Sau ÿó huy͏n Long Thành ÿәi thành qu̵n, thuӝc
tӍnh Biên Hòa.
Trong thӡi kháng chiӃn 9 năm, khoҧng năm 1951, ta cҳt huyӋn Long Thành vӅ tӍnh Bà Rӏa
Chӧ Lӟn, sau năm 1954 lҥi ÿѭa vӅ tӍnh Biên Hòa nhѭ cNJ. Tӯ tháng 10 - 1967 ÿӃn tháng 4 - 1971 ta
lұp phân khu 4, huyӋn Long Thành là mӝt huyӋn thuӝc phân khu này. ĈӃn tháng 5 - 1971, huyӋn
Long Thành chuyӇn thuӝc phân khu Bà Rӏa Long Khánh cho ÿӃn tháng 10 - 1972. Sau ÿó Long
Thành lҥi vӅ tӍnh Biên Hòa nhѭ cNJ.
1. Th͓ tr̭n LONG THÀNH:
Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí có ghi thôn Phѭӟc Lӝc thuӝc tәng Thành Tuy. Sau này
thôn ÿәi thành làng rӗi thành xã Phѭӟc Lӝc. Năm 1976, xã Phѭӟc Lӝc trӣ thành thӏ trҩn Long
Thành.
2. Xã AN HÒA:
Là vùng BӃn Gӛ tӯ thӡi xa xѭa. Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí có ghi tên thôn An Hòa
thuӝc tәng Long Vƭnh. Sau này thôn trӣ thành xã An Hòa. Ĉ͓a b̩ 1836 ghi thêm hӝ ThiӃt Tѭӧng.
Năm 1957, xã An Hòa Hѭng ÿѭӧc chính quyӅn Sài Gòn lұp. Năm 1976, xã An Hòa và Long Hѭng
lұp lҥi nhѭ cNJ. Năm 1987, hai xã An Hòa và Long Hѭng sáp nhұp thành xã Hòa Hѭng, ÿӃn năm
1994 lҥi tách ra nhѭ cNJ.

21.8 Page 208

▲back to top


3. Xã AN PH˰͢C:
Do hai xã An Lӧi, Phѭӟc Nguyên sáp nhұp năm 1983. Làng An Lӧi có tên trên B̫n ÿ͛
Boilloux 1882. Làng Phѭӟc Nguyên ghi trong sách Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa năm 1901, trong L͓ch An
Nam thông dͭng 1897 ghi là thôn Thanh Nguyên, B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 ghi là thôn Tân Nguyên.
4. Xã BÀU C̨N:
Lұp năm 1976. Xѭa kia phӓng thuӝc tәng An ViӉn cӫa ngѭӡi Thѭӧng trên B̫n ÿ͛ Boilloux
1882 ( nguyên văn: canton Moi de An Vien).
5. Xã BÌNH AN:
Xã mӟi lұp, do tách tӯ xã Bình Sѫn năm 1994.
6. Xã BÌNH SˮN:
Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng 30 - 4 - 1975 chӍ là mӝt ҩp thuӝc xã Lӝc An.
Khoҧng năm 1923, là mӝt ÿӗn ÿiӅn cao su cӫa công ti Ĉҩt ÿӓ (Société des plantations des Terres
rouges SPTR). Trên B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 phӓng thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng cӫa ngѭӡi
Thѭӧng.
7. Xã C̰M Ĉ˰ͤNG:
Lұp năm 1976. Ĉ͓a b̩ năm 1836 có ghi tên thôn Cam Ĉѭӡng thuӝc tәng An ViӉn, huyӋn
Long Khánh. Trên B̫n ÿ͛ Boilloux 1882, xã thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng cӫa ngѭӡi Thѭӧng.
8. Xã L͠C AN:
Do chính quyӅn Sài Gòn ÿһt năm 1957. Trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1882, chѭa có thôn xóm
nào, nhѭng Lӝc An phӓng thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng.
9. Xã LONG AN:
Có tên trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí là làng Long An; ÿәi tên là Long Thuұn trong
Ĉ͓a b̩ năm 1838. Trong khoҧng 1924 - 1939, ÿәi lҥi là làng Long An.
10. Xã LONG ĈͰC:
Xã SIPH ÿһt năm 1976, năm 1980 ÿәi thành xã Long Ĉӭc. Khoҧng năm 1912 là sӣ cao su
Bertin de La Souchère, dân gӑi là sӣ Tân Lӝc. Mӝt phҫn thuӝc thôn Tân Nguyên, phҫn lӟn phӓng
thuӝc tәng Bình Lâm cӫa ngѭӡi Thѭӧng, có trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1882.
11. Xã LONG H˰NG:
Ĉ͓a b̩ năm 1836 có tên thôn An Xuân, sau này mӣ thêm hai thôn Tân Xuân và Phѭӟc Hӝi
ÿӅu có trên B̫n ÿ͛ Boilloux 1882. Tên Long Hѭng lҫn ÿҫu tiên ghi trong Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa
1901. Năm 1957, chính quyӅn Sài Gòn ÿһt xã An Hòa Hѭng thuӝc tәng Long Vƭnh Thѭӧng quұn
Châu Thành, sau ÿәi thành quұn Ĉӭc Tu năm 1963. Năm 1976, ta ÿһt lҥi xã Long Hѭng, năm 1987
xã Long Hѭng sáp nhұp vӟi An Hòa thành xã mӟi Hòa Hѭng. Năm 1994, tách xã Hòa Hѭng thành
hai xã Long Hѭng và An Hòa nhѭ cNJ.
12. Xã LONG PH˰͢C:

21.9 Page 209

▲back to top


Ĉ͓a b̩ 1836 có ghi thôn Phú Lҥc, tәng Thành Tuy Thѭӧng. B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 có tên
ba thôn Phú Lҥc, Tuy Long, Tұp Phѭӟc. Trong khoҧng 1924 - 1939, ba thôn này hӧp thành làng
Long Phѭӟc.
13. Xã PH˰͢C BÌNH:
Mӟi tách ra tӯ xã Phѭӟc Thái năm 1994. Xem thêm xã Phѭӟc Thái ӣ dѭӟi.
14. Xã PH˰͢C TÂN:
Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa năm 1901 ghi tên làng Phѭӟc Tân. B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 có tên hai
thôn Phѭӟc Cang, Vƭnh Hòa. Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí có tên ba thôn: Phѭӟc Tân, Long
Hòa, Vƭnh Thӑ (Phѭӟc Tân có lúc ÿәi ra Phѭӟc Cang, hai thôn Long Hòa, Vƭnh Thӑ sáp nhұp
thành Vƭnh Hòa).
15. Xã PH˰͢C THÁI:
Hai thôn Phѭӟc Tân và Khánh Lâm có trên B̫n ÿ͛ Boilloux 1882. Sau ÿó ÿәi thành hai
thôn Phѭӟc Thái và Tam ThiӋn ghi trong L͓ch An Nam thông dͭng 1897. Khoҧng giӳa năm 1924 -
1939, nhұp thành xã Thái ThiӋn. Năm 1976, ÿәi thành xã Phѭӟc Thái.
16. Xã SU͘I TR̮U:
Ĉһt năm 1976. Xѭa phӓng thuӝc tәng An ViӉn cӫa ngѭӡi Thѭӧng trên B̫n ÿ͛ Boilloux
1882.
17. Xã TAM AN:
Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa 1901 có tên làng Tam An. Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí có tên
thôn An Hѭng, vӅ sau thêm thôn An Ĉӏnh có tên trên B̫n ÿ͛ Boilloux 1882.
18. Xã TAM PH˰͢C:
Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa 1901 có tên làng Tam Phѭӟc. Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí có tên
thôn Phѭӟc Mƭ. Sau này thêm ba thôn nӳa là Long Khánh, Phѭӟc Hѭng, An Phѭӟc.
19. Xã TÂN HI͎P:
Mӟi ÿһt năm 1976. Xѭa là mӝt phҫn thôn Khánh Lâm, có trên B̫n ÿ͛ Boilloux 1882, phҫn
lӟn phӓng thuӝc ÿӏa phұn tәng An ViӉn cӫa ngѭӡi Thѭӧng.
IV. HUYӊN NHѪN TRҤCH:
Năm 1963, chính quyӅn Sài Gòn tách quұn Long Thành thành hai quұn Long Thành và
Nhѫn Trҥch.
Năm 1976, Nhà nѭӟc ta nhұp hai quұn này thành huyӋn Long Thành. Năm 1994, Nhà nѭӟc
ta chia huyӋn Long Thành ra hai huyӋn Nhѫn Trҥch và Long Thành. Xem thêm huyӋn Long
Thành ӣ trên.
1. Xã Ĉ̨I PH˰͢C:
Do chính quyӅn Sài Gòn ÿһt năm 1957. Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí có tên thôn Phѭӟc
Thҥnh. Thӡi thuӝc Pháp, là mӝt phҫn xã Phѭӟc Lý.

21.10 Page 210

▲back to top


2. Xã HI͎P PH˰͢C:
Do hai xã Phѭӟc Lai, Phѭӟc KiӇng sáp nhұp năm 1983. Xѭa là hai thôn Phѭӟc Lai, Phѭӟc
KiӇn ghi trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí.
3. Xã LONG TÂN:
Làng Long Tân có tên khoҧng sau năm 1924 do các làng Long HiӋu, Tân Tѭӡng sáp nhұp
lҥi ghi trong sách Thͥi s͹ c̱m nang 1939. Thôn Long HiӋu có trong sách Gia Ĉ͓nh Thành thông
chí. Thôn Tân Tѭӡng có tên trong Ĉ͓a b̩ 1836.
4. Xã LONG TH͔:
Do hai xã Phѭӟc Long, Phѭӟc Thӑ sáp nhұp năm 1983. Thôn Phѭӟc Thӑ có trên B̫n ÿ͛
Boilloux 1882, thôn Phѭӟc Long ghi trong sách Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa năm 1901. Trên B̫n ÿ͛
Boilloux 1882 có ghi ÿӏa danh chӧ Mӟi, ít lâu sau thành thôn Phѭӟc Long.
5. Xã PHÚ ĈÔNG:
Tӯ xã Phú Hӳu tách ra năm 1994. Xem thêm xã Phú Hӳu. Năm 1963 là xã Nhѫn Thҥnh do
chính quyӅn Sài Gòn tách tӯ xã Ĉҥi Phѭӟc. Sau ngày giҧi phóng thuӝc xã Phú Hӳu.
6. Xã PHÚ H͠I:
Ba thôn Mƭ Hӝi, Phú Mƭ, Mƭ Khoan có trong Ĉ͓a b̩ năm 1836 (Mƭ Khoan mҩt ÿӏa bҥ). Các
làng Mƭ Hӝi, Phú Mƭ, Mƭ Khoan sáp nhұp sau năm 1924 thành xã Phú Hӝi có trong sách Thͥi s͹
c̱m nang năm 1939.
7. Xã PHÚ HͶU:
Do chính quyӅn Sài Gòn ÿһt năm 1957. Sách Gia Ĉ͓nh Thành thông chí có tên các thôn
Lѭѫng Phѭӟc, Lѭѫng Phѭӟc Ĉông, trong Ĉ͓a b̩ 1836 là thôn Lѭѫng Phѭӟc Ĉông và thôn Hѭng
Thҥnh, trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 là các thôn Phѭӟc Lѭѫng và Lѭѫng ThiӋn.
8. Xã PHÚ TH̨NH:
Do chính quyӅn Sài Gòn ÿһt năm 1957. Ĉ͓a b̩ 1836 có tên thôn Vƭnh Tuy và Bình Phú
(sau ÿәi là An Phú).
9. Xã PH˰͢C AN:
Trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 có tên thôn Phѭӟc An và thôn Bình Quӟi.
10. Xã PH˰͢C KHÁNH:
Trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 có tên thôn Phѭӟc Khánh.
11. Xã PH˰͢C THI͈N:
Ĉ͓a b̩ 1836 có tên thôn Phѭӟc Hòa Ĉông, sau thêm năm thôn ҩp nӳa hӧp thành thôn
Phѭӟc ThiӅn ӣ B̫n ÿ͛ Boilloux 1882.
12. Xã VƬNH THANH:
Do chính quyӅn Sài Gòn ÿһt năm 1957 là xã Nhѫn Thҥnh. B̫n ÿ͛ Boilloux 1882 ghi là

22 Pages 211-220

▲back to top


22.1 Page 211

▲back to top


thôn Phѭӟc Lí.
V. HUYӊN THӔNG NHҨT:
Do chính quyӅn cách mҥng chính thӭc thành lұp tháng 10 - 1973.
Ĉӏa bàn huyӋn Thӕng Nhҩt (hiӋn nay) nҵm trên phҥm vi hai huyӋn Phѭӟc Chánh (phӫ
Phѭӟc Long) và Long Khánh (phӫ Phѭӟc Tuy) xѭa. Suӕt thӡi thuӝc Pháp tӟi năm 1954, huyӋn
Thӕng Nhҩt thuӝc ÿӏa bàn hai quұn Châu Thành và Xuân Lӝc. VӅ phía cách mҥng, tӯ năm 1948
ÿӃn năm 1954, huyӋn Thӕng Nhҩt thuӝc hai huyӋn Vƭnh Cӱu và Xuân Lӝc.
Trong thӡi kì 1954 - 1975, huyӋn Thӕng Nhҩt (hiӋn nay) thuӝc phҥm vi ba quұn Ĉӭc Tu
(tӍnh Biên Hòa, lұp năm 1963), KiӋm Tân (lұp năm 1967), và Xuân Lӝc (tӍnh Long Khánh) do
chính quyӅn Sài Gòn phân vҥch. Ĉӕi vӟi cách mҥng, huyӋn Thӕng Nhҩt thuӝc các huyӋn Vƭnh
Cӱu (tӍnh Biên Hòa) và Xuân Lӝc (tӍnh Bà Rӏa Long Khánh).
1. Th͓ tr̭n TR̪NG BOM:
Tách ra tӯ xã Trҧng Bom 1 năm 1994.
Ĉ͓a b̩ năm 1836 có tên xã Ĉông Thành thuӝc tәng Phѭӟc Thành, huyӋn Phѭӟc Bình. L͓ch
An Nam thông dͭng 1897 có tên làng Ĉông Thành thuӝc tәng Phѭӟc Thành, sau năm 1897 sáp
nhұp vào xã Bình Trѭӟc, tәng Phѭӟc Vƭnh Thѭӧng. Trѭӟc năm 1954 thuӝc xã Bình Trѭӟc.
Xã Trҧng Bom lұp năm 1957 thuӝc tәng Phѭӟc Vƭnh Thѭӧng quұn Châu Thành; năm 1963
ÿәi thuӝc quұn Ĉӭc Tu. Năm 1976, Nhà nѭӟc ta tách xã Trҧng Bom làm hai xã Trҧng Bom 1,
Trҧng Bom 2.
2. Xã AN VI͌N:
Ĉ͓a b̩ năm 1836 có ghi tәng An ViӉn. L͓ch An Nam thông dͭng 1897 và Ĉ͓a chí t͑nh Biên
Hòa năm 1901 ÿӅu ghi tên tәng này. Sách Thͥi s͹ c̱m nang 1939 cho biӃt tәng An ViӉn thuӝc
quұn Xuân Lӝc. Chѭa tra cӭu ÿѭӧc xã An ViӉn hiӋn nay thì xѭa kia là xóm, thôn nào.
3. Xã B̶C SˮN:
Mӟi tách ra tӯ xã Hӕ Nai 4 năm 1994. Xã Hӕ Nai 4 tách năm 1976 tӯ xã Hӕ Nai (lұp năm
1957). Trѭӟc năm 1954, là lâm phҫn thuӝc xã Bình Trѭӟc. Tӯ năm 1994, xã Hӕ Nai 4 không còn.
Xem xã Hӕ Nai 1 ӣ trên.
4. Xã BÀU HÀM:
Ĉ͓a b̩ năm 1836 có tên xã Bao Hàm thuӝc tәng Phѭӟc Thành, huyӋn Phѭӟc Bình. Năm
1957, xã Bàu Hàm thuӝc xã Dҫu Giây, tәng Bình Lâm Thѭӧng, quұn Xuân Lӝc, tӍnh Long Khánh.
Năm 1976, Nhà nѭӟc ta chia thành hai xã Bàu Hàm 1 và Bàu Hàm 2 thì xã Bàu Hàm (hiӋn nay)
thuӝc xã Bàu Hàm 1, năm 1994 ÿәi là xã Bàu Hàm.
5. Xã BÀU HÀM 2:
Ĉһt năm 1976. (Xem xã Bàu Hàm ͧ trên).
6. Xã BÌNH MINH:
Mӟi tách năm 1994 tӯ xã Hӕ Nai 4. (Xem ph˱ͥng H͙ Nai 1 ͧ trên).

22.2 Page 212

▲back to top


7. Xã CÂY GÁO:
Ĉһt năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng là mӝt phҫn xã BӃn Nôm, quұn Xuân Lӝc (do chính
quyӅn Sài Gòn lұp năm 1957), năm 1967 ÿәi thuӝc quұn KiӋm Tân. Xem thӏ trҩn Vƭnh An ӣ trên.
8. Xã Ĉ͚I 61:
Ĉһt năm 1976. Xѭa là lâm phҫn tәng An ViӉn trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1881.
9. Xã ĈÔNG HÒA:
Mӟi tách năm 1994 tӯ xã Trҧng Bom 2 (do Nhà nѭӟc ta lұp năm 1976). Tӯ năm 1957,
thuӝc xã Trҧng Bom ( xem thӏ trҩn Trҧng Bom ӣ trên).
10. Xã GIA KI͎M:
Do chính quyӅn Sài Gòn lұp năm 1957, thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng, quұn Xuân Lӝc;
năm 1967, ÿәi thuӝc quұn KiӋm Tân. Ghi trong các sách L͓ch An Nam thông dͭng 1897 và Ĉ͓a chí
t͑nh Biên Hòa 1901 là thôn Võ Dõng (Bù Dor) thuӝc tәng Phѭӟc Thành. Ĉӏa danh Võ Dõng (mà
Vѭѫng Hӗng SӇn gӑi là Dӓ Dõng, xem T͹ v͓ ti͇ng Vi͏t mi͉n Nam, nxb TP. HCM) có thӇ có trong
Ĉ͓a b̩ 1836 (theo NguyӉn Ĉình Ĉҫu: Nghiên cͱu ÿ͓a b̩ tri͉u Nguy͍n, tұp Biên Hòa).
11. Xã GIA TÂN 1:
Năm 1957, chính quyӅn Sài Gòn lұp xã Gia KiӋm thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng, quұn
Xuân Lӝc, tӍnh Long Khánh. Năm 1967, ÿһt quұn mӟi KiӋm Tân (tách tӯ quұn Xuân Lӝc), xã Gia
KiӋm cNJng tách thành hai xã: Gia KiӋm và Gia Tân. Năm 1976, xã Gia Tân thuӝc huyӋn Thӕng
Nhҩt. Quұn lӏ quұn KiӋm Tân ÿһt ӣ Dӕc Mѫ.
Năm 1982, xã Gia Tân tách thành ba xã: Gia Tân 1, Gia Tân 2, Gia Tân 3.
12. Xã GIA TÂN 2: xem xã Gia Tân 1 ͧ trên.
13. Xã GIA TÂN 3: xem xã Gia Tân 1 ͧ trên.
14. Xã GIANG ĈI͈N:
Ĉһt năm 1976. Xѭa là lâm phҫn tәng An ViӉn trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1881.
15. Xã H͘ NAI 3: xem ph˱ͥng H͙ Nai 1 và xã H͙ Nai 4 ͧ trên
16. Xã H˰NG L͠C:
Ĉ͓a b̩ năm 1836 ghi tên xã Ĉông Thành (ÿӏa bҥ lұp năm 1845) thuӝc tәng Phѭӟc Thành
(xã này vӅ sau gӗm hai xã Trҧng Bom và Hѭng Lӝc). Xã Ĉông Thành phía Ĉông giáp lâm ph̵n
xã Bao Hàm; phía Tây giáp ÿ͓a ph̵n ph˱ͥng Bình Tr˱ͣc (t͝ng Ph˱ͣc Vinh Th˱ͫng); phía Nam
giáp ÿ͓a ph̵n thôn Thi͇t T˱ͫng (t͝ng Long Vƭnh Th˱ͫng); phía B̷c giáp thôn Tân Quan Ĉông
(t͝ng Ph˱ͣc Vinh H̩).
L͓ch An Nam thông dͭng 1897 ghi thôn Hѭng Lӝc thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng. Sau năm
1924, tәng này thuӝc quұn Xuân Lӝc tӍnh Biên Hòa. Tӯ năm 1957, thuӝc tӍnh Long Khánh do
chính quyӅn Sài Gòn lұp.

22.3 Page 213

▲back to top


17. Xã H˰NG TH͒NH:
Mӟi tách tӯ xã Hѭng Lӝc năm 1994. Xem xã Hѭng Lӝc ӣ trên.
18. Xã L͠ 25:
Ĉһt năm 1976. Xѭa là rӯng thuӝc lâm phҫn tәng An ViӉn trong B̫n ÿ͛ Boilloux 1881.
19. Xã QUANG TRUNG:
Tách tӯ xã Gia KiӋm năm 1982. Xem thêm xã Gia KiӋm.
20. Xã QU̪NG TI͆N:
Tách tӯ xã Hӕ Nai 4 năm 1994. Xem thêm phѭӡng Hӕ Nai 1 ӣ trên.
21. Xã SÔNG THAO:
Tách tӯ xã Bàu Hàm 1 năm 1994. Xem thêm xã Bàu Hàm.
22. Xã SÔNG TR̮U:
Tách tӯ xã Trҧng Bom 1 năm 1994. Xem thêm thӏ trҩn Trҧng Bom.
23. Xã TÂY HÒA:
Tách tӯ xã Trҧng Bom 2 năm 1994. Xem thêm thӏ trҩn Trҧng Bom.
24. Xã THANH BÌNH:
Tách tӯ xã Cây Gáo năm 1974. Xem thêm thӏ trҩn Vƭnh An ӣ trên.
25. Xã TRUNG HÒA:
Tách tӯ xã Trҧng Bom 2 năm 1994. Xem thêm th͓ tr̭n Tr̫ng Bom.
VI. HUYӊN LONG KHÁNH:
Trѭӟc năm 1837 là vùng ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi (sӱ cNJ gӑi là man sách) thuӝc hai thͯ
Long An và Phѭӟc Khánh và mӝt sӕ xóm ÿӗng bào dân tӝc tӍnh Bình Thuұn ӣ xen kӁ. Năm 1837,
ÿһt thành huyӋn Long Khánh thuӝc phӫ Phѭӟc Tuy, tӍnh Biên Hòa. Năm 1851, bӓ huyӋn Long
Khánh, nhұp vӅ phӫ Phѭӟc Tuy.
Sách Ĉ͓a ph˱˯ng chí t͑nh Long Khánh năm 1968 có nhҳc ÿӃn qu̵n núi Chͱa Chan lұp ÿҫu
thӃ kӍ XX (nhҵm mөc ÿích bình ÿӏnh vùng này), sau quұn lӏ dӡi qua Võ Ĉҳc nên gӑi là quұn Võ
Ĉҳc thuӝc tӍnh Bình Thuұn và bãi bӓ năm 1912. Sau năm 1924, quұn Xuân Lӝc mӟi chính thӭc
ÿѭӧc lұp, sách Thͥi s͹ c̱m nang 1939 có ghi.
Năm 1957, quұn Xuân Lӝc thuӝc tӍnh Long Khánh do chính quyӅn Sài Gòn lұp. Năm
1976, Nhà nѭӟc ta lұp lҥi huyӋn Xuân Lӝc. Năm 1991, huyӋn Xuân Lӝc tách thành hai huyӋn:
Long Khánh và Xuân Lӝc.
1. Th͓ tr̭n XUÂN L͠C:
L͓ch An Nam thông dͭng 1897 ghi thôn Xuân Lӝc thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng. Năm
1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt thӏ trҩn Xuân Lӝc trên cѫ sӣ xã Xuân Lӝc cNJ. Có thӇ là xã Âu Ca, tәng

22.4 Page 214

▲back to top


Phѭӟc Thành, huyӋn Phѭӟc Bình ghi trong Ĉ͓a b̩ năm 1836.
2. Xã B̪O QUANG:
Năm 1976, lұp xã Xuân Vinh; năm 1994, tách thành hai xã: Bҧo Quang và Bҧo Vinh. Xã
Xuân Vinh thuӝc thôn Xuân Lӝc ghi trong L͓ch An Nam thông dͭng năm 1897 thuӝc tәng Bình
Lâm Thѭӧng. Tӯ năm 1994, xã Xuân Vinh tách ÿôi thì tên xã không còn.
3. Xã B̪O VINH:
Tách tӯ xã Xuân Vinh năm 1994. Xem xã B̫o Quang ͧ trên.
4. Xã BÀU SEN:
Tách năm 1994 tӯ xã Xuân Lұp. Xã Xuân Lұp ÿһt năm 1976. L͓ch An Nam thông dͭng
1897 có tên các thôn Phú Lӝc, Quӟi Lӝc, Thuұn Lӝc, sau năm 1901 sáp nhұp thành làng Tân Lұp.
ĈӃn năm 1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt tên là xã Xuân Lұp.
5. Xã BÌNH L͠C:
Làng Bình Lӝc, tәng Bình Lâm Thѭӧng ghi trong L͓ch An Nam thông dͭng năm 1897.
Năm 1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt xã Xuân Bình. Năm 1994, xã Xuân Bình tách thành hai xã Bình Lӝc
và Xuân ThiӋn.
6. Xã LONG GIAO:
Tách ra tӯ xã Xuân Mƭ (lұp năm 1976). Ĉ͓a b̩ 1836 có tên thôn Cam Mƭ (Gia Tao; Ĉ̩
Tao, ÿӏa danh cӫa ngѭӡi dân tӝc thiӇu sӕ) thuӝc tәng An ViӉn và xã Thӟi Giao thuӝc tәng Long
Cѫ; hai tәng này ÿӅu thuӝc huyӋn Long Khánh. Năm 1957, chính quyӅn Sài Gòn ÿәi là xã Cҭm Mƭ
và xã Thӟi Giao quұn Xuân Lӝc. Năm 1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt là xã Xuân Mƭ.
7. Xã NHÂN NGHƬA:
Tách ra tӯ xã Xuân Tân năm 1994. Xã Xuân Tân lұp năm 1976.
L͓ch An Nam thông dͭng 1897 có thôn Phong Lӝc và Tân Lӝc, sau năm 1901 sáp nhұp
thành làng Tân Phong.
Tӯ năm 1963 là xã HiӃu KӍnh, quұn Xuân Lӝc, tӍnh Long Khánh.
8. Xã SÔNG NH̨N:
Tách ra tӯ xã Xuân QuӃ năm 1994. Xã Xuân QuӃ tách tӯ xã Xuân Ĉѭӡng năm 1992.
Ĉi̩ b̩ 1836 có tên thôn Cam Ĉѭӡng (Bàu Lùng) thuӝc tәng An ViӉn. Năm 1957, ÿәi
thuӝc xã Cҭm Tiêm thuӝc tәng Bình Lâm Thѭӧng. Sau ÿó ÿәi thành xã Cҭm Tâm, quұn Xuân Lӝc
năm 1958.
9. Xã SU͘I TRE:
Tách tӯ xã Xuân Lұp năm 1994.
L͓ch An Nam thông dͭng 1897 có tên làng Lang Tài (Tӯ Chu) vӟi ҩp Suӕi Tre. Năm 1957,
chính quyӅn Sài Gòn sáp nhұp vào xã Tân Lұp.

22.5 Page 215

▲back to top


10. Xã THͲA ĈͰC:
Tách tӯ xã Xuân Ĉѭӡng năm 1994. Xem thêm xã Sông Nh̩n ͧ trên.
11. Xã XUÂN Ĉ˰ͤNG:
Nhà nѭӟc ta ÿһt năm 1976. Xem xã Sông Nh̩n ͧ trên.
12. Xã XUÂN L̴P:
Nhà nѭӟc ta ÿһt năm 1976. Xem xã Su͙i Tre ͧ trên.
13. Xã XUÂN MƬ:
Nhà nѭӟc ta ÿһt năm 1976. Xem xã Long Giao ͧ trên.
14. Xã XUÂN QU͆:
Tách tӯ xã Xuân Ĉѭӡng năm 1992. Xem xã Sông Nhҥn ӣ trên.
15. Xã XUÂN TÂN:
Nhà nѭӟc ta ÿһt năm 1976. Xem xã Nhân Nghƭa ͧ trên.
16. Xã XUÂN THANH:
Xem xã Nhân Nghƭa ͧ trên.
17. Xã XUÂN TH̨NH:
Xem xã Bàu Sen ͧ trên.
18. Xã XUÂN THI͎N:
Xem xã Bình L͡c ͧ trên.
VII. HUYӊN XUÂN LӜC:
Trѭӟc năm 1837 là vùng ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi (sӱ cNJ gӑi là sách man) hai thӫ Long
An và Phѭӟc Khánh và các sách man tӍnh Bình Thuұn ӣ xen. Năm 1837, ÿһt thành huyӋn Long
Khánh thuӝc phӫ Phѭӟc Tuy; năm 1851, bӓ huyӋn này. Ĉҫu thӃ kӍ XX, nhà cҫm quyӅn Pháp ÿһt
quұn núi Chӭa Chan ӣ thӏ trҩn Gia Ray hiӋn nay, sau ÿó dӡi vào Võ Ĉҳc, ÿәi thành quұn Võ Ĉҳc
(nhҵm bình ÿӏnh vùng ÿӗng bào dân tӝc). Năm 1912, quұn Võ Ĉҳc bãi bӓ, sau ÿó quұn Xuân Lӝc
ÿѭӧc ÿһt lҥi, quұn lӏ ÿһt tҥi làng Xuân Lӝc (năm 1976, thành thӏ trҩn Xuân Lӝc, huyӋn Long
Khánh bây giӡ). Cuӕi năm 1974, chính quyӅn Sài Gòn tách xã Gia Ray lұp thành quұn Bình
Khánh, mӣ thêm hai xã Xuân An và Ĉӗng Tâm. (Chѭa triӇn khai thӵc hiӋn ÿѭӧc thì ÿã giҧi phóng
tӯ ÿҫu tháng 4 - 1975).
1. Th͓ tr̭n GIA RAY:
Tách tӯ hai xã Xuân Trѭӡng (khu vӵc ngã ba Ông Ĉӗn gӗm các ҩp 1, 2, 3 xã này) và ҩp 3
xã Xuân Tâm (khu vӵc núi Le). Ĉ͓a b̩ năm 1836 ghi thôn Bҧo LiӋt thuӝc tәng Tұp Phѭӟc, huyӋn
Long Khánh (không còn ÿӏa bҥ). Ĉӏa danh làng Gia Ray xuҩt hiӋn sau năm 1901, Ĉ͓a chí t͑nh Biên
Hòa 1924 có tên làng này.

22.6 Page 216

▲back to top


2. Xã B̪O BÌNH:
Tách tӯ xã Xuân Bҧo năm 1994. Thôn Bҧo Mƭ, tәng Tұp Phѭӟc ghi trong Ĉ͓a b̩ năm
1836. Sách Thͥi s͹ c̱m nang 1939 lҥi ghi tên xã này. Năm 1957, chính quyӅn Sài Gòn nhұp vào
xã Cҭm Mƭ.
Nhà nѭӟc ta ÿһt xã Xuân Mƭ năm 1976.
3. Xã B̪O HÒA:
Tách năm 1994 tӯ xã Xuân Ĉӏnh. L͓ch An Nam thông dͭng 1897 có tên thôn Phong Lӝc và
Tân Lӝc, sau năm 1901 sáp nhұp thành làng Tân Phong (rӗi thành xã Tân Phong). Năm 1961, lұp
xã HiӃu KӍnh (có 4 ҩp: Tân Phong, Phú Hòa, Bҧo Ĉӏnh, Bҧo Bình).
Năm 1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt xã Xuân Ĉӏnh.
4. Xã LÂM SAN:
Xѭa là rӯng thuӝc xã Thoҥi Hѭѫng ghi trong Ĉ͓a b̩ năm 1836.
Năm 1982, Nhà nѭӟc ta lұp thӏ trҩn Nông trѭӡng Sông Ray (do sáp nhұp xã Tân Lұp huyӋn
Châu Thành chuyӇn vӅ và nông trѭӡng Sông Ray là vùng kinh tӃ mӟi mӣ sau năm 1975). Năm
1992, thӏ trҩn Nông trѭӡng Sông Ray ÿәi thành xã Sông Ray.
5. Xã LANG MINH:
Tách tӯ xã Sông Ray năm 1994.
Ĉ͓a b̩ năm 1836 có tên thôn La Minh (có tên Bo Ngӕt, mӝt ÿӏa danh cӫa ÿӗng bào dân tӝc
ít ngѭӡi).
6. Xã SÔNG RAY:
Xem xã Lâm San ͧ trên.
7. Xã SU͘I CAO:
Tách tӯ xã Xuân Trѭӡng năm 1994. Xem thӏ trҩn Gia Ray.
8. Xã SU͘I CÁT:
Tách tӯ xã Xuân HiӋp năm 1994. Nhà nѭӟc ta ÿһt xã Xuân HiӋp năm 1976. Ĉ͓a b̩ năm
1836 ghi tên thôn Bҧo LiӋt thuӝc tәng Tұp Phѭӟc, huyӋn Long Khánh.
9. Xã XUÂN B̶C:
Nhà nѭӟc ta lұp năm 1987 (tӯ nông trѭӡng Thӑ Vӵc và phân trѭӡng 1 Thӑ Vӵc thuӝc lâm
trѭӡng Xuân Lӝc) có diӋn tích 6.060 ha.
10. Xã XUÂN B̪O:
Lұp năm 1976. Xem xã Bҧo Bình ӣ trên.
11. Xã XUÂN Ĉ͒NH:
Lұp năm 1976.

22.7 Page 217

▲back to top


Ĉ͓a b̩ năm 1836 có tên thôn Bҧo Ĉӏnh thuӝc tәng Tұp Phѭӟc, huyӋn Long Khánh. L͓ch
An Nam thông dͭng 1897 có tên hai thôn Phong Lӝc, Tân Lӝc; sau năm 1901 sáp nhұp thành làng
Tân Phong, Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa 1924 có tên làng này. Năm 1957, thôn Tân Phong nhұp vào xã
Xuân Lӝc. Năm 1961 chính quyӅn Sài Gòn lұp xã HiӃu KӍnh.
Năm 1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt xã Xuân Ĉӏnh.
12. Xã XUÂN ĈÔNG:
Mӟi lұp năm 1986, là mӝt trong hai xã kinh tӃ mӟi cӫa huyӋn Xuân Lӝc. Xѭa thuӝc lâm
phҫn thôn Bҧo Mƭ, tәng Tұp Phѭӟc có ghi trong Ĉ͓a b̩ năm 1836.
13. Xã XUÂN HI͎P:
Lұp năm 1976.
Ĉ͓a b̩ năm 1836 có ghi thôn Bҧo LiӋt thuӝc tәng Tұp Phѭӟc, huyӋn Long Khánh. Xem
thêm thӏ trҩn Gia Ray.
14. Xã XUÂN HÒA:
Lұp năm 1976. Xem thêm thӏ trҩn Gia Ray. Năm 1974, thuӝc xã Ĉӗng Tâm mӟi mӣ.
15. Xã XUÂN H˰NG:
Lұp năm 1976; năm 1974, thuӝc xã Ĉӗng Tâm (Xem thêm th͓ tr̭n Gia Ray)
16. Xã XUÂN PHÚ:
Lұp năm 1976. Năm 1957, thuӝc xã Gia Ray, quұn Xuân Lӝc.
17. Xã XUÂN TÂM:
Lұp năm 1976. Xem thêm th͓ tr̭n Gia Ray.
18. Xã XUÂN TÂY:
Xã mӟi lұp năm 1986. Xem thêm xã Xuân Ĉông.
19. Xã XUÂN THÀNH:
Lұp năm 1976. Tӯ năm 1957, thuӝc xã Gia Ray. Sách Thͥi s͹ c̱m nang 1939 có tên làng
Trà Tân, tәng Tұp Phѭӟc, quұn Xuân Lӝc.
20. Xã XUÂN TH͔:
Lұp năm 1976. Ĉ͓a b̩ năm 1836 có tên thôn Bҧo Chánh thuӝc tәng Tұp Phѭӟc, huyӋn
Long Khánh. Năm 1957, thuӝc xã Gia Ray, quұn Xuân Lӝc tӍnh Long Khánh.
21. Xã XUÂN TR˰ͤNG:
Lұp năm 1976. Xem thêm th͓ tr̭n Gia Ray.
VIII. HUYӊN ĈӎNH QUÁN:
Ĉ͓a b̩ 1836 ghi tәng Bình Tuy, huyӋn Phѭӟc Bình, tӍnh Biên Hòa có 4 thôn, xã: xã Ĉӏnh

22.8 Page 218

▲back to top


Quát, xã Thuұn Tùng, xã Vƭnh An, thôn Võng La (La Võng). Có lӁ còn thêm các thôn: Cao Cang,
Dҥ Canh (NguyӉn Ĉình Ĉҫu: Nghiên cͱu ÿ͓a b̩ tri͉u Nguy͍n, tұp Biên Hòa).
Sách L̩c quan mi͉n Th˱ͫng (cӫa Phùng Thanh Quang, 1974, S) viӃt: ngày 1 - 11 - 1899,
phӫ Toàn quyӅn Ĉông Dѭѫng lұp tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng, tәng Bình Tuy nhұp vào tӍnh này. Năm
1901, tӍnh này bӏ bãi bӓ, nhұp vӅ tӍnh Bình Thuұn. Năm 1920, tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng lұp lҥi... Ĉ͓a
chí t͑nh Biên Hòa 1924 có tên tәng Bình Tuy gӗm 7 làng: Ĉӏnh Quán, Cao Cang, Gia Canh, Thuұn
Tùng, Túc Trѭng, Vƭnh An. Sau năm 1924, tәng Bình Tuy cҳt vӅ tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng. Năm
1957, chính quyӅn Sài Gòn cҳt phҫn ÿҩt phía Nam tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng tӯ cҫu Mҥ Ĉҥ Gui ÿӇ
lұp quұn Ĉӏnh Quán.
Tháng 1 - 1974, Trung ѭѫng Cөc miӅn Nam lұp t͑nh căn cͱ Tân Phú gӗm ba huyӋn: Ĉӏnh
Quán, Tân Uyên, Phú Giáo.
Năm 1976, Nhà nѭӟc ta lұp huyӋn Tân Phú. Năm 1991, huyӋn Tân Phú chia ÿôi thành hai
huyӋn Ĉӏnh Quán và Tân Phú.
1. Th͓ tr̭n Ĉ͒NH QUÁN:
Ĉ͓a b̩ năm 1845 ghi xã Ĉӏnh Quát (nguyên là xӭ Quán Trung sau ÿәi ra Ĉӏnh Quán)
thuӝc tәng Bình Tuy, huyӋn Phѭӟc Bình. B̫n ÿ͛ Atlas cͯa Chabert Gallois 1908 có ÿӏa danh
Ĉӏnh Quán. Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa 1924 ghi làng Ĉӏnh Quán thuӝc tәng Bình Tuy.
Năm 1957, chính quyӅn Sài Gòn ÿһt xã Ĉӏnh Quán. Năm 1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt là xã Phú
HiӋp. Năm 1983, ÿәi thành thӏ trҩn Phú HiӋp. Năm 1991, khi tách huyӋn, thӏ trҩn Phú HiӋp ÿәi
thành thӏ trҩn Ĉӏnh Quán.
2. Xã GIA CANH:
Ĉ͓a b̩ năm 1845 có thôn Võng La (nguyên là xӭ La Canh Bàu Súc Võ Dân) sau gӑi là Dҥ
Canh?. B̫n ÿ͛ Atlas cͯa Chabert Gallois năm 1908 có tên làng Gia Canh. VӅ sau làng này nhұp
vào xã Ĉӏnh Quán. Năm 1976, thuӝc xã Phú HiӋp. Xem thêm thӏ trҩn Ĉӏnh Quán ӣ trên.
3. Xã LA NGÀ:
Tách tӯ xã Phú Túc năm 1994.
Ĉ͓a b̩ năm 1836 có tên thôn Kiên NhuӋ phía Ĉông giáp lâm ph̵n xã Th͕ V͹c; phía Tây
giáp lâm ph̵n thôn Võ Dõng; phía Nam giáp lâm ph̵n thôn Phͯ Ĉ̩t l̩i giáp lâm ph̵n huy͏n
Long Khánh; phía B̷c giáp lâm ph̵n thôn Gia C̭p.
Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa năm 1901 có tên làng Túc Trѭng thuӝc tәng Bình Tuy.
Năm 1957, chính quyӅn Sài Gòn ÿһt xã Bình Hòa.
Năm 1976, Nhà nѭӟc ta ÿһt xã Phú Túc.
4. Xã NG͔C Ĉ͒NH:
Tách tӯ xã Phú Ngӑc năm 1994.
Xã Phú Ngӑc lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc xã Ĉӏnh Quán. Xem thêm thӏ
trҩn Ĉӏnh Quán.
5. Xã PHÚ C˰ͤNG:

22.9 Page 219

▲back to top


Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc hai xã BӃn Nôm và Bình Hòa. Xem thêm xã
La Ngà ӣ trên và xã Cây Gáo (huyӋn Thӕng Nhҩt).
6. Xã PHÚ HÒA:
Lұp năm 1976.
Ĉ͓a b̩ năm 1845 có tên xã Ĉӏnh Quát, tәng Bình Tuy. Xem thêm th͓ tr̭n Ĉ͓nh Quán ͧ
trên.
7. Xã PHÚ LͪI:
Tách tӯ xã Phú Hoa năm 1994.
Xã Phú Hoa lұp năm 1976. Trѭӟc ÿó thuӝc xã Ĉӏnh Quán. Xem thêm th͓ tr̭n Ĉ͓nh Quán ͧ
trên.
8. Xã PHÚ NG͔C:
Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc xã Ĉӏnh Quán. Xem thêm th͓ tr̭n Ĉ͓nh Quán
ͧ trên.
9. Xã PHÚ TÂN:
Tách tӯ xã Phú Hoa năm 1994. Xem thêm thӏ trҩn Ĉӏnh Quán ӣ trên.
10. Xã PHÚ TÚC:
Lұp năm 1976. Xem thêm xã La Ngà ӣ trên.
11. Xã PHÚ VINH:
Tách tӯ xã Phú Hoa năm 1994.
Xã Phú Hoa lұp năm 1976. Xem thêm thӏ trҩn Ĉӏnh Quán ӣ trên.
12. Xã SU͘I NHO:
Tách tӯ xã Phú Túc năm 1983. Xem thêm xã La Ngà ͧ trên.
13. Xã THANH SˮN:
Tách tӯ xã Phú Ngӑc năm 1994. Xem thêm thӏ trҩn Ĉӏnh Quán ӣ trên.
14. Xã TÚC TR˰NG:
Tách tӯ xã Phú Túc năm 1994. Xem thêm xã La Ngà ͧ trên.
IX. HUYӊN TÂN PHÚ:
Xem huy͏n Ĉ͓nh Quán ͧ trên.
Sau hiӋp ÿӏnh Genève tháng 7 - 1954, chính quyӅn Sài Gòn lұp ӣ phҥm vi huyӋn Tân Phú
ngày nay hai khu ÿӏnh cѭ Phѭѫng Thӑ (gӗm các ҩp: Phѭѫng Lâm, Thӑ Lâm, Mán 5 sao trҳng),
Ĉӗng HiӋp (gӗm các ҩp Trà Cә, Phѭӟc Lâm, Lӝc Lâm). Ngoài ra còn có 23 xóm thôn ngѭӡi
Thѭӧng (ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi, theo lӕi gӑi cNJ) xѭa thuӝc quұn Blao.

22.10 Page 220

▲back to top


Cҧ huyӋn Tân Phú bây giӡ thuӝc hai xã Ĉӗng HiӋp và Phѭѫng Thӑ năm 1959 (theo sách
Ĉ͓a ph˱˯ng chí t͑nh Long Khánh năm 1968 và B̫n ÿ͛ t͑nh Long Khánh năm 1971).
1. Th͓ tr̭n TÂN PHÚ:
Năm 1992, tách thӏ trҩn Tân Phú tӯ xã Phú Lӝc. Năm 1976 Nhà nѭӟc ta lұp xã Phú Lӝc.
Tӯ năm 1959, thuӝc ÿӏa phұn xã Ĉӗng HiӋp? Trѭӟc năm 1957, thuӝc tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng.
2. Xã ĈAK LUA:
Thuӝc khu kinh tӃ mӟi huyӋn Tân Phú, mӟi lұp năm 1988. Trѭӟc ÿó thuӝc nông trѭӡng
600 cӫa quân ÿӝi mӣ sau năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng là vùng rӯng Cát Tiên.
3. Xã NAM CÁT TIÊN:
Mӟi lұp năm 1988, thuӝc nông trѭӡng 600 cӫa quân ÿӝi mӣ sau năm 1976. Xѭa là rӯng
Cát Tiên.
4. Xã NÚI T˰ͪNG:
Mӟi lұp năm 1988, thuӝc nông trѭӡng 600 cӫa quân ÿӝi mӣ sau năm 1976. Xѭa là rӯng
Cát Tiên.
5. Xã PHÚ AN:
Mӟi lұp năm 1988, thuӝc nông trѭӡng 600 cӫa quân ÿӝi mӣ sau năm 1976. Xѭa là rӯng
Cát Tiên.
6. Xã PHÚ BÌNH:
Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc xã Phѭѫng Thӑ do chính quyӅn Sài Gòn lұp
năm 1959. Xѭa kia thuӝc tӍnh Ĉӗng Nai Thѭӧng.
7. Xã PHÚ ĈI͈N:
Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc xã Ĉӗng HiӋp.
8. Xã PHÚ LÂM:
Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc xã Phѭѫng Thӑ.
9. Xã PHÚ L̴P:
Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc tәng Tà Lài.
10. Xã PHÚ L͠C:
Lұp năm 1976. Xem thӏ trҩn Tân Phú ӣ trên.
11. Xã PHÚ SˮN:
Tách tӯ xã Phú Bình năm 1994. Xem thêm xã Phú Bình ͧ trên.
12. Xã PHÚ THANH:
Lұp năm 1976. Trѭӟc ngày giҧi phóng thuӝc xã Ĉӗng HiӋp.

23 Pages 221-230

▲back to top


23.1 Page 221

▲back to top


13. Xã PHÚ TH͒NH:
Tách tӯ xã Phú Lӝc năm 1994. Xem xã Phú L͡c ͧ trên.
14. Xã PHÚ TRUNG:
Tách tӯ xã Phú Bình năm 1994. Xem xã Phú Bình ͧ trên.
15. Xã PHÚ XUÂN:
Tách tӯ xã Phú Thanh năm 1994. Xem xã Phú Thanh ͧ trên.
16. Xã TÀ LÀI:
Tách tӯ xã Phú Lұp năm 1994. Xem xã Phú L̵p ͧ trên.
([1]) Dân Ĉàng Trong: Tӯ khi Pháp chiӃm, Cochinchine mӟi gӑi là Nam kì
([2]) Có thôn Tân Ĉӭc sáp nhұp.
([3]) Có thôn Bình Xuân Ĉông sáp nhұp.
([4]) Có thôn Phú Xuân sáp nhұp.
([5]) Có thôn Thҥnh Sѫn sáp nhұp, thôn mӟi lұp.
([6]) Có thôn Bình Ĉông Chánh sáp nhұp.
([7]) Có 4 thôn: Bình Lӝc, Chánh Thái, Thuұn Bình, Phѭӟc Ĉông và Bình Hҥnh Nhҩt Giáp sáp nhұp.
([8]) Dinh (doanh): nѫi quân ÿӝi ÿóng, hoһc ÿѫn vӏ hành chính quân quҧn (sau là trҩn rӗi tӍnh); Tr̭n: ÿѫn vӏ hành chính mang tính quân
quҧn ÿӡi các vua nhà NguyӉn, sau ÿәi ra tӍnh; Ph˱ͥng: khu vӵc gӗm ngѭӡi cùng nghӅ ӣ các tӍnh lӏ, thӏ trҩn...; Thͯ: gìn giӳ mӝt phѭѫng;
Sách: do sroc (sóc): làng cӫa ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi; Thu͡c: phө, nhұp vӅ; N̵u: bӑn, lNJ, ÿѫn vӏ dân cѭ ӣ lҿ tҿ; Giang tr̩m: thôn có
phu trҥm chҥy công văn giҩy tӡ bҵng ÿѭӡng sông; Sông Băng B͡t: nguӗn cӫa sông Sài Gòn, theo Vѭѫng Hӗng SӇn còn gӑi là Thӫy Vӑt;
Bình giang, Ĉӭc giang: Các ÿo̩n khác nhau cͯa sông Sài Gòn.
([9])Trҫn Văn Giàu: L͓ch s͵ c̵n ÿ̩i Vi͏t Nam, t.3, tr.191, NXB Giáo Dөc, 1962.
([10]) Lѭѫng Văn Lӵu, S., 1960.
([11]) L͓ch s͵ chi͇n khu Ĉ, tr 85, NXB Ĉӗng Nai, 1997.

23.2 Page 222

▲back to top


Ch˱˯ng VIII
DÂN C˰
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH DÂN CѬ
Dân cѭ là quҫn thӇ ngѭӡi cѭ trú theo bӝ tӝc, làng, xã, thôn, ҩp, buôn sóc, ÿӏa phѭѫng hoһc
mӝt quӕc gia. Dân cѭ tӍnh Ĉӗng Nai là mӝt quҫn thӇ ngѭӡi bao gӗm nhiӅu dân tӝc cѭ trú trong ÿӏa
giӟi tӍnh Ĉӗng Nai.
I. Ĉһc ÿiӇm dân cѭ tӍnh Ĉӗng Nai:
Trong quá trình hình thành và phát triӇn dân cѭ ÿã xuҩt hiӋn các ÿһc ÿiӇm: hình thành
trong thӡi gian dài, sӕng xen kӁ, ÿa dân tӝc, ÿa tôn giáo, phát triӇn cҧ hai hѭӟng tӵ nhiên và cѫ
hӑc.
I.1. Hình thành và phát tri͋n trong thͥi gian dài:
Các di tích, di vұt mà ngành khҧo cә ÿã tìm ÿѭӧc ӣ các ÿӏa phѭѫng trên ÿҩt Ĉӗng Nai ÿã
chӭng minh ÿiӅu này.
Các nhà khҧo cә ÿã tìm ÿѭӧc các công cө ghè ÿӁo ӣ Dҫu Giây, Dӕc Mѫ, Hàng Gòn, An
Lӝc, ÿӗi 275, là nhӳng di vұt xѭa nhҩt phát hiӋn ÿѭӧc trên lãnh thә Ĉӗng Nai. Ĉó là nhӳng công
cө ÿѭӧc ngѭӡi xѭa ghè ÿӁo sѫ sài ÿӇ làm công cө sҧn xuҩt tӵ vӋ chӕng lҥi thú dӳ, tҥo ra vào sѫ kì
ÿá cNJ cách ÿây khoҧng vài trăm ngàn năm.
Các di chӍ khҧo cә vӟi diӋn tích rӝng lӟn hѫn ӣ rҧi rác khҳp các ÿӏa bàn trong tӍnh: Phѭӟc
Tân, BӃn Ĉò, Bình Xuân, Ĉӗi Mít, Ĉӗi Xoài, Trҧng Bom, Võ Dõng, BӃn Nôm, Ĉӗi Ba, Suӕi Nho,
Suӕi Quýt, Sông Ray, Bình Ĉa... tìm ÿѭӧc các công cө tuy vүn bҵng ÿá nhѭng ÿã ÿѭӧc ghè ÿӁo,
mài, trau chuӕt tinh vi hѫn vӟi nhiӅu loҥi nhѭ: rìu có lѭӥi sҳc, góc cҥnh vuông vҳn ÿa dҥng hѫn có
niên ÿҥi khoҧng 5000 năm.
Hàng ngàn năm trôi qua văn hóa ÿӗ ÿá mӟi chuyӇn sang thӡi kǤ ÿӗng thau. Các di vұt tìm
ÿѭӧc ӣ Suӕi Chӗn, Bѭng Bҥc, Hàng Gòn, Long Giao, Phú Hòa, Bình Ĉa, Cái Vҥc gӗm có: qua, rìu
cҥnh thҷng, lѭӥi mác, lѭӥi giáo và các công cө bҵng ÿӗng khác. Ĉàn ÿá Bình Ĉa có niên ÿҥi tѭѫng
ÿѭѫng vӟi nӅn văn hóa Ĉông Sѫn (Thanh Hóa), trӕng ÿӗng Ngӑc LNJ, di vұt khҧo cә làng Vҥc
(NghӋ An)
Các nhà khҧo cә cNJng ÿã tìm ÿѭӧc các di vұt: lѭӥi giáo, lѭӥi rìu, dao, cuӕc, liӅm bҵng sҳt ӣ
các ngôi mӝ cә ӣ Long Giao, Hàng Gòn, Phú Hòa, có niên ÿҥi tѭѫng ÿѭѫng vӟi thӡi kǤ ÿӗ sҳt
sӟm.
Nhӳng di vұt thu thұp ÿѭӧc ӣ Phѭӟc Thӑ, Tân Thành, Phѭӟc Thái, Hóa An... gӗm: ÿӗ sành
sӭ, chum vҥi, ly ҩm, bát dƭa và các ÿӗ bҵng gӕm khác chӭng tӓ trên ÿҩt Ĉӗng Nai tӯ thӡi kǤ tiӅn
sӱ ÿӃn nay luôn luôn có con ngѭӡi sinh sӕng và phát triӇn.
KӃt quҧ khҧo cә cho thҩy trên mҧnh ÿҩt Ĉӗng Nai này ÿã có thӡi kǤ dân sӕ phát triӇn gia
tăng. Mӝt sӕ hұu duӋ cӫa hӑ là dân bҧn ÿӏa cӝng vӟi sӕ dân di nhұp tӯ các nѫi khác ÿӃn ÿã hình
thành dân cѭ tӍnh Ĉӗng Nai ngày nay và không ngӯng phát triӇn nhanh kӇ tӯ 300 năm trӣ lҥi ÿây,

23.3 Page 223

▲back to top


tӭc là kӇ tӯ khi có ngѭӡi ViӋt vào ÿây cѭ trú lұp nghiӋp làm ăn sinh sӕng.
I.2. Ĉa dân t͡c:
Bán ÿҧo Ĉông Dѭѫng nhѭ mӝt bao lѫn cӫa khu vӵc ÿҩt liӅn Ĉông Nam Á nhìn ra Thái
Bình Dѭѫng bao la. Mӝt sӕ nhà khҧo cә và dân tӝc hӑc cho biӃt tӯ thӡi xa xѭa cách nay vài ngàn
năm có nhӳng luӗng ngѭӡi thiên di tӯ nӝi ÿӏa châu Á qua ÿây tiӃn ra các hҧi ÿҧo và cNJng có
nhӳng luӗng di dân ngѭӧc chiӅu. ĈiӅu ÿó lí giҧi vùng ÿҩt Ĉӗng Nai - nҵm ӣ phía Ĉông Nam bán
ÿҧo Ĉông Dѭѫng, trên ÿѭӡng giao lѭu cӫa nhiӅu tӝc ngѭӡi tӯng qua lҥi tӯ thӡi tiӅn sӱ - là mӝt
trong các tӍnh có nhiӅu dân tӝc ít ngѭӡi khác nhau cùng chung sӕng tӯ lâu. Do nhiӅu biӃn thiên
cӫa lӏch sӱ, hiӋn nay Ĉӗng Nai có khoҧng 41 dân tӝc ít ngѭӡi.
Theo sӕ liӋu thӕng kê cӫa tӍnh ngày 01 tháng 01 năm 1996, sӕ lѭӧng ÿӗng bào các dân tӝc
ít ngѭӡi là 157.870 ngѭӡi, chiӃm tӍ lӋ 8,15% sӕ nhân khҭu toàn tӍnh.
Ng˱ͥi Hoa
103.540
Ng˱ͥi Giáy
63
Ng˱ͥi Tày
12.419
Ng˱ͥi Hmông
53
Ng˱ͥi Nùng
12.279
Ng˱ͥi Bana
43
Ng˱ͥi Ch˯ro
11.805
Ng˱ͥi Tà Ôi
43
Ng˱ͥi Dao
3.230
Ng˱ͥi Pà Th̓n
28
Ng˱ͥi M˱ͥng
2.673
Ng˱ͥi Mnông
22
Ng˱ͥi Khmer
2.063
Ng˱ͥi Kháng
16
Ng˱ͥi Chăm
1.854
Ng˱ͥi Xinh Mun
12
Ng˱ͥi M̩
1.848
Ng˱ͥi Bru
8
Ng˱ͥi Giarai
1.252
Ng˱ͥi Lào
7
Ng˱ͥi Xtiêng
1.185
Ng˱ͥi Hrê
5
Ng˱ͥi K˯ho
646
Ng˱ͥi X˯ÿăng
4
Ng˱ͥi Êÿê
491
Ng˱ͥi Hà Nhì
4
Ng˱ͥi Thái
466
Ng˱ͥi La Chí
3
Ng˱ͥi Sán Dìu
392
Ng˱ͥi C˯ Lao
3
Ng˱ͥi n˱ͣc ngoài
392
Ng˱ͥi C˯tu
3
Ng˱ͥi Th͝
377
Ng˱ͥi R˯măm
3
Các dân t͡c khác
299
Ng˱ͥi Kh˯mú
2
Ng˱ͥi Sán Chay
297
Ng˱ͥi Gi̓ Triêng
1
Ng˱ͥi Raglay
94
Ng˱ͥi B͙ Y
1
Ng˱ͥi Lô Lô
70
Ng˱ͥi Vân Ki͉u
1
Các dân t͡c b̫n ÿ͓a: Chѫro, Mҥ, Xtiêng, Kѫho... là chӫ nhân vùng ÿҩt Ĉông Nam Bӝ tӯ
rҩt lâu ÿӡi. Ngѭӡi Xtiêng ӣ phía Tây Bҳc Ĉӗng Nai, nhѭng ÿӏa bàn cѭ trú tұp trung nhҩt ӣ tӍnh
Bình Phѭӟc (thuӝc Tây Bҳc tӍnh Biên Hòa xѭa); mӝt sӕ mӟi vӅ ӣ huyӋn Xuân Lӝc tӯ nhӳng năm
1970. Ngѭӡi Mҥ và Kѫho ӣ tӯ phía Bҳc sông La Ngà trӣ lên Lâm Ĉӗng. Ngѭӡi Chѫro ӣ rìa phía
Nam dãy Trѭӡng Sѫn - Tây Nguyên tiӃp giáp vӟi ÿӗng bҵng Nam Bӝ...
a) Ngѭӡi Chѫro (Jro):
Ngѭӡi Chѫro ÿѭӧc gӑi bҵng nhiӅu tên khác nhau. Ngѭӡi Khmer gӑi hӑ là Ph'nôông. Sách

23.4 Page 224

▲back to top


báo cNJ ӣ miӅn Nam ViӋt Nam trѭӟc năm 1975 gӑi hӑ là Ro, Tô, Xôp (Coop)... Danh mөc thành
phҫn các dân tӝc ViӋt Nam cӫa Tәng cөc thӕng kê ngày 2 - 3 - 1979 thӕng nhҩt gӑi là Ch˯ro hoһc
D˯ro. Ĉӗng bào tӵ gӑi là Chrau Jro (chrau: ngѭӡi; Jro: tên bӝ tӝc).
J. Boulbet cho r̹ng:" Chrau Jro: nhóm con cͯa Ng˱ͥi ͧ rͥi r̩c ͧ ÿ͛ng b̹ng phía Tây
Nam ng˱ͥi M̩ (Ĉông Nam thì ÿúng h˯n, NV chú). Nhi͉u làng Jro là láng gi͉ng cͯa nhͷng làng
th˱ͥng tr͹c Vi͏t Nam ÿ̯u tiên. Các nhà thám hi͋m Pháp mô t̫ vào cu͙i th͇ k͑ 19 ÿ̯u th͇ k͑ 20,
ng˱ͥi Jro mà h͕ g͕i là Chrau nh˱ là r̭t g̯n ng˱ͥi M̩, Maitre cho ÿó là ng˱ͥi M̩ ͧ ÿ͛ng b̹ng
và nhͷng bͱc ̫nh ÿ̯u tiên cho ta th̭y h͕ r̭t g̯n vͣi ng˱ͥi M̩ h˯n là ng˱ͥi Jro hi͏n nay". (J.
Boulbet: Pays des Maa, domaine des génies - Nggar Maa, nggar yang, p.134).
Ngѭӡi Chѫro có nhiӅu thӏ tӝc cѭ trú ӣ các ÿӏa bàn khác nhau:
- Chrau M'Xang ӣ vùng Võ Ĉҳc, Tánh Linh (Bình Thuұn).
- Chrau B'Giêng ӣ vùng Túc Trѭng, Long Khánh.
- Chrau Chà Lun ӣ vùng Gia KiӋm (xѭa là Võ Dõng), Bҧo Chánh.
- Chrau M'R˯ ӣ vùng Bàu Lâm (Xuyên Mӝc)...
Dân sӕ Chѫro ÿҫu năm 1996 là 11.805 ngѭӡi (5.942 nӳ) xӃp thӭ 5 trong sӕ 40 dân tӝc ít
ngѭӡi ӣ Ĉӗng Nai và ÿông nhҩt khӕi dân tӝc bҧn ÿӏa. Ngѭӡi Chѫro là mӝt trong các cѭ dân bҧn
ÿӏa mà ÿӏa bàn sinh sӕng là vùng ÿӗi núi thҩp cӫa tӍnh Biên Hòa (cNJ). MiӅn Ĉông Nam bӝ còn có
ngѭӡi Chѫro ӣ các tӍnh lân cұn: Bà Rӏa - VNJng Tàu, Bình Thuұn, Bình Phѭӟc, nhѭng sӕ lѭӧng ít
hѫn nhiӅu. (Tәng sӕ dân tӝc Chѫro cҧ nѭӟc khoҧng hѫn 15.000 ngѭӡi). TiӃng Chѫro thuӝc dòng
Nam Á, nhóm ngôn ngӳ Môn - Khmer.
Mӝt sӕ ngѭӡi Chѫro lӟn tuәi ӣ ҩp Ĉӭc Thҳng, xã Túc Trѭng (Ĉӏnh Quán) cho biӃt: mӝt tә
tiên cӫa hӑ là ĈiӇu Ú sinh năm 1841, qua ÿӡi năm 1964, thӑ 123 tuәi nói cho con cháu rõ xѭa kia
cө và nhӳng ngѭӡi cùng palây có quê ӣ sát Ngã Bҧy (thành phӕ Sài Gòn), bӝ tӝc Chѫro này hӗi ÿó
chӍ có vài chөc ngѭӡi. Hӑ trôi dҥt dҫn vӅ phía Ĉông Bҳc, con cháu cө bây giӡ ÿӏnh cѭ ӣ ҩp Ĉӭc
Thҳng. Vì sӕng du canh, du cѭ nên bӝ tӝc này - cNJng nhѭ cҧ dân tӝc Chѫro - luôn luôn thay ÿәi
vùng canh tác, hӑ ÿi ngѭӧc lên vùng trung lѭu sông Ĉӗng Nai, tӓa ra nhiӅu ÿӏa ÿiӇm khác nhau.
Ngѭӡi ViӋt theo sau, nѫi nào ngѭӡi Chѫro bӓ không làm, thì ngѭӡi ViӋt trӗng trӑt ӣ mҧnh ÿҩt ÿó,
nhѭng vì biӃt thâm canh nên hӑ ÿҥt năng suҩt khá hѫn, ÿӏnh cѭ luôn tҥi ÿó.
Theo sӕ liӋu năm 1996, ngѭӡi Chѫro cѭ trú xen kӁ ӣ 47/163 xã thuӝc 7 huyӋn, thӏ; huyӋn
Long Khánh hiӋn có sӕ cѭ dân Chѫro ÿông nhҩt tӍnh: 4.015 ngѭӡi (2.084 nӳ); trong ÿó xã Xuân
Bình có 1.015 nhân khҭu (534 nӳ) vӟi 128 hӝ và xã Xuân Vinh có 1.649 ngѭӡi (1.238 nӳ) thuӝc
306 hӝ...
HuyӋn Xuân Lӝc có 3.471 ngѭӡi Chѫro (1.715 nӳ). Xã Xuân Trѭӡng ÿông nhҩt, có 1.117
ngѭӡi (569 nӳ) vӟi 249 hӝ. Xã Xuân Phú có 794 ngѭӡi (399 nӳ) cӫa 132 hӝ; xã Xuân Thӑ có 769
nhân khҭu (373 nӳ) vӟi 145 hӝ. Còn lҥi, ngѭӡi Chѫro sӕng rҧi rác ӣ các xã Xuân Hòa, Xuân
HiӋp...
Ӣ huyӋn Ĉӏnh Quán, ngѭӡi Chѫro có 3.387 nhân khҭu (1.666 nӳ) tұp trung nhҩt ӣ 2 ҩp
Ĉӭc Thҳng và Ĉӗng Xoài, xã Túc Trѭng: 2.900 nhân khҭu vӟi 503 hӝ.
Ҩp Lý Lӏch, xã Phú Lý, huyӋn Vƭnh Cӱu có 66 hӝ ngѭӡi Chѫro gӗm 397 nhân khҭu (189
nӳ).

23.5 Page 225

▲back to top


HuyӋn Long Thành chӍ có 42 hӝ Chѫro gӗm 174 ngѭӡi (93 nӳ) ӣ khá rҧi rác...
b) Ngѭӡi Mҥ:
Dân tӝc Mҥ ÿѭӧc gӑi bҵng nhiӅu tên khác nhau: Chau Mҥ (Chau: ngѭӡi, M̩: tên tӝc
ngѭӡi), Chê Mҥ, Mҥ Ngan (Ngan: chính dòng), Mҥ Xôp (xôp: ÿá phiӃn, Mҥ Xôp: ngѭӡi Mҥ ӣ
vùng ÿá phi͇n, ngѭӡi Pháp phiên âm çop), Mҥ Tô (Tô: vùng th˱ͫng ngu͛n sông Ĉӗng Nai), Mҥ
Krung (Krung: vùng ÿ͛ng b̹ng), Mҥ Xrê (Xrê: ruӝng, Mҥ Xrê: ngѭӡi Mҥ làm ru͡ng), Mҥ Hoang
(Hoang: ngѭӡi Pháp xѭa kia không ki͋m soát ÿ˱ͫc). Mӝt sӕ sách báo cNJ liӋt các nhóm tӝc ngѭӡi
Jiroo (gӑi ÿúng: Jro), Nôp, Lҥt, Kѫho, Chéttô... vào dân tӝc Mҥ, thӵc ra các nhóm này thuӝc các
tӝc ngѭӡi Jro (Chѫro), Kѫho.
Nhà nѭӟc ta xác ÿӏnh dân tӝc thiӇu sӕ dӵa vào ba tiêu chuҭn cѫ bҧn: ÿһc ÿiӇm ngôn ngӳ,
ÿһc ÿiӇm sinh hoҥt - văn hóa và ý thӭc tӵ giác dân tӝc. Theo Danh mͭc thành ph̯n dân t͡c Vi͏t
Nam ban hành ngày 2 - 3 - 1979, ngѭӡi Mҥ ÿѭӧc gӑi bҵng tên chính thӭc: dân t͡c M̩ thuӝc dòng
Nam Á, nhóm ngôn ngӳ Môn - Khmer, xѭa kia chӍ có tiӃng nói, chѭa có chӳ viӃt riêng. TiӃng nói
cӫa ngѭӡi Mҥ và ngѭӡi Kѫho căn bҧn giӕng nhau, hӑ có thӇ hӑc ÿѭӧc chӳ Kѫho la tinh hóa ÿѭӧc
tҥo ra chѭa lâu.
Ngѭӡi Mҥ là mӝt trong các cѭ dân bҧn ÿӏa. Xѭa kia hӑ ÿã lұp ÿѭӧc Nggar Chau M̩ (nѭӟc
ngѭӡi Mҥ), mà Bernard Bourotte gӑi là công qu͙c M̩ (principauté Mҥ), ÿҥi khái ranh giӟi phía
Nam là sông La Ngà (Ĉҥ R'Nga), phía B̷c là vùng Ĉӭc Trӑng (Lâm Ĉӗng), phía Ĉông giáp ÿӗng
bҵng Bình Thuұn, phía Tây giáp sông Bé (tӍnh Bình Phѭӟc hiӋn nay). N˱ͣc ng˱ͥi M̩ nҵm trên
phҫn lӟn cao nguyên Di Linh - Bҧo Lӝc, nӱa phía Bҳc huyӋn Ĉӏnh Quán và toàn huyӋn Tân Phú
hiӋn nay.
Năm 1994, ngành khҧo cә khám phá thánh ÿ͓a Cát Tiên (nҵm ӣ hai bӡ Bҳc, Nam sông
Ĉӗng Nai thuӝc phҥm vi hai tӍnh Lâm Ĉӗng và Ĉӗng Nai hiӋn thӡi) khҷng ÿӏnh sӵ tӗn tҥi cӫa tiӇu
quӕc này. Nó là trái ÿ͡n giӳa vѭѫng quӕc Chămpa vӟi xӭ sӣ ngѭӡi Xtiêng, tӯng tӗn tҥi khá lâu.
CNJng có nhà nghiên cӭu cho rҵng ti͋u qu͙c M̩ ch͑ là s͹ liên minh cͯa nhi͉u b͡ l̩c, th͓ t͡c. Cuӕi
thӃ kӹ 17, tiӇu quӕc Mҥ biӃn mҩt chѭa rõ vì nguyên nhân nào.
Trong phҥm vi tӍnh Ĉӗng Nai, trѭӟc Cách mҥng tháng Tám 1945, ngѭӡi Mҥ sӕng tұp trung
ӣ ÿӏa ÿiӇm bây giӡ là thӏ trҩn Ĉӏnh Quán, các làng Thuұn Tùng, Cao Cang, Gia Canh và Tà Lài.
Năm 1947, hӑ bӏ quân Pháp cѭӥng bӭc tұp trung vӅ Trҧng Bom (huyӋn Thӕng Nhҩt bây giӡ) nhҵm
bҳt thanh niên Mҥ ÿi lính ngөy - mà ngѭӡi ta quen gӑi là lính Th͝ - ÿӇ thӵc hiӋn âm mѭu gây chia
rӁ dân tӝc, "dùng ngѭӡi ViӋt ÿánh ngѭӡi ViӋt".
Nhѭng không bao lâu bà con ÿҩu tranh bӓ vӅ quê cNJ không chӏu sӕng cҧnh cá chұu chim
lӗng.
Theo sӕ liӋu cӫa Cөc Thӕng kê Ĉӗng Nai năm 1996, sӕ ngѭӡi Mҥ toàn tӍnh là 1848, xӃp
thӭ 10 trong sӕ hѫn 40 dân tӝc anh em. Hӑ tұp trung ÿông nhҩt tҥi ҩp HiӃu Nghƭa (trѭӟc ÿây là ҩp
Trung HiӃu, thӏ trҩn Ĉӏnh Quán, huyӋn Ĉӏnh Quán): 182 hӝ vӟi 923 nhân khҭu. Xã Tà Lài có 433
nhân khҭu, ÿông thӭ nhì. Sӕ còn lҥi rҧi ra ӣ mӝt sӕ xã khác thuӝc huyӋn Tân Phú nhѭ Phú Bình,
Phú Sѫn...
c) Ngѭӡi Xtiêng:
Xtiêng là tên gӑi chính thӭc cӫa mӝt dân tӝc ít ngѭӡi mà ÿӏa bàn cѭ trú chính ӣ các tӍnh
Bình Phѭӟc, Tây Ninh (và cҧ ӣ Campuchia); ngoài ra hӑ còn phân bӕ ӣ Lâm Ĉӗng, Ĉӗng Nai. Các

23.6 Page 226

▲back to top


sách báo tӯ trѭӟc ÿӃn nay gӑi tӝc ngѭӡi này bҵng nhiӅu tên khác nhau: Xaÿiêng, Tàmun, Dalmer
(ÿӑc: Ĉanme), Bà Tô, Bù Ĉip, Bù Lach, Ray, Bà Rá, Rong, Ah, Bù Le, Bù Lѫ (ngѭӡi vùng cao),
Bù Ĉek (ngѭӡi vùng thҩp)... Song Danh mͭc thành ph̯n các dân t͡c Vi͏t Nam (2 - 3 - 1979)
thӕng nhҩt gӑi hӑ là dân tӝc Xtiêng (còn viӃt là Xtiêng).
Bҧn ÿӗ An Nam ÿ̩i qu͙c h͕a ÿ͛ cӫa Taberd (1838) ghi ÿӏa ÿiӇm thành Xѭѫng tinh (âm
Hán - ViӋt cӫa Xtiêng) nҵm ven biên giӟi Nam Kì - Campuchia, ÿó là thӫ phӫ cӫa dân Xtiêng.
TiӃng nói cӫa ngѭӡi Xtiêng thuӝc dòng Nam Á, nhóm Môn - Khmer, có nhiӅu tӯ ngӳ khá gҫn vӟi
tiӃng Chѫro, Mҥ, Kѫho... Ngѭӡi Xtiêng chѭa có chӳ viӃt, chӍ tӯ khi thӵc dân Pháp thӕng trӏ ÿҩt
nѭӟc ta, mӝt sӕ hӑc giҧ Pháp mӟi phiên âm la tinh hóa tiӃng Xtiêng, thӭ chӳ này không phә biӃn
trong ÿӗng bào.
Trong cӝng ÿӗng các dân tӝc ӣ Ĉӗng Nai, ngѭӡi Xtiêng có 1185 nhân khҭu (603 nӳ) xӃp
thӭ 12/40 dân tӝc anh em. Bà con tұp trung ÿông nhҩt ӣ xã Tà Lài (huyӋn Tân Phú), 422 nhân
khҭu. Xã Xuân Hѭng (huyӋn Xuân Lӝc) có 52 hӝ vӟi 275 nhân khҭu là nѫi có ÿông ngѭӡi Xtiêng.
Các xã khác, huyӋn khác cNJng có bà con sinh sӕng song ӣ phân tán hѫn, xen kӁ vӟi các dân tӝc
anh em.
Ngѭӡi Xtiêng ӣ Bù Chrap (xã Tà Lài) là nhóm dân bҧn ÿӏa suӕt hai thӡi kì kháng chiӃn
mӝt lòng ÿi theo cách mҥng; khi ÿӏch càn quét gom dân thì hӑ vào rӯng chӭ không chӏu vào ҩp
chiӃn lѭӧc. Ngay tӯ năm 1861, khi thӵc dân Pháp mӟi ÿánh chiӃm tӍnh Biên Hòa lҫn ÿҫu, ngѭӡi
Xtiêng ÿã kӅ vai sát cánh cùng ngѭӡi ViӋt, ngѭӡi Mҥ, ngѭӡi Chѫro... ÿӭng lên chӕng xâm lѭӧc
khiӃn ÿӏch nhiӅu phen hoang mang lo lҳng, chӏu nhiӅu tәn thҩt. Bà con Xtiêng ӣ Xuân Hѭng
(huyӋn Xuân Lӝc) và mӝt sӕ nѫi khác ӣ Ĉӗng Nai vӕn quê ӣ biên giӟi Bình Phѭӟc - Campuchia
mӟi bӏ ÿӏch gom ÿѭa vӅ ÿҫu thұp niên 70, nhҩt là trong ÿӧt tiӃn công chiӃn lѭӧc xuân 1972 (chiӃn
dӏch NguyӉn HuӋ) cӫa quân giҧi phóng ӣ khu Ĉông Nam bӝ.
d) Ngѭӡi Kѫho:
Dân tӝc Kѫho (có sách báo viӃt là K'ho, Kaho) là mӝt trong 54 dân tӝc ӣ ViӋt Nam, phân
bӕ thành dҧi dài tӯ Nam Khánh Hòa, Lâm Ĉӗng, Tây Bình Thuұn tӟi Bҳc Ĉӗng Nai, nhѭng tұp
trung ÿông nhҩt ӣ Lâm Ĉӗng.
Cӝng ÿӗng dân tӝc Kѫho có nhiӅu nhóm:
- Xrê (Srê):tұp trung ÿông nhҩt ӣ cao nguyên Di Linh
- Nôp (còn gӑi Tѫ Nôp, Tѫ La, Tala): ӣ phía Nam cao nguyên Di Linh, dӑc ÿѭӡng 6 ÿi vӅ
Phan ThiӃt.
- C˯ Don (còn gӑi là Cѫ Dòn, Queyon) ӣ Ĉông Nam Di Linh và Tây Bình Thuұn.
- Chil: sӕng ӣ cao nguyên Di Linh và Lâm Viên, gӕc là Mnông ÿã hòa nhұp khá lâu vӟi
dân Kѫho.
- L̩t (có sách báo viӃt Lach): sӕng tұp trung ӣ phía Bҳc Ĉà Lҥt.
- T'ring (Tѫrinh) sӕng thành mӝt dҧi tӯ Tây Nam Khánh Hòa, huyӋn Ĉѫn Dѭѫng (Lâm
Ĉӗng).
Sӕng xen kӁ và giao lѭu chһt chӁ vӟi các dân tӝc Mҥ và Mnông anh em nên mӝt sӕ nhóm
Kѫho khó phân biӋt vӟi hai dân tӝc trên, nhҩt là vӅ tiӃng nói. Ngay ӣ Ĉӗng Nai, khi ÿѭӧc hӓi, mӝt
sӕ bà con lúc nhұn mình là ngѭӡi Kѫho, lúc lҥi nhұn là Mҥ, khiӃn cho công tác ÿiӅu tra thӕng kê

23.7 Page 227

▲back to top


dân sӕ gһp khó khăn.
CNJng nhѭ các tӝc ngѭӡi ӣ Nam Tây Nguyên - Ĉông Nam bӝ, dân tӝc Kѫho thuӝc dòng
Nam Á, nhóm Môn - Khmer. Ngѭӡi Kѫho là mӝt trong các cѭ dân bҧn ÿӏa sinh sӕng lâu ÿӡi ӣ
phía Bҳc tӍnh Ĉӗng Nai. Năm 1996, ngѭӡi Kѫho có 646 nhân khҭu (324 nӳ) xӃp thӭ 13 vӅ dân sӕ
trong cӝng ÿӗng các dân tӝc ít ngѭӡi cӫa Ĉӗng Nai. Bà con sӕng tұp trung ӣ huyӋn Tân Phú 462
ngѭӡi thì riêng xóm Là Ӫ ҩp Phú Kiên, xã Phú Bình (Tân Phú) có 76 hӝ vӟi 413 nhân khҭu (208
nӳ)...Ngoài ra ngѭӡi Kѫho còn rҧi rác ӣ các huyӋn Long Khánh, Ĉӏnh Quán...
Các dân tӝc ít ngѭӡi tӟi sau vào các thӡi ÿiӇm khác nhau do nhӳng biӃn thiên cӫa lӏch sӱ.
Ngѭӡi Chăm và ngѭӡi Khmer có thӇ có mһt tҥi ÿây khoҧng vài thӃ kӹ sau Công nguyên; nhѭng sӕ
ngѭӡi Khmer hiӋn ӣ Ĉӗng Nai có gӕc tӯ miӅn Tây Nam bӝ và Tây Ninh, Bình Long dҥt vӅ tӯ thұp
niên 60 và sӕ ngѭӡi Chăm tұp trung ӣ Xuân Lӝc thì mӟi tӟi năm 1972. Ngѭӡi Hoa có mһt hѫn ba
trăm năm trѭӟc, sӱ sách còn ghi chép rõ. Các dân tӝc Tày, Nùng, Thái, Mѭӡng ÿӃn cѭ trú tӯ sau
hiӋp ÿӏnh Genève tháng 7 - 1954 và ÿӃn ÿông ÿҧo tӯ sau ngày ÿҩt nѭӟc thӕng nhҩt...
I.3. Ĉa tôn giáo:
Ĉһc ÿiӇm nәi bұt thӭ nhì cӫa dân cѭ tӍnh Ĉӗng Nai có quan hӋ rҩt lӟn ÿӃn ÿӡi sӕng xã hӝi
cӫa nhân dân là ÿa tôn giáo.
Theo kӃt quҧ ÿiӅu tra dân sӕ tháng 1 năm 1996, toàn tӍnh có 231.690 hӝ theo các ÿҥo,
chiӃm 62,2% sӕ hӝ trong toàn tӍnh, trong ÿó:
- Ĉҥo Phұt
101.207 hӝ
chiӃm 27,18%
- Ĉҥo Thiên Chúa
126.221 hӝ
chiӃm 33,20%
- Ĉҥo Cao Ĉài
3.410 hӝ
chiӃm 0,91%
- Ĉҥo Tin Lành
1.838 hӝ
chiӃm 0,49%
- Ĉҥo Hòa Hҧo
88 hӝ
chiӃm 0,03%
- Các tôn giáo khác
1.509 hӝ
chiӃm 0,42%
Trong ÿó có 254 hӝ theo ÿҥo Ixlam (ÿҥo Hӗi) chӫ yӃu là ngѭӡi Chăm.
Phҫn lӟn nhân dân trong tӍnh thӡ cúng ông bà tә tiên (theo ÿa thҫn giáo)
I.4. Phát tri͋n c̫ hai h˱ͣng t͹ nhiên và c˯ h͕c:
Dân cѭ Ĉӗng Nai phát triӇn theo cҧ hai hѭӟng tӵ nhiên và cѫ hӑc.
Tӯ năm 1698 ÿӃn nay có 5 ÿӧt nhұp cѭ lӟn vào tӍnh Ĉӗng Nai:
1. Cuӝc di dân các tӍnh miӅn Trung (vùng NgNJ Quҧng) vào khҭn hoang tӯ thӡi kǤ các chúa
NguyӉn, vua NguyӉn.
2. Các ÿӧt mӝ phu cao su là dân các tӍnh miӅn Bҳc và miӅn Trung cӫa các công ty cao su
trên ÿҩt Ĉӗng Nai.
3. Ĉӧt ÿӗng bào các tӍnh miӅn Bҳc di cѭ vào Nam sau hiӋp ÿӏnh Genève 1954.
4. Cuӝc vұn ÿӝng dân các thành thӏ ÿi xây dӵng vùng kinh tӃ mӟi sau ngày giҧi phóng 30 -
4 - 1975.
5. Cuӝc vұn ÿӝng ÿѭa dân các tӍnh phía Bҳc ÿi lұp nghiӋp xây dӵng quê hѭѫng mӟi.

23.8 Page 228

▲back to top


Mӛi ÿӧt di dân lӟn làm cho dân sӕ Ĉӗng Nai tăng ÿӝt xuҩt. Năm 1955 dân sӕ cӫa tӍnh Biên
Hòa cNJ là 246.750 ngѭӡi, năm 1956 là 335.700 ngѭӡi tăng thêm 88.950 ngѭӡi, bҵng 36,04%. Tӯ
năm 1955 ÿӃn năm 1957, chӍ 2 năm dân sӕ tӍnh Biên Hòa tăng thêm 108.200 ngѭӡi, bҵng 43,9%
dân sӕ 1955, ÿó là hӋ quҧ cӫa viӋc di cѭ ӗ ҥt sau năm 1954.
Mӝt sӕ sӕ liӋu tӯ năm 1977 ÿӃn nay chӭng minh thêm cho sӵ phát triӇn dân sӕ Ĉӗng Nai
theo cҧ hai hѭӟng tӵ nhiên và cѫ hӑc.
Năm 1977:
* Sӕ trҿ em sinh ra trong năm là 33.624 em.
* Sӕ dân các ÿӏa phѭѫng khác chuyӇn ÿӃn là 34.014 ngѭӡi, bҵng 101% sӕ trҿ em sinh ra
trong năm.
Năm 1980:
* Sӕ trҿ em sinh ra trong năm là 37.793 em.
* Sӕ dân các ÿӏa phѭѫng khác chuyӇn ÿӃn là 28.238 ngѭӡi, bҵng 74,7% sӕ trҿ em sinh ra
trong năm.
Năm 1985:
* Sӕ trҿ em sinh ra trong năm là 44.145 em.
* Sӕ dân các ÿӏa phѭѫng khác chuyӇn ÿӃn là 41.017 ngѭӡi, bҵng 92,9% sӕ trҿ em sinh ra
trong năm.
Năm 1990:
* Sӕ trҿ em sinh ra trong năm là 48.211 em.
* Sӕ dân các ÿӏa phѭѫng khác chuyӇn ÿӃn là 76.956 ngѭӡi, bҵng 159,8% sӕ trҿ em sinh ra
trong năm.
Năm 1995:
* Sӕ trҿ em sinh ra trong năm là 45.291 em.
* Sӕ dân các ÿӏa phѭѫng khác chuyӇn ÿӃn là 33.357 ngѭӡi, bҵng 73,6% sӕ trҿ em sinh ra
trong năm.
Sӵ tăng dân sӕ cѫ hӑc ÿã có ҧnh hѭӣng ÿӃn vҩn ÿӅ cѫ cҩu dân cѭ cӫa tӍnh Ĉӗng Nai hiӋn
nay.
II. Các ÿӧt di dân nhұp cѭ chӫ yӃu vào tӍnh Biên Hòa xѭa và tӍnh Ĉӗng Nai ngày nay:
II.1. Di dân thͥi các chúa Nguy͍n:
Tӯ thӃ kӹ thӭ XVI trӣ ÿi, ÿҩt nѭӟc ta có nhiӅu biӃn ÿәi sâu sҳc. Cuӝc xung ÿӝt dai dҷng
giӳa hai tұp ÿoàn thӕng trӏ Lê - Mҥc kéo dài gҫn mӝt thӃ kӹ; cuӝc chiӃn tranh ÿүm máu giӳa hai
tұp ÿoàn Trӏnh - NguyӉn làm nhân dân cӵc khә, ÿӡi sӕng ÿiêu linh, lòng ngѭӡi tӭ tán. Mӝt sӕ dân
ӣ ÿӗng bҵng sông Hӗng, Thanh NghӋ Tƭnh phiêu bҥt, lѭu dân phҧi ÿi tìm miӅn ÿҩt mӟi ÿӇ tӏ nҥn,
lұp nghiӋp làm ăn sinh sӕng.
Hӑ ÿã dùng thuyӅn buӗm vѭӧt biӇn vào phѭѫng Nam, tìm nѫi yên әn lұp nghiӋp dӵng
làng, lұp ҩp làm ăn sinh sӕng.

23.9 Page 229

▲back to top


Ĉ͓a chí t͑nh Biên Hòa xuҩt bҧn năm 1924, viӃt: kho̫ng năm 1650, ng˱ͥi Vi͏t Nam qua
mNJi Ĉ̩i Lãnh (Varella) dùng thuy͉n vào vùng Ĉ͛ng Nai; h͕ cùng vͣi dân b̫n ÿ͓a khai hoang l̵p
̭p chung s͙ng vͣi nhau hòa thu̵n. L˱u dân vào Ĉ͛ng Nai thͥi kǤ này là nhͷng nông dân nghèo
b͓ áp bͱc, bóc l͡t m̭t h͇t ru͡ng ÿ̭t không s͙ng n͝i ͧ quê h˱˯ng ph̫i v˱ͫt bi͋n vào ÿây; là
nhͷng t͡i ÿ͛ b͓ l˱u ÿày; là nhͷng ng˱ͥi tr͙n tránh binh d͓ch, lính ÿào ngNJ... H͕ di c˱ t͹ ÿ͡ng vào
ph˱˯ng Nam xa xôi vͣi hy v͕ng thoát ách áp bͱc bóc l͡t.
Cuӕn Phͯ biên t̩p lͭc cӫa Lê Quý Ĉôn (năm 1776) viӃt: Ĉ̭t Ĉ͛ng Nai tͳ các c͵a bi͋n
C̯n Giͥ, Soi L̩p, c͵a Ĉ̩i, c͵a Ti͋u ÿ͉u là rͳng r̵m hàng m̭y ngàn d̵m... Ĉҩt hoang ÿã vүy gӑi
nhiӅu nhóm di dân ngѭӡi ViӋt vào làm ăn. Công cuӝc di dân khҭn hoang tiӃn hành mӝt cách hòa
bình, âm thҫm không kӃ hoҥch ÿӏnh trѭӟc, ÿѭӧc thӵc hiӋn mӝt cách suôn sҿ. Năm 1658, vua Chân
Lҥp xâm phҥm biên cҧnh, chúa NguyӉn sai NguyӉn Phúc Yên phó tѭӟng dinh Trҩn Biên (vùng
Phú Yên ngày nay) ÿem 3.000 quân ÿi ÿánh dҽp bҳt ÿѭӧc Nһc Ong Chân giҧi vӅ Quҧng Bình.
Chúa NguyӉn tha cho vӅ, bҳt cam kӃt không ÿѭӧc xâm nhiӉu dân sӵ ngoài biên cѭѫng, tӯ ÿó dân
ViӋt ÿӃn vùng ÿҩt phѭѫng Nam hoang hóa ngày càng ÿông.
Năm 1698, chúa NguyӉn HiӅn vѭѫng (NguyӉn Phúc Tҫn) sai Thӕng suҩt NguyӉn Hӳu
Cҧnh (Kính) vào kinh lѭӧc xӭ Ĉӗng Nai lұp huyӋn Phѭӟc Long, ÿһt dinh Trҩn Biên, thiӃt lұp hӋ
thӕng hành chính huyӋn, tәng, làng, xã, thôn ҩp, trang trҥi phө thuӝc. Tӯ ÿây mӣ ÿҫu cuӝc di dân
có tә chӭc vào miӅn ÿҩt mӟi. Hӑ vào ÿây phá rӯng khai hoang, lұp nên các làng ҩp ӣ dӑc hai bên
bӡ sông Ĉӗng Nai và các vùng lân cұn. Chính quyӅn phong kiӃn hӑ NguyӉn cho phép các ÿӏa chӫ,
quan lҥi vùng NgNJ Quҧng, Bình Ĉӏnh... mӝ dân lѭu vong, ÿem theo nô tì vào khҭn hoang. Lúc ÿҫu
công cuӝc khai hoang này ÿã làm hòa dӏu mâu thuүn xã hӝi; vӅ sau cNJng chính bӑn quan lҥi, ÿӏa
chӫ do các chúa NguyӉn tҥo lұp ÿã dӵa vào cӫa cҧi, quyӅn thӃ, không nhӳng bóc lӝt sӭc lao ÿӝng
cӫa dân lѭu vong, nô tì mà còn chiӃm ÿoҥt luôn thành quҧ khai phá cӫa nông dân; cѭӟp ÿoҥt nhiӅu
ruӝng ÿҩt mà hӑ ÿem sӭc lao ÿӝng lұp nên; biӃn hӑ tӯ nhӳng nông dân tӵ do thành tá ÿiӅn hoһc
nông nô; do ÿó mâu thuүn giӳa ÿӏa chӫ và nông dân ngày càng gay gҳt. Cuӕn Phͯ biên t̩p lͭc
(năm 1776) viӃt: ... cu͡c s͙ng cͯa dân lành trăm chi͉u c͹c kh͝ vì m͟i năm có hàng trăm thͱ thu͇,
mà tr˱ng thu thì phi͉n phͱc, gian l̵n; nhân dân kh͙n kh͝ vì n͟i m͡t c͝ hai tròng. Tͳ quan to ÿ͇n
quan nh͗ nhà c͵a ch̩m tr͝, t˱ͥng xây b̹ng g̩ch ÿá, tr˱ͣng vóc màn the, ÿ͛ dùng b̹ng ÿ͛ng sͱ,
bàn gh͇ b̹ng g͟ ÿàn, g͟ tr̷c; yên ng͹a dây c˱˯ng ÿ͉u n̩m vàng ÿính b̩c; qu̯n áo là l˱ͫt, n͏m
bông, chi͇u hoa; h͕ ḽy s͹ phú quý phong l˱u ÿ͋ khoe khoang l̳n nhau, h͕ coi vàng b̩c nh˱ cát,
thóc g̩o nh˱ bùn... trăm h͕ ÿói kh͝, n͝i d̵y b͙n ph˱˯ng.
II.2. Nh̵p c˱ cͯa ng˱ͥi Hoa:
Sau khi nhà Mãn Thanh chiӃm Trung Quӕc, năm 1679 Dѭѫng Ngҥn Ĉӏch, Trҫn Thѭӧng
Xuyên, Trҫn An Bình là nhӳng cӵu tѭӟng lƭnh cӫa nhà Minh dүn theo 3.000 chiӃn binh và gia
ÿình trӕn chҥy bҵng thuyӅn xuӕng phѭѫng Nam. Hӑ ÿѭӧc chúa NguyӉn HiӅn vѭѫng cho phép tӏ
nҥn chính trӏ ӣ xӭ Ĉàng Trong.
- Nhóm thӭ nhҩt do Dѭѫng Ngҥn Ĉӏch dүn ÿҫu ÿѭӧc ÿӃn ÿӏnh cѭ ӣ vùng Mӻ Tho (ngày
nay).
- Nhóm còn lҥi do Trҫn Thѭӧng Xuyên, Trҫn An Bình dүn ÿҫu ÿѭӧc cѭ trú ӣ các ÿӏa
phѭѫng, dӑc hai bӡ sông Ĉӗng Nai thuӝc tӍnh Ĉӗng Nai ngày nay.
Nhóm ngѭӡi Hoa cѭ trú ӣ Ĉӗng Nai phҫn lӟn là ngѭӡi ӣ các ÿӏa phѭѫng thuӝc tӍnh Quҧng
Ĉông, Phúc KiӃn, ÿҧo Hҧi Nam Trung Quӕc nên hӑ phân chia thành các bang ÿӗng hѭѫng:

23.10 Page 230

▲back to top


- Ngѭӡi bang Phúc KiӃn chuyên buôn bán tҥp hóa, ÿӗ sҳt, thuӕc bҳc, mӣ hàng ăn, hàng
giҧi khát; cѭ trú ӣ cù lao Phӕ, các làng Bình Trѭӟc, Bình Long...
- Ngѭӡi Hҧi Nam sӕng bҵng nghӅ buôn bán, mӣ quán trӑ, quán cà phê; cѭ trú ӣ cù lao Phӕ,
các làng Bình Long, Bình Trѭӟc.v.v...
- Ngѭӡi bang Quҧng Ĉông mӝt sӕ sӕng bҵng nghӅ buôn bán; sӕ còn lҥi làm các nghӅ thӫ
công nhѭ: lò gӕm, lò gҥch, thӧ mӝc, trҥi cѭa, thӧ may... Hӑ cѭ trú ӣ cù lao Phӕ, Bình Trѭӟc và các
làng Bình Long, Tân Bҧn, Tân Vҥn...
- Ngѭӡi bang TiӅu (TriӅu Châu) sӕng bҵng nghӅ buôn bán vһt, chӃ biӃn chè, bán hàng
rong, xe ÿҭy; cѭ trú ӣ cù lao Phӕ, Bình Trѭӟc, Tân Bҧn...
- Ngѭӡi bang Hҽ (mӝt ÿӏa phѭѫng thuӝc Quҧng Ĉông Trung Quӕc) làm các nghӅ lò rèn,
ÿөc ÿá; hӑ cѭ trú ӣ Bàn Lân, Tân Lҥi, Bình ĈiӅn...
Sau biӃn cӕ năm 1776, sӕ ÿông chuyӇn vӅ BӃn Nghé, Chӧ Lӟn còn mӝt sӕ nhӓ phân tán ra
các ÿӏa phѭѫng khác cӫa Ĉӗng Nai. HiӋn nay các hұu duӋ cӫa hӑ sӕng tұp trung ӣ Biên Hòa và
mӝt sӕ thӏ trҩn ÿӇ buôn bán làm nghӅ thӫ công và ÿã trӣ thành ngѭӡi ViӋt tӯ lâu.
Nhӳng nѫi mà ngѭӡi Minh Hѭѫng cѭ trú hiӋn nay còn lҥi các di tích nhѭ: Th̭t phͯ Quan
VNJ mi͇u xây dӵng năm 1693 ӣ xã HiӋp Hòa, chùa Bà Thiên H̵u xây dӵng năm 1894 ӣ Bӱu Long,
chùa Ông xây dӵng năm 1895 ӣ xã Phѭӟc ThiӅn, ÿình Tân Lân xây dӵng năm 1885 ӣ gҫn cәng
thành Biên Hòa năm 1935 chuyӇn vӅ ÿӏa ÿiӇm hiӋn nay (phѭӡng Hòa Bình) và trùng tu lҥi.
Bӝ phұn ngѭӡi Hoa do Trҫn Thѭӧng Xuyên dүn ÿҫu ÿã ÿӃn cѭ trú lұp nghiӋp tҥi cù lao
Phӕ. Hӑ góp phҫn hình thành Nông Nҥi ÿҥi phӕ tӗn tҥi tӯ năm 1693 ÿӃn năm 1776. Trong 83 năm
tӗn tҥi, Nông Nҥi ÿҥi phӕ trӣ thành nѫi ÿô hӝi ÿông vui kҿ mua ngѭӡi bán, thuyӅn bè các nѭӟc ra
vào tҩp nұp chҷng khác chi Hӝi An ӣ miӅn Trung, phӕ HiӃn ӣ miӅn Bҳc (xem trình bày cө thӇ ӣ
phҫn ÿô thӏ hóa "Sӵ ra ÿӡi và các hoҥt ÿӝng cӫa Nông Nҥi ÿҥi phӕ")
II.3. Nhͷng cu͡c di dân trong thͥi kǤ Pháp thu͡c:
Nhӳng ÿӧt nhұp cѭ vào tӍnh Biên Hòa xѭa (nay là tӍnh Ĉӗng Nai) chӫ yӃu là các ÿӧt mӝ
phu cao su ӣ các tӍnh ÿӗng bҵng sông Hӗng và các tӍnh Thanh NghӋ Tƭnh...
TӍnh Biên Hòa có vùng cao nguyên ÿҩt ÿӓ bazan là loҥi ÿҩt lý tѭӣng ÿӕi vӟi cây cao su.
Sau khi xâm chiӃm ÿҩt nѭӟc ta và ÿһt nӅn thӕng trӏ, thӵc dân Pháp tiӃn hành khai thác vùng này.
Năm 1906, ÿӗn ÿiӅn Suzannah bҳt ÿҫu trӗng cao su. Chúng lұp các ÿӗn ÿiӅn cao su: Dҫu Giây, An
Lӝc, Bình Lӝc, Ông QuӃ,... tiӃp sau ÿó mӣ thêm các ÿӗn ÿiӅn: Long Thành, Túc Trѭng, Hàng
Gòn, Cҭm Mӻ... Sau chiӃn tranh thӃ giӟi lҫn thӭ nhҩt (1914 - 1918) ÿӇ phөc vө cho chính sách
khai thác thuӝc ÿӏa lҫn thӭ nhì, các ÿӗn ÿiӅn cao su ÿҭy mҥnh viӋc mӣ rӝng diӋn tích trӗng trӑt.
Lúc ÿҫu khi mӟi thành lұp, các ÿӗn ÿiӅn cao su chӫ yӃu huy ÿӝng nhân dân các dân tӝc tҥi chӛ
khai phá ÿҩt ÿai trҧ công rҿ mҥt. ĈӃn giai ÿoҥn sau, sӭc lao ÿӝng tҥi chӛ thiӃu không ÿáp ӭng
ÿѭӧc nhu cҫu mӣ rӝng cӫa chúng; nên chúng bҳt ÿҫu mӝ phu ӣ các tӍnh Bҳc Bӝ và Trung Bӝ vào
các ÿӗn ÿiӅn cao su. KӃt quҧ tӯ năm 1914 ÿӃn trѭӟc năm 1945, riêng công ty SIPH ÿã mӝ ÿѭӧc
316.000 phu kӇ cҧ nam lүn nӳ tӯ các tӍnh Nam Ĉӏnh, Hà Nam, Thái Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa,
NghӋ An... ÿѭa vào khai phá mӣ rӝng các nѫi này. Riêng năm 1923, chúng ÿã mӝ ÿѭӧc 11.250
ngѭӡi. Mӛi ÿӧt mӝ phu làm cho dân sӕ ÿӏa phѭѫng tăng lên mӝt cách ÿáng kӇ, hiӋn nay con cháu
cӫa phu contrat là mӝt bӝ phұn quan trӑng cӫa dân cѭ các huyӋn Long Khánh, Long Thành, Thӕng
Nhҩt, Ĉӏnh Quán...

24 Pages 231-240

▲back to top


24.1 Page 231

▲back to top


Ngoài công ty SIPH, tӍnh Biên Hòa cNJ còn có: công ty cao su Ĉҩt ÿӓ SPTR, công ty cao
su CEXO, công ty cao su Michelin. Các công ty trên sinh sau ÿҿ muӝn nhѭng cho ÿӃn trѭӟc năm
1945 cNJng ÿã mӝ ÿѭӧc 210.000 dân phu thuӝc các tӍnh ÿӗng bҵng sông Hӗng và Trung Bӝ, hiӋn
nay con cháu cӫa hӑ là mӝt bӝ phұn dân cѭ cӫa huyӋn Thӕng Nhҩt (Ĉӗng Nai), Ĉӗng Phú (tӍnh
Bình Phѭӟc)...
Nhӳng ngѭӡi phu mӝ ӣ các ÿӗn ÿiӅn cao su sӕng rҩt khә cӵc; hӑ ÿã trót ký hӧp ÿӗng giao
kèo, hӑ phҧi bán sӭc lao ÿӝng vӟi tiӅn công rҿ mҥt, hӑ bӏ ÿӕi xӱ rҩt tàn tӋ. Nhà thѫ Tӕ Hӳu ÿã viӃt:
Bán thân ÿ͝i m̭y ÿ͛ng xu.
Th͓t da vùi g͙c cao su m̭y t̯ng
Sau khi hӃt hӧp ÿӗng rҩt ít phu mӝ ÿѭӧc trӣ vӅ quê quán; ÿҥi bӝ phұn chӃt vùi thây tҥi các
ÿӗn ÿiӅn cao su do ÿói khát, bӋnh tұt; mӝt sӕ do may mҳn còn sӕng sót, hӑ ÿã cùng vӟi con cái,
cháu chҳt cӫa hӑ cҩu thành bӝ phұn quan trӑng trong cѭ dân cӫa tӍnh, tham gia tích cӵc vào công
cuӝc ÿҩu tranh giҧi phóng dân tӝc.
III. Cuӝc di cѭ do Mӻ DiӋm tә chӭc:
ChiӃn thҳng ĈiӋn Biên Phӫ năm 1954 buӝc thӵc dân Pháp phҧi ký hiӋp ÿӏnh Genève; lұp
lҥi hòa bình ӣ Ĉông Dѭѫng lҩy vƭ tuyӃn 17 làm ranh giӟi tҥm thӡi; ngăn cách khu vӵc tұp kӃt quân
ÿӝi hai bên. ĈӃ quӕc Mӻ lӧi dөng thӡi cѫ hҩt cҷng Pháp lұp ra chính quyӅn Ngô Ĉình DiӋm, tә
chӭc ÿѭa ÿӗng bào Thiên Chúa giáo và mӝt sӕ ÿӗng bào Hoa, Nùng ӣ các tӍnh miӅn Bҳc di cѭ vào
Nam.
Ĉӗng bào miӅn Bҳc di cѭ ÿѭӧc bӕ trí ÿӏnh cѭ ӣ tӍnh Biên Hòa chӯng 135.000 ngѭӡi dӑc
các trөc giao thông quan trӑng nhѭ QL1, QL15, QL20...
Theo thӕng kê cӫa tòa Giám mөc ÿӏa phұn Xuân Lӝc (gӗm tӍnh Ĉӗng Nai và tӍnh Bà Rӏa - VNJng
Tàu) năm 1980 toàn ÿӏa phұn có 283 linh mөc, 1.315 tu sƭ nam, nӳ làm nhiӋm vө chăm sóc phҫn hӗn cho
515.512 tín ÿӗ.
Trong ÿó:
- Giáo dân gӕc di cѭ là: 358.478 ngѭӡi (69,53%)
- Giáo dân các nông trѭӡng cao su là: 38.256 ngѭӡi
- Giáo dân gӕc miӅn Nam là: 30.279 ngѭӡi (5,87%)
- Giáo dân mӟi tӟi sau 1975 là: 24.849 ngѭӡi
Voòng A Sáng chӍ huy sѭ ÿoàn 5 cѭӥng ép ÿӗng bào Hoa, Nùng và các dân tӝc thiӇu sӕ
khác ӣ tӍnh Quҧng Ninh và các vùng phө cұn di cѭ vào Nam; chúng ghép ÿӗng bào thành ngѭӡi
Hoa - Nùng. Ĉa sӕ ÿӗng bào ÿѭӧc bӕ trí ÿӏnh cѭ ӣ tӍnh Biên Hòa (nay là tӍnh Ĉӗng Nai) hình
thành các ҩp ngѭӡi Hoa, ngѭӡi Nùng.
Sӕ ÿӗng bào Hoa di cѭ phҫn lӟn có nguӗn gӕc tӯ tӍnh Quҧng Ĉông và các tӍnh Hoa Nam.
Khi chuyӇn cѭ vào ViӋt Nam cha ông hӑ là nhӳng nông dân chuyên làm ruӝng rүy; vào Ĉӗng Nai
không có ruӝng, hӑ phá rӯng làm rүy, trӗng các loҥi bҳp, ÿұu nành, thuӕc lá... Sӕ ÿӗng bào Hoa di
cѭ ÿӃn ÿӏnh cѭ ӣ Ĉӗng Nai ÿã khai hoang làm rүy ӣ nhiӅu huyӋn: Long Khánh, Ĉӏnh Quán, Thӕng
Nhҩt...
IV. Quá trình chuyӇn cѭ tӯ các tӍnh miӅn Trung vào tӍnh Biên Hòa và Long Khánh

24.2 Page 232

▲back to top


cNJ:
Tӯ năm 1954 ÿӃn năm 1976 có 2 ÿӧt chuyӇn cѭ cӫa nhân dân các tӍnh miӅn Trung vào các
tӍnh miӅn Nam.
IV.1. Dân chuy͋n c˱ ÿ͋ tránh s͹ khͯng b͙ cͯa MͿ Di͏m:
Trong thӡi kǤ kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp xâm lѭӧc, dҧi ÿҩt tӯ phía Nam tӍnh Quҧng
Nam và tӍnh Quҧng Ngãi, Bình Ĉӏnh và Bҳc Phú Yên là vùng tӵ do. Nhân dân các ÿӏa phѭѫng này
ÿã ÿóng góp nhiӅu sӭc ngѭӡi sӭc cӫa vào cuӝc kháng chiӃn. Mӝt phҫn tӍnh Quҧng Nam tuy thuӝc
vùng tҥm chiӃm nhѭng nhân dân luôn hѭӟng vӅ kháng chiӃn, hѭӟng vӅ Ĉҧng, hѭӟng vӅ Bác Hӗ,
không ngӯng ÿҩu tranh chӕng ngoҥi xâm. HiӋp ÿӏnh Genève ÿѭӧc ký kӃt; các tӍnh thuӝc vùng tӵ
do Liên khu 5 thuӝc quyӅn quҧn lý cӫa chính quyӅn Sài Gòn. ĈӇ trҧ thù nhӳng ngѭӡi kháng chiӃn
cNJ, chính quyӅn Ngô Ĉình DiӋm ÿã khӫng bӕ các cán bӝ, các ÿҧng viên Cӝng sҧn, các ngѭӡi thân
và gia ÿình cӫa cán bӝ, ÿҧng viên, nhӳng ngѭӡi tham gia kháng chiӃn và ӫng hӝ kháng chiӃn. Các
gia ÿình thuӝc các ÿӕi tѭӧng trên ÿã phҧi rӡi bӓ quê hѭѫng vào các tӍnh phía Nam ӣ lүn vӟi nhân
dân ÿӏa phѭѫng các huyӋn Xuân Lӝc, Long Khánh, Long Thành, Thӕng Nhҩt, Ĉӏnh Quán... Sau
ngày giҧi phóng mӝt sӕ hӗi cѭ trӣ vӅ quê hѭѫng cNJ, mӝt sӕ ÿông do әn ÿӏnh ÿѭӧc cuӝc sӕng nên ӣ
lҥi xây dӵng quê hѭѫng mӟi.
IV.2. S͹ chuy͋n c˱ cͯa các gia ÿình binh sƭ Sài Gòn thu͡c Quân khu 1 và ÿ͛ng bào Tr͓ Thiên
vào Nam:
Mùa xuân năm 1972 và mùa xuân năm 1975, bӏ thua tѫi bӡi trên các chiӃn trѭӡng Tây
Nguyên và miӅn Trung, Mӻ ngөy ÿã lӯa bӏp cѭӥng ép dân tӯ Trӏ Thiên HuӃ, Tây Nguyên di tҧn
theo cuӝc tháo chҥy cӫa chúng, gӑi ÿó là "cuӝc bӓ phiӃu bҵng ÿôi chân". Ĉây là cuӝc xáo trӝn dân
cѭ lӟn nhҩt trong lӏch sӱ nѭӟc ta. Hàng trăm ngàn ÿӗng bào Quҧng Trӏ và Bҳc Thӯa Thiên ÿã
chuyӇn cѭ tӯ năm 1972 - 1973 vào Tây Nguyên, Phѭӟc Long và mӝt sӕ ÿӏa phѭѫng khác; trong
chiӃn dӏch mùa xuân năm 1975 trôi dҥt vӅ tӍnh Ĉӗng Nai. Sau ngày giҧi phóng mӝt sӕ trӣ vӅ quê
cNJ, phҫn ÿông vүn ӣ lҥi làm ăn sinh sӕng, lao ÿӝng sҧn xuҩt góp phҫn xây dӵng ÿҩt nѭӟc.
V. Cuӝc di dân ÿi lұp nghiӋp xây dӵng vùng kinh tӃ mӟi sau 30 - 4 - 1975:
Sau khi miӅn Nam hoàn toàn giҧi phóng, ÿҩt nѭӟc thӕng nhҩt, ÿӇ khҳc phөc hұu quҧ chiӃn
tranh, khôi phөc sҧn xuҩt ta ÿã có chӫ trѭѫng phân bӕ lҥi dân cѭ nhҩt là dân thành thӏ.
NhiӋm vө hàng ÿҫu lúc ÿó là thӵc hiӋn chӫ trѭѫng dãn bӟt dân sӕ thành thӏ, giҧm bӟt sӕ
ngѭӡi phi sҧn xuҩt (do các nѫi dӗn vӅ ÿô thӏ vì ҧnh hѭӣng cӫa chiӃn tranh), ÿѭa hӑ ÿi xây dӵng
vùng kinh tӃ mӟi ÿӇ tăng cѭӡng lӵc lѭӧng cho sҧn xuҩt nông nghiӋp. Sӕ dân này vӕn là nông dân
ӣ vùng nông thôn xa xôi hҿo lánh bӏ ÿӏch gom lҥi phҧi rӡi bӓ quê hѭѫng ruӝng vѭӡn vӅ thành phӕ
và vùng chúng kiӇm soát. KӃt quҧ trong nhӳng năm ÿҫu kӇ tӯ sau giҧi phóng ÿӃn năm 1978 tӍnh
Ĉӗng Nai ÿã ÿѭa 213.020 ngѭӡi trӣ vӅ quê cNJ, làm sӕ lao ÿӝng nông nghiӋp tăng lên, ÿã khai
hoang phөc hóa 81.718 ha; riêng 2 năm 1976 - 1977 ÿã khai hoang ÿѭӧc 44.456 ha, ÿѭa diӋn tích
gieo trӗng tӯ 130.792 ha năm 1975 lên 236.525 ha vào năm 1978 (trong ÿó diӋn tích gieo trӗng
cây hàng năm tӯ 83.770 ha vào năm 1975 lên 185.142 ha vào năm 1978).
Ngoài viӋc vұn ÿӝng ÿӗng bào vӕn ӣ nông thôn trӣ vӅ quê cNJ, chính quyӅn cách mҥng còn
vұn ÿӝng nhân dân ÿô thӏ ÿi khai hoang lұp nghiӋp xây dӵng vùng kinh tӃ mӟi. KӃt quҧ trong kӃ
hoҥch 5 năm (1976 - 1980) tӍnh Ĉӗng Nai ÿã tiӃp nhұn 150.318 nhân khҭu cӫa thành phӕ Hӗ Chí
Minh và các tӍnh bҥn vӅ Ĉӗng Nai lұp nghiӋp xây dӵng ÿѭӧc 26 xã kinh tӃ mӟi. Ngoài ra tӯ năm
1976 ÿӃn năm 1985, tӍnh Ĉӗng Nai còn tiӃp nhұn 215.016 nhân khҭu cӫa tӍnh ÿӗng bҵng sông Cӱu

24.3 Page 233

▲back to top


Long và các miӅn cӫa ÿҩt nѭӟc ÿӃn Ĉӗng Nai cѭ trú làm ăn sinh sӕng; tiӃp nhұn sӕ ViӋt kiӅu ӣ
Campuchia hӗi hѭѫng ÿӇ tránh sӵ khӫng bӕ cӫa Khѫme ÿӓ.
VI. Sӵ chuyӇn cѭ cӫa nhân dân các tӍnh phía Bҳc vào Ĉӗng Nai sau khi nѭӟc nhà
thӕng nhҩt:
Thӵc hiӋn viӋc chuyӇn mӝt bӝ phұn dân cѭ các tӍnh phía Bҳc vào các tӍnh phía Nam ÿӇ bә
sung lӵc lѭӧng lao ÿӝng nhҵm phát triӇn sҧn xuҩt nhҩt là sҧn xuҩt nông nghiӋp, các ÿѫn vӏ kinh tӃ
nhà nѭӟc và mӝt sӕ ÿӏa phѭѫng ÿã quy hoҥch vùng sҧn xuҩt tiӃp nhұn lao ÿӝng và gia ÿình hӑ.
Mӝt sӕ nông trѭӡng quӕc doanh và mӝt sӕ ÿӏa phѭѫng cӫa tӍnh Ĉӗng Nai ÿã tiӃp nhұn dân
cӫa các tӍnh phía Bҳc nhѭ: Thanh Hóa, NghӋ An, Hà Tƭnh, Hҧi Dѭѫng, Hѭng Yên, Nam Ĉӏnh, Hà
Nam, Ninh Bình, Thái Bình...
Nông trѭӡng quӕc doanh 600 tiӃp nhұn mӝt sӕ dân các tӍnh phía Bҳc vào cӝng vӟi sӕ gia
ÿình bӝ ÿӝi ÿoàn 600 cNJ nay thành dân cӫa 4 xã Phú An, Núi Tѭӧng, Ĉҳc Lua, Nam Cát Tiên,
tәng cӝng là 20.304 ngѭӡi (huyӋn Tân Phú).
Nông trѭӡng quӕc doanh cà phê Sông Ray và huyӋn Xuân Lӝc ÿã tiӃp nhұn sӕ dân cӫa các
tӍnh phía Bҳc cùng vӟi sӕ cán bӝ công nhân viên cӫa nông trѭӡng và 1.278 ngѭӡi cӫa xã Tân Lұp
năm 1985 thành 66.634 ngѭӡi cӫa các xã Xuân Ĉông, Xuân Tây, Lâm San và Sông Ray thuӝc
huyӋn Xuân Lӝc...
Ngoài sӕ dân nhұp cѭ theo tә chӭc ÿѭӧc chính quyӅn ÿӏa phѭѫng chҩp thuұn, khoҧng mѭӡi
năm trӣ lҥi ÿây mӝt sӕ ÿӗng bào ӣ các tӍnh phía Bҳc nhѭ: Cao Bҵng, Lҥng Sѫn, Yên Bái, Bҳc Cҥn,
Thái Nguyên, Vƭnh Phúc, Bҳc Giang, Bҳc Ninh, Hҧi Dѭѫng, Hѭng Yên, Hà Tây, Thái Bình,
Thanh Hóa, NghӋ An, Hà Tƭnh, Quҧng Bình... do yêu cҫu cӫa cuӝc sӕng ÿã tӵ ÿӝng ÿi tìm ÿҩt lұp
nghiӋp, tӯ năm 1990 ÿӃn năm 1994 ÿã có 245.180 ngѭӡi di cѭ tӵ do ÿӃn tӍnh Ĉӗng Nai. Riêng
năm 1975 ÿã có 33.357 ngѭӡi chuyӇn cѭ ÿӃn tӍnh Ĉӗng Nai trong ÿó 15.232 ngѭӡi ÿi không có hӝ
khҭu. Xã Thanh Sѫn là xã miӅn núi thuӝc huyӋn Ĉӏnh Quán, trѭӟc năm 1990 vӕn là mӝt ҩp cӫa xã
Phú Ngӑc vӟi sӕ dân khoҧng 5.600 ngѭӡi, theo sӕ liӋu ÿiӅu tra dân sӕ 01 - 01 - 1996 ÿã có 26.292
ngѭӡi trong ÿó sӕ có hӝ khҭu chӍ mӟi khoҧng 12.000 ngѭӡi.
PHÁT TRIӆN DÂN SӔ QUA CÁC THӠI Kǣ LӎCH SӰ
I. Dân sӕ thӡi kǤ các chúa NguyӉn và ÿҫu triӅu NguyӉn:
Năm 1776, cuӕn Phͯ biên t̩p lͭc có nói vӅ dân cѭ "huy͏n Ph˱ͣc Long và các thu͡c dân
s͙ 5.532 ng˱ͥi. Trͳ các chͱc, các lính cùng ÿào, s͙ còn n͡p thu͇ là 4.820 ng˱ͥi". Con sӕ thӕng
kê này chӍ ÿӇ tham khҧo vì viӋc ÿiӅu tra dân sӕ cách ÿây hѫn 220 năm chҳc có nhiӅu sai sót, vҧ lҥi
báo cáo cӫa chúa NguyӉn vӅ triӅu ÿình nhà Lê trong lúc bӏ chúa Trӏnh là kҿ kình ÿӏch thao túng
chҳc chҳn còn xa vӟi thӵc tӃ.
Năm 1808, vua Gia Long nhà NguyӉn ÿәi dinh Trҩn Biên thành trҩn Biên Hòa, thăng
huyӋn Phѭӟc Long thành phӫ Phѭӟc Long, thăng 4 tәng phө thuӝc lên thành 4 huyӋn: Phѭӟc
Chánh, Bình An, Long Thành và Phѭӟc An. Toàn phӫ có 4 huyӋn, 8 tәng, 310 làng xã; dân sӕ
khoҧng 10.600 ngѭӡi.
Năm 1832, nhà NguyӉn ÿәi trҩn Biên Hòa thành tӍnh Biên Hòa, dân sӕ 20.841 ngѭӡi bao
gӗm cҧ ngѭӡi ViӋt, ngѭӡi Hoa và ngѭӡi Thѭӧng.

24.4 Page 234

▲back to top


II. Dân sӕ thӡi kǤ Pháp thuӝc:
Năm 1863, sau khi chiӃm ÿѭӧc 3 tӍnh miӅn Ĉông, nhà cҫm quyӅn thӵc dân Pháp chia lҥi
lãnh thә hành chính vӯa chiӃm ÿѭӧc.
TӍnh Biên Hòa có 2 phӫ 4 huyӋn 23 tәng, dân sӕ là 31.381 ngѭӡi, kӇ cҧ ngѭӡi ViӋt, ngѭӡi
Hoa và ngѭӡi Thѭӧng.
* Năm 1873, dân sӕ tӍnh Biên Hòa là: 59.568 ngѭӡi.
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
55.488 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
1.241 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là 2.404 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Kh˯me là 395 ngѭӡi
Năm 1901, cuӕn Ĉ͓a chí Biên Hòa cӫa BSEI cho biӃt:
* Dân sӕ tӍnh Biên Hòa:
102.941 ngѭӡi (1[1])
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
98.549 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
1.305 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là 2.581 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Kh˯me là 443 ngѭӡi
* Năm 1920, dân sӕ tӍnh Biên Hòa: 129.114 ngѭӡi
Năm 1924, cuӕn Ĉ͓a chí Biên Hòa cӫa Robert M cho biӃt:
* Dân sӕ năm 1923 tәng sӕ là: 132.165 ngѭӡi
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
115.595 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
3.737 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là
11.400 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Kh˯me là
1.163 ngѭӡi
- T͝ng Chánh MͿ Th˱ͫng 9 làng
8.929 ngѭӡi
- T͝ng Chánh MͿ Trung
19 làng
14.846 ngѭӡi
- T͝ng Chánh MͿ H̩
15 làng
12.298 ngѭӡi
- T͝ng Ph˱ͣc Vƭnh H̩
12 làng
10.603 ngѭӡi
- T͝ng Ph˱ͣc Vƭnh Trung 8 làng
7.716 ngѭӡi
(1[1]) Có tài liӋu ghi: 105.749 ngѭӡi.

24.5 Page 235

▲back to top


- T͝ng Ph˱ͣc Vƭnh Th˱ͫng 8 làng
11.617 ngѭӡi
- T͝ng Long Vƭnh Th˱ͫng 9 làng
10.852 ngѭӡi
- T͝ng Thành Tuy Th˱ͫng 15 làng
16.250 ngѭӡi
- T͝ng Thành Tuy H̩
11 làng
18.169 ngѭӡi
- T͝ng Bình Lâm Th˱ͫng 8 làng
3.846 ngѭӡi
- T͝ng An Vi͍n
6 làng
1.482 ngѭӡi
- T͝ng Bình Tuy
7 làng
1.715 ngѭӡi
- T͝ng Ph˱ͣc Thành
10 làng
4.753 ngѭӡi
- T͝ng T̵p Ph˱ͣc
7 làng
1.859 ngѭӡi
- T͝ng Thu̵n Lͫi
6 làng
1.138 ngѭӡi
- T͝ng Bình Cách
8 làng
1.163 ngѭӡi
- T͝ng Tân Thu̵n
13 làng
329 ngѭӡi
* Dân sӕ năm 1943, tәng sӕ 201.976 ngѭӡi
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
179.674 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
5.412 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là 15.103 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Kh˯me là 1.567 ngѭӡi
III. Dân sӕ tӯ năm 1945 ÿӃn năm 1975:
Theo sӕ liӋu cӫa sách Vi͏t Nam niên giám th͙ng kê cӫa chính quyӅn Sài Gòn xuҩt bҧn thì:
* Dân sӕ năm 1946, tәng sӕ 202.570 ngѭӡi
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
180.002 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
5.621 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là 15.221 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Kh˯me là 1.606 ngѭӡi
* Dân sӕ năm 1948, tәng sӕ 221.000 ngѭӡi
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
197.285 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
5.703 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là 15.378 ngѭӡi

24.6 Page 236

▲back to top


- Ng˱ͥi Kh˯me là 1.634 ngѭӡi
* Dân sӕ năm 1955, tәng sӕ 242.750 ngѭӡi
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
218.569 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
10.318 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là 16.007 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Kh˯me là 1.856 ngѭӡi
* Dân sӕ năm 1956, tәng sӕ 335.700 ngѭӡi
Trong ÿó:
- Ng˱ͥi Vi͏t là
284.532 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Hoa là
31.225 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Th˱ͫng là 16.046 ngѭӡi
- Ng˱ͥi Kh˯me là 1.877 ngѭӡi
Dân sӕ năm 1956 tăng lên ÿӝt ngӝt do ÿӗng bào miӅn Bҳc di cѭ ÿѭӧc bӕ trí ÿӏnh cѭ ӣ tӍnh
Biên Hòa.
Tӯ năm 1957, trên ÿӏa bàn tӍnh Ĉӗng Nai ngày nay chính quyӅn ngөy Sài Gòn lұp 2 tӍnh
Biên Hòa và Long Khánh.
* Dân sӕ năm 1957 (cӫa 2 tӍnh)
- T͑nh Biên Hòa
283.400 ngѭӡi
- T͑nh Long Khánh 71.500 ngѭӡi
C͡ng: 354.900 ngѭӡi
* Dân sӕ năm 1963 (cӫa 2 tӍnh)
- T͑nh Biên Hòa
343.660 ngѭӡi
- T͑nh Long Khánh 143.518 ngѭӡi
C͡ng: 487.178 ngѭӡi
Theo sӕ liӋu ÿѭӧc ghi trong các tұp Ĉ͓a ph˱˯ng chí cӫa 2 tӍnh Biên Hòa và Long Khánh.
* Dân sӕ năm 1970 (cӫa 2 tӍnh):
- T͑nh Biên Hòa
446.430 ngѭӡi
- T͑nh Long Khánh 187.000 ngѭӡi
C͡ng: 633.430 ngѭӡi
* Dân sӕ năm 1972 (cӫa 2 tӍnh):
- T͑nh Biên Hòa
460.296 ngѭӡi

24.7 Page 237

▲back to top


- T͑nh Long Khánh 190.139 ngѭӡi
C͡ng: 650.435 ngѭӡi
Sӵ biӃn chuyӇn dân sӕ qua các thӡi kǤ
NӃu không tính sӕ dân ÿã sӕng lâu ÿӡi trên ÿҩt Ĉӗng Nai thì tӯ năm 1776 khi cuӕn Phͯ
biên t̩p lͭc ra ÿӡi ÿӃn năm 1808 là 32 năm dân sӕ chӍ tăng lên 5.068 ngѭӡi. Tӯ năm 1808 ÿӃn
năm 1832 khi mà nhà NguyӉn lұp ra tӍnh Biên Hòa, mӝt trong lөc tӍnh Nam Kì, chӍ trong 24 năm,
dân sӕ tăng gҫn gҩp ÿôi. NӃu kӇ tӯ năm 1776 ÿӃn năm 1932 tӭc là sau 156 năm dân sӕ tăng lên
15.309 ngѭӡi, ÿiӅu ÿó chӭng tӓ miӅn ÿҩt mӟi Ĉӗng Nai có sӭc thu hút mãnh liӋt dân cѭ các nѫi
ÿӃn ÿây lұp nghiӋp. Chính quyӅn phong kiӃn nhà NguyӉn chӍ nҳm ÿѭӧc ngѭӡi ViӋt, ngѭӡi Hoa
còn dân bҧn ÿӏa ӣ sâu trong rӯng không nҳm ÿѭӧc bao nhiêu. Thӡi Pháp thuӝc, tӯ năm 1863 khi
thӵc dân Pháp chiӃm xong 3 tӍnh miӅn Ĉông (Biên Hòa, Gia Ĉӏnh và Ĉӏnh Tѭӡng) ÿӃn năm 1943
tӭc là sau 80 năm dân sӕ 170.595 ngѭӡi. Sӕ liӋu trên ÿӇ tham khҧo, sӕ dân tăng lên phҫn lӟn là dân
phu mӝ ӣ các tӍnh phía Bҳc.
Dân sӕ tӍnh Biên Hòa năm 1956 so vӟi năm 1955 tăng lên ÿӝt ngӝt do dân miӅn Bҳc di cѭ
ÿѭӧc bӕ trí vӅ ÿây ÿӏnh cѭ.
Tӯ năm 1957 ÿӃn năm 1972, dân sӕ tăng lên gҩp hai lҫn chӍ sau 15 năm chӭng tӓ mҧnh ÿҩt
này ÿã có sӭc thu hút dân cѭ các nѫi di chuyӇn vӅ ÿây làm ăn sinh sӕng.
IV. Dân sӕ tӍnh Ĉӗng Nai sau 30 - 4 - 1975:
ĈӇ phөc vө cho công tác bҫu cӱ Quӕc hӝi thӕng nhҩt, tháng 2 năm 1976 ta tә chӭc ÿiӅu tra
dân sӕ ӣ các tӍnh phía Nam. KӃt quҧ ÿiӅu tra dân sӕ năm 1976 cho biӃt tӍnh Ĉӗng Nai có
1.261.596 ngѭӡi (nam 606.202 ngѭӡi, nӳ 655.394 ngѭӡi).
Năm 1978, tách huyӋn Duyên Hҧi chuyӇn vӅ thành phӕ Hӗ Chí Minh vӟi sӕ dân là 30.046
ngѭӡi.
Năm 1979, tách thӏ xã VNJng Tàu khӓi tӍnh Ĉӗng Nai vӟi sӕ dân là 94.261 ngѭӡi ÿӇ thành
lұp ÿһc khu VNJng Tàu - Côn Ĉҧo.
Theo kӃt quҧ tәng ÿiӅu tra dân sӕ 01 - 10 - 1979, dân sӕ tӍnh Ĉӗng Nai là 1.291.940 ngѭӡi
chia theo các huyӋn, thành phӕ nhѭ sau:
- Thành ph͙ Biên Hòa 22 phѭӡng xã dân s͙: 238.470 ngѭӡi
- Huy͏n Tân Phú
13 xã
dân s͙: 159.380 ngѭӡi
- Huy͏n Vƭnh C͵u
13 xã
dân s͙: 36.721 ngѭӡi
- Huy͏n Th͙ng Nh̭t 14 xã
dân s͙: 190.958 ngѭӡi
- Huy͏n Xuân L͡c
18 xã, thӏ trҩn dân s͙: 222.391 ngѭӡi
- Huy͏n Long Thành 31 xã, thӏ trҩn dân s͙: 188.306 ngѭӡi
- Huy͏n Châu Thành 13 xã, thӏ trҩn dân s͙: 141.153 ngѭӡi
- Huy͏n Long Ĉ̭t
11 xã
dân s͙: 83.377 ngѭӡi
- Huy͏n Xuyên M͡c
11 xã
dân s͙: 31.184 ngѭӡi
* Dân sӕ tӍnh Ĉӗng Nai qua các năm:

24.8 Page 238

▲back to top


- Ngày 05 - 02 - 1976:
- Ngày 01 - 10 - 1979:
- Ngày 01 - 04 - 1989:
- Ngày 01 - 01 - 1996:
1.261.596 ngѭӡi
1.291.940 ngѭӡi
2.006.837 ngѭӡi
1.936.055 ngѭӡi
ĈҺC ĈIӆM QUҪN CѬ Ӣ ĈӖNG NAI
Làng, xã, ҩp, buôn, sóc là hình thӭc tә chӭc quҫn cѭ; lúc ÿҫu hình thành theo quan hӋ
huyӃt thӕng; dҫn dҫn mӣ rӝng ra quan hӋ kinh tӃ - xã hӝi. Ĉӗng Nai là mӝt tӍnh ÿa dân tӝc ÿӗng
thӡi cNJng là mӝt vùng ÿҩt mӟi thu hút dân cѭ ӣ mӑi miӅn ÿҩt nѭӟc vӅ ÿây lұp nghiӋp nên có rҩt
nhiӅu kiӇu quҫn cѭ khác nhau.
I. Quҫn cѭ cӫa các dân tӝc ít ngѭӡi:
Mӛi dân tӝc mang mӝt sҳc thái riêng biӋt nên viӋc dӵng nhà lұp làng, ҩp cӫa mӛi dân tӝc
ÿӅu khác nhau. Các dân tӝc ít ngѭӡi có nét chung là ÿҥi bӝ phұn ÿӅu ӣ nhà sàn nhѭng mӛi dân tӝc
ÿӅu có cách cѭ trú riêng.
I.1. Ki͋u xây d͹ng làng ̭p cͯa ng˱ͥi b̫n ÿ͓a:
a) Cѭ trú cӫa ngѭӡi Chѫ Ro:
Ngѭӡi Chѫ Ro thѭӡng sӕng du canh du cѭ; nhà ӣ cӫa hӑ gҫn nѫi sҧn xuҩt, hӑ dӵa vào
nguӗn nѭӟc chӑn ÿҩt làm nhà xây dӵng làng ҩp. Hӑ ӣ nhà sàn dài thҩp, mӛi ҩp ÿӝ vài nhà. Mӛi
nhà sàn dài có mӝt sӕ gia ÿình nhӓ ӣ chung theo quan hӋ anh em ruӝt thӏt, nѫi ӣ tӯng gia ÿình nhӓ
ngăn cách bҵng vách thô sѫ. Làng (sóc) tұp hӧp mӝt sӕ nhà dài, có chӫ làng ÿӭng ÿҫu.
Sau năm 1975, hӑ ÿã làm nѭѫng rүy chuyên canh, mӛi gia ÿình ӣ mӝt nhà riêng, nhiӅu nѫi
ÿã làm nhà trӋt nhѭ dân tӝc ViӋt, có thѭng vách chung quanh, có nѫi ÿã xây dӵng nhà ngói.
b) Cѭ trú cӫa ngѭӡi Mҥ (Châu Mҥ):
Ngѭӡi Mҥ du canh nhѭng ít du cѭ nên hӑ xây dӵng bҧn, làng (gӑi là bòn, bù), xóm, ҩp
tѭѫng ÿӕi әn ÿӏnh. Hӑ sinh hoҥt theo gia ÿình nhӓ, ngѭӡi vӧ quyӃt ÿӏnh mӑi viӋc trong nhà. Hӑ
cNJng xây dӵng nhà sàn dài có 5, 7 gia ÿình nhӓ ӣ chung nhѭng mӛi gia ÿình nhӓ ÿѭӧc ngăn cách
nhau bҵng mӝt tҩm vách ÿѫn sѫ. Làng có chӫ làng và gia trѭӣng quҧn lý, tӯ khi bӏ chӃ ÿӝ Sài Gòn
dӗn dân lұp ҩp chiӃn lѭӧc ÿӃn nay mӛi gia ÿình nhӓ ÿã làm mӝt ngôi nhà riêng biӋt. Ngѭӡi Mҥ ÿã
ÿӏnh canh ÿӏnh cѭ; có ҩp nhѭ ҩp HiӋp Nghƭa, thӏ trҩn Ĉӏnh Quán ÿã khai phá ruӝng làm lúa nѭӟc.
c) Cѭ trú cӫa ngѭӡi Xtiêng:
Ngѭӡi Xtiêng du canh nhѭng không du cѭ nên chӛ ӣ cӫa hӑ tѭѫng ÿӕi cӕ ÿӏnh. Ngѭӡi
Xtiêng sinh hoҥt theo tӯng gia ÿình nhӓ do ngѭӡi chӗng làm chӫ quyӃt ÿoán mӑi viӋc trong gia
ÿình, hӑ cNJng ӣ nhà sàn dài nhѭ ngѭӡi Chѫ Ro, ngѭӡi Mҥ, nhѭng rҩt ít xây dӵng làng ҩp riêng biӋt
mà thѭӡng ӣ xen kӁ vӟi các dân tӝc khác. Ӣ nhӳng nѫi xây dӵng làng ҩp riêng thì có hӝi ÿӗng già
làng, các gia trѭӣng chӫ yӃu giҧi quyӃt các công viӋc thuӝc nӝi bӝ dân tӝc.
I.2. Qu̯n c˱ cͯa ng˱ͥi Chăm:
Ngѭӡi Chăm ӣ nhà sàn, xây dӵng làng ҩp rҩt tұp trung. Ngѭӡi Chăm ӣ tӍnh Ĉӗng Nai theo
ÿҥo Hӗi (Ixlam) trong ҩp xây dӵng mӝt thánh ÿѭӡng, ÿѫn sѫ nhѭng có nӅn rӝng ÿӇ trҧi chiӃu cho

24.9 Page 239

▲back to top


các tín ÿӗ làm lӉ. Sӕ ÿông ngѭӡi Chăm sӕng bҵng nghӅ nông; mӛi gia ÿình xây dӵng mӝt nhà
riêng chung quanh có mӝt mҧnh vѭӡn nhӓ ÿӇ trӗng bҫu bí, rau màu. Ҩp 4, xã Xuân Hѭng, huyӋn
Xuân Lӝc có tӟi 289 hӝ vӟi 1.511 nhân khҭu Chăm.
I.3. B̫n làng cͯa ng˱ͥi Hoa và Nùng:
Ngѭӡi Hoa chia làm 2 nhóm. Nhóm thӭ nhҩt ÿӃn Ĉӗng Nai cѭ trú tӯ thӡi Trҫn Thѭӧng
Xuyên làm nghӅ buôn bán, thӧ thӫ công nên sinh sӕng tұp trung ӣ thành phӕ, thӏ trҩn. Nhóm thӭ
hai di cѭ tӯ ngoài Bҳc vào Ĉӗng Nai tӯ sau năm 1954 chuyên sӕng bҵng nghӅ làm nѭѫng rүy,
trӗng hoa màu cây công nghiӋp ngҳn ngày nhѭ: bҳp, ÿұu nành, thuӕc lá... nên hӑ lұp làng mӣ ҩp ӣ
nông thôn. Ngѭӡi Hoa và ngѭӡi Nùng là 2 dân tӝc khác nhau, nên sinh hoҥt trong gia ÿình, trang
trí nӝi thҩt mӛi dân tӝc ÿӅu khác nhau. Nhѭng ngѭӡi Hoa và ngѭӡi Nùng xây dӵng nhà cӱa, bҧn
làng, khóm ҩp, tѭѫng ÿӕi giӕng nhau. Hӑ ӣ tұp trung thành tӯng ҩp hoһc tӯng khóm; mӛi ҩp vài ba
khóm, nhà ӣ liӅn nhau, quanh nhà có vách che thѭng bҵng ván hoһc bҵng phên, nhà xây dӵng 3
gian 2 chái theo kiӇu chӳ môn hoһc chӳ khҭu; nhà lӧp ngói tàu, phên, nӭa (lӗ ô) hoһc cây vҫu chҿ
ÿôi úp âm dѭѫng, tѭӡng gҥch hoһc tѭӡng trình.
II. Quҫn cѭ ӣ vùng nông thôn ÿӗng bҵng cӫa ngѭӡi ViӋt:
Ngѭӡi ViӋt chuyӇn cѭ vào tӍnh Ĉӗng Nai nhiӅu ÿӧt khác nhau, hӑ ӣ nhiӅu ÿӏa phѭѫng khác
nhau nên khi vào Ĉӗng Nai mang theo cҧ nӅn văn hóa và cách cѭ trú cӫa nѫi ӣ cNJ vào Ĉӗng Nai.
Mһt khác khi vào Ĉӗng Nai ÿiӅu kiӋn canh tác và ÿӏa hình mӛi nѫi mӝt khác nên viӋc xây bҧn
làng, thôn ҩp cNJng khác nhau.
II.1. Qu̯n c˱ theo ki͋u l̵p làng mͧ ̭p có lNJy tre gi͇ng n˱ͣc:
Trong sӕ nhӳng ngѭӡi ViӋt nhұp cѭ vào tӍnh Ĉӗng Nai có mӝt sӕ ngѭӡi vӕn ӣ các tӍnh
phía Bҳc di chuyӇn thҷng vào Ĉӗng Nai nên khi ÿӏnh cѭ lұp nghiӋp làm ăn sinh sӕng ÿã xây dӵng
xóm làng kiӇu miӅn Bҳc có lNJy tre bao bӑc xung quanh vӟi giӃng nѭӟc gӕc ÿa. Trong cuӝc kháng
chiӃn chӕng Mӻ cӭu nѭӟc, Mӻ ngөy ÿã hӫy diӋt xóm làng dӗn dân vào ҩp chiӃn lѭӧc. Sau ngày
giҧi phóng nhân dân trӣ vӅ làng cNJ xây dӵng lҥi thôn ҩp, chӍ còn lҥi mӝt sӕ dҩu vӃt nhѭ: rһng tre,
giӃng nѭӟc ӣ xã Bình Lӧi, Thҥnh Phú, các làng Bình Ý, Bình Thҧo (xã Tân Bình huyӋn Vƭnh
Cӱu). Theo lӡi kӇ cӫa các cө bô lão ÿó là các vӃt tích còn lҥi cӫa các làng xѭa trѭӟc khi dân bӏ dӗn
vào các ҩp chiӃn lѭӧc.
II.2. Qu̯n c˱ theo kênh r̩ch:
Ngѭӡi ViӋt lӟp ÿҫu tiên vào ÿӏnh cѭ ӣ Ĉӗng Nai, mӝt sӕ khai hoang, mӣ làng lұp ҩp dӑc
ven sông Ĉӗng Nai. Ӣ nhӳng nѫi có nhiӅu kênh rҥch nhѭ Long Hѭng, Tam An, Phú Hӝi, Long
Tân, Phú Hӳu, Ĉҥi Phѭӟc, Phѭӟc Khánh...hӑ làm nhà, lұp làng mӣ ҩp cѭ trú theo các kênh rҥch;
mһt nhà trông ra kênh rҥch, sàn nhà hoһc cҥnh bên nhà là ruӝng vѭӡn; gһp chӛ lҫy thөt ngѭӡi ta
làm nhà sàn trên mһt nѭӟc. Nhìn trên bҧn ÿӗ không ҧnh, làng, ҩp trҧi dài theo các kênh rҥch trông
rҩt giӕng làng ҩp cӫa miӅn Tây Nam Bӝ.
II.3. Qu̯n c˱ t͹ do:
Trong sӕ nhӳng ngѭӡi ViӋt nhұp cѭ vào Ĉӗng Nai thӡi kǤ ÿҫu, hӑ là ngѭӡi vùng NgNJ
Quҧng, Bình Ĉӏnh, tә tiên hӑ gӕc ӣ các tӍnh ÿӗng bҵng sông Hӗng và Thanh NghӋ chuyӇn vào
miӅn Trung sinh sӕng tӯ lâu. Khi chuyӇn cѭ vào Ĉӗng Nai hӑ ÿem theo kiӇu xây dӵng xóm làng
tӵ do cӫa nѫi ӣ cNJ; chӑn nѫi cao ráo mӣ làng, lұp ҩp, xây dӵng nhà ӣ, vѭӡn tѭӧc bao quanh mang
dáng dҩp miӅn Trung. Lúc ÿҫu là nhà tranh vách ÿҩt, vӅ sau mӝt sӕ làm nhà cây mái tôn, mӝt sӕ
khá giҧ làm nhà xây mái tôn kiӇu mӝt mái. Nay ÿӡi sӕng khҩm khá hѫn, nhiӅu gia ÿình ÿã xây

24.10 Page 240

▲back to top


dӵng ÿѭӧc nhà cӱa khang trang hѫn.
II.4. C˱ trú cͯa ÿ͛ng bào di c˱ d͕c theo các qu͙c l͡, quanh các khu quân s͹:
Tӯ năm 1954, sӕ ÿӗng bào di cѭ ÿѭӧc bӕ trí ÿӏnh cѭ ӣ dӑc các tuyӃn giao thông quan trӑng
nhѭ quӕc lӝ 1, quӕc lӝ 20, quӕc lӝ 51... và các khu quân sӵ, góp phҫn ÿҭy nhanh quá trình ÿô thӏ
hóa. Ĉӗng bào mӣ làng lұp ҩp ӣ dӑc hai bên ÿѭӡng, nhà cӱa xây dӵng hàng ngang dãy dӑc mang
dáng dҩp phӕ phѭӡng. NhiӅu nhà ÿѭӧc xây dӵng kiên cӕ: nhà lҫu, tѭӡng xây, cӝt ÿúc xi măng cӕt
thép, nӅn lát gҥch bông rҩt khang trang. Mӛi xӭ ÿҥo xây dӵng mӝt nhà thӡ. Mӝt sӕ sinh sӕng bҵng
nghӅ nông, mӝt sӕ làm nghӅ thӫ công, mӝt sӕ chuyên nghӅ buôn bán; ngày nay nhӳng nѫi cѭ trú
cӫa ÿӗng bào ÿã trӣ thành các thӏ tӭ thѭѫng mҥi nhѭ: khu Phú Lâm, khu KiӋm Tân, khu Trҧng
Bom, khu Hӕ Nai, khu Phѭӟc Thái... ÿã góp phҫn ÿҭy nhanh quá trình ÿô thӏ hóa cӫa ÿӏa phѭѫng.
II.5. B̫n làng kinh t͇ mͣi:
ĈӇ tҥo ÿiӅu kiӋn cho ÿӗng bào ÿi kinh tӃ mӟi an tâm sҧn xuҩt, chính quyӅn và các ÿoàn thӇ
nѫi ÿѭa ÿӗng bào ÿi ÿã cӱ lӵc lѭӧng tiӅn trҥm phӕi hӧp vӟi chính quyӅn nѫi tiӃp nhұn phân lô xây
dӵng nhà cӱa, ÿào giӃng nѭӟc. Lúc ÿҫu nhà cӱa còn ÿѫn sѫ nhà tranh vách ÿҩt nhѭng tҥo thuұn lӧi
cho công cuӝc làm ăn sinh sӕng lâu dài cӫa bà con. Ngày nay nhiӅu làng xã kinh tӃ mӟi ÿã ÿѭӧc
ÿӗng bào tu chӍnh lҥi, xây dӵng nhà cӱa khang trang nhѭ: Phú ĈiӅn, Suӕi Nho, Cây Gáo, Cҭm
Ĉѭӡng, Bҫu Cҥn, Suӕi Trҫu...
III. Quҫn cѭ cӫa các làng cao su:
Phu cao su ÿѭӧc mӝ ӣ các tӍnh ÿӗng bҵng sông Hӗng và Thanh, NghӋ, Tƭnh cѭ trú tҥi các
ÿӗn ÿiӅn cao su, tӯ ÿó hình thành các làng công nhân cao su trong các ÿӗn ÿiӅn cao su.
Lúc ÿҫu các ngѭӡi lãnh ÿҥo ÿӗn ÿiӅn dӵng ӣ mӛi ÿӗn ÿiӅn mӝt sӕ dãy nhà tranh vách lá
cho công nhân ӣ. Sau mӝt thӡi gian xa xӭ mӝt sӕ phu mӝ nam nӳ ÿã lҩy nhau lұp nên mái ҩm gia
ÿình. ĈӇ sӱ dөng lao ÿӝng cӫa phu mӝ ÿѭӧc lâu dài ÿӥ chi phí tuyӇn phu mӟi, các nhà tѭ bҧn Pháp
ÿã xây dӵng mӝt sӕ dãy nhà cho gia ÿình công nhân ӣ, mӛi hӝ ÿѭӧc mӝt căn nhӓ, chұt hҽp. Do ÿӡi
sӕng cӵc khә chӛ ӣ chұt chӝi, công nhân cao su ÿã ÿҩu tranh vӟi chӫ. ĈӇ xoa dӏu, bӑn chӫ Pháp ÿã
cho xây dӵng mӝt sӕ nhà gҥch mái ngói làm chӛ ӣ cho gia ÿình công nhân diӋn tích có rӝng hѫn.
Khi mӣ rӝng diӋn tích, các ÿӗn ÿiӅn cao su ÿã nhұn thêm công nhân làm khoán, theo hӧp ÿӗng các
gia ÿình công nhân mӟi tӵ xây dӵng nhà ӣ và mӝt sӕ gia ÿình công nhân cNJ có khҧ năng cNJng tӵ
xây dӵng nhà ra ӣ riêng. Hӑ cùng nhau làm nhà tranh vách ÿҩt ӣ quây quҫn gҫn nhau, nhà nào
cNJng có vѭӡn rүy, diӋn tích chӫ dành cho mӛi gia ÿình rҩt hҥn chӃ.
Sau tháng 4 - 1975, các ÿӗn ÿiӅn cao su trong tӍnh ÿәi thành các nông trѭӡng cao su quӕc
doanh thuӝc công ty cao su Ĉӗng Nai quҧn lý. Các nông trѭӡng cao su do công nhân làm chӫ, mӑi
ngѭӡi ÿӅu nӛ lӵc lao ÿӝng sҧn xuҩt ÿӇ làm giàu cho ÿҩt nѭӟc. Ĉѭӧc sӵ quan tâm cӫa Ĉҧng và nhà
nѭӟc, ÿӡi sӕng cӫa công nhân cao su ngày ÿѭӧc cҧi thiӋn, nhiӅu làng cao su xây dӵng nhà cӱa
khang trang nhѭ Suӕi Tre, Túc Trѭng, Hàng Gòn, Cҭm Mӻ... Làng nào cNJng có ÿiӋn, mӝt sӕ làng
có nѭӟc máy, các nông trѭӡng cao su ÿã có trѭӡng tiӇu hӑc, trѭӡng phә thông cѫ sӣ, trҥm y tӃ, hӋ
thӕng truyӅn thanh, câu lҥc bӝ...
IV. Quҫn cѭ ÿô thӏ:
Các ÿô thӏ, thành phӕ, thӏ xã, thӏ trҩn ÿӅu ÿѭӧc xây dӵng theo kiӇu phӕ phѭӡng nhà ngang
dãy dӑc, nhiӅu nhà cao tҫng mӑc lên, ÿѭӡng phӕ, xe cӝ ÿi lҥi tҩp nұp; nhѭng ngoài nhӳng nét cѭ
trú sinh hoҥt chung cӫa các ÿô thӏ, mӛi khu dân cѭ cNJng mang nhӳng sҳc thái riêng.

25 Pages 241-250

▲back to top


25.1 Page 241

▲back to top


Ĉӗng Nai tuy chѭa có nhӳng làng tiӇu thӫ công nghiӋp tұp trung nhѭng cNJng ÿã hình thành
các khu riêng biӋt ÿӇ thuұn tiӋn cho sҧn xuҩt nhѭ: khu sҧn xuҩt gҥch ngói, lu hNJ Tân Vҥn, khu sҧn
xuҩt gҥch ngói Long Bình Tân, khu sҧn xuҩt gӕm Bӱu Hòa, khu dӋt Tân Mai, khu gò hàn ÿӗ dân
dөng Tân Biên, khu chӃ biӃn ÿӗ gӛ Tân Hòa, khu chӃ tác ÿá Bӱu Long...
- Khu làm gҥch ngói lu hNJ ngoài nhà ӣ cӫa gia ÿình công nhân, lò nung cҫn phҧi có ÿӏa
ÿiӇm làm sân phѫi, chӭa nguyên liӋu thành phҭm chҩt ÿӕt.
- Khu sҧn xuҩt ÿӗ gӕm ngoài nhà ӣ cӫa gia ÿình công nhân và chӫ lò, lò nung, khu làm
viӋc cho các nghӋ nhân, cҫn phҧi có ÿӏa ÿiӇm rӝng rãi ÿӇ làm sân phѫi, nѫi chӭa thành phҭm,
nguyên liӋu, chҩt ÿӕt.
- Khu gò hàn ÿӗ gia ÿình khi xây dӵng nhà cӱa cҫn phҧi rӝng rãi ÿӇ có nѫi ӣ cho gia ÿình
công nhân, ÿӏa ÿiӇm ÿӇ công nhân tiӃn hành các thao tác gò hàn.
- Khu nghӅ dӋt, khi xây dӵng khu dân cѭ cҫn chú ý ÿӃn ÿӏa ÿiӇm ÿӇ mҳc sӧi, nѫi lұp xѭӣng
dӋt nӃu là hӧp tác xã, nѫi ÿһt máy dӋt cӫa gia ÿình nӃu là tѭ nhân.
- Khu chӃ biӃn ÿӗ gӛ cҫn lѭu ý ÿӃn ÿӏa ÿiӇm chӭa nguyên liӋu, thành phҭm, nѫi ÿһt máy
cѭa, nѫi dành cho thӧ thao tác, lҳp ghép sҧn phҭm.
- Khu chӃ tác ÿá khi xây dӵng khu dân cѭ cҫn quan tâm ÿӃn nhà ӣ cӫa gia ÿình công nhân,
nѫi chӭa ÿá ÿã khai thác, nѫi làm viӋc cho các nghӋ nhân ÿӇ ÿөc ÿӁo, gӑt tҥo thành các sҧn phҭm
tӯ ÿá, nѫi ÿӇ thành phҭm.
KӇ tӯ khi khu công nghiӋp Biên Hòa ÿѭӧc thành lұp (1963), các nhà máy xí nghiӋp lӟn
nhѭ: VIKYNO, VICASA, COGIDO, COGIVINA, chӃ biӃn gӛ Tân Mai, gӛ An Bình, ÿѭӡng Biên
Hòa... ÿã xây dӵng khu nhà ӣ tұp trung cho gia ÿình công nhân. Các chung cѭ ÿó ÿѭӧc xây dӵng
bҵng gҥch lӧp ngói hoһc tôn, mӛi gia ÿình ÿѭӧc phân mӝt căn hӝ ÿӇ ӣ, nhà nào ÿông ngѭӡi thì rҩt
chұt hҽp.
Sau ngày giҧi phóng 30 - 4 - 1975, chính phӫ ta tiӃp quҧn khu công nghiӋp, mӝt sӕ nhà
máy xí nghiӋp ÿã cҧi tҥo sӱa chӳa các khu nhà tұp thӇ cӫa công nhân. Mӛi gia ÿình công nhân
ÿѭӧc phân phӕi mӝt căn hӝ diӋn tích rӝng hѫn, ÿiӅu kiӋn ăn ӣ cӫa gia ÿình công nhân ÿѭӧc cҧi
thiӋn.
Tӯ năm 1980 trӣ ÿi mӝt sӕ nhà máy, xí nghiӋp quӕc doanh mӟi ÿѭӧc thành lұp và ÿi vào
hoҥt ÿӝng. Các ÿѫn vӏ này cNJng xây dӵng khu tұp thӇ cho gia ÿình công nhân, hình thành các khu
công nhân mӟi.
Ngoài ra tӍnh ÿã cho xây dӵng khu tұp thӇ Phúc Hҧi cho cán bӝ, viên chӭc bҵng cách phân
ô xây dӵng các dãy nhà cҩp 4 tѭӡng gҥch lӧp ngói, mӛi căn hӝ có bӇ nѭӟc và mӝt mҧnh vѭӡn nhӓ
bao quanh. Mӝt sӕ cѫ quan cNJng xây dӵng khu tұp thӇ cho cán bӝ - công nhân viên.
Trong các ÿô thӏ nhѭ: thành phӕ, thӏ xã, thӏ trҩn nhân dân sӕng chӫ yӃu bҵng nghӅ buôn
bán dӏch vө. ĈӇ phөc vө cho nghӅ nghiӋp cӫa mình, nhà cӱa cӫa nhân dân ÿӅu hѭӟng vӅ mһt tiӅn
hoһc chung quanh khu vӵc chӧ. Nhà trӋt làm theo kiӇu nhà ӕng, tѭӡng gҥch lӧp tôn hoһc lӧp ngói,
phía sau là chӛ ӣ cӫa gia ÿình, phía trѭӟc là ÿӏa ÿiӇm kinh doanh. Nhà lҫu thì tҫng trên là chӛ ӣ
cӫa gia ÿình, tҫng trӋt là kho tàng và mӣ cӱa hàng buôn bán, làm dӏch vө.
V. Quá trình ÿô thӏ hóa:
Ĉô thӏ là nѫi nhân dân cѭ trú tұp trung sinh sӕng bҵng các hoҥt ÿӝng kinh tӃ phi nông

25.2 Page 242

▲back to top


nghiӋp nhѭ: sҧn xuҩt công nghiӋp, tiӇu thӫ công nghiӋp, buôn bán và các dӏch vө khác.
Nhìn bӅ ngoài, ngѭӡi ta phân biӋt giӳa ÿô thӏ và nông thôn qua bӝ mһt kiӃn trúc nhà cӱa,
tiӋm buôn, xѭӣng máy, cѫ sӣ sҧn xuҩt thӫ công, cѫ sӣ y tӃ, rҥp hát, rҥp chiӃu bóng... Ĉô thӏ là hình
thӭc tә chӭc xã hӝi có quan hӋ chһt chӁ vӟi trình ÿӝ kinh tӃ phát triӇn hay các trung tâm chính trӏ -
văn hóa.
Ӣ các nѭӟc tѭ bҧn, vҩn ÿӅ ÿô thӏ hóa là kӃt quҧ cӫa công nghiӋp phát triӇn, các công
trѭӡng thӫ công xuҩt hiӋn rӗi dҫn dҫn phát triӇn thành các trung tâm công thѭѫng nghiӋp lӟn ÿã
thu hút nguӗn lao ÿӝng tӯ nông thôn tӟi. Nhӳng thӏ trҩn, thӏ xã nhӓ dҫn dҫn phát triӇn thành nhӳng
thành phӕ ÿô thӏ lӟn nәi tiӃng thӃ giӟi nhѭ Luân Ĉôn, Nӳu Ѭӟc, Pari, Tokyo, Béclin... chӭa chҩt
nhiӅu mâu thuүn xã hӝi gay gҳt.
Ĉӕi vӟi nhӳng nѭӟc công nghiӋp chұm phát triӇn nhѭ nѭӟc ta ÿô thӏ hóa bҳt ÿҫu tӯ viӋc
hình thành các trung tâm chính trӏ hành chính cӫa mӝt ÿӏa phѭѫng rӗi phát triӇn thành các trung
tâm kinh tӃ văn hóa chính trӏ cӫa ÿӏa phѭѫng ÿó.
Nhân dân ta có câu Thͱ nh̭t kinh kǤ, thͱ nhì ph͙ Hi͇n. Ĉӕi vӟi tӍnh Ĉӗng Nai ngày nay có
mӝt ÿһc ÿiӇm là khác vӟi các nѫi khác, quá trình ÿô thӏ hóa bҳt ÿҫu hình thành tӯ mӝt trung tâm
thѭѫng mҥi "Nông Nҥi ÿҥi phӕ".
V.1. S͹ ra ÿͥi và ho̩t ÿ͡ng cͯa Nông N̩i ÿ̩i ph͙:
Cách ÿây hѫn 300 năm nhӳng nhóm ngѭӡi ViӋt ÿҫu tiên ÿӃn ÿӏnh cѭ ӣ Ĉӗng Nai vӥ ÿҩt
khai hoang mӟi chӍ là nhӳng xóm làng thѭa vҳng. Tӯ năm 1679, mӝt ÿoàn ngѭӡi Hoa do Trҫn
Thѭӧng Xuyên, Trҫn An Bình dүn ÿҫu ÿѭӧc chúa NguyӉn cho phép cѭ trú ӣ Ĉӗng Nai; mӝt nhóm
vӅ lұp nghiӋp ӣ cù lao Phӕ. Khi mӟi ÿӃn lұp nghiӋp hӑ khai hoang vӥ ÿҩt làm ruӝng; mӝt sӕ khác
làm ÿѭӡng mӣ chӧ, xây dӵng Thҩt phӫ Quan VNJ miӃu, hình thành Nông Nҥi ÿҥi phӕ. Ngѭӡi Hoa,
ngѭӡi ViӋt tұp trung vӅ ÿây làm ăn buôn bán, nhà cӱa san sát, ÿѭӡng sá lát ÿá rӝng rãi, các hiӋu
buôn hàng tҥp hóa, ÿӗ sҳt, dөng cө gia ÿình, các tiӋm ăn, ÿông vui, nhӝn nhӏp trên bӃn dѭӟi
thuyӅn. Ngoài viӋc làm ăn buôn bán cӫa ngѭӡi bҧn xӭ, ngѭӡi ViӋt, ngѭӡi Hoa, Nông Nҥi ÿҥi phӕ
còn có quan hӋ buôn bán vӟi ngѭӡi ngoҥi quӕc nhѭ: Trung Hoa, Chà và, Nhұt Bҧn và các thѭѫng
nhân ngѭӡi Âu... Tàu thuyӅn ra vào tҩp nұp, tӯ năm 1693 ÿӃn năm 1776, Nông Nҥi ÿҥi phӕ ÿã trӣ
thành mӝt cҧng thӏnh vѭӧng; mӝt ÿô thӏ sánh vӟi phӕ HiӃn ӣ miӅn Bҳc, Hӝi An ӣ miӅn Trung. Sau
biӃn cӕ 1776, cҧng thӏ cù lao Phӕ bӏ tàn phá, ngѭӡi ViӋt chҥy sang bên kia rҥch Cát làm ăn sinh
sӕng, ngѭӡi Hoa chia làm 2 cánh: mӝt cánh chҥy vӅ Phiên Trҩn, mӝt cánh chҥy tӓa ra các vùng lân
cұn. Trung tâm buôn bán chuyӇn vӅ BӃn Nghé, trung tâm ÿô thӏ ÿӏa phѭѫng chuyӇn dҫn vӅ làng
Bình Trѭӟc. HiӋn nay ngѭӡi Hoa không còn bao nhiêu ӣ cù lao Phӕ (xã HiӋp Hòa) nhѭng di tích
vӅ Nông Nҥi ÿҥi phӕ vүn còn: Thҩt phӫ Quan VNJ miӃu, dҩu vӃt ÿѭӡng lát ÿá, nhà lӧp ngói âm
dѭѫng, rҥch Lò Gӕm...
V.2. S͹ hình thành các trung tâm chính tr͓ cͯa ÿ͓a ph˱˯ng: t͑nh lͻ, huy͏n lͻ:
Tӯ năm 1808, trҩn lӏ Biên Hòa ÿһt tҥi làng Bình Trѭӟc tәng Phѭӟc Vƭnh Thѭӧng, ngoài
các dinh thӵ ÿѭӧc xây cҩt, nhân dân ÿã xây dӵng nhà cӱa, mӣ hiӋu buôn, mӣ chӧ, mӣ ÿѭӡng ÿi lҥi
buôn bán ÿông vui; mӝt ÿô thӏ mӟi bҳt ÿҫu hình thành.
Ĉ͓a chí Biên Hòa cӫa Robert M năm 1924 viӃt: T͑nh l͓ Biên Hòa cách Sài Gòn 30 km, ͧ bͥ trái
sông Ĉ͛ng Nai. Dân c˱ kho̫ng 3.200 ng˱ͥi (làng Bình Tr˱ͣc); c̫ xã g̯n 5.000 ng˱ͥi.
Th͓ xã nh͗ này là m͡t trong các th͓ xã ÿ́p nh̭t Nam Kì. N̹m ḻn d˱ͣi các tán cây cͯa bͥ sông
Ĉ͛ng Nai ÿ̯y cây c͙i, tͳ ÿi͋m dòng sông tr̫i r͡ng ͧ ÿ͛ng b̹ng, tho̩t nhìn tͳ bͥ ÿ͙i di͏n ng˱ͥi ta say
ÿ̷m li͉n, tͳ b͇n ÿò Ng͹a (Bình Long, nay thu͡c ph˱ͥng B͵u Hòa, NV chú) ͧ ÿó có b͇n ÿò ngang ÿ˱ͫc

25.3 Page 243

▲back to top


ng˱ͥi b̫n xͱ dùng th˱ͥng xuyên và tͳ kho̫ng 20 năm nay có chi͇c tàu ÿò cͯa hãng V̵n t̫i ÿ˱ͥng sông,
ph˱˯ng ti͏n giao thông duy nh̭t giͷa Sài Gòn và mi͉n Ĉông Nam Kì. ͦ phía B̷c, quang c̫nh b͓ h̩n ch͇
bͧi hòn ÿ̫o nh͗ kéo dài và cây c͙i r̵m r̩p, ÿ̹ng sau ÿ̫o hi͏n lên dãy ÿ͛i Lò G̩ch, v͉ phía Nam, cù lao
Ph͙ r͡ng h˯n có cây c̯u s̷t v˱ͫt qua m͗m. Ng˱ͥi ta t͹ cho là ͧ bͥ h͛, ÿôi khi xáo ÿ͡ng m̩nh khi gió
l͙c th͝i trên m̿t n˱ͣc r͡ng lͣn tr͙ng tr̫i này.
Th͓ xã ÿ́p nên th˯ tr̫i dài theo dòng sông h˯n m͡t ki lô mét. Nó d̯n d̯n ÿ́p ra, nh˱ng khu
trung tâm b̫n xͱ xây d͹ng khá x̭u làm t͝n h̩i v̓ duyên dáng cͯa toàn th͋. Trong v˱ͥn hoa ÿ˱ͫc quy
ho̩ch ÿ́p, thoáng ÿãng trên bͥ sông Ĉ͛ng Nai là tòa b͙ th̵t hi͏n ÿ̩i, ti͏n nghi nh̭t. M͡t ÿình t̩ duyên
dáng d͹ng bên bͥ sông, c̩nh c̯u tàu tòa b͙. Hai c̯u tàu khác và chͫ cá n͝i b̵t xa h˯n, tͳ b͇n sông ÿ͙i
di͏n tòa nhà g͟ hiên r͡ng (bungalow) và câu l̩c b͡ ÿ̿t trong khu nhà r͡ng rãi, d˱ͣi g͙c c͝ thͭ uy nghi.
R͛i ÿ͇n tr̩i thͯy phi c˯ vͳa l̵p vͣi nhà chͱa máy bay, c˯ x˱ͧng, tr̩i lính s̷p b͝ sung nhͷng chòi xinh
x̷n cho sƭ quan và h̩ sƭ quan cͯa phi ÿ͡i. Bên kia doanh tr̩i, ngôi chùa Bình Tr˱ͣc c͝ kính vͣi ÿ˱ͥng
gͥ trang trí ki͋u Tàu làm b̹ng t˱ͫng sͱ nh͗ xíu, v̩ch l̩i cu͡c ÿͥi m͡t v͓ th̯n và vài t˱ͫng c͝ s˯n ph͇t
trên b͏ thͥ (2[2]). Ĉi ng˱ͫc b͇n lên cao có ngôi nhà lͣn cͯa r̩p hát Vi͏t Nam và tr̩i ÿóng ghe xu͛ng cͯa
ng˱ͥi Tàu. Phía sau sông, trên ͭ ÿ̭t là m͡t lô c͙t r͡ng, ng˱ͥi ta ÿi vào b̹ng l͙i ÿi tuy͏t ÿ́p tr͛ng
ph˱ͫng vƭ thân k͇ch xù. Xây d͹ng năm 1879 thay cho thành c͝, hi͏n nay lô c͙t dùng làm ch͟ ͧ cho sƭ
quan ÿ̩i ÿ͡i lính t̵p. Tr̩i lính ÿ̿t ͧ chung quanh. Chính trung tâm không phô bày v̓ kì d͓ khác l̩. Ĉó là
nhͷng tòa nhà công (3[3]) và nhͷng vi la cͯa viên chͱc mà ng˱ͥi ta nh̵n ra ͧ các t͑nh l͓.
Cách th͓ xã ba ki lô mét, trên cao nguyên Bình Th̩nh và d͕c ÿ˱ͥng ÿi Tr͓ An, l̵p m͡t tr̩i không
quân trên b͡ vͣi nhi͉u nhà chͱa máy bay, kho, x˱ͧng may và m͡t bãi c̭t h̩ cánh r͡ng rãi. ͦ g̯n bìa
rͳng là m͡t nhóm chòi cho nhân s͹ ng˱ͥi Âu ͧ, h͕ thu͡c b͡ ph̵n m̿t ÿ̭t cͯa phi ÿ͡i.
Tӯ năm 1955, mӝt sӕ ÿӗng bào miӅn Bҳc di cѭ ÿӃn ÿӏnh cѭ ӣ khu Hӕ Nai và mӝt sӕ xã dӑc
quӕc lӝ 15. TӍnh lӏ Biên Hòa càng thêm sҫm uҩt thu hút nhân dân các nѫi vӅ ÿây làm ăn sinh sӕng.
Tӯ nhӳng năm 1960, khu kƭ nghӋ Biên Hòa bҳt ÿҫu ÿѭӧc thành lұp và ÿi vào hoҥt ÿӝng
càng làm ÿô thӏ Biên Hòa thêm phát triӇn.
Trong nhӳng năm dѭӟi thӡi Pháp thuӝc Biên Hòa là tӍnh lӷ cӫa mӝt tӍnh lҿ nên viӋc xây
dӵng cѫ sӣ hҥ tҫng ít ÿѭӧc chú ý. Vào nhӳng năm ÿҫu cӫa thұp niên 60 thӃ kӹ XX, khu kƭ nghӋ
Biên Hòa ÿѭӧc thành lұp, nhѭng thuӝc ÿӏa phұn hai xã Tam HiӋp và Long Bình Tân ӣ ngoҥi ô.
Khu trung tâm tӍnh lӏ vүn chѭa có gì thay ÿәi chӍ là xã Bình Trѭӟc vӟi ÿӏa giӟi lúc ban ÿҫu (5 khu,
8 ҩp) cho ÿӃn năm 1975. Sau ngày giҧi phóng, ÿӏa giӟi Biên Hòa ÿѭӧc mӣ rӝng và nâng lên thành
mӝt thành phӕ vӟi 22 phѭӡng, xã; các nhà máy, xí nghiӋp ÿѭӧc xây dӵng thêm, sӵ bӕ trí nhѭ hiӋn
nay là hӧp lý. Khu trung tâm thành phӕ vүn chѭa có gì thay ÿәi; là mӝt ÿô thӏ ÿiӅu quan trӑng nhҩt
là ÿiӋn, nѭӟc, ÿѭӡng giao thông nӝi thӏ, ÿѭӡng ngang, phӕ dӑc nhѭng viӋc xây dӵng cao ӕc ӣ khu
trung tâm thành phӕ Biên Hòa phát triӇn rҩt chұm.
Tӯ mӝt tӍnh lӏ nhӓ năm 1923 vӟi sӕ dân là 4.834 ngѭӡi, năm 1977 tăng lên 224.505 ngѭӡi,
ngày nay Biên Hòa là mӝt thành phӕ loҥi 2 vӟi sӕ dân là 419.673 ngѭӡi (năm 1996).
Năm 1808, tәng Long Thành thuӝc huyӋn Phѭӟc Long ÿã thăng thành huyӋn Long Thành,
huyӋn lӷ ÿһt tҥi làng Phѭӟc Lӝc. Cùng vӟi viӋc xây dӵng các dinh thӵ, công sӣ, các xѭӣng thӫ
công, tiӋm buôn cNJng mӑc lên và chuyӇn dҫn tӯ mӝt làng sҧn xuҩt nông nghiӋp thành mӝt thӏ trҩn,
thu hút nhân dân các vùng nông thôn vӅ ÿây sinh sӕng. Làng Phѭӟc Lӝc năm 1923 vӟi 1.663 dân
nay ÿã là mӝt thӏ trҩn hoҥt ÿӝng nhӝn nhӏp vӟi sӕ dân là 20.927 ngѭӡi, nhà cӱa kiӃn trúc ÿѭӡng sá,
chӧ búa, bӋnh viӋn, trѭӡng hӑc, có ÿҫy ÿӫ cӫa dáng dҩp mӝt ÿô thӏ loҥi 5.
Thӏ trҩn Xuân Lӝc phát triӇn tӯ mӝt làng trung tâm cӫa tәng Bình Lâm Thѭӧng. Năm 1957
(2[2]) Ĉây là ÿình Tân Lân, tác giҧ lҫm là chùa (ngѭӡi viӃt chú).
(3[3]) Nhà thѭѫng, trѭӡng hӑc, tòa án, trҥi lính bҧo an...

25.4 Page 244

▲back to top


là tӍnh lӷ cӫa tӍnh Long Khánh, năm 1976 là huyӋn lӷ cӫa huyӋn Xuân Lӝc, hiӋn nay là huyӋn lӷ
cӫa huyӋn Long Khánh, trӣ thành mӝt ÿô thӏ loҥi 4. Dân sӕ tӯ 1.846 ngѭӡi năm 1923 lên 56.920
ngѭӡi năm 1996.
Thӏ trҩn Ĉӏnh Quán, mӝt trung tâm chính trӏ kinh tӃ văn hóa cӫa huyӋn Ĉӏnh Quán ÿѭӧc
hình thành tӯ mӝt xã cӫa tәng Bình Tuy, tӯ năm 1957 trӣ thành huyӋn lӷ cӫa huyӋn Ĉӏnh Quán,
hiӋn ÿang trên ÿѭӡng xây dӵng ÿӇ trӣ thành mӝt ÿô thӏ.
Các thӏ trҩn Vƭnh An (huyӋn lӷ huyӋn Vƭnh Cӱu), Trҧng Bom (huyӋn lӷ huyӋn Thӕng
Nhҩt), Gia Ray (huyӋn lӷ huyӋn Xuân Lӝc), thӏ trҩn Tân Phú vӯa lұp gҫn ÿây cNJng ÿang trên ÿà
phát triӇn.
V.3. S͹ hình thành và phát tri͋n cͯa các khu công nghi͏p, ti͋u thͯ công nghi͏p t̵p trung:
Ӣ các nѭӟc công nghiӋp phát triӇn, viӋc ÿô thӏ hóa ÿӅu bҳt ÿҫu tӯ các công trѭӡng thӫ
công. Ӣ tӍnh Ĉӗng Nai ngoài các yӃu tӕ là trung tâm chính trӏ, trung tâm thѭѫng mҥi dӏch vө; viӋc
thành lұp các trung tâm công nghiӋp, tiӇu thӫ công nghiӋp ÿã lôi cuӕn khá nhiӅu lao ÿӝng ӣ nông
thôn, mӝt sӕ công nhân còn ÿem theo cҧ gia ÿình vӅ các khu này làm ăn sinh sӕng, do ÿó ÿã thúc
ÿҭy quá trình ÿô thӏ hóa nhanh chóng hѫn.
Các cѫ sӣ chӃ biӃn lâm sҧn nhѭ sҧn xuҩt bàn ghӃ, giѭӡng tӫ, cѭa xҿ gӛ xây dӵng ÿã hình
thành nhӳng khu sҧn xuҩt tұp trung nhѭ Tân Hòa, Tân Mai.
Các cѫ sӣ sҧn xuҩt gҥch ngói tұp trung ӣ Long Bình Tân, Tân Vҥn, Tân Hҥnh...
Các cѫ sӣ sҧn xuҩt ÿӗ gӕm sӭ tұp trung ӣ Bӱu Hòa, Hóa An, Tân Vҥn...
Năm 1963, chính quyӅn Sài Gòn cho thành lұp khu kƭ nghӋ Biên Hòa trên ÿӏa bàn 2 xã
Tam HiӋp và Long Bình Tân; sau ÿó tuyên bӕ chuyӇn nhѭӧng ÿҩt cho công ty quӕc gia phát triӇn
kӻ nghӋ SONADEZI. Năm 1972, khu kƭ nghӋ Biên Hòa ÿã có 42 nhà máy lӟn nhӓ ÿi vào hoҥt
ÿӝng vӟi sӕ công nhân là 6.355 ngѭӡi, nhiӅu khu chung cѭ cӫa công nhân ÿѭӧc các nhà máy xí
nghiӋp xây dӵng.
Năm 1981, hѫn 40 xí nghiӋp trung ѭѫng quҧn lý ÿѭӧc ÿѭa vào hoҥt ÿӝng, ta xây dӵng
thêm 29 xí nghiӋp công nghiӋp ÿӏa phѭѫng; ÿѭa tәng sӕ nhà máy, xí nghiӋp trong tӍnh lên 82 vӟi
sӕ công nhân là 17.205 ngѭӡi.
Sau 20 năm xây dӵng và phát triӇn kinh tӃ tính ÿӃn năm 1996 toàn tӍnh ÿã có 2 khu công
nghiӋp tұp trung: Biên Hòa 1, Biên Hòa 2 và các khu công nghiӋp tұp trung khác nhѭ: Gò Dҫu,
Nhѫn Trҥch, Hӕ Nai, Sông Mây... cNJng ÿang hình thành và phát triӇn thu hút ngày càng nhiӅu lao
ÿӝng.
V.4. Quá trình hình thành và phát tri͋n cͯa các tͭ ÿi͋m th˱˯ng m̩i, d͓ch vͭ:
Ngoài các trung tâm thѭѫng mҥi dӏch vө lӟn cӫa ÿӏa phѭѫng nhѭ thành phӕ Biên Hòa, các
thӏ trҩn huyӋn lӷ cӫa các huyӋn; các tө ÿiӇm thѭѫng mҥi dӏch vө ӣ các thӏ tӭ cNJng ÿang phát triӇn
hình thành mҥng lѭӟi thѭѫng mҥi dӏch vө phөc vө các ngành sҧn xuҩt phát triӇn và cҧi thiӋn ÿӡi
sӕng nhân dân ÿӏa phѭѫng.
Năm 1980, sӕ lao ÿӝng hoҥt ÿӝng trong các ngành thѭѫng mҥi dӏch vө là 54.846 ngѭӡi,
trong ÿó có 19.460 ngѭӡi hoҥt ÿӝng trong ngành thѭѫng nghiӋp vұt tѭ.
Năm 1996, sӕ lao ÿӝng hoҥt ÿӝng trong các ngành thѭѫng mҥi dӏch vө là 144.125 ngѭӡi,
trong ÿó có 56.442 ngѭӡi hoҥt ÿӝng trong ngành thѭѫng nghiӋp vұt tѭ.

25.5 Page 245

▲back to top


Các thӏ tӭ là các tө ÿiӇm thѭѫng mҥi dӏch vө hoҥt ÿӝng rҩt nhӝn nhӏp nhѭ: Phѭѫng Lâm,
Phú Vinh, Túc Trѭng, Gia KiӋm, Gia Tân, Dҫu Giây, Xuân Ĉӏnh, ngã ba Suӕi Cát, Hѭng Lӝc, ngã
ba Sông Thao, ngã ba Bùi Chu, Thҥnh Phú, Tân Mai II, Phѭӟc Thái, Ĉҥi Phѭӟc... góp phҫn vào
viӋc ÿҭy mҥnh ÿô thӏ hóa trong ÿӏa phѭѫng.
CѪ CҨU DÂN SӔ
ĈӇ thuұn tiӋn cho viӋc phân tích ÿánh giá tình hình phát triӇn dân sӕ và phөc vө cho công
tác nghiên cӭu vӅ dân sӕ cӫa tӍnh Ĉӗng Nai, chúng tôi dӵa vào các tài liӋu thӕng kê cѫ sӣ ÿӇ cҳt
bӓ: sӕ dân cӫa huyӋn Duyên Hҧi chuyӇn vӅ thành phӕ Hӗ Chí Minh; sӕ dân cӫa thӏ xã VNJng Tàu,
các huyӋn Châu Thành, Long Ĉҩt, Xuyên Mӝc chuyӇn vӅ tӍnh Bà Rӏa - VNJng Tàu, cho ÿӗng nhҩt
vӅ phҥm vi, thӡi gian, không gian.
* Dân sӕ tӍnh Ĉӗng Nai qua các thӡi ÿiӇm:
- Ngày 05 - 02 - 1976:
905.247 ngѭӡi
- Ngày 01 - 10 - 1979:
1.035.937 ngѭӡi
- Ngày 01 - 04 - 1989:
1.542.927 ngѭӡi
- Ngày 01 - 01 - 1996:
1.936.055 ngѭӡi
Tính tӯ năm 1957 ÿӃn năm 1976 tӭc là sau 19 năm, dân sӕ Ĉӗng Nai ÿã tăng gҩp 2,5 lҫn.
NӃu tính tӯ năm 1957 ÿӃn năm 1996 tӭc là sau 38 năm dân sӕ ÿã tăng lên 5,5 lҫn. NӃu tính tӯ năm
1976 ÿӃn năm 1996 tӭc là sau 20 năm ÿã tăng lên 2,1 lҫn. Vùng ÿҩt này ÿã có sӭc hút mãnh liӋt
ÿӕi vӟi dân cѭ các miӅn ÿҩt nѭӟc, ÿây là vùng kinh tӃ phát triӇn cӵc kǤ sôi ÿӝng so vӟi nhiӅu ÿӏa
phѭѫng khác trong cҧ nѭӟc, nó nҵm trong tam giác thành phӕ Hӗ Chí Minh - Ĉӗng Nai - Bà Rӏa -
VNJng Tàu, trӑng ÿiӇm kinh tӃ phía Nam.
I. Cѫ cҩu dân sӕ theo giӟi tính:
Ӣ tӍnh Ĉӗng Nai cNJng nhѭ trong cҧ nѭӟc do ҧnh hѭӣng cӫa nhiӅu năm chiӃn tranh tӹ lӋ nӳ
giӟi trong dân sӕ cao hѫn nam giӟi. Nhѭng kӇ tӯ sau năm 1975 tӹ lӋ nӳ giӟi giҧm dҫn. Năm 1976,
tӹ lӋ nӳ trong dân sӕ chiӃm 51,95%, năm 1979 chiӃm 51,58%, năm 1989 là 50,76%, năm 1996 là
49,48%; do ÿó tháp tuәi không bao giӡ cân xӭng; sӕ nam giӟi sinh ra bao giӡ cNJng nhiӅu hѫn nӳ
giӟi. Do nhiӅu yӃu tӕ ҧnh hѭӣng nhѭ: ÿiӅu kiӋn xã hӝi, lao ÿӝng và sinh hoҥt nên sӕ chӃt ӣ mӑi lӭa
tuәi bao giӡ nam giӟi cNJng cao hѫn nӳ nhҩt là ӣ lӭa tuәi ÿã trѭӣng thành; tӯ ÿó trong cùng mӝt lӭa
tuәi tӹ lӋ nam sӁ giҧm dҫn mà tӹ lӋ nӳ sӁ tăng dҫn. (xem các biӇu thӕng kê phҫn phө lөc).
II. Cѫ cҩu dân sӕ theo ÿӝ tuәi:
Sӕ liӋu thӕng kê nhiӅu năm cho thҩy ӣ tӍnh Ĉӗng Nai cӭ 10.000 trҿ em sѫ sinh có khoҧng
4.750 ÿӃn 4.830 nӳ, tѭѫng ӭng vӟi kӃt quҧ nghiên cӭu vӅ trҿ sѫ sinh cӫa thӃ giӟi cӭ 100 nӳ có 105
nam. Lӭa tuәi càng nhӓ nӳ chiӃm tӹ lӋ càng ít, tӹ lӋ ÿó sӁ tăng dҫn. Tӹ lӋ nam giӟi do phө thuӝc
nhiӅu vӅ các ÿiӅu kiӋn sinh hoҥt và xã hӝi tӹ lӋ sӁ giҧm dҫn vào lӭa tuәi tӯ 20 trӣ ÿi.
Qua các bҧng thӕng kê vӅ cѫ cҩu dân sӕ chia theo ÿӝ tuәi cӫa 3 kǤ ÿiӅu tra dân sӕ 1979,
1989 và 1996: tӹ lӋ cҩu trúc nam nӳ ӣ ÿӝ tuәi tӯ 0 - 14; năm 1979 nam là 23,49%, nӳ là 22,20%;
năm 1989 nam là 19,25%, nӳ là 17,61%. Theo quy luұt chung ÿӝ tuәi càng cao, tӹ lӋ nӳ ngày mӝt
tăng và tӹ lӋ nam ngày càng giҧm dҫn. Nhѭng trong ÿiӅu kiӋn xã hӝi có thay ÿәi và ÿӡi sӕng ngày
càng cҧi thiӋn thì tӍ lӋ ÿó cNJng thay ÿәi.

25.6 Page 246

▲back to top


Năm 1979 ӣ ÿӝ tuәi 20 - 24 tӹ lӋ nӳ tăng hѫn nam cө thӇ, nam là 3,62% nӳ là 4,59%. Năm
1989 ӣ ÿӝ tuәi 25 - 29 tӹ lӋ nӳ mӟi tăng hѫn nam chút ít cө thӇ, nam là 4,46%, nӳ là 4,70%. Năm
1996 do nӅn kinh tӃ phát triӇn, ÿӡi sӕng nhân dân có nhiӅu cҧi thiӋn, sӕ lao ÿӝng nhұp cѭ nhiӅu
nên ÿӃn ÿӝ tuәi 40 - 44 tӹ lӋ nӳ mӟi nhích lên, cө thӇ nam là 1,47% nӳ là 1,57%.
Quy mô dân sӕ trong ÿӝ tuәi lao ÿӝng, năm 1979 là 47,12%, năm 1989 là 51,88%, năm
1996 là 54,71%. Sӕ lao ÿӝng tăng nhanh ӣ thӡi kǤ 1989 ÿӃn 1996, phҫn lӟn là do tăng cѫ hӑc; chӍ
trong vòng 7 năm mà sӕ lao ÿӝng cӫa toàn tӍnh ÿã tăng lên 259.833 ngѭӡi. (xem biӇu thӕng kê và
tháp tuәi ӣ phҫn phө lөc).
III. Cѫ cҩu dân sӕ thành thӏ nông thôn:
Ĉӗng Nai lҥi nҵm trong khu vӵc kinh tӃ trӑng ÿiӇm phía Nam, các mһt công nghiӋp, dӏch
vө phát triӇn tѭѫng ÿӕi nhanh, quá trình ÿô thӏ hóa trong mҩy năm gҫn ÿây vӟi tӕc ÿӝ nhanh nên
cѫ cҩu dân sӕ nông thôn và thành thӏ cNJng có chuyӇn dӏch lӟn. Sӕ dân thành thӏ ngày càng tăng, tӍ
lӋ dân nông thôn giҧm dҫn.
Năm 1976, sӕ dân thành thӏ chiӃm 23,70%, dân nông thôn chiӃm 76,30%.
Năm 1989, sӕ dân thành thӏ chiӃm 27,21%, dân nông thôn chiӃm 72,79%.
Năm 1996, sӕ dân thành thӏ chiӃm 28,97%, dân nông thôn chiӃm 71,03%.
(xem các biӇu thӕng kê phҫn phө lөc)
IV. Cѫ cҩu ngành nghӅ:
KӃt quҧ các kǤ tәng ÿiӅu tra dân sӕ cho thҩy sӕ liӋu lao ÿӝng tuyӋt ÿӕi trong nông nghiӋp
cNJng nhѭ các ngành khác ÿӅu có tăng lên cùng vӟi nhӏp ÿӝ tăng dân sӕ nhѭng cѫ cҩu có sӵ thay
ÿәi phù hӧp vӟi xu thӃ phát triӇn kinh tӃ ÿӏa phѭѫng.
(Tính theo tͽ l͏%)
NĂM
1976
1989
1995
Sӕ lao ÿӝng
KV1
78,59
77,64
76,38
KV2
10,49
9,60
11,84
KV3
10,92
12,76
11,78
Giá trӏ tәng sҧn phҭm quӕc nӝi GDP
KV1
58,1
50,1
32,7
KV2
16,3
20,6
36,5
KV3
25,6
29,3
30,8
Ĉҥi hӝi Ĉҧng lҫn thӭ VI (1986) ÿӅ ra ÿѭӡng lӕi ÿәi mӟi, xóa bӓ tӯng bѭӟc chӃ ÿӝ bao cҩp
và áp dөng cѫ chӃ thӏ trѭӡng thì sӕ lao ÿӝng cNJng nhѭ GDP ӣ Ĉӗng Nai có bѭӟc giҧm sút tҩt yӃu
do viӋc sҳp xӃp lҥi các nhà máy và doanh nghiӋp quӕc doanh. Mӝt sӕ ÿѫn vӏ làm ăn kém hiӋu quҧ
phҧi sáp nhұp, giҧi thӇ ÿã gây biӃn ÿӝng nêu trên. Vѭӧt qua cѫn khӫng hoҧng, tӯ khi mӣ cӱa ÿón
nhұn ÿҫu tѭ, liên doanh vӟi nѭӟc ngoài và thѭѫng mҥi - dӏch vө tѭ nhân bung mҥnh thì sӕ lao
ÿӝng cNJng nhѭ GDP cӫa khu vӵc 2 và 3 ngày càng tăng nhanh.
IV.1. Lao ÿ͡ng s̫n xṷt nông nghi͏p:
Năm 1980, sӕ lao ÿӝng làm viӋc trong ngành nông nghiӋp tӍnh Ĉӗng Nai là 405.884 ngѭӡi
ÿã tҥo ra giá trӏ sҧn lѭӧng cӫa ngành nông nghiӋp là 386.004 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh
1989) bình quân mӝt lao ÿӝng nông nghiӋp làm ra 951.020 ÿӗng.

25.7 Page 247

▲back to top


Năm 1990, sӕ lao ÿӝng làm viӋc trong ngành nông nghiӋp tӍnh Ĉӗng Nai là 503.856 ngѭӡi
ÿã tҥo ra giá trӏ sҧn lѭӧng cӫa ngành nông nghiӋp là 629.622 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh
1989), bình quân mӝt lao ÿӝng nông nghiӋp làm ra 1.249.607 ÿӗng.
Năm 1995, sӕ lao ÿӝng làm viӋc trong ngành nông nghiӋp tӍnh Ĉӗng Nai là 731.266 ngѭӡi,
ÿã tҥo ra giá trӏ sҧn lѭӧng cӫa ngành nông nghiӋp là 821.792 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh
1989), bình quân mӝt lao ÿӝng nông nghiӋp làm ra 1.123.794 ÿӗng.
IV.2. Lao ÿ͡ng công nghi͏p:
Năm 1980, sӕ công nhân viên làm viӋc trong các ngành công nghiӋp là 47.237 ngѭӡi, tҥo
ra giá trӏ sҧn lѭӧng cӫa ngành công nghiӋp là 215.689 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh 1989), bình
quân mӝt công nhân làm ra 4.566.103 ÿӗng.
Năm 1990, sӕ công nhân viên làm viӋc trong các ngành công nghiӋp là 51.094 ngѭӡi, ÿã
bҳt ÿҫu ÿѭa khoa hӑc kӻ thuұt vào sҧn xuҩt, giá trӏ sҧn lѭӧng cӫa ngành công nghiӋp tҥo ra là
441.291 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh 1989), bình quân mӝt lao ÿӝng cӫa ngành công nghiӋp
tҥo ra 8.636.846 ÿӗng.
Năm 1995, sӕ công nhân viên làm viӋc trong các ngành công nghiӋp là 102.280 ngѭӡi và
ÿã ÿәi mӟi các phѭѫng tiӋn sҧn xuҩt cӫa ngành công nghiӋp nên ÿã tҥo ra giá trӏ sҧn lѭӧng cӫa
ngành công nghiӋp là 1.786.427 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh 1989), bình quân mӝt lao ÿӝng
cӫa ngành công nghiӋp tҥo ra 17.466.044 ÿӗng.
V. Mұt ÿӝ dân sӕ:
DiӋn tích : 5.866,40 km2
- Mұt ÿӝ dân sӕ năm 1979 là 183 ngѭӡi/km2
- Mұt ÿӝ dân sӕ năm 1989 là 272 ngѭӡi/km2
- Mұt ÿӝ dân sӕ năm 1995 là 300 ngѭӡi/km2
- Mұt ÿӝ dân sӕ năm 1996 là 341 ngѭӡi/km2.
Xem bҧn ÿӗ mұt ÿӝ dân sӕ Ĉӗng Nai, ngѭӡi ta thҩy rõ: ÿô thӏ là nѫi tұp trung dân cѭ bұc
nhҩt và có khuynh hѭӟng gia tăng liên tөc. Mұt ÿӝ dân cѭ các huyӋn cNJng tăng dҫn theo mӭc gia
tăng cѫ giӟi (các huyӋn Xuân Lӝc, Tân Phú, Ĉӏnh Quán …) .
DÂN TRÍ VÀ TUӘI THӐ
Mӭc sӕng cӫa nhân dân ÿѭӧc ÿo bҵng ÿӡi sӕng vұt chҩt và tinh thҫn cӫa dân cѭ qua các
thӡi kǤ.
I. Trình ÿӝ dân trí:
Trình ÿӝ dân trí ÿѭӧc biӇu hiӋn qua trình ÿӝ văn hóa, kӻ thuұt cӫa dân cѭ. Năm 1979, sӕ
ngѭӡi chѭa biӃt chӳ tӯ 6 tuәi trӣ lên là 12,66%, năm 1989 là 12,54%, năm 1995 là 3,55%. Tӹ lӋ
ngѭӡi chѭa biӃt chӳ trong sӕ dân tӯ 6 tuәi trӣ lên năm 1995 giҧm xuӕng nhiӅu do kӃt quҧ huy
ÿӝng hӑc sinh vào lӟp mӝt ÿҥt 98,86% ÿӝ tuәi ÿi hӑc, kӃt quҧ xóa mù chӳ cӫa ÿӏa phѭѫng ÿҥt tӹ lӋ
cao.
Tính ÿӃn năm 1995, sӕ ngѭӡi hӑc hӃt lӟp 1 trӣ lên toàn tӍnh là 1.481.552 ngѭӡi (76,52%),

25.8 Page 248

▲back to top


sӕ hӑc sinh ÿang hӑc lӟp 1 niên khóa 1995 - 1996 là 59.855 em chiӃm 3,6% ӣ ÿӝ tuәi tӯ 6 tuәi trӣ
lên và bҵng 13,73% ӣ ÿӝ tuәi tӯ 6 - 14 tuәi.
I.1. V͉ trình ÿ͡ văn hóa:
Tính ÿӃn 31 - 12 - 1995, dân sӕ toàn tӍnh là 1.936.055 ngѭӡi. Sӕ dân tӯ 6 tuәi trӣ lên là
1.658.079 ngѭӡi: sӕ ngѭӡi chѭa biӃt chӳ là 58.955 ngѭӡi (3,04%); sӕ ngѭӡi mӟi biӃt ÿӑc, biӃt viӃt
(kӇ cҧ sӕ ÿang hӑc lӟp 1) là 117.572 ngѭӡi (6,07%), sӕ hӑc hӃt cҩp 1 là 242.373 ngѭӡi (12,51%),
sӕ hӑc hӃt cҩp 2 là 114.130 ngѭӡi (5,89%); sӕ hӑc hӃt cҩp 3 là 116.026 ngѭӡi (6%). Trong niên
hӑc 1995 - 1996, toàn tӍnh có 405.006 hӑc sinh, trong ÿó cҩp 1 là 262.864 em, cҩp 2 là 113.907
em, cҩp 3 là 28.235 em.
Sӕ chӍ mӟi biӃt ÿӑc, biӃt viӃt (chѭa hӑc hӃt lӟp 1) là 117. 572 ngѭӡi (6,07%), mӝt con sӕ
lӟn ÿӕi vӟi công tác xóa mù chӳ và phә cұp tiӇu hӑc.
I.2. V͉ trình ÿ͡ chuyên môn kͿ thu̵t:
Năm 1979, sӕ ngѭӡi có trình ÿӝ chuyên môn kӻ thuұt là 17.390 ngѭӡi, trong ÿó: có trình
ÿӝ trung cҩp là 6.666 ngѭӡi, có trình ÿӝ cao ÿҷng là 475 ngѭӡi, có trình ÿӝ ÿҥi hӑc là 2.133 ngѭӡi,
trên ÿҥi hӑc là 12 ngѭӡi.
Năm 1989, sӕ ngѭӡi có trình ÿӝ chuyên môn kӻ thuұt là 27.695 ngѭӡi, trong ÿó: có trình
ÿӝ trung cҩp là 8.876 ngѭӡi, có trình ÿӝ cao ÿҷng là 2.394 ngѭӡi, có trình ÿӝ ÿҥi hӑc là 4.723
ngѭӡi, trên ÿҥi hӑc là 27 ngѭӡi.
Năm 1995, sӕ ngѭӡi có trình ÿӝ chuyên môn kӻ thuұt là 37.531 ngѭӡi, trong ÿó: có trình
ÿӝ trung cҩp là 13.310 ngѭӡi, có trình ÿӝ cao ÿҷng là 3.487 ngѭӡi, có trình ÿӝ ÿҥi hӑc là 6.190
ngѭӡi, trên ÿҥi hӑc là 66 ngѭӡi.
Qua các sӕ liӋu trên ngѭӡi ta thҩy: kinh tӃ ngày càng phát triӇn, ÿӡi sӕng nhân dân ÿѭӧc
cҧi thiӋn, trình ÿӝ dân trí không ngӯng ÿѭӧc nâng lên. Năm 1979, cӭ 1.000 ngѭӡi dân có 2,07
ngѭӡi có trình ÿӝ tӯ ÿҥi hӑc trӣ lên. Năm 1989, cӭ 1.000 ngѭӡi dân có 3,07 ngѭӡi có trình ÿӝ tӯ
ÿҥi hӑc trӣ lên. Năm 1995, cӭ 1.000 ngѭӡi dân có 3,23 ngѭӡi có trình ÿӝ tӯ ÿҥi hӑc trӣ lên.
Dân trí ngày càng cao, tҥo ÿiӅu kiӋn ÿӇ tiӃp thu khoa hӑc kӻ thuұt ÿѭa vào sҧn xuҩt. Do ÿó
sҧn xuҩt ngày càng phát triӇn, giá trӏ sҧn phҭm xã hӝi sҧn xuҩt ra ngày càng tăng.
Năm 1979, sӕ lao ÿӝng có kӻ thuұt chiӃm 3,34% trong tәng sӕ lao ÿӝng ÿang làm viӋc
trong các ngành kinh tӃ quӕc dân; sӕ cán bӝ khoa hӑc kӻ thuұt có trình ÿӝ tӯ trung hӑc chuyên
nghiӋp trӣ lên bҵng 2,05% sӕ lao ÿӝng trӵc tiӃp sҧn xuҩt; giá trӏ sҧn lѭӧng sҧn xuҩt ra trong năm là
601.693 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh 1989).
Năm 1989, sӕ lao ÿӝng có kӻ thuұt chiӃm 3,57% trong tәng sӕ lao ÿӝng ÿang làm viӋc
trong các ngành kinh tӃ quӕc dân; sӕ cán bӝ khoa hӑc kӻ thuұt có trình ÿӝ tӯ trung hӑc chuyên
nghiӋp trӣ lên bҵng 2,37% sӕ lao ÿӝng trӵc tiӃp sҧn xuҩt; giá trӏ sҧn lѭӧng sҧn xuҩt ra trong năm là
1.070.913 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh 1989).
Năm 1995, sӕ lao ÿӝng có kӻ thuұt chiӃm 3,87% trong tәng sӕ lao ÿӝng ÿang làm viӋc
trong các ngành kinh tӃ quӕc dân; sӕ cán bӝ khoa hӑc kӻ thuұt có trình ÿӝ tӯ trung hӑc chuyên
nghiӋp trӣ lên bҵng 2,76% sӕ lao ÿӝng trӵc tiӃp sҧn xuҩt; giá trӏ sҧn lѭӧng sҧn xuҩt ra trong năm là
2.608.219 triӋu ÿӗng (tính theo giá cӕ ÿӏnh 1989).
Do dân trí ngày càng phát triӇn sӕ lao ÿӝng có kӻ thuұt ngày càng tăng lên, nên giá trӏ sҧn
phҭm xã hӝi sҧn xuҩt ra trong năm cNJng không ngӯng tăng lên.

25.9 Page 249

▲back to top


Năm 1989 so vӟi năm 1979 tӭc là sau 10 năm sӕ lao ÿӝng xã hӝi tăng lên 47,79%, lao
ÿӝng trӵc tiӃp sҧn xuҩt tăng lên 45,73%, lao ÿӝng có kӻ thuұt tăng lên 59,29%, giá trӏ sҧn phҭm xã
hӝi sҧn xuҩt ra trong năm tăng lên 77,98%.
Năm 1995 so vӟi năm 1989 tӭc là sau 06 năm sӕ lao ÿӝng xã hӝi tăng lên 25,08%, lao
ÿӝng trӵc tiӃp sҧn xuҩt tăng lên 26,49%, lao ÿӝng có kӻ thuұt tăng lên 35,52%, giá trӏ sҧn phҭm xã
hӝi sҧn xuҩt ra trong năm tăng lên 43,55%.
Năm 1995 so vӟi năm 1979 tӭc là sau 16 năm sӕ lao ÿӝng xã hӝi tăng lên 86,75%, lao
ÿӝng trӵc tiӃp sҧn xuҩt tăng lên 84,54%, lao ÿӝng có kӻ thuұt tăng lên 115,82%, giá trӏ sҧn phҭm
xã hӝi sҧn xuҩt ra trong năm tăng lên gҩp 4,3 lҫn. Nhѭng mӝt vҩn ÿӅ nәi cӝm là tӍnh ta thiӃu công
nhân và nhân viên kƭ thuұt có tay nghӅ cao, cҫn mӣ thêm các trѭӡng dҥy nghӅ phù hӧp ÿӇ khҳc
phөc nhanh chóng tình trҥng này.
II. Tuәi thӑ bình quân theo giӟi tính:
Tuәi thӑ cӫa dân cѭ phө thuӝc vào ÿiӅu kiӋn kinh tӃ xã hӝi; nhҩt là ÿiӅu kiӋn lao ÿӝng và
sinh hoҥt ÿã ҧnh hѭӣng lӟn ÿӃn tuәi thӑ cӫa tӯng giӟi tính do ÿó tӹ lӋ chӃt bao giӡ nam giӟi cNJng
cao hѫn kӇ cҧ mӑi lӭa tuәi.
II.1. Năm 1976:
Mһc dù chiӃn tranh ÿã kӃt thúc nhѭng ҧnh hѭӣng cӫa hұu quҧ chiӃn tranh rҩt lӟn, ÿӡi sӕng
ÿói khә nhҩt là ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi sӕng nhӡ vào chiӃn tranh nay không có viӋc làm tӹ lӋ thҩt
nghiӋp lӟn phҧi có thӡi gian mӟi khҳc phөc ÿѭӧc, mӝt sӕ tұt bӋnh hoành hành nên tuәi thӑ thҩp.
Tuәi thӑ bình quân là 57 tuәi trong ÿó tuәi thӑ bình quân cӫa nӳ giӟi là 60 tuәi, tuәi thӑ bình quân
cӫa nam giӟi là 54 tuәi.
II.2. Năm 1980:
Sau 5 năm khôi phөc sҧn xuҩt khҳc phөc hұu quҧ chiӃn tranh tuy có thu ÿѭӧc kӃt quҧ nhҩt
ÿӏnh nhѭng ÿӡi sӕng vүn còn nhiӅu khó khăn nên tuәi thӑ vүn chѭa ÿѭӧc cҧi thiӋn nhiӅu. Tuәi thӑ
bình quân cӫa năm 1980 là 60 tuәi trong ÿó tuәi thӑ bình quân cӫa nam giӟi là 57 tuәi, cӫa nӳ giӟi
là 62 tuәi.
II.3. Năm 1989:
Thӵc hiӋn ÿѭӡng lӕi ÿәi mӟi cӫa Ĉҧng, kinh tӃ phát triӇn ÿӡi sӕng nhân dân ÿã bѭӟc ÿҫu
ÿѭӧc cҧi thiӋn nên tuәi thӑ tăng lên. Tuәi thӑ bình quân năm 1989 là 65 tuәi trong ÿó tuәi thӑ bình
quân cӫa nam giӟi là 63, tuәi thӑ cӫa nӳ giӟi là 67 tuәi.
II.4. Năm 1995:
Do kinh tӃ phát triӇn hѫn ÿӡi sӕng dân cѭ ngày càng ÿѭӧc cҧi thiӋn, hӋ thӕng phòng chӳa
bӋnh phát triӇn, tәng sӕ cán bӝ y tӃ là 3760 ngѭӡi tăng gҩp hѫn 2 lҫn năm 1976 (trong ÿó bác sƭ là
477 ngѭӡi tăng gҩp 8,5 lҫn 1976, y sƭ là 820 ngѭӡi tăng gҩp 8 lҫn năm 1976). Nhӡ vұy mà tuәi thӑ
bình quân năm 1995 là 68 tuәi trong ÿó tuәi thӑ bình quân cӫa nam giӟi là 66, tuәi thӑ cӫa nӳ giӟi
là 70 tuәi.
HiӋn nay, khoҧng 2 triӋu dân Ĉӗng Nai - gӗm hѫn 40 dân tӝc anh em ÿang sӕng ÿoàøn kӃt,
thân ái giúp ÿӥ lүn nhau trong lao ÿӝng sҧn xuҩt góp phҫn xây dӵng cuӝc sӕng mӟi ngày càng giàu
mҥnh, xã hӝi công bҵng văn minh.
Bi͋u 1: DIӊN TÍCH DÂN SӔ CHIA THEO ĈѪN Vӎ HÀNH CHÍNH CӪA TӌNH
ĈӖNG NAI

25.10 Page 250

▲back to top


Có ÿ͇n 31 - 12 - 1996
ĈӎA PHѬѪNG
TӘNG SӔ
1. Thành phӕ Biên Hòa
2. HuyӋn Vƭnh Cӱu
3. HuyӋn Thӕng Nhҩt
4. HuyӋn Xuân Lӝc
5. HuyӋn Long Khánh
6. HuyӋn Ĉӏnh Quán
7. HuyӋn Tân Phú
8. HuyӋn Long Thành
DIӊN TÍCH
(KM2)
5.866,40
DÂN SӔ
(NGѬӠI)
1.936.055
MҰT ĈӜ DÂN SӔ
(NGѬӠI/KM2)
330,02
154,73
419.673
2.712,29
1.073,18
91.859
85,59
506,43
300.159
592,69
946,92
284,407
300,34
497,75
204.951
411,75
962,91
205,526
206,42
781,34
155.961
199,60
533,60
175.054
328,06
([1]) Có tài liӋu ghi: 105.749 ngѭӡi.
([2]) Ĉây là ÿình Tân Lân, tác giҧ lҫm là chùa (ngѭӡi viӃt chú).
([3]) Nhà thѭѫng, trѭӡng hӑc, tòa án, trҥi lính bҧo an...

26 Pages 251-260

▲back to top


26.1 Page 251

▲back to top


TÀI LIӊU THAM KHҦO
Lê Ĉӭc An: Ĉ͓a m̩o Vi͏t Nam, Luұn án tiӃn sƭ ÿӏa mҥo và cә ÿӏa chҩt, 1986,
Moskva.
Lê Ĉӭc An và nnk: B̫n ÿ͛ ÿ͓a m̩o Vi͏t Nam t͑ l͏ 1/500.000, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa
chҩt,1984.
Ĉào Duy Anh: Ĉ̭t n˱ͣc qua các ÿͥi, NXB KHXH, 1994, H.
Arthur H. Westing: Herbicides in war, The Long - term Ecological and Human
consequences, 1983.
NguyӉn Văn Ân: Sông ngòi Vi͏t Nam, t̵p 2, Nhà xuҩt bҧn Giáo dөc, H., 1983.
Ban chӍ ÿҥo ÿiӅu tra dân sӕ tӍnh Ĉӗng Nai: S͙ li͏u dân s͙ các năm 1976, 1979,
1989, 1996.
Ban phân vùng kinh tӃ và phân viӋn khí tѭӧng thӫy văn TP Hӗ Chí Minh: M͡t
s͙ chuyên ÿ͉ ͱng dͭng (trong ÿӅ tài “Mӣ rӝng mҥng lѭӟi quan trҳc KTTV ӣ TP Hӗ
Chí Minh”) -
NguyӉn Xuân Bao: Các tr̯m tích u͙n n͇p ͧ Tà Lài..., Bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt sӕ 36, 1978,
H.
NguyӉn Xuân Bao và nnk: Báo cáo ÿ͓a ch̭t và khoáng s̫n Nam Vi͏t Nam (tͳ vƭ
tuy͇n 16020'B trͧ vào), Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt 6, 1994.
Ĉһng Văn Bào, Hà Quang Hҧi: B̫n ÿ͛ ÿ͓a m̩o t͑nh Ĉ͛ng Nai t͑ l͏ 1/100.000,
Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt 2, 1986.
Cao Văn Bә: T˱ li͏u v͉ t͑nh Biên Hòa, Tài liӋu ÿánh máy lѭu trӳ ӣ Nhà Bҧo tàng
Ĉӗng Nai.
Bӝ Quӕc phòng VNCH: Ĉ͓a d˱ chí t͝ng quát VNCH, S, 1968.
Bӝ Quӕc phòng VNCH: Binh y͇u ÿ͓a chí (các t͑nh thu͡c Quân ÿoàn 3), không ÿӅ
ngày tháng xuҩt bҧn.
Boilloux: Plan topographique de la province Bien Hoa, échelle 1:100.000, 1881,
Paris.
Dѭѫng Văn Cҫu, Phҥm Huy Long: Nghiên cͱu h͕ng núi l͵a và nͱt ÿ̭t vùng Xuân
L͡c - C̱m MͿ, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1993.
Chabert - Gallois: Atlas - Paris, 1907.
Ma Công Cӑ và nnk: Báo cáo l̵p b̫n ÿ͛ ÿ͓a ch̭t và tìm ki͇m khoáng s̫n vùng
Ĉông TP. HCM t͑ l͏ 1:500.000, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1993.
Ma Công Cӑ và nnk: Báo cáo ÿ̿c ÿi͋m ÿ͓a ch̭t, khoáng s̫n, ÿ͓a m̩o - tân ki͇n
t̩o vùng ÿô th͓ thành ph͙ Biên Hòa. Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1995.
Ma Công Cӑ và nnk: Báo cáo t͝ng k͇t ÿánh giá hi͏n tr̩ng ÿ͓a ch̭t môi tr˱ͥng
t͑nh Ĉ͛ng Nai giai ÿo̩n 1993 - 1995. Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1996
Công báo:
CHXHCN Vi͏t Nam tͳ năm ...... trͧ ÿi.

26.2 Page 252

▲back to top


VNCH 1955 - 1975.
BAC (Công báo hành chánh Nam KǤ) nhi͉u năm.
BOCF (Công báo Nam KǤ thu͡c Pháp) nhi͉u năm.
JOIF (Công báo Ĉông D˱˯ng thu͡c Pháp) nhi͉u năm.
Cөc Thӕng kê Ĉӗng Nai: Niên giám th͙ng kê nhiӅu năm.
Cөc Thӕng kê Ĉӗng Nai: Ĉ͛ng Nai 20 năm phát tri͋n kinh t͇ - xã h͡i, nxb Ĉӗng
Nai, 1997.
NguyӉn Văn Cѭӡng và nnk: K͇t qu̫ ÿo vͅ b̫n ÿ͛ ÿ͓a ch̭t và ÿi͉u tra khoáng s̫n,
tͥ Hàm Tân - Côn Ĉ̫o t͑ l͏ 1:50.000, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt miӅn Nam, 1997.
NguyӉn Huy DNJng và nnk: B̫n ÿ͛ ÿ͓a m̩o nhóm tͥ Ĉ͛ng b̹ng Nam B͡ t͑ l͏
1/200.000, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1991.
NguyӉn Huy DNJng và nnk: B̫n ÿ͛ ÿ͓a m̩o nhóm tͥ Ĉông thành ph͙ H͛ Chí
Minh, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1993.
NguyӉn Huy DNJng và nnk: B̫n ÿ͛ ÿ͓a m̩o ÿ͡ng l͹c t͑nh Ĉ͛ng Nai t͑ l͏ 1/100.000,
Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1993.
NguyӉn Huy DNJng và nnk: B̫n ÿ͛ ÿ͓a m̩o ͱng dͭng h̩ l˱u thung lNJng sông Ĉ͛ng
Nai t͑ l͏ 1/25.000, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1993.
NguyӉn Ĉӏnh Dӻ và nnk: Ĉ͓a ch̭t Ĉ͏ tͱ và ÿánh giá ti͉m năng khoáng s̫n liên
quan, ĈӅ tài KT 01-07. Hà Nӝi, 1996.
Phҥm Ngӑc Toàn, Phan Tҩt Ĉҳc: Khí h̵u Vi͏t Nam, nxb KHKT, H., 1978.
Ĉài Khí tѭӧng thӫy văn Ĉӗng Nai: Ĉ̿c tr˱ng hóa n˱ͣc sông Ĉ͛ng Nai, 1982.
Ĉài Khí tѭӧng Thӫy văn Ĉӗng Nai: Ĉánh giá tài nguyên khí h̵u, ÿ̭t, n˱ͣc nh̹m
phͭc vͭ quy ho̩ch phát tri͋n hͫp lý cây tr͛ng ͧ Ĉ͛ng Nai, 1991.
Ĉài Khí tѭӧng Thӫy văn Ĉӗng Nai: Tài nguyên n˱ͣc m̿t t͑nh Ĉ͛ng Nai, 1991.
Ĉài Khí tѭӧng Thӫy văn Nam Bӝ: Báo cáo khoa h͕c, ba tұp.
NguyӉn Ĉình Ĉҫu: Nghiên cͱu ÿ͓a b̩ tri͉u Nguy͍n, tұp Biên Hòa, nxb tp. HCM,
1993.
Lê Quí Ĉôn: Phͯ Biên t̩p lͭc, nxb KHXH, 1997.
Trӏnh Hoài Ĉӭc: Gia Ĉ͓nh Thành thông chí, Tu Trai NguyӉn Tҥo dӏch, phӫ
QVKĈTVHGD, S, 1972.
FAO - UNESCO: Chú d̳n b̫n ÿ͛ ÿ̭t th͇ giͣi, Bҧn dӏch tiӃng ViӋt, 1988.
Trҫn Văn Giàu và nnk: Ĉ͓a chí văn hóa thành ph͙ H͛ Chí Minh, nxb TP.HCM,
1987.
Goupillon: Notions géographiques de Bien Hoa, 1930, S.
Hà Quang Hҧi, Ma Công Cӑ và nnk: Báo cáo l̵p b̫n ÿ͛ ÿ͓a ch̭t và tìm khoáng
s̫n thành ph͙ HCM, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1988.
Hà Quang Hҧi: Ĉ̿c ÿi͋m Ĉ͏ tͱ và ÿ̿c ÿi͋m ÿ͓a m̩o mi͉n Ĉông Nam B͡, Luұn án
PTS khoa hӑc ÿӏa lý - ÿӏa chҩt, Hà Nӝi, 1996.
NguyӉn Ngӑc Hoa và nnk: Báo cáo l̵p b̫n ÿ͛ ÿ͓a ch̭t và tìm ki͇m khoáng s̫n

26.3 Page 253

▲back to top


nhóm tͥ Ĉ͛ng b̹ng Nam B͡ t͑ l͏ 1:200.000,
Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1996.
NguyӉn Ngӑc Hoa, Ma Công Cӑ, Phҥm Ĉình Chѭѫng, VNJ Văn Vƭnh: Báo cáo
ÿ͓a ch̭t khoáng s̫n t͑nh Ĉ͛ng Nai t͑ l͏ 1:100.000, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1993.
Ĉào Văn Hӝi: L͓ch trình hành chánh Nam ph̯n, S, 1961.
Phҥm Quang Khánh: Tài nguyên ÿ̭t vùng Ĉông Nam B͡ - Hi͏n tr̩ng và ti͉m
năng, Nhà xuҩt bҧn Nông nghiӋp năm 1995.
PTS Phҥm Quang Khánh, GS VNJ Cao Thái, KS NguyӉn Văn Khiêm: Ĉi͉u tra,
ÿánh giá tài nguyên ÿ̭t theo ph˱˯ng pháp FAO - UNESCO và quy ho̩ch s͵ dͭng
ÿ̭t trên ÿ͓a bàn t͑nh Ĉ͛ng Nai, Nhà xuҩt bҧn Nông nghiӋp, 1997, H.
Phan Khoang: Vi͏t s͵ - Xͱ Ĉàng Trong, S, 1970.
VNJ Tӵ Lұp: Ĉ͓a lý t͹ nhiên Vi͏t Nam, nxb GD, 1978, H.
Liên hiӋp các hӝi KHKT thành phӕ Hӗ Chí Minh: Ĉ͓a lý - Ĉ͓a ch̭t - Môi tr˱ͥng,
Nhà xuҩt bҧn Trҿ, tp. HCM, 1997.
Phҥm Huy Long và nnk: Báo cáo thuy͇t minh b̫n ÿ͛ ki͇n t̩o t͑nh Ĉ͛ng Nai t͑ l͏
1:100.000, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1995.
HuǤnh Lӭa: L͓ch s͵ khai phá vùng ÿ̭t Nam B͡, nxb tp. HCM, 1987.
Trҫn Ĉӭc Lѭѫng, NguyӉn Xuân Bao và nnk: B̫n ÿ͛ ÿ͓a ch̭t n˱ͣc CHXHCN
Vi͏t Nam t͑ l͏ 1:500.000, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt 6, 1985.
Trҫn Ĉӭc Lѭѫng, NguyӉn Xuân Bao, VNJ Khúc, Bùi Phú Mӻ, Ĉào Ĉình Thөc,
HuǤnh Trung và nnk: Ĉ͓a ch̭t Vi͏t Nam (hai tұp), Cөc Ĉӏa chҩt ViӋt Nam, 1995,
H.
Lѭѫng Văn Lӵu: Biên Hòa s͵ l˱ͫc, 1960, 1972, S.
Bùi Phú Mӻ và nnk: Tài li͏u mͣi v͉ tr̯m tích Mesozoi khu v͹c B͵u Long - Châu
Thͣi (Ĉông Nam B͡), Bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt sӕ 41, 1979, H.
Bùi Phú Mӻ: Nhͷng thành t͹u mͣi trong nghiên cͱu ÿ͓a t̯ng mi͉n Ĉông Nam B͡,
Ĉӏa chҩt sӕ 173, 1986, H.
Sѫn Nam: Ĉ̭t Gia Ĉ͓nh x˱a, nxb tp. HCM, 1984.
VNJ Văn Nghi và nnk: Ĉánh giá ÿi͉u ki͏n ÿ͓a ch̭t thͯy văn và tài nguyên n˱ͣc t͑nh
Ĉ͛ng Nai, Ĉӏa chҩt môi trѭӡng tӍnh Ĉӗng Nai, 1995.
NhiӅu tác giҧ: L͓ch s͵ ÿ̭u tranh cách m̩ng cͯa huy͏n Xuân L͡c, nxb ĈN, 1985.
NhiӅu tác giҧ: Ĉ͛ng Nai 30 năm chi͇n tranh gi̫i phóng, nxb ĈN, 1986.
NhiӅu tác giҧ: Vƭnh C͵u 55 năm ÿ̭u tranh cách m̩ng, nxb ĈN, 1986.
NhiӅu tác giҧ: 55 năm thành ph͙ Biên Hòa, Thành ӫy Biên Hòa xb, 1988.
NhiӅu tác giҧ: Long Thành nhͷng ch̿ng ÿ˱ͥng l͓ch s͵, nxb ĈN, 1998.
NhiӅu tác giҧ: L͓ch s͵ chi͇n khu Ĉ, nxb ĈN, 1997.
Lê Văn Nhӵng: T˱ li͏u v͉ Biên Hòa x˱a, tài liӋu ÿánh máy lѭu trӳ ӣ Nhà Bҧo tàng
Ĉӗng Nai.
Phân viӋn khoa hӑc ViӋt Nam tҥi TP. HCM: Nghiên cͱu c˯ sͧ khoa h͕c cho vi͏c

26.4 Page 254

▲back to top


s͵ dͭng hͫp lý và c̫i thi͏n h͏ sinh thái rͳng Nam Cát Tiên, Báo cáo ÿӅ tài 52D - 03
- 04 (1986 - 1990), Trung tâm nghiên cӭu sinh thái.
Phân viӋn nghiên cӭu lâm nghiӋp phía Nam và ViӋn kinh tӃ TP. HCM: Hi͏n
tr̩ng tài nguyên rͳng Ĉông Nam B͡,
Báo cáo ÿӅ tài 60G - 05 - 01 (1988).
Phân viӋn sinh thái và tài nguyên sinh vұt tҥi TP. HCM: Tác ÿ͡ng cͯa h͛ Tr͓ An
ÿ͇n h͏ sinh thái trên c̩n và bi͏n pháp phát tri͋n rͳng vùng h͛ Tr͓ An, Báo cáo ÿӅ
tài KT - 02 - 15 (1994)
Phân viӋn sinh thái và tài nguyên sinh vұt tҥi TP. HCM: Lu̵n chͱng v˱ͥn qu͙c
gia Nam Cát Tiên, 1989 và 1993.
Phông tòa ÿҥi biӇu chính phӫ Nam phҫn:
- Ĉ˯n v͓ hành chính các t͑nh (sӕ E. 01/26)
- Dân s͙ các t͝ng Nam Kì (sӕ E. 01/30)
Võ Quý: The wounds of - Vietnam struggles to erase the scars of 30 violent years, Ceres,
1992.
Quӕc sӱ quán triӅu NguyӉn: Ĉ̩i Nam nh̭t th͙ng chí, nxb Thuұn Hóa, 1995.
Robert M: Monographie de la province de Biên Hòa , 1924, S.
Phҥm Văn Sáng, Ma Công Cӑ và nnk: Báo cáo thuy͇t minh qui ho̩ch s͵ dͭng và
bi͏n pháp qu̫n lí tài nguyên khoáng s̫n t͑nh Ĉ͛ng Nai ÿ͇n năm 2010, Sӣ Công
nghiӋp Ĉӗng Nai, 1997.
SEI: Monographie de la province BienHoa , 1901, S.
Vѭѫng Hӗng SӇn: Tͳ ÿi͋n ti͇ng Vi͏t mi͉n Nam, nxb TP. HCM, 1993
NguyӉn Siêu: Ph˱˯ng Ĉình d˱ ÿ͓a chí, nxb Tӵ do, S, 1960.
Sӣ Ĉӏa Chính Ĉӗng Nai: K͇t qu̫ ÿ͉ tài nghiên cͱu ÿi͉u tra ÿánh giá ÿ̭t ÿai và kh̫
năng s͵ dͭng ÿ̭t ÿai t͑nh Ĉ͛ng Nai theo ph˱˯ng pháp FAO - UNESCO (1993 -
1996).
Sӣ Ĉӏa Chính Ĉӗng Nai: Báo cáo quy ho̩ch s͵ dͭng ÿ̭t t͑nh Ĉ͛ng Nai thͥi kǤ 1996
- 2010
Sӣ Ĉӏa Chính Ĉӗng Nai: Các s͙ li͏u và b̫n ÿ͛ ÿi͉u tra l̵p b̫n ÿ͛ ÿ̭t cͯa m͡t s͙
nông, lâm tr˱ͥng trên ÿ͓a bàn t͑nh Ĉ͛ng Nai tͳ 1990 - 1996.
Sӣ Giáo dөc - Ĉào tҥo Ĉӗng Nai: Ĉ͓a lý Ĉ͛ng Nai, ÿӅ tài khoa hӑc in ronéo, 1985.
Sӣ Lâm nghiӋp Ĉӗng Nai: Ĉ͉ án xây d͹ng v͙n rͳng t͑nh Ĉ͛ng Nai, 1980.
Sӣ Khoa hӑc CN - MT Ĉӗng Nai: Ĉánh giá tài nguyên rͳng và ÿa d̩ng sinh h͕c
cͯa khu h͏ sinh v̵t rͳng Ĉ͛ng Nai (1994).
NguyӉn Ĉӭc Thҳng và nnk: Ĉ͓a ch̭t t͑nh Ĉ͛ng Nai, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt 2,
1986.
NguyӉn Ĉӭc Thҳng và nnk: Báo cáo ÿ͓a ch̭t - khoáng s̫n nhóm tͥ B͇n Kh͇ -
Ĉ͛ng Nai t͑ l͏ 1:200.000, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt 2, 1988.
NguyӉn Ĉӭc Thҳng và nnk: K͇t qu̫ ÿo vͅ b̫n ÿ͛ ÿ͓a ch̭t và ÿi͉u tra khoáng s̫n
nhóm tͥ Vƭnh An t͑ l͏ 1:50.000, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt miӅn Nam, 1997.

26.5 Page 255

▲back to top


Trҫn ViӃt Tín: Ĉ̿c ÿi͋m khí h̵u Ĉ͛ng Nai, 1981.
Trҫn ViӃt Tín: Ĉi͉u tra ÿánh giá khí h̵u, n˱ͣc, ÿ̭t phͭc vͭ quy ho̩ch phát tri͋n
hͫp lý cây tr͛ng ͧ Ĉ͛ng Nai, 1992.
TӍnh ӫy Ĉӗng Nai: Ĉ͛ng Nai 10 năm xây d͹ng và phát tri͋n kinh t͇ - xã h͡i, nxb
Ĉӗng Nai, 1986.
TӍnh ӫy Ĉӗng Nai: Kͽ y͇u h͡i th̫o v͉ Biên Hòa - Ĉ͛ng Nai 300 năm, tháng 6 -
1997.
Tәng Cөc khí tѭӧng thӫy văn: S͙ li͏u khí t˱ͫng thͯy văn Vi͏t Nam (tұp 2), chѭѫng
trình tiӃn bӝ KHKT cҩp Nhà nѭӟc 42A, 1989.
Tәng Cөc khí tѭӧng thӫy văn: Cán cân tài nguyên n˱ͣc m̿t Vi͏t Nam, 1989.
NguyӉn Tѭӡng Tri và nnk: Báo cáo nghiên cͱu thành l̵p b̫n ÿ͛ d͹ báo sinh khoáng,
d͹ báo khoáng s̫n ÿͣi Ĉà L̩t t͑ l͏ 1:200.000 và chi ti͇t hóa m͡t s͙ vùng, Liên ÿoàn ÿӏa
chҩt 6, 1990.
HuǤnh Trung và nnk: Các thành t̩o magma xâm nh̵p Mesozoi mu͡n - Kainozoi
(kh͙i Ĉ͓nh Quán, Ankroet, Ĉèo C̫), Bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt sӕ 45, 1980, H.
HuǤnh Trung, NguyӉn Xuân Bao: Ĉ̿c ÿi͋m th̩ch h͕c, th̩ch ÿ͓a hóa các thành
t̩o magma vùng núi Sóc Lu, Ĉ͛ng Nai; Ĉӏa lý - ÿӏa chҩt - môi trѭӡng tp. HCM,
1997.
Trung tâm bҧo vӋ môi trѭӡng: Ĉánh giá hi͏n tr̩ng môi tr˱ͥng vùng h͛ Tr͓ An, 3 -
1994.
Trung tâm bҧo vӋ môi trѭӡng tp. HCM: Ĉánh giá hi͏n tr̩ng, d͹ báo bi͇n ÿ͝i môi
tr˱ͥng khu v͹c công trình Tr͓ An, ÿ͉ xṷt ph˱˯ng h˱ͣng phát tri͋n KT - XH trong
vùng, chѭѫng trình KT 02 - 15, 1994.
GS – TS Thái Văn Trӯng: Th̫m th͹c v̵t rͳng Vi͏t Nam, nxb KHKT, 1978, H.
UBND tӍnh Ĉӗng Nai: K͇t qu̫ ki͋m kê rͳng t͹ nhiên và ÿ̭t ch˱a có rͳng qui
ho̩ch cho lâm nghi͏p t͑nh Ĉ͛ng Nai, 1992.
NguyӉn Thành Vҥn: Các ki͋u v͗ phong hóa thành t̩o trên các ÿá bazan mi͉n Nam
Vi͏t Nam, Ĉӏa chҩt và khoáng sҧn ViӋt Nam, quyӇn I, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt,
1979.
NguyӉn Thành Vҥn: B̫n ÿ͛ các thành h͏ phong hóa phía Nam Vi͏t Nam t͑ l͏
1:500.000, Liên ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt, 1984
ViӋn ÿiӅu tra qui hoҥch rӯng: K͇t qu̫ ÿi͉u tra tài nguyên rͳng Ĉ͛ng Nai năm
1983.
ViӋn ÿiӅu tra qui hoҥch rӯng: S˯ ÿ͛ phân b͙ th̫m th͹c v̵t rͳng Ĉông Nam B͡
(Báo cáo ÿӅ tài 28 - 01 - 04 - 05), 1985.
ViӋn nghiên cӭu thӫy lӧi Nam Bӝ: Kh̫ năng cho phép ḽy n˱ͣc ͧ h̩ du sông
Ĉ͛ng Nai, Sài Gòn theo các ph˱˯ng án khai thác khác nhau và nhͷng v̭n ÿ͉ ̫nh
h˱ͧng - 1994.
VNJ Văn Vƭnh: B̫n ÿ͛ ÿ͓a m̩o nhóm tͥ B͇n Kh͇ - Ĉ͛ng Nai t͑ l͏ 1/200.000; Liên
ÿoàn bҧn ÿӗ ÿӏa chҩt 2, 1988.
VNJ Văn Vƭnh và nnk: Ĉánh giá tác ÿ͡ng ÿ͓a ch̭t môi tr˱ͥng do ÿô th͓ hóa và công

26.6 Page 256

▲back to top


nghi͏p hóa vùng Biên Hòa và phͭ c̵n, Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1994.
VNJ Văn Vƭnh: Các ki͇n trúc hình thái Nam Trung B͡; Luұn án PTS khoa hӑc ÿӏa lý
- ÿӏa chҩt, Hà Nӝi, 1996.
VNJ Văn Vƭnh và nnk: Báo cáo ÿ͓a ch̭t và khoáng s̫n vùng kinh t͇ tr͕ng ÿi͋m phía
Nam (tұp I, II), Liên ÿoàn ÿӏa chҩt 6, 1995.

26.7 Page 257

▲back to top


26.8 Page 258

▲back to top