Phong trao cong nhan cao su Binh Son :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Phong trao cong nhan cao su Binh Son

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

Phong trao cong nhan cao su Binh Son

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

PHONG TRÀO

CÔNG NHÂN

CAO SU

BÌNH SѪN

(1923 – 1993)

BAN TUYÊN HUҨN ĈҦNG ӪY

CÔNG TY CAO SU ĈӖNG NAI XUҨT BҦN

1993

1.3 Page 3

▲back to top

BAN CHӌ ĈҤO:

NGUYӈN THÀNH CHÂU

TRҪN VĂN THӎNH

LѬU VĂN NAY

NGUYӈN THӎ THÀNH

BIÊN SOҤN:

TRҪN QUANG TOҤI

NGUYӈN QUANG HӲU

TRҪN TOҦN

1.4 Page 4

▲back to top

LͤI GI͢I THI͎U

Sau chi͇n tranh th͇ giͣi l̯n thͱ I (1914-1918) chͯ tr˱˯ng cͯa th͹c dân Pháp là

v˯ vét tài nguyên ͧ các n˱ͣc thu͡c ÿ͓a, trong ÿó th͹c dân Pháp cǊng th̭y hi͏u qu̫ cͯa

cây cao su ngu͛n lͫi nhu̵n to lͣn sau này, nên năm 1923 Công ty ÿ͛n ÿi͉n ÿ̭t ÿ͗

(SPTR) ÿã tri͋n khai thành l̵p ÿ͛n ÿi͉n cao su Bình S˯n và sau ngày 30-4-1975 ÿ͛n

ÿi͉n Bình S˯n là m͡t nông tr˱ͥng thu͡c Công ty cao su Ĉ͛ng Nai. Trong nhi͉u năm

li͉n, nông tr˱ͥng Bình S˯n là ÿ˯n v͓ xṷt s̷c toàn di͏n cͯa công ty. Th̷ng lͫi ÿó là k͇t

qu̫ cͯa m͡t quá trình ÿoàn k͇t và ph̭n ÿ̭u v˱ͫt qua m͕i khó khăn cͯa Ĉ̫ng b͡ và ÿ͡i

ngǊ cán b͡, công nhân Bình S˯n. Ĉi͉u ÿáng quí h˯n h͇t là Ĉ̫ng b͡ nông tr˱ͥng ÿã

bi͇t phát huy truy͉n th͙ng yêu n˱ͣc, cách m̩ng cͯa ÿ͡i ngǊ công nhân cao su trong

hai cu͡c kháng chi͇n ch͙ng th͹c dân, ÿ͇ qu͙c, vì s͹ nghi͏p gi̫i phóng dân t͡c.

Trên m̫nh ÿ̭t Bình S˯n cách ÿây g̯n 50 năm, Chi b͡ Ĉ̫ng C͡ng s̫n Vi͏t Nam

ÿã ra ÿͥi (1944), là m͡t trong nhͷng chi b͡ hình thành ÿ̯u tiên ͧ huy͏n Long Thành

t͑nh Ĉ͛ng Nai. D˱ͣi s͹ lãnh ÿ̩o cͯa chi b͡, công nhân cao su Bình S˯n ÿã vùng lên

làm chͯ ÿ͛n ÿi͉n trong cách m̩ng Tháng Tám và su͙t 9 năm kháng chi͇n ch͙ng Pháp,

Bình S˯n là n˯i cung c̭p nhi͉u sͱc ng˱ͥi, sͱc cͯa cho cách m̩ng. Nhi͉u công nhân

cao su Bình S˯n sau này ÿã trͧ thành cán b͡ lãnh ÿ̩o cͯa huy͏n và cͯa t͑nh.

Trong 21 năm kháng chi͇n ch͙ng MͿ, Bình S˯n là vùng tranh ch̭p quy͇t li͏t và

là m͡t c͵a kẖu h̵u c̯n cͯa Long Thành, Biên Hòa, phân khu 4. Ĉ͡i ngǊ công nhân

cao su Bình S˯n luôn luôn là l͹c l˱ͫng ÿi ÿ̯u trong ÿ̭u tranh và d˱ͣi s͹ lãnh ÿ̩o cͯa

Ban cán s͹ Ĉ̫ng cao su. Chi b͡ Ĉ̫ng Bình S˯n ÿã xây d͹ng ÿ˱ͫc m͡t th͇ tr̵n chi͇n

tranh nhân dân, liên tͭc ṱn công ÿ͓ch trên c̫ ba m̿t: vǊ trang, chính tr͓ và Binh v̵n.

Ĉ͡i du kích, ÿ͡i thi͇u niên và ÿ͡i nͷ pháo Binh Bình S˯n ÿã liên tͭc ti͇n công quân MͿ,

quân ch˱ h̯u Thái Lan và giành ÿ˱ͫc nhi͉u th̷ng lͫi. Năm 1978, ÿ͡i du kích công

nhân cao su Bình S˯n ÿ˱ͫc H͡i ÿ͛ng Nhà n˱ͣc tuyên d˱˯ng ĈˮN V͒ ANH HÙNG

L͸C L˰ͪNG Vǉ TRANG.

Vi͏c ghi l̩i nhͷng truy͉n th͙ng t͙t ÿ́p trong kháng chi͇n là m͡t nhi͏m vͭ c̯n

thi͇t ÿ͋ giáo dͭc cho các th͇ h͏ công nhân cao su và thanh thi͇u niên Bình S˯n và góp

ph̯n b͝ sung ngu͛n tài li͏u l͓ch s͵ cͯa huy͏n và t͑nh. Ĉ̫ng ͯy và Ban giám ÿ͙c Công

ty cao su Ĉ͛ng Nai ÿã ch͑ ÿ̩o ti͇n hành vi͏c vi͇t l̩i truy͉n th͙ng ÿ̭u tranh cách m̩ng

cͯa công nhân cao su Bình S˯n. Sau m͡t thͥi gian s˱u t̯m, nghiên cͱu quy͋n sách

truy͉n th͙ng công nhân cao su ÿã hoàn thành.

Trong quá trình biên so̩n ÿã ÿ˱ͫc s͹ tham gia góp ý cͯa nhi͉u ÿ͛ng chí ÿã tͳng

lãnh ÿ̩o, công tác và chi͇n ÿ̭u trên chi͇n tr˱ͥng Bình S˯n, Long Thành, Biên Hòa,

cͯa nhi͉u công nhân lͣn tu͝i và ÿông ÿ̫o qu̯n chúng công nhân, cͯa b͡ ph̵n nghiên

cͱu l͓ch s͵ Ĉ̫ng Ĉ͛ng Nai, Nhà xṷt b̫n Ĉ͛ng Nai...

Do khó khăn v͉ t˱ li͏u, tài li͏u l͓ch s͵ b͓ m̭t mát, trình ÿ͡ biên so̩n có h̩n ch͇,

quy͋n sách ch̷c ch̷n còn thi͇u sót. Chúng tôi mong nh̵n ÿ˱ͫc nhi͉u ý ki͇n tham gia

góp ý b͝ sung cͯa các ÿ͛ng chí và các b̩n.

Nhân d͓p kͽ ni͏m 70 năm (1923-1993) hình thành và phát tri͋n, ÿ͡i ngǊ công

nhân cao su Bình S˯n ÿóng góp to lͣn vào truy͉n th͙ng cͯa c̭p công nhân cao su Vi͏t

1.5 Page 5

▲back to top

Nam, thay m̿t Ĉ̫ng ͮy Công nhân nhân cao su Ĉ͛ng Nai tôi xin giͣi thi͏u quy͋n

“Phong trào công nhân cao su Bình S˯n” cùng ÿông ÿ̫o b̩n ÿ͕c.

NGUYӈN VIӊT TRÂN

Bí thѭ Ĉҧng ӫy

Công ty cao su Ĉӗng Nai

1.6 Page 6

▲back to top

CHѬѪNG I

NÔNG TRѬӠNG CAO SU BÌNH SѪN

VÙNG ĈҨT ĈӒ LONG THÀNH

Nông trѭӡng cao su Bình Sѫn thuӝc Công ty quӕc doanh cao su Ĉӗng Nai - là

mӝt ÿӗn ÿiӅn cao su do Công ty ÿӗn ÿiӅn Ĉҩt Ĉӓ (SPTR)1 cӫa tұp ÿoàn tѭ bҧn Pháp Ri-

vô (Rivaud) thành lұp vào năm 1923.

Tӯ thӏ trҩn Long Thành (cách Biên Hòa 30 km) rӁ vào ÿѭӡng sӕ 10 (ÿҩt ÿӓ)

khoҧng l0km ta ÿӃn ÿѭӧc nông trѭӡng cao su Bình Sѫn. Nông trѭӡng nҵm gӑn trong xã

Bình Sѫn huyӋn Long Thành, tӍnh Ĉӗng Nai. Phía bҳc nông trѭӡng giáp căn cӭ Nѭӟc

Trong (nay là Trѭӡng sƭ quan lөc quân II), tây bҳc giáp xã Lӝc An, ÿông bҳc giáp xã

Cҭm Ĉѭӡng và nông trѭӡng cao su Cҭm Ĉѭӡng, tây nam giáp thӏ trҩn Long Thành,

nam giáp các xã Long An, Suӕi Trҫu. DiӋn tích nông trѭӡng hiӋn nay là 3.311 hecta vӟi

3 ÿӝi, sӕ lѭӧng công nhân 1.288 ngѭӡi.

Bình Sѫn thuӝc ÿӏa hình bán trung du, ÿӝ cao trung bình tӯ 50 ÿӃn 70 mét so mһt

biӇn, khí hұu thuӝc khu vӵc gió mùa, nhiӋt ÿӝ bình quân tӯ 25 ÿӃn 300C. ChӃ ÿӝ thӡi

tiӃt khí hұu cӝng vӟi chҩt ÿҩt ba-dan màu mӥ tҥo cho Bình Sѫn ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi ÿӇ

phát triӇn các loҥi cây công nghiӋp, ÿһc biӋt là cây có giá trӏ kinh tӃ cao là cao su.

Bình Sѫn nҵm giӳa 3 trөc lӝ, quӕc lӝ I, quӕc lӝ 15, (nay là quӕc lӝ 51), Liên tӍnh

lӝ sӕ 2, do ÿó có mӝt vӏ trí quan trӑng, là khu tam giác nӕi liӅn ba huyӋn : Long Thành,

Long Khánh và Châu Thành (tӍnh Bà Rӏa - VǊng Tàu). Bình Sѫn có ÿѭӡng 10 nӕi liӅn

thӏ trҩn Long Thành ra quӕc lӝ 15. Ĉѭӡng 10 còn nӕi thông lên Cҭm Ĉѭӡng ra liên tӍnh

lӝ sӕ 2. Ĉѭӡng 25 nӕi liӅn vӟi An ViӉng ra Dҫu Giây quӕc lӝ sӕ I. Nhӳng con ÿѭӡng

này rҩt thuұn tiӋn cho viӋc vұn chuyӇn sҧn phҭm mӫ cao su và các loҥi hàng hóa khác.

Trong cuӝc kháng chiӃn chӕng Mӻ, ngөy, quân viӉn chinh Mӻ, chѭ hҫu Thái ÿã xây

dӵng nhiӅu cөm, chӕt quân dã ngoҥi, trҥm kiӇm soát quân sӵ trên các tuyӃn giao thông

này nhҵm cҳt ÿӭt liên hӋ giӳa công nhân vӟi cách mҥng, ngăn chһn công nhân tiӃp tӃ

cho lӵc lѭӧng kháng chiӃn.

Trӣ vӅ trѭӟc không xa, tӯ ÿҫu thӃ kӹ 20 Bình Sѫn còn là mӝt vùng rӯng rұm

hoang vu vӟi nhiӅu loҥi cây rӯng cho gӛ quý nhѭ cҭm, gõ, bҵng lăng, sao... vӟi nhiӅu

loҥi thú rӯng sinh sӕng nhѭ heo rӯng, nai, nhím... và nhiӅu loҥi chim muông khác.

Trong 21 năm chӕng Mӻ, nhҩt là tӯ 1965 ÿӃn 1971, rӯng Bình Sѫn bӏ chҩt ÿӝc hóa hӑc

bom ÿҥn cӫa Mӻ, ngөy tàn phá nһng nӅ.

Long Thành có nhiӅu ÿӗn ÿiӅn cao su thuӝc nhiӅu Công ty tѭ bҧn và tӯ nhân (cҧ

Pháp, ViӋt, Hoa), nhѭng có thӇ nói Bình Sѫn là mӝt ÿӗn ÿiӅn trung tâm ӣ huyӋn, so cҧ

1 société des Plantations des Terres Rouges, do ông Hafner thành l̵p năm 1907( vͣi tên g͕i Công ty ÿ͛n ÿi͉n

Ĉ̭t Ĉ͗) ông nguyên là Giám ÿ͙c v˱ͥn Bách Th̫o Sài Gòn. Thͥi kǤ ÿ̯u, Công ty thi͇t l̵p ÿ͛n ÿi͉n t̩i Xa

Trҥch (nay thu͡c t͑nh Sông Bé). Năm 1923 ông Adrieu Hand nhà tr͛ng t͑a cùng t̵p ÿoàn Rivaud b̷t ÿ̯u thành

l̵p m͡t Công ty cao su lͣn, ÿ˱ͫc ÿ͝i tên thành Công ty ÿ͛n ÿi͉n r̭t ÿӓ (SPTR). Năm 1923, nhóm này mua l̩i

ÿ͛n ÿi͉n Xa Tr̩ch cͯa Haffner và nhi͉u ÿ͛n ÿi͉n khác. Mͣi thành l̵p Công ty ÿ͛n ÿi͉n Ĉ̭t Ĉ͗ chi͇m di͏n tích

tr͛ng tr͕t 19.105 hecta, nh˱ng ch͑ khai thác 16.00O hecta. Công ty g͛m 5 ÿ͛n ÿi͉n ͧ Nam kǤ là Qu̫n Lͫi, Xa

Cam, Xa Tr̩ch, Courtenay và Bình S˯n. Ngoài công ty còn 2.105 hecta cao su ͧ Cao Miên (Kampuchia). Văn

phòng công ty ÿ̿t t̩i Sài Gòn và Qu̫n Lͫi

1.7 Page 7

▲back to top

vӅ sӕ lѭӧng công nhân, diӋn tích trӗng, khai thác và sҧn lѭӧng mӫ.

Do có vӏ trí quan trӑng trong hai cuӝc kháng chiӃn nhҩt là trong chӕng Mӻ, ÿӏch

lҩy Bình Sѫn làm trӑng ÿiӇm bình ÿӏnh, ÿánh phá phong trào cách mҥng vùng ÿӗn ÿiӅn

thuӝc huyӋn Long Thành và tӍnh Biên Hòa. Lӵc lѭӧng ÿӏch ÿóng thѭӡng xuyên tҥi ÿây

có mӝt ÿҥi ÿӝi bҧo an nhiӅu trҥm gác, chӕt gác kiӇm soát trên các trөc ÿѭӡng các cөm

quân dã chiӃm cӫa Mӻ, Thái ÿӇ ÿánh phá phong trào công nhân. Sân bay ÿӗn ÿiӅn ÿѭӧc

Mӻ cҧi tҥo, mӣ rӝng thành sân bay dã chiӃn. Bình Sѫn còn là vùng bình ÿӏnh thѭӡng

xuyên cӫa chѭ hҫu Thái vӟi nhiӅu thӫ ÿoҥn, biӋn pháp thâm ÿӝc kèm kҽp công nhân.

Dӵa vào ÿӝi ngǊ công nhân cao su có truyӅn thӕng ÿҩu tranh, Ban cán sӵ cao su

Biên Hòa, tӍnh ӫy Biên Hòa phân khu ӫy phân khu 4... và nhiӅu ÿѫn vӏ, lӵc lѭӧng vǊ

trang cӫa khu miӅn Ĉông (nhѭ trung ÿoàn 4) ÿã lҩy Bình Sѫn làm căn cӭ bàn ÿҥp tiӃn

công ÿӏch và xây dӵng ӣ ÿây thành mӝt cӱa khҭu hұu cҫn quan trӑng cӫa cách mҥng.

Bình Sѫn - mӝt ÿӗn ÿiӅn cao su trung tâm cӫa Long Thành tӍnh Biên Hòa. Ĉһc

ÿiӇm này có tác ÿӝng rҩt lӟn ÿӃn quá trình phát triӇn cây cao su và ÿӝi ngǊ công nhân,

phong trào công nhân ӣ Bình Sѫn trong gҫn mӝt thӃ kӹ qua.

TRONG KIӂP ĈӠI NÔ Lӊ :

Quá trình hình thành ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn và ÿӝi ngǊ công nhân Bình Sѫn gҳn liӅn

vӟi quá trình xâm lѭӧc nѭӟc ta cӫa thӵc dân Pháp cùng chính sách bóc lӝt tài nguyên,

sӭc lao ÿӝng thuӝc ÿӏa cӫa tѭ bҧn Pháp.

Nhӳng năm ÿҫu thӃ kӹ 20, Công ty ÿӗn ÿiӅn Ĉҩt Ĉӓ chӫ yӃu thuê ngѭӡi dân bҧn

ÿӏa ÿӇ phá rӯng phát hoang ӣ Bình Sѫn, chuҭn bӏ trӗng cao su. Nhѭng do yêu cҫu phát

triӇn cao su, mӝt loҥi cây cho nguyên liӋu tӕi cҫn thiӃt cho nѭӟc Pháp sau thӃ chiӃn lҫn

thӭ I, tѭ bҧn Pháp bҳt ÿҫu mӝ dân phu tӯ miӅn Bҳc, miӅn Trung vào Bình Sѫn ÿӇ trӗng

và khai thác.

Tѭ bҧn thӵc dân Pháp cho lұp nhiӅu trҥm mӝ phu vào Nam làm cao su khҳp các

tӍnh miӅn Bҳc. Chúng cho nhӳng tên mӝ phu, ÿi tuyên truyӅn tұn xóm ҩp, lӯa phӍnh

nhӳng ngѭӡi nông dân lam lǊ, ÿói nghèo vì bӏ ÿӏa chӫ, phong kiӃn cѭӟp ÿoҥt cҧ ruӝng

ÿҩt, ÿi vào Nam. Cao su ӣ Nam kǤ càng phát triӇn thì nhӳng tên cai thҫu mӝ phu càng

ráo riӃt hoҥt ÿӝng tuyӇn phu ÿi Nam. Thanh tra Dӡ-la-ma(de lamare) trong mӝt báo cáo

gӣi chính phӫ Pháp ÿã phҧi thú nhұn rҵng : “... Nhӳng cuӝc bҳt phu rӝng lӟn và ÿҫy rүy

chӃt chóc ÿã thѭӡng làm vҳng lһng hàng chөc tӍnh...” Cuӝc sӕng ÿói nghèo, u ám trong

xã hӝi nông thôn phong kiӃn, cӝng vӟi miӋng lѭӥi dӛ ngon dө ngӑt cӫa bӑn mӝ phu, ÿã

tҥo cho nhӳng nông dân miӅn Bҳc mӝt ҧo tѭӣng vӅ mӝt cuӝc sӕng tӕt ÿҽp. ThӃ là hӑ

ÿăng ký ÿi phu vào Nam.

Ĉoàn phu công tra ÿҫu tiên tӯ miӅn Bҳc vào ÿӃn tòa Tân Ĉáo Sài Gòn (Tân Ĉáo

là sӣ mӝ phu làm nhiӋm vө phân phӕi dân phu cho các ÿӗn ÿiӅn) ÿѭӧc ÿѭa vӅ Bình Sѫn

gӗm 81 ngѭӡi hҫu hӃt là công nhân mӓ than ӣ Cҭm Phá, Mông Dѭѫng, Cӱa Ông cӫa

tӍnh Quҧng Ninh. Ĉoàn thӭ hai vào Bình Sѫn gӗm 530 ngѭӡi hҫu hӃt là nông dân các

tӍnh Nam Ĉӏnh, Ninh Bình, Hà Nam. Ĉoàn công tra thӭ ba nhiӅu hѫn vӟi 1.025 ngѭӡi

các tӍnh Thái Bình, Hѭng Yên Hҧi Dѭѫng, Hҧi Phòng.

Rӯng hoang ÿiӋp trùng, khí hұu khҳc nghiӋt ӣ Bình Sѫn ÿã sӟm làm nhӳng ngѭӡi

ÿi phu tӯ miӅn Bҳc vào tiêu tan ҧo tѭӣng vӅ mӝt “thiên ÿѭӡng cao su” nhѭ bӑn mӝ phu

tӯng tuyên truyӅn.

1.8 Page 8

▲back to top

Vào ÿӃn Bình Sѫn, ngѭӡi phu công tra không còn là mình nӳa. Mӛi ngѭӡi ÿѭӧc

tѭ bҧn thӵc dân chӫ dӗn ÿiӅn ÿһt cho mӝt con sӕ (theo thӭ tӵ khi vào). Con sӕ thay tên

cúng cѫm, hӑ phҧi mang nó trong suӕt quá trình lao ÿӝng cӵc nhӑc cho chӫ ÿӗn ÿiӅn.

Hӑ ÿѭӧc bӕ trí trong nhӳng lán trҥi làm bҵng tranh, tre và cây rӯng. Mӛi ngѭӡi ÿѭӧc

phát mӝt bӝ ÿӗ, áo tѫi (ÿӇ che mѭa làm bҵng lá), cuӕc, rӵa, và thӃ là cuӝc sӕng mӟi cӫa

ngѭӡi phu công tra ӣ Bình Sѫn bҳt ÿҫu.

Rӯng hoang vu, khí hұu nhiӋt ÿӟi, chӃ ÿӝ ăn uӕng thiӃu thӕn ÿã làm nҭy sinh biӃt

bao loҥi bӋnh tұt nguy hiӇm chӃt ngѭӡi cho phu công tra, nhҩt là bӋnh sӕt rét và phù

thӫng. Nӳ ký giҧ Vi-ô-li (Viollis) trong mӝt chuyӃn ÿi thăm và ÿiӅu tra vӅ chӃ ÿӝ công

tra cao su ӣ Công ty ÿӗn ÿiӅn Ĉҩt Ĉӓ năm 1949, còn phҧi viӃt vӅ tình cҧnh ngѭӡi phu

công tra nhѭ sau : “... Tôi trông thҩy nhӳng ngѭӡi nông dân khӕn nҥn Bҳc kǤ khӓe

mҥnh khi ÿӃn ÿây, nhѭng chӍ sau 3 hay 4 năm thì chӍ còn là thân tàn ma dҥi : sӕt rét,

phù thӫng. Hӑ cӕ lê nhӳng ÿôi chân phù thӫng, bӏ ÿөc ruӛng bӣi sâu quãng... Ĉây là

nhӳng xác chӃt thұt sӵ, không còn sӭc lӵc, hӑ gieo rҳc xung quanh nhӳng mҫm mӕng

bӋnh tұt, nәi loҥn và thù hҵn...” 2.

Do ÿһc ÿiӇm cây cao su cho mӫ nhiӅu trѭӟc khi mһt trӡi lên, nên chӃ ÿӝ lao ÿӝng

cӫa công nhân cҥo mӫ cǊng rҩt ÿһc biӋt.

Bӕn giӡ sáng khi kҿng ÿӗn ÿiӅn vang lên, toàn bӝ công nhân cҥo mӫ phҧi thӭc

dұy sӱa soҥn bӳa ăn sáng, giӥ cѫm theo ăn trѭa và nhanh chóng tұp trung ra sân ÿiӇm

(ÿӇ cai ÿiӇm danh), kiӇm tra dөng cө lao ÿӝng trѭӟc khi ra lô cҥo, cách sân ÿiӇm tӯ 3 - 4

cây sӕ.

Ĉӗn ÿiӅn cao su thӡi Pháp nhѭ mӝt lãnh ÿӏa, ӣ ÿó chӫ tѭ bҧn và tay sai có toàn

quyӅn ÿánh ÿұp, có khi còn ÿánh chӃt công nhân mà không phҧi tӝi gì. NӃu công nhân

có kiӋn cáo cǊng không ÿi tӟi ÿâu bӣi hӑ không tiӅn. Và làm sao thҳng kiӋn ÿѭӧc khi

chính quyӅn sӣ tҥi cǊng chӍ là công cө cӫa tѭ bҧn, thӵc dân.

Lao ÿӝng cӫa phu cao su Bình Sѫn luôn ÿi liӅn vӟi ÿòn roi cӫa chӫ Tây, cӫa bӑn

tay sai là cai, xu, xӃp. Ra sân ÿiӇm ngӗi không ÿúng hàng ÿúng chӛ : ÿánh. Dao cҥo,

thùng hӭng mӫ rӱa không sҥch : ÿánh. Nói chuyӋn ӗn ào ngoài sân ÿiӇm: ÿánh. Mӛi

công nhân ÿѭӧc giao cҥo tӯ 1 phҫn ÿӃn 1 phҫn rѭӥi cây (tӭc tӯ 1ÿӃn 1,5 hecta). Công

nhân cҥo gҫn nhѭ chҥy. Mӝt phút giây ngӯng nghӍ ngoài lô (dù là ÿӇ hút thuӕc lào

chӕng lҥi cái lҥnh cӫa rӯng) là cai, xu sҹn sàng dùng ÿӃn ÿòn roi. Còn nói gì ÿӃn viӋc

công nhân cҥo phҥm vào da cây, hӑ có thӇ bӏ ÿánh ÿӃn bҫm dұp cҧ thân, có khi ÿӃn chӃt

mà chӫ không mang tӝi gì, bӣi cây cao su là lӧi nhuұn ÿӕi vӟi tѭ bҧn, còn hѫn cҧ mҥng

ngѭӡi.

Nhӳng công nhân lӟn tuәi ӣ Bình Sѫn vүn không quên ÿѭӧc sӵ tàn ác cӫa chӫ

Tây sӣ Ĉӡ Ba-lăng. Trong ngѭӡi hҳn luôn luôn có mӝt bàn tay bҵng sҳt, sҹn sàng nӋn

vào ÿҫu, vào thân ngѭӡi phu nӃu làm không ÿúng ý hҳn. Nhѭng không chӍ có chӫ sӣ,

mà trong ÿӝi ngǊ tay sai ÿӗn ÿiӅn cǊng không thiӃu nhӳng tên xӃp, xu, cai dã man...

Tên xӃp Ruan ÿánh chӃt hai công nhân ӣ Xuân Lӝc ÿѭӧc nhұn kӹ luұt là ÿiӅu vӅ Bình

Sѫn. Ngay trong tháng ÿҫu vӅ sӣ, hҳn ÿã lұp ÿѭӧc thành tích vӟi chӫ Tây : ÿá trӑng

2 “Giai c̭p công nhân Vi͏t Nam nhͷng năm tr˱ͣc khi có Ĉ̫ng”. Nhà xṷt b̫n khoa h͕c xã h͡i 1978, trang

126.

1.9 Page 9

▲back to top

thѭѫng 3 công nhân nam và 1 nӳ công nhân. Các công nhân lӟn tuәi kӇ lҥi : “Mӝt lҫn

xӃp Ruan bҳt gһp cai Hӑc ÿánh bài vӟi công nhân. Hҳn cho tұp trung 200 công nhân lҥi

và ÿem cai Hӑc ra ÿánh ÿӃn hӝc máu mӗm. Sau ÿó hҳn răn ÿe : “Hãy noi gѭѫng tên

này, nó là cai mà quan lӟn còn ÿánh cho nhѭ thӃ”. Năm ngày sau cai Hӑc chӃt.

Thӡi gian lao ÿӝng cӫa công nhân cҥo mӫ mӝt ngày tӯ 4 giӡ sáng ÿӃn tӕi mӏt, tính

cҧ ÿi và vӅ bình quân không dѭӟi 12 giӡ. Chính thӃ mà công nhân Bình Sѫn thѭӡng ví

cuӝc sӕng cӫa hӑ là “ngày ngày hai bӳa cѫm ÿèn” và “con không thҩy mһt cha, chó

không thҩy mһt chӫ”.

Mӝt thӫ ÿoҥn khác cӫa chӫ ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn nhҵm bóc lӝt công nhân nhiӅu

hѫn, là ngoài viӋc khai thác mӫ, công nhân còn ÿѭӧc phân thêm các viӋc khác nhѭ trӗng

cây ăn cái, rau quҧ, chăn nuôi dê, bò cho sӣ, ÿӇ cung cҩp cho chúng. Sӕ còn lҥi, chӫ Tây

ÿem bán cho dân phu trong sӣ. Vӟi thӫ ÿoҥn này, tѭ bҧn Pháp gián tiӃp thu lҥi lѭѫng

cӫa công nhân.

Lao ÿӝng nһng nhӑc nhѭ vұy, ÿiӅu kiӋn ăn, ӣ vӋ sinh cӫa công nhân ӣ sӣ càng bi

ÿát hѫn. Ngѭӡi phu không áo ÿi mѭa, lán trҥi tranh tre không ÿӫ che mѭa nҳng. Báo

Écho Annamite ngày 19-9-1929 viӃt: “Chӫ Tây không có làm nhà, chӍ dӵng cho mҩy

dãy nhà tranh, trӡi mѭa thì nѭӟc xuӕng tӭ bӅ, nhiӅu khi cu ly phҧi ngӗi suӕt ÿêm, ÿèn

lӱa không có, lҥnh run cҫm cұp...”

Ĉӗn ÿiӅn Bình Sѫn có mӝt trҥm xá ÿӇ khám và ÿiӅu trӏ bӋnh cho công nhân.

Nhӳng chính quyӅn thӵc dân và thuӝc ÿӏa không hӅ có mӝt quy ÿӏnh nào vӅ chӃ ÿӝ an

sinh dành cho công nhân. Công nhân ӕm ÿau muӕn khai ma lách (tӭc khai bӋnh,

malade) phҧi xin phép và ÿѭӧc cai, xu ÿӗng ý. ĈӃn trҥm xá nӃu không khéo léo, lo lót

cho y tá thì chӟ hòng ÿѭӧc khám và phát thuӕc, ÿѭӧc phép nghӍ lao ÿӝng. Nhѭng dù có

ÿѭӧc nghӍ lao ÿӝng thì cǊng bӏ trӯ lѭѫng ngày ÿó.

Sӕng trong chӕn “ÿӏa ngөc cao su” tѭѫng lai mӡ mӏt, ngѭӡi phu cao su ÿӇ thích

ӭng vӟi môi trѭӡng, dҫn dҫn sa vào bүy rұp bài bҥc, rѭӧu chè, là hai thӭ thӵc dân Pháp

luôn khích lӋ ÿӇ công nhân ngày càng lӋ thuӝc vào ÿӗn ÿiӅn. Chính quyӅn thӵc dân

nghiêm cҩm dân nҩu rѭӧu ÿӇ chúng ÿӝc quyӅn sҧn xuҩt, phân phӕi. Các hãng rѭӧu Pháp

chӣ rѭӧu ÿӃn tӯng xã bҳt phҧi tiêu thө, xã lҥi bҳt dân phҧi mua. Tҥi ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn,

mӛi lҫn xe chӣ rѭӧu cӫa Pháp mang xuӕng ÿӃn 4000 lít. Chӫ Tây sӣ ÿӭng ra nhұn, bҳt

ép công nhân mua rӗi trӯ vào lѭѫng. Nҥn anh chӏ, dao búa ÿã xҧy ra trong tҫng lӟp

thanh niên cao su Bình Sѫn.

BӋnh ÿau sӕt rét, phù thӫng, ÿòn roi, rѭӧu phá hoҥi cѫ thӇ ngày càng làm công

nhân kiӋt sӭc, biӃt bao nhiêu công nhân ÿã vƭnh viӉn nҵm lҥi ӣ Bình Sѫn 3. Công nhân

công tra cǊ ӣ Bình Sѫn còn truyӅn miӋng câu : “ӂch lô 3, ma lô 7” ÿӇ nói vӅ sӵ chӃt

chóc hàng ngày nhѭ cѫm bӳa cӫa công nhân Bình Sѫn. Nhѭng nӃu nhӳng công nhân

may mҳn còn sӕng sót sau thӡi gian giao kèo 3 năm thì hӑ cǊng khó lòng vӅ quê nhà

nhѭ nhà báo Pháp Pôn Ĉu-me (Paul Doumer) viӃt : “Mãn hҥn giao kèo, ngѭӡi phu còn

sӕng sót cǊng không có cách nào ÿӇ quay vӅ xӭ sӣ, hӑ không còn tiӅn và quҫn áo, hӑ

3 Theo s͙ l˱ͫng th͙ng kê : Tͳ 1917 ÿ͇n 1945, Công ty ÿ͛n ÿi͉n Ĉ̭t Ĉ͗ m͡ 197.859 công nhân, ÿ͇n cu͙i tháng

11-1944 ÿã có 21.458 ng˱ͥi ch͇t (giai c̭p công nhân Vi͏t Nam nhͷng năm trѭӟc khi có Ĉ̫ng.

- Nhà xṷt b̫n khoa h͕c xã h͡i 1978 trang 314-3 15).

1.10 Page 10

▲back to top

buӝc ӣ lҥi và ký thêm giao kèo nӳa”.4

Nhӳng năm kinh tӃ thӃ giӟi bӏ khӫng hoҧng 1929-1933, nӅn kinh tӃ Ĉông Dѭѫng

và ViӋt Nam cǊng bӏ ҧnh hѭӣng nһng nӅn . Giá mӫ cao su trên thӏ trѭӡng thӃ giӟi giҧm

nhanh, tӯ 28 phұt lăng /cán xuӕng chӍ còn 3 phұt lăng/cán. Tѭ bҧn ÿӗn ÿiӅn lҩy cӟ lӛ lã

càng ra sӭc vҳt kiӋt lӵc công nhân công tra. Lѭѫng công nhân cҥo mӫ ÿàn ông chӍ ÿѭӧc

35 xu/ngày, thӧ chuyên môn 40 xu/ngày, thӧ ÿàn bà và trҿ em còn rҿ hѫn. Nhѭng thұt ra

ÿó chӍ là cái cӟ, thұt sӵ trong cѫn khӫng hoҧng này, chính phӫ Ĉông Dѭѫng ÿã lҩy tӯ

nguӗn thuӃ bóc lӝt cӫa nhân dân ÿӇ cho các ÿӗn ÿiӅn Công ty cao su vay không lӡi và

không hҽn ngày trҧ.

Năm 1930 cho vay 1.757.000 ÿӗng

Năm 1931 cho vay 2.517.000 ÿӗng

Năm 1932 cho vay 3.040.000 ÿӗng

Và thӵc tӃ, các công ty ÿӗn ÿiӅn trong ÿó có Công ty ÿӗn ÿiӅn Ĉҩt Ĉӓ không hӅ

bӏ lӛ, vӕn và lãi hàng năm cӫa công ty không ngӯng tăng hàng năm.

V͉ v͙n, vӕn ban ÿҫu Công ty... 2.300.000 phұt lăng

Sau ÿó tăng lên... 120.000.000 phұt lăng.

Năm 1946...166.500.000 phұt lăng

1955... 550.000.000 phұt lăng

V͉ lͫi nhu̵n, năm 1937 Công ty lãi 52.874.000 phұt lăng

1938 Công ty lãi 61.129.000 phұt lăng

1939 Công ty lãi 75.070.000 phұt lăng

ChӍ tính riêng năm 1936, mӛi công nhân ÿã tҥo ra mӝt sҧn lѭӧng mӫ trӏ giá

12.000 ÿӃn 13.000 phұt lăng Pháp, nhѭng chӍ nhұn lѭѫng ӣ mӭc : 1000 phұt lăng.

Bóc lӝt công nhân tұn xѭѫng tӫy nhѭ vұy, nhѭng chӫ tѭ bҧn ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn

vүn luôn tìm cách mӏ dân, ra vҿ chăm lo ÿӃn an ninh, ÿӡi sӕng tinh thҫn cӫa công nhân

công tra.

Năm 1937, trong phong trào Mһt trұn Dân chӫ Ĉông Dѭѫng lan rӝng cҧ nѭӟc,

chính phӫ Pháp do Mһt trұn Bình Dân làm nòng cӕt, ÿã cӱ ÿoàn thành tra sang ViӋt

Nam ÿӃ tìm hiӇu vӅ cҧnh lao ÿӝng, sinh hoҥt cӫa dân phu ÿӗn ÿiӅn. Tên chӫ sӣ Bình

sѫn Ĉӡ Labadê ÿã mӏ dân bҵng cách tә chӭc cho công nhân tҳm tұp thӇ. Mһc dù trѭӟc

ÿó hҳn không ÿào giӃng ÿӇ lҩy nѭӟc cho công nhân tҳm, giһt, ăn uӕng và cǊng cҩm cҧ

viӋc công nhân sӱ dөng nѭӟc nhà máy trong sinh hoҥt. Cách tҳm ÿó nhѭ sau : Buәi

chiӅu 17 giӡ, tӯng tӕp công nhân bӏ lӝt trҫn truӗng ÿi vào chӛ có hӗ nѭӟc. Nhӳng thân

hình gҫy gò xanh xѭѫng lê bѭӟc dѭӟi sӵ kèm cһp cӫa cai, xu cҫm roi ÿi cùng. Công

nhân ÿӃn hӗ nѭӟc ÿѭӧc phân ra hai hàng, bên này ÿә nѭӟc cho bên kia, mӛi ngѭӡi mӝt

miӃng giҿ ÿӇ bên này cӑ cho bên kia. ThӃ là tҳm! Xong rӗi tӕp khác lҥi vào ÿӇ lһp lҥi

quy trình cӫa viӋc tҳm tұp thӇ. Tҳm không trұt tӵ, công nhân còn bӏ ÿòn roi. Bӑn cai xu

sҹn sàng quҩt vào thân thӇ nhӳng công nhân vӕn ÿang bӏ kiӋt lӵc vì lao ÿӝng quá mӭc.

Tên chӫ BaDê hҥ lӋnh: “Không tҳm bҵng nѭӟc thì tҳm bҵng roi”.

4 Sách ÿã d̳n - trang 314-315

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Trò tҳm tұp thӇ cӫa BaDê rõ ràng vӯa mӏ dân, lҥi vӯa có tính cách lăng nhөc ÿӃn

nhân phҭm ngѭӡi công nhân. Tӯ ÿó, mӝt bài ca ÿѭӧc phә biӃn trong ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn

ÿӇ vҥch trҫn bӝ mһt cӫa BaDê:

“Hӓi ai trên thӃ giӟi loài ngѭӡi

Bҧo cho biӃt, có nѫi ÿâu giӕng nѫi nҫy

Có ngѭӡi nhѭ là súc vұt

Bҳt tҳm tӯng bҫy thì nhân cách còn ÿâu

BaDê ѫi mày giӕng berger mҩt rӗi 5

Cút vӅ nѭӟc Pháp ÿi thôi

Ӣ ÿây tao sӁ tҳm mҫy bҵng dao

Khi tên BaDê bӏ ÿuәi ÿi, cǊng là lúc thӵc dân Pháp bày trò “vui khӓe” nhҵm ru

ngӫ các tҫng lӟp nhân dân ta. Tên Ĉӡ LaMông vӅ thay làm chӫ ÿӗn ÿiӅn. Hӑc kiӇu mӏ

dân cӫa tên Tây trѭӟc, La Mông ÿã cho tә chӭc ra mӝt gánh hát bӝ ӣ sӣ, giao cho kép

Cӱ, bҫu Phu ÿӭng ra phө trách. Gánh hát diӉn theo lӋnh chӫ Tây, diӉn liên tөc suӕt ÿêm.

Mӛi lҫn gánh hát diӉn, LaMông ra lӋnh cho tҩt cҧ công nhân ÿӃn xem. Ai không xem,

hҳn phҥt cúp lѭѫng.

Nhѭ vұy ӣ ÿӗn ÿiӅn cao su Bình Sѫn, dѭӟi chӃ ÿӝ thӵc dân nӱa phong kiӃn vӟi

ÿһc ÿiӇm chӫ sӣ là lãnh chúa có quyӅn sinh sát trong tay, ÿã trӣ thành mӝt “ÿӏa ngөc

trҫn gian”, chôn chһt kiӃp sӕng nô lӋ cӫa công nhân công tra.

CHѬѪNG II

VÙNG LÊN PHÁ XIӄNG NÔ Lӊ

Trong cuӝc sӕng tӕi tăm công nhân cao su Bình Sѫn không cam chӏu cúi ÿҫu.

Công nhân có nhiӅu cách bày tӓ lòng căm tӭc, uҩt ӭc cӫa mình bҵng hành ÿӝng. Hình

thӭc chӕng ÿӕi ÿҫu tiên là bӓ trӕn khӓi sӣ, tìm ÿѭӡng vӅ lҥi quê hѭѫng, hoһc tìm ÿӃn

mӝt nѫi khác ÿӇ tìm kӃ sinh nhai. ThӃ nhѭng rӯng già nѭӟc ÿӝc, bao nhiӋu công nhân

vào rӯng bӏ lҥc, chӃt dҫn chӃt mòn trong cѫn ÿói khát. Hình thӭc ÿҩu tranh khác nӳa là

cҧi lý vӟi bӑn cai, xu, xӃp và cҧ chӫ Tây ÿòi phҧi thӵc hiӋn nhӳng cam kӃt trong giao

kèo. Ĉó là nhӳng cuӝc ÿҩu tranh mang tính chҩt tӵ phát.

Ngày 3-2-1930 Ĉҧng Cӝng sҧn Ĉông Dѭѫng - chính ÿҧng cӫa giai cҩp công nhân

ViӋt Nam ra ÿӡi. Phong trào ÿҩu tranh cӫa nhân dân và công nhân ViӋt Nam chuyӇn

sang mӝt bѭӟc mӟi.

Tӯ ÿó ngày 26-10-1929, chi bӝ Ĉông Dѭѫng Cӝng sҧn Ĉҧng ӣ ÿӗn ÿiӅn cao su

Phú RiӅng thành lұp (thuӝc Công ty Michelin tӍnh Biên Hòa, nay thuӝc huyӋn Ĉӗng

Phú - TӍnh Sông Bé). Ĉúng ngày Ĉҧng thành lұp, 5.000 công nhân Phú RiӅng ÿã tә

chӭc cuӝc ÿҩu tranh quy mô, có vǊ khí chiӃm sӣ, gây tiӃng vang lӟn cҧ trong và ngoài

nѭӟc. TiӃp ÿó là hàng loҥt cuӝc ÿҩu tranh cӫa công nhân cao su ӣ Dҫu TiӃng, Quҧn

Lӧi...

5 Berger : M͡t gi͙ng chó dͷ g͙c Ĉͱc

2.2 Page 12

▲back to top

Bình Sѫn tuy chѭa có tә chӭc Ĉҧng, nhѭng nhӳng cuӝc ÿҩu tranh ӣ nhӳng sӣ này

ÿã mӣ thêm cho công nhân mӝt hình thӭc ÿҩu tranh mӟi: Ĉó là bãi công, bãi viӋc mà

bӑn chӫ Tây, ngөy quyӅn gӑi là “làm reo”.

Năm 1932, tҥi ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn ÿã nә ra cuӝc ÿҩu tranh cӫa hàng trăm công

nhân ÿòi chӫ Tây không ÿѭӧc ÿánh ÿұp công nhân, chӕng cúp phҥt lѭѫng... ĈӃn tháng

5-1936, cùng công nhân Cuӝc tѫ nay (Courtenay Cҭm Mӻ) và mӝt sӕ ÿӗn ÿiӅn khác

trong tӍnh, công nhân tham gia cuӝc bãi công 2 ngày ÿòi chӫ Tây không ÿѭӧc hҥ thҩp

tiӅn lѭѫng.

Rõ ràng vӟi ÿҩu tranh có tính tұp thӇ, công nhân Bình Sѫn ÿã lӟn lên vӅ nhұn

thӭc, tӯ ÿҩu tranh tӵ phát ÿã tӯng bѭӟc vѭѫn lên tӵ giác. Ĉӕi tѭӧng cӫa hӑ không chӍ là

bӑn cai, xu, xӃp mà cҧ vӟi chӫ tѭ bҧn ÿӗn ÿiӅn. Nhѭng cǊng không loҥi trӯ nhӳng tên

tay sai gian ác.

Ngày 23-l-1937, Báo Công Luұn Sài Gòn ÿѭa tin :

“ChiӅu thӭ năm vӯa rӗi vào 4 giӡ chiӅu, cai Phҥm Văn Quýnh sai tên cu li tên Âu

làm viӋc gì ÿó trong sӣ mà tên này không chӏu làm lҥi còn này nӑ. Nәi nóng, Quýnh lҩy

roi quҩt vào mình Âu hai roi ÿau ÿiӃng, Âu co giò nhҧy mҩt chӟ không kháng cӵ hay

chѭӣi mҳng gì Quýnh.

Tӕi lҥi, vào hӗi 10 giӡ, Quýnh thҧ bӝ ra chӧ Long Thành mua mӝt cuӕn sә ÿӇ ghi

tên các cu ly mà y cho là làm biӃng ÿӇ cúp lѭѫng.

Khi vӅ giӳa ÿѭӡng thì chӯng 10 ngѭӡi cҫm cây và hèo xông ra chұn ÿánh Quýnh

nhӯ tӱ. Tay trái Quýnh bӏ gãy, còn mình mүy mһt mày thì tím bҫm. Mãi tӟi khuya mӟi

có ngѭӡi hay là ÿѭa ÿi nhà thѭѫng...”

Tháng 9-1939, ÿҥi chiӃn thӃ giӟi lҫn thӭ II bùng nә, thӵc dân Pháp càng ra sӭc

ÿàn ҩp phong trào cách mҥng nѭӟc ta. Năm 1940, phát xít Nhұt vào Ĉông Dѭѫng. Tҥi

Long Thành chúng ÿóng quân ӣ Sӣ Bà Ĉҫm, khu căn cӭ Nѭӟc Trong, Thái ThiӋn. Cùng

sӕ phұn vӟi nhân dân Long Thành, công nhân cao su bӏ ép buӝc phҧi ÿi sâu cho Nhұt ÿӇ

ÿào công sӵ, xây ÿӗn bót. Công nhân Bình Sѫn lâm cҧnh mӝt cә hai tròng.

Mâu thuүn ngày mӝt gay gҳt giӳa thӵc dân Pháp, phát xít Nhұt tҥo ÿiӅu kiӋn cho

viӋc xây dӵng cѫ sӣ cách mҥng trong quҫn chúng. Tháng 3-1943, ban cán sӵ cao su

MiӅn Ĉông ÿѭӧc thành lұp, và cӱ ÿӗng chí Trӏnh Văn Dөc vӅ vùng Long Thành xây

dӵng phát triӇn sӣ cách mҥng, ÿһc biӋt là vùng cao su 6

ĈӇ xâm nhұp vào ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn ÿӗng chí hóa trang làm ngѭӡi bán thuӕc lào.

Lâu ngày công nhân Bình Sѫn, An ViӉng quen gӑi ÿӗng chí là “Thày Ba thuӕc lào”.

Lân la trong sӣ, ÿӗng chí Ba Dөc ÿã kӃt thân ÿѭӧc vӟi Anh Liêm tài xӃ cӫa sӣ

Bình Sѫn, Anh Hai Tӕt thѭ ký ÿӗn ÿiӅn và Anh Ba TiӅn công nhân cao mӫ, qua ÿó mà

tìm hiӇu ÿӡi sӕng khә cӵc cӫa công nhân công tra, tӯng bѭӟc tuyên truyӅn giҧi thích

cho công nhân biӃt nguyên nhân khә cӵc cӫa hӑ và các thӫ ÿoҥn bóc lӝt cӫa tѭ bҧn ÿӗn

ÿiӅn.

Tháng 3-1944, ÿӗng chí Lê Minh Ĉӏnh, ÿҥi diӋn Ban cán sӵ MiӅn Ĉông xuӕng

liên lҥc vӟi ÿӗng chí Dөc. Cùng xuӕng có ÿӗng chí VǊ Hӗng tӵ Phô và Lý Trҫn Hoan.

Chi bӝ Ĉҧng cӝng sҧn ÿҫu tiên cӫa huyӋn Long Thành ÿѭӧc thành lұp do ÿӗn chí Ba

6 Thͥi kǤ này, T͑nh ͯy Biên Hòa ch˱a hình thành.

2.3 Page 13

▲back to top

Dөc bí thѭ, VǊ Hӗng (Phô) tên thѭӡng dùng là Sáu Khánh phó bí thѭ. Chi bӝ cӱ ÿӗng

chí VǊ Hӗng trӵc tiӃp chӍ ÿҥo viӋc xây dӵng và phát triӇn cѫ sӣ công nhân ӣ Bình Sѫn,

An ViӉng. Thông qua các cѫ sӣ do ÿӗng chí Ba Dөc xây dӵng ÿӗng chí Sáu Khánh ÿã

gҫn gǊi và mӣ rӝng quân hӋ trong công nhân. Ĉӗn chí ÿã thành lұp “Hӝi- tiӃt kiӋm”

nhҵm tұp hӧp công nhân, ÿoàn kӃt tѭѫng trӧ giúp ÿӥ nhau trong khó khăn. Hàng tháng

mӛi công nhân ÿóng góp 1 ÿӗng lѭѫng không tính lãi. Ban ÿҫu Bình Sѫn, An ViӉng tә

chӭc ÿѭӧc 4 tә tiӃt kiӋm và chӍ trong 3 tháng, bҵng tiӅn tiӃt kiӋm, tә may ÿѭӧc 310 bӝ

quҫn áo ÿӇ phát cho công nhân. KӃt quҧ này ÿã cә vǊ, ÿӝng viên công nhân cao su tӵ

giác xin gia nhұp hӝi. Sau 6 tháng, Hӝi tiӃt kiӋm ÿã phát triӇn ÿѭӧc 17 tә vӟi 265 hӝi

viên.

“Hӝi tiӃt kiӋm” ӣ Bình Sѫn có thӇ nói là mӝt tә chӭc biӃn tѭӟng cӫa cách mҥng,

có tôn chӍ mөc ÿích phù hӧp vӟi nguyӋn vӑng và quyӅn lӧi cӫa công nhân. Ngoài viӋc

tұp hӧp công nhân, Hӝi còn vұn ÿӝng công nhân xóa dҫn các tӋ nҥn cӡ bҥc, chè chén.

Bӣi muӕn vào Hӝi, công nhân phҧi ÿóng hӝi phí, và muӕn ÿӇ dành tiӅn phҧi bӓ rѭӧu,

bài bҥc.

Ngoài Bình Sѫn, An ViӉng thuӝc Công ty ÿӗn ÿiӅn Ĉҩt Ĉӓ, huyӋn Long Thành

còn mӝt sӕ sӣ cao su khác nhѭ Bà Ĉҫm, Thành Tuy Hҥ, A Bô Rát, Ĉӡ La, Trҫn Quang

An, Sӣ Ông Cӕ, Tân Tѭӡng, NguyӉn Dѭӥng, trong ÿó Bình Sѫn là sӣ cao su lӟn nhҩt,

công nhân tұp trung ÿông nhҩt. ĈӇ thӕng nhҩt chӍ ÿҥo, lãnh ÿҥo phong trào công nhân

trong huyӋn, Ban cán sӵ cao su miӅn Ĉông ÿã thành lұp liên ÿoàn cao su Long Thành

do anh Lê Ĉình Cӵ phө trách.

Cuӕi năm 1944, trѭӟc thҳng lӧi cӫa quân Ĉӗng Minh, phát xít Nhұt càng ra sӭc

cӫng cӕ, xây dӵng nhiӅu ÿӗn bót, sân bay, căn cӭ quân sӵ. Chi bӝ ÿҧng huyӋn Long

Thành ÿã lãnh ÿҥo nhân dân ÿҩu tranh lãng công, tìm mӑi cách trì hoãn kӃ hoҥch cӫa

phát xít Nhұt. ĈӇ phӕi hӧp, ÿӗng chí VǊ Hӗng ÿã tә chӭc vұn ÿӝng công nhân ÿҩu tranh

vӟi chӫ sӣ và cҧ ngөy quyӅn thӏ trҩn Long Thành vӟi yêu sách “chӕng ÿánh ÿұp, chӕng

cúp phҥt” lѭѫng công nhân. Trѭӟc khí thӃ cӫa 500 công nhân Bình Sѫn, An ViӉng,

quұn Phөc phҧi né tránh viӋc ÿó do mҩy ông chӫ Tây, chính quyӅn không can thiӋp

ÿѭӧc”.

Ĉoàn biӇu tình ÿã kéo vӅ ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn ÿҩu tranh cùng ĈӡLaMông. Ĉây là

cuӝc ÿҩu tranh tұp trung cӫa công nhân cao su Bình Sѫn có sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng.

Trѭӟc khí thӃ hӯng hӵc cӫa công nhân, LaMông phҧi ÿӭng ra xoa dӏu, hӭa hҽn thӵc

hiӋn yêu cҫu cӫa dân phu. Nhѭng ngay sau ÿó hҳn cho cai Minh và tay sai lén lút rình

rұp, bҳt mӝt sӕ công nhân mà chúng cho là cҫm ÿҫu ÿҩu tranh ÿӇ giam giӳ và ÿánh ÿұp.

Hѫn 100 công nhân ÿã kéo lên nhà chӫ sӣ phҧn ÿӕi hành ÿӝng trҧ thù hèn hҥ này.

LaMông cӕ chӕi quanh co không nhұn. Quá uҩt ӭc, ngay ÿêm ÿó, công nhân ÿã bao

vây, bҳt trói cai Minh ÿem ra xӱ tҥi lô cao su, rӗi ÿә ra ÿұp phá hѫn 2.000 chén hӭng

mӫ.

Ĉây là hành ÿӝng ÿҩu tranh có kӃt hӧp bҥo lӵc cӫa công nhân cao su Bình Sѫn

nhҵm gây ҩp lӵc vӟi chӫ Tây sӣ. LaMông phҧi thҧ hӃt nhӳng ngѭӡi bӏ hҳn bҳt, bӗi

thѭӡng bҵng tiӅn và thuӕc men cho hӑ ÿӇ xoa dӏu.

Cuӕi năm 1944, các anh công nhân Tӱu và Mai HiӉn Thái (Ba Thái) ÿѭӧc kӃt nҥp

vào Ĉҧng Cӝng sҧn. Chi bӝ cӝng sҧn ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn ÿѭӧc thành lұp vӟi 3 ÿҧng viên

do ÿӗng chí VǊ Hӗng (Phô) làm bí thѭ. Chi bӝ ÿҧng hình thành là mӝt bѭӟc ngoһt cӫa

2.4 Page 14

▲back to top

phong trào công nhân cao su Bình Sѫn. Chi bӝ chӍ ra nhiӋm vө hàng ÿҫu là tiӃp tөc xây

dӵng phát triӇn cѫ sӣ trong công nhân, kӇ cҧ tҫng lӟp trên trong sӣ (cai, xu), lãnh ÿҥo

ÿҩu tranh bҧo vӋ quyӅn lӧi cӫa công nhân.

Qua công tác tuyên truyӅn chi bӝ ÿã tuyên truyӅn giáo dөc ÿѭӧc anh Ba Minh,

ngѭӡi ÿѭӧc chӫ Tây sӣ tin cұy giao cho công tác quҧn lý sӣ. Có anh Minh hӛ trӧ bên

trong, chi bӝ Bình Sѫn tә chӭc nhiӅu cuӝc ÿҩu tránh liên tөc ÿòi sӣ phҧi phát lѭѫng

ÿúng thӡi hҥn, cҩp phát gҥo tӕt, ÿúng ngày, ngày làm 8 giӡ, bӋnh ÿau phҧi ÿѭӧc cҩp

thuӕc và ÿѭӧc nghӍ ăn lѭѫng. Chӫ sӣ Anbiell phҧi chҩp nhұn các yêu sách và giao cho

anh Ba Minh giҧi quyӃt, thӵc hiӋn. QuyӅn lӧi công nhân ÿѭӧc bҧo ÿҧm, cuӝc sӕng và

lao ÿӝng tѭѫng ÿӕi dӉ chӏu hѫn. Ҧnh hѭӣng và uy tín cӫa chi bӝ Bình Sѫn càng ÿѭӧc

nâng cao hѫn trong công nhân.

Ngày 9-3-1945, Nhұt làm ÿҧo chánh Pháp, chӫ Tây ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn hӕt hoҧng

bӓ chҥy vӅ Sài Gòn. Ĉӗn ÿiӅn ÿóng cӱa không hoҥt ÿӝng. Công nhân không còn viӋc

làm, lѭѫng bӓng dù thҩp cǊng không còn, gҥo cǊng không. Ĉӡi sӕng công nhân lâm vào

mӝt hoàn cҧnh rҩt khó khăn. Trѭӟc tình hình ÿó ÿѭӧc sӵ ÿӗng ý cӫa cҩp trên (ӣ Long

Thành), chi bӝ Bình Sѫn ÿã nhânh chóng chӍ ÿҥo thӵc hiӋn hai nhiӋm vө:

- Thu gom các loҥi súng săn, súng mát do bӑn chӫ Tây ÿӇ lҥi.

- Vұn ÿӝng công nhân phá rӯng khai hoang trӗng mì, cây lѭѫng thӵc, nhanh

chóng giҧi quyӃt vҩn ÿӅ ăn tҥi chӛ.

- Nhân lúc quân Nhұt tuyӇn lao ÿӝng xây dӵng các cѫ sӣ quân sӵ, chi bӝ ÿӭng ra

lãnh ÿҥo, làm ÿҥi diӋn công nhân. Nhӡ có uy tín trѭӟc ÿây, ÿӗng chí VǊ Hӗng (Phô)

ÿѭӧc công nhân tin cұy, cӱ ra làm ÿҥi diӋn ÿӇ liên hӋ vӟi chӫ thҫu các công trình ÿӇ bҧo

vӋ quyӅn lӧi lao ÿӝng cӫa công nhân.

Nhӡ có tә chӭc, lãnh ÿҥo, tinh thҫn ÿoàn kӃt thѭӡng xuyên trong công nhân Bình

Sѫn càng ÿѭӧc gҳn bó hѫn. Tháng 5-1945, phong trào Thanh niên TiӅn phong phát triӇn

rҩt nhanh ӣ Long Thành. Nҳm lҩy thӡi cѫ, chi bӝ Bình Sѫn cӱ hai ÿҧng viên Tӱu, Ba

Thái và anh Ba Minh cѫ sӣ ÿӭng ra nҳm và lãnh ÿҥo tә chӭc này ӣ ÿӗn ÿiӅn. Thanh

niên TiӅn phong ӣ ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn không chӍ tұp hӧp thanh niên công nhân, mà cҧ

thiӃu niên, phө nӳ. Hàng ngày sau giӡ lao ÿӝng cho ÿӃn tӕi mӏt, thanh niên TiӅn phong

Bình Sѫn vӟi gұy tҫm vông hăng hái tұp luyӋn võ thuұt, sinh hoҥt cӝng ÿӗng. Cҧ ÿӗn

ÿiӅn nhѭ rӝn ràng hҷn lên theo nhӏp bѭӟc cӫa Thanh niên TiӅn phong.

Tháng 8-1945, trên chiӃn trѭӡng Tây Âu và Bҳc Á, quân Ĉӗng Minh ÿã ÿánh bҥi

quân phát xít Ĉӭc, Nhұt, buӝc Nhұt hoàng phҧi tuyên bӕ ÿҫu hàng vô ÿiӅu kiӋn ngày

15-8-1945.

Tҥi Bình Sѫn và mӝt sӕ sӣ cao su dӑc lӝ 15, bӑn lính Nhұt tinh thҫn hoang mang,

thө ÿӝng chӡ quân Ĉӗng Minh ÿӃn ÿӇ giao nӝp vǊ khí. Chi bӝ ÿҧng ÿã chӍ ÿҥo chӑn

nhӳng thành niên công nhân trong Thanh niên TiӅn phong lұp ra ÿӝi tӵ vӋ do ÿӗng chí

Tӱu và Ba Thái phө trách làm nòng cӕt ÿӭng lên giành chính quyӅn khi thӡi cѫ ÿӃn. Ĉӝi

ÿã tә chӭc mua, ÿánh cҳp ÿѭӧc nhiӅu súng cӫa lính Nhұt.

Ngày 19-8-1945, theo lӋnh Tәng Bӝ ViӋt Minh nhân dân Hà Nӝi ÿã vùng lên

giành chính quyӅn.

ChiӅu ngày 23-8, theo lӋnh ÿӗng chí Ba Dөc, ÿӗng chí VǊ Hӗng (Phô) cùng chi

bӝ huy ÿӝng Thành niên TiӅn phong tăng cѭӡng tuҫn tra bҧo vӋ ÿӗn ÿiӅn, ÿӗng thӡi ÿѭa

2.5 Page 15

▲back to top

các ÿӝi tӵ vӋ tham gia canh gác dài theo ÿѭӡng 10 và quӕc lӝ 15 ÿӧi lӋnh.

Trӡi còn mӡ sáng ngày 24-8, hàng trăm công nhân cao su Bình Sѫn trong ÿӝi

hình Thanh niên TiӅn phong tiӃn vӅ hѭӟng thӏ trҩn Long Thành tham gia cùng toàn

huyӋn nәi dұy. ĈӃn 10 giӡ sáng tӵ vӋ Bình Sѫn cùng vӟi gҫn 300 ÿӝi viên xung phong

cӫa huyӋn trang bӏ vǊ khí thô sѫ tiӃn vào dinh quұn, hӛ trӧ cho Ban khӣi nghƭa huyӋn

buӝc quұn Hӝi phҧi bàn giao chính quyӅn cho cách mҥng.

Mӝt cuӝc mít tinh vӟi hѫn 3.000 ngѭӡi, trong ÿó có hàng trăm công nhân Bình

Sѫn tham dӵ ÿѭӧc tә chӭc tҥi thӏ trҩn Long Thành. Sau lӡi tuyên bӕ cӫa Ban khӣi nghƭa

: chính quyӅn hoàn toàn thuӝc vӅ nhân dân, chính quyӅn cách mҥng cӫa huyӋn do ÿӗng

chí Trӏnh Văn Dөc làm chӫ tӏch ÿã ra mҳt ÿӗng bào trong tiӃng reo hò hoan hô cӫa nhân

dân.

Ĉҥi diӋn xӭ ӫy Nam KǤ, ÿӗng chí Hà Huy Giáp ÿã vӅ dӵ hӑp cùng các ÿҧng viên

ÿӏa phѭѫng và cӱ ra huyӋn ӫy Long Thành.

Ĉӗng chí VǊ Hӗng (Phô), ngѭӡi bí thѭ chi bӝ ÿҧng ÿҫu tiên cӫa Bình Sѫn, tӯng

lăn lӝn gҳn bó vӟi phong trào công nhân cao su ÿã vinh dӵ ÿѭӧc bҫu làm phó bí thѭ

huyӋn ӫy Long Thành 7. Ĉây là nguӗn cә vǊ ÿӝng viên lӟn cho phong trào và công nhân

cao su Bình Sѫn.

ĈӃn 17 giӡ, ÿoàn biӇu tình cӫa công nhân kéo vӅ Bình Sѫn Tҥi sân ÿiӇm, mӝt

cuӝc mít tinh lӟn ÿѭӧc tә chӭc vӟi toàn bӝ công nhân tham dӵ. Ĉӗng chí Ba Thái thay

mһt Ban khӣi nghƭa ÿӗn ÿiӅn tuyên bӕ toàn bӝ vѭӡn cây cao su, xѭӣng máy tӯ ÿây

thuӝc vӅ công nhân.

Ĉêm 24-8-1945, ÿêm không ngӫ náo nӭc cӫa công nhân cao su Bình Sѫn. Gҫn 30

năm trong kiӃp phu nô lӋ ÿӗn ÿiӅn ngày nay công nhân mӟi thұt sӵ thoát vòng xiӅng

xích. Cách mҥng tháng Tám năm 1945- mӝt cuӝc ÿәi ÿӡi vƭ ÿҥi ÿӕi vӟi ÿӝi ngǊ công

nhân cao su Bình Sѫn.

CHѬѪNG III

BÌNH SѪN CHÍN NĂM KHÁNG CHIӂN

NHӲNG THÁNG ĈӜC LҰP

Sau Cách mҥng Tháng Tám, phong trào công nhân Bình Sѫn xây dӵng cuӝc sӕng

mӟi mang mӝt không khí tѭng bӯng cӫa ngày hӝi lӟn và rҩt lành mҥnh. ĈiӅu này có thӇ

lý giҧi ÿѭӧc bӣi Cách mҥng Tháng Tám là mӝt cuӝc ÿәi ÿӡi ÿӕi vӟi ÿӝi ngǊ công nhân

7 Huy͏n ͯy Long Thành g͛m có:

- Ĉ͛ng chí TR͒IH VAN DͬC bí th˱

- Ĉ͛ng chí Vǉ H͚NG (PHÔ) Phó bí th˱

- Ĉ͛ng chí TRUˮNG VĂN Kͼ ͯy viên th˱ͥng vͭ

- Ĉ͛ng chí NGUY͌N VĂN PHÚ ͯy viên

- Ĉ͛ng chí LÊ THÀNH LIÊM ͯy viên

2.6 Page 16

▲back to top

cao su Bình Sѫn. Hѫn 20 năm sӕng kiӃp “phu công tra” lao ÿӝng khә sai chӍ ÿӇ làm

giàu cho tѭ bҧn thӵc dân Pháp, công nhân cao su Bình Sѫn ý thӭc hѫn ai hӃt niӅm hҥnh

phúc ÿѭӧc làm ngѭӡi tӵ do. Công nhân Bình Sѫn trân trӑng nӅn ÿӝc lұp vӯa giành ÿѭӧc

và tâm niӋm phҧi ra sӭc giӳ gìn bҧo vӋ dù phҧi trҧ giá bҵng xѭѫng máu cӫa mình.

Cao su Bình Sѫn trѭӟc năm 1945 là lãnh ÿӏa riêng cӫa chӫ ÿӗn ÿiӅn, ngөy quyӅn

không xây dӵng bӝ máy hành chánh, mӑi quyӅn lӵc nҵm trong tay chӫ ÿӗn ÿiӅn và tay

sai.

Sau khi giành ÿӝc lұp theo sӵ chӍ ÿҥo cӫa huyӋn ӫy Long Thành, Bình Sѫn ÿã

hình thành ӫy ban công nhân cách mҥng do anh Ba Minh - mӝt cѫ sӣ cǊ cӫa cách mҥng

làm chӫ tӏch. Ӫy ban này có nhiӋm vө lãnh ÿҥo phong trào công nhân thӵc hiӋn viӋc

xây dӵng cuӝc sӕng mӟi và chuҭn bӏ kháng chiӃn.

VӅ sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng, sau tháng 8-1945, ÿӗng chí VǊ Hӗng (Phô) ÿѭӧc ÿiӅu

vӅ huyӋn Long Thành ÿӇ ÿҧm ÿѭѫng nhiӋm vө cao hѫn. Chi bӝ ÿҧng chӍ còn lҥi hai

ÿӗng chí Tӱu và Ba Thái, hӧp cùng anh Ba Minh thành mӝt ban lãnh ÿҥo ӣ ÿӗn ÿiӅn.

Vҩn ÿӅ ӫy ban công nhân cách mҥng Bình Sѫn quan tâm hàng ÿҫu là giҧi quyӃt

ÿӡi sӕng cho công nhân. Bӣi tӯ sau tháng 8-1945, chӫ tѭ bҧn bӓ sӣ vӅ Sài Gòn, ÿӗn

ÿiӅn ÿóng cӱa không khai thác, công nhân không còn lѭѫng, gҥo, ÿӡi sӕng rҩt khó khăn.

Trѭӟc tình hình ÿó, ӫy ban công nhân cách mҥng ÿã phát ÿӝng phong trào phá rӯng,

khai hoang trӗng cây lѭѫng thӵc ÿӃ cӭu ÿói.

Ĉӗng thӡi ӫy ban cǊng quyӃt ÿӏnh xuҩt mӝt sӕ trâu bò cӫa sӣ nuôi phân phát cho

công nhân làm thӵc phҭm ÿӇ giҧi quyӃt khó khăn trѭӟc mҳt. Hàng trăm công nhân ÿã

tham gia phong trào trӗng hoa màu vӟi ý thӭc làm chӫ. Trong vòng ba tháng, bҳp, mì ÿã

cho hoa lӧi, có lѭѫng thӵc ÿӇ giúp công nhân vѭӧt qua khó khăn trѭӟc mҳt.

Cuӝc sӕng vұt chҩt tuy còn nhiӅu khó khăn, nhѭng không khí tӵ do, ÿӝc lұp ÿã

cuӕn hút công nhân vào mӑi hoҥt ÿӝng cách mҥng. Theo sӵ chӍ ÿҥo cӫa huyӋn, ÿӝi dân

quân Bình Sѫn ÿѭӧc thành lұp. Ĉӝi do ÿӗng chí Tӱu và Ba Thái chӍ huy vӟi 50 thanh

niên khӓe mҥnh, trang bӏ vǊ khí thô sѫ : gұy, dao, mác, hàng ngày luyӋn tұp theo ÿӝi

ngǊ và phân nhau ÿi tuҫn tra bҧo vӋ các khu vӵc chung quanh ÿӗn ÿiӅn và các xóm.

Không khí ÿӝc lұp, ý thӭc làm chӫ ÿã cuӕn phăng ÿi nhӳng thói hѭ tұt xҩu trѭӟc ÿây tӗn

tҥi trong ÿӗn ÿiӅn : cӡ bҥc, rѭӧu chè, gây gӛ ÿánh nhau... Sân ÿiӇm, văn phòng ÿӗn ÿiӅn

trӣ thành nѫi hӝi hӑp, sinh hoҥt mӛi buәi chiӅu cӫa công nhân. Nѫi ÿây công nhân ÿѭӧc

ӫy ban thông báo tình hình trong huyӋn ngoài huyӋn, phә biӃn chӫ trѭѫng cӫa cách

mҥng, cǊng là nѫi mít tinh nghe các cán bӝ ViӋt Minh giҧi thích ÿѭӡng lӕi, chӫ trѭѫng

cӫa chính phӫ cách mҥng, diӉn biӃn tình hình, âm mѭu cӫa thӵc dân Pháp lăm le cѭӟp

nѭӟc ta mӝt lҫn nӳa... Các hoҥt ÿӝng phong trào sôi nәi này góp phҫn nâng cao nhұn

thӭc cho công nhân, tҥo tinh thҫn ÿoàn kӃt trong ÿӝi ngǊ.

Ngày 23-9-1945, thӵc dân Pháp nә súng ӣ Sài Gòn mӣ ÿҫu cuӝc xâm lѭӧc nѭӟc

ta lҫn thӭ hai. Nhân dân Sài Gòn Gia Ĉӏnh ÿã nhҩt tӅ ÿӭng lên chӕng giһc. Cuӝc kháng

chiӃn ӣ Nam bӝ bùng nә.

Tin thӵc dân Pháp trӣ lҥi xâm lѭӧc dӝi vӅ Long Thành, Bình Sѫn càng nung nҩu

thêm quyӃt tâm bҧo vӋ nӅn ÿӝc lұp cӫa công nhân. Hàng chөc công nhân trong ÿӝi dân

quân ÿã tình nguyӋn gia nhұp vào lӵc lѭӧng võ trang huyӋn ÿӇ chӕng giһc (lӵc lѭӧng vǊ

trang Long Thành lúc ÿó mang tên là ÿӝi Cӝng hòa vӋ binh)

2.7 Page 17

▲back to top

Cuӕi tháng 10-1945, có thêm viӋn binh, quân Pháp phá vӥ vòng vây ӣ Sài Gòn và

tiӃn hành mӣ rӝng lҩn chiӃm ӣ các tӍnh Nam Bӝ.

Trѭӟc tình hình ÿó, theo chӍ ÿҥo cӫa HuyӋn ӫy, ÿӝi Cӝng hòa vӋ binh huyӋn cùng

bӝ ÿӝi Ban Ĉӗng Nai chuyӇn thành VӋ quӕc ÿoàn, lӵc lѭӧng vǊ trang ÿӏa phѭѫng cӫa

huyӋn ÿӇ chӕng giһc.

Ngày 25-10-1945, quân Pháp vӟi sӵ hӛ trӧ cӫa quân Anh - Ҩn ÿánh chiӃm thӏ xã

Châu Thành Biên Hòa và xua quân mӣ ÿѭӡng theo quӕc lӝ 15 tiӃn vӅ Long Thành. Ĉӝi

dân quân tӵ vӋ Bình Sѫn ÿã cùng VӋ quӕc ÿoàn Long Thành phөc kích ÿánh ÿӏch quyӃt

liӋt tҥi dӕc 47 vào buәi chiӅu ngày 25-10, buӝc chúng phái rút lui vӅ Biên Hòa.

Trong lúc ÿó tình hình càng phӭc tұp hѫn khi bӑn lính Nhұt ÿóng tҥi Long Thành

(Nѭӟc Trong) trѭӟc ÿây án binh bҩt ÿӝng, nay theo lӋnh quân Ĉӗng Minh buӝc lӵc

lѭӧng kháng chiӃn Long Thành phҧi giao nӝp vǊ khí. Chúng càn quét khu vӵc Bình

Sѫn, Lӝc An, Long An buӝc huyӋn ӫy phҧi rút dҫn vӅ hѭӟng phѭӟc ThiӅn, Phѭӟc

KiӇng.

Long Thành có khu vӵc rӯng Sác rӝng lӟn, ÿѭӡng sông nӕi thông Sài Gòn. Khi

mһt trұn Sài Gòn tan vӥ, nhiӅu lӵc lѭӧng kháng chiӃn (chӫ yӃu là lӵc lѭӧng Bình

Xuyên) ÿã rút vӅ xây dӵng ÿӏa bàn ÿӭng chân. ĈӃn cuӕi tháng l0-1945 các lӵc lѭӧng

này lên ÿӃn khoҧng 2.000 ngѭӡi. Vҩn ÿӅ lѭѫng thӵc ÿӇ nuôi quân ӣ Long Thành trӣ nên

cҩp bách, trong khi TӍnh ӫy Biên Hòa cǊng ÿang gһp khó vӅ lѭѫng thӵc. Trѭӟc tình

hình khҭn cҩp, huyӋn ӫy Long Thành ÿã phát ÿӝng phong trào ӫng hӝ nuôi quân trong

toàn huyӋn nhҵm phát huy tinh thҫn tӵ lӵc tӵ cѭӡng cӫa toàn dân, tҩt cҧ vì ÿӝc lұp dân

tӝc.

Theo lӡi kêu gӑi và vұn ÿӝng cӫa ӫy ban công nhân cách mҥng Bình Sѫn, công

nhân tuy còn nhiӅu khó khăn, ÿã tích cӵc tham gia tiӃp tӃ cho bӝ ÿӝi. Hàng trăm trâu bò

cӫa ÿӗn ÿiӅn ÿã ÿѭӧc chuyӇn giao cho huyӋn làm thӵc phҭm nuôi quân. Cuӝc vұn ÿӝng

và ӫng hӝ cӫa Bình Sѫn thӇ hiӋn rõ ý chí và quyӃt tâm kháng chiӃn cӫa ÿӝi ngǊ công

nhân tҥi sӣ.

Công nhân Bình Sѫn không chӍ tham gia ÿóng góp ӫng hӝ nuôi quân, mà còn hòa

mình vào chung các hoҥt ÿӝng cӫa phong trào kháng chiӃn toàn huyӋn.

Sáng ngày 13-11-1945, theo sӵ huy ÿӝng cӫa ӫy ban công nhân, công nhân Bình

Sѫn, An ViӉng và Siph vӟi gҫn 4.000 ngѭӡi rҫm rұp tiӃn vӅ thӏ trҩn Long Thành, hòa

trong dòng ngѭӡi tӯ các xã trong huyӋn tiӃn vӅ trung tâm. Cuӝc mít tinh vӟi tәng sӕ hѫn

10.000 ngѭӡi, ÿӗng thӡi cǊng là cuӝc ÿҩu tranh vӟi bӑn phát xít Nhұt ÿã bҥi trұn ÿòi

chúng phҧi thҧ hai ÿӗng chí chӫ tӏch và trѭӣng quӕc gia tӵ vӋ cuӝc cӫa huyӋn 8 mà

chúng ÿã bí mұt bҳt giӳ, công nhân Bình Sѫn cùng ÿӗng bào ÿã kéo ÿӃn nѫi quân Nhұt

ÿóng, hô vang các khҭu hiӋu : “ÿҧ ÿҧo phát xít Nhұt”, “ÿҧ ÿҧo phát xít Nhұt bҳt ngѭӡi”

và “ViӋt Nam ÿӝc lұp muôn năm”.

Bӑn Nhұt ÿã lén lút ÿѭa hai ÿӗng chí bӏ bҳt giam giӳ tҥi sӣ Siph và sau ÿó ÿѭa vӅ

Biên Hòa nhѭng trѭӟc khí thӃ cӫa ÿӗng bào phҧi xuӕng nѭӟc, xoa dӏu.

8 (1) Tͱc ÿ͛ng chí TR͒NH VĂN DͬC, Chͯ t͓ch ͯy ban huy͏n và Ĉ͞ HͶU PHÚ. Tr˱ͧng qu͙c gia t͹ v͏ cu͡c

Long Thành, b͓ ÿ͓ch vây b̷t vào ÿ̯u tháng 11-1945 t̩i xã Ph˱ͣc Lai.

2.8 Page 18

▲back to top

Lҫn ÿҫu tiên sau Cách mҥng Tháng Tám, cùng ÿӗng bào toàn huyӋn, công nhân

cao su Bình Sѫn ÿã tiӃn hành cuӝc ÿҩu tranh quy mô, cuӝc biӇu dѭѫng sӭc mҥnh cӫa

giai cҩp, biӇu thӏ ý chí, giӳ và bҧo vӋ chính quyӅn cách mҥng còn non trҿ. ĈӃn 3 giӡ

chiӅu, công nhân kéo vӅ ÿӗn ÿiӅn, không ngӟt bàn tán lên án bӑn phát xít Nhұt tiӃp tay

cho thӵc dân Pháp, chӕng phá phong trào cách mҥng cӫa huyӋn.

CǊng trong tháng 11,12-1945, sau khi dӵ lӟp huҩn luyӋn quân sӵ tә chӭc ӣ

huyӋn, hai ÿӗng chí Tӱu và Ba Thái ÿã cӫng cӕ ÿӝi tӵ vӋ dân quân cӫa Bình Sѫn vӟi

hѫn 50 công nhân, làm nòng cӕt cho phong trào bҧo vӋ ÿӗn ÿiӅn, bҧo vӋ nhân dân ÿang

ra sӭc xây dӵng cuӝc sӕng mӟi, ÿӗng thӡi bә sung thêm lӵc lѭӧng cho bӝ ÿӝi quұn

Long Thành.

Ӫy ban công nhân sӣ ÿã ÿѭa cán bӝ xuӕng các ҩp ÿӇ lұp danh sách các hӝ và cӱ

tri, chuҭn bӏ cho ngày hӝi lӟn cӫa toàn dân và cӫa ÿӝi ngǊ công nhân cao su Bình Sѫn :

Bҫu ÿҥi biӇu quӕc hӝi ÿҫu tiên cӫa cҧ nѭӟc.

Bao nhiêu năm tháng chӍ biӃt lao ÿӝng làm thuê, quyӅn làm ngѭӡi chân chính

cǊng không có, bӣi công nhân cao su chӍ ÿѭӧc mang sӕ thay tên, nay ÿѭӧc cán bӝ ViӋt

Minh giҧi thích vӅ ý nghƭa, quyӅn công dân, ÿѭӧc lӵa chӑn ÿҥi biӇu cӫa mình, công

nhân Bình Sѫn vô cùng phҩn khӣi và tӵ hào

Ngày 6-1-1946, gҫn 400 cӱ tri là công nhân cao su Bình Sѫn ÿã nô nӭc ÿi bҫu

Quӕc Hӝi. Ĉây là sӵ kiӋn có ý nghƭa trӑng ÿҥi ÿӕi vӟi ÿӝi ngǊ công nhân Bình Sѫn. Lҫn

ÿҫu tiên, công nhân ÿѭӧc tӵ do lӵa chӑn ngѭӡi ÿҥi biӇu cho mình, góp phҫn cùng ÿӗng

bào cҧ nѭӟc thӇ hiӋn nguyӋn vӑng ÿӝc lұp cӫa mình. Mӝt hành ÿӝng chính trӏ mà trѭӟc

Cách mҥng Tháng Tám, công nhân không hӅ biӃt, không nghƭ tӟi ÿѭӧc, bӣi trѭӟc ÿó

công nhân chӍ biӃt mӝt ÿiӅu là phҧi lao ÿӝng nһng nhӑc cho tѭ bҧn thӵc dân nӃu không

muӕn bӏ ÿói khát và ÿòn roi.

BÌNH SѪN KHÁNG CHIӂN

Tӯ ngày 20-1-1946, thӵc dân Pháp liên tөc tә chӭc các mǊi trinh sát trên hѭӟng

quӕc lӝ 15 và ÿѭӡng sông Ĉӗng Nai chuҭn bӏ cho cuӝc tiӃn quân mӣ rӝng lҩn chiӃm.

Sáng ngày 25-1-1946 (nhҵm ngày 23-12 năm Ҩt Dұu) quân Pháp vӟi xe thiӃt giáp, bӝ

binh tàu chiӃn bҳt ÿҫu nә súng ÿánh chiӃm Long Thành trên hai hѭӟng lӝ 15 và ÿѭӡng

sông.

TiӃng súng nә vang rӅn nhѭ thúc giөc công nhân Bình Sѫn lên ÿѭӡng kháng

chiӃn. Ĉӝi tӵ vӋ công nhân Bình Sѫn mӝt mһt tiӃn vӅ hѭӟng quӕc lӝ 15 phӕi hӧp cùng

giҧi phóng quân huyӋn hҥ cây dӑc ÿѭӡng ngăn chһn bѭӟc tiӃn cӫa giһc, tә chӭc nhiӅu

trұn ÿӏa chұn ÿánh quân Pháp quyӃt liӋt dӑc tuyӃn lӝ 15. Mӝt bӝ phұn còn lҥi cӫa ÿӝi tӵ

vӋ làm nòng cӕt thӵc hiӋn phong trào bҩt hӧp tác vӟi giһc Pháp và vұn ÿông nhân dân

tiӃn hành “tiêu thә kháng chiӃn”. Ӫy ban công nhân cách mҥng ÿӭng ra tә chӭc và ÿiӅu

hành toàn bӝ công viӋc phá hoҥi, ÿӗng thӡi chӍ ÿҥo công nhân và gia ÿình thu dӑn ÿӗ

ÿҥc chuyӇn ra rӯng hѭӟng lӝ 2 tránh sӵ tàn sát cӫa giһc. Mӝt sӕ công nhân và gia ÿình

rút ra Thái ThiӋn cҩt chòi rүy sinh sӕng không hӧp tác vӟi giһc.

Nhӳng cә máy tiӋn, bàn ÿánh máy chӳ... ÿѭӧc nhӳng thӧ máy tháo rӡi và di

chuyӇn ra rӯng cho kháng chiӃn. Nhӳng bành mӫ tӡ, mӫ khô (crêpe) ÿѭӧc chҩt ÿӕng và

phóng hӓa. Lӱa cháy ngút ngàn suӕt mҩy ngày liӅn.

Sáng 26-1-1946, thӵc dân Pháp chiӃm thӏ trҩn Long Thành. Theo chân quân Pháp

2.9 Page 19

▲back to top

là bӑn tѭ bҧn chӫ ÿӗn ÿiӅn. Nhѭng chúng tiӃp quҧn ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn trong khung

cҧnh hoang vҳng, tiêu ÿiӅu. Ĉӗn ÿiӅn không mӝt bóng ngѭӡi, công nhân ÿã sѫ tán, công

nhân thanh niên ÿӅu thoát ly gia nhұp bӝ ÿӝi kháng chiӃn, lӱa vүn còn nghi ngút.

Cao su - loҥi vàng trҳng, mӝt nguyên liӋu rҩt cҫn thiӃt cho nӅn kӻ nghӋ Pháp, mӝt

miӃng mӗi béo bӣ cӫa tѭ bҧn thӵc dân hàng bao năm qua không dӉ gì làm chúng chӕi

bӓ. Theo yêu cҫu cӫa tѭ bҧn, quân Pháp rҧi quân lùng sөc, càn quét liên tөc vào các khu

vӵc rӯng ÿӇ gom bҳt công nhân. Mӝt mһt bӑn chӫ cho tay sai phát loa kêu gӑi công

nhân hãy trӣ vӅ hӧp tác vӟi ÿӗn ÿiӅn. Chúng mӏ dân bҵng cách hӭa hҽn nào “ÿiӅu kiӋn

làm viӋc sӁ tӕt hѫn”, “lѭѫng bӓng cao hѫn” ÿӇ khuyӃn dө công nhân. Mһt khác, quân

Pháp sҹn sàng xҧ súng bҳn vào công nhân nӃu ai không trӣ ra ÿӗn ÿiӅn chӏu kiӃp làm

thuê, chúng ÿӕt tҩt cҧ chòi rүy cӫa công nhân ÿӇ buӝc hӑ phҧi trӣ vӅ ÿӗn ÿiӅn. Máu

công nhân Bình Sѫn lҥi ÿә ngay nhӳng ngày ÿҫu tѭ bҧn, thӵc dân Pháp trӣ lҥi.

Chӫ ÿӗn ÿiӅn Bình Sѫn ÿã ÿѭa máy móc thiӃt bӏ tӯ Sài Gòn và mӝt sӕ sӣ khác

thuӝc Công ty ÿӗn ÿiӅn Ĉҩt Ĉӓ vӅ sӱa chӳa lҳp ráp lҥi nhà xѭӣng, kho tàng, ÿӗng thӡi

ÿѭa mӝt sӕ công nhân công tra tӯ nѫi khác ÿӃn Bình Sѫn nhҵm sӟm khôi phөc lҥi ÿӗn

ÿiӅn. ĈӃn giӳa năm 1946, tѭ bҧn Pháp cѫ bҧn ÿã khôi phөc lҥi bӝ máy quҧn lý, nhà

xѭӣng, vѭӡn cây và bҳt tay vào sҧn xuҩt lҥi.

Tӯ tháng 2-1946, trѭӟc càn quét ÿánh phá ác liӋt cӫa quân Pháp, HuyӋn ӫy, các

cѫ quan huyӋn, bӝ ÿӝi hҫu hӃt rút vӅ hѭӟng Phѭӟc KiӇng, Phѭӟc Lai và vӅ Phѭӟc An

ÿӇ xây dӵng căn cӭ. ViӋc liên lҥc giӳa huyӋn Long Thành và tӍnh Biên Hòa bӏ cҳt ÿӭt.

Trѭӟc tình hình này, ngày 20 tháng 2 năm 1946, các ÿӗng chí lãnh ÿҥo cӫa huyӋn quyӃt

ÿӏnh tә chӭc Long Thành thành 4 khu. Mӛi khu có 1 khu trѭӣng và 1 phân ÿӝi vǊ trang

làm nhiӋm vө lãnh ÿҥo toàn diӋn, xây dӵng cѫ sӣ, phát triӇn lӵc lѭӧng và làm nhiӋm vө

chính quyӅn. Bình Sѫn thuӝc khu 4 do ÿӗng chí Lѭѫng Văn Nho làm khu trѭӣng.

Giӳa năm 1946, chi ÿӝi 7 rӡi rӯng Sác vӅ ÿóng quân ӣ suӕi Cây Chanh (ÿông lӝ

15) giáp ranh vӟi xã Long An và ÿӗn ÿiӅn Bình sѫn. Khí hұu vùng này rҩt ác nghiӋt,

nhiӅu bӝ ÿӝi bӏ sӕt rét ác tính chӃt.

Ngoài ra do giһc bao vây phong tӓa kinh tӃ, nên lӵc lѭӧng gһp nhiӅu khó khăn vӅ

lѭѫng thӵc, gҥo không có phҧi ăn lá cây rӯng, cӫ rӯng, sӭc lӵc ngày càng suy giҧm. Bӝ

ÿӝi chi ÿӝi 7 ÿã vӅ Bình Sѫn bám lô cao su gһp gӥ và liên lҥc vӟi công nhân. Vӟi tҩm

lòng cách mҥng, công nhân ÿã tӵ vұn ÿӝng gҥo ÿӇ quyên góp cho anh em bӝ ÿӝi. Nhӡ

vұy, chi ÿӝi 7 ÿã có lѭѫng ăn, sӭc khӓe nhanh chóng hӗi phөc lҥi.

Ĉҫu năm 1947, sau khi tә chӭc xây dӵng ÿѭӧc cѫ sӣ công nhân và Ban chҩp hành

Công ÿoàn các sӣ cao su trên liên tӍnh lӝ sӕ 2 và quӕc lӝ 1, ÿӗng chí Trҫn ViӋt Trung,

cán bӝ cӫa Liên hiӋp công ÿoàn Nam bӝ tăng cѭӡng cho Biên Hòa ÿã vӅ Bình Sѫn.

Vӕn xuҩt thân là công nhân cao su (Dҫu Giây), hiӇu biӃt nәi khә, tính chҩt tâm lý

ngѭӡi thӧ, ÿӗng chí Trҫn ViӋt Trung (Tѭ Trung) ÿã bám lô và nhanh chóng móc ÿѭӧc

liên lҥc vӟi công nhân ÿi cҥo.

Có thӇ nói sau khi các cѫ quan huyӋn rút ÿi, hai ÿӗng chí Tӱu và Ba Thái thoát ly

tham gia bӝ ÿӝi Biên Hòa, Bình Sѫn chӍ còn anh Ba Minh, nhѭng thiӃu phѭѫng hѭӟng

hoҥt ÿӝng, không xây dӵng phát triӇn ÿѭӧc cѫ sӣ. Trong vòng kӅm kҽp cӫa tѭ bҧn thӵc

dân Pháp, công nhân Bình Sѫn vүn không nguôi lòng vӟi cách mҥng. Không khí sөc sôi

nhӳng ngày Cách mҥng Tháng Tám, nhӳng ngày sӕng trong ÿӝc lұp tӵ do ÿӇ lҥi nhӳng

ҩn tѭӧng sâu sҳc không dӉ phai mӡi. Công nhân chӍ mong chӡ có cán bӝ ViӋt Minh trӣ

2.10 Page 20

▲back to top

vӅ là sҹn sàng nhұn nhiӋm vө. Ý chí, quyӃt tâm và sӵ giác ngӝ cӫa công nhân Bình Sѫn

ÿã tҥo ÿiӅu kiӋn tӕt cho công tác cӫa ÿӗng chí Tѭ Trung.

Trong 3 tuҫn lӉ kiên trì bám lô vào sáng sӟm, ÿӗng chí ÿã gһp gӥ, tiӃp xúc vӟi

hàng chөc công nhân cao su Bình Sѫn giáo dөc lòng yêu nѭӟc cho công nhân, vұn ÿӝng

hӑ tham gia ӫng hӝ kháng chiӃn. Hàng loҥt công nhân trӣ thành ÿoàn viên Công ÿoàn

cӭu quӕc nhѭ các anh Ba Huynh, Hai Ĉѭѫng, Hai A, Bà Chín Chu, Bà Chín Ngҥc, Bà

Sáu Bân, anh Bình, anh Ba Minh... ĈӇ giӳ thӃ hӧp pháp cho công nhân liên lҥc tiӃp xúc

chӍ ÿҥo cӫa ÿӗng chí Tѭ Trung vӟi công nhân ÿѭӧc giӳ bí mұt, thông qua ÿӗng chí Quý

(dân Quãng Trӏ) là giao liên cӫa ÿӗng chí. Nhӳng hòm thѫ ÿѭӧc xây dӵng bí mұt ngoài

lô cao su. Sáng sӟm khi công nhân ra lô thҩy có 2 chén mӫ úp lҥi là biӃt có tin chӍ ÿҥo

tӯ ngoài vào.

Hoҥt ÿӝng ÿҫu tiên và thѭӡng xuyên cӫa Công ÿoàn sӣ Bình Sѫn là vұn ÿӝng

công nhân tham gia phong trào hǊ gҥo nuôi quân. TiӅn lѭѫng không nhiӅu, gҥo ăn

không phҧi ÿã dѭ dҧ nhѭng công nhân Bình Sѫn ÿã nhӏn ăn, hàng ngày khi nҩu cѫm ÿӅu

ÿӇ dành ra mӝt nҳm gҥo cho vào “hǊ nuôi quân!”. Mӛi tuҫn, mӛi công nhân có thӇ ÿóng

góp tӯ 2 ÿӃn 3 kg gҥo ÿӇ chuyӇn ra rӯng cho kháng chiӃn. Công nhân cǊng ÿã mua ӫng

hӝ công trái cӭu quӕc ÿӃn hàng trăm ÿӗng tiӅn Ĉông Dѭѫng.

ĈӇ ÿánh vào kinh tӃ giһc, Liên ÿoàn cao su Biên Hòa ÿã phát ÿӝng “phá hoҥi cao

su ÿӇ kháng chiӃn” trong tҩt cҧ các ÿӗn ÿiӅn cao su trong tӍnh. Ngoài ÿҥi ÿӝi phá hoҥi

cao su cӫa tӍnh làm nhiӋm vө tұp trung cѫ ÿӝng. Bình Sѫn ÿã tұp hӧp gҫn 50 công nhân

nam, nӳ trҿ khӓe vào ÿӝi phá hoҥi cao su. ChiӅu tӕi sau giӡ lao ÿӝng, ÿӝi bҳt ÿҫu lên

ÿѭӡng chһt phá cao su, vӟi nhiӅu hình thӭc nhѭ cӕt cây, vҥt vӓ, ÿұp chén ÿӵng mӫ, phá

kiӅng công nhân Bình Sѫn không chӍ phá hoҥi cao su tҥi sӣ, mà còn mӣ rӝng diӋn phá

hoҥi ӣ cҧ các sӣ SIPH, An ViӉng. Có ÿêm công nhân Bình Sѫn cùng các nѫi phá ÿӃn 25

ha ӣ SIPH. Mҩy chөc mүu cao su non mӟi trӗng cӫa Bình Sѫn cǊng bӏ phá hoҥi.

ĈӇ ÿӕi phó phong trào phá hoҥi cao su ӣ Bình Sѫn, theo yêu cҫu cӫa chӫ sӣ, bӑn

lính ÿóng tҥi sӣ kӃt hӧp bӑn tay sai tҥi chӛ thѭӡng xuyên lùng sөc, kiӇm tra ÿӝt xuҩt nѫi

ӣ cӫa công nhân. ChӍ cҫn mӝt dҩu vӃt nghi ngӡ nhӓ, có khi ÿó là con dao còn dính mӫ,

công nhân cǊng có thӇ bӏ bҳt, ÿánh ÿұp khҧo tra ÿӃn chӃt. Ĉӗng thӡi, ÿӏch tiӃn hành xây

dӵng khu tұp trung công nhân ӣ ÿӗn ÿiӅn. Công nhân Bình Sѫn bӏ dӗn vào tӯng khu

nhѭ khu nhà máy, xóm ÿình... xung quanh có rào cây ken dày, có cӱa ra vào ÿӇ kiӇm

soát, ngăn chһn công nhân tiӃp xúc và tiӃp tӃ cho cách mҥng.

Trong lúc ÿó thì tӯ giӳa năm 1947, giһc Pháp ÿã rút khӓi Phѭӟc An và hàng loҥt

ÿӗn bót dӑc lӝ 19. Xã Phѭӟc An ÿѭӧc giҧi phóng và trӣ thành căn cӭ cӫa huyӋn Long

Thành và nhiӅu lӵc lѭӧng ӣ trên vӅ hoҥt ÿӝng.

ĈӇ có thêm nguӗn lӵc xây dӵng, phát triӇn căn cӭ, ÿánh mҥnh vào kinh tӃ tѭ bҧn

thӵc dân, theo chӍ ÿҥo cӫa Trung ѭѫng và tӍnh, là không cho thӵc dân Pháp cѭӟp ӣ miӅn

Nam ra ÿánh miӅn Bҳc. Liên ÿoàn cao su Long Thành (ÿӭng chân ӣ Thái ThiӋn) quyӃt

ÿӏnh mӣ ÿӧt tәng phá hoҥi, phá khu tұp trung ÿѭa công nhân ra khu kháng chiӃn.

Ĉêm 22-1-l948, ÿӗng loҥt công nhân Bình Sѫn và công nhân An ViӉng ÿã nәi lӱa

ÿӕt nhà, ÿӕt kho tàng, nhà mӫ, phá khu tұp trung, gӗng gánh mang vác ÿӗ ÿҥc ra khu.

Vӟi sӵ hӛ trӧ cӫa ÿҥi ÿӝi C Long Thành. Trong mӝt ÿêm, ÿӗn ÿiӅn An ViӉng, Bình Sѫn

hoàn toàn bӏ phá hoҥi, lӱa cháy ngút ngàn mҩy ngày liӅn gây thiӋt hҥi rҩt nһng cho tѭ

bҧn, phҧi mӝt thӡi gian khá lâu, chúng mӟi khôi phөc ÿѭӧc sҧn xuҩt.