Cuoc noi day pha kham Tan Hiep 1-3 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

Cuoc noi day pha kham Tan Hiep 1-3

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

Cuoc noi day pha kham Tan Hiep 1-3

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

1.2 Page 2

▲back to top

LӠI NÓI ĈҪU

Nhҵm ÿáp ӭng tình cҧm cӫa cán bӝ chiӃn sƭ và nhân dân tҥi thành phӕ Biên

Hoà cǊng nhѭ nhiӅu ÿӏa phѭѫng khác ӣ các tӍnh phía Nam, mong muӕn sӵ kiӋn phá

khám Tân HiӋp ngày 02.12.1956 ÿѭӧc viӃt lҥi thành sách ÿӇ mӑi ngѭӡi ÿѭӧc ÿӑc

và hiӇu rõ quá trình diӉn biӃn cӫa cuӝc nәi dұy mӝt cách có hӋ thӕng, ÿӗng thӡi

cǊng lҩy ÿó ÿӇ giáo dөc cho các thӃ hӋ hôm nay và mai sau nӕi tiӃp và phát huy

truyӅn thӕng yêu nѭӟc, cách mҥng cӫa lӟp ngѭӡi ÿi trѭӟc, tiӃp tөc sӵ nghiӋp xây

dӵng và bҧo vӋ Tә quӕc xã hӝi chӫ nghƭa.

Thӵc hiӋn sӵ chӍ ÿҥo cӫa TӍnh uӹ Ĉӗng Nai, tӯ hai năm nay, Ban Thѭӡng vө

Thành uӹ Biên Hoà ÿã cho tiӃn hành sѭu tҫm tѭ liӋu, tә chӭc hӑp mһt các nhân

chӭng lӏch sӱ trong sӵ kiӋn này và nghiên cӭu biên soҥn thành quyӇn “CUӜC NӘI

DҰY PHÁ KHÁM TÂN HIӊP” ÿӇ cho ra mҳt bҥn ÿӑc nhân dӏp kӹ niӋm các ngày

lӉ lӟn trong hai năm 1994 – 1995, ÿһc biӋt là kӹ niӋm ba mѭѫi tám năm Ngày xҧy

ra sӵ kiӋn phá khám Tân HiӋp.

Ĉҧng bӝ và nhân dân Biên Hoà mãi mãi tӵ hào vӅ sӵ kiӋn lӏch sӱ này và

tѭӣng nhӟ hai mѭѫi hai ÿҧng viên, cán bӝ và ngѭӡi yêu nѭӟc ÿã anh dǊng hy sinh

trong cuӝc vѭӧt ngөc trӣ vӅ vӟi cách mҥng, tҥo nên dҩu son rҥng rӥ cho truyӅn

thӕng ÿҩu tranh cách mҥng cӫa ÿӏa phѭѫng.

Chúng tôi cǊng xin cҧm ѫn sӵ giúp ÿӥ và cӝng tác nhiӋt tình cӫa các ÿӗng

chí lãnh ÿҥo, các ÿӗng chí cách mҥng lão thành tham gia cuӝc nәi dұy phá khám

Tân HiӋp, cӫa cán bӝ và nhân dân tҥi thành phӕ biên Hoà và các ÿӏa phѭѫng bҥn ÿã

giúp cho quyӇn sách ÿѭӧc ra mҳt bҥn ÿӑc ÿúng hҥn ÿӏnh.

Chúng tôi cǊng rҩt mong nhұn ÿѭӧc nhiӅu ý kiӃn phê bình, ÿóng góp cӫa cán

bӝ, nhân dân Biên Hoà và bҥn ÿӑc xa gҫn ÿӇ quyӇn sách ÿѭӧc hoàn chӍnh hѫn ӣ

nhӳng lҫn in sau.

Tháng 8 năm 1994

TM. BAN THѬӠNG VӨ THÀNH UӸ BIÊN HOÀ

Bí thѭ

LÊ HOÀNG QUÂN

1.3 Page 3

▲back to top

LӠI NGӒ

Biên Hoà (tӍnh lӷ Ĉӗng Nai) là mӝt thành phӕ có vӏ trí chiӃn lѭӧc rҩt quan

trӑng ӣ miӅn Ĉӗng Nam bӝ; nhân dân Biên Hoà vӕn có truyӅn thӕng lao ÿӝng cҫn

cù, thông minh và truyӅn thӕng ÿҩu tranh dǊng cҧm, kiên cѭӡng chӕng ngoҥi xâm

“tӯ thuӣ mang gѭѫm ÿi mӣ cõi”1; vì thӃ thӵc dân Pháp cǊng nhѭ ÿӃ quӕc Mӻ, khi

xâm lѭӧc Nam bӝ, chӑn Biên Hoà làm nѫi ÿһt các cѫ quan ÿҫu não, chӍ huy ÿánh

phá phong trào cách mҥng Biên Hoà và cҧ miӅn Ĉông.

Chân lý sáng ngӡi cӫa Bác “Không có gì quý hѫn ÿӝc lұp tӵ do”, trong suӕt

ba mѭѫi năm trѭӡng kǤ kháng chiӃn chӕng thӵc dân Pháp và ÿӃ quӕc Mӻ xâm

lѭӧc, Ĉҧng bӝ và nhân dân Biên Hoà kiên cѭӡng bám dân, bám ÿӏa bàn vѭӧt qua

mӑi gian khә, ác liӋt, hy sinh, không ngӯng chiӃn ÿҩu và liên tiӃp giành ÿѭӧc

nhӳng chiӃn thҳng vҿ vang, cә vǊ và hӛ trӧ to lӟn cho phong trào cách mҥng Ĉông

Nam bӝ và toàn miӅn Nam. Trong ÿó, cuӝc nәi dұy phá khám Tân HiӋp (Biên Hoà)

ngày 02 tháng 12 năm 1956 - trұn mӣ ÿҫu trang sӱ ÿҩu tranh chӕng ÿӃ quӕc Mӻ

xâm lѭӧc cӭu nѭӟc cӫa Ĉҧng bӝ và nhân dân Biên Hoà – là mӝt ÿiӇm son chói lӑi

trong lӏch sӱ cách mҥng cӫa quân dân Biên Hoà.

Sӵ kiӋn phá trҥi giam Tân HiӋp Biên Hoà diӉn ra trong bӕi cҧnh ÿӃ quӕc Mӻ

và bè lǊ tay sai bán nѭӟc ÿã công khai xé bӓ hiӋp ÿӏnh Genève (20.7.1954) lӝ rõ bӝ

mһt phát xít, ÿiên cuӗng khӫng bӕ phong trào cách mҥng miӅn Nam ra sӭc bҳt bӟ,

tù ÿày, chém giӃt nhӳng ngѭӡi cӝng sҧn, ÿӗng bào yêu nѭӟc ӣ miӅn Nam, hòng

khuҩt phөc ý chí ÿҩu tranh ngoan cѭӡng cӫa nhân dân, chia cҳt lâu dài ÿҩt nѭӟc ta.

Cuӝc khá phám có tә chӭc chu ÿáo và tiӃn hành ngay tҥi nhà tù cӫa Mӻ nguӷ, ÿӏch

bӕ trí hӋ thӕng bҧo vӋ nghiêm ngһt gӗm nhӳng tên ác ôn ÿѭӧc trang bӏ vǊ khí hiӋn

ÿҥi giӳa trung tâm ÿҫu não cӫa ÿӏch. Ӣ ÿó nhӳng ngѭӡi cӝng sҧn ÿã xác ÿӏnh rõ

mөc dích chiӃn ÿҩu chӕng xâm lѭӧc, giҧi phóng dân tӝc ÿѭӧc hun ÿúc tinh thҫn

quyӃt tӱ cho Tә quӕc quyӃt sinh. Không ÿӇ Mӻ nguӷ giam cҫm trong ngөc tӕi, phá

khám ra ÿӇ tiӃp tөc sӵ nghiӋp chiӃn ÿҩu giҧi phóng dân tӝc không còn cҧnh bӏ xâm

lѭӧc tù ÿày. Vӟi lòng trung thành tuyӋt ÿӕi vào lý tѭӣng cӝng sҧn vì nhân dân mà

chiӃn ÿҩu, vì ÿӝc lұp tӵ do thӕng nhҩt Tә quӕc, vì hành phúc mӑi ngѭӡi. Tin tѭӣng

vào sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng, vào thҳng lӧi tҩt yӃu cӫa nhaâ dân ta. Lòng quyӃt tâm

chiӃn ÿҩu không lùi bѭӟc trѭӟc kҿ thù.

Cuӝc nәi dұy ngày 02 tháng 12 năm 1956 ÿã phá tung xiӅng xích cӫa Mӻ

nguӷ trong nhà tù Tân HiӋp - Mӝt trong sáu nhà tù lӟn nhҩt cӫa Mӻ nguӷ ӣ miӅn

Nam2 – CǊng là cuӝc phá khám có tә chӭc, có lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng qui mô lӟn nhҩt

trong lӏch sӱ ÿҩu tranh cӫa Biên Hoà, bӕn trăm sáu mѭѫi hai cán bӝ, ÿҧng viên và

ngѭӡi yêu nѭӟc thoát khӓi ngөc tù cӫa ÿӃ quӕc Mӻ xâm lѭӧc và bè lǊ tay sai bán

nѭӟc. ChiӃn sƭ cӝng sҧn ViӋt Nam ÿã phá khám lҩy bӕn mѭѫi khҭu súng các loҥi

cӫa ÿӏch tӯ nhà lao Tân HiӋp trӣ thành là vӕn quý, nguӗn bә sung lӵc lѭӧng quan

1 Thѫ HuǤnh Văn NghӋ

2 Sáu nhà tù lӟn nhҩt ӣ miӅn Nam thӡi kǤ ÿó là: Côn Ĉҧo, Phú Quӕc, chí Hoà, Phú Lӧi, Thӫ Ĉӭc, Tân HiӋp (Biên

Hoà)

1.4 Page 4

▲back to top

trӑng cho lӵc lѭӧng cách mҥng miӅn Nam, tҥo ÿiӅu kiӋn vӅ thӃ và lӵc cho Ĉҧng bӝ,

quân và dân Biên Hoà, quân dân Ĉông Nam bӝ tiӃn hành ÿӗng khӣi theo tinh thҫn

Nghӏ QuyӃt Hӝi nghӏ Trung ѭѫng Ĉҧng lҫn thӭ mѭӡi lăm (khoá III), ÿѭa cách

mҥng miӅn Nam vào bѭӟc ngoһt mӟi tӯ ÿҩu tranh chính trӏ chuyӇn lên ÿҩu tranh

chính trӏ - võ trang kӃt hӧp.

Nhân dӏp kӹ niӋm các ngày lӉ lӏch sӱ trong hai năm 1994 – 1995, ÿһt biӋt là

kӹ niӋm hai mѭѫi năm ngày giҧi phóng Biên Hoà (Ĉӗng Nai) và ba mѭѫi tám năm

ngày nәi dұy phá khám Tân HiӋp (02.12.1956 – 02.12.1994) thӵc hiӋn chӍ ÿҥo cӫa

TӍnh uӹ Ĉӗng Nai, Thành uӹ Biên Hoà ÿã tiӃn hành sѭu tҫm, nghiên cӭu, biên soҥn

cuӕn sách “CUӜC NӘI DҰY PHÁ KHÁM TÂN HIӊP”. Trong quá trình thӵc

hiӋn, Ban biên tұp ÿã ÿѭӧc hàng trăm cán bӝ, ÿҧng viên, quҫn chúng - nhӳng nhân

chӭng sӕng trong sӵ kiӋn ngày 02.12.1956 – ÿóng góp nhiӅu sӱ liӋu quý giá. Tuy

nhiên, do tѭ liӋu thành văn không nhiӅu, tѭ liӋu ÿóng góp tӯ trí nhӟ cǊng hҥn chӃ

do thӡi gian xҧy ra sӵ kiӋn ÿã quá lâu, nên viӋc biên soҥn sӁ không tránh khӓi thiӃu

sót, rҩt mong ÿѭӧc sӵ ÿóng góp cӫa ÿӗng bào, ÿӗng chí và bҥn ÿӑc ÿӇ tác phҭm

ÿѭӧc hoàn chӍnh hѫn khi tái bҧn.

Thay mһt Ban chҩp hành Ĉҧng bӝ Ĉӗng Nai, tôi chân thành cҧm ѫn các

ÿӗng chí, ÿӗng bào ÿã cung cҩp tѭ liӋu ÿӇ hoàn thành cuӕn sách. Ĉһc biӋt cҧm ѫn

các ÿӗng chí NguyӉn Văn Linh, nguyên Bí thѭ Trung ѭѫng Cөc mӅn Nam, nguyên

Tәng bí thѭ Ban chҩp hành Trung ѭѫng Ĉҧng; ÿӗng chí NguyӉn Văn Sô (Hai Sô);

ÿӗng chí Phan Văn Ĉáng (Hai Văn), nguyên Thѭӡng vө Trung ѭѫng Cөc miӅn

Nam; ÿӗng chí NguyӉn Văn Chí (Sáu Chí), nguyên phó Bí thѭ liên tӍnh uӹ miӅn

Ĉông; ÿӗng chí Tô Bӱu Giám, nguyên Chánh văn phòng Trung ѭѫng Cөc v.v… ÿã

ÿӑc bҧn thҧo và cho nhiӅu ý kiӃn xác ÿáng, cùng sӵ giúp ÿӥ cӫa Nhà xuҩt bҧn

Ĉӗng Nai ÿӇ cuӕn sách ÿѭӧc ra mҳt cùng bҥn ÿӑc.

Thӡi gian sӁ qua ÿi, nhѭng sӵ kiӋn lӏch sӱ: “Cuӝc nәi dұy phá khám Tân

HiӋp” ӣ Biên Hoà sӁ mãi mãi là dҩu son rӵc rӥ in ÿұm trong lӏch sӱ cách mҥng

Biên Hoà - Ĉӗng Nai, góp phҫn cә vǊ, ÿӝng viên toàn Ĉҧng bӝ và nhân dân trong

tӍnh phát huy truyӅn thӕng cách mҥng, phҩn ÿҩu vѭѫn lên thӵc hiӋn thҳng lӧi mөc

tiêu dân giàu, nѭӟc mҥnh, xã hӑi công bҵng và văn minh, góp phҫn xây dӵng và

bҧo vӋ vӳng chҳc Tә quӕc ViӋt Nam xã hӝi chӫ nghƭa.

Biên Hoà, ngày 15 tháng 8 năm 1994

TM.BCH TӍnh Ĉҧng bӝ Ĉӗng Nai

Bí thѭ

PHAN VĂN TRANG

1.5 Page 5

▲back to top

LӠI GIӞI THIӊU

Nhà tù là mӝt công cө ÿӇ thӵc dân, ÿӃ quӕc thӵc hiӋn âm mѭu tiêu diӋt tinh

thҫn, ý chí bҩt khuҩt cӫa nhӳng ngѭӡi cӝng sҧn và ngѭӡi yêu nѭӟc, tiêu diӋt phong

trào cách mҥng cӫa nhân dân ViӋt Nam ÿҩu tranh vì ÿӝc lұp dân tӝc và thӕng nhҩt

ÿҩt nѭӟc.

Nhà tù Tân HiӋp ӣ Biên Hoà (tӭc Trung tâm Huҩn chính Biên Hoà) là mӝt

trҥi giam lӟn trong hӋ thӕng hàng ngàn nhà tù do Mӻ nguӷ lұp nên ӣ miӅn Nam. Tӯ

năm 1954 ÿӃn năm 1975, nhà tù Tân HiӋp ÿã giam giӳ hàng vҥn lѭӧt nhӳng chiӃn

sƭ cӝng sҧn, nhӳng ngѭӡi yêu nѭӟc, chӕng ÿӕi chӃ ÿӝ tay sai bán nѭӟc cӫa Mӻ

nguӷ.

Nhà tù Tân HiӋp nҵm cách trung tâm thành phӕ Biên Hoà hai cây sӕ, tiӃp

giáp nhӳng căn cӭ quân sӵ, cѫ quan chӍ huy ÿҫu não cӫa ÿӏch nhѭ Bӝ Tѭ lӋnh quân

ÿoàn III, sân bay chiӃn lѭӧc Biên Hoà, Nha cҧnh sát ÿһc biӋt miӅn Ĉông… ÿѭӧc

bҧo vӋ chһt chӁ vӟi hӋ thӕng tѭӡng rào, thép gai, tháp gác và hàng trăm binh lính

nguӷ có vǊ trang. Thӫ ÿoҥn cӫa ÿӏch trong nhà tù rҩt thâm hiӇm. Ngoài tra tҩn nhөc

hình, ÿӏch sӱ dөng các biӋn pháp mua chuӝc, ly gián, chia rӁ, các biӋn pháp “tӕ

cӝng” ÿánh vào tinh thҫn ý chí cӫa ngѭӡi cӝng sҧn yêu nѭӟc bӏ giam giӳ.

Nhѭ “Ngӑc trong ÿá”, nhӳng ngѭӡi cӝng sҧn và ngѭӡi yêu nѭӟc khҳp miӅn

Nam bӏ giam giӳ ӣ Tân hiӋp ÿã không khuҩt phөc, không ngӯng ÿҩu tranh theo tҩm

gѭѫng chói lӑi cӫa Bác Hӗ “gian nan rèn luyӋn tinh thҫn càng cao”. Dѭӟi sӵ lãnh

ÿҥo cӫa Ĉҧng uӹ nhà tù, các ÿӗng chí ÿã biӃn ngөc tù ÿӃ quӕc thành trѭӡng hӑc

cách mҥng, nêu cáo khí tiӃt cӝng sҧn, tұp hӧp ÿoàn kӃt thành mӝt khӕi thӕng nhҩt,

ÿҩu tranh không mӋt mӓi cho lý tѭӣng cách mҥng.

Cuӝc nәi dұy phá khám Tân HiӋp ngày 02.12.1956 là ÿӍnh cao cӫa quá trình

ÿҩu tranh bҩt khuҩt cӫa nhӳng ngѭӡi cӝng sҧn và ngѭӡi yêu nѭӟc, thӇ hiӋn rõ chân

lý: “Kҿ ÿӏch càng khӫng bӕ, phát xít, tinh thҫn ÿҩu tranh cách mҥng cӫa nhân dân

càng cao”, bӕn trăm sáu mѭѫi hai cán bӝ ÿҧng viên và hѫn bӕn mѭѫi khҭu súng các

loҥi tӏch thu trong cuӝc nәi dұy là nguӗn bә sung lӟn cho phong trào cách mҥng

miӅn Nam ÿang trong thӡi kǤ chuyӇn mình ÿҩu tranh.

Cuӝc nәi dұy phá khám Tân HiӋp ӣ Biên Hoà ÿã vҥch trҫn bҧn chҩt xâm

lѭӧc tay sai cӫa chӃ ÿӝ Mӻ - DiӋm ӣ miӅn Nam trѭӟc dӵ luұn trong nѭӟc và Quӕc

tӃ. Bҧn thân nó nhѭ mӝt chҩt xúc tác ÿҭy phong trào ÿҩu tranh cӫa nhân dân miӅn

Nam phát triӇn nhanh hѫn, cao hѫn tӯ ÿҩu tranh chính trӏ sang ÿҩu tranh chính trӏ

kӃt hӧp vǊ trang và chuyӇn thành chiӃn tranh cách mҥng khi có Nghӏ quyӃt mѭӡi

lăm BCH TW Ĉҧng khoá III (tháng 1.1959).

Thҳng lӧi này, gҳn liӅn vӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng, là thҳng lӧi cӫa chӫ nghƭa

anh hùng cách mҥng, ý chí tӵ lӵc tӵ cѭӡng cӫa ngѭӡi cӝng sҧn và yêu nѭӟc trong

nhà tù cӫa ÿӃ quӕc, thӇ hiӋn sӵ gҳn bó chһt chӁ giӳa Ĉҧng uӹ trong nhà tù vӟi

Ĉҧng bӝ và nhân dân Biên Hoà.

ViӋc sѭu tҫm tѭ liӋu, nghiên cӭu và biên soҥn quyӅn “CUӜC NӘI DҰY

PHÁ KHÁM TÂN HIӊP – BIÊN HOÀ” là viӋc làm ÿúng cӫa TӍnh uӹ Ĉӗng Nai,

Thành uӹ Biên Hoà vì sӵ nghiӋp giáo dөc truyӅn thӕng cách mҥng cho các thӃ hӋ

1.6 Page 6

▲back to top

hiӋn tҥi và tѭѫng lai. QuyӇn sách ÿѭӧc biên soҥn nghiêm túc, phҧn ánh ÿѭӧc quá

trình ÿҩu tranh gian khә nhѭng hӃt sӭc hào hùng, linh hoҥt sáng tҥo cӫa Ĉҧng ta

trên mһt trұn ÿҩu tranh, ÿһc biӋt ÿã biӃn nhà tù ÿӃ quӕc thành trѭӡng hӑc cách

mҥng.

Vӟi ý nghƭa ÿó, tôi xin trân trӑng giӟi thiӋu quyӇn sách “CUӜC NӘI DҰY

PHÁ KHÁM TÂN HIӊP – BIÊN HOÀ” cùng ÿông ÿҧo bҥn ÿӑc.

Ngày 17 tháng 8 năm 1994

NGUYӈN VĂN LINH

Cӕ vҩn Ban chҩp hành Trung ѭѫng

Ĉҧng cӝng sҧn ViӋt Nam

NHÀ TÙ TÂN HIӊP – BIÊN HOÀ

Tӯ trung tâm thành phӕ Biên Hoà, theo quӕc lӝ mӝt ÿi vӅ hѭӟng Hӕ Nai

khoҧng hai kilômét, qua khӓi chiӃc cҫu bêtông, nhìn vӅ bên phҧi ÿӕi diӋn vӟi BӋnh

viӋn Tâm thҫn Biên Hoà, ÿó là Nhà tù Tân HiӋp mà chӃ dӝ Mӻ nguӷ gӑi là “trung

tâm Huҩn chính Biên Hoà’ - mӝt trong sáu trҥi giam lӟn cӫa chúng ӣ miӅn Nam

nѭӟc ta lúc bҩy giӡ3.

Nhà tù Tân HiӋp, nay thuӝc ÿӏa bàn cӫa phѭӡng Tân TiӃn – nѫi tiӃp giáp

giӳa nӝi ô vӟi các phѭӡng ngoҥi ô thành phӕ Biên Hoà. Phía Ĉông giáp vӟi cөm

dân cѭ cӫa phѭӡng; Tây giáp rҥch Ĉӗng Tràm; Nam giáp ÿѭӡng xe lӱa Bҳc – Nam;

Bҳc giáp Quӕc lӝ Mӝt và mӝt nhánh nhӓ cӫa rҥch Ĉӗng Tràm.

Theo sӱ sách và tài liӋu cӫa ÿӏa phѭѫng thì Tân HiӋp trѭӟc sau cǊng chӍ là

mӝt ҩp nhӓ, khi thì thuӝc xã Tân Phong lúc thì ÿѭӧc nhұp vӅ vӟi xã Bình Trѭӟc

qua các lҫn thay ÿәi ÿӏa giӟi hành chính trong thӡi Pháp thuӝc4. Và ÿӃn năm 1975,

Tân HiӋp là mӝt trong tám ҩp ngoҥi ô cӫa xã Bình Trѭӟc, quұn Ĉӭc Tu, tӍnh Biên

Hòa.

Cuӕi thӃ kӹ XIX, khi thӵc dân Pháp ÿã cѫ bҧn ÿһt xong ách thӕng tri ӣ nѭӟc

ta, chúng vҥch chѭѫng trình xây dӵng các cҩu trúc hҥ tҫng gӗm ÿѭӡng bӝ, ÿѭӡng

sҳt và tiӃn

hành lұp các ÿӗn ÿiӅn cao su, xây dӵng các nhà máy, xí nghiӋp nhҵm thӵc hiӋn

chính sách khai thác tài nguyên thuӝc ÿӏa, bóc lӝt sӭc lao ÿӝng cӫa dân bҧn xӭ, vѫ

vét cӫa cҧi vӅ làm giàu cho chính quӕc. Ӣ vào thӡi kǤ này, ҩp Tân HiӋp vүn còn là

3 Sáu tҥi giam lӟn cӫa Mӻ - DiӋm ӣ miӅn Nam là : Thӫ Ĉӭc, Chí Hoà, Phú Lӧi, Tân HiӋp (Biên Hoà), Côn Ĉҧo, Phú

Quӕc

4 Năm 1878 và 1881 thӵc dân Pháp ÿiӅu chӍnh lҥi ÿӏa giӟi hành chính tҥi Biên Hòa thì Tân HiӋp thuӝc làng Tân

Phong, quұn Châu Thành Biên Hòa. ĈӃn thӡi kǤ Mӻ - DiӋm thì nhұp vӅ xã Bình Trѭӟc.

1.7 Page 7

▲back to top

mӝt khu rӯng chӗi ÿѭӧc xen kӁ bӣi vài mѭѫi hӝ dân cѭ, nhà tranh vách ÿҩt, sӕng

rҧi rác bҵng nghӅ

ÿӕn cӫi và hҫm than. CǊng chính vì thӃ mà ÿӃn nay, dân ÿӏa phѭѫng có ngѭӡi còn

gӑi là xóm Lò than.

Khi phát xít Nhұt ÿҧo chính thӭc dân Pháp ÿӇ ÿӝc chiӃm Ĉông Dѭѫng thì

ngày 10.03.1945, bӝ máy thӕng trӏ cӫa Pháp tҥi Biên Hòa ÿã hoàn toàn lӑt vào tay

quân Nhұt. ĈӇ ÿӅ phòng sӵ tҩn công cӫa quân Ĉӗng Minh và sӵ trӣ mһt cӫa thӵc

dân Pháp, bӑn Nhұt tiӃn hành viӋc cӫng cӕ lҥi sân bay Biên Hòa, các kho tàng quân

sӵ, lұp thêm các ÿӗn bót, ÿào hҫm hào ÿӇ bҧo vӋ các tuyӃn giao thông tӯ VǊng Tàu

vӅ Sài Gòn (Quӕc lӝ mѭӡi lăm) và tӯ Sài Gòn ra miӅn Trung (Quӕc lӝ mӝt). Lúc

bҩy giӡ, tҥi ҩp Tân HiӋp, Nhұt dӵng lên mӝt ÿӗn nhӓ ÿӇ bҧo vӋ chiӃc cҫu bҳc qua

rҥch Ĉӗng Tràm và ÿoҥn Quӕc lӝ mӝt ngang qua thӏ xã Biên Hòa. Ĉó là cѫ sӣ ban

ÿҫu. Khi thӵc dân Pháp trӣ lҥi xâm lѭӧc nѭӟc ta lҫn thӭ hai (23.09.1945), chúng

nӟi rӝng ÿӗn Tân hiӋp thành mӝt trҥi giam tù binh chiӃn tranh. Và ÿӃn thӡi Mӻ -

DiӋm, nѫi ÿây trӣ thành mӝt trong nhӳng nhà tù lӟn nhҩt cӫa chúng ӣ miӅn Nam.

Nhà tù Tân HiӋp - hay theo cách gӑi cӫa bӑn ngөy quyӅn tay sai là “Trung

tâm Huҩn chính Biên Hòa” - nҵm trên mӝt khu ÿҩt cát hình chӳ nhұt, ÿӏa hình ҭm

thҩp, có tәng ÿiӋn tích là ba ngàn sáu trăm mét vuông, vӟi chiӅu dài

là hai trăm mét, chiӅu rӝng là mӝt trăm tám chөc mét. Ĉây là vӏ trí quân sӵ then

chӕt nҵm án ngӳ phía ÿông thӏ xã Biên Hòa. Dӑc theo Quӕc lӝ mӝt vӅ hѭӟng nӝi ô,

cách xã Tam HiӋp mӝt kilômét, là Bӝ Tѭ lӋnh sѭ ÿoàn dã chiӃn sӕ bӕn ngөy, làm

nhiӋm vө bҧo vӋ cӱa ngõ phía Bҳc Sài Gòn, ÿӗng thӡi vӯa yӇm trӧ cho nhà tù Tân

HiӋp khi cҫn thiӃt.

Tӯ cәng chính ÿi vào ba mѭѫi lăm mét, ngay chính giӳa sân là cӝt cӡ. Sau

cӝt cӡ là phòng làm viӋc cӫa Ban Giám ÿӕc trҥi giam. Dãy nhà này chia làm bӕn

gian, gӗm: phòng y tӃ, phòng Giám ÿӕc, phòng nhân viên và phòng ÿҥi diӋn cӫa tù

nhân. Phía sau dãy nhà này là nhà ӣ cӫa viên chánh Giám thӏ nhà tù. Sau nӳa là

khoҧng ÿҩt trӕng làm sân vұn ÿӝng và sân bóng chuyӅn. Bên phҧi, tӯ cәng vào là

ÿӗn canh và kho súng ÿҥn. KӃ ÿӃn là các trҥi giam tù nhân, xӃp theo hàng dӑc gӗm

: trҥi A, trҥi B, trҥi C sau cùng là nhà ăn và nhà bӃp. Bên phҧi cәng chính là phòng

ngӫ cӫa lính bҧo an thay phiên canh gác trong ÿêm. Bên cҥnh là nhà ÿèn. KӃ ÿó là

nhà ӣ cӫa viên Giám ÿӕc nhà tù. Sau ÿó là các trҥi : E, D, G, trҥi tù nhân nӳ. Sau

cùng là giӃng nѭӟc, nhà tҳm, nhà vӋ sinh.

Bao bӑc xung quanh nhà tù là hai lӟp rào kӁm gai chҵng chӏt trên các trө gӛ

và mӝt hӋ thӕng chín tháp canh. Góc trái mӝt tháp, ӣ giӳa hàng rào bên trái là tháp

hai và tháp hai bis; góc trái sau là tháp ba; ӣ giӳa hàng rào sau là tháp bӕn; góc phҧi

sau cùng là tháp năm. Ӣ giӳa hàng rào bên phҧi là tháp sáu, tháp sáu bis; góc phҧi

phía trѭӟc là tháp bҧy. Các tháp canh ÿӅu ÿѭӧc xây dӵng bҵng gҥch, lӧp toole

fibro-ciment. Trên các tháp gác sӕ mӝt, ba, năm, bҧy có trang bӏ trung liên F5 (24 x

29), tiӇu liên Mat 49 và súng

trѭӡng Mas 36. Cӱa cәng trҥi giam bҵng thép dày, rӝng bӕn mét, cao hai mét tѭ.

Phía trѭӟc cәng chính, qua lӝ mӝt là nhà thăm nuôi cho thân nhân tù nhân trong

trҥi.

1.8 Page 8

▲back to top

Toàn bӝ nhà tù có bҧy trҥi giam, Trҥi A giam tù nhân các giáo phái và lӵc

lѭӧng ÿӕi lұp chӕng DiӋm nhѭ: Cao Ĉài, Hòa Hҧo, Bình Xuyên, ÿҧng Ĉҥi biӋt và

nhӳng ngѭӡi ÿã chӏu hӑc tӕ cӝng do nhà tù tә chӭc; trҥi B giam các tù nhân tӯ các

nѫi khác chuyӇn ÿӃn ÿӇ chӡ chúng phân loҥi, lұp hӗ sѫ ÿӇ ÿѭa ÿi trҥi khác: trҥi E,

trҥi D, trҥi G giam giӳ sӕ tù nhân là cán bӝ, chiӃn sƭ cӝng sҧn và nhӳng ngѭӡi yêu

nѭӟc ӣ các tӍnh Nam bӝ; trҥi ngoҥi khóa giam giӳ tù nhân nӳ; trҥi C là nѫi ӣ cӱa

gia ÿình binh lính bҧo an bҧo vӋ nhà tù.

Mӝt trҥi có diӋn tích mӝt trăm chín mѭѫi tám mét vuông (dài ba mѭѫӍ ba

mét, rӝng sáu mét), nóc lӧp tôle fibro-ciment, xung quanh ÿóng vách ván, nӅn xi

măng, mӛi

bên có bӕn cӱa sә ÿóng mành sҳt. Mӛi trҥi có hai cӱa ra vào ӣ hai ÿҫu làm bҵng gӛ,

có khóa.

HӋ thӕng tә chӭc quҧn lý nhà tù Tân HiӋp có Ban Giám ÿӕc, do Nha Cҧnh

sát - Công an Nam phҫn bә nhiӋm, gӗm, Giám ÿӕc, HuǤnh Văn Tính (thiӃu úv);

phó Giám ÿӕc, HuǤnh Công Tѭӡng; chánh Giám thӏ, NguyӉn Văn HuӅ; Giám thӏ

trҥi giam, Ĉһng Trӑng Lӏch, văn phòng có hai nhân viên công an và mӝt tài xӃ cho

giám ÿӕc cǊng là công an.

Lӵc lѭӧng bҧo vӋ nhà tù có ba trung ÿӝi bҧo an. Quân sӕ gӗm tám mѭѫi tám

tên trӵc thuӝc Nha Bҧo an Nam phҫn, trong ÿó có bҧy mѭѫi tӍnh thuӝc TӍnh ÿoàn

Bҧo an Biên Hòa; mѭӡi tám tên thuӝc TӍnh ÿoàn Bҧo an Gia ÿӏnh. Lӵc lѭӧng này

ÿһt dѭӟi quyӅn chӍ huy cӫa viên trѭӣng ÿӗn

bҧo an, Thѭӧng sƭ NguyӉn Văn HuӅ và mӝt phó ÿӗn, Trung sƭ Ĉһng Ĉӭc Tài.

Lӵc lѭӧng bҧo an quҧn lý và sӱ dөng kho súng vӟi tám mѭѫi chín khҭu,

trong ÿó có sáu khҭu trung liên 24 – 29, hai tiӇu liên Thompson, mѭӡi lăm tiӇu liên

Mat 49, năm súng phòng lӵu, sáu mѭѫi mӕt khҭu súng trѭӡng Mas 36 và năm mѭѫi

quҧ lӵu ÿҥn do ba lính bҧo an canh giӳ. Mӛi ca gác là hai giӡ ÿӗng hӗ. Toàn bӝ

súng ÿӅu ÿѭӧc ÿһt trên giá bҵng gӛ, có cӑng sҳt luӗn qua ngang vòng cò súng và

khóa lҥi.

Hoҥt ÿӝng bҧo vӋ nhà tù theo quy luұt mӛi ca gác là hai mѭѫi bӕn tiӃng ÿӗng

hӗ, bҳt ÿҫu tӯ mѭӡi bҧy giӡ bӕn mѭѫi lăm phút cӫa ngày hôm trѭӟc ÿӃn mѭӡi bҧy

giӡ bӕn mѭѫi lăm phút cӫa ngày hôm sau. Mӛi ca gác có ba mѭѫi lính bҧo an, ÿѭӧc

bӕ trí tҥi cәng ra vào ba tên vӯa là chӍ huy ca gác, nhân viên ghi chép sӕ gác và tên

lính gác cәng ÿӭng bên ngoài. Trên chín tháp canh quanh nhà tù có hai mѭѫi bҧy

lính bҧo an, mӛi tháp ba tên. Sau khi hӃt phiên gác, lính gác nӝp vǊ khí vào kho.

Ban ÿêm, khi tù nhân ÿã vào hӃt trong các dây trҥi giam thì lính ÿѭӧc phát súng

mang vӅ chӛ ӣ riêng cӫa mình.

Sinh hoҥt thѭӡng ngày ӣ nhà tù Tân HiӋp theo lӏch bӕ trí nhѭ sau:

Năm giӡ sáng, giám ÿӕc nhà tù giao viên cho viên giám thӏ thѭӡng trӵc cӫa

ngày hôm ÿó cùng vӟi lính bҧo an ÿѭa hai mѭѫi tù nhân – chӫ yӃu là lӵc lѭӧng

giáo phái ÿã hӑc qua các lӟp “tӕ cӝng” – ÿӃn nhà bӃp làm công viӋc nҩu cháo ăn

sáng cho tù nhân trong trҥi.

Sáu giӡ mѭӡi lăm phút, tù nhân tұp trung trѭӟc nhà ăn ÿӇ ÿӧi kҿng báo chào

cӡ. Kҿng hiӋu lӋnh phân làm ba hӗi, hӗi thӭ nhҩt, lính bҧo an trong phiên gác tұp

1.9 Page 9

▲back to top

trung ÿӭng dӑc hai bên hàng rào kӁm gai ÿӇ canh giӳ; hӗi kҿng thӭ hai, tù nhân tұp

trung trѭӟc văn phòng, xӃp hàng thӭ tӵ trѭӟc trө cӡ ÿӇ chào cӡ; hӗi kҿng thӭ ba,

lính bҧo an trӣ vӅ các ÿӗn canh làm nhiӋm vө, còn tù nhân thi tұp trung trѭӟc nhà

ăn ÿӇ nghe viên giám ÿӕc chӍ ÿӏnh công viӋc trong ngày, nhѭ hӑc “tӕ cӝng”, làm vӋ

sinh, lao ÿӝng chăm sóc các vѭӡn rau...

Khoҧng mѭӡi giӡ, khi nghe kҿng báo, tù nhân trӣ vӅ nhà ăn ÿӇ ăn trѭa. Dùng

bӳa xong, tù nhân có thӇ ra sân chѫi hoһc vӅ nghӍ ӣ trҥi giam. Tӯ mѭӡi hai giӡ ÿӃn

mѭӡi bӕn giӡ: ngӫ trѭa. Khi kҿng báo thӭc, tù nhân tұp hӧp và triӇn khai ÿi làm các

công viӋc nhѭ buәi sáng.

Mѭӡi sáu giӡ, kҿng báo nghӍ dùng bӳa chiӅu. Mѭӡi bҧy giӡ ba mѭѫi phút, tù

nhân tұp hӧp trѭӟc sân trҥi mình chӡ lӋnh làm lӉ hҥ cӡ theo trình tӵ nhѭ lúc chào

cӡ buәi sáng.

Khi hҥ cӡ xong, tù nhân ÿѭӧc giҧi trí qua các môn thӇ thao nhѭ bóng chuyӅn,

bóng ÿá, ÿánh cӡ, ÿi dҥo hoһc ngӗi nghӍ dӑc hành lang trong khuôn viên trҥi giam,

tuyӋt ÿӕi không ÿѭӧc ÿi lҥi trên sân hѭӟng cәng ra vào.

Mѭӡi tám giӡ, tù nhân xӃp thành bӕn hàng ÿӇ vào trҥi. Viên giám thӏ trӵc

cҫm sә ÿiӇm danh, có sӵ góp sӭc cӫa mӝt công an viên và mӝt lính bҧo an ÿӃn tӯng

trҥi kiӇm lҥi sӕ tù nhân rӗi cho khóa cӱa tӯng dãy trai khi ÿiӇm sӕ xong.

Tӯ hai mѭӡi giӡ ÿӃn sáng ngày hôm sau, ba tӕp bҧo an luân phiên ÿi tuҫn tra

xung quanh vòng rào và tӯng trҥi giam. Trên các tháp gác có hӋ thӕng ÿèn chiӃu

sáng bҧo vӋ quanh rào. Nhà tù cǊng có ÿѭӡng dây ÿiӋn thoҥi nӕi liӅn vӟi Bӝ Tѭ

lӋnh sѭ ÿoàn dã chiӃn ngөy sӕ bӕn, cách Tân HiӋp mӝt kilômét, ÿӇ ӭng phó khi có

tình huӕng xҧy ra.

Thӡi kǤ ÿҫu, ÿӏch giao cho tù nhân làm nhiӋm vө “tӵ qӫan” và cӱ ra mӝt

tәng ÿҥi diӋn. Mӛi trҥi cӱ ra mӝt trҥi trѭӣng, mӝt trұt tӵ viên và ghép mѭӡi hai tù

nhân lұp thành mӝt tiӇu ÿӝi, bҫu ra tiӇu ÿӝi trѭӣng. Nhѭng sau ÿó, chúng không

thӵc hiӋn quy chӃ này nӳa má chӑn ngѭӡi ÿѭӧc chúng xây dӵng trong sӕ tù nhân

ÿӇ giao các công viӋc trên. Tuy diӋn tích cӫa nhà tù không rӝng, nhѭng có lúc sӕ tù

nhân bӏ chúng giam giӳ tҥi ÿây lên ÿӃn ba ngàn ngѭӡi. Nhҩt là tӯ sau tháng

07.1956, khi chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn Bӱu” mӣ màn, ÿánh vào phong trào cách

mҥng ӣ miӅn Ĉông Nam bӝ, các trҥi giam mӛi lúc mӛi ÿông thêm.

ĈӃn trѭӟc ngày 02.12.1956, nhà tù Tân HiӋp có 1872 ngѭӡi bӏ giam giӳ,

trong ÿó : trҥi A : 301 ngѭӡi, trҥi B : 317 ngѭӡi, trҥi E : 372 ngѭӡi, trҥi D : 379

ngѭӡi, trҥi G : 372 ngѭӡi, trҥi phө nӳ , 79 ngѭӡi, trҥi an dѭӥng : 26 ngѭӡi, trҥm xá :

24 ngѭӡi, và trҥi kӹ luұt : 2 ngѭӡi. Phҫn lӟn trong sӕ này là nhӳng ngѭӡi yêu nѭӟc

và các chiӃn sƭ cӝng sҧn bӏ chúng bҳt qua các trұn càn quét lӟn nhӓ tӯ miӅn Ĉông

ÿӃn miӅn Tây Nam bӝ, ÿѭa vӅ ÿây ÿӇ chúng ÿiӅu tra, phân loҥi trѭӟc khi ÿѭa qua

các nhà tù khác ӣ ÿҩt liӅn hoһc ÿày ra Côn Ĉҧo, Phú Quӕc . . .

HÌNH THÀNH TӘ CHӬC ĈҦNG TRONG NHÀ TÙ TÂN HIӊP,

TӮ LÃNH ĈҤO ĈҨU TRANH VӞI ĈӎCH ĈӂN CÓ CHӪ TRѬѪNG

NӘI DҰY PHÁ KHÁM

1.10 Page 10

▲back to top

Ngay sau khi chuyӇn quân tұp kӃt ra Bҳc theo tinh thҫn HiӋp ÿӏnh Genève.

Xӭ ӫy Nam bӝ ÿã có chӫ trѭѫng ÿӕi vӟi tҩt cҧ cán bӝ, ÿҧng viên ÿѭӧc bӕ trí ӣ lҥi

miӅn Nam tiӃp tөc chiӃn ÿҩu ÿӅu ÿѭӧc hӑc tұp và huҩn luyӋn kӻ vӅ “Năm bѭӟc

công tác cách mҥng”, ÿӗng thӡi phҧi tӵ trau giӗi ÿӇ “giӳ gìn khí tiӃt cӫa ngѭӡi

chiӃn sƭ cӝng sҧn”. Hҫu hӃt sӕ cán bӝ, ÿҧng viên ÿѭӧc bӕ trí ӣ lҥi ÿӅu bám ÿѭӧc ÿӏa

bàn hoҥt ÿӝng, trӵc tiӃp tuyên truyӅn, giáo dөc và lãnh ÿҥo các phong trào ÿҩu

tranh cách mҥng cӫa quҫn chúng ÿòi ÿӏch thӵc hiӋn quyӅn dân sinh, dân chӫ, vҥch

trҫn bҧn chҩt tây sai cӫa Ngô Ĉình DiӉm, ÿòi chúng phҧi nghiêm chӍnh thi hành

hiӋp ÿӏnh Genève ÿӇ tiӃn tӟi HiӋp thѭѫng Tәng tuyӇn cӱ thӕng nhҩt nѭӟc nhà.

Trong lúc kҿ thù Mӻ - DiӋm ngày càng lӝ rõ bӝ mһt phát xít, thҷng tay khӫng

bӕ và tàn sát ÿӗng bào ta bҵng bҥo lӵc phҧn cách mҥng thì cán bӝ ta vүn tiӃn hành

tұp hӧp quҫn chúng ÿҩu tranh dѭӟi hình thӭc chính trӏ ÿѫn thuҫn. ĈiӅu ÿó tҩt yӃu

dүn ÿӃn nhӳng tәn thҩt không tránh khӓi, và hұu quҧ là hàng ngàn, hàng vҥn ngѭӡi

kháng chiӃn cǊ, cán bӝ, ÿҧng viên, quҫn chúng yêu nѭӟc ÿã bӏ ÿӏch bҳt bӟ giam

cҫm.

Trѭӟc nhӳng các hình tra tҩn và ÿánh ÿұp dã man ÿӇ khai thác các chӭng cӭ

nhҵm truy bҳt tҩt cҧ sӕ cán bӝ và cѫ sӣ cách mҥng còn lҥi, nhiӅu ÿӗng chí ta ÿã chӃt

ÿi sӕng lҥi, thұm chí có ngѭӡi bӏ mang thѭѫng tұt suӕt ÿӡi nhѭng vүn mӝt lòng vì

Ĉҧng, vì dân không hӅ khai báo vӟi chúng ÿiӅu gì làm phѭѫng hҥi ÿӃn phong trào

cách mҥng. Bên cҥnh nhӳng hành ÿӝng vô nhân ÿҥo, mҩt tính ngѭӡi cӫa chúng nhѭ

lúc tra tҩn, ÿày ÿӑa các tù nhân phө nӳ, chúng còn dùng hình thӭc mua chuӝc, dө

dӛ ÿӕi vӟi sӕ mà theo chúng là có thӇ lung lҥc ÿѭӧc ý chí ÿҩu tranh cách mҥng.

Chúng hӭa hҽn nhiӅu ÿiӅu rҩt có lӧi cho nhӳng ngѭӡi chӏu khai báo vӟi chúng

miӉn là chҩp nhұn chào cӡ “ba que”, chӏu ly khai. Ĉҧng là ÿѭӧc chúng ÿӕi xӱ tӱ tӃ,

ÿѭӧc thân nhân vào thăm nuôi thѭӡng xuyên và sӁ ÿѭӧc trҧ “tӵ do” sӟm nhҩt. ThӃ

nhѭng, mӑi thӫ ÿoҥn lӯa mӏ cӫa chúng ÿӅu thҩt bҥi trѭӟc ý chí và lұp trѭӡng kiên

ÿӏnh cua các ÿӗng chí ta (trӯ sӕ quҫn chúng nhҽ dҥ hoһc vì hoàn cҧnh gia ÿình tác

ÿӝng, mong muӕn ÿѭӧc trӣ vӅ sӟm nên ÿã lӑt vào cҥm bүy cӫa ÿӏch.

1. Hình thành tә chӭc Ĉҧng trong nhà tù Tân HiӋp

Trong chӃ ÿӝ ngөc tù cӫa Mӻ - DiӋm, ngoài các hình tra tҩn dã man tàn bҥo

ÿӇ lung lҥc ú chí cӫa ngѭӡi cӝng sҧn, chúng còn áp dөng chӫ thuyӃt thӵc dөng ÿӇ

ÿánh vào tâm lý và tình cҧm cӫa nhӳng ngѭӡi ÿang bӏ chúng giam cҫm. Theo

chúng , “Cӝng sҧn cǊng là ngѭӡi, nên cǊng có nhӳng ÿiӇm yӃu. BiӃt ÿánh trúng

vào nhӳng ÿiӇm yӃu ÿó thì sӁ làm cho hӑ thay ÿәi lұp trѭӡng”. Ĉó là tình cҧm gia

ÿình, vӧ con, tѭѫng lai hҥnh phúc sӁ ÿѭӧc “chính quyӅn' bão ÿҧm và tҥo ÿiӅu kiӋn

lұp lҥi vӏ tri ngoài xã hӝi, làm ăn có tiӅn cӫa, sung sѭӟng… còn trung thành vӟi

cách mҥng chӍ ÿӇ thiӋt thân, cuӝc ÿӡi ÿӃn lúc già cǊng chҷng có gì, gia

ÿình khә sӣ, nheo nhóc...

Vӟi thӫ ÿoҥn trên, thӍnh thoҧng ÿӏch có lung lҥc ÿѭӧc mӝt sӕ ngѭӡi nhҽ dҥ,

nhѭng tuyӋt ÿҥi bӝ phұn cán bӝ và ÿҧng viên cӝng sҧn cǊng rҩt dè dһt va chӡ có

tiӃng nói chӫ trѭѫng cӫa Ĉҧng mình.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Trѭӟc tinh hình trên, sӕ cán bӝ và ÿҧng viên trong nhà tù Tân HiӋp thҩy cҫn

phҧi có mӝt tә chӭc Ĉҧng ÿӇ lãnh ÿҥo và thӕng nhҩt chӫ trѭѫng hành ÿӝng cӫa

nhӳng chiӃn sƭ cӝng sҧn trong tù, lãnh ÿҥo quҫn chúng ÿҩu tranh vӟi ÿӏch khi bӏ

chúng ÿàn áp, ÿӗng thӡi tiӃp tөc giáo dөc và ÿӝng viên ý chí chiӃn ÿҩu cӫa ÿҧng

viên, cán bӝ trong nhà tù không ÿӇ bӏ ÿӏch phân hóa, mua chuӝc bҵng thӫ ÿoҥn xҧo

quyӋt qua chӫ thuyӃt thӵc dөng cӫa chúng.

Chính vì thӃ, khi nhӳng ÿӧt tù chính trӏ ÿҫu tiên ÿѭӧc ÿѭa vӅ nhà tù Tân

HiӋp, các ÿҧng viên cӝng sҧn ÿã tìm cách liên lҥc vӟi nhau, thông qua sӵ quen biӃt

tӯ trѭӟc hoһc ÿѭӧc các ÿҧng viên tin cұy giӟi thiӋu, nhҵm tұp hӧp lҥi thành mӝt tә

chӭc Ĉҧng trong nhà tù. Buәi ÿҫu chӍ hình thành cҩp chi bӝ cѫ sӣ và cӱ ra Ban chi

ӫy ÿӇ trӵc tiӃp lãnh ÿҥo nhӳng ÿҧng viên, cán bӝ ÿang ӣ tҥi trҥi giam Tân HiӋp giӳ

gìn khí tiӃt cӝng sҧn và tiӃp tөc ÿҩu tranh vӟi ÿӏch ngay tҥi nhà tù.

Nhà tù Tân HiӋp là mӝt trҥi giam có tính chҩt “trung chuyӇn”. Tҥi ÿây, sau

khi tù chính trӏ ÿѭӧc bӑn cai tù phân loҥi, chúng sӁ tә chӭc tӯng ÿӧt ÿѭa ÿi giam

giӳ ӣ nѫi khác nhѭ Phú Quӕc, Côn Ĉҧo... Vì thӃ, cҩp ӫy Ĉҧng trong nhà tù có lúc

không còn ÿӫ ngѭӡi ÿӇ lãnh ÿҥo, phҧi lұp ÿi lұp lҥi nhiӅu lҫn do có ÿӗng chí trong

cҩp ӫy bӏ chúng ÿѭa ra Côn Ĉҧo… ĈӃn tháng 02.1956, Chi ӫy nhà tù chӍ còn lҥi

mӝt ÿӗng chí, là ÿӗng chí Lâm (tӭc Nguyên, cán bӝ huyӋn Thӫ Ĉӭc).

Trong ÿӧt chuyӇn tù nhân chính tӯ tӯ các nѫi khác vӅ nhà tù Tân HiӋp (tháng

02.1956) nhiӅu cán bӝ, ÿҧng viên có dӏp gһp trӣ lҥi, ÿã tӯng hiӇu biӃt và tin nhau

trong tù. Ĉӗng chí NguyӉn Trӑng Tâm (tӭc NguyӉn Duy Ĉán), cán bӝ cӫa Ban

Binh vұn Xӭ ӫy miӅn Nam trao ÿәi vӟi ÿӗng chí Võ Văn Thuҩn - nguyên TӍnh ӫy

viên tӍnh Thӫ Dҫu Mӝt và ÿӗng chí NguyӉn Huy Giác (tӵ Hai), nguyên Thӏ ӫy viên

thӏ xã Biên Hòa... ÿӇ nҳm lҥi các ÿҫu mӕi trong nhà tù. Sau khi tìm hiӇu và tiӃp xúc

ÿѭӧc vӟi ÿӗng chi Lâm, mӝt chi ӫy viên còn lҥi ӣ trҥi này, nҳm thêm ÿѭӧc tình

hình ӣ nhà tù Tân HiӋp, các ÿӗng chí ÿӅ xuҩt là nên lұp lҥi Ban Chi uy mӟi tҥi ÿây.

Qua trao ÿәi, ÿánh giá tình hình, các ÿӗng chí trên cӱ ra Ban chi ӫy mӟi gӗm: ÿӗng

chí Võ Văn Thuҩn làm Bí thѭ, ÿӗng chí NguyӉn Trӑng Tâm làm phó Bí thѭ, và các

cҩp ӫy viên là ÿӗng chí NguyӉn Huy Giác, Hai Mão (ӣ Trà Vinh), Hai Quҧng

(nguyên Bí thѭ HuyӋn uy Vƭnh Cӱu), và ÿӗng chí Lâm (Chi ӫy viên trѭӟc ÿây ӣ

nhà tù Tân HiӋp).

Chi ӫy bӕ trí ӣ mӛi trҥi nhѭ trҥi D, E, G có ít nhҩt mӝt chi ӫy viên phө trách.

Các tә Ĉҧng cǊng ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ các ÿҧng viên tӵ liên hӋ, tұp hӧp theo

nguyên tҳc

bí mұt, ngăn cách thông qua quan hӋ ÿӗng hѭѫng. ChӃ ÿӝ thông tin là tә trѭӣng

Ĉҧng báo cáo trӵc tiӃp vӟi Bí thѭ chi bӝ. Khi cҫn hӑp Chi ӫy, tә Ĉҧng tranh thӫ lúc

ÿӏch, cho tù nhân ra khӓi trҥi ÿi lao ÿӝng hoһc trong giӡ ăn, bí mұt hӑp nhau ÿӇ phә

biӃn mӑi thông tin và sӵ chӍ ÿҥo cӫa Chi ӫy ÿѭӧc nhanh gӑn.

Chi ӫy phân công ÿӗng chí phó Bí thѭ NguyӉn Trӑng Tâm, phө trách nhóm

trí thӭc chӕng DiӋm ÿang bӏ giam ӣ trҥi này; ÿӗng chí Võ Văn Ba, ngѭӡi Vƭnh

Long phө trách sӕ tù nhân thuӝc các giáo phái ÿӇ thuyӃt phөc và tranh thӫ hӑ

không ngã theo ÿӏch. Hai ÿҧng viên khác là nhà văn, nhà báo Lý Văn Sâm và

Dѭѫng Tӱ Giang ÿѭӧc Chi ӫy giao phө trách Bӝ phұn tuyên huҩn cӫa Chi ӫy, có

2.2 Page 12

▲back to top

nhiӋm vө theo dõi nghiên cӭu báo chí cӫa ÿӏch, tәng hӧp tình hình và phân tích

giúp Ban Chi ӫy lãnh ÿҥo. phong trào ÿҩu tranh cho thích hӧp.

Tҥi cuӝc hӑp ÿҫu tiên, Chi ӫy nhұn ÿӏnh: lúc này do ÿӏch ngoan cӕ, bӝc lӝ

tính hung hãn và phát xít nhѭng HiӋp ÿӏnh Genève vүn còn hiӋu lӵc. NhiӋm vө cӫa

cách mҥng miӅn Nam vүn lҩy phѭѫng châm ÿҩu tranh chính trӏ là chính. Bҵng các

hình thӭc ÿҩu tranh hӧp pháp, bán hӧp pháp ÿòi ÿӏch thӵc hiӋn quyӅn dân sinh, dân

chӫ kӃt hӧp lӗng nӝi dung buӝc chúng nghiêm chӍnh thi hành hiӋp ÿӏnh Genève ÿӇ

có hiӋp thѭѫng, tәng tuyӇn cӱ thӕng nhҩt nѭӟc nhà. NhiӋm vө cӫa tә chӭc Ĉҧng

trong nhà tù Tân HiӋp cө thӇ là các ÿӗng chí trong Ban chi ӫy phҧi giáo dөc, ÿӝng

viên cán bӝ, ÿҧng viên giӳ vӳng khí tiӃt cӝng sҧn và tinh thҫn ÿҩu tranh cách mҥng,

chӕng lҥi viӋc hӑc tӕ cӝng, chӕng chào cӡ “ba que” và bҵng mӑi hình thӭc, phѭѫng

pháp ÿҩu tranh ÿӇ biӃn nhà tù cӫa ÿӃ quӕc thành nѫi thӱ thách và rèn luyӋn ý chí,

bҧn lƭnh cӫa ngѭӡi chiӃn sƭ cӝng sҧn.

VӅ mһt công khai, Chi ӫy chӫ trѭѫng tә chӭc ÿѭa mӝt sӕ ÿҧng viên và quҫn

chúng trung kiên ra làm ÿҥi diӋn cho anh chӏ em tù chính trӏ ӣ trҥi giam Tân HiӋp.

Không chҩp nhұn ÿӇ cho ÿӏch chӍ ÿӏnh và cài ngѭӡi cӫa bӑn chúng vào làm ÿҥi diӋn

cho anh em trong trҥi. KӃt quҧ là ÿӏch phҧi chӏu theo sӵ ÿӅ cӱ cӫa ta. Ĉӗng chí

NguyӉn Văn Chuӝng và ÿӗng chí NguyӉn Văn Thұm làm Tәng ÿҥi diӋn kiêm Tәng

trұt tӵ cӫa trҥi giam. CǊng theo sӵ lãnh ÿҥo cӫa Chi ӫy, tӯng trҥi cӱ ra mӝt ngѭӡi

do ta nҳm ÿѭӧc ÿӇ làm ÿҥi diӋn và trұt tӵ ӣ mӛi trҥi.

Trong thӡi gian ÿҫu (trѭӟc tháng 7. 1956), ÿӏch còn ÿӇ cho anh chӏ em tù

nhân chính trӏ ÿѭӧc sinh hoҥt ÿi lҥi trong vòng rào cӫa trҥi giam. Hàng tuҫn, gia

ÿình ÿѭӧc hai lҫn ÿӃn thăm nuôi (thӭ ba, thӭ sáu), thân nhân ÿѭӧc chuyӋn văn hàng

buәi. Nhӡ tranh thӫ ÿѭӧc sӵ “tin cұy” cӫa viên giám ÿӕc nhà tù, Tәng ÿҥi ÿiӋn

NguyӉn Văn Chuӝng ÿӅ nghӏ Ban Giám ÿӕc ÿӇ cho tù nhân tӵ quҧn viӋc gia ÿình

vào thăm nuôi, và thông qua ÿó, các ÿӗng chi ta có ÿiӅu kiӋn liên lҥc ÿѭӧc vӟi tә

chӭc Ĉҧng tӯ bên ngoài, nҳm thêm ÿѭӧc tình hình nhҩt là chӫ trѭѫng cӫa Xӭ ӫy

miӅn Nam lúc bҩy giӡ. Qua gia ÿình má Tҥ Thi Lӝc, ӣ hҿm Cây Me - nӝi ô thӏ xã

Biên Hòa, ÿӗng chí NguyӉn Trӑng Tâm ÿã bҳt ÿѭӧc liên lҥc vӟi Ban Binh vұn Xӭ

ӫy miӅn Nam.

Có ÿѭӧc sӵ lãnh ÿҥo cӫa Chi ӫy, anh chӏ em tù nhân là cán bӝ, ÿҧng viên có

chӛ dӵa vӳng chҳc vӅ tinh thҫn và thӕng nhҩt các hành ÿӝng ÿҩu tránh trong nhà tù

nhѭ chӕng chào cӡ, hӑc tӕ cӝng. Vì vұy các cuӝc hӑc tұp tӕ cӝng và chào cӡ do

ÿӏch tә chӭc ÿӅu rҩt nhҥt nhӁo và lѭa thѭa, chӍ có mӝt sӕ ngѭӡi dӵ là sӕ tù nhân

thuӝc giáo phái và sӕ quҫn chúng mà Chi ӫy chѭa nҳm ÿѭӧc nguӗn gӕc và quá

trình bӏ ÿӏch ÿѭa vӅ ÿây.

ĈӇ làm cái gӑi là “cҧi tҥo tѭ tѭӣng tù chính trӏ”, hàng tháng, ÿӏch tә chӭc các

lӟp hӑc “tӕ cӝng”. Bӑn giám thӏ và lính bҧo an ÿi ÿӃn tӯng trҥi ghi tên nhӳng ai

chӏu ÿi hӑc. Ngày hôm sau, ai hӑc tӕ cӝng thì chúng tұp trung lҥi và có thái ÿӝ ÿӕi

xӱ khá hѫn, ai không chӏu hӑc thì chúng bҳt ngӗi phѫi nҳng cҧ ngày ngoài sân trҥi.

Và bao giӡ sӕ tù chính trӏ bӏ ngӗi phѫi nҳng cǊng ÿông hѫn. Cӭ mӛi ÿӧt nhѭ thӃ

ÿӏch tә chӭc khá trӏnh trӑng: tên ÿҥi tá Tӕng Ĉình Bҳc, chӍ huy ÿһc cҧnh miӅn

2.3 Page 13

▲back to top

Ĉông lên ÿӑc diӉn văn khai mҥc, sau ÿó ÿӃn tên Bùi Loát (tӭc HuǤnh Văn Loát),

mӝt tên có ÿi kháng chiӃn, sau vӅ làm tay sai cho giһc, lên lӟp bêu rӃu, nói xҩu

cӝng sҧn, nói xҩu cách mҥng. Sau phҫn hӑc tұp, nhӳng ngѭӡi chӏu hӑc “tӕ cӝng” bӏ

ÿӏch buӝc phҧi xé “cӡ búa liӅm” rӗi mӟi ÿѭӧc chuyӇn qua trҥi A ÿӇ ÿѭӧc ÿӕi xӱ

khá hѫn sӕ tù nhân không chӏu hӑc tұp.

Bên cҥnh viӋc khӫng bӕ vӅ mӝt tѭ tѭӣng, ÿӏch chӫ tâm ÿánh vào vұt chҩt cӫa

anh chӏ em tù nhân. Chúng cho mӝt sӕ giám thӏ và gia ÿình binh lính ÿѭӧc mӣ các

hàng quán buôn bán ÿӫ thӭ ÿӗ dùng tӕi thiӇu cho cuӝc sӕng cӫa ngѭӡi tù, tӯ cây

kim, sӧӍ chӍ ÿӃn hӝp dҫu cù là và các thӭc ăn, giҧi khát... Ai ÿѭӧc gia ÿình gӣi tiӅn

vào ÿӅu có quyӅn không ăn cѫm ӣ nhà bӃp mà có thӇ tiêu xài ӣ các hàng quán này.

Rõ ràng là ÿӏch muӕn dùng yӃu tӕ tâm lý vұt chҩt ÿӇ lung lҥc ý chí cӫa tù chính trӏ,

gây ҧo tѭӣng tӕt ÿҽp cӫa nhà tù, ÿӗng thӡi làm cho tù chính trӏ sa vào tình trҥng “ăn

quen mà nhӏn không quen” sӁ dӉ dàng bӏ phân hóa và chҩp nhұn theo ÿӏch. VӅ sau

ÿӏch còn cho tên Khôn Sen - mӝt tên Hoa kiӅu ӣ chӧ Biên Hòa ÿӭng ra thҫu viӋc

nҩu ăn cho nhà tù.

Khi nҳm ÿѭӧc sinh hoҥt ӣ nhà tù, Chi ӫy lҩy mөc tiêu là ÿҩu tranh ÿӇ cҧi

thiӋn ÿӡi sӕng vұt chҩt và tinh thҫn cho anh chӏ em tù nhân chính trӏ. Bҵng phѭѫng

pháp hòa dӏu và

tӃ nhӏ thông qua Ban ÿҥi ÿiӋn cӫa nhà tù, tranh thӫ tӯ tên giám ÿӕc ÿӃn bӑn giám

thӏ ÿӇ tә chӭc ra các lӟp hӑc văn hóa, các buәi sinh hoҥt thӇ thao và văn nghӋ trong

nhà tù nhҵm có ÿiӅu kiӋn tұp hӧp sӕ anh em ta lҥi ÿӇ sinh hoҥt và

giáo dөc nӝi dung ÿҩu tranh vӟi ÿӏch.

Trѭӟc ngày 20.7.1956, lúc này HiӋp ÿinh Genève còn hiӋu lӵc, các yêu sách

ÿҩu tranh cӫa anh chi em tù nhân ÿӅu dӉ dàng ÿѭӧc ÿӏch chҩp nhұn. Ý ÿӗ nham

hiӇm cӫa chúng nhҵm xoa dӏu tinh thҫn ÿҩu tranh cua anh chӏ em tù nhân, ÿӗng

thӡi cǊng qua hình thӭc ÿó ÿӇ có dӏp chúng thӇ hiӋn ÿѭӧc cái gӑi là “chӃ ÿӝ nhà tù

cӫa chúng không có gì khҳc nghiӋt” và nhà cҫm quyӅn “quӕc gia” luôn luôn khoan

hӗng vӟi sӕ tù nhân chính trӏ, ÿӅ lӯa mӏ nhӳng ngѭӡi không có lһp trѭӡng kiên

ÿӏnh, sӁ dӉ dàng chҩp nhұn trӣ vӅ vӟi chính phӫ DiӋm.

CǊng theo chӫ trѭѫng cӫa Chi ӫy nhà tù, ÿӗng chí Võ Văn Thuҩn, nguyên là

mӝt nhà giáo, ÿã tә chӭc lӟp hӑc xóa mù chӳ cho anh chӏ em tù chính trӏ ÿѭӧc hѫn

mӝt trăm ngѭӡi tham gia tҥi nhà ăn cӫa trҥi giam. Buәi sáng, sau khi ÿӏch phân

công tù nhân ÿi lao ÿӝng, anh chӏ em kiӃm cӟ tұp trung hӑc bә túc văn hóa, nên sӕ

ngѭӡi ÿi lao ÿӝng cǊng ít ÿi. Nhӳng giӡ hӑc nhѭ vұy, vӯa giúp cho anh chӏ em có

thêm ÿѭӧc nhӳng kiӃn thӭc bә ích, vӯa xóa ÿi thӡi gian nhàn rӛi trong trҥi giam.

Hӑc bә túc văn hóa còn là mӝt hình thӭc sinh hoҥt chính trӏ cӫa các ÿҧng viên trong

nhà tù nhҵm giáo dөc, ÿӝng viên lүn nhau giӳ vӳng khí tiӃt cӝng sҧn... Ngoài ra,

Chi ӫy còn tranh thӫ ÿѭӧc bӑn cai thҫu nhà bӃp, bí mұt chuyӇn tӯ bên ngoài vào

trҥi các tӡ báo tѭѫng ÿӕi tiӃn bӝ ÿӇ anh chӏ em nghiên cӭu và theo dõi tình hình ӣ

bên ngoài.

Xây dӵng lҥi ÿѭӧc Chi bӝ, tә chӭc lҥi ÿѭӧc Chi ӫy trong nhà tù là mӝt thҳng

lӧi lӟn cӫa nhӳng ÿҧng viên và cán bӝ cách mҥng bӏ ÿӏch bҳt và giam giӳ tҥi ÿây.

Tӯ ÿó, Chi ӫy ÿã lãnh ÿҥo và thӕng nhҩt ÿѭӧc phong trào ÿҩu tranh ӣ nhà tù Tân

2.4 Page 14

▲back to top

HiӋp, vӯa theo dõi và chăm sóc ÿѭӧc ÿӡi sӕng tinh thҫn và vұt chҩt cӫa anh chӏ em

tù nhân trong trҥi giam.

Ĉҫu tháng 5.1956, Chi ӫy ÿã bí mұt cho tiӃn hành tә chӭc lӉ kӹ niӋm ngày

sinh lҫn thӭ sáu mѭѫi sáu cӫa Bác Hӗ kính yêu. Theo kӃ hoҥch là tranh thӫ thӃ hӧp

pháp, thông qua các ÿҥi diӋn công khai ÿӇ tә chӭc các hoҥt ÿӝng văn nghӋ, thӇ thao

trong trҥi giam. Công tác chuҭn bӏ khá chu ÿáo và tiӃn hành khҭn trѭѫng thì mӝt

tình huӕng mӟi xҧy ra, Chi ӫy phҧi nhanh chóng thay ÿәi kӃ hoҥch và chӍ ÿҥo thӵc

hiӋn ÿҩu tranh vӟi ÿӏch. Ngày 13.5.1956, cai thҫu nhà bӃp cho anh chӏ em tù nhân

ăn cѫm hҭm, khô mөc... Ĉҫu tiên, tù chính trӏ ӣ trҥi G bӓ ăn vӅ ngӗi xӃp hàng dài

tӯ nhà tên giám ÿӕc ÿӃn cӱa trҥi ÿӇ phҧn ÿӕi. Ban ÿҥi ÿiӋn công khai cӫa trҥi lұp

tӭc lãnh ÿҥo toàn thӇ tù nhân ÿҩu tranh vӟi Ban giám ÿӕc nhà tù, ÿòi chúng phҧi cҧi

thiӋn bӳa ăn ÿӇ bҧo ÿҧm sӭc khoҿ cho anh chӏ em tù nhân. ĈӃn mѭӡi tám giӡ, ÿӏch

ÿánh kҿng, anh chӏ em vүn không chӏu vào trҥi. Sӕ chӏ em tù chính trӏ ӣ trҥi G ÿã

hѭӣng ӭng và tham gia ÿҩu tranh cùng ngӗi chung vӟi các tù nhân khác trong trҥi.

Sau ÿó, các trҥi E, D cǊng hѭӣng ӭng theo. Cuӝc ÿҩu tranh nә ra vӟi quy mô toàn

trҥi. Tên giám ÿӕc HuǤnh Văn Tính lұp tӭc gӑi ÿiӋn vӅ Ty Canh sát và TiӇu khu

Biên Hòa yêu cҫu ÿѭa lӵc lѭӧng ÿӃn ÿàn áp. Mӝt tiӇu ÿoàn lính ÿѭӧc vǊ trang, có

cҧ xe vòi rӗng ÿѭӧc ÿiӅu ÿӃn nhà tù ngay trong ÿêm ÿӇ ra tay ÿàn áp.

Trӡi ÿã sөp tӕi, qua sӵ sҳp xӃp cӫa Ban Chi ӫy, các anh chӏ ÿҥi diӋn cua các

trҥi lҫn lѭӧt lên phát biӇu phҧn ÿӕi hành ÿӝng tàn ác cӫa ÿӏch và yêu cҫu chúng

phҧi cho anh chӏ em ÿѭӧc ăn uӕng ÿӫ theo chӃ ÿӝ cӫa nhà giam ÿã quy ÿӏnh, không

ÿѭӧc xén bӟt, cǊng không ÿѭӧc cho ăn uӕng quá tӗi tàn nhѭ bӳa ăn chiӅu nay. Khi

phát biӇu xong, các anh chӏ này lҭn vào các ÿám ÿông ÿӇ tránh sӵ theo dõi và chú ý

nhìn mһt cӫa ÿӏch. Nӝi dung lý lӁ ÿҩu tranh là: “Chúng tôi là nhӳng ngѭӡi yêu

nѭӟc ÿã ÿánh bҥi thӵc dân Pháp và ÿã giãi phóng ÿѭӧc phân nӱa ÿҩt nѭӟc, nay vi

bҩt ÿӗng quan ÿiӇm vӟi nhà “cҫm quyӅn” mà ÿã bӏ các ông bҳt giam giӳ tҥi ÿây,

sӟm muӝn gì chúng tôi cǊng ra tù, chӍ yêu cҫu nhà thҫu cho ăn uӕng ÿúng chӃ ÿӝ,

ÿӯng cҳt xén ÿӇ bҧo ÿҧm sӭc khӓe cho chúng tôi còn có thӇ vӅ sum hӑp vӟi gia

ÿình”. Ngoài ra, sӕ anh chӏ em tù nhân là ÿҧng viên, cán bӝ cách mҥng tranh thӫ

tiӃp xúc, gһp gӥ bӑn lính canh giӳ trҥi giam và sӕ mӟi tăng cѭӡng ÿӃn ÿàn áp, dùng

lý lӁ phân tích sӵ viӋc ÿã xҧy ra ÿӇ chúng biӃt rõ, nhҵm tranh thӫ sӵ ÿӗng tình vӟi

cuӝc ÿҩu tranh chính ÿáng cӫa anh chӏ em tù chính trӏ. Hҫu hӃt binh lính ngөy ÿѭӧc

tăng cѭӡng ÿӃn ÿàn áp, thҩy cuӝc ÿҩu tranh trong không khí hòa dӏu và lӡi lӁ rҩt có

lý có tình nên chúng lӡ ÿi, không làm theo lӋnh cӫa cҩp trên.

Hѫn hai mѭѫi mӕt giӡ, giám ÿӕc HuǤnh Văn Tính thҩy viӋc sӱ dөng bҥo lӵc

ÿàn áp không có kӃt quҧ, phҧi ÿӭng ra chҩp nhұn và hӭa sӁ giãi quyӃt các yêu sách

cӫa anh chӏ em. Sau ÿó, chúng ÿӅ nghӏ tù nhân chính trӏ ai vӅ trҥi nҩy. Chi ӫy nhұn

ÿӏnh cuӝc ÿҩu tranh ÿã ÿҥt yêu cҫu và bí mұt ra lӋnh cho anh chӏ em tuҫn tӵ vӅ trҥi.

Rõ ràng bҧn chҩt cӫa chúng chӍ là lӯa mӏ ÿӇ xoa dӏu tinh thҫn ÿҩu tranh cӫa

anh chӏ em tù chính trӏ. Ngay ngày hôm sau, chúng có hành ÿӝng trҧ ÿӫa ngay.

Chúng ra lӋnh bҳt sӕ anh chӏ em tham gia ÿҩu tranh ngày hôm trѭӟc, dӗn hӃt vào

trҥi G. DiӋn tích cӫa trҥi G chѭa tӟi hai trăm mét vuông mà chӭa ÿӃn sáu trăm tù

nhân chính trӏ. Không gian chұt chӝi, không khí quá ngӝt ngҥt, tù nhân lӟp ÿӭng,

2.5 Page 15

▲back to top

lӟp ngӗi bó gӕi không duӛi chân ra ÿѭӧc. Sӕ tù chính trӏ còn lҥi, ÿӏch ÿӃn tӯng trҥi

ghi tên và bҳt phҧi ÿi hӑc “tӕ cӝng”. Ai không chӏu hӑc, chúng bҳt ra sân phѫi nҳng

cҧ ngày. Trҥi G, mӣ ÿҫu cuӝc ÿҩu tranh thì ÿӏch ra lӋnh ÿóng cӱa không cho anh

chӏ em ra ngoài tҳm rӱa, buӝc phҧi ăn cѫm ngay tҥi trҥi không cho xuӕng nhà ăn

nhѭ ngày thѭӡng, không cho gia ÿình vào thăm nuôi suӕt mӝt tuҫn lӉ. Mһc cho

ÿӏch trҧ thù anh chӏ em trong trҥi G vүn giӳ tѭ thӃ vӳng vàng và tiӃp tөc ÿҩu tranh

quyӃt liӋt. Chi ӫy, mӝt mһt chӍ ÿҥo tiӃp tөc tranh thӫ lính bҧo an ÿӇ chúng không có

thái ÿӝ căng thҷng, mһt khác chӍ ÿҥo anh chӏ em còn lҥi ÿҩu tranh phía ngoài trҥi ÿӇ

làm áp lӵc vӟi chúng. Thông qua các ÿѭӡnh dây liên lҥc là nhӳng gia ÿình ÿi thăm

nuôi, ta vұn ÿӝng hàng trăm gia ÿình tұp hӧp trѭӟc côtng nhà tù, dù chѭa phҧi ÿӃn

ngày ÿi thăm nuôi, ÿӇ gây không khí náo ÿӝng tӯ bên ngoài. Bên trong, thông qua

các ÿҥi diӋn cӫa trҥi, ta tuyên bӕ thҷng thӯng : “Tù nhân chính trӏ sӁ tuyӋt thӵc

chӕng sӵ ÿàn áp cӫa nhà tù”. Các biӋn pháp ÿҩu tranh do Chi ӫy lãnh ÿҥo ÿӅu có

kӃt qua ngay. Ĉӏch lo sӧ cuӝc cú tranh sӁ có tiӃng vang rӝng rãi ÿӃn bên ngoài, gây

ҧnh hѭӣng xҩu xa bҩt lӧi cho chúng, nên sau ÿó (ngày 19.5) chúng phҧi tӵ giҧi tán

cuӝc ÿàn áp.

Ngay sau khi kӃt thúc cuӝc ÿҩu tranh, Chi ӫy bí mұt tә chӭc cuӝc hӑp ÿӇ rút

kinh nghiӋm. Qua thӵc tӃ cuӝc ÿҩu tranh ÿã diӉn ra, Chi ӫy rút ra ÿѭӧc nhӳng vҩn

ÿӅ sau ÿây :

- Tә chӭc Ĉҧng trong nhà tù chѭa phҧi ÿã ÿѭӧc chһt chӁ. Không phҧi cӭ là

ÿҧng viên, cán bӝ cách mҥng khi ÿã vào tù thì ÿѭa vào tә chӭc ngay mà phҧi có

chӑn lӑc cҭn thұn. ChӍ ÿѭa vào tә Ĉҧng, Chi bӝ ÿӕi vӟi nhӳng ÿҧng viên qua thӱ

thách tҥi nhà lao ÿã không chҩp nhұn khai báo vӟi ÿӏch và thӇ hiӋn rõ ý chí kiên

cѭӡng và lұp trѭӡng ÿҩu tranh vӳng vàng vӟi ÿӏch.

- Tә chӭc cách mҥng trong nhà tù phҧi theo nguyên tҳc bí mұt, ngăn cách và

vӟi phѭѫng châm là gӑn nhҽ, tránh lӝ liӉu ÿӇ bӏ ÿӏch phát hiӋn và theo dõi ÿàn áp.

Tә chӭc công khai cӫa nhà tù không ÿѭӧc sinh hoҥt chung vӟi tә chӭc bí mұt nhҵm

duy trì khҧ năng ÿӇ hoҥt ÿӝng công khai.

- Lãnh ÿҥo cӫa tә chӭc Ĉҧng trong trҥi giam phҧi thông qua các hình thӭc :

ÿӗng hѭѫng, có mӕi liên hӋ quen biӃt nhau tӯ trѭӟc và qua viӋc tham gia phong

trào hӑc tұp bә túc văn hóa, sinh hoҥt văn nghӋ, thӇ thao ÿӇ ÿӏch không theo dõi và

phát hiӋn.

CǊng qua cuӝc hӑp này, Chi ӫy chӍ ÿҥo lұp ra tә chӭc “ChiӃu vàng” nhҵm ÿӅ

giúp ÿӥ anh chӏ em trong tù không có thân nhân ÿӃn thăm nuôi. Anh chӏ em nào có

thân nhân gӣi ÿӗ ÿҥc, thӵc phҭm, thuӕc men vào thăm nuôi thì trích lҥi mӝt phҫn

ÿӇ riêng ӣ mӝt góc trong trҥi, dành ÿӇ san sӁ cho sӕ anh chӏ em không có ÿiӅu kiӋn

này. Tә chӭc “ChiӃu vàng” càng làm cho tù nhân trong trҥi ÿoàn kӃt gҳn bó mұt

thiӃt và tin tѭӣng nhau hѫn, sҹn sàng hѭӣng ӭng và làm theo các chӫ trѭѫng mà

Chi ӫy ÿã phát ÿӝng.

Thông qua Tәng ÿҥi diӋn nhà tù và ÿѭӧc giám ÿӕc trҥi giam ÿӗng ý, Chi ӫy

cӱ ÿӗng chí NguyӉn Văn Sanh (tӭc Tѭ Sanh), mӝt ÿҧng viên sinh hoҥt ÿѫn tuyӃn ra

làm Trѭӣng ban hӓa thӵc cӫa trҥi giam. Ban hӓa thӵc làm nhiӋm vө quҧn lý và

giám sát chҩt lѭӧng thӵc phҭm do cai thҫu mang tӯ chӧ Biên Hòa ÿѭa vào mӛi

2.6 Page 16

▲back to top

ngày. Nhӡ hoҥt ÿӝng cӫa Ban hoҧ thӵc, các bӳa ăn cӫa anh chӏ em trong tù ÿѭӧc

ÿӥ hѫn, không còn các loҥi gҥo hҭm và khô mөc nӳa.

Có mӝt lҫn, tên cai thҫu Khôn Sen ÿѭa thӭc ăn bӏ mҩt phҭm chҩt vào trҥi

giam. Qua công viӋc kiӇm tra, ÿӗng chí Tѭ Sanh không nhұn và buӝc chúng phҧi

mang trӣ vӅ. Lҫn sau, Khôn Sen cho ÿàn em vào ÿѭa hӕi lӝ cho ÿӗng chí Tѭ Sanh

mӝt nghìn ÿӗng ÿӇ Trѭӣng Ban hӓa thӵc dӉ dàng cho qua khi kiӇm soát. Trѭӟc mһt

viên giám thӏ trҥi giam và ÿông ÿҧo anh chӏ em tù nhân, ÿӗng chí Tѭ Sanh cҫm mӝt

ngàn ÿӗng ÿѭa cao lên và nói dõng dҥc : “Các anh vӅ ÿѭa tiӅn này lҥi cho ông chӫ

thҫu và bҧo : “NӃu chӫ thҫu có thѭѫng thi thѭѫng tҩt cҧ anh chӏ em ӣ trҥi giam này,

không phҧi chӍ riêng mӝt mình tôi. NӃu thѭѫng thì nên cho anh chӏ em ăn thӭc ăn

tѭѫi sӕng, còn chҩt dinh dѭӥng, ÿӯng cho ăn gҥo hҭm, khô mөc nhѭ nhӳng lҫn

trѭӟc. Tôi không nhұn món tiӅn này ÿâu!”. Trѭӟc thái ÿӝ trung thӵc và dǊng cҧm

cӫa ÿӗng chí Tѭ Sanh, ÿã làm bӑn giám thӏ và binh lính trong trҥi giam rҩt khâm

phөc tѭ cách cӫa ngѭӡi tù nhân cӝng sҧn. ĈӃn lúc này, ӣ trҥi giam Tân HiӋp ÿã có

trên mӝt ngàn tù nhân chính trӏ, trong ÿó có hai trăm ÿҧng viên cӝng sҧn, vì thӃ nӃu

vүn giӳ tә chӭc Chi bӝ thì Chi ӫy sӁ không ÿӫ sӭc lãnh ÿҥo toàn trҥi giam mà cҫn

phҧi có mӝt tә chӭc Ĉҧng cao hѫn. Và ÿiӅu tҩt yӃu là phҧi thành lұp Ĉҧng uӹ trong

nhà tù.

Chi ӫy lãnh ÿҥo mӛi trҥi cӱ ra hai ÿҥi biӇu là nhӳng ÿҧng viên trung kiên ÿã

qua thӱ thách và có uy tín vӟi anh chӏ em tù nhân trong trҥi ÿӇ tham gia Hӝi nghӏ

ÿҥi biӇu bҫu ra Ĉҧng ӫy và ÿѭӧc Hӝi nghӏ nhҩt trí. Trѭӟc tinh hình mӟi, viӋc hình

thành Ĉҧng bӝ và cӱ ra Ĉҧng ӫy là cҫn thiӃt, phù hӧp vӟi thӵc tӃ ÿҩu tranh trong

trҥi giam. Hӝi nghӏ ÿã cӱ ra

Ĉҧng ӫy gӗm các ÿӗng chí: NguyӉn Duy Ĉán (tӭc NguyӉn Trӑng Tâm) làm Bí thѭ

Ĉҧng ӫy, Võ Văn Thuҩn, phó Bí thѭ Thѭӡng trӵc Ĉҧng ӫy, hai ÿӗng chí NguyӉn

Văn Thұm và NguyӉn Duy Sinh là ӫy viên Thѭӡng vө Ĉҧng ӫy, các ÿӗng chí

NguyӅn Huy Giác (tӵ Mѭӡi), VǊ Xuân Sҳc (tӭc Lê Thanh Vân), Ba Mұu, Ngô Văn

Quҧng và ÿӗng chí Nguyên (tӭc Lâm) là ÿҧng viên.

Ĉҧng ӫy tә chӭc và phân ra thành ba chi bӝ ӣ ba trҥi : E, D, G. Phө trách Bí

thѭ ӣ mӛi chi bӝ do các thành viên trong Ĉҧng ӫy ÿҧm nhiӋm. Ĉӗng chí NguyӉn

Huy Giác, Bí thѭ Chi bӝ trҥi D; VǊ Xuân Sҳc, bí thѭ Chi bӝ trҥi G, ÿӗng chí Ba

Mұu, Bí thѭ Chi bӝ trҥi E. Trҥi A không lұp chi bӝ vì ÿa sӕ tù nhân chính trӏ là

nhӳng ngѭӡi thuӝc giáo phái, ÿҧng phái khác ӣ miӅn Nam và nhӳng ngѭӡi ÿã chҩp

nhұn hӑc “tӕ cӝng”. Trҥi B cǊng không tә chӭc Chi bӝ Ĉҧng vì ÿây là trҥi chuyӇn

tiӃp tù chính trӏ tӯ nѫi khác ÿѭa vӅ chѭa ÿѭӧc phân loҥi. Ngoài ra, Ĉҧng ӫy còn tә

chӭc Chi bӝ ӣ trҥi bӋnh do ÿӗng chí Tài - ngѭӡi Thӫ Ĉӭc - làm Bí thѭ.

ViӋc hình thành ÿѭӧc Ĉҧng bӝ trong nhà tù Tân HiӋp là bѭӟc ngoһt có ý

nghƭa quan trӑng ÿӕi vӟi hҫu hӃt cán bӝ, ÿҧng viên và nhӳng ngѭӡi yêu nѭӟc bӏ

ÿӏch bҳt giam giӳ tҥi ÿây, ÿӇ có sӵ lãnh ÿҥo và phѭѫng pháp ÿúng ÿҳn, mӛi khi cҫn

ÿҩu tranh trӵc diӋn vӟi ÿӏch trong nhà tù, thӕng nhҩt ÿѭӧc chӫ trѭѫng và có kӃ

hoҥch chһt chӁ nhҵm ÿҩu tranh vӟi ÿӏch ÿӇ giành thҳng lӧi.

2.7 Page 17

▲back to top

Có sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng ӫy, phong trào ÿҩu tranh cӫa tù chính trӏ tҥi nhà tù

Tân HiӋp rõ ràng ÿã chuyӇn sang mӝt bѭӟc mӟi vӟi chҩt lѭӧng cao hѫn vì ÿã có tә

chӭc và có kӃ hoҥch hành ÿӝng thӕng nhҩt.

2. Chӫ trѭѫng nәi dұy phá khám và quá trình chuҭn bӏ.

Trong thӡi gian ÿӏch mӣ chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn Bӱu”, tӯ ngày 15 tháng

07.1956 trӣ ÿi, nhà tù Tân HiӋp ngày càng ÿông cán bӝ và ÿҧng viên bӏ ÿӏch bҳt tӯ

các nѫi chuyӇn vӅ ÿây ÿӇ khai thác và tӯng ÿӧt chúng tә chӭc chuyӇn ra Côn Ĉҧo

hoһc Phú Quӕc.

Tӯ thӵc tӃ này và xuҩt phát tӯ nguyӋn vӑng mong muӕn cӫa mӝt ÿӗng chí

ÿҧng viên trong tù, nhҩt là sӕ ÿӗng chí trѭӟc hoҥt ÿӝng ӣ lӵc lѭӧng vǊ trang, khi

biӃt ÿѭӧc có Bҧn Tuyên bӕ cӫa Chánh phӫ ViӋt Nam dân chӫ cӝng hòa vӅ HiӋp

ÿӏnh Genève, Ĉҧng ӫy nhà tù Tân HiӋp ÿã thӕng nhҩt vҥch ra chӫ trѭѫng phá khám

ÿӇ các ÿӗng chí ta sӟm trӣ vӅ tiӃp tөc hoҥt ÿӝng cách mҥng. Chӫ trѭѫng này ÿѭӧc

thҧo luұn trong Ĉҧng ӫy rҩt kӻ và ÿã ÿi ÿӃn thӕng nhҩt kӃ hoҥch hành ÿӝng. Các

ÿӗng chí ÿã ÿҩu tranh thҷng thҳn, phân tích các tình huӕng vӟi nhiӅu lý lӁ khác

nhau. Ĉӗng chí Bí thѭ NguyӉn Trӑng Tâm dӵa trên ý kiӃn cӫa ÿӗng chí Lê Duҭn

vӅ ba khҧ năng cӫa cách mҥng miӅn Nam và cho rҵng:

“ViӋc anh chӏ em ta bӏ bҳt ngày càng ÿông chӭng tӓ ÿӏch ÿã ngoan cӕ, không

chӏu thi hành HiӋp ÿӏnh Genève. ViӋc ÿҩu tranh ÿӇ thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc bҵng

phѭѫng pháp hòa bình là rҩt ít khҧ năng thӵc hiӋn ÿѭӧc do kҿ thù Mӻ - DiӋm ÿã

bӝc lӝ rõ bӝ mһt phát xít, ngày càng tăng cѭӡng viӋc khӫng bӕ, ÿàn áp phong trào

cách mҥng cӱa nhân dân miӅn Nam. Do vұy, chӫ trѭѫng phá khám ÿӇ trӣ vӅ vӟi

cách mҥng là ÿúng ÿҳn, phù hӧp vӟi tình hình thӵc tӃ cҧ bên ngoài lүn bên trong

nhà tù”.

Chӫ trѭѫng ÿã ÿѭӧc Ĉҧng uӹ thông qua, mһc dù vүn còn mӝt hai ý kiӃn băn

khoăn vӅ khҧ năng thӵc hiӋn. Nhѭng sau ÿó ÿӅu thӕng nhҩt quan ÿiӇm và nêu

quyӃt tâm cao ÿӇ chӍ ÿҥo các trҥi hành ÿӝng. Qua con ÿѭӡng liên lҥc công khai,

Ĉҧng ӫy ÿã báo cáo và xin ý kiӃn vӟi Ban binh vұn Xӭ ӫy Nam bӝ vӅ chӫ trѭѫng

này. Ĉӗng chí Ĉӡi (tӭc Hoàng Ĉҥo) Thѭӡng trӵc Ban binh vұn Xӭ ӫy trҧ lӡi bҵng

thѭ cho biӃt : - NӃu ra chín, mѭӡi ngѭӡi thì Ban xe ÿón nhұn và lo ÿѭӧc. NӃu ÿông

quá thì Ban không ÿӫ khҧ năng lo chu ÿáo ÿѭӧc bӣi vì tình hình bên ngoài trѭӟc sӵ

ÿánh phá ác liӋt cӫa ÿӏch; cѫ quan ÿang gһp khó khăn. Ĉӗng chí cǊng hӭa sӁ giӟi

thiӋu chӫ trѭѫng này ÿӇ nhӡ sӵ phӕi hӧp giúp ÿӥ cӫa TӍnh ӫy Biên Hӓa.

Tuy chѭa liên lҥc ÿѭӧc vӟi TӍnh ӫy Biên Hӓa nhѭng Ĉҧng ӫy nhà tù Tân

HiӋp vүn quyӃt ÿӏnh thӵc hiӋn theo kӃ hoҥch và cho chuҭn bӏ ngay.

Trӵc tiӃp là các ÿӗng chí trong Ĉҧng ӫy, lӧi dөng lúc ÿӏch cho ra khӓi các

phòng giam nhѭ khi ÿi ăn, sinh hoҥt văn hoá, thӇ thao... ÿӇ quan sát tình hình xung

quanh nhà tù và nghiên cӭu tӍ mӍ. Qua hai tháng, Ĉҧng ӫy ÿã nҳm chҳc ÿѭӧc quy

luұt canh gác, bӕ phòng cӫa lӵc lѭӧng bҧo vӋ nhà tù, hoҥt ÿӝng cӫa tên giám ÿӕc

Tính và các giám thӏ. Trên cѫ sӣ sѫ ÿӗ và bҧn vӁ nҳm ÿѭӧc hiӋn trҥng nhà tù. Ĉҧng

ӫy ÿѭa ra tham khҧo ý kiӃn vӟi các ÿӗng chí trѭӟc ÿây là chӍ huy các lӵc lѭӧng vǊ

trang trong thӡi chín năm chӕng Pháp, ÿӇ cùng thӕng nhҩt vҥch ra kӃ hoҥch cө thӇ,

phân công và bӕ trí lӵc lѭӧng chӑn thӡi ÿiӇm thích hӧp ÿӇ phá khám bҵng phѭѫng

2.8 Page 18

▲back to top

thӭc “kǤ tұp”, ÿánh ÿӏch cѭӟp vǊ khí, mӣ cәng ÿӇ giҧi thoát chӏ em tù nhân ra khӓi

trҥi giam.

Ĉҧng ӫy chӍ ÿҥo cho Chi ӫy các trҥi, bí mұt tuyӇn chӑn nhӳng ÿҧng viên còn

khoҿ mҥnh, hăng hái, xuҩt thân tӯ bӝ ÿӝi, du kích có kinh nghiӋm trong chiӃn ÿҩu

và biӃt rõ các ÿӗng chí này còn vӳng vàng ÿӇ ÿѭa vào lӵc lѭӧng xung kích làm

nòng cӕt cho cuӝc nәi dұy phá khám. Ĉӝi xung kích gӗm có Ban chӍ huy thӕng

nhҩt do ÿӗng chí Ĉӛ Văn Cӝi, nguyên HuyӋn ÿӝi phó huyӋn Cӫ Chi làm ÿӝi

trѭӣng, ÿӗng chí Lê Minh Toàn làm chính trӏ viên.

Ĉӝi xung kích ÿѭӧc tә chӭc theo nguyên tҳc bi mұt, ngăn cách. Dѭӟi Ban chӍ

huy chia thành bӕn mǊi, mӛi mǊi có ba tә. Các tә trѭӣng trӵc tiӃp giao nhiӋm vө cө

thӇ cho tә viên trong tә.

NhiӋm vө cӫa ÿӝi xung kích là : khi có lӋnh, mӝt bӝ phұn chiӃm ngay cәng

gác, mӣ cәng trҥi, ÿánh vào kho vǊ khí lҩy súng ÿӏch và nә súng khӕng chӃ các lô-

cӕt không cho ÿӏch bҳn ra, ÿӇ anh em ta vѭӧt cәng chҥy qua Quӕc lӝ mӝt. Mӝt bӝ

phұn khác cӫa ÿӝi xung kích sӁ khӕng chӃ tên giám ÿӕc Tính ngay tҥi nhà hҳn,

khӕng chӃ các giám thӏ, cҳt ÿѭӡng dây ÿiӋn thoҥi không cho chúng liên lҥc vӟi bên

ngoài xin chi viӋn. Khi thoát khӓi nhà tù, các ÿӝi viên xung

kích sӁ giӳ lҩy súng vӯa cѭӟp ÿѭӧc trong kho, bҧo vӋ các ÿoàn trên ÿѭӡng trӣ vӅ

căn cӭ.

Trong công tác chuҭn bӏ, Ĉҧng ӫy ÿһc biӋt chú ý ÿӃn khâu giao liên dүn

ÿѭӡng khi ra khӓi trҥi giam. ViӋc này rҩt quan trӑng, vì anh chӏ em tù chính trӏ ӣ

ÿây gӗm các ÿӗng chí quê ӣ khҳp ba miӅn ÿҩt nѭӟc, phҫn lӟn không nҳm ÿѭӧc ÿӏa

hình, ÿӏa vұt ӣ Biên Hòa, trӯ mӝt sӕ ít ÿӗng chí là ngѭӡi tҥi chӛ hoһc ÿã tӯng chiӃn

ÿҩu ӣ ÿӏa bàn Thӫ - Biên thӡi chín năm kháng Pháp. Theo dӵ kiӃn cӫa Ĉҧng ӫy, sӁ

có khoҧng tӯ ba trăm ÿӗng chí thoát ra ÿѭӧc, nӃu không có ngѭӡi dүn ÿѭӡng sӁ

không ít ngѭӡi bӏ rѫi trӣ lҥi vào tay giһc vì lúc này chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn Bӱu”

ÿang hoҥt ÿӝng trên diӋn rӝng khҳp cҧ miӅn Ĉông Nam bӝ.

Tӯ thӵc tӃ trên, Ĉҧng ӫy chӍ ÿҥo hình thành các tә liên lҥc, gӗm nhӳng ngѭӡi

ӣ ÿӏa phѭѫng Thӫ Dҫu Mӝt và Biên Hòa, hoһc các ÿӗng chí ÿã tӯng bám trө chiӃn

ÿҩu tҥi ÿây. Tә liên lҥc dүn ÿѭӡng gӗm có sáu ÿӗng chí, do ÿӗng chí Ngô Văn

Quҧng (tӭc Hai Quҧng) làm tә trѭӣng5

Biên Hòa cách chiӃn khu Ĉ khoҧng năm kilômét ÿѭӡng chim bay, do vұy

mөc tiêu ÿҫu tiên cua ÿoàn khi ra khӓi nhà tҳm vӅ chiӃn khu Ĉ. Tә liên lҥc ÿѭӧc

phân công nhiӋm vө nhѭ sau:

- Các ÿӗng chí Bә, Phi, Lӝc có trách nhiӋm dүn ÿѭӡng tӯ khi ra khӓi trҥi

giam ÿӃn dӕc Ông Hoàng (Tân Phong).

- Ĉӗng chí Trѭѫng Minh Tâm, phө trách tӯ dӕc Ông Hoàng dүn ÿѭӡng vӅ

hàn Trӏ An.

- Ĉӗng chí Hùng, chӏu trách nhiӋm tӯ hàn Trӏ An vӅ chiӃn khu Ĉ.

5. Tә dүn ÿѭӡng gӗm có các ÿӗng chí: Phi Hùng (tӭc Tѭ Quý) là giao liên cӫa TӍnh ӫy Thӫ - Biên thӡi chín năm

kháng chiӃn. Trѭѫng Minh Tâm (tӭc Bính), NguyӉn Văn Bә Phi và Mѭӡi Lӝc (ngѭӡi Tân Phong).

2.9 Page 19

▲back to top

Ĉӗng chí NguyӉn Văn Chuӝng ÿѭӧc Ĉҧng ӫy cӱ làm Trѭӣng ÿoàn tù vѭӧt

ngөc trӣ vӅ căn cӭ. Ĉӗng chí Tѭ Sanh, mӝt ÿҧng viên trung kiên, ÿѭӧc Ĉҧng ӫy

phân công ӣ lҥi ÿӇ tiӃp tөc ÿҩu tranh vӟi ÿӏch sau cuӝc phá khám, vì ÿӗng chí sӭc

yӃu, không có khҧ năng vѭӧt ngөc.

Bên cҥnh nhӳng kӃ hoҥch cө thӇ, Ĉҧng ӫy còn chӍ ÿҥo chuҭn bӏ cҧ thuӕc

men, quҫn áo dùng vào lúc ra khӓi nhà tù.

Mӑi hoҥt ÿӝng chuҭn bӏ bên trong ÿӅu hӃt sӭc bí mұt bӣi vì ÿӏch luôn luôn

rình rұp theo dõi tӯng thái ÿӝ và hành ÿӝng cӫa anh chӏ em tù nhân trong các trҥi.

Chúng thѭӡng sӱ dөng sӕ tù chính trӏ thuӝc giáo phái, ÿҧng phái ÿӕi lұp hoһc

nhӳng ngѭӡi ÿã chӏu hӑc tӕ cӝng ngày ÿêm rình rұp theo dõi ÿӇ báo cáo lҥi vӟi

chúng. Nguy hiӇm nhҩt là hai tên : Liên và Huy (ÿҧng viên Ĉҥi ViӋt). Chính hai tên

này ÿã tӕ cáo ÿӗng chí VǊ Xuân Sҳc (ÿҧng ӫy viên) vӟi ÿӏch, cho là ÿӗng chí Sҳc

hoҥt ÿӝng chính trӏ trong tù khi ÿӗng chí giҧi thích : “ThӃ nào là trung lұp” cho các

hӑc viên hӑc bә túc văn hóa.

Nhҵm che mҳt ÿӏch thông qua các ÿҥi diӋn công khai, Ĉҧng ӫy chӍ ÿҥo ÿҩu

tranh hòa hoãn vӟi ÿӏch ÿӇ tҥo ÿiӅu kiӋn cho anh em ta rèn luyӋn thӇ lӵc có ÿӫ sӭc

khi ra khӓi trҥi giam. Mӛi trҥi lұp mӝt ÿӝi bóng chuyӅn thi ÿҩu giao hӳu giӳa các

trҥi, có lúc thi ÿҩu vӟi bӑn bҧo an canh giӳ trҥi. Ĉӝi xung kích sau giӡ lao ÿӝng

buәi sáng, ÿӅu tranh thӫ dѭӧt bóng, chҥy quanh sân luyӋn cѫ thӇ ÿӇ chӡ thӡi cѫ

hành ÿӝng.

Công tác binh - ÿӏch vұn bên trong nhà tù ÿѭӧc Ĉҧng ӫy chӍ ÿҥo chһt chӁ

nhҵm tranh thӫ sӕ lính bҧo an, công an và gia ÿình chúng ÿӇ tҥo thêm thuұn lӧi cho

công tác chuҭn bӏ nәi dұy. Anh Tú, nguyên là Thҫy dòng (chӭc Thҫy Sáu) vӕn

quen biӃt vӟi vӧ tên giám ÿӕc Tính, nên Ĉҧng ӫy giao cho anh tranh thӫ giáo dөc

vӅ truyӅn thӕng gia ÿình cӫa chӏ này (chӏ XӋp, vӧ cӫa Tính có ngѭӡi anh tұp kӃt ra

Bҳc, mҽ chӏ là liӋt sƭ cách mҥng). CǊng qua ÿó Ĉҧng ӫy nҳm rҩt kӻ các hoҥt ÿӝng

cӫa tên giám ÿӕc Tính. Thӡi gian trѭӟc ÿây, sau các bӳa ăn cӫa anh chӏ em tù nhân,

phҫn còn thӯa lҥi thѭӡng là bӑn cai thҫu gom góp mang vӅ ÿӇ bán lҥi cho các hӝ

chăn nuôi heo. Sau này ÿӗng chí Tѭ Sanh, Trѭӣng ban hӓa thӵc ÿҩu tranh ÿòi giӳ

lҥi. Nhӳng phҫn ăn còn nguyên, anh mang cho các gia ÿình lính bҧo an, công an

gác trҥi, nhӳng phҫn thӯa thì cho gia ÿình binh lính mang vӅ nuôi heo. Nhӡ vұy mà

bӑn lính gác ӣ nhà tù Tân HiӋp vӯa có cҧm tình, vӯa kính trӑng anh chӏ em tù

chính trӏ. Trong viӋc kiӇm tra, kiӇm soát tù nhân theo lӋnh cҩp trên, chúng cǊng bӟt

phҫn khҳt khe. Ĉây cǊng là yӃu tӕ tҥo thêm thuұn lӧi cho cuӝc vѭӧt ngөc.

Trѭӟc tình hình hòa dӏu cӫa anh chӏ em tù chính trӏ, tên giám ÿӕc Tính càng

tӓ ra hí hӱng, tѭӣng ÿã mua chuӝc ÿѭӧc anh chӏ em ta nên cǊng ít nghi ngӡ và tӓ ra

mӅm mӓng hѫn.

CǊng nhân ÿà này, Ĉҧng ӫy chӍ ÿҥo làm phong phú thêm cuӝc sӕng tinh thҫn

cӫa anh chӏ em tù nhân bҵng viӋc xin cho tә chӭc sinh hoҥt văn nghӋ và ÿѭӧc

chúng ÿӗng ý. Nhӡ ÿó nhӳng bài hát có nӝi dung yêu nѭӟc nhѭ : “Phú Quӕc”,

“Xuân trong tù” cӫa nhҥc sƭ Văn Thӫy ÿѭӧc phә biӃn rӝng rãi trong các trҥi, ÿӝng

viên tích cӵc tinh thҫn chiӃn ÿҩu cӫa anh chӏ em ta trong tù.

2.10 Page 20

▲back to top

Nhà báo Dѭѫng Tӱ Giang và Nhà văn Lý Văn Sâm ÿѭӧc Ĉҧng ӫy phân công

soҥn tuӗng cҧi lѭѫng vӟi yêu cҫu ngҳn gӑn, nӝi dung súc tích và thӇ hiӋn ÿѭӧc tinh

thҫn yêu nѭӟc, ý chí ÿҩu tranh xҧ thân vì nghƭa lӟn. Vӣ cҧi lѭѫng ÿѭӧc lҩy tên là

“Nӧ nѭӟc thù nhà”.

Mһc dù giám ÿӕc Tính ÿã ÿӗng ý và cho anh em diӉn văn nghӋ nhѭng bӑn

tay sai chӍ ÿiӇm vүn luôn theo dõi rình

rұp. BiӃt thӃ nhѭng Ĉҧng ӫy và Chi ӫy trҥi D vүn chӍ ÿҥo cho công diӉn vӣ tuӗng

ÿã ÿѭӧc soҥn thҧo. Trѭӟc giӡ diӉn, anh em diӉn viên ÿӅu hӭa vӟi nhau nhѭ anh

Dѭѫng Tӱ Giang nói : “ChӃt thì chӃt, dӭt khoát không bӓ cuӝc”. Buәi biӇu diӉn

khá sôi nәi. Hѫn ba trăm tù chính trӏ ӣ trҥi D vây kín sân khҩu ÿӇ xem. Tuy vӣ

tuӗng ÿã ÿѭӧc tұp dѭӧt nhѭng khi lên sân khҩu, anh em ta toàn là diӉn “cѭѫng” và

ÿѭӧc anh chӏ em tù nhân hoan nghênh nhiӋt liӋt, có lúc lһng cҧ ngѭӡi khi nghe

ÿѭӧc nhӳng lӡi ca yêu nѭӟc, và các diӉn viên nhұp vai trong vӣ cǊng khá ÿҥt.

Vӣ tuӗng diӉn ÿӃn ÿoҥn Ngӑc Phөng (vӧ Tuҩn KiӋt) dӑa tӵ tӱ nӃu anh chӗng

không chӏu lên ÿѭӡng, thì bӛng bӑn chӍ ÿiӇm mӣ cӱa trҥi bѭӟc vào. Anh Dѭѫng Tӱ

Giang (trong vai Trҫn Quӕc Lão) trӯng mҳt nhìn vӅ phía cӱa, tay chӍ vào bӑn

chúng và hát mӝt ÿiӋu xàng xê : “... Kìa ! Quân sâu dân mӑt nѭӟc ÿã ÿӃn rӗi”. Lұp

tӭc, bӑn chúng ұp vào bҳt anh Giang, Sáu Lӝ và anh Phөng, còng tay và chƭa súng

vào cҥnh sѭӡn các anh. Sau ÿó, ÿӏch còn bҳt thêm hѫn mѭӡi ngѭӡi nӳa ÿѭa ra giam

ӣ khám ÿѭӡng Biên Hòa.

Thӏ xã Biên Hòa quang cҧnh vӅ ÿêm có giҧm ÿi phҫn nhӝn nhӏp, không khí

bình lһng, mát mҿ. Tӯ lúc hai giӡ sáng, phӕ xá ÿã lên ÿèn và nhӳng ngѭӡi lao ÿӝng

ÿã tìm ÿӃn các quán cà phê ÿӇ thѭӣng thӭc và bàn chuyӋn sinh hoҥt, chuҭn bӏ cho

mӝt ngày lao ÿӝng mӟi. Ngay lúc ÿó, mӝt chiӃc xe díp chӣ ba “diӉn viên” trên

khuôn mһt còn nguyên màu son phҩn, lѭӧn quanh mӝt vòng xung quanh chӧ Biên

Hòa. Ĉó là hành ÿӝng cӫa bӑn ÿӏch nhҵm bêu xҩu và hҥ nhөc sӕ anh em diӉn tuӗng

cҧi lѭѫng trѭӟc ÿó vài giӡ tҥi nhà tù Tân HiӋp. Xe vӯa ÿӛ ӣ ÿѭӡng Bataile (nay là

Phan Ĉinh phùng nӕi dài), khách ngӗi trong quán cà phê bѭӟc ra ÿѭӡng nhìn lên

xe. Khi thҩy và biӃt rõ ÿây là nhӳng tù chính trӏ vì diӉn cҧi lѭѫng trong tù mà bӏ

ÿӏch bҳt làm nhөc, bà con ai cǊng thѭѫng xót. Ĉӗng chí Dѭѫng Tӱ Giang cùng hai

anh Lӝ và Phөng, tay còn ÿang bӏ còng, ÿӭng lên chào bà con. Tên Hít, trung sƭ bҧo

an ÿã dùng cây ÿèn pin dài ÿұp vào ÿҫu anh Giang, máu tuôn xӕi xҧ xuӕng mһt

anh. Không chút run sӧ, anh Giang hô to : “Ĉҧ ÿҧo Ngô Ĉình DiӋm !” Bӑn chúng

quá ÿӛi hoҧng sӧ, vӯa sѭӧng sùng, cho xe phóng nhanh trӣ vӅ trҥi giam Tân HiӋp.

Kҿ thù muӕn bôi nhӑ các chiӃn sƭ cách mҥng ÿang bӏ chúng giam cҫm,

nhѭng qua hành ÿӝng dǊng cҧm cӫa ba ÿӗng chí ҩy trѭӟc mһt kҿ thù ÿã làm cho bà

con quҫn chúng Biên Hòa ai ai cǊng cҧm phөc và càng thҩy rõ hѫn sӵ dã man tàn

bҥo cӫa bӑn DiӋm, dù chúng cӕ tình bѭng bít.

Nhҵm tô son trát phҩn cho chӃ ÿӝ bù nhìn tay sai, ÿӗng thӡi lҩp liӃm nhӳng

hành ÿӝng tӝi ác dã man cӫa chúng ӣ các nhà tù, bӑn ÿӏch thѭӡng tә chӭc nhӳng

tên bӗi bút (phóng viên cӫa chӃ ÿӝ DiӋm) vào các trҥi giam, gһp gӥ các nhà trí

thӭc, nhà báo bӏ chúng giam cҫm ÿӇ thăm hӓi, an ӫi nhѭng vӟi ý ÿӗ chính là nhҵm

phân hóa, lôi kéo sӕ anh chӏ em này trӣ vӅ vӟi “chính phӫ quӕc gia”, tӯ bӓ tinh

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

thҫn yêu nѭӟc và chӕng DiӋm. Ĉӗng thӡi, ÿӇ có nhӳng bài phóng sӵ ÿiӅu tra ca

tөng “tinh thҫn dân chӫ”, sӵ ÿӕi xӱ “nhân ÿҥo” cӫa chính phӫ quӕc gia ÿӕi vӟi

nhӳng ngѭӡi có tѭ tѭӣng ÿӕi lұp.

Có mӝt lҫn, chúng ÿѭa bà Bút Trà, chӫ nhiӋm báo “Sài Gòn Mӟi” vào trҥi

giam Tân HiӋp gһp Kӻ sѭ Lê Văn Thҧ, Nhà báo Trҫn Ngӑc Sѫn, Nhà báo NguyӉn

Văn Mҥi và Nӳ nghӋ sƭ Ái Lan... tҥi phòng cӫa giám ÿӕc Tính. Qua sӵ sҳp xӃp và

ÿҥo diӉn cӫa bӑn chiӃn tranh tâm lý, bà Bút Trà nói vӟi các anh chӏ rҵng : “Không

cҫn biӃt các anh, các chӏ có hӑc tӕ cӝng hay không chӍ cҫn các anh chӏ làm mӝt lá

ÿѫn nói rõ là không theo cӝng sҧn nӳa, nhà cҫm quyӅn sӁ thҧ các anh chӏ ngay”.

Rӗi bà ta khuyên nhӫ : “ViӃt nhѭ thӃ chӍ là tҥm thӡi thôi. Vҩn ÿӅ quan trӑng ӣ chӛ

là các anh chӏ

ÿѭӧc thҧ ra và Ĉҧng ÿang cҫn cán bӝ hoҥt ÿӝng...”

Cuӝc ÿҩu tranh tѭ tѭӣng nhҵm ÿӇ anh chӏ em trí thӭc trong nhà tù nhұn rõ

âm mѭu cӫa ÿӏch không phҧi ÿѫn giҧn và dӉ dàng. Kӻ sѭ Lê Văn Thҧ báo cáo vӟi

Chi ӫy trҥi C, ÿӗng thӡi trӵc tiӃp vӟi ÿӗng chí Bí thѭ Ĉҧng ӫy (NguyӉn Trӑng

Tâm) vӅ viӋc làm ÿѫn chӕng cӝng sҧn ÿӇ ÿѭӧc ra khӓi trҥi giam có phҧi là chӫ

trѭѫng cӫa Xӭ uӹ hay không?. Ĉӗng chí còn cho biӃt tên ÿҥi tá Tӕng Ĉình Bҳc,

trѭӟc là bҥn hӑc vӟi ngѭӡi anh cӫa Kӻ sѭ Lê Văn Thҧ cǊng khuyên nhӫ anh là

không cҫn hӑc, chӍ làm mӝt bҧn ly khai, hӭa vӟi nhà cҫm quyӅn Sài Gòn là không

theo cӝng sҧn sӁ ÿѭӧc thҧ vӅ ngay !

Ĉӗng chí Bí thѭ Ĉҧng uӹ phân tích rõ hѫn vӅ âm mѭu thâm ÿӝc cӫa kҿ thù

ÿӇ ÿӗng chí Thҧ suy nghƭ. Ĉӗng chí nói: “ViӋc này tùy các anh em tri thӭc, tә chӭc

Ĉҧng không bao giӡ chҩp nhұn cách làm nhѭ vұy. NӃu anh em ký giҩy ly khai tӭc

là ÿã mҳc mѭu kҿ thù, mһc nhiên công nhұn mình là cӝng sҧn trong khi tӯ trѭӟc tӟi

giӡ, vӟi kҿ ÿӏch, các anh chӍ nhұn mình làm viӋc cӭu trӧ vì tinh thҫn nhân ÿҥo mà

thôi”.

Anh chӏ em trí thӭc trong trҥi giam Tân HiӋp qua lӡi giҧi thích cӫa ÿӗng chí

Bí thѭ Ĉҧng ӫy, dҫn dҫn nhұn ra ÿѭӧc thӫ ÿoҥn nham hiӇm cӫa kҿ thù và không

mӝt ai làm bҧn ly khai hay viӃt mӝt ÿiӅu gì vào giҩy gӣi cho ÿӏch. Nhѭ vұy, âm

mѭu cӫa ÿӏch nhҵm phân hóa, chia rӁ lӵc lѭӧng trí thӭc vӟi Ĉҧng ta trong nhà tù

hoàn toàn bӏ thҩt bҥi.

KӃ hoҥch phá khám ÿang xúc tiӃn, Ĉҧng ӫy nhà tù còn phҧi ÿҩu tranh gay

gҳt vӟi mӝt sӕ quan ÿiӇm ÿi ngѭӧc lҥi chӫ trѭѫng này, trong ÿó có cҧ ý kiӃn cӫa

nhӳng ÿҧng viên tӯng giӳ cѭѫng vӏ trong cҩp ӫy TӍnh và Phân khu... bӏ ÿӏch bҳt

cùng vào ngӗi chung trong nhà tù.

Tiêu biӇu trong sӕ ý kiӃn ÿó cho rҵng: “ViӋc tә chӭc phá khám là manh

ÿӝng, ÿi ngѭӧc lҥi chӫ trѭѫng ÿҩu tranh bҵng phѭѫng pháp chính trӏ ÿѫn thuҫn hòa

bình”, nhѭ ý kiӃn cӫa Nguyên K. H. - nguyên Bí thѭ TӍnh ӫy Bà Rӏa. Bӣi vì nӃu

Ĉҧng ӫy nhà tù không ÿҩu tranh làm rõ và chҩp nhұn theo hѭӟng tiêu cӵc ÿó thì có

nhiӅu ÿӗng chí ӣ Bà Rӏa cǊng rҩt dӉ dàng bӏ tác ÿӝng.

Vӟi khuynh hѭӟng này, ÿӗng chí Bí thѭ Ĉҧng ӫy phҧi phân tích vӅ ba khҧ

năng cӫa cách mҥng miӅn Nam theo ý kiӃn cӫa ÿӗng chí Lê Duҭn. Ĉӏch dùng bҥo

lӵc phҧn cách mҥng thì ta không thӇ loҥi trӯ bҥo lӵc cách mҥng ÿӇ chӕng lҥi. ViӋc

3.2 Page 22

▲back to top

phá khám chính là dùng bҥo lӵc nhҵm mөc ÿích phát triӇn cách mҥng. Nhӳng ÿӗng

chí nào vүn giӳ ý kiӃn ngѭӧc lҥi vӟi chӫ trѭѫng phá khám, Ĉҧng ӫy chӍ ÿҥo cҳt ÿӭt

mӑi quan hӋ.

Mӝt khuynh hѭӟng thӭ hai là chӫ trѭѫng “Hàn Tín lòn trôn”. Chҩp nhұn hӑc

“tӕ cӝng” là ÿӇ tҥo ÿiӅu kiӋn ÿѭӧc trӣ vӅ tiӃp tөc hoҥt ÿӝng cách mҥng. Ĉây là chӫ

trѭѫng cӫa mӝt sӕ ít ÿҧng viên ӣ miӅn Tây Nam bӝ. Các ÿӗng chí cho rҵng: “Trong

ÿiӅu kiӋn bӏ ÿӏch giam giӳ nhѭ thӃ này thì “ngӝ biӃn phҧi tùng quyӅn”. Hӑc “tӕ

cӝng” chҷng qua là “sách lѭӧc tҥm thӡi” ÿӇ có thӇ trӣ vӅ vӟi lӵc lѭӧng cách

mҥng”.

Ĉҧng ӫy khҷng ÿӏnh: Hӑc “tӕ cӝng” là tѭ tѭӣng ÿã bӏ dao ÿӝng, tӯ bӓ chӫ

nghƭa cӝng sҧn, không giӳ gìn ÿѭӧc khí tiӃt và ÿҥo ÿӭc cách mҥng, không còn là

mӝt chiӃn sƭ cӝng sҧn nӳa. Trong khi ÿó, ӣ nhà tù Tân HiӋp không ít quҫn chúng

chѭa phҧi là ÿҧng viên vүn kiên quyӃt chӕng hӑc “tӕ cӝng”, chӕng chào cӡ ngөy.

Tuy vүn biӃt là các ÿӗng chí giҧ vӡ, nhѭng hành ÿӝng hӑc “tӕ cӝng” là biӇu hiӋn tѭ

tѭӣng cҫu an, thӫ tiêu ÿҩu tranh, ÿҫu hàng ÿӏch. Nhӳng ÿӗng chí không bӓ ÿѭӧc

khuynh hѭӟng “Hàn Tin lòn trôn”, Ĉҧng ӫy cǊng chӍ ÿҥo cҳt ÿӭt mӑi liên hӋ.

Khuynh hѭӟng thӭ ba nҧy sinh trong mӝt sӕ ÿҧng viên trҿ. Tuy rҩt ÿӗng ý

vӟi chӫ trѭѫng cua Ĉҧng ӫy, nhѭng hӑ vүn luôn tìm mӑi sѫ hӣ cӫa nhà tù ÿӇ vѭӧt

ngөc riêng lҿ hoһc tӯng nhóm nhӓ. Các ÿӗng chí ҩy cho rҵng viӋc bӕ phòng cӫa

nhà tù còn sài, rào kӁm gai có thӇ ÿҥp ÿә ÿӇ vѭӧt ra ÿѭӧc. Hoһc giҧ khai bӋnh ÿӇ

ÿӏch ÿѭa ra ÿiӅu trӏ ӣ bӋnh viӋn Biên Hòa, rӗi tìm chӛ sѫ hӣ cӫa ÿӏch ÿӇ bӓ trӕn. Và

thӵc tӃ là ngày 17.02.1956, bӕn tù nhân chính trӏ ÿã phá rào kӁm gai ÿӇ trӕn thoát6.

Mӝt sӕ các ÿӗng chí khác cǊng cho là có khҧ năng thuyӃt phөc bӑn lính canh gác lѫ

là ÿӇ giúp anh em vѭӧt rào.

Ĉҧng ӫy lҥi phҧi tiӃp tөc làm công tác tѭ tѭӣng vӟi sӕ ÿӗng chí này. Trѭӟc

hӃt là hoan nghênh tinh thҫn và ý chí chiӃn ÿҩu, không khuҩt phөc kҿ thù cӫa

nhӳng ÿҧng viên trҿ, nhѭng ÿӗng thӡi cǊng chӍ rӓ sӵ bӗng bӝt và vӝi vàng cӫa hӑ.

Các ÿӗng chí có thӇ ra ÿѭӧc khӓi nhà tù, nhѭng ÿӏch sӁ thay ÿәi quy luұt canh gác,

bӕ phòng chһt chӁ hѫn hoһc tә chӭc nhӳng chuyӃn chuyӇn tù ÿi Côn Ĉҧo sӟm hѫn

sӁ gây tәn thҩt nhiӅu hѫn cho Ĉҧng, cho cách mҥng. NhiӅu ÿҧng viên có năng lӵc

và bҧn lƭnh sӁ bӏ ÿӏch giam giӳ mãi gây thiӋt hҥi cho phong trào. Sau phҫn phân

tích trên, Ĉҧng ӫy khҷng ÿӏnh ÿây là khuynh hѭӟng manh ÿӝng. Cuӕi cùng sӕ ÿӗng

chí có khuynh hѭӟng này ÿã nhұn thӭc ÿѭӧc vҩn ÿӅ, hoàn toàn nhҩt trí vӟi chӫ

trѭѫng phá khám cӫa Ĉҧng ӫy và ÿã tham gia vào các tә xung kích ÿӇ chuҭn bӏ

hành ÿӝng khi có lӋnh.

Ĉѭӡng dây liên lҥc giӳa Ĉҧng ӫy nhà tù Tân HiӋp vӟi Ban Binh vұn Xӭ ӫy

ÿѭӧc giӳ vӳng ÿӃn tháng 10.1956. Xӭ

ӫy, ÿã ÿӗng ý chuyӇn liên lҥc giӳa Ĉҧng ӫy nhà tù ÿӃn TӍnh ӫy Biên Hòa, nhѭng

mӝt tinh huӕng ngүu nhiên lҥi xҧy ra. Do có tình báo chӍ ÿiӇm nên khi nӳ ÿӗng chí

Tѭ Long ÿѭa ÿӗng chí Út Trҳng – ngѭӡi liên lҥc cӫa TӍnh ӫy Biên Hòa vӯa lên ÿӃn

6 Lê Văn Tӓi (sinh 1913), Lê Văn HuӋ (sinh 1923), NguyӉn Văn Vô (sinh 1937), Lê Văn Quan (sinh 1931) ÿӅu quê ӣ

Trà Vinh,

3.3 Page 23

▲back to top

ÿҫu cҫu Gánh thì bӏ ÿӏch phát hiӋn và ÿӗng chí Út Trҳng lҥi sa vào tay giһc nên

Ĉҧng ӫy nhà tù không bҳt ÿѭӧc liên lҥc vӟi TӍnh ӫy Biên Hòa.

Tuy nhiên, ÿӃn tháng 11.1956, mӑi kӃ hoҥch tә chӭc nәi dҥi phá khám Tân

HiӋp xem nhѭ cѫ bҧn ÿã hoàn thành. Ĉҧng ӫy hҥ quyӃt tâm thӵc hiӋn chӫ trѭѫng

ÿã ÿӅ ra. Khoҧng ba trăm ÿҧng viên ÿѭӧc tuyӇn chӑn ÿӅu là nhӳng ngѭӡi còn ÿӫ

sӭc khӓe, sҷn sàng bѭӟc vào cuӝc chiӃn ÿҩu mӟi khi thӡi cѫ ÿӃn.

KӃ hoҥch hành ÿӝng là chiӅu ngày thӭ bҧy 01.12.1956 khi ÿӏch ÿánh kҿng

báo giӡ cho tù nhân vào trҥi thì cuӝc nәi dұy phá khám sӁ bҳt ÿҫu !

Ngay chiӅu ngày 01.12, bҩt ngӡ lҥi có mӝt xe chӣ bӑn chӍ huy Ĉһc cҧnh

miӅn Ĉông (PSE) và rҩt nhiӅu lính chҥy vào cәng nhà tù. Tâm trҥng cӫa các ÿӗng

chí trong Ĉҧng ӫy và nhӳng ÿҧng viên ÿҧ ÿѭӧc phân công theo kӃ hoҥch nәi dұy vô

cùng căng thăng và phân ÿoán có phҧi ÿây là sӵ kiӋn ngүu nhiên hay là ÿӏch ÿã phát

hiӋn ra mӝt dҩu hiӋu nào cӫa cuӝc nәi dұy ? Ĉҧng ӫy lұp tӭc bí mұt thông báo ÿӃn

các Chi ӫy theo dõi sát mӑi hành vӏ ÿӝng tƭnh cӫa ÿӏch trong trҥi giam.

Ĉêm 1.12 là mӝt ÿêm ÿҫy trăn trӣ, băn khoăn suy nghƭ và không ngӫ ÿѭӧc

cӫa nhӳng ngѭӡi sҳp sӱa hành ÿӝng trong nhà tù. Mӛi ngѭӡi tӵ trҩn an tinh thҫn ÿӇ

vѭӧt qua mӝt ÿêm dài căng thҷng. Tình hình thұt sӵ khҭn cҩp, có phҧi kӃ hoҥch ÿã

bӏ lӝ chăng ? Bӣi vì nӃu ÿích phát hiӋn kӃ hoҥch cӫa ta thì lұp tӭc chúng sӁ khӫng

bӕ ngay, nhѭng chѭa thҩy chúng có hành ÿӝng gì. Mһc dù thӃ, tҩt cҧ mӑi ngѭӡi ÿӅu

hӃt sӭc cҧnh giác, ÿӅ phòng các thӫ ÿoҥn khác cӫa chúng.

Khoҧng ba trăm ÿang viên ÿã chuҭn bӏ sҹn sàng, ngѭӡi nào cǊng mһc hai ba

bӝ quҫn áo trong ngѭӡi. Chuҭn bӏ cҧ thuӕc chӳa bӋnh mang theo, trҵn trӑc suӕt

ÿêm, chӡ trӡi sáng.

Mӝt ngày mӟi lҥi ÿӃn ! Mӑi sinh hoҥt trong nhà tù vүn tiӃn hành nhѭ thѭӡng

lӋ. Tҩt cҧ mӑi ngѭӡi trong nhà tù ÿӅu thӣ phào nhҽ nhõm nhѭ vӯa trút ÿi mӝt gánh

nһng. KӃ hoҥch nәi dұy phá khám ÿѭӧc Ĉҧng uӹ chӍ ÿҥo tiӃn hành tiӃp vào chiӅu

ngày chӫ nhұt 2.12.1956.

III

GIӠ HÀNH ĈӜNG

ChiӅu ngày chӫ nhұt 2.12.1956, nhà tù Tân HiӋp vүn trong không khí bình

lһng nhѭ mӑi ngày. Sinh hoҥt cӫa tù nhân vүn diӉn ra theo giӡ giҩc quy ÿӏnh cӫa

trҥi. Sau buәi cѫm chiӅu, ÿúng mѭӡi bҧy giӡ ba mѭѫi phút, ÿài phát thanh Sài Gòn

phát chѭѫng trình cә nhҥc. Anh chӏ em tù nhân tұp trung ngӗi trѭӟc cӱa trҥi vӯa

nghe nhҥc và ÿӧi giӡ vào trҥi. Ĉông nhҩt là các trҥi D, E, G. Mӝt sӕ anh em còn

lãng vҧng ӣ quanh sân, gҫn cӝt cӡ và các bót gác. TiӃng cѭӡi nói râm ran nhѭ mӑi

ngày nhѭng tiӅm ҭn bên trong cӫa mӛi ngѭӡi là nәi niӅm băn khoăn giөc giã trѭӟc

giӡ hành ÿӝng. Nәi dұy phá khám, cѭӟp súng ÿӏch trӣ vӅ vӟi Ĉҧng, vӟi dân sӁ là

mӝt cuӝc chiӃn ÿҩu vô cùng cam go, gian khә và ác liӋt có thӇ không tránh khӓi hy

sinh. Nhѭng hҫu hӃt ÿӅu khҷng ÿӏnh sӵ quyӃt tâm, vì cҫn có sӵ sӕng ÿӇ chiӃn ÿҩu

giҧi phóng quê hѭѫng ÿҩt nѭӟc, giҧi phóng ÿӗng bào ta khӓi bàn tay ÿӝc ác cӫa Mӻ

- DiӋm, là lý tѭӣng cao ÿҽp nhҩt cӫa ngѭӡi chiӃn cách mҥng.

3.4 Page 24

▲back to top

Mѭӡi bҧy giӡ bӕn mѭѫi phút, tҩt cҧ các ÿӗng chí trong lӵc lѭӧng xung kích

không ai bҧo ai ÿӅu ÿã ӣ tѭ thӃ sҹn sàng, các tә xung kích áp sát nhӳng mөc tiêu ÿã

ÿѭӧc phân công. Mӑi hoҥt ÿӝng cӫa lӵc lѭӧng chӫ công ÿӃn giӡ phút này vүn giӳ

ÿѭӧc hoàn toàn bí mұt.

Quan sát tình hình quanh trҥi giam, ÿúng nhѭ nhұn ÿӏnh cӫa Ĉҧng ӫy. Giӡ

giao ÿiӇm ÿәi gác cӫa lính canh là lúc ÿӏch có nhiӅu sѫ hӣ. Mһt khác, cuӝc nәi dұy

phá khám ÿúng vào ngày chӫ nhұt cǊng là thӡi ÿiӇm mà binh lính ÿӏch có phҫn

chӇnh mҧng hѫn các ngày thѭӡng. Tҩt cҧ chín tháp canh xung quanh trҥi giam theo

quy ÿӏnh cӫa Ban giám ÿӕc nhà tù mӛi tháp có ba lính gác thѭӡng trӵc, trҥm gác

phía trѭӟc cәng là ba ngѭӡi, cӝng tҩt cҧ là ba mѭѫi lính luôn sҹn sàng nә súng khi

có biӃn ÿӝng ӣ trҥi giam. Nhѭng thӵc tӃ cuӝc giao ca gác vào buәi chiӅu ngày chӫ

nhұt này mӛi tháp chӍ còn mӝt lính canh. Ӣ phòng gác chính, cǊng là kho vǊ khí

lúc này có mһt tên trung sƭ HuǤnh Xuân Ba là trѭӣng ÿӗn kiêm trѭӣng kho vǊ khí

và binh nhì NguyӉn Văn Hy. Phía trѭӟc cәng chính, có mӝt tên lính canh là

NguyӉn Văn Hai. Ӣ phòng kӃ cұn kho vǊ khí có khoҧng chín mѭӡi tên lính. Sӕ lính

hӃt phiên trӵc ÿã nӝp súng ÿҥn vào kho và ngӗi chѫi tán gүu. Nhѭ vұy, toàn bӝ lính

trӵc trong thӡi ÿiӇm này chӍ còn mѭӡi hai tên. Sӕ còn lҥi ÿӅu vӅ vӟi gia ÿình ӣ trҥi

C, hoһc la cà trong các hàng quán.

Lúc này là mùa Ĉông nên tiӃt trӡi se lҥnh. Mӟi mѭӡi bҧy giӡ bӕn mѭѫi lăm

phút mà trӡi ÿã nhá nhem tӕi. Mӝt sӕ ÿӗng chí trong các tә xung kích mình trҫn,

mһc quҫn ÿùi ÿi ÿi lҥi lҥi bên ngoài sân trҥi và tiӃp cұn các mөc tiêu. Sӕ tù nhân ӣ

các trҥi D, E, G là nhӳng anh em ÿã ÿѭӧc phә biӃn trѭӟc, ÿӅu ÿӭng hoһc ngӗi trѭӟc

cӱa thҩp thӓm chӡ giӡ hành ÿӝng.

GIӠ HÀNH ĈӜNG ĈÃ ĈӂN !

Mѭӡi ba giӡ ba mѭѫi phút, khi tên lính trӵc vӯa ÿánh kҿng báo cho tù nhân

vào trҥi, thi tiӃng hô “Xung phong” vang dұy khҳp cҧ trҥi.

Các mǊi xung kích nhanh chóng tiӃn thҷng ÿӃn các mөc tiêu ÿã ÿѭӧc phân

công. Tә xung kích do các ÿӗng chí “Lê Toàn Thѭ, Tѭ Tăng, Cӝi, Mìn, Nhàn, Sõi,

Còn, Lém v.v... ÿã xông thҷng vào kho vǊ khí (tӭc mөc tiêu sӕ mӝt) bҳt trói tên

trѭӣng toán gác là dùng dao khӕng chӃ tên này, lҩy toàn bӝ vǊ khí ӣ ÿây. Bӑn lính

ӣ phòng kӃ bên hӕt hoҧng bӓ chҥy tán loҥn. Cùng lúc ÿó, các tә khác xông thҷng

ÿӃn nhà tên giám ÿӕc Tính. Vӧ hҳn la hoҧng, tên công an tài xӃ chҥy ÿӃn ӭng cӭu,

bӏ anh em ta ÿánh gөc phҧi bò lê ra tìm nѫi ҭn trӕn sau nhà. Mӝt bӝ phұn xung kích

khác xông thҷng vào văn phòng trҥi giam. Tҥi ÿây tên thѭӧng sƭ NguyӉn Văn HuӅ

chӍ huy bҧo an ÿang ngӗi ӣ bàn giҩy, chѭa kӏp phҧn ӭng gì ÿã bӏ anh em ta bҳt trói.

Ĉӗng chí Tám Thҥch và mӝt vài ÿӝi viên xung kích ÿã nhanh chóng dùng xҿng

chһt ÿӭt dây ÿiӋn thoҥi ӣ nhà tên giám ÿӕc Tính và văn phòng trҥi giam, không cho

chúng gӑi quân tiӃp cӭu.

Phҧi mҩt mҩy phút sau, cánh cӱa cәng mӟi mӣ ÿѭӧc Anh em tù nhân tӯ các

trҥi D, G, E ào ҥt tuôn ra cӱa. Trѭӟc làn sóng ngѭӡi tràn ra nhѭ nѭӟc vӥ bӡ, tên

lính gác NguyӉn Văn Hai ÿang ÿӭng bên ngoài cәng chính, giѭѫng súng bҳn mӝt

phát, lұp tӭc bӏ mӝt ÿӗng chí quұt ngã và ÿoҥt lҩy súng. Dòng ngѭӡi tuôn ra cӱa

mӛi lúc mӝt ÿông. Có mӝt sӕ anh chӏ em không ÿѭӧc phә biӃn trѭӟc, khi thҩy tinh

3.5 Page 25

▲back to top

hình nhѭ vұy cǊng vӝi vàng chҥy theo. Cánh cәng chính cӫa trҥi giam thay vì khi

mӣ phҧi kҿo vào, nhѭng trong lúc vӝi vàng, anh em ta lҥi cӕ sӭc ÿҭy ra nên chӍ mӣ

ÿѭӧc mӝt cánh, còn cánh kia chӍ hé ÿѭӧc mӝt phҫn. Do ÿó có sӵ ùn tҳc chen lҩn

gây trӣ ngҥi trên ÿѭӡng thoát ra, có mӝt sӕ anh em phҧi công kênh nhau nhҧy vӑt

qua hàng rào. Có ngѭӡi giүm phҧi cӑc sҳt, gҥch ÿá, dây kӁm gai... bӏ thѭѫng. Cҧ

mӝt không gian sôi sөc trong tiӃng hô xung phong vang dӝi, tiӃng gӑi nhau, tiӃng

chân chҥy rҫm rұp cӫa hàng trăm ngѭӡi. Trong mѭӡi lăm phút ÿҫu, lӵc lѭӧng xung

kích cӫa ta hoàn toàn làm chӫ tình hình. Bӑn chӍ huy trҥi giam và toàn bӝ lính canh

gác bӏ bҩt ngӡ, vô cùng hӕt hoҧng, chӍ lo bҧo toàn mҥng sӕng nên chѭa có hành

ÿӝng nào chӕng trҧ.

Theo chӫ trѭѫng cӫa Ĉҧng ӫy là không giӃt mӝt tên lính nào cӫa ÿӏch, nhҵm

hҥn chӃ viӋc khӫng bӕ, trҧ thù cӫa chúng ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi còn ӣ lҥi hoһc không

ra ÿѭӧc. Và phҧi ÿӃn hѫn mѭӡi lăm phút sau, bӑn chúng mӟi hoàn hӗn, vӝi vã nә

súng phҧn kӏch và truy ÿuәi.

Tên trung sƭ Ĉһng Ĉӭc Tài, phó chӍ huy lӵc lѭӧng bҧo an bә nhào lên tháp

canh sӕ mӝt, cùng tên lính gác Ngô Văn Hӓi, dùng trung liên bҳn xôi xҧ ra hѭӟng

cәng trҥi và ngoài sân banh. TiӃp ÿó, tên thѭӧng Lê Văn HuӅ cǊng ra lӋnh cho tên

lính ӣ tháp canh sӕ hai bҳn chéo ra ngoài lӝ mӝt.

Theo kӃ hoҥch cӫa ta thì khi ÿã dӭt ÿiӇm hoàn toàn các mөc tiêu bên trong,

lӵc lѭӧng xung kích nhanh chóng rút ra ngoài triӇn khai chӕt chһn ӣ hai ÿҫu ÿѭӡng,

dùng súng ÿã cѭӟp ÿѭӧc nã vào các tháp canh sӕ mӝt và sӕ hai, khӕng chӃ hai khҭu

trung liên ÿһt ӣ hai tháp canh này ÿӇ bҧo vӋ anh chӏ em tiӃp tөc chҥy thoát.

Song thӵc tӃ, do có sӵ ùn tҳc vì sӕ ngѭӡi cùng lúc ra, quá ÿông ngoài dӵ

kiӃn, nên không thӵc hiӋn ÿѭӧc phѭѫng án trên. Mһt khác, trong hoàn cҧnh bí mұt

tuyӋt ÿӕi, viӋc phә biӃn kӃ hoҥch tác chiӃn cǊng gһp nhiӅu khó khăn, thiӃu cө thӇ,

nên khi phát lӋnh, nhiӅu tә xung kích lҥi cùng tiӃn ÿánh vào mӝt ÿiӇm. Tuy vұy, tҩt

cҧ các mөc tiêu chính nhѭ : kho súng, nhà giám ÿӕc, văn phòng trҥi giam... lӵc

lѭӧng ta ÿӅu vào ÿѭӧc và khӕng chӃ bӑn ÿӏch ngay tӯ nhӳng phút ÿҫu.

Khi tiӃng súng cua ÿӏch nә vang trѭӟc cәng, vүn còn mӝt bӝ phұn lӵc lѭӧng

xung kích gӗm các ÿӗng chí NguyӉn Văn Luӻ (tӭc Hai Thông), Phҥm Văn Rô,

Tân, Thӭc... ÿang vұn ÿӝng chҥy vӅ phía sau trҥi E, dùng súng bҳn kӅm chӃ ÿӏch ӣ

hai tháp canh (tháp mӝt và tháp hai) nhҵm hút hӓa lӵc cӫa chúng vӅ phía sau trҥi

giam, ÿӇ cho anh chӏ em ÿang ÿә dӗn ӣ phía trѭӟc cәng có ÿiӅu kiӋn chҥy thoát qua

lӝ mӝt.

Vài phút sau, tiӃng súng ӣ tháp sӕ hai thѭa dҫn. Các ÿӗng chí nhұn ÿӏnh là

bӑn ÿӏch ӣ tháp này sҳp hӃt ÿҥn, là cѫ hӝi ÿӇ nhanh chóng rút ra ngoài. Lúc ÿó thì

ÿӗng chí Phҥm Văn Rô bӏ trúng ÿҥn và hy sinh. Vƭnh biӋt ÿӗng chí Rô, các ÿӗng

chí còn lҥi gҥt nѭӟc mҳt, vѭӧt nhanh qua cәng trҥi giam, băng qua lӝ mӝt và sân

banh dѭӟi làn ÿҥn bҳn ÿuәi theo cӫa ÿӏch.

Trѭӟc hai làn ÿҥn bҳn xӕi xã cӫa ÿӏch, sӕ anh em ta chҥy ra sau bӏ trúng ÿҥn,

bӏ thѭѫng và hy sinh khá nhiӅu. Gҫn ba mѭѫi ÿӗng chí vӯa hy sinh, vӯa bӏ thѭѫng

nһng nҵm trѭӟc công trҥi, bên ngoài sân banh và ven bӡ suӕi. Ĉӗng chí Dѭѫng Tӱ

Giang cǊng bӏ thѭѫng nһng và cӕ bò ÿӃn ÿѭӧc bên bӡ suӕi thì hy sinh, trên tay còn

3.6 Page 26

▲back to top

ghì chһt cây ÿàn ghita – ngѭӡi bҥn và là vǊ khí chiӃn ÿҩu cӫa ÿӗng chí suӕt nhӳng

ngày tháng bӏ giam cҫm trong ngөc tù cӫa ÿӃ quӕc. Tên Lӝc - mӝt công an mұt, tài

xӃ cӫa giám ÿӕc Tính, sau khi hoàn hӗn, hҳn xách tiӇu liên phóng ra lӝ mӝt và sân

banh bҳn chӃt tám ÿӗng chí cӫa ta ÿã bӏ thѭѫng ÿang nҵm rãi rác bên ngoài.

Lúc này, ÿӗng chí Tѭ Sanh, ÿҥi diӋn công khai cӫa tù nhân ӣ nhà tù, do sӭc

khӓe yӃu, ÿѭӧc Ĉҧng ӫy phân công ӣ lҥi. Khi cuӝc vѭӧt ngөc nә ra, ÿӗng chí ÿã

chҥy qua nhà tên Hít, nҵm lҥi ÿó ÿӇ giӳ thӃ hӧp pháp, ÿӗng thӡi tìm cách tác ÿӝng

ÿӇ kӅm chӃ, không ÿӇ tên này hung hăng chҥy ra ngoài gây thêm tӝi ác.

Cuӝc nәi dұy phá khám cӫa tù nhân diӉn ra trong vòng bӕn mѭѫi phút. ĈӃn

mѭӡi tám giӡ ba mѭѫi phút, toàn bӝ sӕ tù nhân còn lҥi bӏ ÿӏch gom vào các trҥi,

cho binh lính canh giӳ nghiêm nhһt.

Do ÿiӋn thoҥi ӣ nhà tù bӏ cҳt ÿӭt ngay tӯ phút ÿҫu, tên phó giám ÿӕc trҥi

giam phҧi dүn xác chҥy bӝ ÿӃn bӝ tѭ lӋnh sѭ ÿoàn dã chiӃn sӕ bӕn ÿӇ cҩp báo và

xin cӭu viӋn. Vì vұy, gҫn mӝt giӡ sau cuӝc nәi dұy, chúng mӟi báo ÿӝng ÿѭӧc ÿӃn

các nѫi trong thӏ xã. Mѭӡi chín giӡ, lính sѭ ÿoàn dã chiӃn bӕn mӟi ÿӃn ÿѭӧc trҥi

giam cùng vӟi bӑn bҧo an, hiӃn binh lo viӋc әn ÿӏnh lҥi tinh hình tҥi trҥi giam.

Trong bóng ÿêm dҵng dһc, quang cҧnh trҥi giam sau cuӝc nәi dұy vѭӧt ngӵc

cӫa anh chӏ em tù nhân ÿã trӣ nên xѫ xác, ÿѭӧm mӝt không khí ngӝt ngҥt. Hѫn mӝt

ngàn tù nhân còn là ӣ các trҥi trong tâm trҥng lo lҳng, bàng hoàng. Các anh chӏ vӯa

mӯng vӯa lo. Mӯng vì biӃt rҵng có thêm nhiӅu ÿҧng viên, cán bӝ trung kiên ÿѭӧc

ra bên ngoài là nguӗn lӵc bә sung cho phong trào cách mҥng trong thӡi kǤ ÿen tӕi.

Lo là lo không biӃt rӗi ÿây, sӕ phұn cӫa nhӳng ngѭӡi còn lҥi sӁ nhѭ thӃ nào ? Ĉӏch

sӁ ÿàn áp, ÿày ÿӑa ra sao ? Anh chӏ em phҧi chuҭn bӏ tѭ tѭӣng ÿӇ tiӃp tөc ÿҩu tranh

vӟi ÿӏch trong tình thӃ mӟi. Ĉӗng thӡi, trѭӟc mҳt là chӏu ÿӵng sӵ khӫng bӕ tàn bҥo

mà chҳc chҳn là ÿӏch sӁ trҧ thù. Bên ngoài trҥi giam, vүn còn sӡ sӡ thi thӇ cӫa hai

mѭѫi hai ÿӗng chí ta hy sinh, sáu ÿӗng chí bӏ thѭѫng nһng nҵm rҧi rác ngay trѭӟc

cәng trҥi, ӣ sân banh và ven bӡ suӕi Ĉӗng Tràm.

Giám ÿӕc HuǤnh Văn Tính dù không bӏ anh em ta ÿánh ÿұp nhѭng y ngөy

tҥo bҵng cách bҧo vӧ dùng dây trói y lҥi ӣ chân bàn và cào cҩu làm bӏ thѭѫng mһt

mǊi, quҫn áo bӏ xé rách ÿӇ cӕ tình chҥy tӝi vӟi thѭӧng cҩp cӫa y. Tên giám thӏ

trѭӣng NguyӉn Vãn HuӅ chӍ bӏ xây xát nhҽ cǊng giҧ vӡ bӏ trӑng thѭѫng v.v...

Khi ÿѭӧc bӑn chӍ huy trҥi giam cҩp báo, các tên, Tѭ lӋnh sѭ ÿoàn dã chiӃn sӕ

bӕn, TiӇu khu trѭӣng tiӇu khu Biên Hòa, Trѭӣng ty công an, Trѭӣng ty hiӃn binh,

TӍnh ÿoàn trѭӣng bҧo an... vӝi vã kéo nhau ÿӃn hiӋn trѭӡng và cùng phӕi hӧp lӵc

lѭӧng tә chӭc hành quân truy kích, ÿӗng

thӡi cho gom sӕ bӏ thѭѫng (cҧ ta lүn ÿӏch) chӣ vào bӋnh viӋn Biên Hòa cҩp cӭu và

lҩy khҭu cung. Mѭӡi chín giӡ ba mѭѫi phút, tên giám ÿӕc Công an Nam phҫn cùng

vӟi tên Mai Hӳu Xuân, thiӃu tѭӟng tѭ lӋnh chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn Bӱu” ÿӃn xem

xét tình hình tҥi chӛ. Bӑn chúng ra lӋnh cho các lӵc lѭӧng quân sӵ, công an các

tӍnh, quұn, nhҩt là quanh khu vӵc Biên Hòa nhѭ Trҧng Bom. Công Thanh (nay là

huyӋn Vƭnh Cӱu) triӇn khai lӵc lѭӧng chӕt chһn các nѫi, và tә chӭc hành quân truy

kích tù nhân vѭӧt trҥi giam. Mһt khác chúng chӍ ÿҥo cho Ty hiӃn binh Biên Hòa

3.7 Page 27

▲back to top

ÿiӅu tra các vө vӯa xҧy ra liên quan ÿӃn cuӝc nәi dұy cӫa tù nhân.

TRÊN ĈѬӠNG Vӄ VӞI CÁCH MҤNG

Dòng ngѭӡi ÿҫu tiên thoát ra khӓi cәng trҥi giam, băng qua lӝ mӝt thi trӡi ÿã

nhá nhem tӕi. Xe cӝ trên ÿѭӡng bӏ ùn tҳc lҥi. Dân chúng quanh vùng ngѫ ngác kéo

nhau ra ÿӭng nhìn, chѭa biӃt viӋc gì ÿã xҧy ra. Khi nghe tӯng loҥt súng tӯ các lô -

cӕt bҳn ra phía sân banh, mӑi ngѭӡi nhѭ nhұn ra rҵng tù nhân phá rào vѭӧt ngөc.

Mӝt sӕ tên phҧn ÿӝng trong xóm dân cѭ gҫn ÿó, ÿã xông ra dùng dao, rӵa, cuӕc

thuәng v.v... ÿӏnh ngăn cҧn, nhѭng thҩy lӵc lѭӧng xung kích có súng. nên bӓ chҥy

vào lҩp ló trong nhà, vӯa gӑi nhau inh ӓi.

Bên kia bӡ suӕi là rӯng cao su. Vào sâu thêm ÿӝ mӝt trăm mét là rӯng chӗi

lúp xúp, các loҥi dây gai chҵng chӏt rҩt khó ÿӏnh ÿѭӧc hѭӟng ÿi. Vӟi lòng phҩn

chҩn cao ÿӝ khi ÿã vѭӧt ra khӓi nhà tù, hҫu hӃt anh em ÿã dìu dҳt nhau vѭӧt qua

ÿѭӧc mӝt chһng ÿѭӡng khá dài trѭӟc lúc ÿӏch hành quân truy kích.

ĈӇ bҧo ÿҧm bí mұt nên kӃ hoҥch vѭӧt ngөc không ÿѭӧc phә biӃn rӝng và

cһn kҿ. Vì vұy, khi thoát ra ÿѭӧc bên ngoài, phҫn lӟn anh em hoàn toàn bӏ ÿӝng,

nhҩt là vӅ phѭѫng hѭӟng. Mӝt bӝ phұn không ÿӏnh ÿѭӧc hѭӟng ÿi. Trong suӕt hàng

giӡ liӅn, vүn loanh quanh ӣ khu rӯng Tân Phong. Mӝt vài nhóm lҿ tҿ, ngay tӯ ÿҫu

ÿã bӏ phân tán, tӵ lӵc tìm ÿѭӡng vӅ các nѫi ÿã biӃt, sӕ anh em này ÿӅu là ngѭӡi

Biên Hòa.

Mһc dҫu có nhӳng hҥn chӃ nhҩt ÿӏnh trong công tác tә chӭc nhѭng ÿiӅu cѫ

bҧn là phҫn lӟn anh em vѭӧt ra ngoài ÿӅu bám ÿѭӧc ÿoàn chính.

Khoҧng tám giӡ tӕi, ÿoàn ngѭӡi ÿã ÿӃn ÿѭӧc rӯng Tân Phong. Các ÿӗng chí

trong tә giao liên tiӃp tөc dүn ÿѭӡng ÿi vӅ hѭӟng Ĉông Bҳc. Trҧi qua nhӳng ngày

tháng trong lao tù, sӭc khóe cӫa anh em ÿӅu yӃu kém, mӝt sӕ bӏ thѭѫng do chѭӟng

ngҥi vұt trên ÿѭӡng chҥy, ba bӕn ngѭӡi phҧi dìu dҳt lүn nhau. Ĉêm tӕi, giӳa rӯng,

nhӳng bàn chân khҷng khiu, tê cӭng giүm phҧi gai góc, thұm chí cҧ rҳn rӃt nhѭng

vүn cӭ ÿi. Cuӝc hành trình ngay lúc ÿҫu thұt là gian khә nhѭng không mӝt ai thӕi

chí.

Vѭӧt qua dӕc ông Hoàng, lӝi qua vùng Ĉӗng Lách, sông Mây (thuӝc xã

ThiӋn Tân) ÿӗng lúa ÿã chín vàng phҧn chiӃu dѭӟi ánh trăng, ÿoàn ngѭӡi vүn lһng

lӁ nӕi bѭӟc nhau nhѭ mӝt dãy cây rӯng di ÿӝng dѭӟi bҫu trӡi tƭnh mӏch.

ĈӃn bìa rӯng Tân Ĉӏnh, căn cӭ du kích hӗi chín năm ÿánh Pháp, lãnh ÿҥo

ÿoàn ra lӋnh dӯng chân nghӍ, kiӇm ÿiӇm lҥi sӕ ngѭӡi trong ÿoàn thì có khoҧng 350

ngѭӡi. VӅ phía Ĉҧng ӫy có ba ÿӗng chí là : NguyӉn Trӑng Tâm, Võ Văn Thuҩn,

NguyӉn Văn Thұm (tӭc Bҧy Cә). ChӍ huy ÿoàn là ÿӗng chí NguyӉn Văn Chuӝng

(tӭc Sáu Chuӝng) ÿã tӯng ÿҥi diӋn công khai trong nhà tù, ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi biӃt

ÿӃn nên viӋc tұp hӧp, ÿiӅu ÿӝng và tә chӭc hành quân có phҫn khá thuұn lӧi. Sӕ vǊ

khí ÿoҥt ÿѭӧc tӯ nhà tù mang ra gӗm hai trung liên, mѭӡi mӝt tiӇu liên và mѭӡi

bҧy súng trѭӡng cùng mӝt sӕ ÿҥn dѭӧc khác. Ĉҧng ӫy nhanh chóng hӝi ý ra quyӃt

ÿӏnh chia sӕ vǊ khí trên làm ba tiӇu ÿӝi, do ba ÿӗng chí trong Ĉҧng ӫy trӵc tiӃp phө

trách. TiӃp ÿó, Ĉҧng ӫy tұp hӧp sӕ căn hӝ chӫ chӕt ӣ các tӍnh ÿӇ bàn kӃ hoҥch phân

chia ÿoàn và giao trách nhiӋm cho tӯng ÿӗng chí phө trách các ÿoàn nhӓ. Theo chӫ

3.8 Page 28

▲back to top

trѭѫng chung thì tӯng ÿoàn tӵ lӵc tìm phѭѫng hѭӟng ÿӇ trӣ vӅ ÿӏa phѭѫng mình, sӕ

còn lҥi sӁ tұp trung vӅ chiӃn khu Ĉ.

Sáng ngày 03.12, ÿoàn ngѭӡi phҧi cөm lҥi ҭn nҩu trong mӝt khu rӯng chӗi

ÿӇ chӡ ÿӃn tӕi mӟi tiӃp tөc ÿi. CǊng ngay chiӅu hôm ҩy, bӑn lính truy ÿuәi ÿã phát

hiӋn ÿѭӧc dҩu chân và mò theo tӟi bӡ ruӝng, nhѭng chúng không dám tiӃn vào

rӯng vì biӃt ta có súng. Trӡi vӯa sөp tӕi, ÿoàn

tiӃp tөc lên ÿѭӡng. Băng rӯng trong ÿêm, bөng ÿói cӗn cào, chân lҥi không giày

dép nên cuӝc hành trình càng thêm gian khә. Vѭӧt chùa Gò Mӑi, băng qua cánh

ÿӗng Bàu Da (cǊng còn trong ÿӏa bàn cӫa xã ThiӋn Tân) nhѭng vүn lòng vòng,

không tìm ÿѭӧc ÿѭӡng ÿӇ qua cҫu Rҥch Ĉông. ĈӃn gҫn sáng, ÿӗng chí Ngô Văn

Quang, nguyên Bí thѭ HuyӋn ӫy VӍnh Cӱu, mӟi gһp ÿѭӧc mӝt gia ÿình cѫ sӣ là

anh Năm ĈiӅn (anh cӫa Sáu Mèo - ngѭӡi cùng vѭӧt ngөc trong ÿoàn nãy), ÿang ӣ

trong mӝt chòi ruӝng. Còn ÿѭӧc bao nhiêu gҥo dӵ trӳ ÿi ăn trong lúc làm ruӝng,

anh Năm ĈiӅn mang ra nҩu hӃt và vҳt lҥi cho mӛi ngѭӡi mӝt nҳm cѫm vӯa bӓ gӑn

vào túi áo. Hҥt cѫm nghƭa tình trong lúc này thұt sӵ là liӅu thuӕc tăng thêm tinh

thҫn và sӭc lӵc, tăng thêm ý chí và quyӃt tâm cho hàng mҩy trăm con ngѭӡi. Nhұn

ÿѭӧc tin ngày hôm sau ÿӏch sӁ càn quét vùng này, ÿoàn không nghӍ chân mà tiӃp

tөc lên ÿѭӡng. Qua ngã ba Cây Sung, Bѭng Còng, vѭӧt cánh ÿӗng “Chó Ngáp” lên

Xóm Mӟi, qua cҫu Rҥch Dӭa ÿӃn rӯng mұt cұt Giang RӃ, Ba Vùng (thuӝc xã Ĉҥi

An) thì trӡi ÿã sáng rõ. Ĉoàn trө lҥi ӣ khu rӯng này. Lѭѫng thӵc mang theo ÿã cҥn

kiӋt, anh em phҧi kiӃm lá rau rӯng ÿӇ ăn cҫm hѫi.

CǊng chiӅu hôm ÿó, ÿoàn ÿã bҳt ÿѭӧc liên lҥc vӟi ÿӗng chí Ba Nga, Bí thѭ

Chi bӝ xã ThiӋn Tân (Vƭnh Cӱu). Các ÿӗng chí Sáu Phú, Ba Buôn - cán bӝ xã ra

chòi ruӝng gom ÿem vӅ cho anh em ÿѭӧc mҩy giҥ lúa và mӝt cái thùng thiӃc. Mӛi

ngѭӡi ÿѭӧc phân phӕi chӍ mӝt nҳm lúa, lҩy khăn hoһc áo gói lҥi dùng gұy ÿұp cho

tróc vӓ, cho vào thùng nҩu cháo loҧng ròi bҿ lá cây ÿӇ múc ăn.

ĈӃn ngày 05.12, ÿoàn lҥi tiӃp tөc ÿi, bám theo ÿѭӡng xe be hѭӟng vӅ phía

Bҳc sông Ĉӗng Nai. Mӟi ra ÿѭӧc khӓi bìa rӯng, toán ÿi ÿҫu phát hiӋn lính ÿӏch

ÿang hành quân truy kích, anh em vӝi vàng quay lҥi và luӗn sâu vào rӯng ҭn náu,

tìm lá cây trái cò ke ÿӇ ăn, uӕng nѭӟc ӣ các lӛ chân voi cho ÿӥ khát.

Mӑi ngã ÿѭӡng ÿӅu bӏ lính ÿӏch phong tӓa. ViӋc di chuyӇn mӝt lúc hàng mҩy

trăm ngѭӡi khó bӅ ÿѭӧc an toàn, nên Ĉàng ӫy hӝi ý là quyӃt ÿӏnh tiӃp tөc phân ra

nhiӅu ÿoàn nhӓ.

Ĉoàn ÿҫu tiên, tách tӯ ÿoàn lӟn ra ÿi vӅ hѭӟng Long Thành - Bà Ria gӗm

khoҧng 40 ÿӗng chí do ÿӗng chí NguyӉn Văn Bҧn (Tѭ Bҧn) và VǊ Tâm (Sáu Tâm)

phө trách, có các anh Bính, Hân dүn ÿѭӡng. Ĉoàn này phҫn lӟn là anh em quê ӣ

Long Thành, Bà Rӏa và mӝt sӕ ӣ Chӧ Lӟn, Long An. Tӯ rӯng Trӏ An, ÿoàn này

phҧi quay trӣ lҥi ÿi vӅ hѭӟng Trҧng Bom. Vӯa ÿӃn chùa Gò Mӑi thì ÿөng phҧi

ÿӏch, anh em chҥy tán loҥn. ĈӃn chiӅu tӕi mӟi gom lҥi ÿѭӧc, nhѭng cǊng thҩt lҥc

mҩt ba ngѭӡi. Sau mҩy ngày lòng vòng tránh dӏch, ÿoàn ÿã vѭӧt qua lӝ mӝt vӅ ÿӃn

ӣ cao su Bình Sѫn. Mӝt sӕ anh em tiӃp tөc ÿi vӅ Bà Rӏa, sӕ còn lҥi quê ӣ Long

Thành ÿã ÿӃn ÿѭӧc ÿӏa phѭѫng mình và tìm cách lo cho anh em ӣ miӋt Cҫn Ĉѭӟc,

Cҫn Giuӝc có thӇ vӅ ÿѭӧc quê mình.

3.9 Page 29

▲back to top

Mӝt ÿoàn khác khӓang vài mѭѫi ngѭӡi, do ÿӗng chí NguyӉn Văn Bә (tӭc Ba

Bә) và ÿӗng chí Tám Phi dүn ÿѭӡng. Sau khi ra ÿӃn gò Trăm Muӕi, anh em quyӃt

ÿӏnh ÿi vӅ hѭӟng căn cӭ cǊ cӫa huyӋn Vƭnh Cӱu. Sau hai ngày ÿêm len lӓi giӳa các

ÿӗn bót và các chӕt ÿóng quân cӫa ÿӏch xung quanh thӏ xã Biên Hoà, ÿoàn ÿã vӅ

ÿӃn căn cӭ kháng chiӃn cǊ ӣ Bình Ĉa. Tҥi ÿây, ÿoàn tách làm hai. Mӝt nhóm

khoҧng 30 ÿӗng chí, trong ÿó có hai ÿӗng chí nӳ là NguyӉn Thӏ Liên (tӭc Lý) và

VǊ Thӏ Thӑ, do ÿӗng chí Tám Phѭӧng dүn ÿѭӡng, tiӃp tөc ÿi vӅ hѭӟng Long

Thành. Ĉoàn ÿã ÿi ròng rã suӕt mѭӡi lăm ngày ÿêm mӟi vӅ ÿӃn xã Phú Hӝi và bҳt

liên lҥc ÿѭӧc vӟi HuyӋn uӹ Long Thành. Trong lҫn vѭӧt ngөc quy mô lӟn này, chӍ

có hai ÿӗng chí là nӳ, phҫn ÿi ÿӭng và sinh hoҥt cӫa hai chӏ có phҫn khó khăn

nhiӅu hѫn nam giӟi. Mӛi chӏ chӍ có mӝt bӝ quҫn áo rách rѭӟi, các ÿӗng chí nam

trong ÿoàn ÿã san sҿ cho các chӏ ÿӇ có tҩm che thân trong suӕt cuӝc hành trình ÿҫy

gian khә. Trong hoàn cҧnh bӏ giһc truy lùng, bà con vүn cho cѫm ăn, thông báo tình

hình ÿӏch và dүn ÿѭӡng... Khi ÿoàn ÿӃn sông Buông, mӝt cө già ÿã tình nguyӋn

chèo xuӕng chӣ anh chӏ em vѭӧt sông an toàn. Nghƭa cӱ cao ÿҽp ÿó còn khҳc ÿұm

trong tâm khҧm nhӳng ÿӗng chí vѭӧt ngөc không bao giӡ phai nhҥt.

Mӝt nhóm khác gӗm các ÿӗng chí quê ӣ Biên Hòa, Vƭnh Cӱu và các vùng

lân cұn trө bám lҥi chӡ bҳt liên lҥc vӟi HuyӋn ӫy Vƭnh Cӱu và Thӏ ӫy Biên Hòa.

Ngay tӕi hôm 04.12, các ÿӗng chí Trѭѫng Văn LӉ (tӭc Ba LӉ), NguyӉn Văn Hoa

(ttӭc Năm Hoa), Võ Ngӑc Lan (Bҧy Lan)... ÿã tìm ÿӃn gһp và tiӃp nhұn ÿoàn, tә

chӭc cho anh em trӣ vӅ thӏ xã Biên Hòa. Trên ÿѭӡng xe căn cӭ, ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ

tұn tình cӫa nhân dân, nhҩt là nhӳng gia ÿình cѫ sӣ cách mҥng. Má Hai Hàng - mҽ

cӫa ÿӗng chí Lê Văn Xu, Bí thѭ xã Tam HiӋp ÿã vét cҧ khҥp gҥo cӫa gia ÿình ÿѭӧc

hai mѭѫi lít và mӝt cái nӗi ÿӗng lӟn tiӃp tӃ cho anh em. Bác Tѭ Nhӗng ӣ BӃn Ĉá,

ÿã chèo ghe ÿѭa anh em vѭӧt qua gò Ông Lãnh, và rҩt nhiӅu bà con xung quanh thӏ

xã Biên Hòa không quҧn ngҥi sӵ khӫng bӕ cӫa giһc, ÿã nuôi dѭӥng che giҩu anh

em nhѭ nhӳng ngѭӡi con ruӝt thӏt cӫa mình.

Sau khi các ÿoàn nhӓ tách ra, ÿoàn chính vүn còn gҫn 300 ngѭӡi ӣ lҥi rӯng

Ĉҥi An. Càng rút sâu vào rӯng càng bӏ mҩt phѭѫng hѭӟng. Sӕ anh em dүn ÿѭӡng

chӍ biӃt các ÿѭӡng mòn trong thӡi kháng chiӃn chӕng Pháp, nay rӯng ÿã bít lӕi ÿi.

Ĉӗng chí Hӗ Thҧo, nguyên cán bӝ cӫa Bӝ Tәng tham mѭu, ÿѭӧc phái vào Nam sau

ngày ÿình chiӃn 1954, ÿã vұn dөng nhӳng kiӃn thӭc quân sӵ ÿӇ xác ÿӏnh phѭѫng

hѭӟng, nhѭng trong tình thӃ này cǊng ÿành chӏu. Ĉӗng chí Bҧy Thұm và mӝt sӕ

ÿӗng chí khác sӭc ÿã kiӋt quӋ, không thӇ ÿi ÿѭӧc nӱa. Ĉҧng ӫy giao nhiӋm vө cho

ÿӗng chí Hai Quҧng và các ÿӗng chí khác quê ӣ Biên Hòa, Vƭnh Cӱu ӣ lҥi rӯng Ĉҥi

An ÿӇ nuôi nҩng, hoҥn dѭӥng các ÿӗng chí ӕm ÿau, ÿӗng thӡi tìm cách liên hӋ vӟi

ÿӏa phѭѫng ÿӇ nhӡ sӵ giúp ÿӥ. Còn lҥi khoҧng 250 ÿӗng chí còn khҧ năng cӕ gҳng

ÿi ÿѭӧc, tiӃp tөc tìm hѭӟng vѭӧt sông Ĉӗng Nai ÿӇ vӅ chiӃn khu Ĉ. Ĉi ÿӃn BӃn

Vӏnh (Trӏ An), ÿoàn lҥi ÿөng phҧi ÿӏch. Lúc này lính ngөy ÿã giăng kín dӑc theo

sông Ĉӗng Nai và Vàm Sông Bé, cӭ khoҧng mѭӡi mét là có mӝt tên lính nên

không thӇ nào qua ÿѭӧc. Dѭӟi mһt ÿҩt là thӃ, trên bҫu trӡi thì máy bay ÿӏch quҫn

ÿҧo, phát loa và rҧi truyӅn ÿѫn chiêu hàng, kêu gӑi anh em “quay trӣ vӅ vӟi chinh

phӫ quӕc gia”.

3.10 Page 30

▲back to top

Trѭӟc tình hình cҩp bách nhѭ vұy, hѫn 150 anh em phҫn ÿông là quê ӣ Long

An, Sài Gòn, Chӧ Lӟn, Khu tám, Khu chín... do ÿӗng chí Sáu Chuӝng phө trách,

quyӃt ÿӏnh quay trӣ lҥi Trҧng Bom ÿӇ vӅ chiӃn khu Hҳc Dӏch (Bà Rӏa). Ban Chi uӹ

cӫa ÿoàn ÿѭӧc thành lұp trӣ lҥi, gӗm ÿӗng chí Sáu Chuӝng làm Bí thѭ (vӯa là

trѭӣng ÿoàn) và các ÿӗng chí Sáu Tҭu, Tѭ Hên, Chín Bӝi... là Chi ӫy viên. Còn lҥi

khoҧng mӝt trăm ÿӗng chí vүn tìm cách vѭӧt vòng vây ÿӏch ÿӇ vӅ chiӃn khu Ĉ. Sau

mѭӡi ngày ÿêm luӗn rӯng, lӝi suӕi, nhìn mһt trӡi nhҳm theo hѭӟng Ĉông Nam,

ÿoàn ÿã ÿӃn lӝ mӝt - ÿoҥn giӳa Trҧng Bom và Bàu Xéo. Tҥi ÿây. ÿoàn gһp ÿѭӧc

hai chӏ phө nӳ ÿi bӭt mây, lҩy dҫu chai trong rӯng. Hai chӏ cho biӃt ÿӏch cҩm dân

vào rӯng suӕt mѭӡi ngày qua ÿӃn hôm nay mӟi ÿѭӧc ÿi làm. Sau khi biӃt rõ hoàn

cҧnh cӫa ÿoàn, các chӏ ÿã tình nguyӋn dүn ÿoàn vѭӧt qua lӝ mӝt, vѭӧt ÿѭӡng rҫy

xe lӱa vӅ miӋt Long Thành. Khi tӟi ÿѭӧc mӝt khu rӯng, các chӏ tҥm biӋt anh em và

hҽn vӅ nhà sӁ lҩy gҥo mang ra tiӃp tӃ cho ÿoàn. Tuy trong hoàn cҧnh thiӃu ÿói

nhѭng anh em cҧnh giác không ÿӧi mà cҩp tӕc lên ÿѭӡng ngay. Anh em chӍ xin hai

cây rӵa ÿӇ mӣ ÿѭӡng. Các chӏ vui vҿ trao cho ÿӗng chí trѭӣng ÿoàn dөng cө kiӃm

sӕng hàng ngày cӫa gia ÿình hai chӏ. ĈӃn sông Buông, anh em chһt dây mây buӝc

giăng ngang qua sông ÿê cho sӕ ngѭӡi không biӃt bѫi bám dây qua sông. ĈӃn ÿây,

ÿѭӧc sӵ ÿӗng ý cӫa trѭӣng ÿoàn, khoҧng 30 ÿӗng chí quê ӣ Long Thành. Thӫ Ĉӭc,

Nhà Bè, BӃn Tre do các ÿӗng chí NguyӉn Ngӑc YӃn và Hai Thông dүn ÿѭӡng, tách

ÿoàn lӟn ÿi vӅ Long Thành.

Hѫn 100 ÿӗng chí còn lҥi, tiӃp tөc dò ÿѭӡng vӅ Bà Rӏa. ĈӃn chiӅu, ÿoàn ÿӃn

rӯng cao su An ViӉn. Lúc này, công nhân cao su ÿã vӅ nhà, chӍ còn mӝt sӕ ngѭӡi

giӳ kho cӫa sӣ. Hӑ ÿã nhìn thҩy anh em ta ӣ ngoài lӝ. Ĉӗng chí trѭӣng ÿoàn cӱ

ngѭӡi vào hӓi thăm ÿѭӡng ÿi rӗi nhanh chóng cho ÿoàn rӡi sӣ cao su ÿӇ vào rӯng.

Ra khӓi rӯng ÿӃn mӝt cánh ÿӗng lúa chín thi trӡi vӯa sөp tӕi. Bên kia ruӝng lúa,

thҩy ÿã thҩp thoáng ánh ÿèn tӯ các chòi tranh cӫa dân tӓa ra. Anh em tìm ÿӃn và dӵ

ÿӏnh nghӍ lҥi ÿây. Vӯa thҩy anh em, bà con nhұn ra ngay là tù vѭӧt ngөc nên giúp

ÿӥ tұn tình. Anh em phân công nhau, cӭ mѭӡi ngѭӡi trú tҥm mӝt nhà. Vӯa nghӍ

ngѫi ÿѭӧc mӝt lúc thì mӝt cө già ÿӃn gһp ÿӗng chí trѭӣng ÿoàn hӓi thăm tình hình

trong ÿoàn. Ĉӗng chí Sáu Chuӝng báo lҥi là lúc chiӅu anh em có ÿi qua sӣ cao su

gһp mӝt sӕ ngѭӡi trong sӣ rӗi mӟi ÿӃn ÿây. Ĉӭng trҫm ngâm suy nghӍ giây lát, cө

già nói : “Không ÿѭӧc, các em bӏ lӝ hӃt rӗi ! Ngѭӡi cӫa sӣ cao su An ViӉn có mҩy

phҫn tӱ không tӕt, hӑ biӃt có anh em tù vѭӧt ngөc ÿӃn ÿây thì bӑn lính ӣ Long

Thành sӁ biӃt. Nhѭ vұy, các em phҧi ÿi liӅn, ÿêm nay không thӇ nghӍ ӣ ÿây ÿѭӧc” -

Vӯa nói ÿӃn ÿó, bӛng nghe có tiӃng xe ӣ bên kia rӯng vӑng lҥi. Bác quay lҥi hӓi

ÿám con cháu : “Có phҧi bӳa nay là ngày thӭ bҧy không ?” - Có tiӃng trҧ lӡi là

không phҧi. Bác nói tiӃp: “Thuӣ giӡ ӣ ÿây, ngày thӭ bҧy mӟi có xe hѫi cӫa bӑn sƭ

quân ÿӏch vào rӯng săn bҳn, hôm nay mà có xe hѫi vào rӯng, chҳc là xe cӫa lính ӣ

Long Thành vào. Các em phҧi ÿi liӅn không thӇ chұm trӉ”.

Bác còn cho gӑi con cháu trong nhà và bà con ӣ các chòi lân cұn, vét hӃt các

khҥp gҥo, hǊ gҥo còn bao nhiêu ÿә dӗn hӃt cho anh chӏ em, kӇ cҧ muӕi nӳa ÿӇ có

mà ăn trên ÿѭӡng ÿi. Còn sӕ lúa mӟi gһt vӅ ÿang ÿұp ngoài sân, bà con cǊng gom

hӃt ÿѭa cho anh em. Không có gì ÿӇ mang, anh em lҩy cҧ quҫn áo ÿùm túm lҥi mӝt

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

ngѭӡi ÿѭӧc năm bҧy lít ÿӇ ra ÿi. Anh em trong ÿoàn không cҫm ÿѭӧc nѭӟc mҳt

trѭӟc tҩm lòng lo lҳng và giúp ÿӥ chí tình, chí nghƭa cӫa bà con ӣ dây. Các má, các

chӏ nҩu mӝt nӗi cháo nhѭng anh em chѭa kӏp ăn ÿã vӝi lên ÿѭӡng ngay.

Ĉi khӓi xóm chòi ruӝng ÿӝ nӱa giӡ, mӝt trұn mѭa cuӕi mùa khá to trút

xuӕng. Vӯa ÿói vӯa lҥnh, ÿoàn vүn gҳng gѭӧng vѭӧt qua cѫn mѭa ÿêm, có ngѭӡi

bӏ lҥnh cóng, run rҭy lұp cұp. Hӯng sáng, ÿoàn ÿã ÿӃn bên mӝt con suӕi, ÿӏnh dӯng

chân nghӍ ÿӇ lҩy lҥi sӭc, ÿӗng thӡi bӕ trí lӵc lѭӧng canh gác và tranh thӫ nhóm lӱa

nҩu cháo ăn ÿӇ cҫm hѫi. Cháo chѭa kӏp chín, ÿã nghe tiӃng súng cӫa tә cҧnh giӟi

báo ÿӝng là có ÿӏch truy kích ! Ĉoàn trѭӣng quyӃt ÿӏnh tұp hӧp ÿoàn và lên ÿѭӡng

ngay. Bám theo dҩu chân cӫa ÿoàn còn ÿӇ lҥi trong ÿêm, ÿӏch biӃt lӵc lѭӧng ta

ÿông và có vǊ khi nên chúng không dám xông vào rӯng ÿӇ lùng sөc, chӍ nә súng

loҥn xҥ ÿӇ thӏ uy mӝt lúc, rӗi kéo nhau rút vӅ hѭӟng Long Thành.

Ĉoàn tiӃp tөc ÿi ÿѭӧc khoҧng mӝt tiӃng ÿӗng hӗ, không còn nghe tiӃng súng

ÿӏch, dӯng lҥi kiӇm ÿiӇm mӟi biӃt ÿã lҥc mҩt 20 ÿӗng chí ! Tӯ ÿây vӅ chiӃn khu

Hҳc Dӏch, chҷng còn bao xa nӳa, nhѭng trên ÿѭӡng ÿi vүn còn lҳm gian nan. Sӕ

muӕi ÿѭӧc bà con ӣ các chòi ruӝng cho khoҧng chӯng ba lít, nhѭng cҧ ÿoàn lúc bҩy

giӡ còn lҥi là trên tám mѭѫi ngѭӡi. Lãnh ÿҥo ÿoàn giao cho ÿӗng chí Chín Bӝi trӵc

tiӃp quҧn lý ÿӇ phân phát tӯ tӯ cho anh em. Vӯa ÿói lҥi vӯa khát, nên khi gһp ÿѭӧc

con suӕi, anh em tranh thӫ uӕng nѭӟc nhѭng rӗi lҥi bӏ lã ngѭӡi nҵm la liӋt, không

còn ÿӫ sӭc, ÿӇ dìu nhau ÿi ÿѭӧc nӳa ! Có ÿӗng chí phҧi nҵm lҥi dӑc ÿѭӡng và chӍ

mӝt lӡi nhҳn gӱi : - “… Tôi phҧi ӣ lҥi ÿây vì không còn sӭc ÿi nӳa rӗi ! Khi nào

khӓe lҥi, tôi sӁ tiӃp tөc ÿi. NӃu có hy sinh thì anh em báo lҥi vӟi Ĉҧng là tôi ÿã

hoàn thành nhiӋm vө”.

VӅ ÿӃn Gia Cӕp, toán ÿi ÿҫu nhһt ÿѭӧc mӝt xҩp giҩy quyӃn cuӝn thuӕc lá.

Ĉoàn nhұn ÿӏnh, ÿây là khu vӵc ÿӗng bào ra vào làm ăn nên yên tâm và cho dӯng

lҥi nghӍ ngѫi, nhһt trái cây rөng ÿӇ ăn (trái cám), và cӱ các ÿӗng chi Hӗ Thҧo, Ĉӛ

Văn Chѭѫng (tӭc Ba Liên) cùng hai ÿӗng chí nӳa ÿi tìm gһp ÿӗng bào. Lҫn theo lӕi

mòn, các ÿӗng chí ÿi ÿѭӧc mӝt ÿӛi khá xa bӛng nghe có tiӃng cuӕc ÿào ÿҩt. Anh

em ÿoán là tiӃng cuӕc cӫa ÿӗng bào ÿào cǊ chөp. Vӯa ngӗi xuӕng ÿӇ quan sát,

bӛng có tiӃng quát to phía sau “Ĉӭng lҥi !” Nhìn lên thì anh em ÿã nhұn ra nhau,

vui mӯng khôn xiӃt. Ĉó là các ÿӗng chí bӝ ÿӝi thuӝc ÿѫn vӏ cӫa anh NguyӉn Quӕc

Thanh (tӭc Ba Thanh) ÿѭӧc TӍnh ӫy Bà Rӏa phân công ÿi tìm ÿón các anh em tù

vѭӧt ngөc. Gһp lҥi ÿѭӧc anh em ÿӗng chí, ÿӗng ÿӝi cӫa mình, ai nҩy nghҽn ngào

không cҫm ÿѭӧc nѭӟc mҳt. Ĉӗng chí Ba Thanh ÿѭa cҧ ÿoàn vӅ tҥm trú gҫn căn cӭ

cӫa ÿѫn vӏ ÿóng quân ÿӇ tiӋn viӋc liên lҥc và bҧo vӋ ÿoàn. Các ÿӗng chí bӝ ÿӝi ÿã

chia sӟt phҫn tiêu chuҭn lѭѫng thӵc ít ӓi cӫa mình cho ÿoàn ÿӇ nҩu cháo. Húp mӝt

ngөm cháo loãng vào lòng mà mӛi ngѭӡi ÿӅu không kӅm ÿѭӧc nӛi xúc ÿӝng. Trong

muӛng nѭӟc cháo vào miӋng hình nhѭ có cҧ nѭӟc mҳt cӫa mình ! Có ÿӗng chí ÿã

thӕt lên: “Nuӕt cháo chҥy tӟi ÿâu, nghe nhѭ có nghƭa tình ÿӗng chí chҥy tӟi ÿó !”.

Ĉѭӧc vài ngày sau, TӍnh ӫy Bà Rӏa cӱ ngѭӡi ÿӃn ÿѭa tiӅn bҥc, thuӕc men

cho ÿoàn. Bà con ÿӗng bào các dân tӝc

ӣ Hҳc Dӏch ÿã tұn tình chăm lo giúp ÿӥ, mua giùm lѭѫng thӵc, ÿѭӡng sӳa, thuӕc trӏ

4.2 Page 32

▲back to top

bӋnh cho anh em, ÿӗng thӡi tìm kiӃm ÿѭa mӝt sӕ ÿӗng chí bӏ thҩt lҥc trong ngày

hôm trѭӟc, vӅ tұn căn cӭ ÿóng quân cӫa ÿoàn.

Sau mӝt thӡi gian nghӍ ngѫi, ăn uӕng ÿӇ dѭӥng sӭc tҥi ÿây, ÿoàn ÿѭӧc TӍnh

ӫy tә chӭc cho vѭӧt qua lӝ mѭӡi lăm ÿӇ vӅ Rӯng Sác. Ĉѭӧc sӵ chӍ ÿҥo cӫa Liên

TӍnh ӫy miӅn Ĉông, ÿoàn tù vѭӧt ngөc ÿã tuyӇn thêm mӝt sӕ thanh niên ÿӏa

phѭѫng, thành lұp ra Ĉҥi ÿӝi mѭӡi hai, lҩy danh xѭng là “Lӵc lѭӧng Bình Xuyên ly

khai” ÿӇ hoҥt ÿӝng. Ban chӍ huy ÿҥi ÿӝi ÿѭӧc chӍ ÿinh, gӗm ÿӗng chí Tám TiӃn

(tӭc Tám thҫy chùa) làm chӍ huy trѭӣng, ÿӗng chí Sáu On chӍ huy phó và ÿӗng chí

Sáu Chuӝng làm chính trӏ viên. VǊ khí trang bӏ là sӕ súng ÿoҥt ÿѭӧc ӣ nhà tù Tân

HiӋp. Nhӳng ÿӗng chí tuәi cao, sӭc yӃu thì Ban chӍ huy lo giҩy tӡ hӧp pháp, mua

sҳm quҫn áo và tә chӭc ÿѭa vӅ các ÿӏa phѭѫng.

Tӯ Rӯng Sác, ÿѫn vӏ ÿã tә chӭc cuӝc hành quân vӅ chiӃn khu Ĉ, nhұp vào

lӵc lѭӧng Bình Xuyên cӫa miӅn Ĉông do ÿӗng chí Lâm Quӕc Ĉăng phө trách.

Riêng các ÿӗng chí Hӗ Thҧo, Ba Liên, Bәn, Vinh, Tҩn ÿѭӧc TӍnh ӫy Bà Rӏa giӳ lҥi

ÿӇ làm nòng cҩt xây dӵng lӵc lѭӧng vǊ trang cӫa TӍnh sau này.

Trong lúc mӝt cҧnh cӫa ÿoàn chính lên ÿѭӡng vӅ hѭӟng Bà Rӏa, sӕ anh em

còn lҥi khoҧng 100 ngѭӡi ÿѭӧc chia thành tӯng nhóm nhӓ, vѭӧt sông Ĉӗng Nai, vӅ

chiӃn khu Ĉ.

Ĉây là hѭӟng chính cӫa các mǊi truy kích cӫa ÿӏch. Vì vұy, viӋc vѭӧt sông là

cҧ mӝt quyӃt tâm cao ÿӝ, vѭӧt tҩt cҧ gian khә, hiӇm nguy và có thӇ bӏ hy sinh tính

mҥng. Ĉã có mӝt sӕ ÿӗng chí do không còn sӭc ÿӇ chҥy nên bi ÿӏch bҳt lҥi. Ngày

12.12.1956, sáu ÿӗng chí bӏ ÿӏch bҳt tҥi xã Ĉҥi An; ngày 15.12, mӝt ÿӗng chí bӏ bҳt

tҥi Ĉҩt Cuӕc (xã Tân Hoà). Sáu Búa - mӝt tên ÿҫu hàng phҧn bӝi - ÿã chӍ ÿiӇm cho

ÿӏch bҳt mӝt lúc trên 10 ÿӗng chí ta trong lúc tìm ÿѭӡng vѭӧt sông ÿӇ qua chiӃn

khu Ĉ. Chúng ÿem 7 ÿӗng chí ta ra bҳn tҥi Chӧ Ĉұu (Tân Uyên). Theo sӵ phҧn ánh

cӫa ÿӗng bào tҥi ÿây, trѭӟc lúc bӏ ÿӏch hành quyӃt, các ÿӗng chí ÿã hô vang khҭu

hiӋu: “Hӗ Chí Minh muôn năm!” NhiӅu ÿӗng chí vì quá kiӋt sӭc, khi mӟi ÿӃn bӵc

sông ÿã ngã bә xuӕng dòng nѭӟc và bӏ nѭӟc cuӕn trôi. Hàng chөc ÿӗng chí phҧi

vƭnh viӉn nҵm lҥi trong rӯng chiӃn khu Ĉ vì kiӋt sӭc không thӇ dìu nhau ÿi tiӃp

ÿѭӧc nӳa.

Ĉҥi úy Phan Lҥc Tuyên7, lúc ÿó ÿang chӍ huy mӝt ÿѫn vi hành quân truy

kích ÿoàn tù chính trӏ vѭӧt ngөc ӣ hѭӟng chiӃn khu Ĉ. Khi phát hiӋn dҩu vӃt cӫa

ÿoàn, anh ra lӋnh cho ÿѫn vӏ ÿi vӅ ngã khác, ÿӗng thӡi giҧ vӡ làm rѫi rӟt lѭѫng

thӵc dӑc ÿѭӡng vӟi hàm ý nhҵm giúp cho ÿoàn.

Vѭӧt qua ÿѭӧc chһng ÿѭӡng ÿҫy thӱ thách ác liӋt ÿӇ vӅ ÿӃn chiӃn khu Ĉ, gҫn

100 ÿӗng chí còn lҥi ÿѭӧc sӵ giúp ÿӥ và ÿùm bӑc cӫa các Chi bӝ Ĉҧng và cӫa ÿӗng

bào vùng chiӃn khu. Sau ÿó, lҫn lѭӧt vӅ căn cӭ TӍnh ӫy Biên Hòa, căn cӭ Liên TӍnh

ӫy miӅn Ĉông hoһc vӅ ÿѭӧc ngay ÿѫn vӏ công tác trѭӟc ÿây ӣ Thӫ Dҫu Mӝt, Biên

Hoà, Tây Ninh, Long Thành, Gia Ĉinh, Trà Vinh... Trong thӡi gian ӣ chiӃn khu Ĉ,

ÿoàn ÿã ÿѭӧc ÿӗng chí NguyӉn Văn QuǤ (tӭc Chín Qùy), ngѭӡi dѭӧc TӍnh ӫy Biên

7 Nay là TiӃn sƭ Phan Lҥc Tuyên, công tác tҥi Thành phӕ Hӗ Chí Minh

4.3 Page 33

▲back to top

Hòa trӵc tiӃp giao nhiӋm vө tiӃp ÿón, chăm sóc, bӗi dѭӥng vұt chҩt ÿӇ anh em lҩy

lҥi sӭc trѭӟc khi trӣ vӅ ÿӏa phѭѫng tiӃp tөc công tác.

Trong thӡi gian ÿӏch tiӃn hành chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn Bӱu ra sӭc hành

quân, càn quét, bҳt bӟ cán bӝ, ÿҧng viên và sӕ cѫ sӣ cách mҥng, gom vӅ giam ӟ nhà

tù Tân HiӋp thì cǊng lúc ÿó, gҫn 500 tù chính trӏ tҥi nhà tù Tân HiӋp ÿã phá khám

vѭӧt ngөc. Ĉӏch vô cùng cay cú, lӗng lӝn và khӫng bӕ rҩt tàn bҥo. Các căn cӭ cӫa

lӵc lѭӧng cách mҥng phҧi luôn thay ÿәi nѫi ÿóng quân ÿӇ tránh sӵ càn quét cӫa

ÿӏch. Căn cӭ cӫa TӍnh ӫy và các HuyӋn ӫy cǊng chѭa әn ÿӏnh. ThӃ nhѭng, khi hay

tin anh em ÿӗng chí ta ӣ nhà tù Tân HiӋp ÿã phá khám vѭӧt ngөc trӣ vӅ vӟi Ĉҧng,

vӟi cách mҥng, TӍnh ӫy Biên Hòa, HuyӋn ӫy Vƭnh Cӱu, HuyӋn ӫy Tân Uyên, Thӏ

xã ӫy Biên Hòa ÿã cӱ cán bӝ ÿi tìm, ÿón anh em ӣ khҳp nѫi trong tình hình ÿӏch

ÿang bӕ ráp rҩt căng thҷng. HuyӋn ӫy Tân Uyên ÿã tә chӭc chín chiӃc xuӗng trӵc

sҹn ӣ ba bӃn dӑc bӡ sông Ĉӗng Nai ÿӇ ÿón anh em trӣ vӅ. Ĉӗng thӡi, xây dӵng

mѭӡi gia ÿình cѫ sӣ cách mҥng ӣ Tân Uyên chuҭn bӏ gҫn 400 lít gҥo ÿã giúp ÿӥ

ÿoàn vѭӧt ngөc. Trên ÿѭӡng ÿi tim ÿón anh em, ÿӗng chí ta trӣ vӅ, ÿӗng chí Ĉҩu -

Thѭӡng vө HuyӋn ӫy Tân Uyên và ÿӗng chí Sáu Quҧ, Bí thѭ xã Thѭӡng Lang bӏ

ÿӏch phөc kích bҳn hy sinh. Các ÿӗng chí Tám Thҥch (cѫ quan Tuyên Huҩn TӍnh

ӫy Biên Hòa), ÿӗng chí Văn Công Văn, Bí thѭ Liên xã Nam Tân Uyên và các ÿӗng

chi Tѭ Khiêm, Năm Lӱa ÿӅu bӏ ÿөng ÿӏch và bӏ chúng bҳn bӏ thѭѫng.

Thoát khӓi nhà tù Tàn HiӋp chiӅu ngày 02.12.1956, ngoài ÿoàn chính ÿi vӅ

hѭӟng rӯng Ĉҥi An. còn có khoҧng hѫn 50 ÿӗng chí bӏ lҥc ÿѭӡng ngay tӯ lúc ÿҫu.

ĈӃn mӝt ngã ba lӕi rӁ vào rӯng Tân Phong, sӕ anh em này hoàn toàn bӏ mҩt dҩu

không còn xác ÿinh ÿѭӧc hѭӟng ÿi. Mӑi ngѭӡi cөm lҥi trong giây lát ÿӇ kiӇm ÿiӇm

lҥi ÿӝi ngǊ và quyӃt ÿӏnh ÿi tiӃp. Mӝt sӕ bӏ thѭѫng không còn ÿi ÿѭӧc nӳa, anh em

phҧi chһt cây làm ÿòn, mҳc chiӃc bao bӕ làm cáng, thay phiên nhau khiêng, dìu dҳt

ÿi trong ÿêm tӕi. Mөc tiêu cӫa ÿoàn dân là tìm ÿѭӡng vӅ chiӃn khu Ĉ. Ĉêm ÿó

(02.12), ÿi không ÿѭӧc bao xa thì trӡi ÿã sáng, anh em lҥi phҧi rút vào rӯng sâu ҭn

náu ÿӇ chӡ ÿӃn tӕi mӟi tiӃp tөc ÿi. Thay vì lên hѭӟng Bҳc thì ÿoàn lҥi ÿi vӅ hѭӟng

Ĉông Nam. ĈӃn ngày thӭ tѭ thì ÿӃn ÿѭӧc mӝt cөm rӯng thuӝc ÿӏa bàn huyӋn Xuân

Lӝc. Tӯ ÿó anh em quyӃt ÿӏnh thay ÿәi hѭӟng ÿi, không vӅ chiӃn khu Ĉ nӳa mà

nhҳm hѭӟng núi Thӏ Vãi ÿӅ ÿi vӅ Bà Rӏa móc nӕi liên lҥc. Suӕt ba, bӕn ÿêm liӅn,

ÿoàn ngѭӡi vүn quanh quҭn trong rӯng Xuân Lӝc. Tҩt cҧ ÿӅu ÿã ÿói lã, phҧi tìm lá

và trái cây rӯng ÿӇ ăn, múc nѭӟc trong các bӑng cây ÿӇ ÿӥ khát. Mӝt sӕ anh chӏ em

chӏu ÿói liên tiӃp nhiӅu ngày bӏ ngҩt xӍu. Sӕ khác vì các vӃt thѭѫng bӏ lӣ lói không

thuӕc chӳa trӏ ÿã kiӋt sӭc nên ÿӅ nghӏ ÿѭӧc ӣ lҥi ÿӇ bӟt gánh nһng cho ÿoàn ÿi.

Trong hoàn cҧnh quá bӭc xúc không còn cách nào ÿӇ xoay xӣ, anh em ÿành phҧi

khiêng cáng ÿѭa sӕ này ra ÿһt ӣ ÿѭӡng cái ÿӇ nҵm lҥi vӟi ý ÿӏnh mong sӁ gһp ÿѭӧc

dân, ÿӇ nhӡ sӵ giúp ÿӥ và che chӣ trong lúc hoҥn nҥn. Tình cҧm ai nҩy ÿӅu chua

xót nhѭng cǊng ÿành gҥt nѭӟc mҳt ra ÿi ÿӇ nhanh chóng tránh sӵ truy ÿuәi cӫa

ÿӏch.

Ròng rã suӕt hѫn mӝt tuҫn lӉ lҫn dò tìm ÿѭӡng, có lúc lҥc vô rӯng sâu, có lúc

lҥi trӣ ra lӝ ÿҩt ÿӓ, cӭ nhҳm hѭӟng núi Thӏ Vҧi ÿi tӟi. Trong lúc này, bӑn ÿӏch lùng

sөc ráo riӃt. Ngày 18 tháng 12, chúng càn quét khu vӵc giáp ranh hai tӍnh Biên Hòa

4.4 Page 34

▲back to top

- Bà Rӏa phát hiӋn ÿѭӧc ÿҩu chân ÿoàn và bám theo truy kích, bҳt lҥi ÿѭӧc mӝt sӕ

anh em ta ӣ các khu rӯng xung quanh ÿӗn ÿiӅn cao su. Cuӝc tѫ nay (Cҭm Mӻ).

Trên ÿѭӡng ÿi, có thêm mӝt sӕ ÿӗng chí bӏ thҩt lҥc nên lúc này ÿoàn chӍ còn lҥi trên

dѭӟi 50 ÿӗng chí. Lѭѫng thӵc chính không có gì ngoài lá rau và trái cây rӯng mang

theo. Mӝt hôm, lӑt qua mӝt xóm nhӓ cӫa ÿӗng bào ÿӏa phѭѫng. Anh em bѭӟc vào

chòi tranh, gһp ÿѭӧc mӝt vài ngѭӡi dân. Bà con biӃt ngay là anh em tù vѭӧt ngөc,

vì mҩy ngày qua ÿӏch ÿã bӕ cáo truy nã khҳp nѫi cҩm dân không ÿѭӧc tiӃp tӃ, che

dҩu tù nhân vѭӧt ngөc. Mӝt cө già trҥc tuәi sáu mѭѫi, bѭӟc vào trong vét hӫ gҥo

còn hѫn mӝt lít. Ông nói : - “Bӑn lính không cho trӳ gҥo, ngày nào ÿem ra chòi chӍ

ÿu ăn ngày ÿó thôi”.- Nói xong, ông liӅn nhóm lӱa nҩu cháo ÿӇ anh em ăn ÿӥ lòng.

Cháo chѭa kӏp chín thì có tin lính sҳp ÿӃn, anh em vӝi vã chia nhau mӛi ngѭӡi mӝt

lѭng chén, rӗi nhanh chӕng chҥy thoát ra ÿѭӡng.

Ngày hôm sau, anh em tìm ÿӃn ÿѭӧc mӝt bҧn ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi, xin

ÿѭӧc ít muӕi hӝt ÿӇ chia nhau thҩm giӑng. Mӝt cө già tay cҫm chà gҥc, dүn ÿoàn ra

lӝ cái và chӍ hѭӟng vӅ Bà Rӏa. Dѭӟi ánh trăng lѭӥi liӅm, mһc dҫu trong bөng cӗn

cào ÿói lã, anh em vүn dìu nhau tiӃp bѭӟc.

Ĉӏch bám theo dҩu vӃt và truy ÿuәi gҩp. Mӝt sӕ anh em tiӃp tөc bӏ thҩt lҥc.

ĈӃn khi qua ÿѭӧc lӝ hai, ÿӃn chân núi Thӏ Vãi thi ÿoàn chӍ còn mѭӡi ba ngѭӡi.

Anh em bám vào trong các hang ÿá, mò cua bҳt ӕc, hái lá rau rӯng nҩu ăn qua

ngày, ÿӗng thӡi lân dò ÿӃn các chùa, am nhӓ quanh núi ÿӇ nҳm tình hình và xin ăn.

Ban ÿҫu, các sѭ sãi ӣ ÿây còn e dè, ngҫn ngҥi, nhѭng sau khi biӃt hoàn canh khӕn

khә cӫa anh em tù vѭӧt ngөc nên sҹn sàng tiӃp tӃ cho anh em. Suӕt gҫn nӱa tháng

sӕng lây lҩt trong các hang ÿá và tìm cách bҳt liên lҥc vӟi tә chӭc, nhѭng vүn

không tìm ÿѭӧc.TӃt năm ÿó, anh em ÿón Xuân giӳa rӯng núi hiu quҥnh, thiӃu thӕn

mӑi bӅ.

Mӝt thӡi gian sau, nhӡ các sѭ sãi ӣ chùa Thӏ Vãi ÿi móc nӕi liên lҥc vӟi gia

ÿình cӫa anh em ӣ Sài Gòn và nhiӅu nѫi khác, nhӡ ÿó mà lҫn lѭӧt anh em ÿѭӧc bí

mұt tә chӭc ÿón vӅ quê.

Nhӳng ngѭӡi vѭӧt ngөc, trên ÿѭӡng trӣ vӅ vӟi tә chӭc ÿã nӃm trҧi vô vàn ác

liӋt, hy sinh, thì sӕ anh chӏ em ӣ lҥi trong tù cǊng không kém phҫn gian khә trѭӟc

sӵ trҧ thù dã man cӫa ÿӏch. Ngay sau chiӅu ngày 02.12.1956, các trҥi D, E, G và

trҥi phө nӳ bӏ ÿӏch cҩm cӕ ÿӇ khҧo tra. Hàng tuҫn liӅn, ÿӏch cҩm cӕ anh chӏ em

trong các phòng giam không cho ra ngoài, không cho tҳm rӱa, không cho thân nhân

vào thăm nuôi. ĈӃn bӳa ăn, chúng không phát chén ÿӫa nhѭ lúc trѭӟc, mà ÿӇ cho

anh chӏ em phҧi dùng tay tӵ bӕc lҩy mà ăn ngay tҥi phòng giam.

Tên giám ÿӕc Tính, sau cuӝc vѭӧt ngөc cӫa nhӳng ngѭӡi tù yêu nѭӟc, bӏ

thuyên chuyӃn ÿi nѫi khác và ÿӏch ÿѭa tên Trҫn Cӱu Thiên - mӝt tên ÿҥi úy khét

tiӃng ác ôn tӯ Xuân Lӝc vӅ, và tên Mã Thành Tâm - nguyên là chúa ngөc ӣ bót Bà

Hòa (Chӧ lӟn) vӅ thay thӃ Ban giám ÿӕc cǊ, phө trách nhà tù Tân HiӋp.

Vӯa mӟi vӅ ÿӃn trҥi giam Tân HiӋp, Mã Thành Tâm ÿã phô trѭѫng nghӅ làm

chúa ngөc cӫa hҳn. Hҳn tұp hӧp anh em tù các trҥi D, E, G lҥi, cho xӃp hàng ngoài

sân và ra lӋnh : - “Ai theo quӕc gia thì ÿӭng riêng ra mӝt bên”. Mһc cho hҳn dӑa

nҥt, khӫng bӕ tinh thҫn, nhѭng anh chӏ em tù không ai rӡi khӓi ÿӝi hình cӫa mình.

4.5 Page 35

▲back to top

Cay cú, hҳn lôi các anh H. và anh Lӝc dùng búa bӱa cӫi ÿánh ÿӃn hӝc máu, té quӏ

và chӃt giҩc. Tѭӣng hai anh ÿã chӃt, chúng ÿem xác bӓ ngoài ÿѭӡng mѭѫng sau

trҥi giam. ĈӃn khuya hôm ÿó, hai anh mӟi tӍnh lҥi. Nghe có tiӃng rên; mӝt lính gác

lên gӑi y tá cӫa trҥi ra tiêm thuӕc và dìu hai anh trӣ vӅ phòng giam.

Bҫu không khí căng thҷng ngӝt ngҥt bao trùm trong trҥi giam Tân HiӋp suӕt

cҧ tuҫn lӉ sau ÿó.

Ĉѭӧc sӵ lãnh ÿҥo cӫa các ÿӗng chí ÿҧng viên trung kiên còn lҥi trong nhà tù,

anh chӏ em tù nhân vүn giӳ ÿѭӧc tinh thҫn ÿoàn kӃt, gҳn bó vӟi nhau vi hành ÿӝng

theo hѭӟng chӍ ÿҥo thӕng nhҩt. Tӯ ÿó, hҫu hӃt các ÿӗng chí ta còn lҥi ӣ các trҥi D,

E, G ÿӅu giӳ ÿѭӧc phҭm chҩt, khí tiӃt và tӯng bѭӟc ÿҩu tranh làm thҩt bҥi âm mѭu

khӫng bӕ cӫa ÿӏch trong nhà tù.

Không lay chuyӇn ÿѭӧc ý chí và tinh thҫn ÿҩu tranh cӫa sӕ tù nhân còn ӣ lҥi,

ÿӏch lҫn lѭӧt chuyӇn anh chӏ em vӅ các khám Thӫ Ĉӭc, Chí Hòa hoһc ÿày ra Côn

Ĉҧo.

Cuӝc nәi dұy phá khám Tân HiӋp (Biên Hòa) diӉn ra trong thӡi ÿiӇm Mӻ -

DiӋm ÿang triӇn khai chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn Bӱu”, ÿánh phá ác liӋt phong trào

cách mҥng ӣ các tӍnh miӅn Ĉông Nam bӝ. HӋ thӕng cѫ sӣ Ĉҧng ӣ các tӍnh Biên

Hòa, Thӫ Dҫu Mӝt, Bà Rӏa... bӏ tәn thҩt khá nһng nӅ. Vì vұy, viӋc tә chӭc ÿѭa ÿón

anh em vѭӧt ngөc trӣ vӅ gһp nhiӅu khó khăn và phӭc tҥp bӝi phҫn. Trong suӕt mӝt

tháng trӡi, ÿӏch huy ÿӝng mӑi lӵc lѭӧng, tә chӭc hàng chөc

cuӝc hành quân càn quét, tҧo thanh hҫu hӃt các ÿӏa phѭѫng thuӝc các tӍnh Ĉông

Nam bӝ, tұp trung là vùng chiӃn khu Ĉ, chiӃn khu Hҳc Dӏch, vùng núi rӯng Xuân

ÿӝc – Ĉӏnh Quán...

Bӑn trùm mұt vө và công an, cҧnh sát ӣ Sài Gòn ÿã gӱi thông báo ÿi khҳp

các tӍnh, thúc giөc bӑn tay sai tҥi chӛ khҭn trѭѫng truy quét, lùng sөc ÿӇ bҳt lҥi sӕ

tù nhân vѭӧt ngөc. Theo tài liӋu cӫa chúng ÿӇ lҥi, ta sѭu tҫm ÿѭӧc thì ÿӃn cuӕi

tháng 12.1956, chúng bҳt lҥi khoҧng 95 ÿӗng chí cӫa ta vì không còn ÿӫ sӭc ÿӇ

chҥy thoát ÿѭӧc. Hҫu hӃt các ÿӗng chӍ bӏ ÿӏch bҳt lҥi là do bӏ lҥc ÿѭӡng hoһc do bӏ

kiӋt sӭc không còn ÿi nәi, sӕ khác thì bӏ bӑn phҧn ÿӝng ÿiӇm chӍ cho ÿӏch bao vây

ÿuәi bҳt.

***

Mһc dù gһp nhiӅu tәn thҩt, hy sinh, nhѭng cuӝc nәi dұy phá khám ӣ nhà tù

Tân HiӋp chiӅu ngày 02.12.1956 là mӝt chiӃn công vô cùng to lӟn. Tҩt cҧ 462 ÿӗng

chí, trong ÿó có hӋ nӳ, ÿã thoát khӓi sӵ giam cҫm, ÿày ÿӑa ӣ nhà tù Mӻ - DiӋm, trӣ

vӅ vӟi Ĉҧng, vӟi nhân dân. Sӕ vǊ khí lҩy ÿѭӧc cӫa ÿӏch gӗm bӕn mѭѫi mӕt khҭu

súng các loҥi (hai trung liên, hai tiӇu liên Thompson, mѭӡi tiӇu liên Mat 49, hai

mѭѫi ba súng trѭӡng Mas 36 và mӝt sӕ ÿҥn dѭӧc) ÿã góp phҫn trang bӏ cho lӵc

lѭӧng vǊ trang ӣ các tӍnh Ĉông Nam bӝ trong nhӳng ngày ÿҫu chuҭn bi Ĉӗng khӣi.

KӂT LUҰN

4.6 Page 36

▲back to top

Cuӝc chiӃn tranh yêu nѭӟc, giҧi phóng dân tӝc cӫa nhân dân ta dѭӟi sӵ lãnh

ÿҥo cua Ĉҧng Cӝng sҧn ViӋt Nam

là cuӝc chiӃn tranh chính nghƭa chӕng lҥi chính sách xâm lѭӧc cӫa chӫ nghƭa ÿӃ

quӕc và bӑn tay sai, ÿѭӧc ÿӗng bào cҧ nѭӟc hѭӣng ӭng và loài ngѭӡi tiӃn bӝ trên

thӃ giӟi ÿӗng tình ӫng hӝ. Cuӝc chiӃn tranh ÿó diӉn ra cùng mӝt lúc trên nhiӅu mһt

trұn, quân sӵ, chính trӏ, kinh tӃ, văn hóa, xã hӝi,ngoҥi giao... và nhiӅu ÿӏa bàn nhѭ :

rӯng núi, nông thôn,ÿӗng bҵng, ÿô thӏ. Trong ÿó còn có mһt trұn ÿҩu tranh vô cùng

cam go ÿҫy thӱ thách, ÿó là cuӝc ÿҩu tranh ngay trong các nhà tù cӫa ÿӃ quӕc và

tay sai. Ĉã là cuӝc chiӃn ÿҩu không cân sӭc, bӣi nhà tù do kҿ thù dӵng lên, có trҥi

giam, có tѭӡng rào, tháp canh và có lính bҧo vӋ nghiêm nhһt, kҿ ÿӏch có ÿӫ mӑi

ÿiӅu kiӋn thӵc hiӋn mӝt âm mѭu thӫ ÿoҥn thâm ÿӝc tӯ ÿánh ÿұp, tra tҩn cӵc hình

ÿӃn mua chuӝc, dө dӛ... Trên mһt trұn này, ngѭӡi “chiӃn sƭ tù nhân” không chӍ ÿҩu

tranh vӟi kҿ thù mà còn phҧi tӵ rèn luyӋn, ÿҩu tranh tѭ tѭӣng vӟi chính bҧn thân

mình ÿӇ không chao ÿҧo và luôn vӳng vàng trên trұn tuyӃn. VǊ khí duy nhҩt và

cǊng là phѭѫng tiӋn ÿӇ các chiӃn sƭ tù nhân ÿҩu tranh vӟi kҿ thù là lý tѭӣng cӝng

sҧn, mөc tiêu giҧi phóng dân tӝc, lòng dǊng cҧm, ý chí sҳt ÿá, sӵ kiên trì chӏu ÿӵng

trѭӟc sӵ ÿày ÿӑa và truy bӭc cӫa kҿ thù, ÿӗng thӡi xây dӵng tinh thҫn ÿoàn kӃt,

sáng tҥo phѭѫng pháp ÿҩu tranh phù hӧp vӟi tӯng lúc trong nhà tù ÿӇ giành thҳng

lӧi.

Trên mһt trұn ÿҩu tranh này, cuӝc nәi dұy và vѭӧt khám Tân HiӋp ngày

02.12.1956 là mӝt chҩm son chói lӑi, là sӵ nӕi tiӃp truyӅn thӕng ÿҩu tranh kiên

cѭӡng cӫa Ĉҧng và cӫa nhân dân ta. Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng ӫy trong nhà tù,

gҫn 500 cán bӝ, ÿҧng viên Cӝng sҧn bi kҿ thù giam giӳ tҥi ÿây ÿã lұp nên kǤ tích

anh hùng tӵ nәi dұy phá khám, cѭӟp súng ÿӏch trӣ vӅ vӟi Ĉҧng, vӟi nhân dân.

Trong lӏch sӱ cӫa dân tӝc và lӏch sӱ ÿҩu tranh cách mҥng cӫa nhân dân ta,

ÿây là cuӝc nәi dұy phá khám ÿӇ tӵ giҧi phóng có quy mô lӟn nhҩt, ÿѭa ÿѭӧc sӕ

lѭӧng lӟn cán bӝ nòng cӕt cӫa Ĉҧng trӣ vӅ vӟi cách mҥng và cѭӟp ÿѭӧc sӕ lѭӧng

vǊ khí nhiӅu nhҩt.

Cuӝc chiӃn ÿҩu làm thҩt bҥi âm mѭu, thӫ ÿoҥn thâm ÿӝc cӫa kҿ thù trong

nhà tù Tân HiӋp ÿã biӃn nhà tù cӫa ÿӃ quӕc thành nѫi rèn luyӋn ý chí ÿҩu tranh cӫa

các chiӃn sƭ cӝng sҧn và cӫa cҧ ÿӗng bào yêu nѭӟc khi bӏ ÿӏch bҳt giam cҫm, thӇ

hiӋn rõ bҧn lƭnh, ý chí và tinh thҫn ÿҩu tranh cách mҥng cӫa ngѭӡi ÿҧng viên Cӝng

sҧn, ngѭӡi cán bӝ cách mҥng khi bӏ sa vào tay giһc. Cuӝc nәi dұy phá khám ngày

02.12.1956 càng thӇ hiӋn rõ tinh thҫn bҩt khuҩt, ý chí quұt cѭӡng, mөc tiêu và lý

tѭӣng cao cҧ cӫa ngѭӡi chiӃn sƭ cách

mҥng. Ĉһc biӋt cuӝc nәi dұy này diӉn ra trong bӕi cҧnh kҿ thù Mӻ - DiӋm ÿang ra

sӭc khӫng bӕ phong trào cách mҥng miӅn Nam bҵng chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn

Bӱu”, càng cho thҩy quyӃt tâm cӫa Ĉҧng ӫy trong nhà tù trong viӋc lãnh ÿҥo và chӍ

ÿҥo thӵc hiӋn cuӝc nәi dұy phá khám là rҩt bҧn lãnh, có phѭѫng pháp sáng tҥo, linh

hoҥt và nhҩt là ÿúng vӟi chӫ trѭѫng cӫa Xӭ ӫy miӅn Nam lúc bҩy giӡ.

Cuӝc nәi dұy phá khám Tân HiӋp còn là mӝt ÿòn tҩn công bҩt ngӡ và hӃt sӭc

ÿau ÿӕi vӟi Mӻ và bӑn tay sai ӣ Sài Gòn, ÿã vҥch trҫn bҧn chҩt xâm lѭӧc cӫa ÿӃ

4.7 Page 37

▲back to top

quӕc Mӻ và bӑn chánh quyӅn bù nhìn Ngô Ĉình DiӋm ӣ miӅn Nam trѭӟc dѭ luұn

trong nѭӟc và quӕc tӃ.

Cuӝc nәi dұy phá khám Tân HiӋp còn là mӝt tiӃng chuông cҧnh tӍnh ÿӕi vӟi

nhӳng ai còn mѫ hӗ vӅ bҧn chҩt cӫa chӃ ÿӝ Mӻ - DiӋm, có sӭc cә vǊ rҩt lӟn ÿӕi vӟi

toàn thӇ ÿҧng viên, cán bӝ, quҫn chúng yêu nѭӟc và phong trào cách mҥng miӅn

Nam lúc bҩy giӡ. Gҫn 500 cán bӝ, ÿҧng viên là ngѭӡi yêu nѭӟc ÿã thoát khӓi nhà

tù Tân HiӋp, vӟi bӕn mѭѫi mӕt khҭu súng các loҥi ÿã thu ÿѭӧc, là nguӗn bә sung

lӟn và vô cùng quý giá ÿӕi vӟi lӵc lѭӧng cách mҥng miӅn Nam nói chung và lӵc

lѭӧng vǊ trang các tӍnh Ĉӗng Nai nói riêng. Nhìn lҥi lӏch sӱ kháng chiӃn ӣ miӅn

Nam trong nhӳng ngày Ĉӗng khӣi 1960, nhiӅu ÿѫn vӏ vǊ trang cӫa ta còn sӱ dөng

vǊ khí thô sѫ nhѭ dao, mã tҩu, các loҥi súng tӵ tҥo, ta mӟi thҩy hӃt sӵ ÿóng góp vô

cùng quý giá cӫa nhӳng khҭu súng ÿѭӧc mang ra tӯ nhà tù Tân HiӋp.

Gҫn bӕn mѭѫi năm trôi qua, nay nhìn lҥi sӵ kiӋn nәi dұy phá khám Tân HiӋp

và ÿһt nó vào bӕi cҧnh lӏch sӱ cӫa lúc bҩy giӡ, ta mӟi thҩy hӃt tҫm vóc cӫa sӵ kiӋn,

ÿӗng thӡi tìm ra nhӳng nguyên nhân ÿã bҧo ÿҧm cho cuӝc nәi dұy giành thҳng lӧi.

1. Sӵ lãnh ÿҥo cӫa tә chӭc Ĉҧng trong nhà tù Tân hiӋp.

Phҫn lӟn nhӳng ngѭӡi bӏ ÿӏch bҳt giam trong nhà tù Tân HiӋp là ÿҧng viên

Cӝng sҧn, cán bӝ tham gia kháng chiӃn chín năm, tӯ nhiӅu trҥi giam cӫa Mӻ ngөy

ӣ khҳp miӅn Nam ÿѭӧc chúng chuyӇn ÿӃn ÿây ÿӇ phân loҥi và ÿày ÿi nѫi khác. Dù

các ÿӗng chí quen biӃt nhau qua ÿӗng hѭѫng, cùng ÿѫn vӏ cǊ… nhѭng cǊng không

thӇ nào tұp hӧp vӟi quy mô lӟn ÿѭӧc. Vì muӕn tұp hӧp ÿӇ ÿҩu tranh phҧi có mӝt tә

chӭc lãnh ÿҥo thӕng nhҩt. Ĉó là tә chӭc Ĉҧng trong nhà tù.

Dѭӟi sӵ lãnh ÿҥo cӫa Ĉҧng ӫy, hӋ thӕng tә chӭc Ĉҧng ӣ nhà tù Tân HiӋp ÿã

hình thành tӯ các tә Ĉáng và Chi bӝ ӣ các trҥi. Có sӵ lãnh ÿҥo cӫa tә chӭc Ĉҧng,

mӑi cuӝc sinh hoҥt và ÿҩu tranh trong nhà tù ÿӅu ÿѭӧc tә chӭc chһt chӁ và có sӵ

phӕi hӧp nhӏp nhàng. Tә chӭc Ĉҧng tҥi nhà tù Tân HiӋp còn là mӝt khӕi ÿoàn kӃt

thӕng nhҩt, tҥo thêm lòng tin và sӭc mҥnh cho sӕ ÿҧng viên và quҫn chúng yêu

nѭӟc bӏ ÿӏch bҳt giam giӳ nѫi ÿây, vӳng vàng khi ÿҩu tranh vӟi bӑn cai ngӵc vô

cùng hung ác, ÿӇ bҧo vӋ khí tiӃt cách mҥng, chӕng lҥi chӃ ÿӝ lao tù khҳc nghiӋt cӫa

chúng. Mӝt âm mѭu, thӫ ÿoҥn cӫa ÿӏch trong nhà tù ÿӅu bӏ các ÿӗng chí ta phát

hiӋn và làm thҩt bҥi. Kҿ thù muӕn biӃn nhà tù thành nѫi giam cҫm ÿày ҧi ÿӃ làm

nhөt ý chí ÿҩu tranh cách mҥng thì các ÿӗng chí ta ÿã biӃn nѫi ÿây thành nѫi rèn

luyӋn ý chí và bҧn lãnh cӫa ngѭӡi cӝng sҧn. Kҿ thù muӕn dùng vұt chҩt ÿӇ mua

chuӝc, dө dӛ và phân hóa nhӳng ngѭӡi bӏ giam, Ĉҧng ӫy lãnh ÿҥo các ÿӗng chí ÿҩu

tranh ÿӇ vѭѫn lên, làm sáng ngӡi khí tiӃt cӫa ngѭӡi chiӃn sƭ cách mҥng.

Ĉҧng uy nhà tù Tân HiӋp là hҥt nhân nòng cӕt trong lãnh ÿҥo và tә chӭc

cuӝc nәi dұy phá khám ngày 02.12.1956. Tӯ ÿҩu tranh tѭ tѭӣng trong nӝi bӝ ÿӇ ÿi

ÿӃn thӕng nhҩt chӫ trѭѫng và có kӃ hoҥch hành ÿӝng, là mӝt qui trình không ÿѫn

giҧn. Mһt khác, nguyên tҳc bí mұt cӫa Ĉҧng là mӝt yӃu tӕ vô cùng quan trӑng, ÿã

làm cho ÿӏch bҩt ngӡ ӣ trong thӃ hoàn toàn bӏ ÿӝng, và cuӝc nәi dұy vѭӧt ngөc cӫa

gҫn năm trăm tù nhân ÿã giành ÿѭӧc thҳng lӧi khá trӑn vҽn.

2. Tinh thҫn và ý chí chiӃn ÿҩu cӫa ÿҧng viên và cán bӝ cách mҥng

trong nhà tù.

4.8 Page 38

▲back to top

Nhӳng ÿҧng viên và cán bӝ cách mҥng bӏ ÿӏch bҳt giam giӳ ӣ nhà tù Tân

HiӋp là tӯ nhiӅu ÿӏa phѭѫng ÿѭӧc chúng ÿѭa vӅ ÿây, cѭѫng vӏ công tác, chiӃn ÿҩu

và hoàn cҧnh bӏ bҳt có khác nhau, trình ÿӝ cǊng khác nhau. Nhѭng tҩt cҧ ÿӅu có

mӝt ÿiӇm ÿӗng nhҩt, ÿó là lý tѭӣng cách mҥng và mөc tiêu giҧi phóng dân tӝc.

Phҫn lӟn ÿӅu ÿѭӧc rèn luyӋn, thӱ thách trong chín năm kháng chiӃn chӕng Pháp, có

ngѭӡi ÿã tӯng trҧi qua nhӳng cӵc hình tra tҩn dã man trong nhà tù cӫa ÿӏch. Tӯ

nhӳng quan hӋ ÿӏa phѭѫng, ÿѫn vӏ công tác cǊ, qua các thӱ thách cam go, ác liӋt

trong nhà tù cӝng vӟi lұp trѭӡng cách mҥng kiên ÿӏnh, nhӳng ÿҧng viên trong nhà

tù Tân HiӋp ÿã tұp hӧp nhau lҥi thành mӝt khӕi ÿoàn kӃt, thӕng nhҩt nhѭ nhӳng tӃ

bào trong mӝt cѫ thӇ. Sӵ giáo dөc cӫa Ĉҧng ӫy, cӫa thӵc tӃ ÿã tôi luyӋn các ÿҧng

viên và cán bӝ cách mҥng trong nhà tù thành nhӳng chiӃn sƭ rҩt kiên cѭӡng trên

trұn tuyӃn ÿһc biӋt này.

Khi ÿѭӧc chuyӇn ÿӃn nhà tù Tân HiӋp, ÿa sӕ ÿӗng chí ÿӅu có chung mӝt

mong muӕn là ÿѭӧc sӟm thoát khӓi nhà tù ÿӇ trӣ vӅ tiӃp tөc chiӃn ÿҩu bên cҥnh

ÿӗng chí, ÿӗng ÿӝi và ÿӗng bào cӫa mình. Ý chí cách mҥng ÿã giúp các ÿӗng chí

vѭӧt mӑi khó khăn trӣ lӵc trong nhà tù ÿӇ giӳ vӳng phҭm chҩt và ý chí chiӃn ÿҩu

cӫa ngѭӡi chiӃn sƭ cӝng sҧn. Tӯ các ÿҧng viên ÿѭӧc phân công hoҥt ÿӝng công khai

trong nhà tù nhѭ làm ÿҥi diӋn cho tù nhân, trѭӣng ban hӓa thӵc... ÿӃn các chiӃn sƭ

trong ÿӝi xung kích, tҩt cҧ ÿӅu hoàn thành nhiӋm vө do Ĉҧng ӫy phân công, không

tӯ nan mӝt nhiӋm vө nào khi ÿѭӧc tә chӭc phân công và biӃt suy nghƭ, sáng tҥo ÿӇ

khi hành ÿӝng là có kӃt quҧ.

3. Sӵ ÿӝng viên và góp sӭc cӫa các cҩp Ĉҧng bӝ và lãnh ÿҥo ӣ bên ngoài

nhà tù.

Trong hoàn cҧnh bӏ giam cҫm ӣ nhà tù Tân HiӋp nhѭng nhiӅu ÿӗng chí ta ÿã

liên lҥc ÿѭӧc vӟi ÿѫn vӏ cǊ và tә chӭc Ĉҧng tӯ bên ngoài thông qua thân nhân ÿi

thăm nuôi hàng tuҫn, ÿӗng thӡi tә chӭc ÿѭӧc hӝp thѭ và ÿѭӡng dây liên lҥc vӟi bên

ngoài.

Sӵ chӍ ÿҥo cӫa Xӭ ӫy, cӫa Ban Binh vұn Xӭ ӫy và các nguӗn thông tin tӯ

bên ngoài ÿѭa vào, ÿã giúp cho Ĉҧng ӫy nhà tù Tân HiӋp có cѫ sӣ nghiên cӭu,

phân tích và ÿánh giá tình hình mӝt cách có cѫ sӣ khoa hӑc. Tӯ ÿó, Ĉҧng ӫy ÿã

lãnh ÿҥo thҳng lӧi các cuӝc ÿҩu tranh trong nhà tù, giúp các ÿӗng chí ta giӳ vӳng

khí tiӃt cách mҥng, nâng tinh thҫn ÿҩu tranh vӟi ÿӏch trong nhà tù mà ÿӍnh cao là

chӫ trѭѫng và tә chӭc thӵc hiӋn thành công cuӝc nәi dұy phá khám. Ngay khi cuӝc

nәi dұy phá khám nә ra trong tình hình kҿ thù ÿang tiӃn hành chiӃn dӏch “Trѭѫng

Tҩn Bӱu”, gây cho lӵc lѭӧng ta ӣ bên ngoài gһp nhiӅu khó khăn, nhѭng TӍnh ӫy

Biên Hòa ÿã kӏp thӡi chӍ ÿҥo cho các HuyӋn ӫy Tân Uyên, Vƭnh Cӱu, Long

Thành... các Chi bӝ xã triӇn khai cӱ cán bӝ và giao liên ÿi tiӃp ÿón, bí mұt ÿѭa anh

em trӣ vӅ căn cӭ. Không có sӵ giúp ÿӥ cӫa các Ĉҧng bӝ ÿӏa phѭѫng, chҳc chҳn

rҵng ÿѭӡng trӣ vӅ cӫa các chiӃn sƭ vѭӧt ngөc sӁ gһp khó khăn nhiӅu hѫn và sӁ còn

tәn thҩt lӟn hѫn. Mӝt sӕ ÿӗng chí ta trên ÿѭӡng ÿi ÿón tù chính trӏ Tân HiӋp vѭӧt

ngөc trӣ vӅ, ÿã bӏ hy sinh, nhѭ ÿӗng chí Ĉҩu, Thѭӡng vө HuyӋn ӫy Tân Uyên, hoһc

bӏ thѭѫng trong lúc làm nhiӋm vө ÿѭa ÿón, nhѭ ÿӗng chí Tám Thҥch, cán bӝ Tuyên

Huҩn TӍnh ӫy Biên Hòa, ÿӗng chí Văn Công Văn, Bí thѭ Liên xã Nam Tân Uyên.

4.9 Page 39

▲back to top

4. Sӵ giúp ÿӥ và tiӃp tӃ cӫa nhân dân và các cѫ sӣ cách mҥng ӣ ÿӏa

phѭѫng

Vӕn có truyӅn thӕng yêu nѭӟc và cách mҥng, nhân dân Biên Hòa rҩt quý

mӃn nhӳng chiӃn sƭ cӝng sҧn ÿang bӏ kҿ thù giam giӳ ӣ các trҥi giam. Trong cuӝc

nәi dұy phá khám Tân HiӋp, tӯ khâu chuҭn bӏ kӃ hoҥch ÿӃn lúc trên ÿѭӡng trӣ vӅ

căn cӭ, nhӳng chiӃn sƭ cách mҥng ÿӅu có sӵ giúp ÿӥ chí tình chí nghƭa cӫa nhân

dân và các cѫ sӣ cách mҥng. Các cѫ sӣ cách mҥng ӣ Biên Hòa là ÿѭӡng dây liên

lҥc giúp Ĉҧng ӫy nhà tù nӕi vӟi Ban Binh vұn Xӭ ӫy và các tә chӭc Ĉҧng bên

ngoài. Má Tҥ Thӏ Lӝc - má nuôi cӫa ÿӗng chí Bí thѭ Ĉҧng ӫy, khi vào thăm, ÿã tә

chӭc ÿѭӧc “hӝp thѭ” giao liӅn bí mұt tҥi nhà. Nhӡ vұy Ĉҧng ӫy nҳm ÿѭӧc tình hình

bên ngoài ÿӇ có chӫ trѭѫng ÿúng, sát hӧp vӟi thӵc tӃ ÿҩu tranh. Nhӡ có cѫ sӣ cách

mҥng bên ngoài, cán bӝ, ÿҧng viên trong nhà tù Tân HiӋp có sách vӣ ÿӇ hӑc tұp,

lѭѫng thӵc, thuӕc men, quҫn áo... ÿӇ chuҭn bӏ cho cuӝc nәi dұy phá khám.

Nhân dân và cѫ sӣ cách mҥng tҥi Biên Hòa còn là lӵc lѭӧng hӛ trӧ tích cӵc

các cuӝc ÿҩu tranh do Ĉҧng ӫy lãnh ÿҥo trong nhà tù. Sau cuӝc ÿҩu tranh vӟi ÿӏch

ÿòi cҧi thiӋn ÿӡi sӕng trong tù vào tháng 5.1956, qua ÿѭӡng giao liên, cѫ sӣ và

quҫn chúng cách mҥng tҥi Biên Hòa kéo ÿӃn tұp trung trѭӟc cәng trҥi giam Tân

HiӋp, dù không phҧi là ngày thăm nuôi, hoһc có ngѭӡi không có thân nhân bӏ giam

giӳ tҥi ÿây, vүn kéo ÿӃn ÿҩu tranh phҧn ÿӕi bӑn cai ngөc ÿӇ làm áp lӵc tӯ bên

ngoài, hӛ trӧ cho cuӝc ÿҩu tranh bên trong nhà tù giành thҳng lӧi.

Ĉѭӡng vӅ căn cӭ cách mҥng biӃt bao gian khә, hiӇm nguy, lӟp bӏ ÿӏch bao

vây, truy lùng; lӟp bӋnh ÿau, thiӃu lѭѫng thӵc, anh em phҧi luӗn rӯng, băng suӕi ÿӇ

trӣ vӅ. Nhӳng cѫ sӣ cách mҥng tҥi Biên Hòa, khi hay tin có tù nhân vѭӧt ngөc ÿã

sҹn sàng tìm mӑi cách giúp ÿӥ ÿӇ anh em khҳc phөc khó khăn ÿѭӧc trӣ vӅ vӟi cách

mҥng. Ĉó là nhӳng bà má, nhӳng ngѭӡi chӏ ӣ xã ThiӋn Tân, Tân Ĉӏnh, Thѭӡng

Lang, Lҥc An… thuӝc hai huyӋn Tân Uyên, Vƭnh Cӱu, các xã thuӝc huyӋn Long

Thành, Xuân Lӝc, công nhân cao su An ViӉn, Trҧng Bom, Bình Sѫn. Sӵ giúp ÿӥ

cho các ÿoàn ÿi có khi là thông tin có ÿӏch truy kích, hoһc chӍ là lon gҥo nҩu cháo

ÿӥ lòng cho anh em trên ÿѭӡng ÿi, vүn thӇ hiӋn ÿѭӧc tҩm lòng quý báu. Tҩm lòng

cӫa ngѭӡi dân là lòng tin vào cách mҥng, là nguӗn ÿӝng viên, cә vǊ, các ÿӗng chí

ta vѭӧt qua mӑi trӣ ngҥi ÿӇ trӣ vӅ vӟi cách mҥng.

NHӲNG BÀI HӐC KINH NGHIӊM

RÚT RA TRONG CUӜC NÔI DҰY

PHÁ KHÁM TÂN HIӊP

1. QuyӃt tâm lӟn ÿi ÿôi vӟi tinh thҫn tӵ lӵc tӵ cѭӡng

Ĉһc ÿiӇm lӟn cӫa cuӝc nәi dұy phá khám Tân HiӋp là hành ÿӝng nәi dұy tӯ

bên trong, có tә chӭc chһt chӁ và quy mô lӟn. Sӵ kiӋn diӉn ra trong ÿiӅu kiӋn các

ÿӗng chí ta bӏ giam hãm trong nhà tù cӫa kҿ thù, có hàng rào kӁm gai, có lô cӕt

tháp canh, có lính bҧo vӋ trang bӏ vǊ khí sҳc bén. Muӕn ra khӓi nhà tù là mӝt viӋc

khó khăn nguy hiӇm, vұy mà cuӝc nәi dұy tұp thӇ, ÿӗng loҥt ÿã giành ÿѭӧc thҳng

lӧi lӟn.

4.10 Page 40

▲back to top

Thӭ hai là cuӝc nәi dұy phá khám nә ra trong lúc chiӃn dӏch “Trѭѫng Tҩn

Bӱu” ÿang bӫa giăng lӵc lѭӧng ÿӇ truy bҳt các chiӃn sƭ cӝng sҧn, mà Biên Hòa, Bà

Rӏa, Thӫ Dҫu Mӝt ÿang là trӑng ÿiӇm cӫa chiӃn dӏch. Khi kӃ hoҥch chuҭn bӏ ÿã

hoàn thành thì ÿѭӡng dây liên lҥc vӟi TӍnh ӫy Biên Hòa lҥi bӏ cҳt ÿӭt, tình hình

phong trào cách mҥng ӣ miӅn Nam nói chung và Biên Hòa nói riêng lúc bҩy giӡ

ÿang gһp nhiӅu khó khăn.

Trѭӟc tình hình phӭc tҥp nhѭ vұy, nӃu không có mӝt quyӃt tâm lӟn, ÿһc biӋt

là tinh thҫn tӵ lӵc tӵ cѭӡng thì không thӇ lãnh ÿҥo cuӝc nәi dұy phá khám ÿѭӧc.

Bҵng tinh thҫn tӵ lӵc tӵ cѭӡng và vӟi quyӃt tâm cao, Ĉҧng ӫy nhà tù Tân

HiӋp ÿã tұp hӧp ÿѭӧc nhӳng cán bӝ, ÿҧng viên ѭu tú nhҩt, thông qua nhiӅu hình

thӭc và biӋn pháp thӱ thách khi trong nhà tù. ĈiӅu quan trӑng hѫn là Ĉҧng ӫy ÿã

truyӅn ÿҥt thông suӕt tinh thҫn tӵ lӵc, tӵ cѭӡng

này cho tҩt cҧ cán bӝ, ÿҧng viên khi ÿѭӧc thông báo kӃ hoҥch. Dӵ kiӃn trang bӏ

nhӳng gì cҫn thiӃt cho cuӝc nәi dұy và hành trang lúc lên ÿѭӡng ÿӇ trӣ vӅ vӟi cách

mҥng là do anh em tӵ lo liӋu lҩy, tҩt nhiên là có sӵ giúp ÿӥ cӫa thân nhân vào thăm

nuôi và nhӳng cѫ sӣ cách mҥng ӣ bên ngoài, tӯ quҫn áo, thuӕc men ÿӃn các vұt

dөng khác.

KӃ hoҥch chuҭn bӏ chu ÿáo, phân công trách nhiӋm rõ ràng cho các tә ÿӝi

xung kích, tә giao liên dүn ÿѭӡng khi nәi dұy, cǊng ÿã thӇ hiӋn rõ tinh thҫn tӵ lӵc

tӵ cѭӡng cӫa Ĉҧng ӫy và cán bӝ, ÿҧng viên trong nhà tù Tân HiӋp.

Khi ÿoàn ra khӓi cәng nhà tù Tân HiӋp, nhҩt là khi ÿoàn phҧi tách ra làm

nhiӅu ÿoàn nhӓ, không có giao liên dүn ÿѭӡng, các ÿӗng chí phҧi tӵ dò dүm, tìm

ÿѭӡng vӅ ÿӃn nѫi thuұn lӧi nhҩt. Không có ý chí cách mҥng và tinh thҫn tӵ lӵc tӵ

cѭӡng thì không thӇ nào vѭӧt mӑi trӣ ngҥi ÿӇ vӅ vӟi nhân dân ÿѭӧc.

2. Sӵ kiên quyӃt và linh hoҥt cӫa Ĉҧng ӫy trong chӫ trѭѫng, chӍ ÿҥo và

tә chӭc

Chӫ trѭѫng nәi dұy, phá khám Tân HiӋp cӫa Ĉҧng ӫy nhà tù là mӝt chӫ

trѭѫng ÿúng ÿҳn, ÿáp ӭng ÿúng nguyӋn vӑng cӫa ÿa sӕ tù chính trӏ, ÿáp ӭng yêu

cҫu phong trào cách mҥng miӅn Nam ÿang cҫn cán bӝ cách mҥng. Chӫ trѭѫng này

có cѫ sӣ rҩt ÿúng ÿҳn, ÿó là lý luұn vӅ ba khҧ năng cӫa cách mҥng miӅn Nam ÿã

ÿѭӧc Bҧn dӵ thҧo ĈӅ cѭѫng cách mҥng miӅn Nam vҥch ra. Hѫn nӳa, thông qua tin

tӯ bên ngoài vào và hành ÿӝng ÿàn áp cӫa kҿ thù trong nhà tù, Ĉҧng ӫy ÿã nhұn rõ

bҧn chҩt xâm lѭӧc và sӵ lұt lӑng cӫa Mӻ - DiӋm không chҩp nhұn thi hành HiӋp

ÿӏnh Genève.

Khi ÿã thӕng nhҩt vӅ chӫ trѭѫng, Ĉҧng ӫy trong nhà tù ÿã ÿҩu tranh kiên

quyӃt không khoan nhѭӧng trѭӟc nhӳng ý kiӃn ngѭӧc lҥi. Nhѭ thái ÿӝ dao ÿӝng,

muӕn hӑc “tӕ cӝng” ÿӇ ÿӏch cho ra tù : nhѭ ý kiӃn cho nәi dұy phá khám là “manh

ÿӝng” không phù hӧp vӟi chӫ trѭѫng ÿҩu tranh hòa bình cӫa Ĉҧng; ÿҧ thông tѭ

tѭӣng ÿӕi vӟi ÿҧng viên trҿ muӕn vѭӧt ngөc, trӕn khӓi nhà tù bҵng nhӳng nhóm

nhӓ lҿ tҿ...

ViӋc thӵc hiӋn chӫ trѭѫng ÿѭӧc Ĉҧng ӫy chӍ ÿҥo bí mұt, chһt chӁ, có sӵ phӕi

- kӃt hӧp giӳa các tә, ÿӝi xung kích rҩt nhӏp nhàng. Tuy nhiên, trong chӍ ÿҥo, Ĉҧng

ӫy cǊng rҩt linh hoҥt và có sách lѭӧc phù hӧp. Trong nhà tù lúc này giam giӳ 1872