15 nam guong mat Dong Nai qua bao chi doi moi 2-8 :: Books 2010

Expand document

Collapse document

15 nam guong mat Dong Nai qua bao chi doi moi 2-8

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

15 nam guong mat Dong Nai qua bao chi doi moi 2-8

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

ÿã mҩt tҥi Kinh ÿô HuӃ. Làm quan không nhà, Trӏnh Hoài Ĉӭc quҧ là ngѭӡi xѭa nay hiӃm.

HiӋn thӡi phҫn mӝ khiêm nhѭӡng cӫa ông vүn nҵm trong mӝt xóm lao ÿӝng nghèo,

phѭѫng Trung DǊng, thành phӕ Biên Hòa. Năm 1927, theo ÿӅ nghӏ cӫa Trѭӡng ViӉn

Ĉông bác cә, Toàn quyӅn Ĉông Dѭѫng ÿã xӃp mӝ Trӏnh Hoài Ĉӭc vào danh sách “c͝ tích

li͏t h̩ng”. Bӝ Văn hóa nѭӟc Cӝng hòa xã hӝi chӫ nghƭa ViӋt Nam cǊng ÿã xӃp hҥng di

tích này nhѭng hiӋn vүn chѭa ÿѭӧc trùng tu vì thiӃu kinh phí ÿӅn bù giҧi tӓa cho dân. Sinh

thӡi Trӏnh Hoài Ĉӭc có nhiӅu tác phҭm ÿѭӧc ÿánh giá cao. Do chiӃn tranh tao loҥn bӏ thҩt

tán nay chӍ còn hai bӝ sách quý là: Gia Ĉ͓nh thành thông chí và C̭n Trai thi t̵p.

Gia Ĉ͓nh thành thông chí là cuӕn ÿӏa chí ghi lҥi khá ÿҫy ÿӫ diӋn mҥo xӭ Ĉàng

Trong kӇ tӯ khi ngѭӡi ViӋt bҳt ÿҫu Nam tiӃn lұp nghiӋp. Quӕc sӱ quán triӅu nhà NguyӉn

ÿã phҧi dӵa vào sách này nhѭ mӝt nguӗn tѭ liӋu quan yӃu ÿӇ soҥn các bӝ sӱ: Ĉ̩i Nam

th͹c lͭc (Ti͉n biên và Chính biên), L͓ch tri͉u hi͇n ch˱˯ng lo̩i chí, Ĉ̩i Nam nh̭t th͙ng

chí. Ngѭӡi Pháp cǊng sӟm biӃt ÿӃn giá trӏ cӫa Gia Ĉ͓nh thành thông chí vӅ tính khoa hӑc

và lӏch sӱ nên sau khi thôn tính Nam kǤ, Garbie Aubaret lұp tӭc cho dӏch ra tiӃng Pháp và

xuҩt bҧn tҥi Paris năm 1863. Ngày nay các nhà biên soҥn ÿӏa chí ӣ khu vӵc Nam bӝ vүn

phҧi tham khҧo và trích dүn sách này... C̭n Trai thi t̵p là mӝt tuyӇn tұp thѫ ÿӗ sӝ bao

gӗm nhӳng bài thѫ ông viӃt trong ba mѭѫi sáu năm (1782-1818) chia làm ba phҫn: kh̫ dƭ

t̵p, Quan quang t̵p và Thoái trung th͹c biên t̵p. Thѫ Trӏnh Hoài Ĉӭc giàu tính trӳ tình,

yêu quê hѭѫng, yêu thiên nhiên cӫa mӝt ngѭӡi có tâm hӗn giҧn dӏ. Trong thѫ ông cǊng

phҫn nào thӇ hiӋn tính quan phѭѫng cӫa mӝt vӏ công thҫn sӕng trong thӡi trung hѭng thӏnh

trӏ... Có thӇ nói Trӏnh Hoài Ĉӭc là danh nhân tiêu biӇu cӫa ÿҩt Biên Hòa xѭa. NhiӅu ÿô thӏ

ӣ ViӋt Nam lҩy tên ông ÿһt cho ÿѭӡng phӕ nhѭng tiӃc thay tҥi Biên Hòa, thành phӕ quê

hѭѫng ông, lҥi không còn con ÿѭӡng mang tên Trӏnh Hoài Ĉӭc. Nhà văn Lý Văn Sâm,

năm nay ÿã bҧy mѭѫi bҧy tuәi, nói:

- Phҧi có cách gì ÿó ÿӇ trҧ lҥi tên ÿѭӡng Trӏnh Hoài Ĉӭc cho thành phӕ Biên Hòa,

không phҧi vì ông xӭng ÿáng mà hѫn thӃ thành phӕ Biên Hòa xӭng ÿáng có con ÿѭӡng

ÿҽp nhҩt mang tên ông. Và nên ÿӅ nghӏ tӍnh Ĉӗng Nai thành lұp mӝt giҧi thѭӣng văn hӑc

nghӋ thuұt mang tên Trӏnh Hoài Ĉӭc... Vì ÿây là vҩn ÿӅ văn hóa cӫa mӝt vùng ÿҩt, mӝt

thӡi ÿҥi.

Nhà văn LýVăn Sâm là mӝt ngѭӡi Biên Hòa có cá tính ÿӝc ÿáo. Xuҩt thân trong

mӝt gia ÿình công chӭc nghèo nhѭng tӯ nhӓ ông ÿã nәi danh là mӝt công tӱ ÿҽp trai, hào

hoa, hӑc giӓi, ÿá bóng hay, thích cѭӥi ngӵa theo cha vào trong rӯng gìa miӅn Ĉông thҧ

hӗn lang thang theo mây trӡi sông nѭӟc cây cӓ. Trang thanh niên tuҩn tú có biӋt danh Hai

Lý ҩy ÿã làm lay ÿӝng không biӃt bao nhiêu con tim thiӃu nӳ Biên Hòa. Nhѭng nhӳng

ngѭӡi ÿҽp nào có biӃt anh Hai ÿã bӏ văn chѭѫng ám vào thân phұn nhѭ mӝt ÿӏnh mӋnh,

nhѭ mӝt nhu cҫu bҭm sinh. Thӵc ra không yêu văn chѭѫng thì chҷng biӃt yêu cái gì. Ông

viӃt truyӋn ngҳn gӣi ÿăng các báo ÿӇ lұp thân và ÿӇ kiӃm sӕng bҵng ngòi bút. Tҥp chí văn

hӑc TiӇu thuyӃt thӭ bҧy ÿăng truyӋn ngҳn ÿҫu tay cӫa ông mang tên Cұy nhӏ sông phӕ.

ban biên tұp gӗm nhӳng nhà văn khét tiӃng ÿѭѫng thӡi cӭ tѭӣng ông là ngѭӡi lӟn tuәi bӣi

giӑng văn vӯa tӯng trҧi vӯa tài hoa trang nhã. Nhӡ có cách mҥng ông theo cái nghӅ văn ÿi

làm cách mҥng, coi ÿó là vǊ khí và cǊng là cҫn câu cѫm. Ông ÿăng hàng trăm truyӋn ngҳn,

ký hàng chөc bút danh ÿӇ che mҳt ÿӏch. Ông không nhӟ mình ÿã viӃt bao nhiêu truyӋn

ngҳn cǊng chҷng nhӟ hӃt bút danh cӫa mình. Lý Văn Sâm là nhà văn không có tӫ sách

riêng ÿӇ tác phҭm cӫa mình. Ông chҷng quan tâm ÿӃn nhӳng ÿӭa con tinh thҫn, ông tin

rҵng nӃu viӃt ÿѭӧc cái gì nên nәi ÿã có ÿӡi nhӟ hӝ. Lâu lâu có ÿӝc giҧ vì quí mӃn, ÿem

1.2 Page 2

▲back to top

tһng ông cuӕn sách cǊ, ông reo lên nhѭ gһp lҥi ngѭӡi quen: “A, cuӕn này tôi viӃt ÿây mà.

Nè, không biӃt tҥi sao hӗi ÿó mình víet hăng quá. Giӡ ÿӑc lҥi mҳc cӥ thҩy mҽ”. Làm nhà

văn tһng sách cho ÿӝc giҧ là chuyӋn thѭӡng tình, ông thì ngѭӧc lҥi, ÿӝc giҧ tһng sách cho

nhà văn ÿӇ làm kӹ niӋm. Nào ông có giӳ ÿѭӧc lâu, lҥi ÿem cho ai ÿó mѭӧn rӗi quên luôn.

Sӕng làm viӋc cùng cѫ quan tôi nhұn ÿѭӧc ӣ ông tình thѭѫng và bài hӑc vӅ lòng tӵ trӑng.

Chҷng có gì ÿáng trân trӑng hѫn khi biӃt khiêm nhѭӡng, biӃt tӵ ÿánh guía ÿúng tác phҭm

cӫa mình. Trong hai năm (1947-1949) ông xuҩt bҧn 15 cuӕn tiӇu thuyӃt và truyӋn ngҳn.

Nhӳng cuӕn sách ҩy khiӃn nhà ÿѭѫng cөc coi là “có vҩn ÿӅ” nên lâu lâu lҥi bҳt ông nhӕt

vào bót. Bҳt cóc bӓ ÿƭa. Ra tù. ViӃt bҳt ! Lҥi ra tù. Lҥi viӃt. Lҥi bҳt !... Cho ÿӃn tháng 12

năm 1956, ông vѭӧt khám Tân HiӋp ra hҷn khu căn cӭ ӣ chiӃn khu Ĉ. Ông là ngѭӡi chӍ

biӃt nhӟ nhӳng ÿiӅu ÿáng nhӟ còn bҧn thân thì quên, quên ÿӃn mӭc tai hҥi... Lúc làm hӗ

sѫ ÿӅ nghӏ tһng thѭӣng Huân chѭѫng Ĉӝc lұp, ông khai lung tung: Tham gia cách mҥng tӯ

năm 1943 thì khai là tháng 8 năm 1945, chӭc vө cao nhҩt là Phó chӫ tӏch Liên HiӋp Văn

hӑc NghӋ thuұt ViӋt Nam thì khai là chӫ tӏch Hӝi Văn NghӋ Ĉӗng Nai. ông nói: ngѭӡi ta

ngon lành bӏ ÿày ÿi Côn Ĉҧo mình dán truyӅn ÿѫn ngoài chӧ Biên Hòa, ÿѭa thѫ tӯ cho ông

bí thѭ chi bӝ, làm chѫi chѫi, khai ra lӥ ngѭӡi ta cѭӡi cho, nhҵm nhò chi ba cái lҿ tҿ Nhà

văn Hoàng Văn Bәn cùng mҩy anh em phҧi ÿi sѭu tҫm nhân chӭng căn cӭ hӗ sѫ gӕc làm

lҥi bҧn kê khai thành tích cho ông. Ông ÿã ÿѭӧc Nhà nѭӟc tһng thѭӣng Huân chѭѫng Ĉӝc

Lұp hҥng nhì. Hôm nhұn Huân chѭѫng ông rҩt xúc ÿӝng, nói không nên lӡi.

ThӍnh thoҧng ông lҥi ÿi xe ôm vӅ Biên Hòa thăm nhӳng nѫi có nhiӅu kӹ niӋm. Ông

thѭӡng chӑn mӝt góc khuҩt trong quán ngӗi nhâm nhi ly cà phê ÿen ÿӇ ngүm cái sӵ ÿӡi.

Ngoài xa kia dòng sông Ĉӗng Nai trôi lһng lӁ, bӃn sông xѭa còn ÿây, nѫi ÿó ông vүn gӑi

là sông Phӕ - BӃn Xuân trong nhӳng trang viӃt ÿҫy tâm huyӃt mӝt thӡi...

Bên chân tѭӧng ÿài ChiӃn thҳng sân bay Biên Hòa có mӝt ngôi nhà nhӓ cӫa cӵu

chiӃn binh lão thành Trҫn Công An tӭc ông Hai Cà. Ông nhұn làm lao công bҧo vӋ và

chăm sóc hoa cӓ quanh tѭӧng ÿài. Mӟi gһp cӭ tѭӣng ông là lão Nông ӣ miӋt ruӝng lên

thành phӕ thăm con cháu. Ngày lӉ ông khoác lên ngѭӡi bӝ quân phөc gҳn quân hàm ÿҥi tá,

hai vҥt áo trѭӟc ngӵc treo huân chѭѫng dày ÿһc, ai ÿi ngang cǊng phҧi quay nhìn và trҫm

trӗ. Tôi chѭa thҩy áo ai ÿính nhiӅu Huân chѭѫng nhѭ áo ông Hai Cà. Ông là con ngѭӡi

thұt mang nhiӅu huyӅn thoҥi... Nhӳng ngày ÿҫu mùa Thu 1945, Nam bӝ kháng chiӃn, ông

là ngѭӡi ÿҫu tiên dùng chiӃn thuұt ÿһc công buӝc thӫ pháo vào ÿҫu sào tre thҧ tӯ trên cao

xuӕng tiêu diӋt bót Cҫu Bà Bѭӟm. Thӡi chӕng Mӻ, ông lұp nên kǤ tích cӫa ngѭӡi Nông

dân mһc áo lính. Giӳa rӯng già miӅn Ĉông, dѭӟi bom pháo, chҩt ÿӝc hóa hӑc, vүn có mӝt

ÿӝi quân hұu cҫn hùng hұu gӑi là Bӝ ÿӝi Hai Cà. Suӕt 15 năm trӡi (1961-1976), ông Hai là

ngѭӡi chӍ huy Hұu cҫn MiӅn Ĉông vӟi nhiӋm vө là sҧn xuҩt và chiӃn ÿҩu bҧo vӋ căn cӭ.

Mһc sӵ khӕc liӋt cӫa chiӃn tranh, ÿѫn vӏ ông vүn trӗng ÿѭӧc hѫn 1.000 m,үu rүy cӫ mì và

cày cҩy hѫn 2.000 mүu ruӝng, ông nҳm trong tay tiӅn triӋu ÿӇ huy ÿӝng mua lúa ӣ nông

dân chuyӇn vào căn cӭ. hàng trăm xe ÿò chӣ lúa vүn bí mұt len lӓi vào rӯng. Dù ӣ rӯng

già luôn bӏ ÿӏch tұp kích nhѭng bӝ máy hұu cҫn cӫa ÿѫn vӏ vүn vұn hành ÿӅu ÿһn ÿӇ ÿáp

ӭng nhu cҫu cӫa chiӃn trѭӡng. Xuӣng quân giӟi chuyên sӱa chӳa và chӃ tҥo vǊ khí có cҧ

kӻ sѭ và thӧ bұc 7 làm viӋc. Ba bӋnh viӋn, trҥm xá ÿӫ năng lөc ÿón tiӃp và ÿiӅu trӏ hàng

trăm thѭѫng bӋnh binh. Quân sӕ ÿѫn vӏ lúc cao nhҩt lên tӟi 5.000 ngѭӡi, quân thѭӡng trӵc

khoҧng trên 2.000 ngѭӡi. Bӝ ÿӝi Hai Cà cҧ trai lүn gái ÿӅu gӑi ông là Ba, là Tía, là Bӕ, là

ông Già...Vӯa là thӫ trѭӣng, ông vùa là ngѭӡi cha cӫa chiӃn sƭ dѭӟi quyӅn . ông kӇ “Bây

giӡ hòa bình nghӍ lҥi thҩy thѭѫng tөi nhӓ quá chӯng. Lính trai cӵc mӝt, lính gái cӵc mѭӡi.

1.3 Page 3

▲back to top

Hӗi ÿó nghiêm lҳm, chҷng ÿӭa nào dám hó hé chuyӋn yêu ÿѭѫng. Lính trai ÿһt vè tán tӍnh:

“N˱ͣc sông Ĉ͛ng Nai vͳa trong vͳa mát

Con gái ông Hai Cà công tác d͍ th˱˯ng.

Tán chѫi vұy ÿӇ lӵa lúc chui vô kho ăn trӝm lѭѫng khô, chӏ em mang súng rѭӧt cho,

chҥy ÿã rӗi quay lҥi chӑc:

“N˱ͣc su͙i Mã Ĉà vͳa trong vͳa mát

Con gái ông Hai Cà không lác thì lang ben.

Ngay trong kháng chiӃn ông hai Cà ÿã có ý thӭc bҧo vӋ thiên nhiên và môi trѭӡng.

Khi ÿi săn thú chӍ ÿѭӧc bҳn nai hoһc mӉn, không có lӋnh ông bӝ phұn chuyên kiӃm thӏt

rӯng không ÿѭӧc bҳn Hә và Voi. Cá nhiӅu nhѭng ông chӍ sӱ dөng lѭӟi mҳt 10 ÿӇ bҳt cá

to, cҩm ngһt dùng chҩt nә ÿӇ ÿánh cá.

Ngôi nhà ÿѫn sѫ cӫa ông hai Cà vүn thѭӡng xuyên có khách quý, nhiӅu vӏ lãnh ÿҥo

Ĉҧng và Nhà nѭӟc ÿӃn viӃng tѭӧng ÿài khi vӅ thăm Ĉӗng nai ÿã tình cӡ nhұn ra ông là

sÿӗng ÿӝi cǊ thӡi chiӃn tranh. Mӝt ngѭӡi tӯng nҳm hҫu bao, cai quҧn mӝt tәng kho vô vàn

cӫa cҧi, thӃ nhѭng khi vӅ hѭu, phӫi hai tay thanh thҧn sӕng cuӝc ÿӡi thѭӡng . Ông vүn

vҩn thӭ thuӕc rê rҿ tiӅn nhѭ thӡi trai trҿ, trò chuyӋn vӟi các cháu mүu giáo trong giӡ ra

chѫi bên chân tѭӧng ÿài ông và cháu cùng vӛ tay hát hò vui vҿ. Ban ÿêm bҩt kӇ mѭa giҥt

ÿӃn phiên trӵc, ông lҥi ôm mùng mӅn che tăng nҵm ngӫ ngay ngoài trӡi ÿӇ canh gác,

phòng kҿ trӝm nhә cây kiӇng trong vѭӡn hoa...

Thұt ÿáng trân trӑng nhӳng ngѭӡi nhѭ ông Hai Cà, ông Lý Văn Sâm... Hӑ ÿã bѭӟc

ra khӓi quá khӭ huy hoàng, biӃt sӕng tӵ tҥi nhӳng ngày cuӕi ÿӡi vӟi mӝt tâm hӗn trong

sáng. Hӑ góp ÿӡi mình làm viên gҥch xây nên cái nӅn văn hóa cӫa thành phӕ Biên Hòa.

Hӑ là sӵ kӃ thӯa phҫn hӗn sâu thҷm cӫa ông cha, nhӳng ngѭӡi ÿi vӅ phѭѫng Nam mӣ

mang cõi bӡ ÿҩt nѭӟc tӯ ngày xa xѭa...

Biên Hòa ÿã ÿѭӧc công nhұn là thành phӕ cҩp Hai và sҳp bѭӟc vào tuәi Ba trăm

năm. Biên Hòa là nѫi có tӕc ÿӝ phát triӇn công nghiӋp cao nhҩt nѭӟc nhӡ khҧ năng thu hút

ÿҫu tѭ. Hҫu nhѭ ngày nào trên Ti vi cǊng thҩy ÿѭa tin cҳt băng khánh thành nhà máy mӟi.

Mӛi năm Biên Hòa cҫn 50.000 ngѭӡi lao ÿӝng công nghiӋp. Có mӝt thӏ trѭӡng lao ÿӝng

ÿang mӣ ra tҥi Biên Hòa. Ngѭӡi tӭ xӭ ÿә vӅ, mang theo giӑng nói ÿӫ các miӅn quê ViӋt

Nam. Biên Hòa là mӝt công trѭӡng khәng lӗ và nhѭ có mӝt cѫn lӕc bê tông hóa ÿang lan

ra trên nhӳng triӅn ÿӗi thoai thoҧi ven sông Ĉӗng Nai. Công nghiӋp hóa, hiӋn ÿҥi hóa là

hѭӟng vѭѫn tӟi tѭѫng lai cӫa Biên Hòa nhѭng cǊng ÿã xuҩt hiӋn thêm nhӳng vҩn nҥn mӟi

nhѭ: ô nhi͍m môi tr˱ͥng, s͹ gia tăng dân s͙ c˯ h͕c, giá sinh ho̩t leo thang... Và tôi bӛng

thҩy khó hình dung ÿѭӧc gѭѫng mһt cӫa ngѭӡi Biên Hòa sau năm 2.000. Nhӏp ÿiӋu công

nghiӋp, nӃp sӕng công nghiӋp và cѫ chӃ thӏ trѭӡng lҩy ÿӗng tiӅn làm cҫu nӕi, trao ÿәi và

giao lѭu liӋu có làm cho gѭѫng mһt ngѭӡi Biên Hòa xa lҥ vӟi tҫm vóc văn hóa vӕn có cӫa

hôm qua và hôm nay. Là mӝt cѭ dân cӫa Biên Hòa, tôi ao ѭӟc thành phӕ này trong tѭѫng

lai có tҫm vóc văn hóa tѭѫng xӭng vӟi tҫm vóc công nghiӋp. Mӝt thành phӕ hiӋn ÿҥi bao

giӡ cǊng là mӝt thành phӕ văn hóa, nӃu thiӃu văn hóa, sӁ trӣ thành khu kinh tӃ mӟi cӫa

các nhà ÿҫu tѭ nѭӟc ngoài hoһc là trӣ thành thӏ trѭӡng bán sӭc lao ÿӝng mà thôi...

T̩p chí Sông Ph͙ Xuân Ĉinh S͵u

1.4 Page 4

▲back to top

PHӨ NӲ ĈӖNG NAI

TIӂP BѬӞC TRUYӄN THӔNG ANH HÙNG

CӪA BÀ TRѬNG, BÀ TRIӊU

TÔN HOÀN

PHӨ NӲ ĈӖNG NAI VÀ NHӲNG

ĈÓNG GÓP QUAN TRӐNG

Trong hai cuӝc kháng chiӃn chӕng Pháp - Mӻ cӭu nѭӟc, cùng vӟi phө nӳ cҧ nѭӟc

phө nӳ Ĉӗng nai ÿã có nhiӅu ÿóng góp quan trӑng. Hӑ ÿã có mһt trên khҳp nҿo ÿѭӡng

chiӃn ÿҩu, ӣ các công sӵ, chiӃn hào trong tҫm ÿҥn cӫa kҿ thù; bám trө trong lòng ÿӏch, vұn

ÿӝng quҫn chúng xây dӵng lӵc lѭӧng... NhiӅu ngѭӡi chӏ, ngѭӡi ḿ ÿã nuôi gi̭u cán b͡

cách m̩ng trong vùng t̩m chi͇m không ngҥi hy sinh gian khә. NhiӅu chӏ phҧi vào tù ra

khám nhiӅu lҫn, chӏu nhiӅu trұn ÿòn tra tҩn dã man cӫa quân thù, nhѭng vүn mӝt lòng mӝt

dҥ giӳ lòng kiên trung vӟi Ĉҧng vӟi cách mҥng. NhiӅu chӏ ÿã hy sinh tuәi thanh xuân cӫa

mình trong hai cuӝc kháng chiӃn cӭu nѭӟc... không thӇ kӇ hӃt nhӳng ÿóng góp hy sinh cӫa

sƭ nhѭ: Hӗ Thӏ Hѭѫng mãi mãi sáng ngӡi trang sӱ truyӅn thӕng. Con sӕ hѫn 60 nӳ tù

chính trӏ Côn Ĉҧo và các lao tù; 140 bà mҽ ViӋt Nam anh hùng... là nhӳng bҵng chӭng

sinh ÿӝng vӅ truyӅn thӕng tranh hùng, bҩt khuҩt, trung hұu, ÿҧm ÿang cӫa phө nӳ tӍnh ta.

Ĉó còn là niӅm tӵ hào chung cӫa ÿҧng bӝ và nhân dân trong tӍnh.

Gҫn 20 năm trong xây dӵng và phát triӇn ÿҩt nѭӟc, phө nӳ tӍnh nhà tiӃp tөc phát

huy truyӅn thӕng tӕt ÿҽp năm xѭa. Trên nhiӅu lƭnh vӵc kinh tӃ - xã hӝi, an ninh - trұt tӵ...,

phө nӳ tӍnh nhà ÿӅu thӇ hiӋn vai trò cӫa mình, ÿóng góp nhӳng thành tӵu có ý nghƭa. Theo

thӕng kê gҫn ÿây: lӵc lѭӧng nӳ chiӃn 52% dân sӕ cҧ tӍnh, trong ÿó lao ÿӝng nӳ chiӃm

491.637/979.350 lao ÿӝng toàn tӍnh (tӹ lӋ 50,20%). Hai lƭnh vӵc quan trӑng, kinh tӃ công

nghiӋp và Nông nghiӋp trong tӍnh, sӕ lao ÿӝng nӳ chiӃm ѭu thӃ, trӣ thành lӵc lѭӧng sҧn

xuҩt chӫ yӃu, quyӃt ÿӏnh hoàn thành nhiӋm vө sҧn xuҩt chӫ yӃu, quyӃt ÿӏnh hoàn thành

nhiӋm vө sҧn xuҩt hàng năm ӣ cѫ sӣ. Trong phong trào thi ÿua 2 giӓi do Liên ÿoàn lao

ÿӝng tӍnh phát ÿӝng ÿã xuҩt hiӋn nhiӅu tҩm gѭѫng tiêu biӇu. Báo cáo chính trӏ tҥi Ĉҥi hӝi

V Công ÿoàn tӍnh cho biӃt: Trong 5 năm (1988 - 1993) ÿã có trên 30.529 lѭӧt chӏ em ÿҥt

danh hiӋu (2 giӓi). Sӕ lao ÿӝng nӳ ӣ hai ngành giáo dөc - y tӃ cӫa tӍnh cǊng chiӃm mӝt lӵc

lѭӧng ÿáng kӇ. Phҫn lӟn hӑ ÿӅu thӵc hiӋn tӕt công tác chuyên môn, không ngӯng nӛ lӵc

hӑc tұp, rèn luyӋn ÿӇ trӣ thành nhӳng giáo viên dҥy giӓi, nhӳng thҫy thuӕc giӓi...

Vӟi chӭc năng cӫa mình, Hӝi LHPN tӍnh và các cҩp Hӝi trong nhӳng năm qua ÿã

có nhiӅu nӝi dung hoҥt ÿông thiӃt thӵc. Các chѭѫng trình cӫa Hӝi ÿӅ ra thích hӧp vӟi tӯng

thӡi kǤ, tұp hӧp ÿѭӧc lӵc lѭӧng phө nӳ trong tӍnh, góp phҫn cho sӵ әn ÿӏnh và phát triӇn

kinh tӃ - xã hӝi cӫa tӍnh. Nәi bұt trong nhӳng năm gҫn ÿây là cuӝc vұn ÿӝng “Phө nӳ giúp

nhau làm kinh tӃ gia ÿình và nâng cao trách nhiӋm làm mҽ, hҥn chӃ trҿ suy dinh dѭӥng và

bӓ hӑc”. Nӝi dung hai cuӝc vұn ÿӝng ÿã mang lҥi kӃt quҧ thiӃt thӵc, góp phҫn thӵc hiӋn

xóa ÿói, giҧm nghèo tҥo ÿѭӧc niӅm tin cӫa Ĉҧng, chính quyӅn và quҫn chúng ÿӕi vӟi tә

chӭc Hӝi liên hiӋp phө nӳ.

Thӵc tiӉn cho thҩy, lӵc lѭӧng lao ÿӝng nӳ ngày càng phát triӇn vӅ chҩt và mӣ ra

nhӳng triӇn vӑng tӕt ÿҽp nhҵm phát huy ngày càng cao vai trò bình ÿҷng cӫa phө nӳ trên

1.5 Page 5

▲back to top

nhiӅu mһt hoҥt ÿӝng.

CÔNG TÁC CÁN BӜ NӲ- MӜT ĈIӆM SÁNG CӪA TӌNH NHÀ

Có thӇ nói, Ĉӗng Nai là mӝt tӍnh hiӋn có ÿông ÿҧo lӵc lѭӧng cán bӝ nӳ ÿang giӳ

nhiӅu cѭѫng vӏ quan trӑng trong các cѫ quan Ĉҧng, chính quyӅn và các ban ngành, ÿoàn

thӇ. Có hai cán bӝ nӳ là ÿҥi biӇu quӕc hӝi: chӏ Lê Thӏ Thu Ba (Phó chánh án Tòa án nhân

dân tӍnh) và NguyӉn Thӏ Bҥch TuyӃt (Phó phòng giáo dөc huyӋn Long Thành). Ngѭӡi

ÿӭng ÿҫu UBND tӍnh là cán bӝ nӳ trѭӣng thành tӯ công tác Ĉoàn, chӏ Trҫn Thӏ Minh

Hoàng. Có 10 cán bӝ nӳ là TӍnh ӫy viên hiӋn ÿang giӳ chӭc vө trѭӣng, phó các ngành;

ÿoàn thӇ, chính quyӅn: chӏ Ĉһng Thӏ Kim Nguyên, Phó chӫ tӏch UBND tӍnh; chӏ Trҫn Thӏ

Hòa, Chӫ tӏch LHPN tӍnh; chӏ NguyӉn Thӏ Minh Tѭ, Chӫ tӏch hӝi Nông dân tӍnh, chӏ Bùi

Ngӑc Thanh, Bí thѭ tӍnh Ĉoàn; chӏ HuǤnh Lang Anh, Phó giám ÿӕc Sӣ LĈTB - XH tӍnh;

chӏ Lê Thӏ Hӗng Hoa, Chánh án Tòa án nhân dân tӍnh; chӏ NguyӉn Thӏ Thu Lan, Phó giám

ÿӕc Sӣ GD- ĈT; chӏ Trҫn Thӏ Luұn, Phó chánh thanh tra tӍnh; chӏ Phҥm Thӏ Sum Giám

ÿӕc Nhà máy Ĉѭӡng Biên Hòa; chӏ Lâm Thӏ NguyӋt Bí thѭ huyӋn ӫy Nhѫn Trҥch. Ngoài

ra còn có trên 500 ÿҥi biӇu HĈND 3 cҩp là cán bӝ nӳ, và trên 70 cán bӝ nӳ là giám ÿӕc,

phó giám ÿӕc, thӫ trѭӣng các cѫ quan, ÿoàn thӇ, công ty, nhà máy, xí nghiӋp... cӫa tӍnh và

huyӋn.

Rõ ràng, vӟi tӹ lӋ cán bӝ nӳ tham gia công tác lãnh ÿҥo, quҧn lý Nhà nѭӟc nhѭ vӯa

nêu trên là thӇ hiӋn sӵ quan tâm, chú trӑng ÿúng mӭc ÿӕi vӟi công tác cán bӝ nӳ cӫa các

cҩp ӫy Ĉҧng, chính quyӅn trong tӍnh. Thӵc hiӋn nghӏ quyӃt 04 cӫa Bӝ Chính trӏ “VӅ ÿәi

mӟi và tăng cѭӡng công tác phө nӳ trong tình hình mӟi” và chӍ thӏ 37 cӫa Ban bí thѭ vӅ

“Mӝt sӕ vҩn ÿӅ công tác cán bӝ nӳ” chѭѫng trình hành ÿӝng cӫa TӍnh ӫy còn ÿӅ ra cө thӇ

viӋc xây dѭng, quy hoҥch cán bӝ nӳ thành nhiӋm vө có tính chҩt chiӃn lѭӧc; có kӃ hoҥch

ÿào tҥo, bӗi dѭӥng cán bӝ trong tӯng ngành tӯng cҩp và ÿһc biӋt có nhӳng chính sách

quan tâm vӅ viӋc chăm lo ÿӡi sӕng vұt cҩt tinh thҫn...

ChӍ thӏ 37 cӫa Ban bí thѭ TW nêu rõ: “Sӵ nghiӋp ÿәi mӟi cӫa ÿҩt nѭӟc ÿang tҥo ra

môi trѭӡng mӟi cho sӵ phát triӇn tiӅm năng cӫa lao ÿӝng nӳ và cán bӝ nӳ”. Các cҩp ӫy

Ĉҧng chính quyӅn trong tӍnh ÿã và ÿang thӵc sӵ chú trӑng, vì mөc tiêu bình ÿҷng, hҥnh

phúc và dân chӫ cho phө nӳ; ÿӗng thӡi tҥo ÿiӅu kiӋn ÿӇ phө nӳ phát huy tài năng trí tuӋ và

nâng cao ÿӏa vӏ xã hӝi cӫa mình.

Có thӇ nói bҵng thӵc tiӉn sinh ÿӝng cӫa quá trình tham gia hoҥt ÿӝng xã hӝi và lao

ÿӝng sҧn xuҩt trên mӑi lƭnh vӵc, phө nӳ Ĉӗng Nai ÿang cùng vӟi phө nӳ cҧ nѭӟc viӃt tiӃp

trang sӱ truyӅn thӕng anh hùng cӫa Bà Trѭng, Bà TriӋu.

1.6 Page 6

▲back to top

BÀI DӴ THI “NGÒI VIӂT VÀNG” NĂM 1995 CӪA HӜI NHÀ BÁO ĈӖNG

NAI:

GҺP LҤI NGѬӠI CҲM CӠ TRÊN DINH

TӌNH TRѬӢNG BIÊN HÒA 30-4-1975

Mӡ sáng ngày 30-4-1975, nhiӅu ngѭӡi dân trong khu vӵc chӧ Biên Hòa bӛng xôn

xao hҷn lên khi có tiӃng ai ÿó kêu vang: “Mҩy bà tӟi coi, má vӧ thҵng HiӅn mһc ÿӗ ÿen,

mang băng ÿӓ. Treo Cӡ Giҧi Phóng trên dinh TӍnh trѭӣng kìa, ai biӃt bҧ là ViӋt cӝng

không?”.

Bà con ÿә xô ÿӃn xem. Kia rӗi ! Bà ÿang ngӗi ÿó bên chân cӝt cӡ giӳa dinh tӍnh

trѭәng Biên Hòa, mҳt ÿăm ÿăm nhìn sang mӑi hѭӟng... Trên cao lá cӡ mһt trұn nӳa ÿӓ,

nӳa xanh tung bay hiên ngang trong gió sӟm... Ĉâu ÿây tiӃng súng vүn vang lên râm rang

trong lòng thành phӕ.

... Sinh ra trong mӝt gia ÿình nghèo ӣ xã An Thҥnh, HuyӋn Thuұn An, Sông Bé sáu

tuәi ÿҫu bà ÿã sӕng cҧnh cút côi. Mҽ mҩt trong mӝt cѫn lao phәi nһng, gҫn mӝt năm sau

ÿó, cha bà, mӝt ngѭӡi hӟt tóc dҥo, hiӅn lành cǊng qua ÿӡi, do căn bӋnh thѭѫng hàn, hұu

quҧ cӫa ba ngày ÿêm dҫm mình dѭӟi sông ÿӇ tránh giһc Tây ruӗng bӕ bҳt ÿóng thuӃ sâu.

Tuәi thѫ cӫa bӕn anh em bà sӕng bám víu vào ngѭӡi cô ruӝt, góa chӗng và cǊng có mӝt

ÿӭa con gái lӟn hѫn bà vài tuәi.

An Thҥnh, quê bà là mҧnh ÿҩt giàu truyӅn thӕng ÿҩu tranh cách mҥng, hѫn 8 tuәi

ÿҫu bà ÿã biӃt phө nҩu cѫm. xҳt chuӕi giúp cô chú, anh chӏ tham gia phong trào Thanh

niên TiӅn phong trong nhӳng năm 1945-1946, nhà nghèo, không ÿѭӧc ÿӃn trѭӡng tuәi

nhӓ cӫa bà ÿã quen cҧnh buôn gánh, bán bѭng, thӭc khuya dұy sӟm.

Mѭӡi bҧy tuәi - cái tuәi con gái “bҿ gãy sӯng trâu” ҩy bà ÿã là mӝt giao liên bҧn

lƭnh cӫa xã An Thҥnh. Thӡi gian này, bà gһp và yêu mӝt anh thanh niên hiӅn lành chuyên

bӓ mӕi cà lem cho bà và bà con các vùng lân cұn. Rӗi hӑ cѭӟi nhau; cѭӟi xong, bà mӟi

biӃt chӗng mình - ông Lê Văn Ta (tӵ Sáu Bi) là cán bӝ giao liên khu công Nam bӝ (ĈNB),

hai mѭѫi tuәi cùng vӟi chӗng, bà lao vào nhӳng cuӝc chiӃn ÿҩu mӟi vӟi nhӳng ÿӏa bàn xa

hѫn. Bҵng ÿôi gánh cá khô trên vai bà xuôi ngѭӧc khҳp nѫi chuyӇn công văn, chӍ thӏ cӫa

khu ӫy cho các vùng Thuұn An, Dҫu TiӃng chӧ Ĉa Kao (Sài Gòn).

Sӕng vӟi nhau ÿѭӧc 5 năm, thì ông bӏ ÿӏch bҳt ÿѭӡng dây liên lҥc duy nhҩt cӫa bà ӣ

khu ĈNB bӏ ÿӭt. Tuy vұy, bà vүn kiên tâm chӡ ÿӧi, vүn tҩt bұt sӟm hôm nuôi hai con nhӓ

dҥi và âm thҫm giúp ÿӥ cho phong trào Cách mҥng xã nhà.

Năm 1963, ÿӏch thҧ tӵ do chӗng bà, ông lҥi tình nguyӋn vào chiӃn khu, trӵc tiӃp

cҫm súng chiӃn ÿҩu. Bà vүn ӣ lҥi nhà vӟi “nӱa gánh nuôi quân, nӱa gánh nuôi con. Năm

ba mѭѫi mӕt tuәi bà trӣ thành Ĉҧng viên mұt cӫa Chi bӝ xã An Thҥnh.

Sau tӃt Mұu Thân, ÿӏch phҧn kích ÿánh phá ác liӋt hai xã An Thҥnh, An Sѫn, các

ÿӗng chí lãnh ÿҥo khu ӫy ban chӍ ÿҥo tiӅn phuѫng, E Ĉӗng Nai, HuyӋn ӫy, huyӋn Ĉoàn

Lái Thiêu nhѭ: Năm Thuұn, Sáu Phát, Út Mѭѫng, Tám Hùng, Ĉӭc v.v... ÿã vӅ bám trө

trӵc tiӃp chӍ ÿҥo vùng này. Căn hҫm nuôi giҩu sӕ cán bӝ trên, ÿѭӧc ÿһt tҥi nhà bà, ÿѭӧc bà

chăm lo, bҧo vӋ an toàn. Năm 1969 có mӝt tên chiêu hӗi biӃt mһt bà, bà có nguy cѫ bӏ lӝ

1.7 Page 7

▲back to top

ÿѭӧc tә chӭc phân công, bà gӣi hai con cho ngѭӡi chӏ, bàn giao nhiӋm vө, lánh mһt theo

ngѭӡi bҥn vӅ bán chanh ӟt và hoҥt ÿӝng tҥi Chӧ chiӅu Long Hҧi.

Thӡi gian này, Biên Hòa cǊng nhѭ nhiӅu nѫi khác ӣ MiӅn Nam. ÿӏch phҧn kích ác

liӋt vào phong trào Cách mҥng, nhiӅu cán bӝ bӏ chúng bҳn giӃt, tù ÿày. Bà ÿѭӧc tăng

cѭӡng vӅ ÿây hoҥt ÿӝng dѭӟi sӵ chӍ huy cӫa ÿӗng chí Năm vang, Tѭ KǤ sinh hoҥt tҥi Chi

bӝ Chӧ Biên Hòa do ÿӗng chí Tám HuӋ làm bí thѭ.

VӅ Biên Hoà, không nhà cӱa, không ngѭӡi quen, ngѭӡi phө nӳ xinh ÿҽp hѫn ba

mѭѫi tuәi này ÿã phҧi lăn lӝn giӳa chӧ ÿӡi ÿӇ sӕng và hoҥt ÿӝng Cách mҥng. Sҥp cá khô

trong chӧ Biên Hòa là nѫi bà tranh thӫ vào ÿӑc công văn, chӍ thӏ mӛi khi cҩp trên ÿѭa vӅ.

Lúc này bà ÿѭӧc giao hoҥt ÿӝng phong trào, làm công tác dân vұn bà thѭӡng xuyên

ÿi chùa lӉ Phұt, nhѭng cǊng năng ÿi lӉ ÿӑc kinh tҥi các nhà thӡ, bà gia nhұp “Công ÿoàn

buôn gánh bán bѭng” do-ngөy lұp ra, lãnh ÿҥo chӏ em tiӇu thѭѫng nghèo, ÿҩu tranh giành

chӛ ngӗi, không ÿӇ bӑn ÿӏch ÿuәi ÿi ÿӇ chúng xây chӧ. Bà giác ngӝ anh em Công ÿoàn

khuân vác, không ÿӇ bӑn ÿӏch lӧi dөng bóc lӝt anh em. Bà gҫn gǊi các dì, các chӏ có con

em tham gia ngөy quân, ngөy quyӅn, tâm tình giҧi thích ÿӇ hӑ kêu gӑi con em bӓ ngǊ ÿӇ

trӣ vӅ vӟi nhân dân, bà xây dӵng cҧm tình viên tӯ các chӏ em tiӇu thѭѫng tӕt ÿӇ hӑ sҹn

sàng ӫng hӝ, giúp ÿӥ, làm công tác vұn ÿӝng quҫn chúng.

Trong lúc phong trào hoҥt ÿӝng ÿang lên, thì bà nhұn tin chӗng hy sinh (1972), lúc

này, ông ÿã là HuyӋn ÿӝi phó kiêm trѭӣng công an huӋn Lái Thiêu. Nén niӅm ÿau trong

tim, bà càng ráo riӃt hoҥt ÿӝng. Ĉѭӧc sӵ ÿӗng ý cӫa cҩp trên, bà mѭӧn thêm tiӅn mua căn

nhà nhӓ (nay là nhà sӕ 9 ÿѭӡng Phan Chu Trinh Phѭӡng Thanh Bình, nѫi bán vӓ ruӝt xe,

bán cѫm bình dân cӫa anh Tám HiӅn con rӇ bà) gҫn ÿӗn Quân vө thӏ trҩn Biên Hòa mӣ

thêm quán nhұu ban ÿêm ÿӇ dӉ dàng nҳm tình hình qua bӑn lính nguӷ, cҧnh sát ngөy ÿӃn

ăn nhұu tҥi ÿây. Thӡi gian này có mӝt sӕ cán bӝ bӏ ÿӭt liên lҥc tӯ lâu cǊng ÿѭӧc bà móc

nӕi hoҥt ÿӝng trӣ lҥi nhѭ ÿӗng chí Chín Ngӑc, Ba Mua , Hai Vui.

Khoҧng giӳa tháng 4/75; Tình thӃ Cách mҥng dâng lên mҥnh mӁ, tin thҳng trұn

khҳp nѫi bay vӅ tӟi tҩp, bà cùng mӝt sӕ cán bӝ ÿѭӧc triӋu tұp ra Long Hҧi ÿӇ quán triӋt

chӫ trѭѫng, chính sách cӫa Cách mҥng khi vӅ giҧi phóng và tiӃp quҧn Thành phӕ. Bà tham

gia vào ban khӣi nghƭa nӝi thӏ gӗm 9 ngѭӡi do ÿӗng chí Chín Ngӑc làm trѭӣng ban. Trӣ

vӅ, bà khҭn trѭѫng chuҭn bӏ lѭѫng thӵc, thuӕc men, in tài liӋu, truyӅn ÿѫn, may cӡ v.v...

ÿӇ chuҭn bӏ nәi dұy.

ChiӅu 29/4 bӑn ÿӏch thҧ tù ӣ khám ÿѭӡng Biên Hòa ra, nghe tin mӝt sӕ tù chính trӏ

còn vѭӟng ӣ tiӇu khu, bà con cùng mӝt sӕ cán bӝ ÿӝt nhұp vào tiӇu khu ÿón hӑ vӅ nhà bà.

Suӕt ÿêm 29 rҥng 30/4, nhà bà nhѭ mӝt trҥm giao liên, ÿón nhұn chăm sóc thuӕc men, lo

ăn uӕng cho các cán bӝ tù chính trӏ, ÿau bӋnh nһng hoһc nhà ӣ xa chѭa vӅ kӏp.

Hѫn 6 giӡ sáng ngày 30/4/1975, ÿѭӧc sӵ tiӃp tay cӫa ÿӗng chí Mѭӧn - cҧnh sát ӣ

dinh tӍnh trѭӣng và là nӝi tuyӃn cӫa ta - bà ÿӝt nhұp vào dinh. Ôm chһt lá cӡ giҧi phóng

trong tay, bao cҧm xúc, hӗi hӝp, lo âu, xúc ÿӝng dâng tràn trong tâm tѭӣng. Ӗ ! BiӃt ÿâu ӣ

mӝt góc xó xӍnh nào ÿó trong dinh này, hay bên ngoài ÿѭӡng phӕ kia, vүn còn nhӳng tên

lính nguӷ ngoan cӕ sҹn sàng ghim nhӳng viên ÿҥn vào thҷng trái tim bà. ThӃ nhѭng Bà

vүn tiӃn nhanh vӅ hѭӟng cӝt cӡ... lá cӡ dài hai mét, rӝng mӝt mét, nӱa ÿӓ, nӱa xanh, lá cӡ

ÿã thҳm ÿѭӧm xѭѫng máu cӫa biӃt bao ÿӗng chí, ÿӗng bào, cӫa chính ngѭӡi chӗng thân

yêu cӫa bà, nay ÿang hiên ngang tung bay trên bҫu trӡi cao rӝng giӳa lòng Thành phӕ.

1.8 Page 8

▲back to top

Giӑt nѭӟc mҳt nào ÿӫ ÿӇ bà khóc cho ngày vui sѭӟng hôm nay... Bên kia ÿӗn quân trҩn,

bӑn lính BiӋt ÿӝng quân ÿang rút chҥy hoҧng loҥn vì hay tin viӋt cӝng ÿã cҳm cӡ trên dinh

TӍnh trѭӣng Biên Hòa. Ngoài xa kia, tiӃng súng vүn ÿì ÿùng vang vӑng trӣ lҥi... Bà vүn

ngӗi ÿó, kiên trung, dǊng cҧm, giӳ vӳng ngӑn cͥ... 10 giӡ 30 phút sáng hôm ҩy TP. Biên

Hòa hoàn toàn giҧi phóng.

Mӝt buәi sáng ÿҫu tháng 4/1995, chúng tôi tìm vӅ xã An Thҥnh anh hùng - Nѫi có

căn nhà nhӓ cӫa ngѭӡi nӳ Ĉҧng viên Trѭѫng Thӏ Sáu - Ngѭӡi mà tên tuәi ÿã ÿi vào lӏch

sӱ TP.Biên Hòa nhѭ mӝt huyӅn thoҥi. Hai mѭѫi năm ÿi qua, lѭng bà nay ÿã gù, trên ÿҫu

nhӳng cӑng tóc lѫ thѫ cháy nҳng, chúng tôi gһp ÿѭӧc bà sau mӝt phiên chӧ sáng ӣ quê. Bà

cѭӡi khi nghe tôi hӓi: bán có lӡi nhiӅu không má ? Bà bҧo bà bán cho vui, ÿi bán cho gҫn

gǊi vӟi bà con chòm xóm, chӭ ÿӡi sӕng cӫa bà ÿã có lѭѫng hѭu và con cái lo rӗi.

Rӗi bà kӇ cho tôi nghe chuyӋn sau ngày giҧi phóng: bà ÿѭӧc phân công làm phó chӫ

tӏch khu 2 (Nay là phѭӡng Thanh Bình, TP.Biên Hòa) mӝt năm sau bà chuyӇn vӅ phòng

Thѭѫng nghiӋp và ÿѭӧc tә chӭc cӱ ÿi hӑc bә túc văn hóa ӣ VǊng Tàu: hӑc hӃt lӟp 6, bà

quay vӅ công tác ӣ ngàng Thѭѫng nghiӋp Biên Hòa ÿѭӧc hai năm. Do căn bӋnh thҫn kinh

tӑa trӣ nһng, sӭc khӓe quá yӃu bà xin ÿѭӧc vӅ hѭu cho ÿӃn nay.

Bà cѭӡi khi nghe nhҳc ÿӃn chuyӋn ngày xѭa. Bà cѭӡi: “Hәng hiӇu sao hӗi ÿó má

mê Cách mҥng ÿӃn vұy, không nghӍ ÿӃn hiӇm nguy, không nghӍ ÿӃn bҥc tiӅn, Ĉҧng gӑi là

ÿi, Cách mҥng cҫn là tӟi, chӍ cҫn có cái gánh trên lѭng” - “Còn bây giӡ sao hҧ má ?” Bà

nhìn ÿôi mҳt dõi xa xăm: “Ĉҩt nѭӟc mình ÿang ÿi lên, bà con mình ngày càng no ҩm má

mӯng lҳm, nhѭng bây giӡ mӛi khi có viӋc cҫn ÿӃn chính quyӅn, má thҩy chán mҩy ông

“quan con” quá !”

Anh Lê Văn Vân, con trai bà hiӋn là phó chánh án tòa án HuyӋn Thuұn An, ngӗi

gҫn ÿҩy vӝi chen vào: “Bây giӡ sӱ ÿәi nhiӅu lҳm má ѫi!”. Bà cѭӡi nө cѭӡi bao dung cӫa

ngѭӡi mҽ.

Nҳng tháng tѭ lên cao, tӯ biӋt bà – Ngѭӡi con gái ngoan cѭӡng cӫa quê hѭѫng An

Thҥnh, ngѭӡi nӳ ÿҧng viên kiên trung cӫa Thành phӕ quê tôi. Chúng tôi quay vӅ thành

phӕ. Gió ngoài ÿӗng mát rѭӧi, mang theo tôi ngѭӡi mҽ ViӋt Nam bình dӏ và kiên trung, tҧo

tҫn hôm sӟm “ nӱa gánh nuôi quân, nӱa gánh nuôi con”.

Báo lao ÿ͡ng Ĉ͛ng nai ra ngày 15/11/95

1.9 Page 9

▲back to top

ĈӘI MӞI BÁO CHÍ Ĉӆ

GÓP PHҪN

ĈӘI MӞI XÃ HӜI

HÀ TH͒ H͚NG

LTS : T̩i Ĉ̩i h͡i nhà báo t͑nh ta vͳa qua, nhi͉u anh ch͓ em h͡i viên nhà báo ÿã

ÿ͕c tham lu̵n ÿ͉ c̵p ÿ͇n nhͷng v̭n ÿ͉ “Ĉ͝i mͣi báo chí ÿ͋ góp ph̯n ÿ͝i mͣi xã h͡i”.

Chúng tôi xin trích ÿăng m͡t s͙ ý ki͇n ÿ͋ b̩n ÿ͕c tham kh̫o.

VÀI Ý KIӂN Vӄ TÍNH CÔNG KHAI TRÊN BÁO CHÍ (Trích tham lu̵n cͯa

ÿ͛ng chí HuǤnh Kim Ng͕c, h͡i viên chi h͡i Ĉài phát thanh Ĉ͛ng Nai)

Làm báo không chӍ tұp trung tҩt cҧ vào viӋc chӕng tiêu cӵc ÿó chӍ là mӝt nӝi dung

mӟi trong thông tin báo chí còn phҧi là diӉn ÿàn cӫa nhân dân, thông báo nhӳng ÿiӅu mà

nhân dân cҫn biӃt. LӁ ra ít nhҩt 6 tháng mӝt lҫn các ÿӗng chí lãnh ÿҥo UBND tӍnh phҧi

thông báo tình hình cӫa tӍnh trên báo chí và sau ÿó trҧ lӡi nhӳng câu hӓi, nghiên cӭu

nhӳng ý kiӃn ÿóng góp cӫa nhân dân mӝt cách công khai. Các Sӣ, ban, ngành cǊng có

trách nhiӋm ÿӕi thoҥi và trҧ lӡi nhӳng chҩt vҩn cӫa nhân dân mӝt cách công khai chӭ

không thӇ duy trì tình trҥng né tránh, bѭng bít thông tin nhѭ hiӋn nay. Thұt thiӋt thòi cho

nhà báo và nhân dân, khi bҧn thân các nhà báo cǊng không ÿѭӧc nhӳng thông tin ÿҫy ÿӫ

và chính xác dù ÿó là tình hình cӫa ÿӏa phѭѫng mình. NhiӅu Sӣ ban ngành bây giӡ, hӑp sѫ

kӃt, tәng kӃt không mӡi báo chí. Các ÿӗng chí lãnh ÿҥo các sӣ ban ngành có tâm trҥng báo

chí bây giӡ chuyên bѫi móc chӭ không hӇ hҧ vӛ tay cә vǊ máy móc nhѭ trѭӟc. Công tác

tә chӭc nói chung còn nhiӅu vѭӟng mҳc nên có ÿӗng chí mӟi nhұn chӭc ÿѭӧc 6-7 tháng

không dám phát biӇu vì sӧ ÿөng chҥm ! Ĉҥi hӝi chi bӝ, ÿҧng bӝ cѫ sӣ ÿang hӑp khҳp nѫi,

nhѭng thӱ hӓi báo dài trong tӍnh phҧn ánh ÿѭӧc gì sâu sҳc vӅ vҩn ÿӅ này ? Cái gút mҳt là

vҩn ÿӅ dân sӵ thì hình nhѭ tӯ cѫ sӣ cho ÿӃn nhà báo ÿӅu ngҥi nói hay viӃt. Hình nhѭ ÿây

là chӭng bӋnh nan y còn di căn lҥi tӯ trên xuӕng dѭӟi. Ӣ TW chӍ riêng máy bay rѫi ӣ Thái

Lan không kӏp thӡi ÿѭa tin và danh sách nҥn nhân; nhân sӵ ÿoàn VĈV ÿi Olympic Seoul

không công khai rõ ràng v.v... và lùi lҥi mӝt chút là vө ÿói kém ӣ MiӅn Bҳc; vө công trình

thӫy ÿiӋn Trӏ An hѭ 100 ngày không biӃt ai ÿâu là ÿâu cҧ.

Thѭa các ÿӗng chí !

Nӛi băn khoăn lӟn nhҩt cӫa các nhà báo là viӃt bài ÿѭa tin thӃ nào có hiӋu quҧ hѫn,

toàn diӋn hѫn; phѭѫng tiӋn, ÿiӅu kiӋn công tác kha khá hѫn, chӕng tiêu cӵc có kӃt quҧ

hѫn; ÿӡi sӕng gia ÿình tҥm ә ÿӏnh hѫn. Ĉã là nhà báo có tâm huyӃt thì sӕng chӃt vӟi nghӅ

nghiӋp vì lѭѫng tâm và trách nhiӋm trѭӟc Ĉҧng và nhân dân. Luұt báo chí sҳp ban hành là

mӝt thuұn lӧi cѫ bҧn cho báo chí. Nhѭng tӯ bӝ luұt trên giҩy muӕn thӵc hiӋn có hiӋu quҧ

thӵc sӵ thì không phҧi dӉ gàng gì. Có lӁ sau mӝt năm thӵc hiӋn ChӍ thӏ 15 hoҥt ÿӝng báo

chí trong tӍnh ta chѭa ÿӃn nӛi khӵng lҥi nhѭ ӣ nѫi khác nhѭng nӃu không thì thұt ÿáng

buӗn. Báo chí không có ҧo tѭӣng vӅ vai trò cӫa mình trong cuӝc ÿәi mӟi, trong thӵc hiӋn

tính công khai và dân chӫ, báo chí không sӕt ruӝt nóng vӝi... Nhѭng nӃu báo chí không

ÿѭӧc ÿәi mӟi nói chung và thӵc hiӋn công khai dân chӫ cǊng không có ÿәi mӟi trong toàn

xã hӝi.

NGѬӠI LÀM BÁO TRѬӞC CUӜC SӔNG HIӊN NAY

(Tham lu̵n cͯa ÿ͛ng chí Nguy͍n Th͓ T˱, h͡i viên h͡i báo văn ngh͏)

1.10 Page 10

▲back to top

Quay vӅ vӟi nhӳng con ngѭӡi ÿang sӕng trên mҧnh ÿҩt ӣ Ĉӗng Nai chúng ta thҩy

vүn còn nhiӅu ÿiӅu ÿáng băn khoăn, lo ngҥi. Hѫn lúc nào hӃt, nhӳng ngѭӡi cҫm bút chúng

ta ÿang ÿӭng trѭӟc mӝt hiӋn thӵc ÿҫy dүy nhӳng khó khăn phӭc tҥp. Chúng ta phҧi ÿӕi

diӋn vӟi nhӳng vҩn ÿӅ nóng bӓng, gay gҳt cӫa cuӝc sӕng hôm nay, phҧi ngày ngày vӯa

chӭng kiӃn vӯa tham gia cuӝc giao tranh quyӃt liӋt giӳa cái mӟi và cái cǊ, cái thӵc và cái

giҧ, cái tӕt và cái xҩu, giӳa chân lý và sӵ giҧ dӕi, giӳa ánh sáng và bóng tӕi. Giӡ ÿây, ÿiӅu

vui mӯng lӟn nhҩt hiӋn nay là ta ÿang chuyӇn sang giai ÿoҥn xây dӵng ÿҩt nѭӟc vô cùng

mӟi mҿ, giai ÿoҥn dám nhìn thҷng vào hiӋn thӵc, dám gӑi tên nhӳng thҳng lӧi lүn sӵ thiӃu

sót và nhҫm lүn trong quá khӭ, ôn cái cǊ rӗi mӟi hiӇu cái mӟi. Lý luұn ҩy thұt ÿѫn giҧn.

Nhѭng ÿӇ thӵc hiӋn ÿѭӧc ÿiӅu ÿó, chúng ta phҧi mҩt bao nhiêu năm tháng ÿӇ tӵ ÿҩu tranh

trong suy nghƭ chính mình và ÿҩu tranh vӟi ÿӗng ÿӝi.

Bѭӟc vào công cuӝc vұn ÿӝng ÿәi mӟi cӫa ÿҩt nѭӟc ÿӇ chuҭn bӏ cho mӝt tѭѫng lai

tӕt ÿҽp hѫn, chúng tôi nghƭ báo chí giӕng nhѭ mӝt sinh mӋnh cҫn phҧi phҩn ÿҩu cho sӵ hô

hҩp cӫa mình. Mà thӭ không khí ÿӇ báo chí thӡ là tӵ do, là dân chӫ, là công khai vӟi nghƭa

chân chính nhҩt. ThiӃu ÿi nhӳng thӭ ÿó, hoҥt ÿӝng báo chí sӁ trӣ nên vô bә, nhӳng ngѭӡi

làm báo sӁ chҷng có ích gì cho cuӝc sӕng.

Tӯ hai năm nay, cùng vӟi các cѫ quan báo, ÿài trong tӍnh, báo Ĉӗng Nai cǊng xông

vào mһt trұn chӕng tiêu cӵc ӣ ÿӏa phѭѫng. Bѭӟc ÿҫu ÿã ÿѭa ra trѭӟc công luұn mӝt sӕ vө

viӋc ÿang làm quҵn quҥi lѭѫng tri cӫa nhiӅu ngѭӡi, ÿһc biӋt là trên lãnh vӵc quҧn lý kinh

tӃ, văn hóa và giáo dөc. Ĉã ÿӃn lúc cuӝc sӕng ÿòi hӓi nhӳng ngѭӡi viӃt báo phҧi dǊng cҧm

nói thҷng, nói thӵc, không cҫn phҧi bóng gió xa xôi gì nӳa. Ngѭӡi ÿӑc hiӋn nay khó lòng

chҩp nhұn nhӳng bài báo nói, viӃt vӅ nhӳng ÿiӇn hình chung chung tӕt hoһc xҩu khiӃn

ngѭӡi ta chӍ vѫ vào mình phҫn tӕt, còn phҫn xҩu thì cӫa ngѭӡi khác, nѫi khác. tҩt nhiên

vӟi ÿһc thù cӫa báo Văn nghӋ, nhӳng hiӋn tѭӧng ÿѭa ra lҥi phҧi ÿҥt yêu cҫu vӅ tính khái

quát trong văn hӑc. Nghiêm khҳc mà nhìn nhұn, chúng tôi thҩy sӵ phҧn ánh cӫa mình còn

quá bé nhӓ so vӟi kích thѭӟc ÿӗ sӝ cӫa hiӋn thӵc.

Bây giӡ cái tӕt phӫ lҩp quá ÿҫy, cái mӟi còn nhӓ nhoi, non nӟt, thұm chí không phҧi

dӉ nhұn thҩy vì có khi nó nhѭ chiӃc lá mӓng manh cӫa nhӳng mҫm xanh vӯa mӟi nhú lên

khӓi lòng ÿҩt ҩm. Cái cǊ, cái xҩu, cái mà chúng ta ÿang gӑi cho nó mӝt cái tên khá lӏch sӵ

là “nhӳng hiӋn tѭӧng tiêu cӵc” thì ÿã có cái gӕc, cái rӉ lâu năm, già ÿһn và xҧo quyӋt. Nó

xuҩt hiӋn trong cuӝc sӕng vӟi nhiӅu dҥng vҿ: Có lúc ÿó nhà lãnh ÿҥo, có lúc ÿó là ngѭӡi ta

vүn tin cҭn, lá bè bҥn, là ÿӗng ÿӝi, là nhӳng ngѭӡi ruӝt rà yêu dҩu cӫa ta... ThӃ lӵc ÿó

cǊng nói rҩt thҥo vӅ chӫ nghƭa Mác, cǊng thao thao bҩt tuyӋt vӅ “ÿәi mӟi tѭ duy”... cǊng

khóac danh hiӋu “cáo mӟi” ÿӇ chӕng lҥi cái mӟi thұt sӵ. Nhӳng ngѭӡi viӃt báo, viӃt văn

phҧi lұt tҭy cho sӵ lӭ bӏp ÿó. Tҥi sao lҥi né tránh viӃt vӅ mӝt ngѭӡi cө thӇ, mӝt viӋc cө thӇ,

mӝt ÿѫn vӏ, ÿӏa phѭѫng cө thӇ? Tҥi sao vүn còn tình trҥng mӝt sӕ cán bӝ lãnh ÿҥo tӍnh ta

cӭ dùng dҵng trѭӟc nhӳng bài báo viӃt ra rҵng: viӋc này viӋc nӑ chѭa nên ÿѭa ra... hoһc:

tình hình ÿang còn nhiӅu phӭc tҥp lҳm, tung ra lúc này chѭa có lӧi v.v... Xin hӓi các ÿӗng

chí còn ÿӧi ÿӃn lúc nào nӱa ? Chúng tôi nghƭ chӯng nào các ÿӗng chí lãnh ÿҥo còn thӡ ѫ

vӟi hoҥt ÿӝng báo chí, chӯng nào nhӳng ngѭӡi lãnh ÿҥo Ĉҧng và Nhà nѭӟc còn chѭa quan

tâm ÿúng mӭc ÿӃn chӭc năng, vai trò cӫa ngѭӡi làm báo, thì ÿӯng nói gì ÿӃn khái niӋm

“ÿәi mӟi ÿi lên”

ĈiӅu cuӕi cùng, chúng tôi muӕn chia sҿ vӟi các bҥn ÿӗng nghiӋp là: trong công

cuӝc ÿәi mӟi hiӋn nay, chúng ta cӭ tiӃp tөc phanh phui chӍ ra cho hӃt nhӳng thӭ rác rѭӣi,

nhѭng ÿӯng ngѫ sÿi trѭӟc vҿ ÿҽp cӫa mӝt bông hoa hӗng. GiӃt ÿѭӧc con chuӝt nhѭng

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

ÿӯng làm vӥ chiӃc bình thӫy tinh ÿӵng nó mong sao trí tuӋ cӫa chúng ta trӣ thành mӝt tia

sáng còn manh hѫn cҧ ánh sáng mһt trӡi ÿӇ nhìn cho ra mӑi ngóc ngách tinh vi cӫa thӃ

giӟi sӵ vұt chung quanh mình.

ĈӘI MӞI PHONG CÁCH LÀM VIӊC CӪA ĈҦNG VIÊN

(Trích tham lu̵n cͯa ÿ͛ng chí Xuân L̵p, h͡i viên h͡i nhà báo Ĉ͛ng Nai)

Ngày nay, muӕn ÿәi mӟi xã hӝi trѭӟc hӃt phҧi ÿәi mӟi bҧo chí. Mà báo chí muӕn

ÿәi mӟi thì vҩn ÿӅ quyӃt ÿӏnh là bҧn thân mӛi nhà báo phҧi tӵ vұn ÿӝng vѭѫn lên ÿәi mӟi

chính mình.

Ĉәi mӟi là ÿoҥn tuyӋt vӟi cái cǊ lӛi thӡi. Ĉó là tѭ tѭӣng, phong cách thӫ cӵu, bӋnh

hành chính quan liêu xa rӡi thӵc tӃ nhѭ: kiӇu “cѭӥi ngӵa xem hoa” khi ÿi lҩy tin, lӕi viӃt

cҭu thҧ sѫ sài, nһng vӅ biӇu dѭѫng thành tích chung chung, sӵ kӃt luұn vӝi vàng áp ÿһt dӝi

tӯ trên xuӕng cӫa các ông “quan bao”... Muӕn có mӝt phong cách làm viӋc mӟi - theo tôi -

không có cách nào hѫn là phҧi lăn lӝn vӟi thӵc tiӉn, quan tâm nhiӅu hѫn nӳa ÿӃn ÿӡi sӕng

ngѭӡi lao ÿӝng, ÿӃn tҩt cҧ vҩn ÿӅ mà cuӝc sӕng ÿһt ra, ÿѭa công khai lên báo ÿӇ “dân biӃt,

dân bàn, dân làm dân kiӇm tra”. Không tránh né nhӳng “vùng cҩm”, “vùng tránh”, bӣi

chúng ta có sӭc mҥnh to lӟn là ÿӭng trên quan ÿiӇm tұp trѭӡng cӫa Ĉҧng ÿӇ trình bày và

phân tích tҩt cҧ các lƭnh vӵc tӗn tҥi cӫa xã hӝi. Sӵ thұt là chân tý và sӭc mҥnh. Chúng ta

luôn luôn tôn trӑng sӵ thұt. CǊng tӯ diӉn ÿàn này tôi ÿӅ nghӏ các ÿӗng chí lãnh ÿҥo, các cѫ

quan lãnh ÿҥo hãy quan tâm và có trách nhiӋm hѫn nӳa ÿӃn báo chí bҵng cách trao quyӅn

chӫ ÿӝng cho các tòa soҥn báo, cho các tәng biên tұp, giám ÿӕc ÿài... Hãy loҥi bӓ nhӳng

cú ÿiӋn thoҥi yêu cҩu ÿăng bài này, bӓ bà kia mà cҫn ngӗi vào bàn thҧo luұn kӻ càng tӯng

vҩn ÿӅ, có nhѭ vұy quá trình dân chӫ hóa, công khai hóa mӟi ÿѭӧc mӣ rӝng và ÿi tӟi ÿích.

Lây nay nhӳng ngѭӡi làm báo rҩt kӷ nói vӅ mình cҧ vӅ nhӳng ѭu khuyӃt ÿiӇm cǊng

nhѭ nhӳng khó khăn thiӃu thӕn bӝn bӅ ҧnh hѭӣng trӵc tiӃp ÿӃn tính chҩt nhanh nhҥy,

chính xác cӫa nghӅ nghiӋp. Nhà báo khó có thӇ có mһt tӭc thӡi ӣ nhӳng nѫi có sӵ kiӋn

mӟi nҧy sinh nӃu nhѭ hӑ không có phѭѫng tiӋn ÿi lҥi và trong “ngân sách gia ÿình” ÿã

phҧi dùng ÿӃn ÿӗng lѭѫng cuӕi cùng ÿӇ mua dѭa cà, mҳm muӕi. Chính sӵ thiӃu thӕn này

ÿôi khi ÿҭy mӝt sӕ nhà báo ÿӃn chӛ sai phҥm. Ӣ ÿây sӵ thұt ÿôi khi rҩt phӫ phàn nhѭng dù

sao vүn cӭ là sӵ thұt. Tuy nhiӋm ÿҥi ÿa sӕ nhà báo chúng ta ÿӅu xác ÿӏnh rҵng khi ÿã dҩn

thân vào nghӅ báo thì sӵ giàu sang phú quý không phҧi là lӧi tӭc cӫa nhà báo. Cái ÿѭӧc

lӟn nhҩt cӫa nhà báo là ÿѭӧc tӵ do mang vӕn hiӇu biӃt cӫa mình ÿӇ bênh vӵc lӁ phҧi, bênh

vӵc tӵ do và công lý. Trong ÿҩu tranh chӕng tiêu cӵc, thái ÿӝ tӕt nhҩt cӫa nhà báo là ÿiӅm

tƭnh, nhìn nhұn, trình bày và ÿánh giá kӃt luұn mӑi vҩn ÿӅ, ÿӗng thӡi luôn tӓ ra là ngѭӡi có

bҧn lƭnh, có suy nghƭ ÿӝc lұp, không chӏu khҩt phөc trѭӟc bҩt cӭ mӝt áp lөc nào. Nhà báo

không bao giӡ ÿѭӧc bҿ cong ngòi bút cǊng nhѭ không có quyӅn ÿѭӧc sӱ dөng tӡ báo nhѭ

mӝt công cө phөc cho lӧi ích cá nhân mình. trong hoàn cҧnh “nѭӟc sôi, lӱa bӓng” nhѭ

hiӋn nay ranh giӟi giӳa cái tӕt và cái xҩu, cái cao cҧ và thҩp hèn chҷng cách xa nhau mҩy

gang tҩc. Nhà báo có thӇ ÿѭӧc hӃt sӭc kính trӑng nӃu nhѭ anh ta có ÿҥo ÿӭc và tác phong

làm viӋc tӕt và ngѭӧc lҥi”.

ĈӇ kӃt thúc bài tham luұn cӫa mình, tôi xin nêu ra ÿây lӡi căn dһn cӫa ÿӗng chí

Tәng bí thѭ NguyӉn Văn Linh vӟi các nhà báo nhân ngày nhà báo ViӋt Nam 21-6-1987 :

“Nhà báo phҧi có tҩm lòng trung thӵc. Yêu ngѭӡi ÿúng làm ÿúng, làm tӕt ÿӇ ca ngӧi, ghét

bӑn làm xҩu, làm sao làm sai, làm ác ÿӇ lên án. Vai trò cӫa nhà báo là ÿem ánh sáng trong

lành tӓa rӝng ra, ÿҭy lùi, thu hҽp và xóa dҫn bóng tӕi”./

2.2 Page 12

▲back to top

NHӲNG NGHӊ SƬ NÔNG DÂN LÀNG Bӂ GӚ

PHAN TÚ

300 năm qua, ngôi làng này - mӝt công ÿӗng cѭ dân tiêu biӇu cӫa Ĉӗng Nai tӯ thӡi

mӣ ÿҩt ÿӃn nay - vүn còn lѭu giӳ nhiӅu nét ÿҽp, ÿһc trѭng văn hóa cӫa mӝt làng quê ViӋt

ӣ Nam bӝ: ÿình An Hòa (ÿã ÿѭӧc xӃp hҥng), chùa Ông Tѭӧng, chùa Long Bҧo, chӧ BӃn

Gӛ, miӃu Bà Mө; rӗi nhӳng di sҧn văn hóa phi vұt thӇ nhѭ thú chѫi câu ÿӕi, hӝi ÿua

thuyӅn, lӉ hӝi “thҧ giàn cҫu thӵc”... Nhѭng ít ai biӃt rҵng, nѫi ÿây vүn còn gìn giӳ ÿӃn

ngày nay nhӳng thӃ hӋ nghӋ sƭ nông dân và mӝt ÿoàn hát bӝi.

Năm 1976, gánh hát bӝi xã An Hòa ra ÿӡi hòa vӟi không khí văn nghӋ nhӳng ngày

ÿҫu thӕng nhҩt ÿҩt nѭӟc. Bҩy giӡ ông NguyӉn Văn Làm - mӝt nông dân yêu thích nghӋ

thuұt tuӗng trong xã, ÿӭng ra phө trách ÿoàn. Dân làng BӃn Gӛ ÿӃn bây giӡ vүn quen gӑi

ông là ông bҫu ! Bҫu làm. Gҫn hai mѭѫi hai năm, mӝt ÿӝi văn nghӋ nghiӋp dѭ vӟi trăm

thiӃu thӕn mà vүn tӗn tҥi, phát triӇn ÿӃn ngày nay thұt là ÿiӅu hiӃm thҩy.

Bҳt ÿҫu tӯ nhӳng hoành chҩn, ÿӗ ÿám ma sӱa sang lҥi ÿӇ làm ÿҥo cө , ÿӃn nay, hӑ

ÿã có trong tay mӝt gia tài nhӳng trang phөc chҳt chiu tӯ ÿӗng tiӅn ӫng hӝ cӫa bà con.

ĈiӅu ÿáng quý hѫn là hӑ còn có mӝt gia sҧn nghӋ thuұt 24 vӣ tuӗng tӵ biên tӵ diӉn và có

khҧ năng ÿáp ӭng nhu cҫu cӫa mӝt lѭӧng khán giҧ lӟn, không chӍ ӣ khu vӵc Biên Hòa mà

còn trҧi ra ӣ các tӍnh Ninh Thuұn, Bình Thuұn, Bà Rӏa - VǊng Tàu, Thành phӕ Hӗ Chí

Minh, Bình Dѭѫng, Bình Phѭӟc trong các lӉ kǤ yên. Sau nhӳng ngày ÿi diӉn tҩt bұt nhѭ

thӃ, nhӳng nghӋ sƭ làng BӃn Gӛ lҥi trӣ vӅ vӟi cây lúa, con cá, con tôm. Ĉã có nhiӅu nhà

nghiên cӭu hӃt sӭc bҩt ngӡ khi tìm cách lý giҧi sӭc sӕng cӫa nhóm văn nghӋ dân lұp này.

CHA TRUYӄN CON NӔI

Trong căn nhà ngói rҩt Nam bӝ, bác Bùi Văn Tô, chӫ nhà vүn còn lѭu giӳ nhiӅu bӭc

ҧnh hoҥt ÿӝng cӫa ÿoàn tuӗng An Hòa. Ông là mӝt trong nhӳng thành viên sáng lұp ÿoàn,

năm nay ÿã trên 85 tuәi. Tuәi già sӭc yӃu là vұy nhѭng khi nghe chúng tôi hӓi chuyӋn

ÿoàn tuӗng, ÿôi mҳt ông chӧt long lanh: “Tui yêu thích tuӗng tӯ lúc còn nhӓ. Nhìn các chú

các anh diӉn mà mê lҳm. Mê quá nên bӓ hӑc ÿӇ các chú, các anh truyӅn nghӅ. Lúc ÿҫu chӍ

tұp hát nam, hát khách. Sau này tôi biӃt ÿѭӧc tuӗng tích, rӗi cùng anh em dӵng vӣ”.

Hai ngѭӡi con cӫa bác Tô - anh Bùi Văn Thanh và anh Bùi Văn ích – giӡ ÿây vүn

tiӃp nӕi niӅm yêu thích cӫa ngѭӡi cha mình và ÿang là thành viên chính cӫa ÿoàn hát bӝi

An Hòa. Khi nhҳc ÿӃn anh Ích, bà con ӣ An Hòa nhiӅu ngѭӡi gӑi anh là Trѭѫng Phi - tên

nhân vұt mà anh ÿóng khá thành công cùng vӟi nhân vұt Tҥ Ôn Ĉình. Kӹ niӋm cӫa anh

Ích vӅ nghӅ hát bӝi cǊng là câu chuyӋn tuәi thѫ sӕng trong ngôi làng ÿұm ÿà bҧn sҳc ViӋt

Nam: hӗi nhӓ khi còn hӑc sinh, thҩy các chú các anh cúng ÿình rӗi hát tuӗng, tui rӫ anh

em bҥn hӑc chung mua phҩn vӅ vӁ mһt, bҳt chѭӟc hát nӳa. Khi lӟn lên, chú Tѭ (tӭc là ông

bҫu Tѭ Làm, trѭӣng ÿoàn) thành lұp ÿoàn, tui xin vô phөc vө tӯ ÿó tӟi giӡ.

Có khá nhiӅu thành viên ÿoàn hát bӝi An Hòa ÿӃn vӟi nghӋ thuұt tӯ niӅm say mê cӫa

cha, anh mình. Anh NguyӉn Văn Lành con ông bҫu Làm - tâm sӵ: Lúc nhӓ ÿѭӧc cha cho

ÿóng vai quân sƭ rӗi mӝ ÿiӋu, sau ráng hӑc hát, xin cha cho diӉn. Ĉoàn hát ÿѭӧc bà con

trong hѭѫng thôn bá tánh yêu chuӝng nên anh em tui không dám phө lòng bà con.

SӔNG GIӲA LÒNG DÂN

2.3 Page 13

▲back to top

Khán giҧ yêu chuӝng, bà con quý mӃn là ÿӝng lӵc ÿӇ các thӃ hӋ cùng ÿӃn và gҳn bó

vӟi ÿoàn hát. Anh HuǤnh Văn Hѭӡng - công nhân nhà máy giҩy Cogido - ngѭӡi chuyên

thӫ vai ĈiӅn Ĉѫn, Hҧi Thӑ trong các vӣ Chung Vô DiӋm, Xӱ Bá Ĉao nói rҵng, nӃu không

có sӵ ÿùm bӑc cӫa bà con các nѫi ÿӃn diӉn thì ÿoàn khó tӗn tҥi ÿӃn nay. Có nhӳng suҩt

diӉn, các diӉn viên ÿѭӧc bӗi dѭӥng ÿӫ tiӅn uӕng cà phê; nhӳng nѫi ÿѭӧc bà con ӫng hӝ

nhiӅu thì ÿoàn ÿӇ lҥi mӝt ít sҳm ÿҥo cө.

Do biên chӃ quá ít - 25 ngѭӡi - các thành viên ÿoàn phҧi kiêm nhiӋm nhiӅu công viӋc:

hóa trang, may ÿӗ, thiӃt kӃ mӻ thuұt. Chӏ NguyӉn Thӏ Hoa - hiӋn là ÿӝi trѭӣng kiêm huҩn

luyӋn viên ÿӝi lân Trҫn Quӕc Toҧn, là thҫy thuӕc ÿông y, ÿӗng thӡi cǊng là diӉn viên nӳ

và là ngѭӡi hóa trang giӓi nhҩt ÿoàn. Chӏ Trҫn Thӏ Ngѭu - mӝt ÿào chính cӫa gánh hát,

cǊng ÿӗng thӡi là ÿӝi trѭӣng ÿӝi ÿua thuyӅn nӳ nәi tiӃng cӫa xã An Hòa, ÿӝi ÿua thuyӅn

tӯng giành giҧi nhì trong cuӝc thi ÿua thuyӅn toàn quӕc. Có lҫn mӝt nhà báo hӓi chӏ Ngѭu:

Ĉóng vai Chung Vô DiӋm phҧi hóa trang cho xҩu, chӏ có buӗn không ? Chӏ trҧ lӡi tӍnh

queo: “Ĉóng vai gì mà cô bác thích là mình vui rӗi”.

Ĉó không chӍ là ý nghƭ cӫa chӏ Ngѭu mà là cӫa nhiӅu thành viên trong ÿoàn. Và

không có gì ngҥc nhiên nӃu biӃt rҵng hҫu hӃt các diӉn viên chân ÿҩt này rҩt tích cӵc tham

gia các hoҥt ÿӝng xã hӝi khác trong xóm ҩp nhѭ hӝi cúng ÿình, hӝi ÿám ma, hӝi lân, hӝi

ÿua thuyӅn.

CÒN NGUYÊN VҼN HѪI THӢ DÂN GIAN

Ông bҫu Làm - linh hӗn cӫa ÿoàn hát - là ngѭӡi không biӃt chӳ, thӃ nhѭng rҩt rành vӅ

tuӗng tích. Dàn dӵng mӝt vӣ diӉn là quá trình sáng tác tұp thӇ. Ông cho biӃt là chѭa tӯng

ÿѭӧc hӑc tuӗng, chӍ là hӑc tӯ nhӳng gánh hát trong làng xa xѭa. Tích truyӋn thì nhӡ cô

bác góp vào “thҧo ra cái văn, lên tuӗng rӗi lên sân khҩu hát. Trѭӟc khi biӇu diӉn thì nhӡ

Thông tin Văn hóa xã coi vҩn ÿӅ văn tӵ nó có gì không... DiӉn ӣ xã nhà trѭӟc rӗi mӟi ÿi

lѭu diӉn’.

Chҩt lѭӧng văn hӑc hay trình ÿӝ nghӋ thuұt xin chѭa bàn ÿӃn tháng có mӝt ÿiӅu rõ

ràng là khӕi lѭӧng vӣ diӉn ÿӗ sӝ cӫa ÿoàn ÿã góp phҫn ÿáp ӭng ÿѭӧc nhu cҫu tinh thҫn

cӫa rҩt ÿông bà con, ÿһc biӋt là thӃ hӋ lӟn tuәi ӣ nhiӅu miӅn quê cӫa nhiӅu tӍnh. Ông bҫu

Làm cho biӃt them: Ĉoàn tránh dàn dӵng nhӳng vӣ bi thҧm, nhӳng vӣ có sát nhân, chӍ

chӑn nhӳng vӣ tuӗng chính sӱ ViӋt Nam hoһc nhӳng tích tuӗng có Tôn Vѭѫng, Tôn Soái.

Các công thӭc dӵng tuӗng có tôn vѭѫng là: “Vua băng - Nӏnh tiӃm - Bà Chúa lên chùa -

chém nӏnh - ÿӏnh ÿô - tôn vѭѫng - tӭc vӏ” phù hӧp vӟi yêu cҫu thҭm mӻ cӫa nhân dân,

nhҩt là trong các dӏp lӉ hӝi mà không phҧi ÿoàn tuӗng chuyên nghiӋp nào cǊng có ÿӫ.

Trong khi nhiӅu ÿoàn hát bӝi chuyên nghiӋp quy mô lӟn, có diӉn viên hát hay, múa

giӓi, ÿѭӧc Nhà nѭӟc ÿҫu tѭ ÿѭӡng hoàng lҥi ÿiêu ÿӭng trong cѫ chӃ thӏ trѭӡng thì gánh

hát nghiӋp dѭ An Hòa vүn tӗn tҥi trên 22 năm, tӯ không ÿӃn có. PTS HuǤnh Văn Tӟi lý

giҧi: Xem ÿoàn biӇu diӉn nhiӅu buәi, nhiӅu nѫi, tôi mӟi nghiӋm ra rҵng: Ĉoàn hát bӝi An

Hòa có sӭc sӕng do nó còn nguyên vҽn hѫi thӣ cӫa dân gian tӯ cách tә chӭc, tұp dѭӧt,

soҥn tuӗng, biӇu diӉn phөc vө ÿӃn viӋc hѭӣng thù lao không bҵng hình thӭc bán vé. Ĉһc

biӋt, ÿoàn hát bӝi An Hӝi còn thӵc hiӋn ÿѭӧc chӭc năng sinh hoҥt tín ngѭӥng gҫn vӟi lӉ

hӝi cúng ÿình, cúng miӉu ӣ nông thôn Nam bӝ.

MAI SAU DÙ CÓ BAO GIӠ...

Theo nhӳng nhà nghiên cӭu, trѭӟc ÿây, hát bӝi là loҥi hình nghӋ thuұt biӇu diӉn

2.4 Page 14

▲back to top

thӕng trӏ trong ÿӡi sӕng văn hóa cӫa ngѭӡi dân Nam bӝ. Sau này, hát bӝi bӏ cҧi lѭѫng

giành mҩt khӓi vӏ trí vӕn có cӫa nó. HiӋn nay ӣ thành phӕ Hӗ Chí Minh có mӝt ÿoàn hát

bӝi chuyên nghiӋp và có hai nhóm hát bӝi có tính chҩt tѭ nhân. Nhѭng mà nhӳng ÿoàn ҩy

cǊng không phát triӇn lҳm. Trong nhӳng năm gҫn ÿây, do viӋc chúng ta phөc hӗi các hình

thӭc hӝi lӉ nên các ÿoàn hát bӝi chuyên nghiӋp cǊng nhѭ các ÿoàn bán chuyên nghiӋp

khác có ÿiӅu kiӋn hoҥt ÿӝng trӣ lҥi và bҳt ÿҫu khӣi sҳc. Nhѭng trong công chúng, nhҩt là

giӟi trҿ, thì hát bӝi không nҵm trong danh mөc nhӳng loҥi hình nghӋ thuұt ÿӇ ÿi xem, ÿӇ

thѭӣng thӭc nӳa. Ĉó cǊng là mӝt nӛi buӗn cӫa nhӳng ngѭӡi nghӋ sƭ chân ÿҩt ӣ An Hòa.

Anh NguyӉn Văn Tҫn - mӝt diӉn viên cӫa ÿoàn - nói: Ĉi diӉn nhiӅu nѫi, tôi thҩy lӟp trҿ

giӡ không thích hát bӝi. Buӗn lҳm nhѭng biӃt làm sao ?

Khi ÿѭӧc hӓi vӅ thӵc trҥng này, nhà nghiên cӭu HuǤnh Ngӑc Trҧng lý giҧi: Hát bӝi

bӏ mҩt ÿi khán giҧ có nhiӅu nguyên nhân nhѭng trong ÿó có mӝt nguyên nhân tӵ thân. Ĉó

là hát bӝi ÿѭӧc diӉn xuҩt bҵng nhӳng ngôn ngӳ, nhӳng ÿӝng tác mang tính chҩt biӇu

trѭng. Nó ÿòi hӓi nguӡi xem phҧi có mӝt sӕ hiӇu biӃt nhҩt ÿӏnh. Nhѭng trong nhà trѭӡng

chúng ta không dҥy ÿiӅu này, do ÿó lӟp trҿ không biӃt, mà phàm các gì «hӳu tri» mӟi «khҧ

mӝ»...

MӜT MÔ HÌNH XÃ HӜI HÓA

Ba vӣ ÿoàn chính sӱ ÿѭӧc ÿoàn trình diӉn nhiӅu nhҩt năm 1980 ÿӃn nay là Bҥch

Ĉҵng Giang dұy sóng, Lý Thѭӡng KiӋt phҥt Tӕng và NguyӉn HuӋ bình Thăng Long.

Không chӍ phөc vө trong các dӏp lӉ hӝi, khi cҫn ÿoàn hát bӝi An Hòa cǊng còn phөc vө

nhiӅu nhiӋm vө chính trӏ cӫa ÿӏa phѭѫng. ThӃ nhѭng, hiӋn nay bên cҥnh khó khăn do giӟi

trҿ lãng quên nghӋ thuұt truyӅn thӕng, gánh hát dân lұp này còn gһp phҧi nhiӅu cái thiӃu.

Không có máy tàng âm, không có dàn nhҥc riêng nói chi ÿӃn xe lam ÿӇ vұn chuyӇn.

Ĉoàn hát bӝi xã An Hòa - huyӋn Long Thành là tә chӭc văn nghӋ dân lұp ÿã hình

thành và phát triӇn tӯ trѭӟc khi có sӵ vұn ÿӝng xã hӝi hóa hoҥt ÿӝng văn hóa, ÿoàn xӭng

ÿáng ÿѭӧc Nhà nѭӟc tiӃp sӭc ÿӇ phát huy, phát triӇn tài sҧn văn hóa dân tӝc ӣ ÿӏa phѭѫng.

Mong rҵng ngành VHTT có nhӳng hình thӭc hӛ trӧ thiӃt thӵc nhѭ cҩp thêm kinh phí, cҩp

giҩy phép hoҥt ÿӝng... Mһt khác, ngành nên tә chӭc chӍ ÿҥo truyӅn nghӅ cho lӟp trҿ, tҥo

ÿiӅu kiӋn cho các nghӋ sƭ nông dân này ÿѭӧc hӑc tұp thêm ӣ các bұc thҫy ÿӇ nâng cao chҩt

lѭӧng nghӋ thuұt.

Ĉ̿c san chào mͳng Biên Hòa –Ĉ͛ng Nai

300 năm, ra tháng 12/1998

2.5 Page 15

▲back to top

MÃ ĈÀ, SѪN CѬӞC,

ANH HÙNG TӨ

D˰ˮNG NH̴T HUY

Chúng tôi theo ÿoàn cӫa TӍnh ӫy vӅ lҥi chiӃn khu Ĉ. Chѭa bao giӡ có mӝt chuyӃn ÿi

vӅ rӯng dài và thú vӏ nhѭ thӃ. Ĉѭӡng ÿҩt ÿӓ trҧi dài hun hҷn xe chҥy sau xe trѭӟc năm,

bҧy mét ÿã không thҩy gì. Nhѭng mùa nҳng, ÿѭӡng bҵng phҷng và bөi mù cǊng chӍ làm

thành mӝt ÿѭӡng dài trong thҧm xanh ÿiӋp trùng cӫa rӯng. Chӏ Ba Hòa - Chӫ tӏch Hӝi phө

nӳ tӍnh, chӍ con ÿѭӡng, nói vӟi mӑi ngѭӡi: «Ĉѭӡng này có tên là ÿѭӡng Trҫn LӋ Xuân, vӧ

cӫa Ngô Ĉình Nhu, cho mӣ ÿѭӡng ÿӇ chӣ gӛ và hòng kiӇm soát rӯng Mã Ĉà. Nhѭng cuӕi

cùng, con ÿѭӡng do chúng lұp ra chúng lҥi không sӱ dөng ÿѭӧc...»

Trѭӟc khi ÿӃn trung tâm cӫa chiӃn khu Ĉ. ÿoàn vӅ ҩp Lý Lӏch, xã Phú Lý, huyӋn

Vƭnh Cӱu. Nghe tin nhӳng ngѭӡi vài chөc năm trѭӟc tӯng sӕng và chiӃn ÿҩu ӣ ÿây trӣ vӅ,

bà con dân tӝc Chѫ - Ro ÿã ÿӃn chӡ ÿón tӯ sáng. Nhӳng ngѭӡi ngày xѭa giӡ ÿang ӣ cѭѫng

vӏ lãnh ÿҥo hoһc có trӑng trách, nhѭng bà con vүn thân thuӝc, gҫn gǊi, tay bҳt mһt mӯng.

Tình cҧm ҩy không phҧi bây giӡ mӟi có. Ông Sáu Chí (NguyӉn Văn Chí), nguyên Phó bí

thѭ khu ӫy miӅn Ĉông Nam bӝ, nói: Công lao cӫa ÿӗng bào thұt quá cӥ. Dù có bao nhiêu

nhà văn, nhà thѫ cǊng không nói hӃt tình cҧm và công sӭc cӫa bà con. Rӯng chiӃn khu Ĉ.

là nѫi chӭa ÿӵng cҧ bӝ tham mѭu cӫa Cách mҥng miӅn Nam. Không chӍ khu ӫy mà Trung

ѭѫng Cөc miӅn Nam cǊng ÿã ÿѭӧc thành lұp trên ÿҩt này. Rӯng ӣ ÿây có vӏ trí ÿһc biӋt,

nhѭ Tӕ Hӳu ÿã viӃt: «Rͳng che b͡ ÿ͡i - Rͳng vây quân thù». Nhѭng dù thӃ nào ÿi nӳa

cǊng không bҵng rӯng ngѭӡi. Rӯng cây bҥt ngàn, Tây ÿӃn ӣ ÿѭӧc, Mӻ cǊng ӣ ÿѭӧc. Còn

rӯng ngѭӡi chӍ ViӋt Minh ӣ ÿѭӧc, giҧi phóng quân ӣ ÿѭӧc... ». Ông Sáu - ÿҫu - bҥc, theo

cách gӑi cӫa bà con dân tӝc, nói ÿӃn ÿây làm nhiӅu ngѭӡi rѭng rѭng. Còn già làng Năm

Nәi, tuәi xҩp xӍ ông, ÿã khóc nӭc nӣ. Anh Sáu Phѭѫng, Phó chӫ tӏch UBND tӍnh, ngày

trѭӟc tӯng là Phó ban ÿiӅu hành cӫa trѭӣng Ĉҧng khu ӫy, Trѭӣng ban thanh vұn, kӇ: Có

thӡi gian ÿӏch ÿánh bom quá ác liӋt khu ӫy bàn ÿѭa bӟt ÿӗng bào trong rӯng ra gҫn khu

vӵc ҩp chiӃn lѭӧc nhѭng bà con nhҩt ÿӏnh không chӏu, cùng ӣ và cùng gian khә, hy sinh

vӟi chiӃn sƭ. Bӣi vұy, theo anh, sӵ chӏu ÿӵng, bám trө cӫa bà con dân tӝc ӣ Lý Lӏch xӭng

ÿáng là anh hùng. Sҳp tӟi, ÿӅ nghӏ Nhà nѭӟc trao tһng danh hiӇu anh hùng, cùng vӟi viӋc

phөc hӗi ÿӏa danh xã Lý Lӏch nhѭ hӗi kháng chiӃn. Chúng tôi nghƭ, không chӍ ӣ chiӃn khu

Ĉ, nhiӅu nѫi trên ÿҩt nѭӟc này cǊng ÿã có nhӳng hy sinh, mҩt mát to lӟn. ĈiӅu ҩy, phҧi

ÿѭӧc ghi nhұn xӭng ÿáng, hay nói theo cách cӫa ÿӗng chí Bí thú TӍnh ӫy Phan Văn Trang:

«vӅ lҥi chiӃn khu là ÿӇ mӑi ngѭӡi cùng nhӟ và suy nghƭ. Lãng quên quá khӭ là có tӝi vӟi

cha ông !».

Tӯ xã Lý Lӏch, ÿoàn «VӅ nguӗn» ÿi ngѭӧc vӅ thѭӧng nguӗn trên vài chөc cây sӕ.

Mӝt nѫi, bây giӡ là Phân trѭӡng Rang Rang cӫa Lâm trѭӡng Mã Ĉà. Nhӳng con ÿѭӡng

ÿҩt ÿӓ chia cҳt rӯng cây thành nhӳng thӱa rӯng. NӃu không có nhӳng con ÿѭӡng ҩy,

không biӃt ÿây là ÿâu. Vұy mà, giӳa rӯng này ngày trѭӟc là mӝt trө sӣ nәi tiӃng, có cҧ sân

bay, ÿѭӧc lұp ra ÿӇ chuҭn bӏ cho cuӝc gһp mһt bӕn bên. Tӯ Rang Rang, ngѭӧc xuӕng trên

mѭӡi cây sӕ là khu vӵc suӕi Bӡ Hào. Chính ÿây là trung tâm cӫa chiӃn khu Ĉ vӟi trên 60

cѫ quan ÿã ÿóng trong suӕt thӡi kǤ chӕng Mӻ. Ĉӗng chí Mai Chí Thӑ, nguyên Bí thѭ khu

2.6 Page 16

▲back to top

ӫy miӅn Ĉông kӇ: «Tôi ÿã ÿi nhiӅu rӯng, Nam có, Bҳc có vүn chѭa thҩy có rӯng nào nhiӅu

cây trái nhѭ chiӃn khu Ĉ. Suӕt thӡi kǤ chӕng Mӻ, bӝ ÿӝi, cán bӝ ӣ chiӃn khu Ĉ dùng cây

trái và thú rӯng làm lѭѫng thӵc, thӵc phҭm. Năm khi mѭӡi hӑa mӟi có bӳa cѫm. Nhѭng

rӯng Mã Ĉà ÿã nuôi trên 4.000 ÿӗng bào, chiӃn sƭ. NhiӅu cây rӯng ÿã trên 500 năm, hàng

chөc ngѭӡi ôm mӟi xuӇ. Ông cǊng ÿӅ nghӏ chính quyӅn các cҩp phҧi gìn giӳ cho ÿѭӧc

rӯng Mã Ĉà. Là ngѭӡi tӯng gҳn bó lâu dài vӟi chiӃn khu, anh Sáu Phѭѫng không dҩu vҿ

nuӕi tiӃc: NhiӅu cѫ quan cӫa khu ӫy miӅn Ĉông hiӋn không còn dҩu vӃt gì nӳa, chҷng hҥn

ӣ ngã ba Bӡ Hào, không bao giӡ tìm lҥi ÿѭӧc dҩu vӃt gì nӳa. Căn cӭ cuӕi cùng cӫa khu ӫy

giӡ ÿã nҵm trong lòng hӗ Trӏ An, căn cӭ lâu nhҩt ӣ suӕi Tây NgǊ (HiӃu Liêm) lҥi bӏ dân tӭ

xӭ ÿӃn ÿào vàng, không thӇ vào ÿѭӧc! Anh ÿӅ nghӏ Trung ѭѫng ÿӗng ý ÿӇ Ĉӗng Nai tái

tҥo lҥi mӝt sӕ di tích cӫa khu ӫy miӅn Ĉông. Bҵng cách nào, khi sӕ tiӅn không phҧi là ít?

Trѭӟc mҳt, anh ÿӅ nghӏ thanh niên hãy góp công góp sӭc. Ĉó là cách «VӅ nguӗn» ÿҫy ÿӫ

ý nghƭa nhҩt.

Mӝt ngày lһn lӝi trong rӯng chiӃn khu Ĉ, dù vҩt vҧ, nhѭng ai cǊng có vҿ mãn

nguyӋn. Tӯ vӏ tѭӟng già Sáu KiӃn Quӕc năm nay ÿã trên 80 tuәi ÿӃn các chàng trai, cô gái

may mҳn sinh vào năm 1975 ÿӅu có niӅm thú vӏ cӫa riêng mình. Ngѭӡi già nhӟ lҥi nhӳng

ngày gian khә ÿã qua vӟi bao bҥn bè, ÿӗng chí cӫa mình ÿã ngã xuӕng. Có lӁ cuӝc «VӅ

nguӗn» này là mӝt trong nhӳng niӅm vui cuӕi ÿӡi không thӇ nào quên. Còn bҥn trҿ ? Tôi

có nghe mӝt em sinh viên Trѭӡng CĈSP Ĉӗng Nai, vӯa tròn 20 tuәi nói: Các em không

ngӡ cha anh cӫa mình ÿã chiӃn ÿҩu quá gian khә, nhiӅu hy sinh ÿӃn thӃ!, Vâng, bao chiӃn

công oai hùng, hҷn bҥn trҿ ÿã ÿѭӧc sách vӣ ÿúc kӃt, nhѭng có lӁ chӍ ÿӃn ÿây tuәi trҿ mӟi

thҩm thía nhӳng ÿiӅu mà sách vӣ không thӇ tҧ hӃt.

Chúng tôi có mӝt nӛi niӅm riêng khi vӅ chiӃn khu Ĉ. cǊng là tӝi cӫa viӋc sách vӣ,

tҩm chѭѫng. Khi ÿӑc nhӳng truy͏n ÿ˱ͥng rͳng phѭѫng Nam, câu nói: «Mã Ĉà, s˯n c˱ͣc,

anh hùng tͭ» ÿã trӣ thành quen thuӝc. Nhѭng ӣ giӳa lòng chiӃn khu Ĉ, nghe chính nhӳng

ngѭӡi trong cuӝc nói: Mã Ĉà, s˯n c˱ͣc, anh hùng tͭ mӟi thҩy thұt ý nghƭa. Rӯng có thӇ

ma thiêng nѭӟc ÿӝc, nhѭng vүn có thӇ là nѫi hӝi tө cӫa bao anh hùng chiӃn sƭ vì nghƭa lӟn.

ĈiӅu sách vӣ chѭa nói ҩy ÿã vӕn có tӯ rҩt lâu ӣ ÿây - chiӃn khu Ĉ hùng vƭ.

2.7 Page 17

▲back to top

CҦNH QUAN ĈӖNG NAI

Ĉ͟ Quyên

Cҧnh quan Ĉӗng Nai, là cҧnh quan ÿһc thù cӫa vùng trung du tiӃp giáp vӟi vùng

trǊng thҩp phù sa ngұp mһn cұn biӇn, có ÿӝ dӕc thoҧi dҫn vӅ phía Nam.

Tӯ ÿӝ cao hѫn 1.500 mét so vӟi mһt biӇn Hà Tiên, hai dòng sông nhӓ hiӅn hòa Dah

Nhim và Dah Dung gһp nhau và hòa dòng chҧy, cho gһp nhau ҩy cǊng là nѫi phát nguyên

cӫa mӝt dòng sông lӟn: sông Ĉӗng Nai, thә dân cao nguyên gӑi là Dah Oang. Mӝt món

quà vô giá mà tҥo hóa ÿã ѭu ái và hào phóng ban tһng cho mӑi sinh vұt sinh sӕng ӣ ÿôi bӡ

nѫi nó chҧy qua.

Hѫn 500 khi chiӅu dài vӟi chín bұc thӅm ÿӏa chҩt, dòng nѭӟc ngӑt ngào tinh khiӃt

triӅn miên cuӝn chҧy và liên tөc ÿәi dòng qua các cánh rӯng, hҿm núi, thung lǊng, ÿҫm

lҫy, có lúc quay ngѭӧc 180 ÿӝ nhѭ ngұp ngӯng lѭu tuyӃn ÿӇ rӗi sau ÿó lҥi tìm ÿѭӡng trӵc

chӍ phѭѫng Nam, nѫi biӇn Thái Bình ÿang vүy gӑi. Trên ÿѭӡng nó tiӃp nhұn thêm lѭӧng

nѭӟc cӫa hàng trăm sông suӕi mà Dah Wê, Dah Rnga, Dah Rlung và Ĉӗng Môn là phө

lѭu chính.

Dòng sông tӯ biӋt cao nguyên Lang Biang bao la ӣ bұc thӅm thӭ 9: Hàn Trӏ An ÿӇ ÿә

nѭӟc vào nhӳng vùng bình nguyên châu thә bát ngát mênh mông. Nhѭ cô sѫn nӳ tӯ non

cao bҫu bҥn cùng gió núi mây ngàn vô tѭ uӕn lѭӧn nhҧy nhót trѭӡn mình trên các ghӅnh

ÿá ngày ÿêm cѭӡi vui tung bӑt trҳng giӡ ÿã hóa thân thành bà mҽ trҫm tѭ, hiӅn hòa, sâu

lҳng hòa nhұp vӟi thӫy triӅu dâng hai con nѭӟc mӛi ngày xuôi êm ra biӇn cҧ.

Trên ÿѭӡng xuôi vӅ biӇn, dòng sông ÿӇ lҥi phía sau không biӃt bao nhiêu ghӅnh, thác,

hӗ chӭa và cù lao. Mӛi thác mӛi vҿ tô ÿiӇm cho mӑi cҧnh quan ӣ ÿôi bӡ nhӳng ÿӗi thông,

nhӳng cánh rӯng nguyên sinh, nhӳng ÿӍnh núi cao và nhӳng ÿӗi thҩp, cҧ nhӳng buôn làng

thҩp thoáng giӳa hoang sѫ, giӳa quҫn thӇ thӵc vұt vҧ ÿӝng vұt vô cùng phong phú cӫa

rӯng già nhiӋt ÿӕi, giӳa nhӳng cây cә thө cao vút và rӯng dѭѫng sӍ ven ÿҩm lҩy sông suӕi.

Cҧnh quan liên tөc ÿәi thay và không lһp lҥi. Không biӃt có phҧi vì nhӳng cánh ÿӗng,

trҧng cӓ, bӗn trǊng thӭ sinh thҩp thoáng bóng ÿàn nai gһm cӓ mà dòng sông ÿѭӧc mang

tên Ĉӗng Nai không ?

Các cù lao trên sông khá nhiӅu, ÿó là nhӳng viên ngӑc bích mà dòng sông ÿã dày

công gӑt dǊa tô ÿiӇm ngàn ÿӡi. Cù lao MͿ Qiͣi, Cù lao Th̩nh H͡i (cù lao Rùa), cù lao

Tân Tri͉u, cù lao Ph͙, ÿ͇n cù lao Ông Còn xӭng ÿáng là nhӳng thҳng cҧnh tuyӋt vӡi. Vӟi

lӟp phù sa trҿ phӫ trên lӟp phù sa cә màu mӥ tҳm nѭӟc quanh năm, ÿҩt sӕng lý tѭӣng cӫa

nhӳng ruӝng lúa và các vѭӡn cây ăn trái, cӫa cuӝc sӕng bình yên, thanh thҧn, trên nӅn

xanh ngút ngàn ÿiӇm tuyӃt nhung mái ÿình cә ҭn mình dѭӟi nhӳng bóng cây dҫu, sao cә

thө, nhӳng mái lá vѭѫng khói lam chiӅu và nhӳng con thuyӅn dұp dӅnh trên sóng nѭӟc.

Cҧnh ÿҽp ÿһc trѭng Ĉӗng Nai còn là nhӳng cánh rӯng nguyên sinh và rӯng trӗng

mӟi. Nam Cát Tiên là khu rӯng nguyên sinh cuӕi cùng còn sót lҥi ÿang ÿѭӧc bҧo vӋ theo

tiêu chuҭn quӕc gia. Bên cҥnh ÿó, rӯng Sác không hoàn toàn bí ҭn và ÿáng sӧ nhѭ buәi

ÿҫu mӟi biӃt. HӋ sinh thái rӯng Sác ÿã ban tһng cho con ngѭӡi rҩt nhiӅu, thӭ nhҩt phҧi kӇ

ÿӃn lѭӧng oxy tӯ thҧm rӯng gҫn nhѭ vô tұn này thҧi ra cho bҫu khí quyӇn, kӃ ÿӃn là tiӅm

2.8 Page 18

▲back to top

năng lâm sҧn, thӫy hҧi sҧn cӵc kǤ phong phú. Khҧo cә hӑc cho biӃt con ngѭӡi hiӋn diӋn ӣ

rӯng Sác khá sӟm. Cách nay trên dѭӟi 3000 năm, thӡi ÿҥi ÿӗng. Dҩu vӃt nhӳng nhà sàn,

con thuyӅn ÿӝc mӝc, công cө sҧn xuҩt sinh hoҥt, vǊ khí, ÿӗ trang sӭc... bҵng gӛ, ÿá, ÿҩt

nung, ÿӗng ... ÿѭӧc tìm thҩy trên vài chөc ÿӏa ÿiӇm ӣ hҫu hӃt nhӳng cӱa sông, rҥch, các cù

lao có nguӗn nѭӟc ngӑt nhѭ Cái Vҥn, Cái Lăng, Rách Lá, Vàm Mһt Trăng, Mһt Trӡi...

Rӯng trӗng ӣ Ĉӗng Nai trѭӟc hӃt phҧi nói ÿӃn cao su. Tӯ nhӳng cây cao su thí

nghiӋm do ngѭӡi Pháp trӗng thӱ tӯ ÿҫu thӃ kӹ ÿӃn nay ÿã ÿѭӧc nhân lên ngàn vҥn lҫn.

Ngoài lӧi ích kinh tӃ rӯng cao su còn có tác dӵng phӫ xanh mһt ÿҩt chӕng phong hóa xói

mòn và tҥo nên cҧnh quan tuyӋt ÿҽp. Nhìn nhӳng cánh rӯng cao su qua nhӳng cánh bay

hoһc ngӗi trên xe chҥy tӕc ÿӝ vӯa phҧi qua các hàng cây xanh um thҷng hàng ÿӃn nghiêm

túc thҩy lòng yên әn thanh thҧn lҥ thѭӡng.

Theo quӕc lӝ 20 TP. Hӗ Chí Minh - Ĉà Lҥt, ta bҳt gһp mӝt thӏ trҩn nho nhӓ nҵm nép

dѭӟi chân nhӳng gӝp ÿá granit khәng lӗ chӗng chҩt lên nhau, hai chӗng, rӗi ba chӗng.

Tѭӣng chông chênh nhѭng thұt sӵ nó ÿã tӗn tҥi nhѭ thӃ bӅn vӳng tӯ hѫn 100 triӋu năm,

mѭa gió ÿã bào mòn ÿӇ tҥo hình, thành nhӳng tѭӧng ÿài kǤ vƭ, dòng sông La Ngà lѭӧn qua

ÿây trѭӟc khi hòa vào sông Ĉӗng Nai và hӗ Trӏ An.

Ĉӭng trên ÿá chӗng mӣ tҫm nhìn nhìn vӅ tӭ phía ta không thӇ không sӳng sӡ vӅ hình

sông thӃ núi mӻ lӋ, hùng vƭ. Tӯ nhӳng miӋng núi lӱa cә xѭa hiӅn hòa nghiêng nghiêng cái

miӋng hình elip in hình dòng dung nham cә giӡ ÿã trӣ thành nhӳng ӕc ÿҧo xanh tѭѫi các

vѭӡn cây ăn quҧ, mӝt cây cҫu mҧnh dҿ vҳt qua sông, nhӳng con ÿѭӡng lѭӧn vòng theo

bình ÿӝ mҩt hút sau hҿm núi rӗi lҥi hiӋn ra, nhӳng buôn làng Mҥ lúp xúp dѭӟi thung lǊng

và xa xa hӗ thӫy ÿiӋn Trӏ An lҩp lánh ánh tà dѭѫng...

Ĉӗng Nai - Biên Hòa bѭӟc vào tuәi 300, vào thӃ kӹ XXI, vào thiên niên kӹ thӭ III

vӟi nhӏp ÿӝ hӕi hҧ, khҭn trѭѫng nhѭng chҳc chҳn không vì thӃ mà làm xúc phҥm hoһc phá

hӫy cҧnh quan thiên nhiên tѭѫi ÿҽp, hài hòa mà tҥo hóa ÿã ban tһng tӯ ngàn xѭa.

Ĉ͚NG NAI S͘ 1725 NGÀY 20/4/1998

2.9 Page 19

▲back to top

NGÔI TRѬӠNG CHUYÊN

LÀM ĈҼP CHO ĈӠI

Bút ký cӫa LÂM YÊN

Quân Pháp hҥ thành Biên Hòa tháng 12/1861, khoҧng hѫn mѭӡi năm sau hӑ bҳt ÿҫu

tә chӭc giáo dөc kiӇu phѭѫng Tây ӣ ÿây. Trѭӡng nam tiӇu hӑc Biên Hòa (nay là trѭӡng

NguyӉn Du) giӳ ngôi vӏ trѭӣng lão vì ÿѭӧc lұp sӟm nhҩt, trѭӟc năm 1876. Lúc ÿҫu trѭӡng

không dҥy văn chѭѫng, luân lý; chѭѫng trình hӗi ÿó chӍ chú trӑng dҥy chӳ Pháp và chӳ

quӕc ngӳ, ngoài ra thêm bӕn phép tính cӝng, trӯ, nhân, chia ÿѫn giҧn. «Th͹c t͇ b͕n th͹c

dân có mu͙n giáo dͭc gì ÿâu? B͕n chúng ch͑ mu͙n ÿào t̩o thông ngôn mà thôi, h˯n th͇

nͷa chúng còn mu͙n cu͛ng v͕ng ÿi tͣi ch͟ làm cho dân Vi͏t ch͑ nói ti͇ng Pháp», (Trҫn

Văn Giàu: Lӏch sӱ cұn ÿҥi ViӋt Nam, tr 202, T.1, Nxb GD, 1961). Viên quan cai trӏ kiêm

hӑc giҧ ngѭӡi Pháp Cultru cǊng nhұn ÿӏnh: «Ḽy sӵ d̩y chͷ Pháp và chͷ qu͙c ngͷ làm c˯

sͧ cho giáo dͭc là thͯ tiêu giáo dͭc... là ÿào t̩o ng˱ͥi vô h͕c». (Tr̯n Văn Giàu: sÿd).

Nhà cҫm quyӅn thuӝc ÿӏa Nam KǤ thұt không ngӡ tӯ ngôi trѭӡng nam tiӇu hӑc nhӓ bé này

ÿã xuҩt hiӋn nhiӅu chiӃn sƭ cách mҥng, nhiӅu chӍ huy các lӵc lѭӧng vǊ trang nhân dân có

tài sau này tích cӵc góp phҫn phá tan cùm gông nô lӋ, tiêu diӋt chӃ ÿӝ thӵc dân thӕng trӏ

ngót trăm năm; xuҩt hiӋn mӝt sӕ nhà văn, nhà thѫ, nhà nghiên cӭu, nhà khoa hӑc - nhӳng

ngôi sao mai vùng ÿҩt Ĉӗng Nai «ÿá l͵a». Ngôi trѭӡng này làm ÿҽp cho ÿӡi vì góp phҫn

nhӓ bé tô thҳm truyӅn thӕng mӣ nѭӟc và giӳ nѭӟc cӫa dân tӝc ta «rǊ bùn ÿͱng d̵y sáng

lòa».

Trѭӡng Cao ÿҷng mӻ thuұt trang trí Ĉӗng Nai là ngôi trѭӡng ÿàn em, năm nay vӯa

95 tuәi, ÿѭӧc kӇ là có bӅ dày lӏch sӱ. NӃu ÿó là ngôi chùa, chҳc chҳn sӁ ÿѭӧc gҳn thêm hai

chӳ c͝ tӯ giúp tăng sѭ thăm thҷm uy nghiêm. Gҫn mӝt thӃ kӹ qua, trѭӡng ÿã làm ÿ́p cho

ÿͥi - theo ÿúng nghƭa ÿen – bҵng vô sӕ sҧn phҭm gӕm mӻ thuұt và ÿӗng rҧi rác khҳp các

châu lөc. ĈӃn nay Biên Hòa nәi tiӃng ăn khách, dù kinh tӃ thӃ giӟi ÿang hӗi suy thoái,

song các container voi, bình, chұu và nhiӅu món khác vүn ÿӅu xuӕng tàu biӇn ÿӃn vӟi bҥn

hàng phѭѫng xa...

Năm 1903, theo sáng kiӃn cӫa hӑa sƭ André Joyeux, viên chánh tham bi͏n Chesne -

chӫ tӏch Biên Hòa - cho mӣ trѭӡng Bá nghӋ (école professionnelle de Biên Hòa: vӁ, ÿúc

ÿӗng, rèn, mӝc, ÿan lát, gia chánh gӕm...). Mөc tiêu cӫa ngѭӡi Pháp nhҵm ÿào tҥo thӧ có

tay nghӅ nhҩt ÿӏnh, ÿáp ӭng nhu cҫu cӫa sӕ colons làm ăn sinh sӕng tҥi ÿây và sӕ quan

chӭc, chӫ ÿiӅn nhà giàu bҧn xӭ. Chinh phөc ÿѭӧc ÿҩt này, ngѭӡi Pháp sӟm nhұn ra bàn

tay khéo léo cӫa các thӧ thӫ công ÿӏa phѭѫng tӯng sáng tҥo nhiӅu sҧn phҭm ÿһc sҳc vӅ

kiӃn trúc, trang trí, ÿӗ dùng gia ÿình có phong vӏ hoàn toàn lҥ lүm vӟi ngѭӡi Âu.

Lҫn ÿҫu tiên, mӝt trѭӡng dҥy nghӅ chính quy, hiӋn ÿҥi ra ÿӡi chѭa ÿѭӧc thanh thiӃu

niên và nhân dân Biên Hòa hӗi ÿҫu thӃ kӹ 20 này chҩp nhұn ngay. Tòa b͙ phҧi sͱc gi̭y vӅ

các làng quanh tӍnh ly mӝ khoҧng hai, ba chөc hӑc trò, dө dӛ sӕ này bҵng cách cҩp «bu͡c»

(bourse: hӑc bәng), 3 ÿӗng rѭӥi mӛi tháng (bҵng khoҧng hѫn 1 tҥ rѭӥi gҥo lúc ÿó, 1 ly cà

phê ÿen 2 xu, 1 tô hӫ tíu 3 xu...). Dân Biên Hòa không mҩy ngѭӡi thích cho con em theo

hӑc trѭӡng Pháp mӣ, dѭ luұn «h͕c xong chúng sͅ b͓ ÿ˱a qua Pháp» dҩy lên vài chөc năm

2.10 Page 20

▲back to top

trѭӟc chѭa dұp tҳt hҷn. Mӝt sӕ gia ÿình khá giҧ ÿã thuê thiӃu niên con nhà nghèo h͕c th͇.

Sáng sáng vài chú lính mã tà và canh tuҫn cӫa làng phҧi áp t̫i lӟp hӑc trò Bá nghӋ ÿҫu

tiên ÿӃn trѭӡng, ngѭӡi bây giӡ khó hình dung ra chuy͏n th̵t nh˱ ÿùa ҩy.

Viên hiӋu trѭӣng ÿҫu tiên cӫa trѭӡng là kӻ sѭ J. Lamorte. Ông ta am tѭӡng vӅ cѫ

khí nhѭng không hiӇu nhiӅu vӅ mӻ thuұt. Trѭӡng phҧi mӡi giáo sѭ mӻ thuұt Pháp tӯ Hà

Nӝi vào dҥy lý thuyӃt hӝi hӑa, ÿiêu khҳc phѭѫng Tây, nhӳng quá khӭ mӟi mҿ vào thuӣ ҩy.

Thҫy giҧng bài bҵng tiӃng Pháp, thông ngôn dӏch sang tiӃng ta. Trình ÿӝ ngoҥi ngӳ cӫa

thông ngôn nói chung xoàng xoàng, d͓ch câu ÿ˱ͫc câu chăng, do ÿó ÿám hӑc trò - mӟi chӍ

biӃt chӳ quӕc ngӳ là chính - tiӃp thu chҷng ÿѭӧc bao nhiêu. ĈӇ dҥy thӵc hành, trѭӡng mӡi

mӝt sӕ thӧ có tiӃng trong tӍnh. Xѭa kia, viӋc dҥy nghӅ, hӑc nghӅ chӍ bó hҽp trong phҥm vi

gia ÿình hoһc phѭӡng thӧ theo kiӇu ng˱ͥi ÿi tr˱ͣc r˱ͣc ng˱ͥi ÿi sau. Ngѭӡi hӑc viӋc

trѭӟc hӃt phҧi h̯u h̩ ÿi͇u ÿóm, chӏu cҧnh sai vһt cӫa thӧ chính, phó cҧ, mһt khác phҧi chú

ý quan sát các thao tác cӫa thҫy rӗi làm theo y chang. NӃu thính tai tinh mҳt cұu ta nhanh

chóng ăn c̷p ngh͉ qua viӋc h͕c lóm, nhanh chóng thҥo viӋc, ÿѭӧc khen là giӓi. Nhӳng

lӟp hӑc trò Bá nghӋ ÿҫu tiên không thoát cҧnh huӕng này, chӍ không phҧi hҫu hҥ ÿiӃu

ÿóm, cho nên khóa hӑc kéo dài tӟi sáu năm mӟi lƭnh bҵng tӕt nghiӋp.

Ngày khóa hӑc ÿҫu tiên (1903 - 1909) ÿã có mӝt sӵ kiӋn làm ngѭӡi Pháp sӱng sӕt.

Mӝt bӳa, chánh tham biӋn Chesne tҥt qua thăm trѭӡng - ӣ cùng khuôn viên tòa bӕ - ÿúng

giӡ hӑc ÿiêu khҳc, nһn tѭӧng, ông ta ra ÿӅ bài: thҫy nһn tѭӧng trò, trò nһn tѭӧng thҫy, hҥn

mӝt tuҫn phҧi xong. Bҧy hôm sau, ông ta tӟi, ngҳm nghía kӻ lѭӥng dãy tѭӧng ÿҩt lӟn nhӓ

bày trên bàn, chҩm ÿiӇm cao nhҩt cho anh NguyӉn Văn Quӟi ӣ chӧ Ĉӗn (làng Bình Long,

nay là phѭӡng Bӱu Hòa, Thành phӕ Biên Hòa). Lұp tӭc anh ÿѭӧc hѭӣng hӑc bәng gҩp ÿôi

(7 ÿӗng, hѫn 3 tҥ gҥo) trѭӟc sӵ ngӥ ngàng cӫa thҫy và các bҥn. (sao ngày nay nhà n˱ͣc ta

không khuy͇n khích tài năng tr̓ theo ki͋u này nh͑ ?). Thông minh khéo léo giӓi ăn cҳp

nghӅ, dù mӟi ÿang hӑc năm thӭ năm, ngày 1 -1 -1908 anh Quӟi ÿѭӧc ÿӅ bҥt làm ÿ͙c công

(contre – maitre) phө trách xѭӣng trѭӣng - mӝt chӭc danh mà bây giӡ ngѭӡi thӧ có tay

nghӅ nhiӅu năm may ra mӟi ÿҥt ÿѭӧc. Lƭnh bҵng tӕt nghiӋp năm 1909, anh ÿѭӧc bә nhiӋm

dҥy các lӟp ÿàn em. Tuy còn rҩt trҿ, anh ÿã ÿѭӧc mӑi ngѭӡi gӑi là ông qu̫n Quͣi, th̯y

Nhͱt và chӍ ÿӭng sau hiӋu trѭӣng ngѭӡi Pháp. Anh là giáo viên dҥy nghӅ ÿҫu tiên cӫa

Biên Hòa - Ĉӗng Nai ÿѭӧc ÿào tҥo bài bҧn chính quy. Thҩy Nhӭt ÿѭӧc nhiӅu quan chӭc,

tәng lý, chӫ ÿiӅn, nhà giàu... gҫn xa mӡi vӁ chân dung, dân gӑi là vӁ truyӅn thҫn - ăn công

mӛi tҩm 15 ÿӗng; có tháng thҫy vӁ vài ba tҩm sӕng dѭ dҧ bҵng nghӅ, có tiӅn xây ngôi nhà

to nhҩt làng Bình Long hӗi ÿó, ÿúng vӟi câu tөc ngӳ (nhҩt nghӋ tinh, nhҩt thân vinh).

TiӃng lành ÿӗn xa, các con cӫa nhà hӑc giҧ Trѭѫng Vƭnh Ký tӯ Sài Gòn mang bӭc chân

dung cӫa ông vӅ, nhӡ thҫy ÿúc pho tѭӧng bán thân cӫa ngѭӡi quá cӕ. Ít lâu sau, pho tѭѫng

ÿӗng bán thân hoàn thành, hӑ công nhұn tác phҭm sӕng ÿӝng, có hӗn. Viên toàn quyӅn

Ĉông Dѭѫng có pho tѭӧng hӧp kim bӏ gãy tay. NhiӅu nghӋ nhân ÿѭӧc mӡi song thҧy ÿӅu

tӯ chӕi vì rҩt khó chӳa. Thҫy Nhӭt sau khi xem xét kӻ ÿã nhұn lӡi. ChӍ mӝt vài hôm, cánh

tay ÿѭӧc hàn gҳn, làm tiӋp màu, khó nhұn ra vӃt gãy cǊ...

Khoҧng năm 1916, hӑa sƭ A.Joyeux kӃ nhiӋm kӻ sѭ J.Lamorte, giӓi mӻ thuұt, hѭӟng

nhà trѭӡng ÿi vào quӻ ÿҥo sáng tҥo cái Ĉҽp thuҫn khiӃt chӭ không ÿào tҥo thͫ t̩p pín lù

làng nhàng, ông bӓ các ban thӧ mӝc, rèn, ÿan lát, gia chánh... ChӍ giӳ lҥi ban ÿúc ÿӗng và

ban gӕm nhҵm làm ra nhӳng sҧn phҭm ÿích thӵc. Trѭӡng Bá nghӋ Biên Hòa (école d’art

de Biên Hòa). Nhà hӑa sƭ dành nhiӅu thӡi gian sáng tác mүu mã trang trí tân kǤ, song

thành tӵu khá hҥn chӃ do phong vӏ Âu - Á chѭa dung hòa nhuҫn nhuyӉn.

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

Bӕn năm sau, giáo sѭ hӝi hoa Serre - rҩt nәi tiӃng ӣ Châu Âu - cho áp dөng men

Pháp vào sҧn phҭm gӕm cӫa trѭӡng. Cuӝc hôn nhân giӳa màu sҳc men Pháp tѭѫi sáng rӵc

rӥ không môn ÿăng hӝ ÿӕi vӟi ÿӗ gӕm sành bҧn ÿӏa kiӇu dáng hѫi thô kӋch quê mùa do

thҫy trò trѭӡng Mӻ nghӋ Biên Hòa tҥo tác. Ta có thӇ ví vӟi mӝt thiӃu nӳ nông thôn ViӋt

hӗi ÿҫu thӃ kӹ 20 ÿӇ tóc ÿuôi gà, răng ÿeo hҥt na (mãng cҫu) mһc áo tӭ thân nâu, song nѫi

thҳt lѭng bao hoa lý lai cài chiӃc ÿiӋn thoҥi di ÿӝng, ÿӓm dáng ÿeo mҳt kính Ray - Ban

mҳt xanh mӓ ÿӓ, ÿi giày khӫng bӕ, miӋng nhóp nhép nhai kҽo chewing gam, ngҩt nghӇu

cӣi chiӃc Hon da Dream lѭӧn ÿi lѭӧn lҥi vài ÿѭӡng lҧ lѭӟt, nhҧy Lambada nhѭ ÿiên vӟi

cҫu thӫ Ronaldo chҷng hҥn...

Năm 1923, trѭӡng Mӻ nghӋ Biên Hòa ÿón nhұn vӏ hiӋu trѭӣng mӟi Robert Balick -

tӕt nghiӋp trѭӡng Mӻ thuұt trang trí Paris - và bà Mariette Balick - tӕt nghiӋp trѭӡng gӕm

Limoges. KӇ tӯ ÿây trѭӡng có khúc ngoһt ÿӝt biӃn tҥo sҳc thái riêng biӋt cho gӕm mӻ

nghӋ Biên Hòa. Không có thái ÿӝ tӵ thӏ cao ngҥo cӫa mӝt sӕ thӵc dân da trҳng tӵ khoác sӭ

mӋnh khai hóa văn minh cho dân thuӝc ÿӏa trình ÿӝ thҩp kém bán khai, sau khi nghiên cӭu

các sҧn phҭm gӕm cә truyӅn, hai nhà giáo này hѭӟng vào ÿӝt phá hai mөc tiêu: màu ÿen

và kiӇu dáng mүu mã bҧn ÿӏa. Ông bà nhiӅu lҫn hӑp vӟi các thҫy, trao ÿәi ý kiӃn xoáy vào

ÿӅ tài trên. Song do ngôn ngӳ bҩt ÿӗng, lúc ҩy các thҫy ViӋt biӃt tiӃng Pháp rҩt han chӃ -

thӡi ÿó ít thҫy có bҵng tiӇu hӑc (certificat), chӫ yӃu mӟi hӑc hӃt lӟp 3, trѭӡng làng (cour

élémentaire) - thông ngôn ÿѭӧc hӑc tiӃng Pháp nhiӅu hѫn chút ÿӍnh thì trình ÿӝ nói và

nghe cǊng chҷng nhӍnh hѫn là bao - nhҩt là vӅ các thuұt ngӳ chuyên môn - nên hai bên

hiӇu nhau không nhiӅu. Bà balick khә công mày mò tìm hiӇu, chú ý quan sát viӋc pha chӃ

men bҵng nguyên vұt liӋu bҧn xӭ, ghi chép tӍ mӍ nhiӅu tháng liӅn mong tìm ÿѭӧc công

thӭc chính xác. Thҫy NguyӉn Văn Nhàn là trӧ thӫ ÿҳc lӵc giúp bà M.Balick nҳm bҳt sҳc

màu men gӕm phѭѫng Ĉông trang nhã, sâu lҳng ÿӇ có nhӳng cҧi tiӃn quan trӑng thành

công sau này (Thҫy và ông Ba Cӱ ÿѭӧc nhiӅu thӃ hӋ nghӋ nhân và hӑc trò khoa gӕm coi

nhѭ các ánh hào quang rҥng rӥ ban ÿҫu ). Nguyên liӋu ÿҩt sét trҳng Lái Thiêu - do các lò

gӕm Tàu bán lҥi cho trѭӡng - có chҩt lѭӧng không ÿӅu, tӕn nhiӅu công lӑc gҥn. Các thҫy

cho biӃt ÿҩt Kaolin ӣ Ĉҩt Cuӕc (Tân Uyên) rҩt tӕt, tӹ lӋ tinh ÿҩt rҩt cao, ÿem lҳng lӑc chӍ

hao hӟt 10%, khi nung sҧn phҭm ít co ngót hѫn ÿҩt Lái Thiêu. Bà Balick nhӡ quұn trѭӣng

Tân Uyên giúp ÿӥ khai thác ÿҩt kaolin Ĉҩt Cuӕc, tӯ ÿó nhà trѭӡng không thiӃu nguyên

liӋu làm sҧn phҭm gӕm nӳa. Thí nghiӋm ÿҥt kӃt quҧ tѭѫng ÿӕi khҧ quan nhѭng bà Balick

chѭa hài lòng vì mӑi ÿiӅu chѭa diӉn ra ÿúng nhѭ dӵ ÿӏnh. Men và ÿҩt sét trҳng ÿã có công

thӭc chính xác qua hàng trăm thí nghiӋm nhѭng cách thӭc nung lò cӫa thҫy và thӧ gӕm

Biên Hòa còn chѭa có căn cӭ khoa hӑc, hӑ h͕c lóm kinh nghiӋm cӫa thӧ Tàu, nhìn khói lò

mà ÿoán ÿӏnh sҧn phҭm ÿѭӧc nung ÿã chín hay còn sӕng. Mӛi ngѭӡi có mӝt cҧm quan

riêng chҷng ai giӕng ai, mà ÿã là ÿoán thì có khi trúng khi trұt, ai dám bҧo ÿҧm trúng phóc

100%, thӃ có hӑa là thánh ! Bà Balick lҫn này cҫu viӋn ÿӃn dөng cө ÿo ÿҥc chính xác, bà

nhӡ trѭӡng gӕm Limoges mua dùm mӝt sӕ ÿӗng hӗ lӱa. Sau khi tiӃp nhұn sӕ bӱu bӕi này,

bà cho ÿһt vào các mҳt lò nung. Thӧ coi lò khi thҩy chót cây nhang quҳp xuӕng, biӃt là lò

ÿã nóng 1280 ÿӝ C thì ngѭng cho thêm cӫi, lҩp kín các mҳt lò ÿӇ duy trì ÿӝ nhiӋt, sau ÿó lò

nguôi tӯ tӯ. Sҧn phҭm gӕm ra lò da men láng ÿӅu, màu sҳc ÿҽp. Tӯ ÿó sӵ kӃt hӧp hiӋn ÿҥi

- cә truyӅn Ĉông - Tây, kinh nghiӋm lâu ÿӡi - khoa hӑc chính xác, thҫy thӧ ÿã thu kӃt quҧ

tӕt ÿҽp. Ông bà Balick bҳt ÿҫu nghƭ ÿӃn viӋc bán các sҧn phҭm do trѭӡng làm ra.

Song nhà trѭӡng chӍ là nѫi dҥy nghӅ, các món ÿӗ gӕm chӍ sáng tác ÿѫn chiӃc làm

sao có thӇ ÿáp ӭng nhu cҫu không nhӓ cӫa xã hӝi? Ông bà Balick ÿã nhұp cҧng mô hình tә

3.2 Page 22

▲back to top

chӭc cӫa thӧ thӫ công phѭѫng Tây, lұp ra hӧp tác xã thӫ công thӧ ÿúc và thӧ gӕm (société

coopérative artisanale des fondeurs ҽt potiers), mӝt cái tên có mùi vӏ xã hӝi chӫ nghƭa xa lҥ

vӟi ngѭӡi ÿѭѫng thӡi, còn bà con thѭӡng gӑi là hӧp tác xã mӻ nghӋ Biên Hòa (nhân ÿây

nh̷c l̩i m͡t chuy͏n cǊ: vào m͡t d͓p t͇t sau ngày gi̫i phóng vài năm, t͑nh ta mͧ cu͡c

tri͋n lãm mͳng xuân, tr˱ͥng MͿ thu̵t trang trí có m͡t gian tr˱ng bày nhi͉u ÿ͛ g͙m do

tr˱ͥng làm ra vͣi b̫n phͭ chú «HTX mͿ ngh͏ Biên Hòa làm kho̫ng năm 1925» Nhi͉u

khách tham quan bình lu̵n: M̭y ch̫ x̩o, thͥi Pháp thu͡c mà nói chuy͏n xã h͡i chͯ

nghƭa). Vӕn cӫa hӧp tác xã khoҧng sáu, bҧy ngàn ÿӗng rҩt lӟn vào hӗi ÿó - do ông bà

Balick vay cӫa tòa bӕ Biên Hòa. Hӧp tác xã giҧi quyӃt ÿҫu ra, nhұn mӝt sӕ hӑc sinh tӕt

nghiӋp vào làm (ai muӕn ÿi làm ӣ các lò bên ngoài, chҷng sao!) vӟi sӕ lѭѫng ÿӫ sӕng - có

thӇ lƭnh lѭѫng tháng hoһc làm khoán - nên sӕ lѭӧng thӧ ít nhҩt lên tӟi dăm bҧy chөc. Hӧp

tác xã cǊng thu hút mӝt ít thì giӓi làm nòng cӕt trong sҧn xuҩt vӟi mӭc lѭѫng cao hѫn hҷn.

Năm 1931, anh em nghӋ nhân Bҧy Vҥn trѭӟc làm cho các lò lu ngѭӡi Tàu ӣ Tân Vҥn giӓi

vӅ xoay lu khҥp và ÿӕt lò ÿѭӧc mӡi vӅ ÿây ăn công 33 ÿӗng mӝt tháng trong khi các thӧ

khác lƭnh 17 ÿӗng, cao là 20 ÿӗng. Hӑc trò các lӟp dѭӟi (năm thӭ nhҩt, năm thӭ hai) có

dӏp trӵc tiӃp hӑc hӓi các thӧ giӓi và các ÿàn anh ÿã ra trѭӡng, hӑc trò các lӟp cuӕi (năm

thӭ ba, năm thӭ tѭ) nӃu có sáng tác ÿҽp bҳt mҳt thì ÿѭӧc hѭӣng 30% giá bán.

Hӧp tác xã mӻ nghӋ là mӝt bӝ phұn cӫa trѭӡng Mӻ nghӋ Biên Hòa do vӏ ÿҥi diӋn

(délégué) trӵc tiӃp ÿiӅu hành. Nhóm thӧ ÿúc ÿӗng chuyên làm các lѭ hѭѫng, tѭӧng Phұt

nhӓ, tѭӧng các nӳ thҫn, dao rӑc giҩy, cái chһn giҩy, các cúp thӇ thao kiӇu thӭc trang trí

theo kiӇu Trung Hoa, các dàn ÿèn ÿiӋn treo trҫn nhà, nghiên mӵc, ÿèn dҫu lӱa cӥ lӟn...

Qua tác ÿӝng cӫa lӱa cӫa nѭӟc, cӫa a-xít phӕi hӧp ÿúng tiêu lѭӧng, món ÿӗ ÿӗng có bӝ áo

khoác ten ÿӗng rҩt ÿҽp, vҿ cә kính nhѭ ÿѭӧc làm ra tӯ hàng trăm, hàng ngàn năm trѭӟc.

Nhѭng ÿӗ ÿӗng nói chung ÿҳt tiӅn, ngѭӡi mua không nhiӅu nên ngѭӡi ÿúc tѭӧng ÿӕi nhàn

nhã và dƭ nhiên lѭѫng thҩp hѫn thӭ gӕm. NhiӅu thӧ ÿúc biӃt ÿiêu khҳc xé rào qua làm gӕm

ÿӇ có thu nhұp cao hѫn.

Làm cho hӧp tác xã mӻ nghӋ Biên Hòa nәi tiӃng là các sҧn phҭm gӕm. Ĉѭӧc ÿào

tҥo theo chѭѫng trình vӏ nghӋ thuұt và vӏ nhân sinh, ông Balick hiӇu rҩt rõ vҩn ÿӅ chҩt

lѭӧng là hàng ÿҫu cӫa mһt hàng này. Ông chăm chút hӧp tác xã nhѭ chăm chút con cѭng,

ngoài chӍ ÿҥo giáo dөc hӑc sinh theo nghӅ thӫ công ÿһc biӋt này, ông gánh vác thêm viӋc

tìm thӏ trѭӣng bán tҩt cҧ các sҧn phҭm do trѭӡng và hӧp tác xã làm ra. Ông cùng các ÿҥi

diӋn HTX theo dõi sát sao các thӭ và hӑc trò làm viӋc ӣ tӯng công ÿoҥn. Vài nghӋ nhân

già nay ӣ lӭa tuәi 80 trӣ lên cho biӃt các chұu và bình nҳn xong ÿӅu ÿѭӧc ông kiӇm tra

bҵng bàn xoay, nӃu không tròn vo sӁ bӏ nhát búa loҥi bӓ ngay; sҧn phҭm ra lò nӃu men

không láng ÿӅu hoһc có vӃt xѭӟc, vӃt nӭt cǊng bӏ loҥi bӓ không thѭѫng tiӃc. Các món ÿӗ

làm ra phҧi hoàn hҧo, ÿѭӧc bán giá cao; mӝt lò có khi bӏ loҥi bӓ tӟi 40% sҧn phҭm khuyӃt

tұt mà HTX vүn có lãi nhѭ thѭӡng. (ngày nay thì các món ÿӗ méo mó, nӭt sҽo ÿѭӧc tu

sӱa, sѫn phӃt o bӃ chút ÿӍnh, bán giá rҿ vүn chҥy !).

Phòng trѭng bày cӫa trѭӡng thu hút mҥnh mӁ khách nѭӟc ngoài - chӫ yӃu là ngѭӡi

Pháp - ÿӃn xem hàng mүu, ai cǊng công nhұn các sҧn phҭm mӻ nghӋ bҵng gӕm và ÿӗng

rҩt lҥ mҳt, càng ngҳm lâu càng thích thú. Gӕm Biên Hòa ÿѭӧc giӟi sành chѫi ѭa chuӝng vì

sҳc thái men giҧn dӏ, trҫm tƭnh, kín ÿáo, hài hòa kim cә, thuҫn túy phѭѫng Ĉông. Ĉһt mӝt

sҧn phҭm gӕm Biên Hòa vào bҩt kǤ căn phòng nào, tòa nhà nào, ӣ vӏ trí nào nó ÿӅu toát vҿ

ÿҽp rҩt riêng, ÿúng là:

3.3 Page 23

▲back to top

Trúc xinh trúc m͕c ÿ̯u ÿình

Em xinh em ÿͱng m͡t mình cǊng xinh

Trúc xinh trúc m͕c bͥ ao

Em xinh em ÿͱng ch͟ nào cǊng xinh.

Gӕm Biên Hòa ÿѭӧc ngѭӡi ta thích thú vì sҧn phҭm làm bҵng tay ӣ các khâu tô màu

men, lӓng; các bình và chұu hoa lӟn nhӓ ÿӅu xoay tay.... Ngày nay ai có ÿӃn thăm cѫ sӣ

gӕm cӫa nghӋ nhân Hai Trâm ӣ xã Hóa An, có thӇ thҩy nhiӅu ÿӗ gӕm chӡ ÿóng thùng xuҩt

khҭu ÿӅu dán nhãn nhӓ in ba thӭ tiӃng Pháp, Anh, Tây Ban Nha «B̫o ÿ̫m s̫n pẖm này

làm b̹ng tay, xin chͣ rót n˱ͣc vào».

Sҧn phҭm gӕm Biên Hòa ÿѭӧc mang ÿi ÿҩu xҧo ӣ mӝt sӕ triӇn lãm quӕc tӃ: Paris

các năm 1925 và 1933, Batavia (lndonésia) năm 1934, Nayoga (Nhұt) năm 1937, Saint

Denis (ÿҧo Réunion) năm 1938, Hà Nӝi năm 1939, Bangkok (Thái Lan) năm 1955,

Phnompenh (Campuchia) năm 1955 và 1956, Manila (Philippines) năm 1956, New York

(Mӻ) năm 1958 ... và ÿѭӧc tһng nhiӅu bҵng khen danh dӵ, huy chѭѫng. Trong cuӝc triӇn

lãm gӕm sӭ ӣ Paris năm 1933, ông Balick cӱ hai thҫy - nghӋ nhân (trong ÿó có thҫy Võ

Kim Ĉôi, sau này làm hiӋu trѭӣng tӯ 1945 - 1947) mang theo dөng cө nghӅ gӕm và ÿҩt sét

sang biӇu diӉn làm sҧn phҭm sӕng. Khách tham quan, các nghӋ nhân gӕm sӭ phѭѫng Tây

tұn mҳt chӭng kiӃn các thao tác khéo léo cӫa nghӋ nhân Biên Hòa. Khách hàng chen nhau

mua ÿӗ gӕm khiӃn ban tә chӭc phҧi can thiӋp kҿo gian trѭng bày có nguy cѫ sҥch bách, hӑ

sӁ nhұn hàng sau ngày bӃ mҥc.

Hӑc trò trѭӡng Mӻ nghӋ Biên Hòa cǊng nhѭ thӧ HTX yêu quý ông bà Balick dù

ông bà là ngѭӡi da trҳng thuӝc giӟi thӵc dân thӕng trӏ. Ĉó là vì ông bà cǊng yêu quý hӑc

trò và thӧ ViӋt Nam và có nhӳng ѭu ái ÿӕi vӟi mӝt sӕ trѭӡng hӧp ÿһc biӋt. Anh NguyӉn

Văn Hai (Hai Bӗi, Hai Xoay) vào trѭӡng năm 1931, mӟi hӑc có hai năm - ÿáng lӁ phҧi

bӕn năm - vì khéo tay và hӑc giӓi ÿã ÿѭӧc ông Balick cҩp bҵng tӕt nghiӋp hҥng ѭu, ÿѭӧc

gӣi ÿi tu nghiӋp thêm vӅ xoay lu, khҥp - ӣ lò lu Trҫn Lâm (xã Hóa An). (Các tr˱ͥng cͯa

ta hình nh˱ ch˱a bao giͥ cho h͕c sinh t͙t nghi͏p ÿ̿c cách th͇ này, có lͅ c̯n h͕c kinh

nghi͏m này chăng ?). Bây giӡ ӣ tuәi 84, thҫy Hai vүn là nghӋ nhân có bàn tay vàng sӕ mӝt

ӣ Biên Hòa xoay ÿѭӧc các bình cao tӯ 1,5 mét ÿӃn 2,4 mét, lѭѫng tháng dѭ sӕng (ông Ĉ͟

Nam - ngh͏ nhân g͙m s͙ng ͧ Úc - cho bi͇t: ông ch͑ mͣi n̷n bình cao 0.4 mét mà có c˯ sͧ

bên ÿó s̽n sàng mͥi hͫp tác vͣi l˱˯ng vài ngàn ÿô Úc m͟i tháng song ông không nh̵n

lͥi. N͇u cͭ Hai sang ÿó bi͋u di͍n h̻n nhiên h͕ lác m̷t !).

Anh Lê Văn Mұu, quê Vƭnh Long do ngүu nhiên lӑt vào mҳt xanh cӫa ông Balick,

anh ÿѭӧc nhұn vào hӑc kiӇu nghiӋp dѭ mӝt ít lâu sau ÿó ÿѭӧc ông xin Thӕng ÿӕc Nam kǤ

cҩp cho hӑc bәng 18 ÿӗng mӛi tháng (bҵng lѭѫng thӧ HTX, ÿӫ sӕng) và tӵ ông làm hӗ sѫ

giӟi thiӋu anh ÿi hӑc trѭӡng Cao ÿҷng Mӻ thuұt Hà Nӝi cuӕi năm 1937. Thө giáo nhà ÿiêu

khҳc nәi tiӃng Jonchère, anh Sáu Mұu có nhӳng sáng tác ÿѭӧc thҫy khen, báo chí ca ngӧi

– «... Tác pẖm Ĉám c˱ͣi cho th̭y ÿây là m͡t tìm tòi sáng t̩o m͡t trong cách th͋ hi͏n tác

pẖm cͯa Lê Văn M̵u. Ĉi͉u này d͹ báo ÿây là m͡t ngh͏ sƭ ÿ̯y tài năng». (Báo La

Volonté in do chinoise viӃt vӅ triӇn lãm mӻ thuұt mùa hè 1940 ӣ Hà Nӝi). Lӡi dӵ báo ҩy

hoàn toàn chính xác, tӯ năm 1944 anh trӣ thành thҫy dҥy hӝi hӑa và ÿiêu khҳc tҥi trѭӡng

Mӻ nghӋ Biên Hòa. Suӕt 40 năm ÿӭng trên bөc giҧng, thҫy Lê Văn Mұu góp phҫn ÿào tҥo

cho vùng ÿҩt Biên Hòa Ĉӗng Nai gҫn ngàn nghӋ nhân, vài ba chөc thҫy giáo các lӭa vӅ

3.4 Page 24

▲back to top

sau, ngoài ra ÿã sáng tác hàng trăm tѭӧng, phù ÿiêu.... Thҫy là mӝt trong vài ba nhà ÿiêu

khҳc lӟn nәi tiӃng toàn miӅn Nam trѭӟc ngày giҧi phóng, là bàn tay vàng bұc thҫy nhұn

nhiӅu giҧi thѭӣng cao trong các kǤ triӇn lãm ӣ Sài Gòn và Biên Hòa, có tên trong Tͳ ÿi͋n

danh nhân dù ÿang còn sӕng.

Trѭӡng Mӻ nghӋ Biên Hòa còn sҧn sinh mӝt nghӋ nhân sau trӣ thành thҫy giáo cӫa

trѭӡng: Ba Thӑ (HuǤnh Văn Thӑ). Ĉҫu nhӳng năm 1930, thҫy ÿѭӧc mӡi qua Singapore

trang trí giҧ ÿá cho mӝt ngân hàng lӟn ӣ bên ÿó. Năm 1936, thҫy lãnh phҫn gӕm trang trí

trө ranh giӟi ViӋt Nam - Lào - Cambӕt trө ba biên giӟi (Les trois frontières) vӟi ÿѭӡng

nét, màu men, kiӇu dáng phù hӧp vӟi mӻ thuұt cӫa ba nѭӟc. Thҫy ÿѭӧc mӡi sang khu

Angkor Thom - Angkor Watt (ĈӃ Thiên - ĈӃ Thích) ÿӇ phөc chӃ mӝt sӕ tѭӧng ÿá bӏ hѭ

hҥi, ÿә nát - trong ÿó có tѭӧng bӕn mһt in trên giҩy bҥc Ĉông Dѭѫng hӗi ÿó. Thҫy tӯng

trang hoàng cho dinh Norodom ӣ Sài Gòn, dinh toàn quyӅn ӣ Hà Nӝi, ÿó cǊng là bàn tay

vàng (ít ÿѭӧc biӃt ÿӃn hѫn song các tác phҭm cӫa thҫy không phҧi ít). Các sӵ kiӋn này

diӉn ra dѭӟi thӡi ông Balick làm hiӋu trѭӣng.

Trѭӡng mӻ nghӋ Biên Hòa - tӯng nhiӅu năm ÿәi tên, nay thành trѭӡng Cao ÿ̻ng

MͿ thu̵t trang trí Ĉ͛ng Nai - góp phҫn làm ÿҽp cuӝc ÿӡi bҵng vô sӕ tѭӧng Phұt, tѭӧng

Chúa, tѭӧng Ĉӭc Mҽ, tѭӧng danh nhân (NguyӉn Trung Trӵc, Phan Thanh Giҧn,

Napoléon, Bonaparte...), nhiӅu phù ÿiêu, các trang trí bên ngoài dinh thӵ, công sӣ, vѭӡn

hoa... ӣ nhiӅu nѫi trong tӍnh, ngoài tӍnh, ӣ nѭӟc ngoài - tӯ Á sang Âu, Mӻ, Úc. Không ai

có thӇ thӕng kê hӃt các sҧn phҭm gӕm Biên Hòa tӯ lâu nәi tiӃng trên thӃ giӟi, cho dù bây

giӡ gӕm Bình Dѭѫng và nhiӅu nѫi khác tăng trѭӣng vӟi tӕc ÿӝ cao, canh tranh hӃt sӭc

quyӃt liӋt vӟi cái nôi cӫa gӕm mӻ thuұt Nam bӝ. Nhân dân ta có ÿҥo lý truyӅn thӕng rҩt

ÿҽp: «ăn quҧ nhӟ kҿ trӗng cây», «Uӕng nѭӟc nhӟ nguӗn». Trong cuӝc hành trình tìm vӅ

cӝi nguӗn nghӅ gӕm mӻ nghӋ Biên Hòa, các thӃ hӋ nghӋ nhân và thӧ làm gӕm ӣ lӭa tuәi

sáu, bҧy mѭѫi trӣ lên ÿӅu nhҳc ÿӃn ông bà Balick vӟi vҿ kính mӃn biӃt ѫn sâu sҳc. Ông bà

tuy thuӝc dòng dõi chú gà tr͙ng Gaulois, trong gҫn ba mѭѫi năm gҳn bó vӟi trѭӡng ÿã có

công lӟn giúp giӳ gìn và phát huy bҧn sҳc văn hóa dân tӝc ÿӕi vӟi nghӅ gӕm mӻ nghӋ

Biên Hòa tӯ cách nay ba phҫn tѭ thӃ kӹ cho các lӟp con cháu giӕng Tiên Rӗng. Gӕm Biên

Hòa lan tӓa thành gӕm Bình Dѭѫng, gӕm Thành phӕ Hӗ Chí Minh, gӕm Long Hӗ (Vƭnh

Long), tӟi tұn nѫi ÿӗng chua nѭӟc mһn có tên ít ngѭӡi biӃt: Xà Tӕn (An Giang). Gӕm mӻ

nghӋ Biên Hòa - và thuӝc trѭӡng phái Biên Hòa - không chӍ là cӫa các gia ÿình khá giҧ,

ngày nay chúng có mһt khҳp miӅn Nam, miӅn Trung, miӅn Bҳc và cҧ thӃ giӟi bao la, hiӋn

diӋn dѭӟi vô sӕ mái tranh và túp lӅu lӧp lá dӯa nѭӟc. Dӵng tѭӧng ông bà Balick ӣ khuôn

viên trѭӡng Cao ÿҷng Mӻ thuұt trang trí Ĉӗng Nai, hàng năm nhang khói cho ông bà và

các thҫy, các nghӋ nhân cӫa hӧp tác xã mӻ nghӋ Biên Hòa cǊng là nét ÿҽp truyӅn thӕng

tôn sѭ trӑng ÿҥo cӫa dân Biên Hòa - Ĉӗng Nai...

Gҫn mӝt thӃ kӹ tӗn tҥi, trѭӡng Cao ÿҷng mӻ nghӋ trang trí Ĉӗng Nai liên tөc

chuyên làm ÿҽp cho ÿӡi, tӯ xѭa, hôm nay ÿӃn mai sau.

T̩p chí Sông Ph͙, 9-1998

3.5 Page 25

▲back to top

«ViӋt Cӝng» Gһp lҥi

«Cӵu Thù » trên ÿҩt Úc

MAI SÔNG BÉ

Tӯ ngày 28-8 ÿӃn 11-9-1990, theo lӡi mӡi cӫa ông Bob Maule, chӫ tӏch hӝi Cӵu

chiӃn binh KURANDA (AUSTRALIA), ÿoàn cӵu chiӃn binh Ĉӗng Nai do ông NguyӉn

Thanh Hӗng, nguyên ÿҥi tá và ông Lê Thành Ba, nguyên chính trӏ viên tiӇu ÿoàn 445 - là

nhӳng ngѭӡi trӵc tiӃp ÿӕi mһt vӟi quân ÿӝi hoàng gia Úc tҥi mһt trұn Phѭӟc Tuy, ÿã ÿi

thăm AUSTRALIA. Ĉây là cuӝc gһp gӥ, ÿӕi thoҥi hӳu nghӏ tiӃp theo cuӝc ÿӕi thoҥi sau

21 năm giӳa tiӃn sƭ Tay Bulltal - mӝt cӵu sӻ quan Úc vӟi ÿҥi tá NguyӉn Thanh Hӗng hӗi

năm 1985 tӯ Ĉӗng Nai mà báo ĈN ÿã có dӏp phҧn ánh. Sau ÿây là mӝt sӕ ghi nhân qua

chuyӃn thăm hӳu nghӏ cӫa các cӵu chiӃn binh Ĉӗng Nai trên ÿҩt AUSTRALIA «VIӊT

CӜNG» - ANH LÀ AI ?

Trѭӟc ÿây, bҵng bӝ máy tuyên truyӅn khәng lӗ cӫa ngѭӡi Mӻ và chính quyӅn Sài

Gòn ÿã làm cho nhiӅu ngѭӡi ӣ miӅn Nam ViӋt Nam và ngѭӡi nѭӟc ngoài lҫm tѭӣng rҵng

ViӋt cӝng là nhӳng kҿ ăn thӏt ngѭӡi, dӉ dàng rút móng tay, tҳm máu ÿӕi phѭѫng (!?). Sau

này, qua làn sóng ngѭӡi di tҧn, thuyӅn nhân ào ҥt ra nѭӟc ngoài càng làm cho ngѭӡi nѭӟc

ngoài bình thѭӡng thiӃu thông tin chính xác vӅ ViӋt Nam có nhӳng suy nghƭ không ÿúng

vӅ nhӳng chiӃn sӻ «ViӋt cӝng». Nhѭng giӡ ÿây, mһc dù thông tin ÿӕi ngoҥi cӫa chúng ta

còn nhiӅu hҥn chӃ, nhѭng nhiӅu ngѭӡi Úc, nhҩt là các cӵu chiӃn binh và gia ÿình hӑ ÿӅu

gӑi các chiӃn binh Ĉӗng Nai bҵng tӯ «viӋt cӝng» vӟi nhӳng sҳc thái biӇu cҧm tӕt ÿҽp.

Theo suy nghƭ cӫa hӑ: viӋt cӝng ÿӗng nghƭa vӟi nhӳng ngѭӡi ViӋt Nam yêu nѭӟc ÿã làm

nên cuӝc tranh giành ÿӝc lұp dân tӝc dài nhҩt và ác liӋt nhҩt trong thӃ kӹ 20. Do ÿó, các

báo, ÿài phát thanh ӣ Cairns và ÿài truyӅn hình Queensland ÿã liên tөc ÿѭa tin các hoҥt

ÿӝng cӫa ÿoàn cӵu binh Ĉӗng Nai bҵng tӯ «viӋt cӝng» vӟi nhӳng ý nghƭa quý trӑng. Tҥi

các cѫ sӣ kinh tӃ, văn hóa, quӕc phòng mà ÿoàn ÿӃn thăm cǊng nhѭ qua các cuӝc tiӃp xúc

vӟi các cӵu binh, các nhà sӱ hӑc, nhà báo, nhà nghiên cӭu vӅ ViӋt Nam nhѭ ông Terry

Burstall, giáo sѭ tiӃn sƭ Barry Wright, ÿҥi tá Barry Petererson, ÿҥi tá lanmcniel thuӝc bӝ

phұn viӃt sӱ quân sӵ chính thӕng cӫa chính phӫ Úc... ÿӅu bày tӓ thái ÿӝ kính trӑng ÿӕi vӟi

nhӳng chiӃn sӻ «ViӋt cӝng» ÿã tӯng giáp mһt vӟi quân ÿӝi Hoàng gia Úc tҥi mһt trұn

Phѭӟc Tuy năm xѭa. Hӑ nhҳc ÿӃn trұn Long Tân - mӝt trұn ÿánh lӟn nhҩt giӳa chiӃn sӻ

ViӋt cӝng vӟi quân ÿӝi Úc diӉn ra hӗi năm 1966 nhѭ là mӝt biӇu hiӋn vӅ trí thông minh,

lòng quҧ cҧm cӫa nhӳng chiӃn sӻ «ViӋt cӝng» (ngѭӡi Úc lҩy ngày 18-8-1966, ngày diӉn ra

trұn Long Tân là ngày cӵu chiӃn binh Úc). Trong nhӳng ngày các cӵu binh Ĉӗng Nai ӣ

Úc, nhiӅu cӵu binh Úc ÿã tӯng tham chiӃn tҥi ViӋt Nam ÿã tìm ÿӃn thăm vӟi nhӳng tình

cҧm trân trӑng, có cҧ gia ÿình cӫa nhӳng ngѭӡi Úc có con em chӃt trұn ӣ ViӋt Nam cǊng

ÿӃn thăm. Hӑ bày tӓ nӛi ÿau buӗn và ân hұn vӅ nhӳng gì mà bҧn thân hӑ và con em hӑ ÿã

gây ra cho nhân dân vùng Phѭӟc Tuy trѭӟc ÿây. Khi ÿài truyӅn hình, ÿài phát thanh, báo

chí ÿѭa tiӉn viӃt bài giӟi thiӋu phӓng vҩn các cӵu chiӃn binh Ĉӗng Nai thì nhiӅu ngѭӡi

dân Úc ÿã tìm ÿӃn nѫi ӣ cӫa ÿoàn ÿӇ thăm hӓi và tìm hiӇu vӅ ViӋt Nam, vӅ Phѭӟc Tuy sau

chiӃn tranh; nhiӅu ngѭӡi cӕ mӡi cho ÿѭӧc ÿoàn vӅ nhà và dӵ chiêu ÿãi gia ÿình vӟi hӑ.

Trong buәi chiêu ÿãi cӫa ÿoàn nhân dӏp Quӕc khánh 2-9, nhiӅu ngѭӡi Úc ÿã tӵ ÿӝng làm

3.6 Page 26

▲back to top

cӡ ViӋt Nam mang ÿӃn trang trí; nhiӅu ngѭӡi không ÿѭӧc mӡi cǊng xin tӟi dӵ: trong buәi

chiêu ÿãi ÿó, nhiӅu ngѭӡi Úc ÿã lên diӉn ÿàn ca ngӧi Bác Hӗ, ca ngӧi ViӋt Nam, ca ngӧi

các chiӃn sӻ ViӋt cӝng yêu nѭӟc.

Chính vì thӃ có ÿiӅu lý thú ÿӕi vӟi ÿoàn là trong nhӳng ngày ÿoàn ӣ tҥi nhà ông Chӫ

tӏch Hӝi cӵu chiӃn binh KURANDA thì ÿӭa con gái cӫa ông Chӫ tӏch lúc ÿҫu còn tӓ ra

ngҫn ngҥi ÿӕi vӟi «viӋt cӝng», nhѭng sau ÿó mҩy ngày cháu ÿã ÿӅ nghӏ mҩy ông «viӋt

cӝng» hôn cháu trѭӟc lúc ÿi ngӫ ÿӇ cháu có nhiӅu mӝng ÿҽp.

«ViӋt cӝng» trong con mҳt ngѭӡi Úc là nhѭ thӃ ÿҩy !.

TӮ ĈӔI ĈҪU ĈӂN ĈӔI THOҤI VÀ HӦP TÁC, HÒA BÌNH HӲU NGHӎ

Tӯ các cuӝc tiӃp xúc, các nѫi mà ÿoàn cӵu chiӃn binh Ĉӗng Nai ÿӃn thăm thì tӯ các

cӵu binh, các nhà quân sӵ, nhà báo ÿӃn nhӳng ngѭӡi dân Úc bình thѭӡng ÿӅu ÿһt mӝt câu

hӓi tѭѫng ÿӕi giӕng nhau: Ngѭӡi ViӋt Nam có căm thù ngѭӡi Úc khi hӑ can thiӋp vào ViӋt

Nam không ? Nhӳng câu hӓi tѭѫng tӵ ÿѭӧc lһp lҥi nhiӅu lҫn, phҫn nào ÿã phҧn ánh nӛi

trăn trӣ nhӭc nhӕi cӫa nhân dân Úc vӅ thӡi gian quân ÿӝi Úc dính líu vào cuӝc chiӃn tranh

ViӋt Nam. Trѭӟc nhӳng câu hӓi nhѭ vұy, các cӵu chiӃn binh Ĉӗng Nai vӟi tѭ cách là

nhӳng ngѭӡi ÿã tӯng giáp mһt vӟi quân ÿӝi Úc ӣ chiӃn trѭӡng Phѭӟc Tuy 26 năm vӅ trѭӟc

ÿã thành thұt trҧ lӡi: Lúc ҩy, chúng tôi rҩt căm thù và phát ÿӝng nhân dân căm thù. Nhѭng

nhân dân ViӋt Nam rҩt hiӇu viӋc ÿѭa quân ÿӝi Úc sang ViӋt Nam không phҧi là ý muӕn

cӫa nhân dân Úc, kӇ cҧ mӝt sӕ chính khách và quân ÿӝi Úc lúc bҩy giӡ cǊng không ÿӗng

tình... Giӡ ÿây, lӏch sӱ ÿã sang mӝt trang mӟi, nhân dân ViӋt Nam trong ÿó có nhân dân

Ĉӗng Nai, Phѭӟc Tuy ÿӅu mong muӕn các bҥn Úc nói chuyӋn hòa bình hӳu nghӏ, hӧp tác

kinh tӃ vӟi ViӋt Nam. NӃu có thӇ, các Bҥn Úc hãy góp phҩn kiӃn thiӃt lҥi nhӳng thiӋt hҥi

mà chiӃn tranh ÿã tàn phá nһng nӅ ÿӕi vӟi Phѭӟc Tuy - mӝt vùng ÿҩt có nhiӅu kӹ niӋm vӟi

các bҥn...

Tҥi nhӳng cuӝc gһp gӥ, trao ÿәi vӟi nhӳng nhà kinh tӃ nhӳng cӵu chiӃn binh Ĉӗng

Nai nói vӟi các bҥn Úc vӅ khҧ năng hӧp tác ÿҫu tѭ cӫa Úc vào Ĉӗng Nai qua các lƭnh vӵc

du lӏch, giao thông. nông nghiӋp, viӉn thông, xuҩt nhұp khҭu,... Các nhà kinh tӃ Úc ÿã

chăm chú lҳng nghe và bày tӓ niӅm hy vӑng sӁ sӟm mӣ rӝng ÿҫu tѭ vào ViӋt Nam sau khi

nhӳng vҩn ÿӅ quӕc tӃ và khu vӵc ÿѭӧc giҧi tӓa. Nhӳng cӵu binh Úc ӣ KURANDA ÿһt vҩn

ÿӅ kӃt nghƭa giӳa hai hӝi cӵu chiӃn binh KURANDA vӟi hӝi cӵu chiӃn binh Long Ĉҩt ÿӇ

qua ÿó thҳt chһt hѫn nӳa mӕi quan hӋ hӳu nghӏ giӳa ÿӏa phѭѫng, hai nѭӟc. Các nhà sӱ

hӑc, nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cӱu vӅ ViӋt Nam ÿã tranh thӫ gһp nhӳng «ViӋt cӝng» là

nhân chӭng trong chiӃn tranh ÿӇ xin ý kiӃn nhұn xét vӅ nhӳng tác phҭm, nhӳng công trình

nghiên cӭu vӅ chiӃn tranh cӫa hӑ. Các cӵu binh Úc ÿӅu mong muӕn tiӃp xúc càng nhiӅu

càng tӕt vӟi các cӵu binh Ĉӗng Nai ÿӇ qua ÿó xoá ÿi nhӳng mһc cҧm tӝi lӛi mà hӑ ÿã gây

ra trong chiӃn tranh ViӋt Nam.

Có thӇ nói, cuӝc ÿӕi ÿҫu trên chiӃn trѭӡng Phѭӟc Tuy vào nhӳng năm giӳa thұp niên

60 ÿӃn cuӝc ÿӕi thoҥi thҷng thҳn sau 21 năm tҥi ViӋt Nam và cuӝc gһp gӥ hӳu nghӏ giӳa

nhӳng cӵu binh ViӋt Nam và Úc trong nhӳng ngày thánh tám vӯa qua trên ÿҩt Úc, ÿó

chính là mӝt bѭӟc thăng tiӃn cӫa tình hӳu nghӏ giӳa hai nѭӟc và hai dân tӝc. Nhӳng cӵu

binh và dân tӝc ViӋt Nam - Úc ÿang nhìn vӅ phía trѭӟc vӟi nhӳng triӇn vӑng cӫa quá trình

hӧp tác ÿang dҫn trӣ thành hiӋn thӵc.

Báo Ĉ͛ng Nai s͙ 8 ngày 2.11.99

3.7 Page 27

▲back to top

CÁC ANH ĈÃ TRӢ Vӄ

XUÂN L̴P

Chúng tôi có mһt tҥi cӱa khҭu Mӝc Bài (Tây Ninh) vào lúc 7h ngày 26-9. Mӟi sáng

sӟm mà hàng ngàn quҫn chúng nhân dân 2 tӍnh biên giӟi Tây Ninh và Prây-Veng ÿã có

mһt ÿông vui tҥi cӱa khҭu ÿӇ ÿón chào nhӳng ÿѫn vӏ cuӕi cùng cӫa quân tình nguyӋn ViӋt

Nam trӣ vӅ trѭӟc. Hàng trăm nhà báo quӕc tӃ ÿã có mһt ÿӇ chӭng kiӃn sӵ kiӋn lӏch sӱ này.

Ĉúng 8 giӡ sáng, TӍnh ӫy, UBND, UBMTTQ tӍnh Tây Ninh khai mҥc trӑng thӇ lӉ

ÿón tiӃp nhӳng ngѭӡi con thân yêu cӫa Tә quӕc vӯa hoàn thành nghƭa vө quӕc tӃ trӣ vӅ.

Cùng vӟi ÿҥi diӋn nhiӅu tӍnh bҥn, ÿӗng chí NguyӉn Văn Thông, ӫy viên Thѭӡng vө tӍnh

ӫy dүn ÿҫu ÿoàn ÿҥi biӇu quân dân chính ÿҧng tӍnh ra ÿi ÿón quân tình nguyӋn ÿã tham gia

ÿoàn Chӫ tӏch buәi lӉ. Tҥi buәi lӉ ÿӗng chí Hêng Xóm Cay, ӫy viên Trung ѭѫng Ĉҧng

NDCM Campuchia, Bí thѭ tӍnh ӫy Prây-Veng ÿã bҧy tӓ lòng biӃt ѫn sâu sҳc ÿӕi vӟi sӵ

giúp ÿӥ cӫa quân tình nguyӋn ViӋt Nam là ÿѭa tiӉn nhӳng ngѭӡi bҥn tӕt nhҩt, thӫy chung

nhҩt cӫa mình ÿã cӭu ÿҩt nѭӟc Campuchia khӓi hӑa diӋt chӫng. Cám ѫn nhӳng ngѭӡi cha,

ngѭӡi mҽ, ngѭӡi vӧ ViӋt Nam ÿã gӣi ÿӃn ÿҩt nѭӟc chúng tôi nhӳng ngѭӡi biӃt sӕng không

chӍ cho dân tӝc ViӋt Nam mà còn biӃt sӕng thѭѫng yêu nhân ái cùng ÿӗng loҥi.

Vӟi nӛi xúc ÿӝng lӟn lao, chúng tôi ÿã tìm gһp phӓng vҩn ÿӗng chí thiӃu tѭӟng

KhiӃu Anh Lân, Tѭ lӋnh mһt trұn 479. Tay ҹm mӝt cháu gái thѫ ngây, tay ôm mӝt bó hoa

tѭѫi thҳm, ÿӗng chí Tѭ lӋnh Mһt trұn trҧ lӡi: - Các nhà báo hãy nói rõ cho mӑi ngѭӡi biӃt

rҵng nhӳng ngѭӡi lính tình nguyӋn chúng tôi luôn luôn trông ÿӧi giây phút hҥnh phúc này.

Trong rӯng cӡ, hoa và tiӃng trӕng lân rӝn rã, hѫn 10 ngàn cán bӝ chiӃn sƭ tӯ các mһt

trұn trên ÿҩt bҥn ÿã lҫn lѭӧt vѭӧt qua kilômét sӕ 0 giӳa biên giӟi Campuchia – ViӋt Nam

vӅ nѭӟc. Dүn ÿҫu ÿoàn quân là tiӇu ÿoàn 21 thiӃt giáp anh hùng. TiӃp sau là trung ÿoàn 16

bӝ binh vӟi nhiӅu gѭѫng mһt chiӃn sƭ Ĉӗng Nai thân yêu rҥng rӥ niӅm vui cӫa ngày sum

hӑp. Theo chân ÿoàn quân trӣ vӅ xe chúng tôi chҥy bon bon trên ÿѭӡng lӝ huyӃt mҥch nӕi

liӅn các tӍnh Tây Ninh - Sông Bé - Ĉӗng Nai. Hai bên ÿѭӡng hàng trăm ngàn nhân dân

cҫm cӡ, hoa chào ÿón.

13h ÿoàn xe ÿѭa các ÿѫn vӏ tình nguyӋn tӯ các mһt trұn 479, 779 vӅ ÿóng tҥi Ĉӗng

Nai. Tҥi ÿây Thành ӫy, UBND thành phӕ Biên Hòa ÿã long trӑng làm lӉ ÿón tiӃp. Trong

tiӃng quân nhҥc hào hùng, tiӃng trӕng lân rӝn ràng, ÿoàn quân ÿã theo chân ÿoàn xe hӝ

tӕng tiӃn vӅ thành phӕ. Trên các ngã ÿѭӡng ÿoàn quân ÿi qua, hàng vҥn ngѭӡi dùng chұt

hai bên ÿѭӡng tung hoa vүy chào ÿoàn. Khҳp nѫi trong thành phӕ, tiӃng pháo chào mӯng

nә rӅn vang tҥo nên không khí vui tѭѫi cӫa ngày hӝi. Ĉӗng chí Thái Văn Thành, chiӃn sƭ

tiӇu ÿoàn 54 quân tình nguyӋn ViӋt Nam tâm sӵ vӟi chúng tôi: Xúc ÿӝng lҳm anh ҥ. Em

chӍ mong sao bà con mình luôn luôn giӳ ÿѭӧc nhӳng tình cҧm nӗng nhiӋt ҩy. Anh cho biӃt

chӍ ít ngày nӳa anh sӁ ÿѭӧc xuҩt ngǊ trӣ vӅ vӟi ÿӗng ruӝng trên quê hѭѫng Tam An (Long

Thành) thân yêu cӫa mình.

Khó mà diӉn tҧ hӃt ÿѭӧc niӅm vui trӣ vӅ quê hѭѫng cӫa ngѭӡi chiӃn sƭ dǊng cҧm,

kiên cѭӡng và thân yêu cӫa Tә quӕc ta. Trên chһng ÿѭӡng hành quân hàng trăm kilômét,

tӯ các mһt trұn phía Bҳc, phía Tây Campuchia vӅ ÿây, các anh ÿã trҧi qua bao vҩt vҧ, cӵc

3.8 Page 28

▲back to top

nhӑc dѭӟi cái nҳng thiêu ngѭӡi, giӳa mù trӡi bөi bһm. Vұy mà trên khuôn mһt sҥm nҳng

cӫa các anh vүn rҥng rӟ nét tѭѫi vui. Ĉón các anh vӅ, hàng trăm ngàn ngѭӡi ÿã ÿӭng chӡ

hàng tiӃng ÿӗng hӗ cǊng dѭӟi cái nҳng ghê ngѭӡi ÿӇ chӍ mong ÿѭӧc nhìn thҩy các anh trӣ

vӅ, ÿѭӧc bày tӓ mӝt cӱ chӍ thân thѭѫng, kính trӑng.

Tôi ÿã thҩy mӝt cө già ÿӭng bên lӅ ÿѭӡng Cách mҥng Tháng Tám vӝi ÿѭa tay lau

nѭӟc mҳt khi ÿoàn xe chӣ các anh ÿi qua. Có lӁ trong ÿoàn quân trӣ vӅ lҫn này, lҥi thiӃu

vҳng ÿӭa con trai thân yêu cӫa cө và ÿiӅu ÿó làm cө hiӇu rҵng nó sӁ vƭnh viӉn không bao

giӡ trӣ vӅ nӳa. Trong giӡ phút thiêng liêng này có ai không xúc ÿӝng khi thҩy nhӳng bà

mҽ già, nhӳng ngѭӡi vӧ trҿ, nhӳng ÿӭa con thѫ ÿѭa tay lau nѭӟc mҳt vì ÿã mҩt con, mҩt

chӗng, mҩt cha, mҩt nhӳng ngѭӡi thân thѭѫng nhҩt cӫa mình. Chúng ta hãy kính cҭn

nghiêng mình tѭӣng nhӟ ÿӃn các chiӃn sƭ tình nguyӋn ViӋt Nam ÿã anh dǊng hy sinh vì

nghƭa vө quӕc tӃ cao cҧ trên ÿҩt Campuchia nhiӅu gian khә.

Ngoài kia con sông Ĉӗng Nai vүn lһng lӁ trôi xuôi phҧ hѫi mát dӏu dàng vào thành

phӕ. Mӑi chuyӋn hôm nay rӗi sӁ lui dҫn vào lӏch sӱ nhѭng trách nhiӋm cӫa chúng ta là

phҧi sӕng làm sao cho xӭng ÿáng vӟi nhӳng trang sӱ hào hùng ҩy.

Báo Ĉ͛ng Nai s͙ 727

ra ngày 29.9.1989

THҲNG CҦNH ĈӖNG NAI

Ĉӗng Nai không có nhӳng ÿӍnh núi cao chót vót mây phӫ quanh năm, không có

nhӳng cánh ÿӗng bao la ngút ngàn cò bay mӓi cánh và sau khi chia tách Bà Rӏa cǊng

không còn cát trҳng biӇn xanh sóng vӛ rҥt rào. Cҧnh quan Ĉӗng Nai là cҧnh quan ÿһc thù

cӫa vùng trung du tiӃp giáp vӟi vùng trǊng thҩp phù sa ngұp mһn cұn biӇn, có ÿӝ dӕc thoҧi

dҫn vӅ phía Nam.

Chúng ta sӁ ÿӃn vӟi Ĉӗng Nai bҵng chính con ÿѭӡng mà hѫn 300 năm trѭӟc cha ông

chúng ta ÿã ÿӃn. Tӯ cӱa Soài Rҥp mênh mông hùng vƭ ngѭӧc lên Nhà Bè nѭӟc chҧy chia

hai vӟi nhӳng sông ngòi, kênh, rҥch, tҳc, xҿo, chҵng chӏt chia cҳt tҩm thҧm xanh thành

trăm nghìn hòn ÿҧo thiên hình vҥn trҥng, vӟi mӝt hӋ sinh thái ÿһc trѭng cӫa mӝt tiӇu vùng

ÿӏa lý phong phú ÿһc sҳc mà màu xanh cӫa nѭӟc, cӫa trӡi và cӫa diӋp lӵc dӉ làm say ÿҳm

lòng nguӗn ÿһc biӋt ÿӕi vӟi nhӳng ai ÿӃn ÿây tӯ nhӳng thành phӕ công nghiӋp phӗn vinh,

tiӋn nghi, mӻ lӋ nhѭng ÿҫy khói bөi, ӗn ào và bҩt trҳc.

3.9 Page 29

▲back to top

Rӯng Sác không hoàn toàn bí ҭn và ÿáng sӧ nhѭ buәi ÿҫu mӟi biӃt. HӋ sinh thái rӯng

Sác ÿã ban tһng cho con ngѭӡi rҩt nhiӅu. Thӭ nhҩt phҧi kӇ ÿӃn lѭӧng oxy tӯ thҧm rӯng

gҫn nhѭ vô tұn này thҧi ra cho bҫu khí quyӇn, kӃ ÿӃn là tiӅm năng lâm sҧn, thӫy hҧi sҧn

cӵc kǤ phong phú. Có thӇ nói chӍ cҫn có nѭӟc ngӑt và lӱa là con ngѭӡi có thӇ trӣ lҥi trên

mҧnh ÿҩt này. Các di chӍ khҧo cә cho biӃt con ngѭӡi hiӋn diӋn ӣ rӯng Sác khá sӟm. Cách

nay trên dѭӟi 3000 năm, vào thӡi ÿҥi ÿӗ ÿӗng. Dҩu vӃt nhӳng nhà sàn, con thuyӅn ÿӝc

mӝc, công cө sҧn xuҩt, sinh hoҥt, vǊ khí, ÿӗ trang sӭc... bҵng gӛ, ÿá, ÿҩt nung, ÿӗng...

ÿѭӧc tìm thҩy trên vài chөc ÿӏa ÿiӇm ӣ hҫu hӃt nhӳng cӱa sông, rҥch, các cù lao có nguӗn

nѭӟc ngӑt nhѭ Cái Vҥn, Cái Lăng, Rҥch Lá, vàm Mһt trăng, Mһt trӡi.... Tҫng văn hóa dày,

phân bә rӝng và ÿông nhҩt chӭng tӓ cѭ dân tiӅn sӱ ӣ rӯng Sác ÿã tӗn tҥi khá lâu và rӝng

khҳp trên vùng sinh thái này.

Vӟi ÿӏa thӃ hiӇm trӣ, rӯng Sác ÿã hàng thӃ kӹ - «... che bӝ ÿӝi, vây quân thù» vӟi ÿҫy

ÿӫ ý nghƭa cӫa khái niӋm này. Còn ÿó mӝt sông Ngã Bҧy (Thҩt giang) nѫi ÿӝi chiӃn

thuyӅn cӫa NguyӉn HuӋ thoҳt ҭn thoҳt hiӋn, lӧi dөng thӫy triӅu nhұn chìm ÿoàn thuyӅn

chiӃn cӫa NguyӉn Ánh, giӃt chӃt ÿô ÿӕc Manuel (Manh Hòe), còn ÿó rҥch Bà Nghƭa, rҥch

ThiӅng LiӅng, rӗi sông Lòng Tàu, Nhà Bè, bao nhiêu chiӃn hҥm, tàu vұn tҧi cӫa Pháp, Mӻ

ÿã ÿành phұn chôn vùi ÿӇ làm mӗi, làm ә cho cá tôm rӯng Sác.

Chҳc chҳn ngày ҩy, nhӳng ngѭӡi con tiên phong khai phá vùng ÿҩt Ĉӗng Nai không

ÿi mӝt mҥch tӯ Soài Rҥp ÿӃn cù lao Phӕ và con ÿѭӡng ÿӃn miӅn ÿҩt hӭa này phҧi mҩt mӝt

thӡi gian dài bҵng cҧ ÿӡi ngѭӡi vӟi bao thӱ thách hy sinh nghiӋt ngã khôn lѭӡng.

ĈӇ nhұn thӭc ÿѭӧc toàn diӋn cҧnh quan xӭ Ĉӗng Nai, xin mӡi lӳ khách cùng nhau

ÿӃn vӟi Ĉӗng Nai theo chiӅu ngѭӧc lҥi. Dòng sông vүn chҧy nhѭ ÿá chҧy xuyên qua cҧ

thӡi gian và không gian dҵng dһc ÿӫ ÿӇ phӫ lên mһt ÿҩt này lӟp phù sa văn hóa màu mӥ.

Là mӝt con sông lӟn mang yӃu tӕ hoàn toàn nӝi sinh duy nhҩt trên nѭӟc ta.

Tӯ ÿӝ cao hѫn 1.000m so vӟi mһt biӇn Hà Tiên, hai dòng sông nhӓ hiӅn hòa Dah

Nhim và Dah Dung gһp nhau và hòa dòng chҧy, chӛ gһp nhau ҩy cǊng là nѫi phát nguyên

cӫa mӝt dòng sông lӟn: sông Ĉӗng Nai, «mӝt món quà vô giá mà tҥo hóa ÿã ѭu ái và hào

phóng ban tһng cho mӑi sinh vұt sӕng ӣ ÿôi bӡ nѫi nó chҧy qua».

Hѫn 500km vӟi chín bұc thӅm ÿӏa chҩt, dòng nѭӟc ngӑt ngào tinh khiӃt triӇn miӅn

chҧy và liên tөc ÿәi dòng qua các cánh rӯng, hҿm núi, thung lǊng, ÿҫm lҫy, có lúc quay

ngѭӧc 180 ÿӝ nhѭ ngұp ngӯng lѭu luyӃn ÿӇ rӗi sau ÿó lҥi tìm ÿѭӡng trӵc chӍ phѭѫng

Nam, nѫi biӇn Thái Bình ÿang vүy gӑi. Trên ÿѭӡng, nó tiӃp nhұn thêm lѭӧng nѭӟc cӫa

hàng trăm sông suӕi mà Dah Uê, Dah Rnga (La Ngà), Dah Rlung và Ĉӗng Môn là phө lѭu

chính.

Dòng sông tӯ biӋt cao nguyên Lang Biang bao la ӣ bұc thӅm thӭ chín: hàn Trӏ An ÿӇ

ÿә nѭӟc vào nhӳng vùng bình nguyên châu thә bát ngát mênh mông. Nhѭ cô sѫn nӳ tӯ

non cao bҫu bҥn cùng gió núi mây ngàn vô tѭ uӕn lѭӧn, nhҧy nhót, trѭӡn mình trên các

ghӅnh ÿá ngày ÿêm cѭӡi vui tung bӑt trҳng, giӡ ÿã hóa thân thành bà mө trҫm tѭ, hiӅn hòa,

sâu lҳng hòa nhұp vӟi thӫy triӅu dâng hai con nѭӟc mӛi ngày xuôi êm ra biӇn cҧ.

Trên ÿây là ÿôi nét chҩm phá vӅ vҿ tráng lӋ, hùng vƭ và bình dӏ cӫa con sông Ĉӗng

Nai. Có thӇ nói rҵng, sông Ĉӗng Nai là mӝt thҳng cҧnh hoàn chӍnh.

Trên ÿѭӡng xuôi vӅ biӇn, dòng sông lҥi ÿӇ phía sau không biӃt bao nhiêu là ghӅnh,

thác, hӗ chӭa và cù lao. Tӯ thác Dah Nhím ÿӃn Trӏ An còn có hàng trăm thác khác có tên

3.10 Page 30

▲back to top

và không có tên, mӛi thác mӝt vҿ ÿҽp riêng.

Thác Trӏ An là thác cuӕi cùng cӫa dòng chҧy sông Ĉӗng Nai. Dòng thác trѭӟc ÿây

ngày ÿêm âm vang vào cuӕi rӯng nhѭ quyӋn vào tiӃng khóc than cho mӝt chuyӋn tình cҧm

ÿӝng ÿѭӧc nhҳc ÿӃn trong truyӅn thuyӃt vӅ nó. Ngày nay, dòng thác ÿѭӧc con ngѭӡi ngăn

chһn ÿӇ tҥo dӵng mӝt công trình thӫy ÿiӋn mang tҫm vóc quӕc tӃ cung cҩp nguӗn ÿiӋn cho

cҧ các tӍnh phía Nam cӫa Tә quӕc Hӗ Trӏ An rӝng hѫn 35.000 hecta vӟi 42 hòn ÿҧo lӟn

nhӓ mênh mông sông nѭӟc cǊng là mӝt trong nhӳng tuyӃn du lӏch hҩp dүn.

Các phө lѭu sông Ĉӗng Nai phát tích tӯ nӝi ÿӏa trong dòng chҧy cӫa mình cùng tҥo

nên nhӳng cҧnh thác ÿҽp hùng vƭ và thѫ mӝng. Trên sông La Ngà, bҳt nguӗn tӯ phía Nam

cao nguyên Lang Biang ÿӃn khi hòa vào dòng nѭӟc con sông lӟn Ĉӗng Nai ÿã ÿӇ lҥi mӝt

cҧnh thác thiên nhiên tuyӋt mӻ: thác Xuân Mai, Thác Xuân Mai - ngѭӡi Mҥ gӑi là Liêng

Dur là mӝt thҳng cҧnh kǤ vƭ thuӝc ÿӏa phұn lâm trѭӡng Tân Phú. Trҧi dài trên ÿoҥn sông

hѫn 4 cây sӕ, dòng thác nhѭ con rӗng ÿang uӕn mình ÿùa giӥn vӟi dòng nѭӟc. Mӝt quҫn

thӇ ÿá tҥo dáng vӟi bao hình thù kǤ thú nӕi dài, trҧi rӝng ra hai bên bӡ và kӃt nӕi giӳa

dòng nѭӟc. NhiӅu cөm ÿá liên hoàn, nhҩp nhô ÿã tҥo nên nhӳng vҥch ngăn cӫa nѭӟc, lúc

tung, lúc hӭng dѭӟi ánh nҳng trông thұt kǤ ҧo. NhiӅu hang ÿӝng vӟi các hòn ÿá chông

chênh vào nhau tҥo cho cҧnh thác thêm hoang sѫ, huyӅn bí. Hai bên bӡ cây cӕi bҥt ngàn,

hai bên sông tím màu bҵng làng và màu vàng cӫa hoa mai - nhӳng gӕc mai cә thө, quý

hiӃm. Thác Xuân Mai là mӝt ÿiӇm du lӏch hҩp dүn vӅ sinh thái. Trong tѭѫng lai, khi ÿѭӧc

quy hoҥch, tuyӃn du lӏch thác Xuân Mai nӕi liӅn nѫi in dҩu bàn tay cӫa ngѭӡi khәng lӗ -

mӝt chuyӋn tình cӫa ngѭӡi Mҥ liên quan ÿӃn cөm Ĉá bàn hiӋn hӳu trong lâm trѭӡng Tân

Phú, vӟi hӗ nѭӟc khoáng vӯa ÿѭӧc phát hiӋn sӁ ÿѭa vào hoҥt ÿӝng khai thác, phөc vө

khách tham quan.

Thác Ba Giӑt - sông Ĉӗng Nai khi chҧy qua ÿӏa bàn xã Phú Vinh, huyӋn Ĉӏnh Quán

ÿã tҥo nên mӝt cҧnh thác quyӃn rǊ. Mӝt cӗn ÿá lӟn dài hình vòng cung nhѭ chһn ngang

qua dòng chҧy cӫa sông, ÿӇ phía dѭӟi hөp sâu xuӕng hình thành nên thác Ba Giӑt.

Tuy không có ÿѭӧc vҿ ÿҽp hùng vƭ nhѭ mӝt sӕ thác ӣ vùng cao nguyên nhѭ Dambri,

Prent hay Cam Ly. Nhѭng thác Ba Giӑt hѫn hҷn vӅ quy mô. Nhìn tӯ phía Nam cӫa bӡ

sông, dҧi ÿá dài nhѭ ngăn dòng nѭӟc ÿang ào xuӕng ÿӇ chia thành hàng trăm vòi rӗng ÿӫ

kiӇu, nѭӟc tung trҳng xóa tӯ trên cao xuӕng hӗ phía dѭӟi, tiӃng reo vang vӑng tұn núi

rӯng. Hӗ nѭӟc dѭӟi thác rӝng hѫn 3 héc ta vӟi nѭӟc xanh và trong mát. NhiӅu bãi cát bӗi,

thoai thoҧi tҥo cho hӗ trӣ thành mӝt bãi tҳm tuyӋt vӡi.

Vӟi vҿ ÿҽp hӳu tình, sông rӝng, hӗ sâu, thác nѭӟc ngày ÿêm reo vang... lҥi giӳa cҧnh

thiên nhiên, chѭa ÿѭӧc bàn tay con ngѭӡi khai thác, dòng thác có mӝt môi trѭӡng trong

lành là ÿiӇm du lӏch hҩp dүn. ĈӃn vӟi thác Ba Giӑt, con ngѭӡi ÿѭӧc chiêm ngѭӥng vҿ ÿҽp

cӫa thiên nhiên và thӓa chí chinh phөc ÿӇ rӗi hòa mình vào vӟi chúng. Tӯ trên cao, nhӳng

hàng cây xanh mӑc hai bӡ sông và trên nhӳng cӗn ÿá nhѭ gӧi cho con ngѭӡi khám phá

thám hiӇm ÿӇ rӗi khi hòa vào cҧnh ÿҽp phía dѭӟi, cҧm thҩy ÿѭӧc thanh thҧn, sҧng khoái

trѭӟc sӵ ѭu ái cӫa thiên nhiên. Tѭѫng lai, toàn thӇ khu vӵc thác Ba Giӑt sӁ ÿѭӧc quy

hoҥch thành khu du lӏch rӝng 25 héc ta. Nѫi ÿây sӁ hình thành nhӳng khu du thuyӅn, bãi

tҳm, hӗ bѫi dӏch vө giҧi trí vӟi nhiӅu loҥi hình phong phú. Vӟi mӝt tiӅm năng sҹn có, thác

Ba Giӑt cùng vӟi thác Xuân Mai, danh thҳng Ĉá Chӗng sӁ tҥo nên mӝt tuyӃn du lӏch xanh

hҩp dүn và quyӃn rǊ. Tô ÿiӇm cho mӑi cҧnh quan ӣ ÿôi bӡ nhӳng ÿӗi thông, nhӳng cánh

rӯng nguyên sinh, nhӳng ÿӍnh núi cao và nhӳng ÿӗi thҩp, cҧ nhӳng buôn làng thҩp thoáng

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

giӳa hoang sѫ giӳa quҫn thӇ thӵc vұt và ÿӝng vұt vô cùng phong phú cӫa rӯng già nhiӋt

ÿӟi, giӳa nhӳng cây cә thө cao vút và rӯng dѭѫng sƭ ven ÿҫm lҫy sông suӕi. Cҧnh quan

liên tөc ÿәi thay và không lһp lҥi. Không biӃt có phҧi vì nhӳng cánh ÿӗng, trҧng cӓ, bӗn

trǊng thӭ sinh thҩp thoáng bóng ÿàn nai gһm cӓ mà dòng sông ÿѭӧc mang tên Ĉӗng Nai

không ?

Các cù lao trên sông khá nhiӅu, ÿó là nhӳng viên ngӑc bích mà dòng sông ÿã dày

công gӑt giǊa tô ÿiӇm ngàn ÿӡi. Cù lao Mӻ Quӟi, cù lao Thҥch Hӝi (cù lao Rùa), cù lao

Tân TriӅu, cù lao Phӕ, ÿӃn cù lao Ông Còn xӭng ÿáng là nhѭng thҳng cҧnh tuyӋt vӡi. Nӕi

liӅn vӟi dòng chҧy cӫa sông Ĉӗng Nai là các cù lao yên ҧ này. Nhӳng cù lao rӝng, trҧi dài

hàng mҩy cây sӕ nhѭ ÿiӇm xuyӃt cho dòng chҧy hiӅn hòa Ĉӗng Nai thêm xinh ÿҽp. Trên

nhӳng vùng cù lao là nhӳng vѭӡn cây trái sum xuê và danh tiӃng vӟi các loài sҧn vұt:

bѭӣi, trҫu ӣ cù lao Tân TriӅu; dâu, mía ӣ cù lao Tân Chánh. Cù lao Rùa (Thҥch Hӝi) cò

hình dáng nhѭ mӝt con rùa (qui dӵ) ÿѭӧc miêu tҧ trong Gia Ĉӏnh thành thông chí «ngoài

có trѭӡng giang bao bӑc, ghe thuyӅn ra vào, sóng vӛ khói bay, ҭn hiӋn hình nhѭ con thҫn

qui giӥn sóng». Cù lao Phӕ (còn gӑi là bãi Ĉҥi Phӕ) là ÿӏa thӃ khuҩt khúc chҥy tӟi hình

nhѭ con Hoa cú (tӭc con rӗng có sӯng) uӕn khúc giӥn nѭӟc. Trѭӟc ÿây, cù lao Phӕ là mӝt

thѭѫng cҧng sҫm uҩt, thu hút nhiӅu khách buôn quӕc tӃ qua bӇ dâu thӡi cuӝc, thӡi kǤ

hoàng kim cӫa cù lao Phӕ ÿã lui vào dƭ vãng, hoàn thành sӭ mҥng cӫa mӝt ÿô thӏ cә, mӝt

cҧng sông sҫm uҩt nhҩt Ĉàng Trong suӕt thӃ kӹ XVIII. Ngày nay, là mӝt vùng quê nҵm

trong thành phӕ, vӕn mang trên mình nhӳng chӭng tích cӫa lӏch sӱ: nhӳng ngôi ÿình, chùa

mái ngói rêu phong cә kính, nhӳng chuyӋn kӇ xѭa vӅ bao lӟp ngѭӡi mӣ cõi.... Cù lao Phӕ

vүn xӭng ÿáng là mӝt quҫn thӇ di tích, ÿiӇm du lӏch cho mӑi hoҥt ÿӝng văn hóa vӅ nguӗn,

du lӏch xanh hҩp dүn. Vӟi lӟp phù sa trҿ trên lӟp phù sa cә màu mӥ tҳm nѭӟc quanh năm,

ÿҩt sӕng lý tѭӣng cӫa nhӳng ruӝng lúa và các vѭӡn cây ăn trái, cӫa cuӝc sӕng bình yên,

thanh thҧn, trên nӅn xanh ngút ngàn ÿiӇm xuyӃt nhӳng mái ÿình cә ҭn mình dѭӟi ÿáy bóng

nhӳng cây dҫu, sao cә thө, nhӳng mái lá vѭѫn khói lam chiӅu và nhӳng con thuyӅn dұp

dӅnh trên sóng nѭӟc.

Cҧnh ÿҽp ÿһc trѭng Ĉӗng Nai còn là nhӳng cánh rӯng nguyên sinh, rӯng thӭ sinh và

rӯng trӗng mӟi. Rùng Nam Cát Tiên ӣ thѭӧng nguӗn sông Ĉӗng Nai nhѭ mӝt bҧo tàng

thiên nhiên phong phú - mӝt khu rӯng nguyên sinh rӝng hѫn 35.000 héc ta. Nhӳng truyӅn

thuyӃt, chuyӋn kӇ ÿѭӧc lѭu truyӅn vӟi nhiӅu chi tiӃt huyӅn bí, hoang sѫ ÿã tҥo thêm cho

rҵng Nam Cát Tiên nhӳng hҩp dүn thu hút bên cҥnh sӵ ÿa dҥng vӕn sҹn có cӫa tӵ nhiên.

Hàng chөc ngàn héc ta rҵng vӟi nhiӅu thҧm thӵc vұt, Nam Cát Tiên xӭng ÿáng vӟi

tên gӑi là mӝt bҧo tàng thiên nhiên cӫa cҧ nѭӟc. Hàng trăm loҥi thӵc vұt tӯ nhӳng hӑ nhӓ

có nhiӅu loài ÿӃn nhӳng loҥi gӛ quý nhѭ: gõ, cҭm lai, giáng hѭѫng. Trong rӯng, có nhӳng

vùng cây cә thө sӯng sӳng in bóng hàng bao thӃ kӹ. Trҧi dài trên vùng ÿҩt rӝng vӟi ÿӏa

hình và sinh cҧnh khác nhau, rӯng Nam Cát Tiên quy tө khá nhiӅu ÿӝng vұt các loài. Thұt

khó có thӇ thӕng kê tҩt cҧ các loài thú tӯ nhӳng loài quý hiӃm nhѭ: hә, tê giác, bò bàn

teng, rùa mai vàng... cho ÿӃn các loài nhӓ hѫn vô cùng phong phú. Tӯ lâu, sӵ giàu có cӫa

giӟi ÿӝng vұt rӯng Nam Cát Tiên gҫn liên vӟi bao cái tên nhѭ: suӕi Chӗn, bàu Sҩu, hӕc

Kên Kên, trҧng Công. Ngày nay, rӯng Nam Cát Tiên ÿѭӧc bҧo vӋ theo tiêu chuҭn quӕc

gia. ĈiӅu này ÿáng mӯng, nhѭng cǊng gӧi lên lӡi sám hӕi cӫa con ngѭӡi vӅ mӝt thӃ kӹ

cuӗng sát rӯng không thѭѫng tiӃc. Là mӝt khu danh thҳng nәi tiӃng, Nam Cát liên là ÿӕi

tѭӧng nghiên cӭu vӅ môi trѭӡng, ÿa dҥng sinh hӑc ÿӇ phát huy nhӳng tiӅm năng vӕn có tӵ

nhiên.

4.2 Page 32

▲back to top

Khi biӇn lùi xa, khi lӟp nham thҥch tuôn trào tӯ hàng trăm miӋng núi lӱa ÿã tҳt nguӝi

tӯ lâu, trên lӟp bazan tѭѫi ÿӓ và cҧ lӟp phù sa xám thiên nhiên ÿã thiӃt lұp mӝt hӋ sinh thái

ÿһc trѭng cӫa mӝt vùng bán ÿҧo gió mùa cұn nhiӋt ÿӟi. Khó hình dung nhӳng cánh rӯng

ÿҥi ngàn ngày ҩy vì rӯng cҩm Nam Cát Tiên chӍ là mӝt vѭӡn cҧnh cӓn con còn lҥi.

Rӯng trӗng ӣ Ĉӗng Nai trѭӟc hӃt phҧi nói ÿӃn cao su. Tӯ nhӳng cây cao su thí

nghiӋm do ngѭӡi Pháp trӗng thӱ tӯ ÿҩu thӃ kӹ ÿӃn nay ÿã ÿѭӧc nhân lên ngàn vҥn lҫn,

ngoài lӧi ích kinh tӃ kӻ thuұt, rӯng cao su còn nhұn thêm sӭ mҥng phӫ xanh mһt ÿҩt chӕng

phong hóa xói mòn và tҥo nên cҧnh quan tuyӋt ÿҽp. Nhìn nhӳng cánh rӯng cao su qua

cánh bay hoһc ngӗi trên xe chҥy tӕc ÿӝ vӯa phҧi qua các hàng cây xanh um thҷng hàng

ÿӃn nghiêm túc thҩy lòng yên әn thanh thҧn lҥ thѭӡng.

Theo quӕc lӝ 20 Sài Gòn - Ĉà Lҥt, qua Bҧo Lӝc, ÿә dӕc ÿèo Chuӕi, ta bҳt gһp mӝt

thӏ trҩn nho nhӓ nҵm nép dѭӟi chân nhӳng gӝp ÿá gianh khәng lӗ chӗng chҩt lên nhau, hai

chӗng, rӗi ba chӗng, tѭӣng chông chênh nhѭng thӵc sӵ nó ÿã tӗn tҥi nhѭ thӃ bӅn vӳng ÿã

hѫn 100 triӋu năm, mѭa gió ÿã bào mòn ÿӇ tҥo hình, hình thành nhӳng tѭӧng ÿài kǤ vƭ,

dòng sông La Ngà lѭӧn qua ÿây trѭӟc khi hòa vào sông Ĉӗng Nai và hӗ Trӏ An.

Quҫn thӇ Ĉá Chӗng ӣ Ĉӏnh Quán là mӝt danh thҳng ӣ huyӋn Ĉӏnh Quán ÿѭӧc Nhà

nѭӟc xӃp hҥng di tích. Khu danh thҳng nҵm giӳa khu dân cѭ sҫm uҩt, ngay bên quӕc lӝ 20

- huyӃt mҥch nӕi liӅn cao nguyên Bҧo Lӝc, Lâm Ĉӗng vӟi ÿӗng bҵng Nam bӝ. Có ý kiӃn

cho rҵng: so vӟi Tô Thӏ, hòn Trӕng Mái hay hòn Vӑng Phu, Ĉá Chӗng Ĉӏnh Quán hѫn hҷn

vӅ tҫm cӥ, quy mô và tҥo dáng. Hàng triӋu năm sӱng sӳng dãi dҫu mѭa nҳng, ba lҫn ngâm

mình dѭӟi làn sóng nѭӟc mһn khi biӇn tiӃn, chӭng kiӃn hàng trăm núi lӱa trong vùng ÿӗng

loҥt hoҥt ÿӝng dӳ dӝi, dung nham tuôn chҧy, khói lӱa ngút trӝi trong kӹ ÿӋ tӭ, bàn tay kì

diӋu cӫa thiên nhiên ÿã nâng núi lên ÿӇ dày công gӑt giǊa, tô ÿiӇm nhӳng tҧng ÿá hoa

cѭѫng thành nhӳng tѭӧng ÿài khәng lӗ, hùng vƭ và ÿӝc ÿáo lҥ thѭӡng.

Quҫn thӇ Ĉá Chӗng Ĉӏnh Quán gӗm nhӳng cөm tiêu biӇu: hòn Ba Chӗng, núi Ĉá

Voi, hòn dƭa và ngôi chùa thiӋn Chѫn ÿѭӧc tҥo dáng ÿҽp ÿӁ, hài hòa cho khu danh thҳng.

Vӟi ba hòn ÿá nҵm chông chênh, ÿӝ cao 36m so vӟi mһt lӝ, hòn sa Chӗng nҵm sát

quӕc lӝ 20 vӅ phía ÿông bҳc nhѭ mӝt tѭӧng ÿài kǤ vƭ trѭӟc gió sѭѫng. Hòn ÿá dѭӟi cùng

lӟn hѫn gҩp ÿôi hai hòn nҵm trên, hòn trên cùng thì nҵm chìa ra bên ngoài tѭӣng chӭng

nhѭ muӕn ÿә xuӕng bҩt kǤ lúc nào. Dáng hình kǤ lҥ này ÿã làm ngҥc nhiên biӃt bao nhiêu

khách tham quan dӯng chân lҥi khu di tích.

VӅ phía tây bҳc quҫn thӇ Ĉá Chӗng là cөm di tích có hình dáng nhѭ mӝt chiӃc dƭa.

Hòn Dƭa to, tròn, nҵm trên mӝt hòn ÿá nhӓ hѫn, tӵa nhѭ mong manh dӉ vӥ nhѭng khá

vӳng chҳc, có ÿӝ cao 43m so vӟi mһt ÿҩt. Cөm núi có nhiӅu tҧng ÿá cӗng kӅnh vào nhau,

nhiӅu cây cӕi mӑc um tùm tҥo nên nhӳng hang ÿӝng ÿҩy vҿ huyӅn bí, tӵa nhѭ cây và ÿá

tìm mӝt cách vѭѫn lên ÿӇ tìm hѫi thӣ sinh tӗn.

Cөm núi Ĉá Voi ÿѭӧc nhân dân goi là Bҥch Tѭӧng, nҵm vӅ phía tây nam cӫa danh

thҳng Ĉá Chӗng. Nó có hình thù nhѭ hai con voi lӟn nҵm cҥnh nhau, trên ÿӍnh hòn ÿá gӑi

là Voi Ĉӵc có tѭӧng Phұt Thích Ca khәng lӗ nhìn vӅ hѭӟng ÿông ÿѭӧc xây dӵng vào

nhӳng năm ÿҫu cӫa thұp niên 1970. Hòn ÿá Voi Cái nҵm kӅ bên. Phía dѭӟi cӫa cөm ÿá có

hang Bҥch Hә vӟi chuyӋn tích kӇ rҵng: Xѭa kia, khi rӯng rұm còn nhiӅu, có mӝt cһp hә

trҳng vӅ ҭn tҥi núi ÿá Voi. ĈiӅu kǤ la là cһp chúa sѫn lâm này không bҳt ngѭӡi ăn thӏt mà

thѭӡng xuӕng nghe kinh Phұt ӣ chùa ThiӋn Chѫn. Sau này, rӯng bӏ phá dҫn, lҥi thêm chiӃn

4.3 Page 33

▲back to top

tranh, cһp hә bӓ ÿi, nhân dân cho là Hә thҫn nên ÿһt tên hang là Bҥch Hә. Tӯ hang Bҥch

Hә, bàn tay con ngѭӡi ÿã tҥo nên mӝt hành lang tam cҩp. Uӕn lѭӧn theo núi Ĉá Voi ÿӇ du

khách ÿӃn tham quan dӉ dàng ÿi làng lên ÿӍnh cӫa ÿá Voi Ĉӵc ÿӃn vӟi tѭӧng Phұt, phóng

tҫm nhìn ra toàn cҧnh khu danh thҳng. Tӯ trên cao, nhìn bӕn hѭӟng, mӝt quang cҧnh thiên

nhiên diӉm lӋ ÿa dҥng ÿӃn tuyӋt vӡi. Giӳa chұp chùng nhӳng ngӑn núi lӱa cә miӋng phӉu

hình elip nghiêng nghiêng in dҩu dòng dung nham nay ÿã thành nhӳng ӕc ÿҧo xanh tѭѫi

vӟi các loҥi cây vùng nhiӋt ÿӟi. Xa xa, nhӳng thung lǊng mênh mông xanh mѭӧt, lҩp

loáng nhӳng hӗ nѭӟc và cҧ nhӳng dòng suӕi uӕn lѭӧn uyӇn chuyӇn dѭӟi chân ÿӗi.

Ĉѭӧc bàn tay thiên nhiên tҥo dáng và sӵ chăm chút cӫa con ngѭӡi, quҫn thӇ Ĉá

Chӗng Ĉӏnh Quán ÿã làm say mê không biӃt bao nhiêu du khách ÿӃn ÿây. Mһc cho sӵ tàn

phá khҳc nghiӋt cӫa thӡi gian, nhӳng cөm tѭӧng ÿá hoa cѭѫng văn ÿӭng sӯng sӳng nhѭ

thi gan, vѭѫn mình kiêu hãnh vӟi mѭa nҳng, nhѭ tô ÿiӇm thêm sӭc sӕng mãnh liӋt, chҩt

phong trҫn cӫa ÿá.

Ĉӭng trên ÿá chӗng, mӣ tҫm nhìn vӅ tӭ phía, ta không thӇ không sӳng sӡ vӅ hình

sông thӃ núi mӻ lӋ, hùng vƭ. Tӯ nhӳng miӋng núi lӱa cә xѭa hiӅn hòa nghiêng nghiêng cái

miӋng hình elip in hình dòng dung nham cә giӡ ÿã hình thành nhӳng ӕc ÿҧo xanh tѭѫi vӟi

các vѭӡn cây ăn quҧ, mӝt cây cҫu mҧnh dҿ vҳt qua sông, nhӳng con ÿѭӡng lѭӧn vòng theo

bình ÿӝ mҩt hút sau hҿm núi rӗi lҥi hiӋn ra, nhӳng buôn làng Mҥ lúp xúp dѭӟi thung lǊng

và xa xa, hӗ thӫy ÿiӋn Trӏ An lҩp lánh ánh tà dѭѫng....

Vùng ÿҩt bazan Long Khánh ÿѭӧc biӃt ÿӃn là nѫi có nhӳng vѭӡn cây ăn trái: chôm

chôm, sҫu riêng, cà phê; nhӳng rӯng cao su bҥt ngàn, cón có mӝt di tích kiӃn trúc cә ÿѭӧc

Nhà nѭӟc xӃp hҥng di tích, là ÿiӇm thu hút nhiӅu khách tham quan trong và ngoài nѭӟc.

Ĉó là ngôi mӝ cә Hàng Gòn (còn có tên là mӝ cӵ thҥch, hay mҧ ông Ĉá) thuӝc ÿӏa Phұn

nông trѭӡng Cao su Hàng Gòn, huyӋn Long Khánh. Di tích là mӝt kiӃn trúc ÿá khá ÿӝc

ÿáo trong lòng ÿҩt. Ngôi mӝ ÿѭӧc phát hiӋn năm 1972 và ÿѭӧc trùng tu vào năm 1992 .

KiӃn trúc cӫa ngôi mӝ gӗm nhӳng tҧng ÿá hoa cѭѫng lӟn, lҳp ghép theo hình hӝp chӳ

nhұt. Nhӳng trө ÿá cao, dàn ÿҫu khoét lõm hình yên ngӵa nҵm ngәn ngang chung quanh

mӝ nhѭ chӭng tӓ kǤ tích mӝt thӡi cӫa lӟp cѭ dân cә trên ÿҩt Ĉӗng Nai. Loҥi ÿá ÿѭӧc dùng

làm mӝ vӟi kích cӥ, trӑng lѭӧng lӟn tҥi ÿây không có mһt trong vùng ÿҩt Ĉӗng Nai. Và

kӃt cҩu cӫa mӝ trông ÿѫn giҧn nhѭng vӳng chҳc chӭng minh hùng hӗn vӅ sӭc mҥnh, sӵ

sáng tҥo cӫa chӫ nhân cӫa nó.

Hѫn nӱa thӃ kӹ tӯ khi phát hiӋn cho ÿӃn nay, di tích mӝ cӵ thҥch Hàng Gòn ÿѭӧc

biӃt ÿӃn trên nhiӅu phѭѫng tiӋn thông tin trong và ngoài nѭӟc. Giá trӏ văn hóa lӟn lao cӫa

di tích ÿã thu hút sӵ quan tâm cӫa giӟi nghiên cӭu và khách tham quan. ĈӇ hiӇu rõ vӅ di

tích: nhiӅu ngѭӡi muӕn ÿi tìm vӅ sӵ bí ҭn cӫa nó, muӕn giҧi mã vӅ sӵ hiӋn diӋn cӫa nó

trong ÿӡi sӕng cӫa con ngѭӡi xѭa cách ÿây hѫn 2000 năm. ThӃ nhѭng, ÿi tìm sӵ bí ҭn cӫa

quá khӭ, nhiӅu ngѭӡi lҥi càng bҳt gһp nhӳng bí ҭn khác chѭa giҧi thích ÿѭӧc. Và chính

ÿiӅu ÿó ÿã trӣ thành ÿiӇm thu hút hҩp dүn mӑi ngѭӡi tӯ ngҥc nhiên ÿӃn thán phөc khi

chiêm ngѭӥng kiӃn trúc nhѭ kì bí cӫa nó.

Suӕi Tre ӣ Long Khánh lung linh giӳa nhӳng cánh rӯng cao su nhѭ mӝt Ĉà Lҥt thu

nhӓ mang ÿұm phong cách Pháp, ÿѭӧc xây dӵng tӯ ÿҫu thӃ kӹ là mӝt mô hình du lӏch lӏch

lãm mà bàn tay con ngѭӡi biӃt trân trӑng hòa nhұp vӟi thiên nhiên. Suӕi Tre nҵm trên ÿӏa

hình vùng ÿӗi núi bazan ӣ Ĉӗng Nai, ÿѭӧc kiӃn tҥo bӣi nhӳng quҧ ÿӗi, vӟi triӅn ÿӗi thoai

thoҧi ÿҫy ngoҥn mөc.

4.4 Page 34

▲back to top

Suӕi Tre nҵm dӑc theo quӕc lӝ lA, cách Thành phӕ Hӗ Chí Minh 80km (cҥnh thӏ xã

Long Khánh) vӅ hѭӟng ÿông bҳc. Nѫi ÿây, ÿѭӧc mӋnh danh là «Ĉà Lҥt cӫa miӅn Ĉông».

Ĉѭӧc hình thành tӯ nhӳng năm ÿҫu thӃ kӹ 20, khi các tѭ bҧn ngѭӡi Pháp sang ViӋt

Nam lұp các ÿӗn ÿiӅn cao su, nѫi này có khí hұu ôn hòa, ÿӏa hình lҥ, thiên nhiên ѭu ÿãi, ÿã

giӳ chân nhӳng ngѭӡi Pháp ÿҫu tiên ӣ lҥi ÿây, hӑ tұp trung khai thác và lұp thành mӝt khu

nghӍ ngѫi giҧi trí rҩt ÿһc biӋt !

Cҧ khu vӵc này rӝng trên chөc héc ta, vӟi nhiӅu ÿӗi cӓ nhҩp nhô, bao bӑc con suӕi

quanh co bên nhӳng bӡ tre xanh ngҳt. Trѭӟc ÿây trên mӛi ÿӍnh ÿӗi ÿӅu ÿѭӧc xây dӵng

nhӳng ngôi biӋt thӵ (kiӃn trúc Pháp) rҩt khang trang ÿҫy ÿӫ tiӋn nghi, tҥo thành mӝt khu

liên gia cѭ dành riêng cho các ông chӫ cӫa các ÿӗn ÿiӅn cao su SIPH. Xung quanh nhӳng

ngôi biӋt thӵ là nhӳng hàng dѭѫng bҥt ngàn, lúc nào cǊng rì rào tӓa bóng mát và nhiӅu cây

cao cә thө.

Khu trung tâm là mӝt vùng ÿҩt bҵng phҷng có hӗ tҳm, nhà ăn, dancing, sân tennis và

nhiӅu trò chѫi giҧi trí. Ĉây là mӝt công viên văn hóa ÿҽp nhѭ mӝt bҧn giao hѭӣng gӗm

nhӳng ÿӗi thҩp trӗng cӓ, nhӳng cây cә thө trăm tuәi, nhӳng biӋt thӵ gothique vӟi dòng

suӕi uӕn quanh tҥo cҧm giác thoát tөc khi ÿӃn ÿây. Gҫn ÿây ӣ Cҭm Mӻ cǊng xuҩt hiӋn mӝt

công viên kiӇu này: khu du lӏch - công trѭӡng cao su Cҭm Mӻ - ÿѭӧc hình thành tӯ năm

1994 , khu vui chѫi, giҧi trí ÿӗi Sѫn Thӫy mau chóng trӣ thành mӝt thҳng cҧnh lý tѭӣng

thu hút ÿông ÿҧo mӑi tҫng lӟp nhân dân lao ÿӝng ӣ khҳp mӑi nѫi ÿӃn tham quan, giҧi trí.

Ĉây là mӝt công trình văn hóa có giá trӏ, là thành quҧ lao ÿӝng sáng tҥo cӫa tұp thӇ

cán bӝ, công nhân viên nông trѭӡng cao su Cҭm Mӻ. Nѫi ÿây không ÿѭӧc thiên nhiên ѭu

ÿãi, tӯ mӝt khu ÿҩt trӕng là vѭӡn ѭѫm cây cao su, qua bàn tay lao ÿӝng sáng tҥo cӫa ngѭӡi

công nhân cao su trong xã hӝi mӟi, ban ÿҫu ÿã xây dӵng mӝt hòn non bӝ cao 18m, bên

trong có nhiӅu hang ÿӝng khá kǤ thú ? xung quanh hòn non bӝ ÿѭӧc bao bӑc bӣi hӗ thiên

nga, du thuyӅn, uӕn lѭӧn bên nhӳng ÿӗi cӓ nhҩp nhô, dѭӟi rһng liӉu ÿìu hiu, và nhiӅu dӏ

thҧo kǤ hoa khác.... Du khách ӣ các nѫi bҳt ÿҫu tìm ÿӃn ÿây nhѭ mӝt sӵ thôi thúc bӣi lòng

hiӃu kǤ, nhѭng thӵc tӃ hӑ ÿã cҧm nhұn ÿѭӧc mӝt không khí trong lành, mӝt phong cҧnh

ÿҽp, mӝt nѫi giҧi trí lý tѭӣng nghӍ ngѫi thoáng mát. Còn công nhân cao su ӣ ÿây càng tӵ

hào vӅ ý chí và công sӭc lao ÿӝng cӫa mình và sung sѭӟng khi tұn mҳt chӭng kiӃn mӝt

khu du lӏch văn hóa ÿang thu hút khách ӣ tҥi ÿӏa phѭѫng mình.

Khu du lӏch Cҭm Mӻ ngày càng ÿѭӧc nâng cҩp, tҥo nên nhiӅu mô hình giҧi trí mӟi ÿӇ

ÿáp ӭng mӝt cách tӕt nhҩt nhu cҫu tinh thҫn cӫa ÿông ÿҧo mӑi ngѭӡi. HiӋn nay, ÿӗi Sѫn

Thӫy ÿã tҥm hoàn chӍnh vӟi các hҥng mөc nhѭ : vѭӡn thú - vӟi nhiӅu loҥi thú quý hiӃm,

hoang dã; vѭӡn hoa lѭu niӋm; khu vѭӡn cә tích, sân rӗng, khӫng long ÿӗi hѭu cao cә,

chùa mӝt cӝt, sân khҩu ngoài trӡi, nhà hàng, hӗ bѫi, sân tennis, khu vui chѫi thiӃu nhi, nhà

banh, du thuyӅn, xe lӱa tham quan dài 20m, ngӵa quay, phi cѫ ÿҧo...

Ĉӗi Sѫn Thӫy, trung tâm văn hóa cӫa nông trѭӡng cao su Cҭm Mӻ, hàng năm trong

các ngày nghӍ, các dӏp lê, tӃt, nѫi ÿây ÿã thu hút hàng chӵc ngàn lѭӧt khách ÿӃn tham

quan, giҧi trí, góp phҫn nâng cao ÿӡi sӕng văn hóa ӣ mӝt vùng nông thôn mӟi. Cái khác

nhau lӟn nhҩt có lӁ là vì chӫ nhân cӫa nhӳng công viên này ngày nay là ngѭӡi công nhân

cao su ViӋt Nam.

Chҳc chúng ta rӗi sӁ có nhӳng khu du lӏch lӟn hѫn, ÿҽp hѫn ӣ núi Gia Rây, ӣ ÿӗi con

Rҳn ÿӇ khӓi phө lòng tҥo hóa.

4.5 Page 35

▲back to top

Vùng ÿӏa lý miӋt hҥ sông Ĉӗng Nai khá bҵng phҷng vӟi nhӳng ÿӗng bҵng, cù lao

xanh mѭӧt, nhӳng mҧng rӯng ngұp nѭӟc nӕi nhau. Vì vұy, trên toàn vùng này, sӵ hiӋn

diӋn cӫa nhӳng quҧ ÿӗi (có thӇ gӑi là núi) do sӵ kiӃn tҥo cӫa thiên nhiên trӣ thành nhӳng

nѫi hҩp dүn con ngѭӡi. Vӕn nhӳng nѫi ÿӗi, núi ÿó trӣ thành cӫa hiӃm lҥ, nѫi vùng hҥ lѭu

sông Ĉӗng Nai và sӵ tôn tҥo, xây dӵng nhӳng cѫ sӣ kiӃn trúc, ÿһc biӋt là kiӃn trúc tín

ngѭӥng trong nhӳng giai ÿoҥn lӏch sӱ trѭӟc ÿã tҥo thêm cho ÿӏa thӃ vùng núi, ÿӗi trӣ

thành ÿiӇm du lӏch vӟi con ngѭӡi trong sinh hoҥt ÿӡi thѭӡng hay các dӏp hӝi, ÿình ÿám.

Sách Gia Ĉӏnh thành thông chí cӫa Trӏnh Hoài Ĉӭc (tұp thѭӧng) trong mөc ghi chép

vӅ núi sông Biên Hòa có nói ÿӃn nhӳng ngӑn núi nhѭ : «Núi Long ҭn, ӣ phía Tây trҩn bӕn

dһm rѭӥi»: ÿҩt ÿá nguy nga, cây cӕi tѭѫi tӕt, làm bình phong sau cho văn MiӃu, thӃ núi

quanh co hùng vƭ, dѭӟi lҥi có thӫy tinh hay núi Bӱu Phong ÿѭӧc miêu tҧ «cây cӕi xum

xuê, khói mây man mác» hoһc núi Bҥch Thҥch vӟi ÿӗi núi quanh co, suӕi khe róc rách,

nhӳng loài thú nhѭ tê tѭӧng, hѭu, nai, sӕng thành bҫy; núi Ĉào Cang (còn gӑi là núi Lò

Gӕm), có cây ÿá chұp chӗng, gҫn sông nѭӟc lao xao, cҧnh trí u nhã; núi Châu Thӟi vӟi

cây cӕi lâu ÿӡi rұm rҥp hình núi cao thҩp khuҩt khúc, trên núi có hang hӕ, khe nѭӟc và là

chӛ tu hành, lên trên núi nhѭ tiêu dao ra ngoài cõi tөc (ÿӏa danh này ngày nay thuӝc tӍnh

Bình Dѭѫng)...

Ngày nay, nhӳng ngӑn núi ÿó vүn còn, nhѭng nhiӅu cҧnh vұt ÿã ÿәi thay qua nhӳng

biӃn cӕ cӫa lӏch sӱ cùng vӟi sӵ khҳc nghiӋt cӫa thiên nhiên và có cҧ sӵ tàn phá cӫa con

ngѭӡi. Trong sӕ các ngӑn núi ÿѭӧc kӇ tên trong sӱ sách xѭa, có Long Ҭn và Bӱu Long là

may mҳn. Núi Long Ҭn và Bӱu Long không còn nhѭ ghi chép trѭӟc ÿây nhѭng cùng vӟi

nhӳng cөm kiӃn trúc ÿѭӧc con ngѭӡi tôn tҥo trӣ thành mӝt ÿiӇm du lӏch - không ngoa mà

nói là ÿӋ nhҩt thҳng cҧnh cӫa Biên Hòa.

Núi Bӱu Long vӟi quҫn thӃ núi non, sông hӗ, hang ÿӝng, chùa chiӅn ÿѭӧc bҧo vӋ,

trùng tu, tôn tҥo nhѭ mӝt khu di tích quӕc gia. Danh thҳng Bӱu Long rӝng 84 héc ta, có ÿӝ

cao trung bình là 100 mét so vӟi nѭӟc biӇn. Sách sӱ xѭa cho biӃt; ÿây là nѫi sѫn thӫy hӳu

tình. Núi cao, hӗ rӝng, không khí trong lành, mát mҿ vӟi «Văn nhѫn nghiêng bҫu vӏnh giai

tiӃt, mӻ nӳ nӕi gót ÿӃn hành hѭѫng». Khu danh thҳng có hai cөm chính: cөm núi Bình

ĈiӋn và Long Sѫn thҥch ÿӝng. Trên ngӑn núi Bình ĈiӋn có ngôi chùa Bӱu Phong ÿѭӧc

khai sѫn rҩt sӟm, vӟi lӕi kiӃn trúc chҥm trә trang trí hoa văn tinh tӃ. Tӯ chân núi muӕn ÿi

ÿӃn chùa phҧi trҧi qua mӝt dãy tam cҩp gҫn 100 bұc. Xung quanh chùa có nhӳng bҧo tháp

cә và nhiӅu hòn ÿá tҥo hình kǤ thú trông hoang sѫ huyӅn bí. Cөm Long, Sѫn thҥch ÿӝng

(còn gӑi là chùa Hang) tӑa lҥc trên núi Long ҭn.

Trên núi có ngôi chùa dүn vào thҥch ÿӝng vӟi miӋng tӯ ngoài rӝng và ÿҽp dүn vào

bên trong nhѭ mӝt hang Ӄch, trong vách nhiӅu nhǊ ÿá vӟi hình thù kǤ lҥ rӫ xuӕng trông kǤ

ҧo, lung linh dѭӟi nhӳng ánh ÿèn trang trí trên núi Long Ҭn, hiӋn có nhiӅu kiӃn trúc tín

ngѭӥng: chùa, am cӫa các phái Phұt giáo. Chúng làm phong phú cho nhӳng ngѭӡi lӉ hӝi

hành hѭѫng ӣ ÿây, nӃu có sӵ quy hoҥch hӧp lý.

Ngoài hai cөm núi trên vӟi nhӳng kiӃn trúc chùa cә, khu danh thҳng Bӱu Long còn

ÿѭӧc biӃt ÿӃn vӟi khu hӗ Long Ҭn. Ĉây là hӗ nѭӟc do nhân dân trong vùng khai thác ÿá tӯ

hàng thӃ kӹ nay tҥo thành. Hӗ rӝng gҫn 20.000 m2, hӗ nѭӟc trong xanh vӟi nhӳng cөm ÿá

còn lҥi tҥo nên nhӳng hòn ÿҧo giӳa biӇn nѭӟc mông mênh. Tӯ nhӳng hòn ÿҧo này, bàn tay

con ngѭӡi ÿã tҥo dáng thêm làm cho chúng thành nhӳng cҧnh ÿҽp ҭn, hiӋn giӳa sóng nhҩp

nhô, giӳa nhӳng con ÿѭӡng ngoҵn ngoèo xung quanh khu vӵc nhѭ mӝt bӭc tranh kǤ ҧo.

4.6 Page 36

▲back to top

Mӝt khu du lӏch xanh vӟi nhӳng vѭӡn cây, cөm núi thú thӡi tiӅn sӱ ÿã tô ÿiӇm thêm cho

toàn bӝ khu danh thҳng, có núi có hӗ, có sông và nhӳng chѭѫng trình hoҥt ÿӝng hҩp dүn

Bӱu Long ÿã, ÿang trӣ thành ÿiӇm du lӏch, thu hút hoҥt ÿӝng văn hóa lành mҥnh. NhiӅu

bài thѫ ÿã ca ngӧi cҧnh ÿҽp cӫa Bӱu Long:

S˯n ÿ͡ng, khen ai khéo t̩o h͛

Ĉôi cao, vách ÿͳng, m͗m ch˯ v˯

N˱ͣc xanh ph̻ng m̿t g˱˯ng êm ̫

Ĉá xám trͭ hình ch͗m nh̭p nhô

Th̩ch ÿ͡ng ÿ̯u non chùa th̭p thoáng

Du thuy͉n d˱ͣi trǊng mái ÿong ÿ˱a

H͛ ÿây «V͓nh H̩ Long ÿâu khác»

Ĉá n˱ͣc khen ai gͫi hͱng th˯

(Theo L˱˯ng Văn Lӵu - Biên Hòa sӱ lѭӧc)

Hay:

Bên là rͳng r̵m, phía là sông

C͹c l̩c chen trong ÿám bͭi h͛ng

Bình Ĉi͏n danh s˯n mi͉n L͡c Dã

B͵u Phong c͝ t͹ c͡i Nam Tông

Lên non nhͣ ghé thăm Hàm H͝

D̩o c̫nh ÿͳng quên vi͇ng Mi͏ng R͛ng

(trích cͯa tác gi̫ VǊ Huy Châu)

Trong tѭѫng lai, khu du lӏch Bӱu Long sӁ ÿѭӧc quy hoҥch phát triӇn thành mӝt trong

nhӳng tuyӃn du lӏch cӫa Ĉӗng Nai vӟi nhiӅu ѭu thӃ: cҧnh ÿҽp thiên nhiên sҹn có, có làng

nghӅ làm ÿá Bӱu Long, có khu Văn miӃu ÿѭӧc tái tҥo. Hӗ Biên Hòa, ngѭӡi Pháp gӑi là

“Lҥc Biên Hòa”, là quãng sông rӝng hѫn 1000m ӣ khu vӵc trung lѭu sông Ĉӗng Nai nҵm

giӳa Biên Hòa ÿã cho thành phӕ này mӝt cҧnh quan ÿһc sҳc, ÿiӅu hòa bҫu không khí và

nuôi sӕng khu dân cѭ sҫm uҩt cӫa ÿô thӏ này.

Mӑi con ÿѭӡng ÿӅu dүn ÿӃn thӫ phӫ Biên Hòa và các huyӋn lân cұn Thӕng Nhҩt,

Vƭnh Cӱu, Long Thành, Nhѫn Trҥch, trung tâm cӫa vùng ÿӝng lӵc phát triӇn kinh tӃ xã

hӝi, có tӕc ÿӝ công nghiӋp hóa sôi ÿӝng nhҩt vӟi nhӳng khu công nghiӋp, bӃn cҧng, sân

bay, ÿѭӡng cao tӕc, khu ÿô thӏ…

Nhӳng nhà chiӃn lѭӧc ӣ Trung ѭѫng và ÿӏa phѭѫng sӟm thҩy nhӳng hӋ lөy vӅ môi

trѭӡng trên ÿѭӡng công nghiӋp hóa, hiӋn ÿҥi hóa nên ÿã có mӝt sӕ ÿӕi sách hӧp lý vӅ viӋc

bҧo vӋ môi trѭӡng, bҧo vӋ cҧnh quan, bҧo vӋ màu xanh cho xӭ sӣ.

Ĉӗng Nai - Biên Hòa bѭӟc vào tuәi 300, vào thӃ kӹ XXI, vào thiên niên kӹ thӭ III

vӟi nhӏp ÿӝ hӕi hҧ, khҭn trѭѫng nhѭng chҳc chҳn không vì thӃ mà làm xúc phҥm hay phá

hӫy cҧnh quan thiên nhiên tѭѫi ÿҽp, hài hòa mà tҥo hóa ÿã ban tһng tӯ ngàn xѭa.

4.7 Page 37

▲back to top

ĈӖNG NAI

Ghi nhanh: SÔNG ĈӖNG NAI NHӲNG

GIӠ PHÚT LӎCH SӰ

TR̮N TRUNG PHI

15 giӡ ngày 11-01-1987, mӝt sӵ kiӋn có ý nghƭa trѭӟc ngày chính thӭc ngăn sông là

mӵc nѭӟc ÿã chҧy qua lҥi hai cӱa van cӫa ÿұp tràn, báo hiӋu hai bӡ sông Ĉӗng Nai ÿang

nӕi lҥi gҫn nhau, chuҭn bӏ sáng ngày 12 chһn dòng sông chính thӭc. Toàn công trѭӡng hӕi

hҧ, hӗi hӝp. Công trѭӡng rӵc rӥ hoa và lòng ngѭӡi hӗ hӣi trѭӟc mӝt sӵ kiӋn lӏch sӱ diӉn ra

trên sông Ĉӗng Nai ӣ chiӃn khu Ĉ ÿҫy chiӃn tích anh hùng.

Trên dòng nѭӟc chҧy qua ÿұp tràn, các sinh viên cӫa trѭӡng ÿҥi hӑc Thӫy lӧi, theo

tiӃng gӑi cӫa công trѭӡng ÿã tұp kӃt vӅ Trӏ An ÿӇ ÿo lѭu tӕc, lѭu lѭӧng cӫa dòng nѭӟc,

thông báo kӏp thӡi vӟi mӑi ngѭӡi lѭu lѭӧng nѭӟc trên sông không thay ÿәi, không ҧnh

hѭӣng ÿӃn ÿӡi sӕng nhân dân ӣ hҥ lѭu. Anh Ngô Bình Ĉoàn, giám ÿӕc Xí nghiӋp xây

dӵng thӫy lӧi sӕ 2; anh Mai Trӑng Sӱu, trѭӣng phòng kӃ hoҥch, kӻ thuұt cҫm cӡ hiӋu ÿiӅu

khiӇn tӯng chiӃc xe vào vӏ trí ÿә ÿҩt ÿá. Lѭu tӕc dòng chҧy qua hai bӡ ÿê quai tăng dҩn khi

khoҧng cách ngҳn lҥi. Ĉã sҳp ÿӃn giӡ «G» rӗi, các anh cho biӃt cҫn phҧi thұt thұn trӑng,

bҧo ÿҧm chҩt lѭӧng công trình, phҩn ÿҩu bҧo ÿҧm kӃ hoҥch ngăn sông. Công nhân

NguyӉn Ĉӭc Lӧi - ngѭӡi lái chiӃc KAMASU HK 14, 320 mã lӵc ngӗi trên khoang lái nói

vӑng xuӕng vӟi chúng tôi:

- Em ÿã làm 3 giӡ cӫa ca chiӅu rӗi nhѭng không thҩy mӋt, không còn niӅm vui nào

cho bҵng niӅm vui ngăn sông.

ChiӅu xuӕng, màn ÿêm chѭa kӏp buông thì ánh ÿiӋn ÿã tӓa sáng khҳp các ÿiӇm thi

công. ChiӃc ÿèn pha tӓa rõ ӣ ÿê quai, xe máy, thiӃt bӏ tiӃp tөc hoҥt ÿӝng. Khu phө trӧ sӕ

mӝt ӣ bӡ Bҳc sông Ĉӗng Nai rӵc sáng ánh ÿiӋn nhѭ mӝt thành Phӕ ÿã ÿѭӧc công nghiӋp

hóa. ChiӃc cҫu EK6F 450 và KB 403 vүn lҩp lánh ÿèn hiӋu, tiӃp tөc lҳp cҫu ÿiӋn, thiӃt bӏ

cho ÿұp tràn. Nhӳng ÿoàn xe tҧi, xe cҥp lӕp bung ra khҳp các hѭӟng, tұp kӃt vұt liӋu xây

dӵng vӅ ÿiӇm thi công. Văn phòng Ban giám ÿӕc Liên hiӋp xí nghiӋp xây dӵng thӫy lӧi 4

thӵc sӵ và mӝt Bӝ chӍ huy chiӃn dӏch tұp trung năng lӵc và trí tuӋ cӫa 6.000 ngѭӡi tham

gia chiӃn dӏch. Khi khҧo sát ÿӏa hình, các ÿѫn vӏ ngoài hiӋn trѭӡng ÿӅ nghӏ cҫn có ÿҩt ÿӇ

lҩp mһt bҵng, lұp tӭc lúc 12 giӡ ÿêm mӝt ÿӝi cҥp lӕp trên 10 chiӃc ÿѭӧc ÿiӅu ÿӝng vӅ

hѭӟng Ĉông ÿӇ vұn chuyӇn ÿҩt ÿá ÿӃn nѫi thi công.

Ngay sáng sӟm chúng tôi ÿã gһp Bӝ trѭӣng Bӝ thӫy lӧi Bùi Danh Lѭu, tәng giám

ÿӕc Lѭѫng Viên và kӻ sѭ trѭӣng thiӃt kӃ thi công Iu-rӕp-xki tҥi nѫi ngăn sông. ChiӃc cҭu

Hitachi nhѭ mӝt cánh tay vѭѫn cao giӳa trӡi sáng trong, cҭu nhӳng khӕi bê tông tӭ diӋn

lên xe tҧi sҹn sàng ÿә xuӕng dòng sông.

Và sáng ngày 12-01-1987, giӳa chiӃn khu lӏch sӱ, trên dòng sông Ĉӗng Nai, giӡ phút

lӏch sӱ cӫa con sông diӉn ra: ngày ngăn sông Ĉӗng Nai. Các ÿӗng chí Phҥm Hùng, Ĉӗng

Sӻ Nguyên, ÿҥi diӋn cӫa các cѫ quan ban ngành cӫa Trung ѭѫng và ÿҥi biӇu các ÿӏa

phѭѫng mang theo tҩm lòng cӫa nhân dân chiӃn trѭӡng B2 và cӫa cҧ nѭӟc, chҳt chiu ÿùm

bӑc góp sӭc cho Trӏ An, cùng vӟi Trӏ An quyӃt tâm ÿӃn cuӕi năm 1987 tә máy mӝt phҧi

4.8 Page 38

▲back to top

phát ÿiӋn.

Hào khí Ĉӗng Nai, hào khí chiӃn khu Ĉ ÿѭӧc tiӃp nӕi bҵng hào khí Trӏ An hôm nay./

«NHӲNG TRÁI TIM NHѬ NGӐC SÁNG NGӠI... »

HUǣNH T͢I

Nâng t̵p sách «Nhͷng bà mҽ Vi͏t Nam anh hùng t͑nh Ĉ͛ng Nai» (NXB Ĉ͛ng Nai -

1996) trong ta, khó ai ch̻ng xao lòng. T̵p sách kh͝ 19x27, g͛m 516 trang chính văn và

18 trang phͭ lͭc, trang tr͕ng vi͇t v͉ cu͡c ÿͥi th͹c cͯa 264 bà ḿ ͧ Ĉ͛ng Nai xͱng ÿáng

ÿ˱ͫc Chͯ t͓ch n˱ͣc phong t̿ng và truy t̿ng danh hi͏u cao quý «Bà ḿ Vi͏t Nam anh

hùng» trong 4 ÿͫt vͳa qua (ÿͫt g̯n dây nh̭t có 10 ḿ ÿ˱ͫc phong, truy t̿ng; ch˱a k͓p

ÿ˱a vào t̵p sách). Ĉ˱ͫc s͹ quan tâm ch͑ ÿ̩o cͯa T͑nh ͯy, UBND t͑nh, t̵p sách ÿ˱ͫc in

ÿ́p, phát hành ÿúng d͓p chu̱n b͓ kͽ ni͏m 50 năm Ngày th˱˯ng binh li͏t sƭ.

Mӛi bà mҽ là mӝt cҧnh ÿӡi khác nhau: có ngӑt bùi nhѭng không ít ÿҳng cay gian

khә, thұm chí rҩt éo le, song ÿӅu giӕng nhau ӣ phҭm chҩt: thѭѫng chӗng, quý con, vӯa

ÿóng góp tâm sӭc mình và cҧ xѭѫng máu mình cho cách mҥng; vӯa sinh thành, nuôi

dѭӥng, cӕng hiӃn cho ÿҩt nѭӟc nhӳng ngѭӡi con ѭu tú. Khó thӇ kӇ hӃt vҿ ÿҽp, nӛi ÿau, sӵ

hy sinh cao cҧ cӫa các mҽ, nhӳng ngѭӡi ÿã san sҿ ÿӡi mình cho sӵ nghiӋp chung ÿӇ rӗi tӯ

trong cái bình dӏ nhѭng thұt thiêng liêng ҩy, hӑ hóa thân thành dáng hình xӭ sӣ.

NHӲNG BÀ MҼ ANH HÙNG LIӊT SƬ.

Trong tұp sách, có 9 bà mҽ anh hùng ÿӗng thӡi là liӋt sƭ (LS): NguyӉn Thӏ Én (Biên

Hòa), Phҥm Thӏ Hoa (Long Thành), Lѭѫng Thӏ Thìn (Long Thành), NguyӉn Thӏ Mai

(Long Thành), Lê Thӏ Lý (Xuân Lӝc), HuǤnh Thӏ ThӃ (Nhѫn Trҥch), Phan Thӏ Ѫn (Nhѫn

Trҥch), Hӗ Thӏ Khiêm (Nhѫn Trҥch), Trҫn Thӏ ThiӋt (Nhѫn Trҥch). Cuӝc sӕng, chiӃn ÿҩu

và sӵ hy sinh cӫa các mҽ ÿҫy bi thѭѫng và rҩt ÿӛi hào hùng.

Mҽ Én (1928 - 1952) ÿӗng hѭѫng vӟi nhà thѫ chiӃn sƭ HuǤnh Văn NghӋ, ÿѭӧc xem

là «con chim én thoi ÿѭa» trong nhiӋm vө giao liên khҳp chiӃn trѭӡng miӅn Ĉông, miӅn

Tây Nam bӝ thӡi kháng chiӃn chӕng Pháp. Năm 1952, mҽ én sinh con trai ÿҫu lòng, cùng

chӗng vѭӧt sông ÿѭa ÿӭa con còn ÿӓ hӓn vӅ ngoҥi, không lâu sau, bӏ trӑng thѭѫng do pháo

ÿӏch nã vào cӭ, không cӭu ÿѭӧc, hy sinh ӣ ÿӝ tuәi 34 tràn trӅ sӭc sӕng.

4.9 Page 39

▲back to top

Mҽ Lѭѫng Thӏ Thìn (1896 - 1946) là mӝt trong nhӳng LS ÿҫu tiên cӫa xã Long An

trong ÿҩu tranh chӕng Pháp. Con mҽ ÿӅu là nhӳng chiӃn sƭ cách mҥng kiên trung, trong ÿó

có tѭӟng Lѭѫng Văn Nho nәi danh trong hai cuӝc kháng chiӃn. Bҧn thân mҽ cǊng là mӝt

chiӃn sƭ vӟi nhiӋm vө vұn ÿӝng nuôi quân. Trong mӝt ÿӧt giһc Pháp càn vào Long An,

chúng bҳt mҽ tra tҩn dã man hòng khai thác tin tӭc vӅ cách mҥng. Không chӏu khuҩt phөc,

mҽ bӏ giһc nã ÿҥn vào ngӵc, thân vҳt trên hàng rào bên nhà.

Mҽ Phҥm Thӏ Hoa (1919 - 1971 ) có chӗng là LS thӡi chӕng Pháp con gái duy nhҩt

là y tá quân giҧi phóng tên Trҫn Thӏ Ánh Hӗng hy sinh năm 1966. Mҽ ÿi bѭӟc nӳa, gá

nghƭa vӟi mӝt ÿӗng chí cùng cam cӝng khә trong kháng chiӃn chӕng Mӻ. Hҥnh phúc chѭa

trӑn vҽn thì năm 1971, mҽ cùng chӗng ӣ chiӃn khu lòng chҧo Phѭӟc An bӏ ÿӏch ném bom

sөp hҫm, hy sinh cҧ hai.

Mҽ Phҥm Thӏ Ѫn (1912 - 1970) ӣ Xóm Hӕ, xã Phú Hӝi anh hùng có hai con trai và

mӝt cháu ngoҥi cǊng là LS. Trѭӡng hӧp hy sinh cӫa mҽ ÿӃn nay hình dung lҥi vүn hãi

hùng. Vӟi nhӳng viӋc nhӓ nhһt nhѭ lѭӧm tàu cau, bó chәi, ÿuәi két trông vѭӡn... mҽ Ѫn

ÿã có công lӟn trong viӋc cung cҩp tin tӭc, bҧo vӋ, che chӣ cho quân giҧi phóng. Mӝt buәi

sáng 1970, khi phát hiӋn giһc càn, mҽ xông ra cҧn ÿѭӡng, la lӟn ÿӇ báo ÿӝng; bӝ ÿӝi, du

kích kӏp rút ÿi an toàn. Hành ÿӝng quҧ cҧm cӫa mҽ khiӃn giһc bҩt lӵc, bҳn thҷng vào mҽ

hàng loҥt ÿҥn. Mҽ hy sinh, mӝt quҧ ÿҥn M79 chѭa kӏp nә vүn còn trong lӗng ngӵc cho ÿӃn

ngày cҧi táng.

Mҽ HuǤnh Thӏ ThӃ (1929 - 1963) sinh ra, lӟn lên trong gia ÿình chӍ cӕt vӟi cách

mҥng ӣ xã Long Thӑ anh hùng, sӟm mӗ côi cha mҽ vӯa nuôi em vӯa ÿánh giһc; lҩy chӗng

cǊng chӑn ngѭӡi tham gia cách mҥng; chӗng và con gái mҽ ÿӅu hy sinh dǊng cҧm, con gái

nhӓ cӫa mҽ - Chӏ Lê Thӏ Oanh cǊng tham gia công tác tӯ nhӓ, nhiӅu lҫn bӏ tù ÿày, tra tҩn

vүn nguyên vҽn khí tiӃt. Mӝt buәi sáng ngày mӗng 5 tháng 10 âm lӏch, bӏ giһc phөc kích

trên ÿѭӡng ÿi công tác, mҽ vӯa kӏp báo ÿӝng ÿӇ ÿӗng ÿӝi thoát thân thì ngѭӡi ÿã ghim ÿҫy

vӃt ÿҥn. Giһc còn say máu, lӝt quҫn áo ngѭӡi chӃt, bҳt dân khiêng ra phѫi xác giӳa chӧ,

ÿӃn chiӅu tӕi mӟi cho ÿem chôn. Sӵ tàn nhүn cӫa giһc chӍ làm hình ҧnh cӫa mҽ thêm sáng

ngӡi.

Mҽ Hӗng Thӏ Khiêm (1914 - 1971), ngѭӡi mҽ có hai con cǊng là LS ӣ xã Phѭӟc

ThiӅn trong vòng vây ngһt nghèo ÿã không chӏu hàng, chiӃn ÿҩu ÿӃn viên ÿҥn cuӕi cùng.

Mҽ Lê Thӏ Lý (1922 - 1967), ngѭӡi bҥn ÿӡi cӫa chiӃn sƭ du kích Ba Ta nәi tiӃng (VǊ Hӗng

Sinh) bӏ phөc kích và hy sinh vӟi nӛi ÿau mҩt con (liӋt sƭ VǊ Ĉình Chi) còn nóng bӓng.

Mҽ NguyӉn Thӏ Mai (1929 - 1969) anh dǊng ngã xuӕng trong mӝt trұn chӕng càn ӣ quê

hѭѫng, cách ngày hy sinh cӫa con trai, con gái trѭӟc sau không ÿҫy mӝt năm.

Nhӳng trѭӡng hӧp hy sinh anh dǊng nhѭ thӃ mãi mãi là tҩm gѭѫng trong truyӅn ÿӡi

vӅ truyӅn thӕng ÿҽp, hào hùng cӫa phө nӳ ViӋt Nam.

ANH HÙNG NӔI TIӂP ANH HÙNG.

Phҭm chҩt cӫa nhӳng bà mҽ ViӋt Nam anh hùng (BMVNAH) ÿѭӧc kӃt tinh trong

lòng mӝt dân tӝc anh hùng. Không cao vӡi mà trái lҥi, nó mӝc mҥc nhѭ nhӳng bông sen

bông Súng. Và, có lӁ không ÿâu xa, chính ӣ tҩm lòng gҳn bó vӟi quê hѭѫng ÿã giúp cho

ngӑn ÿuӕc anh hùng mãi ngӡi sáng và nhӳng ngѭӡi con Ĉӗng Nai ÿã chuyӅn tay nhau tӯ

thӃ hӋ này sang thӃ hӋ khác, âm ƭ và dai dҷng, giӕng nhѭ chính cái sӭc sӕng mãnh liӋt cӫa

loài hoa ҩy.

4.10 Page 40

▲back to top

Gia ÿình bà HuǤnh Thӏ ThӃ ӣ xã Long Thӑ còn có mӝt BMVNAH nӳa, (Võ Thӏ

LiӅn). HiӋn nay không còn ngѭӡi trӵc hӋ nӕi dõi do hy sinh. Gia ÿình ҩy ÿã ÿóng góp cho

cách mҥng 5 LS, 2 thѭѫng binh và nhӳng ngѭӡi thân cùng thӃ hӋ ÿӅu là ÿҧng viên cӝng

sҧn, cán bӝ cách mҥng. HiӋn nay không còn ngѭӡi trӵc hӋ nӕi dõi do hy sinh vì chiӃn

tranh. Trѭӡng hӧp «cái nôi gia ÿình» nhѭ cӫa mҽ ThӃ không phҧi hiӃm.

Trên bàn thӡ gia ÿình cӫa ông Lý Văn KiӅu và bà Phҥm Thӏ Dҿo ӣ xã Long Ĉӭc

(huyӋn Long Thành) có thӡ hai BMVNAH : Phҥm Thi Dinh (1900 - 1994) và Lý Thӏ Sáng

(1904 - 1982). Ĉó là hai bà thông gia cùng có ba con là LS. Mҩy mѭѫi năm trѭӟc, anh

KiӅu và chӏ Dҿo kӃt hôn vӟi nhau không ngӡ có ngày cùng phөng thӡ hai BMVNAH. Sӵ

ngүu nhiên này không lҥ bӣi vì «miӅn Nam ra ngõ gһp anh hùng».

Trѭӡng hӧp cӫa gia ÿình mҽ NguyӉn Thӏ ThӃ (1899 - 1983) ӣ xã Phú Hӝi (huyӋn

Nhѫn Trҥch) cǊng «lҥ mà không lҥ». Ngѭӡi ta gӑi mҽ ThӃ là «bà mҽ anh hùng cӫa bà mҽ

ViӋt Nam anh hùng» do bӣi con gái cӫa mҽ là LS Trҫn Thӏ ThiӋt cǊng ÿѭӧc truy tһng

danh hiӋu BMVNAH cùng ÿӧt vӟi mҽ. Gia ÿình có hai thӃ hӋ BMVNAH ҩy ÿã cӕng hiӃn

6 ngѭӡi ruӝt thӏt cho ÿҩt nѭӟc, truyӅn thӕng tӕt ÿҽp ҩy ÿҫy ҳp trái tim cӫa nhӳng ngѭӡi

còn lҥi.

Mҽ Lê Thӏ Vân (sinh 1902) hiӋn ӣ Biên Hòa cǊng là Bà mҽ anh hùng cӫa anh hùng

vì con mҽ anh NguyӉn Văn Huê ÿã ÿѭӧc Nhà nѭӟc phong tһng danh hiӋu anh hùng

LLVTND ViӋt Nam. Nhӳng ngѭӡi con khác cӫa mҽ cǊng có nhӳng ÿóng góp rҩt lӟn: Con

rӇ mҽ, ÿӗng chí Ba Lê tӯng là Bí thѭ Thӏ ӫy Biên Hòa; ÿӗng chí NguyӉn Văn Hoa (Năm

Hoa) rӯng danh vӟi chiӃn công chӍ huy tұp kích vào Nhà Xanh diӋt hai cӕ vҩn Mӻ ÿҫu tiên

ӣ chiӃn trѭӡng ViӋt Nam. Mҽ Vân lұp rҩt nhiӅu chiӃn công cho nên cǊng rҩt nhiӅu lҫn vào

tù ra khám. Trѭӟc quân thù, mҽ bình tƭnh ÿӃn lҥ lùng; luôn sҹn chiӃc khăn rҵn và ӕng

ngoáy trҫu «ÿi ӣ tù» !

NHIӄU LҪN KHÓC THҪM LҺNG LӀ

«Ba lҫn tiӉn con ÿi, hai lҫn khóc thҫm lһng lӁ...», câu hát ҩy lay ÿӝng lòng ngѭӡi bӣi

nhӳng mҩt mát quá lӟn cӫa mҽ. Nhѭng, nhѭ thӃ chѭa phҧi ÿã nhiӅu. Trong sӕ BMVNAH

ÿã nêu trong tұp sách, 121 mҽ có ba ngѭӡi thân hy sinh và mѭӡi bӕn mҽ có hѫn ba ngѭӡi

thân (chӗng, con) là liӋt sƭ; trong ÿó, mҽ Phan Thӏ Phàn (huyӋn Nhѫn Trҥch) chӏu mҩt mát

nhiӅu nhҩt (chӗng và năm con hy sinh). Mҽ Võ Thӏ Tràng (huyӋn Long Khánh) cǊng vұy,

tҩt cҧ năm ngѭӡi con ruӝt và hai con dâu ÿӅu trӣ thành liӋt sƭ. Nӛi ÿau mҩt chӗng, mҩt con

dӗn dұp giҵng xé trái tim ngѭӡi vӧ, ngѭӡi mҽ, trong 5 năm (1968 - 1973), mҽ Bùi Thӏ

ĈiӇm (huyӋn Long Thành) liên tiӃp mҩt bӕn ngѭӡi con; Bӕn con cӫa mҽ HuǤnh Thӏ

Khuyên (huyӋn Long Khánh) cǊng lҫn lѭӧt hy sinh trong vòng 6 năm (1968 - 1974) .

NghiӋt ngã hѫn, có nhӳng nghӏch cҧnh khiӃn các mҽ phҧi chӭng kiӃn ngѭӡi thân cӫa

mình ngã xuӕng. Nӛi ÿau cӫa ngѭӡi thân lúc lâm nguy khiӃn các mҽ còn khә sӣ hѫn nӛi

ÿau cӫa chính mình. «Dì Tѭ Thanh Vân» (mҽ NguyӉn Thӏ Thanh Vân, huyӋn Long

Thành) tӵ tay mình chăm sóc thi hài ÿӭa con gái thân yêu nhѭ chăm sóc cho mӝt ÿӗng ÿӝi;

ÿӃn bây giӡ vүn chѭa hӃt bàng hoàng, thҧng thӕt bӣi nӛi ÿau mҩt núm ruӝt duy nhҩt cӫa

mình. Chính má HuǤnh Thӏ Khѭѫng (TP. Biên Hòa) tұn mҳt trông thҩy ÿӭa con thân yêu

cӫa mình - Ĉoàn Văn Sӱu bӏ thѭѫng, bӏ bҳt, bӏ tra tҩn dã man rӗi bӏ dí súng vào ÿҫu bóp

cò. Không lâu sau, mҽ lҥi chӭng kiӃn cҧnh chӗng mҽ - Ông Ĉoàn Văn Trҥch bӏ lӝt trҫn,

rҥch ngӵc, gài trái nә tan xác ngoài sông.